%M<3L<CU(

C C c cccoaW C ' ccc <C'CCCCC< CCC C C C fWft- S^ <c cccc cc ..ccccccc < <|t c c i: \ c^c %<c ^CCCC <C$CC'C< gggc ^Cco<

'

<\c

"^rcc

'

^cccccc
C C
<

c^^'

cccc
^cCcc
ce
cc

<

c
C'
| <~c.

c [ccccc
c

cc c

c |((c

^c i (mt
i

r>>SSCC r>
<

s^fcc ccc

cclccc

<

9
c
<
:

S cc C b<| CC C
c

&$.

ccc c C

cc fec:
<

cc ccc

y > c<rc<> V ccc c cc 'Ccc(c<(c-cc^c S CCCf > C C Cccc< cr> >>S- C CL CCc c

'

cc

ccl

CtCC CCCCCCCC c : c^

cc c I cc c

i^^110

<<

5]

;cc rc Cc
tt

C<~<
c V
'

I CC
lc

c<r

<C

cc
cc
<*~

! 3
Cf <

^-CLc
.

ic

<
;

<r<

c. ,Cu,

^C
cCC

CC C-crci^^^^ CCoc^^
'

CCCCCC <C<

<CCCC
cc
cc
<C
cc^
:(
'

<S

<

,|

c .<(<(

.Cc
;

CCc c
<

v
<

C"

<5
1

'
'

CC(

CC^(
cc
c
c

c O. ccc V^r^S^&^Ccccc C C ccx Vr^wSW^^ C

<

cgcc

C O ccC

cc
c

Cco
f

CO CC

,<.,ccci

^el^S^^ f"'CCCr^S^ C
C<CC
:

Vr5#S*P <C CC CiC^KcCcjCfc.'

'
.

cce<c
CcCCL '>

ccCCECC'
'<

CC

c<

<*

vCCC<j CCCCc c
'

VILLANOVA COLLEGE LIBRARY

ViJlcmova,

,':

<<

c
'

Pennsylvania

-;.;

c ^^^CKCCcfc h cc ^S^CccCL C CCCSKZ'- C CC C

C&.
<

'CLCcc C.CCCCC

CCS c ccccc

C CCC

iCcCC*

CtfgOCS <c*cccc

<

a<s
c

V^CX
c-<<jC
"'"Cci
-aCTcS
This

*S.C<

book was donated

CC iac
cC
i

<C.O[c< CC
:

cc
C

-4^49
OLfCC

<x<ccc ^<:cr
tX

v.coq <rcx

cc

cc<Q* OCCSES"' ^.c<3ica3aEL-.

c<t
.

C^

Cc<:

^O-Cc CCCXLc^ CCCOCC

o ccg cc (0 C<SPC0 CO C<cccc CO CC C c (

i

cccdj

by

OCCCc
ccc<cc
'

c
c

<Ccu cCckcCc cc c<J

'

C CCc<Xccqg?
C<
*:

CC< CXL CC c

Cc-cc^^ck ((UCvdC cc ccK<aE;<5^cc O CO o c cc 'CO(.c<aE Qr<

CC CCcc
c

C cccccc
C. cccac: ccccx: c

CM.ccc

(,^|f. ^c<rcs<:< c C^r^^C^^ OCC Cc

o (
;
,

CCC<Cc< co<o
<

CCc^lc

cCcCCcCcc C.C. "CC<-<C^CC CC

ccccc^

CCO

^Cc

C CCO

c< d<

cc<cc
r
<

ccc:c(
ccc<r

CC
c/
.(

CC
ge
c<

c
c

:cc
c cc

ccc
ccc ccc
c cc

:cc

cc

C Cc c
^

c c CC C C O t C Cci

tw c
<cc<t

^U<SSK
;

ucu.
<'..'

<cc<i

<

cccc cc<gxc<icg' cCCCCCC^cCcc ccc<

cCCcTC CC
(c <a

cc<scc^6

cc;<
C.

<

CC cc Cc cCCc cccc
cC

c cCOC <giCC<

ccc cOfCCi CC r

SCCC.<TC<

k< ccsc ^ CCCC

CCLCCC"'

LS<

c<sxs CCcC.

cc(cr
vc<

cC

(^EcCOCCC

Cc(CC <5ccCC

CC

CCCCccS
<
;

<cVt>,

^"

cccfccte

cCcc

<C C

<C C( 'C
c (
f

'

C ^C*S <cs c Ccc<:c;cc ccccc cC <Zccc<s it c C"CK_Cc C <cc cccccc c<c ?Si< Cc(CC<c^ c crcccccccc:c CC dCKCC C c >^CCCCCCcC ''CCCCCOCc ccc CO(C Cc 0/ CCCCCLcc<C CC ccc COC c 'COCCc( c 5 CC <OCC(" CCcc<fvxaC7cc CjCCCccCCc CClCCCCOCcCC cccc ccc^: Cvc:cocc ^V- S^^ccc<; C CC CCCACOCTCCC .> CCc( CCCCCC Cc CC CCc CC3C CC CC CCC<3 ^-CCccCCcccC CC( Cc cOC iCC c*s cc.<acj 3c c cccccc ccc ccccc v
c

'CCCCOCCCG
cccc

c^
C
c

C.cccC

:<

<

-'

"

CC

^:<

c..

<

ccc ccai
CCcc

ccj

CC

Cc ^(CC V( Cc

CC<cc<rV:

ccccccc
l.

CCCCG
c

:c cccccct/'
:

C^C

c<<cT^ ca cc C&ccO/ CcCCCC

3fcC

<T

<

<C C cc<L
<

<c<

<C
L'
<
r

cc cc
<
<
-

cc
x
<

\
r

C
C CS " X
C<
<

<c

c<
C
<
<

< 6rC< c <c

rc
-

2<cc<
cc<

CC<

<C<3:
C
<
*

<g
c
:

ccc

<
<

'

<c Cc
i.

<
c
c
<

< <
<

'

L<:

<<<<< Cc <c< cc< C C C: M ccc Cc iCC< C> < c< c <njc c ' c ccc c<
< c
'

<
<

C
( C v

'

<

CC " Cc

'

"

<
<

<

< <
C

<

<-

<

<
c

<

<
c

'<<

<

'

C_

ccc
;

Ci<

cc

C;c

^CC-CLC

C c cvt C C@C

COC

-C<

c<ccc

c<
c<

v ^v.
<

c<cc

c
c
t

<Ccc

*
,.
'

CccCCc<

CoC. <CCC <: cc. cc>c .< ec< cc cl c 5c KCCC Cj ccc < <C CC C"< C<CC@CC< CC <C c <CC CCc C CC< C< Cc cc C5<CCCC'C<L5< <C c"rV?' C ' C c KicCCCI C << Q < C <dCCCCC CC C cc* C tCCCC c << 2 S ;S r <r CCC_CC'C'C<Sc<LCC* CC ci CC C.<Xs-C c ccc c <T
'
-

CC C'C <^(C cc
<

<< CC

,
<
<

<

<

<

<

^C <C< CCCC CCC<< C C C c ccc <r CCC C V C cc c C < CC C <JCC

<
c
<

C
<

<

<

C
c

CC <C

<.c

<

<o
Cccc
C<

c<

<
,

CC'<1

cc

,
(

<<

<

r
CC

<

<

<<;<.(

<**

<

X
<

<:

co
<i
c

<:c<

<^c<:<

CC CC

CC

<

'

C c

e <

<

CC
r

Cc '
CCcC c <:< c

c <
c

CC

< c
c Cc c c c
<

<

cc c

CC S*C oc <C
_

SK.C:C
C
ccCC
ccc< CCC
c
C

,
1-

<c c <c c<c c

c<<
c

<

.^clv^^
tiCcC
\
r-

CT Ccrc c

cl
c

CS3C
'

XC
<

si

Oc<c

CZCcccs
cc C<

c c
1

c; <r c<zcxCCC'C^cccc cCc< CO-C^C C CLcCCCdCCCCcccc^ tCCc* CCC C CL<KLCCClCCC<cQKL X'CCccC"-CC CIl<CCCLCCC'ccCSX^ CCCCCd^C C ^:CCCCCCCcc<aaKjc
<

QC c C

C CCcCC4-CCCCC><Cc;_
c

CC

':CCXCC<C^C

Cct
<

<

C c.C<

<

c
<

CC
^ C
c
<

c^CCCTccccc *^.C c CCccccc

c
c

<Z <CCc

<SC.Cc

<c c C<SCC ,"<7

-.c

C c

7 c
<SC

Cc <SR
Cc <C<C
^(

:<
c
.

<-

C C<T Ci <
c
c
c

<C
cc
<c
<c

cccccc

cccccccdcc
-iTt

cCc C<SL C*^ c

Cl' 1CCC<C ^czc rcococ
C
1.

Cf(((*rC'C cccctc

^CC^^Ccr
:

<rr<-CC]
'

CCCICLcc C<c<3
k

CCCLCSC

6 B:CCCCCC^ --CZicCC C^CiCCjCL: c *i-SS c CLCccCXIcvc CCSCC<Cd CC dccQCjci C OSicc-c:^;

^ d

cc

<

istoif

CC C"
;

<

c<

SSS C <3^ .^c^CCC

r<^<IC<srC'
;

<C *C liCCCcC,' <3

(

^
-c

^
c

c c<

CCC <Lc cc 'C3CCC ^trcc^ 5CC: C^cC

:
-

d ^ <p tmcCC-G ^ ^l c P^c^-^g CCCcCC CCl^^ <C >^X<cc<ccVr>r C

COK
C
c

:c cc

'4

c
c

<

<CCCCC

^CCcc^

^s-<c

C
<(
,i

CX<c
ccc
C<CC
<
i
.

SC' cCl^ c
C<?<<

c c
c
c
c

C Ccc cfe<C^CCcc^clcr^qE;C<^.QCC<C Cc< cCCi' CtgccCCS C Ccc C' cca,; c CCCcCct cc CC cc<?c<xr ccC' -dc cccc cc c< -C< <c<rc cc jCCgS <TCC ^:=C CC cxc <S c CC' Cc
c^
t
' *

c CC ca xx C3CCCC c v( C QO < C- CCCCC CCCCC C <c C (< cC X\; CCCCC rcc vCvC CC
'

cxCCCCC crCCcgr^'

''

cscc
i

c
<

c
l

cc
<

c<

-CcCC'-

cC

CccCcc^c^
Cc<SC

cc

<Cc
<

C CCZLc<C<c < "ccCIE c ('<3^**E/-*i "C-CcC <<c CC C

ccc
(

CCCCCLO cCc<C^C cCLccC< CCSC<E<

=

cccc^:

c
<

<

cCC CC c< C cC
<

<
c

cC c

cc< <C c <c

r <
<

C<

<

cc <c ccc CC v<C'C C cc c<cc - CC c cc c

c
c
r

'

cj

CC<SC< ^C5C'LC<.

<
<

c c
<3

C cCC C C <CC<: c <ccC ccC cC* C o *Tccc<: CCC cC c c ~rc<C'<i < c< <<< <LCC c cccc<c: -_< r^ *!',..,
(

<C

C<c

<V*5
C C
c
<

<C|<

<

<c<c C

CCC<

"

<

<

____r^'

('

Z>

CCcCC

CLt '

C.C ^
<C
<c;
-.

'CC

cc
cc

c
c
<

CCCCCCCac <Tcc c Ccc Ccc CC cCtt CCcC <CCG << C^ CCCCCCCiC <cc co CC^ccciCCCCCCCC - '<o, CCCcc <<o <LC c<s <SC -Tjg cc ><:c<cccCCcCV COCC C<^^ccCC<CCCcgCC_' CL_c< <c/cc< <^ <J3 c Clci ccc cc c *C_Cc c CC cc CCcc cccc CC|CC c^t<e<c"<CCs CCZ< <C'C

rcccc

<CCCcc
((
;

CCCC_

cc cc

C'C<c CC
<?<.<
<CC<c

Cc
&c

( i

'

c<cc<
<
i

=
<

C <c <C CCcccc CT". ^5 C<Cc -cc.C CCTcCC

ccccsSjcc
'

Cccc^ C3ECC0 C<SCC <3^CC CXSCCC' CC c c c c

'

ccc OCcC<

<c c

c<

<c cCCC

<'CC CC Cc< <c c<c <&: c< <cccco cccccc <ccccc< C<i< c C <CCC c cc c ccc c |_CC<cCC'CC <C-C< < cc<. c <<] c<c c <JC C ccc c <__ *3^V5 (C cS c <~ CC c <83EC
<
.

_ccc

<

<Ccc<

Ccc
-ccc
.

CCCCC

CCC<C<< CCCCC'
tCCCC<C -<CC"<C<

CC<

<t T

C< <-QL<C
Ccc
=

<

<Cccc

<CCCC

<cccc
: c
<

^
?

cc<cc

vCC^CcCC <<C Ccc : cc: ccc <3dC^O:ccC.'C C ccc CC C[c cc <CC <C<'<CCKCcCcftCc-:^C <cc cc C
Cc<CC>
ccc

^C<C^cCCccCC<C<CC<'c<C:Cc< <CCC cCCCiC

c(
c

ccc
<

<

CC^CC
<r<r

<CC<C' c <c < < c

<
<

^CcccCC <C C<cc

C<ccc

<^

< CC c c<c c

ccc

'

C C^<

<r<<-.

CCc

sr-c

<3

^.^
.<<rc<tV

c<r ec <C_eCc<cc<<t<-C_I cC Cc <CCC^< c <ar C<l" <cc ccc <Cc <XL< << : cc<s c<iC<c<:ccccc7 c<<r cc <r< c< c< <C<C<< C cC<t c<CcCC<G.< C<C C<
c c

<
-

'

=-i5<cc<
< *

^c<- <^c<cr< c ^cctc Cc<< < <;

<
i

cc<j_ c<f-c"<<<cccc<f
c

'

<<

cc c<

cc

c<dc

cr

cccc
<<
<

<

ccccx
c

ccc c

c C^< < CCC cc <r < C < cCCC c c c

cc <C <ccc
<
<

<

<

< < > c

<

cC

rcc

C
c
<

^K^cCcc C<

CCC CCC cc c< c

<

c c

c
<

'

<

cc

<

<

<__

<

<

Cc <<

<
c
r

<rccc
<gC CC

<C

o.
'

CC

w
__

<C C
c
<

C c

Cl<c
.

<

<<-

<<

<ac<&

('

<-

ac .<cvcc

cplC

ACTA

SANCTORUM

PARISIIS.

EX TYPIS

V.

GOUPY, VIA GARANCIERE,

PARISIIS

& ROM,APVD

VlCTOREM PALME. M.DCCC.LXVII

ACTA

SANCTORIM
quotquot toto orbe coluntur, vel a catholicis scriptoribus celebrantur

EX LATINIS ET GR^GIS, ALIARUMQUE GENTIUM ANTIQUIS

COLLECTA, DIGESTA, ILLUSTilATA
A

MON UMENT IS

Joanne Bapt.

SOLLERIO, Joanne PINIO,

Petro
E

Guilielmo

CUPERO,

BOSCHIO
SOCIBTATE JESU

P. M.

EDITIO NOVISSIMA, CURANTE JOANNE CARNANDET

AUGUSTI TOMUS TERTIUS

QUO DIES
XIII, XIV, XV,

XVI, XVII, XVIII, XIX, CONTINENTllR

PARISIIS ET ROMjE
apud

VICTOREM PALME,
1867

bibliopolam

^m
JcUl SiMTW/tvnm

/X 31

SERENISSIMO PRINCIPI

FRANGISGO
REGI
HIEROSOLYM^, MARCHISIO

III

LOTHAKINGI^ ET BABBI, MAGNOQUE HETRURLE DUCI

DUCI
CALABRI^, GELDRLE,

MONTIS-FERRATI

IN

SILESIA TESCHEN^

PRI NCI
COMITI

Pl

CAROLOPOLI8, MARCHIONI MUSSIPONTI KT NOMKNEI

PROVINCI^E, VALDEMONTIS, ALBI MONTIS, ZUTPHANLE, SARWERDEN.K,
SALM.E,

FALKENSTENEI
<&<+3C&<*7*:i

ETC.

NEC NON

MARI>E TERESI/E
Regiae
principi

Hungariae,

Bohemiae,

et

Serenissimae

ARCHIDUCI,
Duci Burgundise, Brabantise, Luxemburgi, Limburgi,
Carinthiae,
Geldrise,
Styriae,

Carniolise

Comiti
Goritise etc

Flandrise,

Namurci, Tyrolis,

LECTISSIMIS CONJUGIBUS

/^loncesso nobis jam inde ab annis oranino septera supra quadraginta

o;

summo

honore, Tomos
Augustissimae

V^Operis

nostri

sedecim, qui

interea

temporis

in

lucem prodierunt,
;

dedicandi

Domui
qui est

Austriacae, munificentissimse studiorum nostrorum Fautrici

tertius

Tomus

hic septimus decimus,

mensis Augusti,

in

conspectum Vestrum,
venire
gestit,

SERENISIMI
aflectat

AC REGII PRINCIPES
ut

-^.

ET MAGNI DUCES HETRURIyE,

viamque
firraa

ad Vos,

ea,

qua par

est,

submissione se prosternat ad Regios Vestros pedes,

spe fretus, se a Vohis admissum

iri

eadem cum animi benevolenlia, ac

slissimis
i

favoris

significatione,

quibus Tomi antecedentes ab Augu-

Imperatoribus,

ac

lectissirais

Eorum Conjugibus, nec

non a

Screnissirais

Austriacae

Familiae Archiducibus

olira

admissi sunt. Et vero laetandum

subministrari,
ut,

nobis merito esse censemus, talem

occasione

nobis
tur,

materiam

in

hoc

Tomo

quaa

ejusdem
oblata esse

de

Vobis

hic dicen-

non longe

quaesita, sed
III.

quasi sua sponte nobis

videantur.

Augusti Tomus

Ac

Jam vero
HETRURIyE,

ut,

qua?

in

Vobis

cocpit,

SERENISSIMI AC REGII CONJUGES,

MAGNIQUE DUCES
summo
Vos deSanctos

in

Vobis etiam

mea

desinat oratio; rcliquum est, ut Vobis etiam atqucetiam

cum animi
lata est,

affectu

gratulemur, florentissimum

Ducatum

iilum,

cujus possessio nuper ad

ad

alia

Vestra

splendidissima decora prospere ac feliciter accessisse

ut

Deum

et

cjus impensissime

rogaturi,

Vobis obtingat longum ac faustum rcgimen, numerosa item libepraescrtim mascula; quae
illustret,

rorum ac Posterorum

series,

praeclarissimam Vestram

Domum

Lothain

ringico-Austriacam multis triumphis

ferilate

Imperium Romanum protegat, gentes, quae

sua

confidimt, conteral

donec, evulsis funditus Porta? Olhomannicae cardinibus, lauro redi-

mita,

curruque triumphali sublimis,

Constantinopolim

invecta,
illo

Imperio

Occidenlali Oricntale adIta

jungat, nullis posthac hostium machinis aut conatibus ab

avellendum.

vovent

SERENITATUM VESTRARUM EEGIARUM

Devotissimi Clientes

JOANNES BAPTISTA SOLLERIUS JOANNES PINIUS

GUILIELMUS CUPERUS

SOCTETATIS JESU.

SYNOPSIS
TOMl TEKTII

DE ACTIS SANCTORU M
AUGUSTI

Terlius

hic mensis Augusli

Tomus, Sanclorum
mensis, et sex

Alia loca alios suggerunt praesules bcne mullos

nuniero,

quam Actorum

copia Iocupletior est;

Simpliciannm, SS. Ambrosii et Augustini leslimonio celebrem,

qui utpote diem

alios
lites,

xm

praedicti

Mediolanum

in

Insubria
;

Nostria-

proxime sequentes complexus, continetCcequorum nomina in titulis exprimuntur, sexa-

num

Neapolis in Campania

Italiac

Aregium vel
;

Aridium Decesia

in territorio

Nivernensi

Eleu-

ginta sex supra centum, praetcr alios pluresano-

therium Autissiodorensem, nec non TheodolumSe-

nymos. Exantiquoautem FcedereoccumtMic&eas

senior

dunensemGallia, qui

fortc nondiflferta Vallesiano;

propheta,

cum synonymo

juniore alicubi

Anastasium item Inleramnensem Umbria, a syno-

confusus. Gesta ejns ac valicinia explanantur.

aliis

De

nymo discernendum
regno Neapolitano
;

Joannem Mons Maranus

in

priusquam agamus, monitum denuo volumus lectorem, consuetam hicservatum iri a nobis partitionem in variorum statuum ordincm, Ecclesia-

Firminum Metae, a Phronimo ejusdem sedisepiscopo diversum Joannem et Gre;

gorium palriarchas Constanlinopolis

Decjam seu

sticum videlicetj Monasticum, et Secularem, quarta

Dagaium Maccayril Hibernia

tensis urbs in Gallia
(jnuin
;

Guenninum W-ne;

seu postrema serie femineo sexui rclicta.

Rainaldum Ravenna

Ma-

EX STATU ECCLESIASTICO.
Cassiani episcopi et

loco

martyris Tudertini Acta

possint.

M. Italia. Multa vero tacdia, ut id obiter hoc addam, devoranda fucre, ob implexas difficullates circa distinctionem variorum Sanctorum qui et eodem die, ct sub eodem Magni nomine
coluntur.
Praeter

non habent, unde merito placere

listo,

De

hos episcopos, Marinum dant

in Caialonia:

Cal-

Besaluensc monaslcrium
Tuscia Satyrum
;

Aretium

in

apud eosclem

antistite, ac

martyre paucis-

sima exstant. Laudulfus seu Landulfus, Ebroicensis in Gallia praesul,

Mocteum seu Mochleum, LugmaElaphium Catalaunum

Avenio.
in

notus estpraesertim ex hislo-

dum

in dicta Hibernia-;

Campania

Galliae

Magnum

Ludovicus^

ria inventionis S.

Taurini

Apaineensi

in

Syria

cathedta? praefuit Marcellus M. In Valle Gardumi

Tolosanus episcopus, Ordinis. FF. Minorum, regiae coi"Onae despicientia.

aliisque virtutihus, ac
;

apud Tyrolenses
et

colitur

potissimum Felix praesul

martyr, patratis miraculis Thaumaturgi

nomen

miraculis

speclalissimus

morti

quidem

aetate

praecox, sed merilis ccelo maturus. Acta hujus

Sancti operose apud nos illustrata sunt

promeritus. His accedit Albertus, episcopus pri-

mum
sul

urbis Placentinae, deinde Ferraricnsis, utro-

biquc laudabilis.

Ad

Ordinis

ecclcsiaslici
;

inferioris

sunt

Eusebius
in

Afros pertinet Alypius, prae-

Tagastensis, Augustini discipulus,

magnum

presbyter Romac
Italia
;

Arduinus sacerdos Arimini

certe laudis

ornamentum adeptus, quia ab eodem

an monachus Benedictinus? Tharsicius aco;

magno
in

lythus, ac Tilus diaconus, marlyres Uouiac

My-

viro laudalus Maccarthennus Clochorensem

ron Cyzici

in

Mysia minorc

Jeron in Ilollandia.
;

Hibernia calhedram rexit.

Altfrido antistili Hildesemiensi in Saxonia infe-

ambo presbyteriac martyres

nus
ct

Projeditius diaco-

nunc verum cultum, nobis antea dubium. Dolendum, tam praeclari Viri Vitam vel litteris mandatam fuisse numquam, vel ad nosriore asserimus

M. apud Bergomcnses

Joannes et Crispus

presbyteri Uomani,

forle ctiam marlyres.

non pervenisse. Prodcat nunc Arnulfus noster, praesul Suessionensis, nnmortale Flandriae decus, tum quia in illa natus
tram saltem
*
notitiam
;

...

KX STATU MONASTICO.
Junianus abbas, monasterii Mariacensis fundator, floruit
in

lum quia

post exstincta

Flandrorum cruenta odia,

Pictavicnsi Galliae provincia

Actis
tractatur.

de

ibidem obiit prodigiis clarissimus. Theodorus seu

Theodulus, Octodorensis seu Sedunensis episcopus
in Vallesia

cujus cultu et

Incl\tum

sibi in

Orienle
re et

nomen

peperit invictissimus fidei pugil,

:

apud Helvetos etiam datur, ac propo-

nominc Maxwius, abbas Chrysopolitanus

heroica constantia,
ac

nitur intricata difficultas circa ejus aetalem ct per-

de cujus concertationibos cum

siliis,

Monothelitis, ex-

sonam.

barbaro supplicio
dilluse

uabmt wsignes diffuse Anostowumapoinastasium monachum, ac alium

agitur.

Commilitiones

Clintancum theum, Thcclam, et Agapium,

Anglia. Illustri

Mamanti

vel

rcgem m Mammeti M. aptala

crisiarium

Romanum.

Wigbsrtus

monachorum

probabilius discipulus, non prefectus.S. Bonifacii Frambaldus abbas, magisler, fulsit in Germania;

hosce perperam sunt Acta apocrypha. Procter Confessores, allcr Christi Athlctas supcrsunt duo
quideraZucnr.io/c/./sLotharingiaerex.cujuspublica
slabilitur veneratio
;

in Westfalia. Quatuor mai-us abbates Corbcienses dantur anachoretae, videlicct Arsa-

apud Silvanectenses

in Gallia

Ludolfus et Druth-

alter

vero Calmineus, Aqui-

taniaeDux.

eliam a nobis
cius

laudatus seu Ursacius, a Sozomcno

Chwre-

EX SEXU FEMINEO.
Concordia,

mon
qui

necnonPetrus Gualdensts, item, ac Laurentius, notissifuitTertiiOrdiuisS. Francisci. Fama

FF. Praedicatoruiu, est Hyacinthus, ex Ordine Odrovonnobili stirpe Odrowaziorum vel

Hippolyti nutrix et M.

Romae
martyrio

est
in

mus

raemorabilis.

De

Centollce et Ilelenai

qui ex

Hispania certius constat,

quam de

loco. Inter

mu-

prodigiorum siorum oriundus. innumerabili pcne emicat. S. Rochum vel nomultitudine clarissimus Ordini S. minasse, satis laudasse est qui Tertio
:

heres

sanctimouia insignes

eminenl Athanasia
insula
;

vidua ac hegumena in ^Egina

Roraae, uxor Diocletiani

Serena
;

perperam credita

Bene-

Francisci haud accensendus.

An autem

in concilio

canonizaConstantiensi propter depulsam pestem pretii Vita majoris tus fuerit, inquiritur. Utinam
celebralissimo Viroobtigisset!

dicta et Cwcilia viigines et abbaiissae Sustereni in agro Juliacensi: quibus addilur Relindis reclu-

Hanctamen cumuabunde vi-

Obscura omnino sunt gesta Crescentim virgiuis, apud Parisienses sepultae ; de qua taracn
sa.

latissima publicse venerationis decora

raeminit Gregorius Turonensis.

veneratio
gini
viae

Publica quoque

patrocidentur compensare ex praesentissimo ejus

nio

debetur Radcgundi vel Radiano? virin

contra

morbum

contagiosum,

sodaliliis piis.

et ancillae

castro

Wellcnburgico Suequantaeque
,

ac lipsanissacris etc.
Liberati abbatis cura sociis Carthagine in Africa

apud Augustam Vindelicorum.

aliae

Supersunt
feminae
!

quatuor,

qual^s

Vitenpro fide inlerempli Acla conscripsit Victor

Radegundis
Clotarii

nimirura

regina

quae

Amorem vel Amatorem, sis, Amorbacensem in Franconia, primum abbatem ne cum alio imperite confundas. Habes praeterea Eliam juniorera monachum in Aulinis seu Salinis in Calabria. Laudem meretur Vita ejus. Nicolai
non vero Ulicensis.
eremita3
in Sicilia

conjugium
nastica

regis

cum
in

professionc
Gallia

mo-

apud

Pictavienses

mirabili

modo commutavit, sudantibus

ex
gicae

scriptoribus, ut
se

implexissimo
est
filia
,

isto

nodo
S.

expediant.

Altera

Gertrudis,

Elisabethae

Thurin-

cultus probatur. Badulphus ab-

quae

Ordinem

Praeraonstratensem

bas Athanacensisin Gallia parura materiae suggerit

amplexa,
debuissent
diligenter,

deinde

parthenonis
fuit.

Aldenbergensis
Plura de ea dici
quaesita

.Marianus eremita

in Gallia praedicatur a

Gre-

in Gerraania
;

moderatrix
sed

gorioTuronensi.Alteribidem solilariusac presbyter

Acta

ejus

quidem
sunt.

Donatus

nec non

Mandrianus ac Flavianus

sed

hactenus

reperta

non

martyres. Bertulfi abbalis Bobiensis in Liguria

Vita placet.

Helena imperatrix,

magni
alias

Const&ntini

mater,
iraplet.

partem

bene
ejus

magnam
inler

hujus
est

Torai

Faraosissima

controversia de

EX STATU SECULARI.
Hippolytus M. Romae, et
alii

natali

loco.

Videtur autem, spectata anti-

quitate,

probabilius hic fuisse apud Drepanen;

inclaruere.

Tres

ses

in Bithynia
,

non vero apud Anglos vel

raliones satis

synonymos
fuisse, nobis

in

unum
in

conflatos a

Prudentio noo

Trevirenses
ture

quorum tamen
conati

ma-

apparet probabilius. Cassianus, apud

Italia

expendere
Vitas

sumus.
fuit

Porro

doculipsana

Forum

Syllae

antiquo cultu honoratus,

est.

menla varia
Sanclae

eruere opus
fabulosas.

ad

supplendas

novo martyrii genere e raedio sublatus

ribus aliis
in

plu-

Sacra ipsius

hoc

Tomo

Martyribus celebriores

apud

ccenobitas

Altivillarenses
;

prope

Remos

sunl Ursicinus \e\ Ursicius miles; Pugiles Hydrundignissimis monumentis sedulo elaboDiomedes medicus, probabilius ab alio diversus; Vamnes, qui in Persia passus, sed vix antea
tini t e fide
;

miraculis

inclylissima
gloriae

quae eLiam

potissimam

illustrandae

ejus

posthumae materiem

rati

notus, nova a nobis luce donatur

turio Fercntini in Callia
;

subministrarunt. Clara de Cruce, seu de MonteFalcone, instituti Augusliniaui novum

inusitatura

alque

Ambrosius cen;

Campania

orbis prodigium, propter Dominicae

Italiae

Balsemius in

passionis
ejus

instrumenta

miro

Strato, Philippus et Eutychianus

prorsus

Nicome-

modo

in

corpore efformata.
huic
prasmiltitur
piae

diae. Quibus adjunge Paulum cum Juliana sorore; Stratonicum, Quadratum, et Acacium Fiorum ac ;

Tomo
nostro

elogium

socii

noslri

Laurum, Proculum
senatorem
;

Palris Petri Boschii

et Maximum, Agapitum, Julium Magnum, Andream tribunum Timo;

memoriae, de Opere
ac
longiore
vita

optime

merili,

di-

gnissimi.

FACULTAS

R.

P.

PROVINCIALIS

SOCIETATIS JESU
ET

FLANDRO-BELGIC^E

SUMMA

PEIVILEGII CjESAREI

Pm
^et

Edictis Philippi
Isabellae,

II

Hispaniarum
et
,

Regis

deinde
Philippi

Serenissimorum Archiducum Alberti

III,

Belgii

Principum, rursumque 1692,

futuris

ac

novissime Caroli

II

Regum,

confirmatis

2 Decembris pro tempore

19

Julii

1694,

Provincialibus Societatis Jesu,

per Flan-

drobelgicam

potestas
soli

ad aliorum quorumcumque exclusionem,

et

opera quaelibet,

rite

approbata,
suae

facta sit eligendi typographos et bibliopolas, qui, imprimere ac reimprimere, et vendere possint libros curantibusque ejusdem Societalis Patribus edita aut porro

edenda,
obtenta
ventores
paret.

sub
et

consueto

Majestatis

Privilegio,

non
;

aliter

iropetrando,

quam
pcenis,

in in

scriptis

praeexhibita

licentia

praedicti Provincialis

idque sub
latius

gravibus
ipsis
in

contra-

aut

aliter

impressa
sua Caesarea

iraportanles

statutis,

ut

in

patentibus
S.

litteris

ap-

Cum
;

etiam

Majestas

idem

valere

voluerit

ditionibus,

R.

Imperio

subjeclis

Ego
Alberto

infrascriptus

Societatis

Jesu
P.

per Flandrobelgicam
Praeposito

Praepositus Provincialis,

potestate

ad

hoc mihi facta ab Adm. R.

vander Plassche

N.

Generali
,

Francisco

Retz,

concedo

Bernardo

facultatem

sic

imprimendi

et per se

aliosque vendendi
et

infrascriptum
;

opus, ex more nostrae Societatis

(quod hisce attestor) recognitum

approbatum
P.

videlicet,

Tomum

Sanctorum Augusti, collectis et illustratis Sollerium, Joannem Pinium, Guilielmum Cuperum, Petrum Boschium
tertium de Actis

per Joannem Baptistam

M., Societatis nostrae

presbyteros Theologos. In
officii

quorum fidem
Antverpise

hasce,

manu

propria subscriptas,
mdccxxxvij.

consuetoque nostri

sigillo

munitas,

dedi

xxx Septembris

-CS=<?C**C3*^

S U

M M

PRIVILEGII REGII
/"^aesareae et Regiae
Calholicae
Sollerii

Majestatis

diplomate
Jesu,

sancitum est
ejusve
recudi
vel

ne quis, praeter

volun-

^tatem
Adjulorum

Joannis
et

Bap.

Societate

ad

illustranda

Sanctorum
vel
in

Acta
lotum,

Successorum, ullo modo

illo

imprimat vel
vel
:

faciat,

ex

parte
;

Tomos eorumdem, de argumento

gravibus
pcenis

jam
qui

editos

porro

edendos

au

alibi

excusos
et
aliis

excudendosve invehat, venalesve habeat

mulctabitur
,

secus faxit,

confiscatione

exemplarium,
dalis die

ut

latius

patet

ex

litteris,

Bruxellae

v Octobris

anno

mdccxxxv.
Signat
P.

VAN CUTSHEM.

Et ego
ut

Tomum

Joannes Bapt. Sollerius Societatis Jesu, permitto Bernardo Alberlo vander Plassche, terliura de Actis Sanctorum Augusti, raeo permissu apud ipsura inipressum, publi-

cet.

Datum Antverpiae

Octobris mdccxxxvu.

VPPROBATIO

APPROBATIO

ORDINARII
_ost Tomum secundum
mensis
Augusti
,

quem

biennio approbavi, nunc

prodit

Tomus
pro-

iertius

ejusdem

mensis

ad
vel

prosequendum
a
Catholicis

vastum Opus
Joannes

de

Actis

Sanctorum,

quolquot

ubique terrarum coluntur,

scriptoribus
Sollerius,

celebrantur.
Pinius,

Hunc
in

in

lucem

duxcrunt
et

iidem scriptores

Joannes Baptista

Guilielmus

Cuperus,

Petrus Boschius (postremus aetate minimus,

Societatis

ac longiore vita dignissimus

medio studiorum
:

cursu occubuit)

Jesu

sacerdotes,
fidei

quo
tor

nihil

mihi

occurrit

Catholicae

diligentia elaboratum qua priores in aut bonis moribus contrarium. (juinimmo potius
,

eadem,

arbilror,

eruditos piosque lectores

ex ea

lucubratione

plurimum fructum percepturos.

Ita

tes-

Antverpiae secunda Septembris

mdccxxxvu.

P.

G.

ULLENS
Censor
Antverpiae.

Can.

Presb.

Librorum

<^ct^c*x^ca^

PROTESTATIO AUCTORUM
Quod
identidem protestati sunt
decessores
nostri,
;

in

hoc

servatas velle Urbani Papa3 VIII

Constitutiones
,

neque

suis,

de Actis Sanctorum Opere se aliorumve huc relatis Comerrori

raentariis aliud pondus tribui, quara sit historiae ab hominibus idem ante hunc tertium Toraum Augusti denuo protestaraur.

obnoxiis scriptaa

ELOGIUM

'/

ng^S^,

Totttu

Uf

^/tcta

S'\nrtoctwi

V^Vwi^K^vJv

ELOG!
REVERE^OI
I*

M
BOSCHII

A.TRIS I^ETRI
JESU,

HAGIOGRAPHI SOCIETATIS

TOT MAKAPITOY

Auctore P. Petro Dolmans ejusdem Societatis presbytero,

V. Bosctm
natal(*>
tidolcsceu

i"1

um

lectoris intersil, ut, cujus

libros evolvit,

arma justitias a
et ignobititatem,

dextris etsinistris, per gloriam

rerum ab eo sestarum seriem

J
,

norit,

habeatque

tia,in-

^^ testimonium
est, ut

eruditionis ac probitatis ejus,

gressusin

congruum
jj

epitome quaedam detur de

,

vitaa

ratione

P.

Petn Boscnu

cujus

lucubrationes

per infamiam et bonam famam, per prospera denique et adversa magnis itineribus ad cselesttm patriam et ipsipergant, et alios etiam, qua ope et studio possint, competlant.
3 Votis religiosis anno
mdccvii

plurimorum jam teruntur manibus, terenturque

deinceps. Cui rei

Deo ntmcupatis,

*'"'"""
'

dum operam

do, illud cavebo

missusest ad Anlverpiense collegiura philosopliias

ac satutis
himiti inn.

imprimis, ne quid afferam, quod

certum exploipsa prolixi-

ratumque non
tas

sit.

Dein, quae novi, non afferam

fit,

imbuendus; idquc progressu lam prospero, ut annis proxime sequentibus dare sit jussus
placitis

omnia, sed selecta, ne, ut saepe

vicibus iteratis scientiee specimen in publica disputatione.

animum

a lectione avocet. Igitur Bruxella,

Belgii Austriaci sedes,

Tempore eodera

pueri commissi sunt

gubernatorum
principum

virorumque

curae P. Boschii, qui sacellum

cant,
principiis fidei

naularum, ut vo-

delicise, P.

Pelrum Boschiura mundo

imbueudi, frequentabant;

dedit anno serse vulgaris mdclxxxvi, die xix Octobris.

quos quanto studio, quanta dexleritate erudierit,

narrant eliaranum hodie virgines Deo sacrae, quae
catechismis interesse solent Antverpiae, lum ut

Parenlibus, quos honestos piosque nactus

fuerat,

morte

sublatis,

educandum puerum suJesu gymnasium

in studiis

scepit patruus, litterisque humanioribus irabuen-

pueros compescant, tum ut iterato ea inculcent,

quaa ipsos catechisla docuit. Processurusadsacel-

dura ad Bruxellense Socielatis

misit

anno

mdcxcviii.

Singularem

pro-

lum
datis.

colligebat

juvcntutem obviam, secumque

et lenellae aatati
fil,

fectum vel antecessit, vel comilataestpar pietas; qua excitatus solebat se lecto circa horarm quiu-

ducebat verbis blandis

accommoaxlcsacra

Quod

si

tumultuantes, ut

in

tam proripere, hieme quamvis aspera, ut C plo sacerdoti

in

tem-

offenderet, ea erat

verborum

vis,

ea efficacia, ut

inserviret, ad aras operanti.

Anno

murmur maximum cum

tabat parvulos, at
affectu,

religioso

mox
in

silentio

wdccv, die xxv Septembris, Societatis Jesu tironi-

permutarctur. Praemiolis quidcm plurimum cxci-

bus MechlinisQ adscriptus, per biennium rcligiosae vitae fundamenta posuit, virtutibussolidis undique
munitissima
:

magis paterno

quemlibet
:

qui

in

verbis lucebat et opere

unde

ut satis ea deraonstrant, quee tunc

t

impetrabat

facillimc, ut intilutiones

sacras pre-

temporis animo concepit

sensa spiritualia, diges-

cesque, etiara prolixas,

prompte diligenlerque
vel virtutisexercitium

fnofectus hi
i

sitque, memoriae juvandae causa, in libellum, qui post ipsius obitum in raanus meas incidit. 2 Speciminis loco sit illud, quod sibi in praepa-

mandarent memoriae.Cum
inculcabat, vel
vitii

fugam, tanta erat tamque

potcns
ignera

in

eo spiritus vis, et persuasio veritatis, ut

irlufibus

ratione meditationis quotidianae prrescripsit servandum. Habe, inquit tibi ante oculos hunc sco~
,

quoque sacrum anirao concipcrent natu

illecti

majores, qui frequenles confluebanl,

catechistao raonitis. Inchoatus
in aelale reliqua
rei testes

piis

pum

instituti Societatis, in

bus coltimes. Homines

quem mundo crucifixos,

in meditationiet qui-

bene fervor nullura

passus est dctrimentum. Hujus

bus ipse mundus crucifixus est, vitx nostrse ratio nos esse postulat homines, inquam, novos, qui
:

suis se affectibus exuerint, ut Christum crucificcum induerent; qui, ut Paulus, in laboribus, in

vigitiis, in castitate, in scientia,in

habeo moniales plerasque cujusdam in in quarura hac urbe Anlverpiensi parthenonis sacello cum jam hagiographus Christianae fidci
:

rudimenta explicarct
tant, ut piis

puellis, quae ipsis cohabi-

tonganimitate,

honestisquc moribus inslituantur; in

charitate, in in suavitate, in Spiritu sancto, in ministros exhibeant, etper verbo veritatis se Dei

deliciis

habebanl Religiosas virgines, doctrinam

suoque sinu recondcre.
2

P. Boschii audireattente,

Augusti Tomus

III.

Deniquti

ELOGIUM
.

Deniquecatechismoipsiusquicumqueinterfuerunl
aliquando,
id

unanimiter ronfirmant,

nemmem

sus acquirerepossim. Quitantopcrea libetabhorret.quam raro in idem prolabitur

pcccatoquo-

eum

liceat adultis, futurum posthac, a quo majorem Apostolicos majorem pueris fructum sperare. ex iis fructus labores vidit.atque uberrimos etiam

animi proposito deliberato.

Vm

Menlismunditia eadem elucel

in

commenla><'tia

riolo, queni Hallis Deiparse conscri|)tum

reperi

igpc
ffafc.

tondi

domum el addomum

Rochi, quod ad hausit hic Antverpiae sacellum S. seu inventiiiorum infantium, expositorum

nam tempore exercitiorumspiritualium meditatus

poenas peccalis debitas, mcditationis succe^sum

H* Deiparg
expotit*.

fatuamspectat :in illoquippe3acelIo

Boschius, tunc etiamhagiographus,per annoscirdociter duodecim studio indefesso Christianas

magnopere motus sumhodie id tamen mihi multo doluit quod ,postita

exprcssit
;

Numquam
quid
et

hic

quam jam
tra

vidi,

quam

terribile sit con-

rudimenta pueris ac puellis inculcavit, eorumdem etiam confessiones de peccatisexcipere

ctrinc-e

Deum peccare, meminissem

fecisse.

id

me non

in se-

culo tantum s.vpissime, sed et in religione svepe

consucl^
juvare
et

statis

anni temporibus

nec repellebat

admodum
gidam

eos, quibus
illos

mens

et ratio erat imbecillis,

quando

silentii violavi?

Quotiesenim cumscandalo re- E Materia dolons ipsi erat

:

poleral.
studiis

non dolere de peccatis plurimum, multum prosalutis pro-

de quibus aulem? de
:

propnx

Ceterum qui

fraclo silentio,

natoque ex eo scandalo

quorum

ximo juvandose impendebat, minime

priaa

neutrum
autem
hisce
in

gravioris defeclus

pondus babet. Quodsi

immemor. Declarat id codicillus, quem ipsius tum manu exaratum habeo ineipit abannotatione; quam observandam merito novixit
:

peccata aliquando lethalia incidisset, an

sc,

non commoveri

jure longe poliori non

doluisset? Praeterea Virum, quem omnes clamitant fuisse conscienliae

tet Societatis nostraa

homo

quilibet.

Nota

inquit.

hse

regaLv possunt obligare nos sub peccato jure

rum

est verisimile

admodum timoratae, panumquam magnopere movenrevolveret,

si iis

naturae, quo

homines Societatis tenentnr ad mo:

dum fuisse, cum

graviorum pcccatorum poenas

sensisset se

destiam, maturitatem et <vdificationem

nempe
ter-

gravissimas animo

ex Summario
alias,

sexla, octava, decima, pluresque

:

quas designat
t

ex eommunibus decima

obnoxium. Casterum Hallas Dciparae missus Uie~ rat anno mdccix, litteras bumaniores repetiturus,

tia,

decimanona vigesima; quibus annumeranreliquae mullae, et alise similes.

eo

cum

profectu,

quem

vitaa

Sanctorum
brevilate

tur

Nota, quod

ab ipso

illustrala?

produnt. Quid

enim sermone
in

subpeccato non possint obligare, ut prsecise regultV sunt, sed ut

necessarice.

ipsius limatius, quid

claritas,
in

lersius ? Lucet in

ad finem

Societatis

omnino
alia, qui-

vocibus

proprielas,

Innumera ibidem occurrunt

regularum custodiam
iis,
,

metapboris F

aptitudo, in syntaxi ordo, in phrasibus delectus,

qui,

bus

se

ad

aliarumque

quam argumenta
delectat.

solidissiraa instruunt, raen-

virtutum studium excitat. Scd

tia,

brevitatis gracolligas,

tem
7

omissis, pauca
vitse
in

ofFero,

ex quibus

Anno

mdccx

Anlverpiam revocatus, studiosam AW,(/ "

Antverpin

C quanta
xeril

innocentia noster P. Boschius vi-

juventutem politioribus sludiis imbuil per annos

sex,
in id intentus sedulo,
nolitia,

cum
in

seculo tum

^Zul

in

Societate.

Multus,

ut cura

dum
uitt
inii:-

Dei

virtu- ^udiosxin-

ea vixit, erat in defectuum

suorumcon-

tumque

tum

artis litterariac prrcceplis

sideratione, se ipsum inspiciensac despiciens.

eos "2rt.
'"'i^
'-'"'"-

informaret.
scriptionis

Cum

Servo etiam nunc penes

arguroenta, quae
discipulis

me
in

varia

gritat

secundo die exercitiorum spiritualium

animi motus
:

""

apudse

dictavit,

ipse expendisset, quis sibi

piasque exhortationes ad^ipsi

nescio an

dominaretur praa ceteris, examen ila conclusit Notavi in me preedominari immodestiam in risu

quibus

magis mirer

Viri diligentiam,

an dex-

ex qua oritur aliqua mentis dissolutio.

2.

Prsedo-

mmaturinmealzquanegligentiainexaminepartzculari. Ex quibus apparet, etquantum integri-

* f ; 9" *" duxerit innocuam, f ^ulas tam par

!

M
el

menUs

et

in

quo

J hmmi.
se

dominabantur rootus, sua snnt natnra Boc ipsum evidentius docent, quae,

non exce latcrarum humaniorum periliam arilhmetic* etiam ac matheseos Virum perstudiosum aliquando fuisse, argumento sunt
deret. Praaler

tentatem, qua teneris ingeniis suos ila labores altemperabat, ut quos ad summum culmen ducebat virLutis scienliaeque, eorum vires

mata
piis

varia, e spinosis

scientL algebralci p rad

mortera

deducta,
i

morlis incertitudinem meditatus. nolavii r is, notavit. Cum a

uum dum
logiaB

er-n junioi, erat

mL

qu*

post

1 exarata.

ipsequaesiisset.num.moriparatusforet.PaM^t

7 Anno

Z
!
;

'

mdccxvi

ex

moderatorum
ingenu

ium
ac

inquit, hsesitabam

obomnesimperfectiones,

maxime

nugas

ob immodestiam et effusionem in risum. En, quid maxime pupugerit in-

placilo Lovanium profectus, theooperam navavit per annos quatuor Ibidem

et doclrinaa tria dedit

specimina
,

nocentii vitaa animam, immodestia, verbum jocosum, risus immoderatus. Praeterea, quos admisit defeclus iereex animi subreptione
profe-

anno hdccmx, mense

primum
defensis

Martio

publice

thesibus,qua3 Prolegomena in S. Scrii ipiurara plcctebantur. Alteruim mense

ai

comNovembris ejusdem
Sacra menta spe-

peccati venialis

turpitudinem ponderassei

,11 tnquit, ii a horreo, ita execror, ut vix majorem aversionem per dLur-

solum nomeh

.^aiui, muL,

ZT

m
'

ctantes
'

,s

m i Um

>

a P olo 8'a

contra nonnullos

bene prolixa, quara

dortrini.

n^.

i adve, sa, os
'

-'

annectere

R. P.

PETRI BOSCIIII
pit,

ubirtim
mcerdotio
pietatem
mtxit.

A anneclere visum fucrat. Tertium anno mdccxx mensc Julio, quo theologiam universam defendit. 8 Fluente anno horumstudiorum tertio, mense
Septembri Sacerdotio
dignitate P.
initiatus est.

et

ntriusquc

examinis spatium clepsydra

impleret integrum,
illud
si

etiam definicbat, ut
forte

quae

urgens necessitas
latentem

contraxisset.

Per
ut

Nova auctus
in epherrfe-

diem frequenter recurrebat

adoraret

ad

templum,

Boschius, novo ad virtutum apicem

ut

sub speciebus Eucharisticis

animo contendit,
ridibus,

maxime

apparet

Christum,

suaque

quas absoluta theologia Lirae scripsit

probationis.

que
P.

continuum
Boschii

eum dona flagitaret. Dcnicum Deo commorcium vita

:

annotans sensa spirilualia, quae ibidem hauserat

videbalur

ex

quo manabat
ita

ille

omnia huc transferam, paginae plures implendae erunt non possum lamen pauca ex iis non delibare. Die
in

anno

tertiae

Ea

si

solitudinis

amor,
quae

colloquiorum fuga, menlisque

transquillitas,

vultum

componebat ad
hafervonm

gravitatem, ut perpetuam oris hilarilalcra

beret comitem.

quinta

exercitiornm spiritualium,

bis

instituta

meditatione, qua? a sancto Patre nostro

Ignatio

10

Hinc

et

ille

mcnlis
,

fervor,

quo terconjun-

De

tribus

hominum

classibus inscribitur, prioris

ita

rena quaelibet
ctissimus.
illi

despiciebat

Deo

uni

meditationis fructum
tissime desideravi

exprimit

Hicvehemensed hoc
illud

Unum Deum

queeram, inquit alicubi,

Deo me

totani sine ulla reserofficia

;

vatione committere circa omnia

quamdiuvivam, ad/uvrebo, ut omnia accidentia..nihiti factuuni, ejnsque inspirationibus ita,

meum
sit,

esse ducere, ut in eo,

qualecumque

rus sim, ut
lore cordis

jam

serio facio. Vse diei, necsinedo-

talem me reguhv, superiores, Societas, Deusvult. Quid au-

exhibeam, qualem

constitutiones,

mei transeat, quse me contra hocpro-

jj

tem
ita

egerit,

senseritque in
:

meditatione allera,
:

positum facientem arguet. Heu memei immemorem, finisque mei, si hoc non servem ! Ea meditatus,

exponit

numquam

Hic institi regulse xi Summarii enim vel evgros, vel confessionalia, vel
li-

qnac S.

Ignatius ad excttandum in nobis

tradit
:

amorem

spiritualem

ardoris

concepti

carceres, vel catecheses, vel similes functiones

benter obibo, nisi xi et xii regulam plane imbi-

berim per praxim,

sine fructu faciam

vel, si
et

obeam quandoque,

id

sine spiritu. Porro regulae

Summarii

xi et

xu tanlam
et

continent sui ipsius

abnegationem, honorum
rem,

dignitatum contem-

ptum. tantum opprobriorum adjectionisque amout

perfeclionis Apostolica? siut

ChrisLi,

compenita

Hic ferventer motus sum ad me totum Deo impendendum nam se ipse totum impendit mihi. Deinde quid in me aut extra me mihi est, quod ejus amori acceplum referre non debeo qiuv substantia, quaepotentia, quis actus? o Deus, nullum in me sit membrum, nulla faadtas, quee tibi soli non se?*viat aut si aliter facturum,mi Deus,vides,hoc ipso momento perde
:
;

hoc exaravil mdicium

dium. Mcditatus de baptismo

bit
:

scri-

millies.

Disce opera

magna
te,

inchoare ab humilitate.
sacerdos!
in-

11

Immo

tanta

fuit
,

aliquando
ut

sanctorum

rttencrosin

Oratio humiliantis se nubespenetrat.

affectuum

leneritudo
:

pias et

uberea la- ^"Idj^ebas.

tuum

est

orare pro

et

pro populo, tuum

struere. Hsec nulluspotest

cum fructu, nisi donum

quamdiu
il-

habeat orationis. Noli securus esse lud in

Oraiionis
studio

te

non

senties.
fuisse,

Practicum
P.

quod
ipsius

liic

hauserat

Ad lacutmas, inquit alicubi, crymas eliceret motus sum cogitatione hac Si egopossem assequi aliquam partem vestium Christi, a quibus virtus exibat et sanabat omnes, quanti facerem? Atqui jam dedit mihi in altissimo Sacramento phts.
:

lumen
slat.

Boschius,

lota

vita

manife-

Deus meus,

millies repeto
sit

Sit Jesus crucifixus

sit

Sacrosanctum Missae Sacrificium ea celerevcrentia,

speculum viLv mete,

consiliarius meus,

me-

brabat
solo

ea pietate,

ut

adstantcs vel
se

medicxis meus,sit consolator meus; consiliarius, ut

ipsius
sint.

aspectu ad

pietatem

excitatos

omnibus electioni meie relictis,eligam

qitod ipse;

testati

Ad

haec,

singularem quoque Yivi

q accurationem tum in rebus omnibus, tum potissimum in augustissimi hujus ac tremendi

ministeni
functione,

quid
vel

memorem
vel

Etenim

ne

illud

inchoaret

citius

serius,

me-

tiebatur lenjpus

ad clepsydram,
solebat

quam
ad

ea de

mcdicus,ut si hactenus nimium in alteram partetn propensus sum per concupiscentiam.ad honorem, p laudem,divitias, commoda, longam citam; hoc in mesanet consotator meus ut siquidmihi grave accidat, conferens me cum Jesu meo, et mea tdmquam levissima mea onera cum ipsius
;
,

causa

sccum
ipso

deferre

sacrarium.

tibenter

portem. Meditatio,
fuit, laus
:

inquit alibi, affec-

Unde
ut
in

intelligitur,

quanto esset intentus opere,

hujus
vel
actionis

sacratissimre

tem-

pore

caeremonias

omnes

minutissimas,

verborum pronunliationem et omnes exteriores corporis motus ita componeret ac raoderaretur, ut non minus aliorum acdilicationi,

Deo in ea vehementer ctuosissima et crebius lacrymis coram Deo meo et Jesu crucifixo proposui, nultum me peccatum, quantumvis veniate, umquam commissn rum, Deoque
et

recollcctionem

horariam

et
,

crebras visitaet ct

tiones

vcnerabilis Sacramenti

quam
que
in

propriae devotioni serviret. Quotiescum-

usum examinis
singulis mensibus
tui.
\

particularis

assiduum regularum

cubiculo

repertus

fuit,

sacro

horarum
unde de
praeci-

meditationes

instituere sta-

canonicarum

penso
innili

persolvendo
est

occupatus,
:

semper
interiore

genibus
in

visus
facile

Inslructus

lot

virtutibus

P.

Boschius tf"?*?-

Deum

affeclu

est judicare.

Medilationis

matulinse,

quam

Societas

anno mdccxxi, xxxi Augusti Anlverpiam ad L/-^T museum hagiographorum evocatus est. Scribemli

ELOGIUM
historico

tutum

excrcitium,

ad
ut

quaa

uulla

nos

lex

chroDOlogico de

^laris Vi

ASchcnis tam
ue

tomo quarto semel opus anno mdccxxv bis iterum seors.m Julii. cujus cjus prwliminarc
;

rar: ^Tarssn
,

M
omma.
quro
est ut
in

obstnngit.

Dcnique

paucis

ex

domesticorum

-.,
,

^. *
fidem
,

omnium

M
,

compleetar
teslimonio

d,.
testatus

reddcret,

ipso so obsrictum

libello
,

minori, dicaab Actis Sanctorum in forma Dotumque Illuslrissimo ac Reverendissimo

lunc Iprenmino Joanni Baptist De Smet cujus Gandensium episcopo nunc sium
,
,

Deo
Ut

anno mdccxxxiv exarato. inquit debeo ut homo laudem, reve-

rentiam, servitium.
Christianus
etc.

spem

charitatem

merilissimas

laudes celebrat
ct elegans.

pra?fixa

Tractatui

Ut religiosus vota,
fectionis etc.

regulas,

studium per-

oratio et vcra

Porro
obit

hanc elucumdccxxiu

brationem
P.

dum

parat

anno
per

Ut sacerdos sanctitatem
quotidiano
,

Sacrtficio

dignam

Conradus

Janningus

cui

biennium

circiter convixerat.

Unde intermittendum tan,

Ut catechista

zelum animarum,
Viro
religioso
in

tisper fuit

opus inchoalum
texeret
,

ut

demorlui col-

Ut hagiographus sedulitatem ac studium.

legaa
tcrtio

elogium
Julii

quod

habes

tomo
quibus

U
mum
pares
ccepit,
!

Dignee

sane

senlentiae

Obt

praefixum

Commenlarios,
,

digna axiomata,

quibus
,

tcmpus
vires

longissi-

Sanclorum
nominis
vi

vitas illustravit
B.
;

litteris

initialibus
iv,

exequendis

ulinam

habuissct

P,

notatos

reperies
i,

tom.

v,

Verum
non

hiscc

anno

moccxxxiv destitui
studio,
et

et

vn

Julii

item

lom.

n et mAugusti.
doctrinae,

intermisso

cxhaustus

Si

quis

spccimen de

desideret

adeat
i,

intensiore
capitis

rerum gerendarum cura; magnaque

laborans

Tractatum
ubi

Patriarchis
S.

Antiochenis pag.
Petri
disserit
S.
;
,

imbecillitate
seriis

vitam
;

duxit

de

chronologia
vii

vel
epi-

re bus

tractandis

ineptam

donec dic E
vitae clau-

lomum
scopi

Julii

pag.

51,

ubi

Lupi
vel

XIV
sjt

Novembris anni mdccxxxvi diem

extremum,

Trecensis

Acla

examinat
ubi

tomum
S.

summo

sui

relicto

desiderio.

eumdem
tomum
ii

pag.

184,

vitam

illustrat

Sublatum

quippe

Virum

doluerunt
erant

omnes,
aut
externi,

Germani episcopi Autissiodorensis

Augusti,
pag.
res

vel
S.

denique
Stephani atque

quotquot aut
virtutis,

scienliarum
nostri
illi

studiosi,
et

112 ubi
gestas

non

tantum,

sed

Papae et martyris
ejus contra
a

elucidat,

atque

adeo

ipsi

ecclesiarum

Belgicarum
reddiderant
;

S.

Cyprianum
ab
S.

decretum ostendit
initio

pnncipes, quibus suae

eum
ut

dotes

poliori

Ecclesiae parte

probatum

commendalissimum. Ne longius abeam

fuit

talis

immo
S.

ipsum

Cyprianum
spiritualium

ad

universalem

vita

P.
in

Boschii,

eruditio

et

virtus

Ecclesia*

normam

virorum instilector cu-

de primis

eo partibus dimicasse videantur.

Viri

tuiione

reduclum.

Ubique
temporis

reperiet

15 Ut finem

elogio

imponam, jam
tamen
ex
,

se

riosus

ordinem

optime slabililum,

tempus
facturus

me

monet.
si

Videor
nonnullas
sententias

operse
ipso

fabulas aniles explosas veras

et

Sanctorum laudes
:

pretium,

de-

acta solidissime

roborata

in

quibus

ha-

promptas

subjiciam

ex

quibus

giographicus labor
>/

potissimum versalur.

viitnti-

Societatis nostrae
Viri
tanti
vilae

13
tio

Cacterum

quamvis
sit,

6ui quibus
/:<
.1

frequens

medita-

l/l/ll.V.

carnis afftictio

alumui discant, quid judicio necessarium sit aspirantibus ad

Apostolicae
Lirae

et vigilia

honestatis ta,

veram
anno

normam.
in
tertiae

befaciet
aliis

carnes

ut

loquitur

Textus sacer
corpus
,

Numquam
probationis

intermittatur (baac

nihilominus
redigere

austerilatibus
,

in

serita

vitulem

c u

ac

pia

quadam

ut

dicam,
riis

crudelitate macerare consueverat,

in

scribebat) usus mortificationum sive internarum sive externarum nemo enim in

:

va-

eam

Societate

rem

egregius fuit,

nisi

hujus extercitii F

usus

mstrumentis
'

JiZ
f; ZS.
loquitur
KIS us

ipsuZuaZrtLTeZ TfTrell f injuriis adversis

roli,
et

L rineZZLfZSigz R Zn L, T
1

T?
i

A0Ce JebatSOrani

re

dS d CI
'

0,Ue,

, t

'.;

m
L
indicat

quaB sunt

ama tor
qU rUm

sine hac vigent passiones, friget oratoti

* ^iaue
Sanctos,
tifi

secutares fimus
re P eries
sunt.

it

mottes

"'

Ut

Quld de

exem* la non
aui in
ccelo

Cffite "

Mer

omnes
:

Et

Obtuli

Pn i

T^ T
10
'

paulo psl

exempto

et
;

voluntate vel

retardare
propositi
alter,
in

idque

omnibus, q Ze abejus aUenare possuntZ usque ad mortem. Cujus

fue.it,

/ *"" icis putasne parum fructus

J,,
'

*"""' """ TT^ -W ^M T *?** **"

*
<"
'

contemptus su " P auP erias> ^entium, fuga seculi

*-*- --

"<*
illos

coercitoe

parietibus,

afferunt,
,

dum

quam

xdificant,

tenax

accendunt, redarguunt
doceri, accendi et

fortiter et

libellus

quo ab anno
defectus
ut

suaviter

hdccxxiv

um
aciem

usque ad

ad imitandum impellunt,
in

an-

mdccxxxiv,

omnes postea

suos

omnes
parvos

notavit

a quibus moveri debenti

sine sine
et

eosque

tam leves,
effugiant
:

Magna

plerorumque

communitate
,

hominum
tanium
vir-

immo
sed
et

merito bonus

non

nemo nemo eliam est

sive

maxirno

maximo
sux
et

lapsus signavit,

omissum earum

demerito wternxque

damnationis

ahorum malus. Itaque

adhibendus ad agen-

dum

K. P.

PETRI BOSCIlll
defectus

A dum cum proximo, sive ad domi delitescendum adhibeor, omnino in perfectionem Apostolicam
incumbere teneor.
tpiritualta:
|(j

notasse supra memini,

ita

exorditur

Regulam

11 et \l saepe recogita in
et

Summario
teneri te

constitutionum,

memento ad
,

illas
,

Sub
sohtm

fineiD

ejusdem

libelli

hsec

habet

exigere omnes actiones

verba

cogitationes,

Plus facit seger et debilis religiosus mortificatus, et

omissiones tuas. Nisi

ittse

crebro imprimantur
,

Deum

et

sui abjectionem et

crucem

animo

continuo elabuntur

maxime

in occa-

quwrens, verbi gratia S. Franciscus de Borgia, P. de Puente, F. Rodriguez, Joannes Franciscus

Regis, et alii innumeri, tametsi

sionibus subitaneis ob assiduam inordinatarum affectionum repugnantiam, quibus nisi assidue

obsistitur,
ita

domo non

exe-

sensim invalescunt, ut continuo

te

ant

cent

quam omnes quam omnes

;

professores, qui tantum do-

dominentur. Memento vero

teneri
,

non

tan-

concionatores ac Superiores t

tum

vitare

mala
et

qualiacumque
te

sed

imitari
verbo,

qui tantum verbis vel invigilando veras virtuquia virtutes tam necessarias , ut tes docent

Jesum, ejusque in
cogitatione

spiritum in
,

omni
potes,

opere

quantum

expri-

vivamus

vita vere

Apostolica,

scientia

multo

mere.

potiores, evidentius proponit in se, potentiusque persuadet. Immediate post subjungit sequentia
:

17 Atque
vitae

haec

quidem
Patris
,

sunt

quse

de

<

pilotjut,

integritatc
satis

ac eruditione laudati et

num-

JEdificare
joris

inter

nostros

est meriti

multa ma:

quam
simi culos

laudandi

referenda censui.
pretiosa
religiosis-

qitam
hic

quem

extemos quia si ad virtutem moves per eum omnes

tantum
inter
,

Reliqua, quse

nos

lalent

animi sensa, incensissimos pietates igni,

quos ipse tota vita instruendos accipiet. Inter seculares in uno unus, hic in uno B plures ac virtutum animantur. Tum ita pergit Qui non plane abnegat semetipsitm, non mulinstruis,
:

ac preeclaras alias
scrutator
et

ipsius

virtutes oovit

cordium
Dominus.
faciunt,
Dei,

meritorum

praemiator

Quae

omnia
inebriari

spem
ab

nobis ubertale

certam

Virum
lretari

domus
propa-

tum proficiet apud nostros aut externos quia si semel deprehendatur se qusesivisse aut secu\

ac

in

cubilibus ejus,

nec non conglorise

tubernio

Sanctorum,

quorum
in

tum

esse,

jam

plus nocuit,

quam centum
in

aliis

gandse tam impense ac laboriose

terris,

insudavit in

operibus proderit. Libellum,

quo suos eum

aggregatum csse

ccelis.

INDKX

INDEX

SANCTORUM
AD TOMUM
III

AUGUSTI.

cacius vide infra Paulus.

^ A

/Eniilius, Aguietus et
drini.

Ex

Oriau martyres Alexan289 Hieronymianis

Italia.

AgrapitusmartyrPramestein
1.

Comment.

PR2EV.

Laudatus scriptorcxponit, hndicrnam S. Amo veuerationem, et ostendit, sempcr a prudentioribus eam primo CCBnobii Amorbacensis abbati exhibitam fuisse 401. ^ iv. Incerta Sancti
ni.
ris

Palrestra sancti Martyris, antiquus

ipsius

patria,

verosimile vitic institutum,

107.

ct

dubius

cultus, et diversa

Templa

in

Actorum exemplaria 52-i. n. honorem bujus Martyris constructa

variffi

mortis annus

v.

PraBcipua

Sancti gfesta

ex
460.

traditionc

et

documentis

Amorbacensibus
suis

ejusdem reliquia? et quasdam miracuia 527. iii. Caput ejusdem sancti Martyris Vesontione iu Burgundia et Corneti iu Hetruria conservari dicitur 529, Acta auctore ig-noto, ex tomo 147 bibliothecse Cassinensis, litteris Longobardicis exarato, nt in margine apographi nostri notabatur. Cap. i. Sancti
,

aut restaurata,

vi

Posthuma Sancti

g*loria

miram salubritatem precibus

dicitur 471.

cx fonte, cui impetrasse

vn. Miracula, qua>

sancti Abbatis ab

ad fontem anno 1446 usque ad annum

\r,z

1712 coutig*erunt Anastasius episcopus confessor, Interamnffl in

B

bria Itali.

Comment.

pbjbv. Sancti a

Umsynonymo

patria, educatio, iutrepida fidei Christianse professio, et inconcussa inter blanditias, tormenta

distinctio, g-esta, inventio et

miracula 457. Ihs458

tokia inventionis, translationis ct miraoulorum.

ac miuas constantia 532. Cap. ii. Diversa tyranni tentamina ad seducendum sanctum Martyrem, et varia? hujus responsioues 534 Cap. iii.

Ex Ms. Interamnensi
Anastasii duo

inferius

cum S. Maximo Constantinopoli. Vide ad nomen Maximi.

Mira Attali cornicularii conversio ad fidera Christianam, et ultimum S. Agapeti post varia irrita tormenta supplicium 536. Acta alia, auctore

anonymo, ex Ms. Accincti monasterii in Burgundia, cujus apographus a Chiffletio nostro accepimus ^on Agapiuswtfe infra Timotheus etc.
Albertus episcopus Ferrariensis in Italia.
histoh.
i.

Andreas tribunus ac socii martyres in Cilicia. Comment. 1'k.ev. i. Publica eorum veneratio, nomen S, Andrese confusum, Acta, Martyrum numerus 720. n. Tempus martyrii expensum 722. Acta Metaphrastae adseripta et apud Surium
edita

703

Comm

Beati cultus

et reliquia? 175.

Ejusdem gesta quaidam,

Additio ad Commentarium
Ferrariensi.

Arduinus confessor Arimini in Italia. Comsient. pbjev. Antiquus hujus Sancti cultus, vitffl institutum, Acta, eorumque auctore anonymo incert
scriptor 211.
ffltatis.

et felix

Vita,

obitus

177

de

sancto Alberto

E.r

veteri

Ms.

Altfridus

episcopus
inferiore.

confessor

xoma
L
! ! Actis

Hildesemii in Sa-

tu, .etate et qestis

Sylloge historica de culi.

Benedictinis 211. scopi quatuor, quos inter

fridus

Examinatur cultus 210 eCCleShc midesi ensis fundatio ex

quem cum apographo Bodecensi contulimus

216.

libro, qui Arimini apud iltustres dominos confraternitatis S. Hieronymi conservatur, a fol. 111 usque ad folium 119, et

Caf.

Primi

tium

1. Sancti patria, pueritia, et praecipuse virtutes 217. Cap.

sacerdo11.

Amor

ejus erga

proximum,

m.

iv.

illustrissimus S AltAsseudiensis fundatiouis diploma

in

et

rem vivendi modum racula, quaj post mortem Sancti

transitus ad perfectio218. Cap. ni. Varia mi-

contig-erunt

Alypius episcopus Ta^astensis

UStlDUS

Africa

Co^

no

ludf ioT' t

M1
'

fTt^
-

n A

**
0artha -

219 Aregius vel Aridius episcopus confessor, Decesia; mterritorioNivernensi. Syllogb de cultu, rebus gestis, ac tempore, quo floruit 295 Armagriius confessor in Britannia Armorica Galli
Arnulfas confessor et episcopus Suessionensis, Aldenburgi in Flandria.

liqua.quffideiUosciuntur

Ambrosius centurio marfrvr Ferentini iwernam

ItaliEe

n., Lampania

Comment.

denburgi

pmv,

,.

in Flandria praBcipuus

ouitus,

memoria
uujus

hujus Sancti

auemmve antiquum ejusdem elogium

^ssa
sancti
ri

ejus in Martyrologiis, et
Pra^sulis

imum
11.

221.

b htas

SS hT m ^n nomen ZtL
228
et

identidem
Patria,

reco-

Prudenter sub*

Sancti

no-

U rantur 2 22o.

;J

duo ejus corporeic fortitudinis exemU MSS Actiy nostl is non memo\
-

Iv

Scriptor

^^ ^
"

eorum

, ,

1N
eorum exemplaria
227. Vita
,

TOMUM

111

AUGUSTL
Benedu-ta et Csecilia virgines nbbatissai SuatewnSyllook Bes etBelinda reclusB in agro Juliacena.
,

auctore Hariulfo abbate Aldenburgensi, quam adoptasynchrono, episcopus Suessionensis etiam vit Lisiardus

de earumcultu

y&
loco.

Ex Ms. Thosano quod cum aliis tam Sancti manuscriptis quam impressis ejusdem contulimus 230. LIBER PKLMUS. Cap. i. Actis
corevus.

Bermias martvr inccrto

Ex

Hieronymianis
140

Prrenuntiata Sancti nativitas, sedula educatio ccenobimilitia, conversio a vita militari ad 231. Cap. n. Fuga Sancti ticam et solitariam reductio mira ejusdem abbas fieret

Bertulfus abbasBobii in Lig-uria Italiae. Commlst. pb,v. Legitimua Sancti cultus, distinctio ab
altero

homonymo,
,

Acta,
750.

eorumque
,

scriptor,

ne

electio

, ,

sedula
et

nistratio

muneris abbatialis admiquEedam miracula 233. Cap. iii.

abbatis
officium
vita ejus

auctore Jona Vita annus mortis et monacho-Bobiensi teste synchrono et in multis oculato. Ex antiquo Musei nostri codice qui
,

Post

abdicatum

et quem cum editione signatur t Ms. b6 722 Cakmen de contutimus Mabilloniana

,

solitaria,

et mirabilis

rerum futurarum arca-

gestis

S.

Bertulfi

abbatis

Bobiensis

auctore

narumque
cti

cognitio
,

236. Cap. iv. Multse^ San-

quas eventus probavit, et qusedam personae in morbis aliisque infortuLIniis per intercessionem ipsius adjutae 239. SECUNDUS. Cap. i. Evectio Sancti ad BER
prjedictiones

Frodoardo canonico Remensi , qui seculo decimo floruit. Ex editione Mabillonii seculo 2 Bene754 dictino pag. 166 et sequente diaconus martyr. Vide infra Liberatos Bonifacius

abbas etc.

cathedram Suessionensem , occultarum turarum rerum revelatio , consecratio episcoet datum scientiae suae specimen 243. palis
,

ac fu-

Cap.

ii.

nistratio

muneris episcopalis

admiConstantia Sancti in adver.sis mortis ac sepul, ,

CBecilia mde superius Benedicta. Callislus episcopus et martyr Tuderti

bria

in

Um167

per preturSB su33 prsedictio , et varia prodigia et inimices ejus patrata 245. Cap. iii. Turbae per Sanctum compositEe in Flandria, ubi

Calminius
756.

confessor et

Dux

Aquitaniae

i.

Morsaci
el

cite

in Arvernia.

Comment. pr^v.

Cultus

Acta

prsedicationem suam firmat 247. Cap. iv.

diversis

miraculis

con-

Divina animadversio iu
qui monita Sancti conmouasterii Aldenburgen-

biographi ejus n. Investigata Sancti et setas 758. Vita, auctore anonymo, quam R. P.

nonnullos Elandros

Thomas Aquinas a sancto Joseph Carmelita

Discalceatus ex veteri Ms. codice Mosiacensi
edidit
7r,

temnebant; fundatio

in Galliam , et iterata sis ; reditus S. Arnulfi ejus in Elandriam 249. Cap. v. Morprofectio

de imbus Sancti reversi in Elandriam, signa minente obitu piamors, honorifica sepultura, TERTIUS in quo et epitaphium 251. LIBKK
, ,

Cassianus episcopus et inartyr Tuderti inUmbria. Comment. prjev. i. Cultus ejus et reliqufae 24.
ii.

Ejusdem Acta quanti facienda

25.

Acta

Lisiardus

episcopus

Suessionensis

narrat
et

mi,

racula
lbrsan

elevationem
prius

ab
,

reliquiarum Hariulfo abbate

alia

auctore anonymo ; ex Ms. Romano apud RR. PP. Oratorii S. Philippi Nerii. Cap. i. Sancti Cassiani conversio episcopatus et prima certa,

Aldenbur-

mina

27.

Cap.

ii.

Alia

tormenta

martyrium,
ofl

gensi descripta quse post mortem quse ad gerunt 254. Cap. i. Varia prodigia, per invocationem ipsius in Sancti tumulum et Elevatio Flandria contigerunt 255. Cap. ii. ejus ossium, quam sig-na coelestia et sacrorum 257 miracula consecuta sunt
Sancti conti-

sepultura

Cassianus

Nicomediae in Arsacius vel Ursacius confessor pr,ev. Cultus, locus ac tempus Bithynia. Comment mortis, vitsa institutum, Acta 270 Compendium Actoiujm. Ex Sozomeno Ecclesiasticse historise
lib.

martyr apud Forum Sylhe in Italia. Comment. pkbv. i. Cultus ejus apud Foroet Syllanos et aiibi 16. u. Corpus ejusdem Ejusdcm Acta vetera recenreliquiae 17. m. tiomm discussio 19. iv. Continuatio ejusdem Prudentio discussionis 21. Acta. Auctore Aurelio
;

Clemente; libro

llepl

axtymm llymno

ix.

Ex

4 cap.

16 pag.

559 editionis Vale* *

'

codicibus nostris membraneis Ms. 63 et t Ms. 66. Centolla et Helena martyres Burgis

et vetustissimis t

sianse

Athanasia vidua ac hegumena

in

^gina
,

insula.

in Hispama. Sylloge histoiuca. Legitimus harum Sanctornm, cultus, Acta, et incertae quaedam eornm cir-

Comment. riusv. Locus vitas asceticse cultus, collata; dies setas, Acta Latina cum Graecis auctore Vita synonymae. sanctse obitus Surium vulgata anonymo synchrono , apud
, ; ,

cumstantias

;;

"

Chaeremonanachoreta.Cultusapud Qraecos,ac vitm

institutum
291

et

hic

cum
,

textu Grmco collata. Cap.

visio
ii.
,

i.
,

Natales,
virtutes.

Clara de Cruce virgo prope Montem-Ealconis in Umbria. Comment. imlev. i. Cultus hujus

educatio
170.

nuptiae

vita ascetica
ccelestes
,
,

Cap.

Eavores

templorum
fides

Bedificatio,

mors, apparitio

miracula,

ah immemorabili tempore coaRomanis ronfirmatua ptus, et a Beat3 Acta, el diversi 664.' ii. Authentica
beataa
Virgixiis

Pontificihus

auctoris

Vitffi

^2

horum
DUS
tertio

scriptores 666.

in.

Argumenta,
667.

iv.

qui-

pp.

B
Badulphus
Gallia.

suo

pranciscani Ordini adscrihunt

hanc beatam

Virginem
fie-

confessor et abbas- Athaiiarensis in Locus, cultus, abbatialis pnefectura

Tricas-

sponsa, quibus PP. pp. Pranciscanorum

<j

Augustiniani
refellunt

argrumenta

670. v.

Tem-

Balsemius martyr, Ramerude in dicBcesi sinaGalliae. CoMMENT.rn.Ev. Sancti a aynonymo Fragmknti m distinctio, cultus et martyrium 292. S. Balsemii martyris. Ex Promptuario historiae
Nicolai Camuzati pag. 384 versa
298

pus, |1(l Beata obiit, et sacra Dominicaa Pasejus imtionis mysteria, quae moniales eordi mortem Inv aerunt 672. vi. Pos^ pressa post Beatae grloriae? aiiis prodigriis , dinturna

huma

corporis

integritateel

innumerabilibus

beneficiis

INDKX 8ANCTORUM
Mosoonio, ex 671. Vita, auctore Isidoro codicibus in monasteno sancLv vetustissimis
ficii^
,

Caietanum

sed

aliunde 184

iv.

Sepultura
Soriptor
,

translatio oorporis; sanctus

Eliascum synonymo
auctoiv
vel
capti-

Cai\ i. Ka frucis repertis fideliter exstracta. vivendi sub Beat puenfiH apud narentes ratto virtutum reg-imine sororis suffl reolusffi, et varia
,
,

Vitre, interpres, exemplari.-i

confusus; publioa veneratio 487. v. iss. Vita

ut videtur,

anonymo monaeho,
sujtpare. Cai>.
vitas
,

synchnmo
,
.

exercitia 676. Cai\

S.

ii.

Ibi

fit

abbatia

cum

regula

i.

Natales, sancta pueritia

ii.

Aug-ustini, iu qua sorori defunct suWecta sMiictissime pneest 678. Cap. iii. Beatie humiIitas
,

vaticinia 489. Cap,

Castitas Sancti frustra

\

impuynata; sanatio raoribundi ac infirmorum

ipsius a .morte

verecundia
,

intentio

pura

zelus

fidei

liberatio, visitatio terrx SftHOtSBj

Christiauae

spiritus propheticus 6'SO.

,

Cap. iv.

Communicjifur a Christo
et impressa eordi

in

cujus ineditanda
;

vitasac nominis mutatio; gesta Alexandrine 491. Cap. 111. Aliaj pereg-rinationes ; Saraceni aliquot

Passione suas distrahi non vult

et

humilitas ejus
v.

ad Christum conversi

vaticinia

perspioientiu

mysteria 682. Cap.

,

Morbus

animorum

vita ascetiea,
,

ejus

mors Beatae

retectis

mysteriis confir-

Morum

suavitas, jcjunia
,

miracula 493. Cap. iv. secularium rcrum con-

mata CS4.Cap. vi. Aliquot ejusdem miracula 686 783 CHivtancus rex et niartyr in Anglia
Concordia videinfra Hippolytus.
Conditor martyr in Syria Ex Rieronymianis Crescentia viryo Parisiis. Cultuset miracula
Crispus vide infra Joanues.
Cyrillus martyr vide Filion etc.

maris sedatio, vaticinia 497. Cap. v. Sui despicientia, monitasalularia aliisdata, urbis
teniptus

Tauromeuitame cvcrsor punitus; oaptivus miro

149
729

modo liberatus 499. Cap. vi. Vari-i Sancti miracula, mansuetudoac severitas, vaticiuia 503. Cap. vu.
translatio; concursus

Morbus, obitus; corporis sepultura integ-ritas ac ad illud; miracula ; LeonLs

,

imperatoris munificentia 500 Eusebius presbyter Romas. Sylloge de cultu et

D
Deg-a
Maccayrill episcopus confessor in Hibernia.
,

gestis 166 Eusebius martyr in Palaestina. Cultua e Martyrologiis. Acta, auctore anonymo, editain Thesanro novo Anecdotorum apud Edmundum

tempus mortis , discipulus, observationes in Vitam 656. Vita , auctore anonymo. Ex codice Ms. antiquo membraneo Salmanticeusi quem habemus a pag. 212. Cap. i. Saucti natales; edita de illo vaticinia
, , ;

Comme.nt. vrjev. Cultus

Martene tomo 3 a col. 1649 e Ms. sancti Audoeni Rotomagensis j^n

Eusebius martyr in Syria. Ex Hieronymianis 149 Euticiusmartyr incertoloco. ExHieronymianis 149 Eutychiauus et Strateg-ius martyres. Memoria in
.Fastis Grfficis 7
.,,>

varia ab eo praclure gesta 658. Cap.

ii.

Plurima
660

Sancti

miracula

opera alia

egreg-ia et felix

Eutychianus martyr
loge. Cultus, socii
,

cum

obitus

sociis Nicomedia;.

Syl-

Demetrius martyr in Africa. Ex Martyrologiis 149 Diomedes medicus et martyr Nicjeae in Bithynia. Comment. pr^v. Cultus , elogium martyr hic
;

elog-ium, Acta Evanus vel Inanus confessor in Scotia

418 663

templum Constantinopoli caput in Italia,Acta 266. Martymum, auctore Laurentio monacho Rutiensi in Calabria
alio

cum

confusus;

Ambrosiano N. 152 interprete J. P. 268 Discus , vel Diseus, et forte Disca martyr Alexandrinus. Ex Hieronymianis 4,1%
e codice
, ,

episcopus et martyr Valle-Gardumi in TyroSylloge de cultu et miraculis i 63 Fihon, E U finus, Leontius, Theodolus, Cyrillus
--

pelix
li.

Disseusmartyrincertoloco.

Ex Hieronymianis
et

Zelatus
,

149

Donatus presbyter confessor

eremita

martyres

pag-o

Timotheus , Gadda Eomolus et Sylvius' Amase* in Ponto. Ea> Hieronymia,

Sip-isterico Provinciaj in Gallia

Druthmarus
Westfalia.

et

735 Ludolfus abbates Corbeienses in Sylloge histoiuca. Immemorabilis

horum abbatum cultus, et qutedam eorumdem gesta ex variis monumentis 139

Pirminus episcopus confessor Metis i Gallia 654 avianus mnrtyr videinfiv Mandrianus. Florus et Laurus Proculus, Maximus et alii marS n Illy " C0 CoMMENT

Cultus, translat in Acta.tempus iatio, A t ac locus martyrii 520 Makauctore Laui entio mo " ach
-

*v.

c4

InlZreteJ.T
EortunatusmartyrinSvria
in

bSTS *~ * * ^
'

WirUi^

522
.

plaphius episcopus confessor Catalauni

-L/pama Galli. eompendium

Gallia

Cam-

300.

Sancti ta 8) cultuset gestorum

Autissiodori

Elogium, Ex veteri Breviario Silvanecten^

Eleutherius episcopus confessor,

Jj^J-Jd

Lahheum tomo

B.MiSZ
301

in

Ehas juniormonachus
ahr.a.

i Aulinis

Comment. m*v.

i.

loiu<non annuntiatus; ejusdem patria, parentes, nomen, duplex captivitas

479. &

299 seu Saliuis in Ca Cur Sanctus Thessa-

mutatum nomen et vit monastenum dmnitus prawignatum institutum pereg-rkTa toesj prfcdictiones, diseipulus
captavitas;
j

Aiia

riadda martyr^e

Piii on etc

482 & n Morfsadjuucta; uo a no q e a acciderit , 'confid "" vuletur ex ot s characteristicis ap ud

etc.
i

^ermama. Sylloge de

^estis

et

cultu.

112.

Ex

; ;

AD TOMUM
142. Eoc Officiis Sanctorum Canonici Ordinis 143 Praemonstratensis Guenninus episcopus et confessor, Veneti in Gallia. Veneratio publica, setas; an hic sanctus cura alio 662 non confusus
11

III

AUGUSTI
ta,

et

cum Helena Adiabenorum

Hierosolymis
592.

regina;
,

reli;

qui*e

acceptae
v.

gratiae

dotes

excursus in terram Sanctam laudatus, ac Constuntinus

Cap.

Laudes

Constantini

propter duas ecclesias construetns; Helenae ob inventara Crucem ; reliquise sacrce alio ab ea
missse
;

obitus,
Coelestis

divina
gdoria,

ejus

charismata 595.
;

Cap. vi.

sepultura

apostro-

Helena
tini
i.

vidua

imperatrix

magni Constanpr^ev.

phe auctoris ad Constantinum et ad populum

597. Gloria Posthuma e variis corporis translationibus. i. Inter plures translationes celeberrima est Altivillarensis in Gal-

mater Romae.
diploma

Comment.

Romanum

Nomen, annus ac
,

Examinatur
lius pertinere

locus natalis 548. ii. quo Trevirenses sibi

;

tribuunt Sanctse natales

videantur

in. Arg'umenta , Sanctse preneri , discutiuntur

ad quos illi probabiHelense genus 550. quae opponuntur humili

; ;

fuit

legitima

Constantii Chlori conjux

552.
;

iv.

An

unica

annus ac scriptor 599. n. Iliad coeuobium Altivillarense, auctore Almanno ejusdem ccenobii monacho, e Ms. csenobii S. Benigni Divionensis et Vallis-Lucentis, cum apog;rapho Trevirensi S. Marlia; rei

gestse

storia translationis

Helense proles Constantiuus quando et ubi ex ea natus Sancta a marito repudiata quo
:

tini

se

receperit

an Constantinum converterit ad
vel

collata 601. in. Acta scculo ix et xi in confirmationem corporis apud Altivillarenses apertio capsae seculo xn inspectio ejusdem
;

Christi

fidem,

contra 556.

v.

An
,

Con-

corporis, et translatio inarcara aliara seculo xv;

stantiura ad orthodoxam fidem converterit

an ; fuerit priusquam ad Christum est conversa Judsea; an a sancto Silvestro Papa baptizata; studium propagaudse fidei ; quomodo se gesserit in morte Crispi 558. vi. Inventio crucis
elaborata hic

aperta iterura
ris

hierotheca seculo
evertat
et

xvu

corpoiv.

partes, capsa, sacellum etc. 603.

trauslatio
;

Au

Homana

possessionem

Alti-

villarensiura

an item

quomodo competito;

res corporis inter se conciliari possint

stabili-

secundis curis

iter

Sanctse

in

; an divina revelatio eidem prsequo animo, quo tempore, et quanta cura ; laude susceptum 561. vn. Historica sanctse Crucis ab Helena inventse collectio 562. viii. An Eusebius de Crucis inventione non meminerit an a Judseo fuerit prsemonstrata puActa S. Helense post ejus inventionem blica veneratione ac miraculis Crux illustratur

Palaestinam

tur possessio Altivillarensis 605. v. Solennis ac miraculis nobilitata translatio corporis se-

via

culo xi

qua illustrantur supcrius a nobis

21,

prse-

auctore Notchero abbatc Altivillarensi 607. Gloria posthuma ex miraculis. i Miracula ope Sanotae in sua
raissa 3 nura.

translatione

in

Galliam patrata seculo nono,

auctore
cula
aliis

Almanno

monacho

Altivillarehsi

Ms. Resbacensi hic edita.

564. ix. Passionis

Dominicse instrumenta
;

sancta Helena inventa

rosolymis
566. x.
sedificarit
;

sedificatse ecclesise

Hie-

Pars prima. Miracum circa sacrum corpus, tum in quse per illud sospitatis contigere 612. Pars
Omnigena
sanata 614.
alia

virtutes

ibidera

et

alibi

exercitae

secunda.

mala per

S.

Helense

An
; ;

sancti Luciani martyris

templum
corpora testamenDepositio

corpus
os

Paus tertia.
;

Inter varicoe-

sanctorum

trium

Regum
;

sacri corporis

corapetitores

praevaluit
elog*ia
;

impetrarit
corporis

varia egerit in Belg"ica

nobium
ta

Altivillarense

ejusdem

de-

tum, ac piissimus obitus 569.

;

xi.

vastatio; mira piscatio Sanctse meritis attribu616. n. Miracula

elog-ium

locus

anuus

ac
setas

dies

cum
,

a sancta Helena

mortis; an
xii.

cum

ea cohsereant sedes sacrse, quse

571.

tum

ab

aliis
,

Altivillarensium

patronis facta

dicuntur a Sancta conditse; ejusdem

seculo xi
larensi.

Loca
,

llelenas

nomiue
;

insig^uita a

Con-

auctore anonymo e codice AltivilSectio prima 618. Sectio secun-

stantino
ipsius
turse

creata ab eo imperatrix, conditi in

illustres gratiae ac na-

honorem nummi
dotes
;

castig*atur

xin. ratio

Cultus
per
lipsana;

Libanius sophista 574. e Eastis Latinis, publica veneOccidentis

reg;iones
diffusa,

varias

da. Alia prodig"ia ibidera facta 620. iii. Miracula S. Helense apud Altivillarenses seculo decimo septirao. Classis piuma ab anno Chri622. Classis sesti mdcxix usque ad mdcxx. cunda, ab anno Christi mdcxx usque ad

sacra
576.

annua apud Grsecos memoria

Vitae exemplaria desig-nan;

Varia tur et castigantur quodnam a nobis hic typis excudatur 578. VITA, seu potius homilia, auctore Almanno coenobita Altivillarensi, ex Mss. S. Benigni Divionensis, Vallislucentis et Cartuside Divionensis, cum exem xiv.

ab auno Christi mdcxxx. 625. Classis tertia mdcxxxi usque ad mdcxliv. 627. Classis quarta. Miracula ab anuo mdcxlv nsque ad
,

plari Trevirensi collata. Epistola auctoris 580. Prologus ejusdem auctoiiis 581. Cap. 1. Ortus S. Helenae; major hujus quam
Grsecse

synonyma
plag-ae

prsestantiae
;

coujug-ium
iraperii

cum

annum mdcxlix. 630. Classis QUINTA. Ab anno mdcl usque ad annnm mdclv. G32. Classis sexta. Ab anno mdclv usque ad annum Ab anno mdclxi. 634. Classis septima. mdclxi usque ad anniun mdclw. 637. Classis octava. Ab anno mdclxv usque ad :mnum mdclxvii. 638. Classis nona. Alia qusedam raira apud Altivillarenses anno mdclxvii;
Litanise

Constantio Aug'usto

vocata

lnater

cum

Antiphonis
conditse

et
6-10.

decem
ii.

xEg-yptiacae cura totidem perse-

Sanctae

honorem
ad

orationibus in Classis decima.

cutionibus

Romanorum comparatse 583 Cap. Melior Romani imperii status per Constancondendis tinura et Helenam ; raonitio de templis; inventio S. Crucis mystice antea adumbrata 586. Cap. iii. Sancta divinse providentise

ab anno mdclxvi Classis ijndecima Mirabilia diu interrupta vel non annotata; sed anno mdccxxi iterum inchoata, vel litteris consigraata, et auno mdccxxu rontinuata
Continuatio

miraculorura

usque

mdclxviii.

HJ2.

paratur
590.

conformis profunda anirai modestia ; comcum reglna Saba; vitse ejus integ-ritas
;

643.

Apppendix
favores

ad rairacula Altivillarcnsia;
in

ccelestes

territorio

Luxerabur-

Cap.

iv.

Sancta

cum Jeremia

compara-

Sanctye patrocinio obtenti 645.

Gloria post3
u
i

Augusti Tomus III.

.\

INDEX SANCTORUM
1IuaA ex Offloife Hcn Alfv.llarens es ac pri0 apud de S.J* tiJinna commemoratio rhythmicum aucto. E1 sill m

.W

Mn <*

*^

Offlcia
,

pro-

mx mrn

o,

J ^

uo .

Uh. 2 est anno 1594 editum "? * quae Sanctus Beneflota *en sequentibus. Cap i.
,
,

cap.

let

me-

S
319

sivc ao aum ^ non diu Dost mortem, oontulit 1270 clientibus suis soe ad annum qua, per interoesCap n. Miraoula,

et Helena.

Mor nosn patrata sunt 347. Cap. m. auno 1280 afflicti, qui ab malis
Cap.
iv.

Plures,

eini'o,

sanitatem

aut

Hemas, Serapion, et SYLLOGBdecultuacmartyno ni

Hermas martyr
iucerto loco.

Polyaraus martyres Koma-

1290 usque ad annum Cap v Varia miracula,

dio-ia

invocato Sancti patroauno alia beneficia ab 1500 unpetrarunt 353.

quffi

Sanctus

seculo

Ex Hieronymiaim
xix
aliis

Cap. vi. Alia prodecimo sexto patravit 355. hujus Sancti eodem quffi intercessione

seculo

Hippolytus- et Concordia

cum

martyrii.

martyr syuonyex fastis ; veneratio publica ; alter distiuctus 4 n. An sicut mus a nostro distrasynonymus martyr, ita noster ab equis
ctus;

bus

Romanis Comment. pr^v.

^uitus

Alia decimo sexto contifferunt 359. Sevemnus Cracomiuacula, qum R. P. F. Processu authentico et viensis Dominicanus ex Sancti appensis contraxit
tabulis

ad sepulcrum

an tres Hippolytos
6.

iu

unum

conflarit
;

Prudentius;
tura

tempus ac socii martyrii

sepul-

3 cap. 9 et scquentiin Vita S. Hyacinthi lib. mortui suscitati et aborbus Sectio i. Plures Multi moii. tivi'vita donati 362. Sectio agonizantes mirabiliter ad ribuudi et jam

iii.

Celebris translatio S. Hyppolyti

Quisuam S. Hipin Gallias, miracula 8. iv. Gallias sit translatus ; sacra lipsana polytus in
sub istius Martyris ac S. Concordiaj honorata; Acta. Compendium martyrii. Ex Martyrologio Adonis ad diem xiii AuguOrdinis FF. stl Miracula. ExPetro Calo

Sectio iii. perfectam sanitatem reducti 363. morbis affecti, Diversi gravibus ac periculosis

nomine

modis membrorum,

restituti implorato Sancti patrocinio, sanitati Liberati doloribus et mcom365. Sectio iv. ad caput ac collum per-

Dolor v. tinentium 368. Sectio aliarumque vicinarum partium, et

pectons languor
vi.
afflicti

Prsedicatorum. Hyacinthus confessor ex Ordine PF. Praedicato-

pedum manuumque
Pebri,
pristinse

curati
et

371.

Sectio
Sectio

aliisque
sauitati

morbis

vulneribus
373.

rum, Cracoviae iu Polonia.

i.

Commekt. pu^v.

restituti

vii.

Praecipui auctores, qui Vitam et miracuhujus Sancti conscripserunt 309. n. Saula

cti patria,
"

Mulieres in periculoso partu adjutae, et alii iu doloribus, variisque diversis totius corporis
casibus
et

nobile g-enus, studia

litteraria,

ca-

infortuniis

opem

ejusdem

sancti

nonicatus et ingressio in Ordinem Praedicatorum

311.

iii.

Tempus
gesta,

tirocinii,

et

nonnulla
inter

incerta

Sancti

de

quibus

ipsos
iv.

376 Thaumaturg-i experti Hydruntini martyres multi in regno Neapolitano COMMENTARIUS HISTORICUS 1. CultUS eO-

scriptores

Dominicanos disceptatur 312.

facta,
et

rum
ii.

et reliquiae

in ecclesia et

Hydruntina

79

Deiparae apparitio huic Sancto

quse-

Cuttus amplificatio

dam

prodigia ab ipso adhuc vivente patrata 315. v. Alia ejusdem Sancti miracula quae tempore vitae suae patravit 317. vi. Pelix

Hydruntum obsessum expugnatum 183. iv. Acta martyrum Hydrun-

extensio 181. ni. a Turcis et crudeliter

hujus Viri mors sive sanctitas ejusdem statim post obitum variis signis et revelationibus declarata 319.

tiuorum 185. v. Incorruptio prodigiosa sacrorum corporum ac duplex translatio 187. vi. Alia miracula 189. Exemplum Informationis

vn.
321.

Diversi

Polonorum

cona-

super

martyrio
faetas

tus ad impetrandam venerabilis sui Popularis

Hydruntinorum,
drensi
,

gdoriosorum martyrum coram episcopo Sco-

canonizationem

vm. Initium

et incre-

mentum

legitimpe

venerationis

ante solennem

ejusdem Beati canonizationem variis miraculis confirmata 324. ix. Licentia obtenta ad elevandas sancti reliquias, earumque inventio 326. x. Ossa sancti in novo sacello altari iterum honorifice collocata 328. xi. Bulla canonizationis, quo ma^nus hic Thaumaturg^us
catalogo
xn. longe lateque propag-ata et novis miraculis aucta 337. Vita, auctore Leandro Alberto Dominicano Bononiensi, ex Opere de viris illustribus Or-

anno mdxxxix. a pag. 46

Hydruntinae sedis Vicario g-enerali Ex impressis apud Capuanum

191

Jeron presbyter martyr in Hollandia. Comment. vrmv. Legitimus Sancti cultus e

Pastis
sacris

Sanctorura

adscribitar

331.

et aliunde

475.

Acta,

auctore

Gloria Sancti post canonizationem

Joanne a Leydis in Chronico Belg-ico ad

dcccxlvii
etc.

annum
baptiii.

Cap.

i.

Jeronis patria,
476.

sacerdotium, et passio Translatio corporis et miracula

smus,

Cap.

dinis
tibus.

Prxdicatorum
Cap.
,

478

lib.

5 fol. 175 et sequen,

i.

Sancti

patria
in et

nobilitas,

CaCap.

nonicatus

Inanus seu Evanus confessor in Scotia 663 Joannes et Georg-ius patriarchae Constantinopolitani. Cultus, res Gestae et aetas d55 Joaunes episcopus confessorV^civitatis MontTs Marani iu principatu ulteriore reg-na Neapoli-

ing-ressus

Ordinem
rairacula

Proedicato-

pum wise
mors,
et

virtutes

339.

u. Alia Sancti adhuc

viventis

miracula, felix

quaedam prodigia post obitum ejus patrata 342. Miracula, quae post obitum
saiK-ti

Viri contig-erunt, collectore R. P. p. Severino Cracoviensi ex Ordine Praedicatorum.

Vita, ex editione Ughelli 510. additio ad Ug-hellum in editione Veneta 512

tani.

Joannes et
martyres.

Crispus presbyteri

Romani

et

forte

miraculis et Actis canonizationis S. Hyacinthi, quod Ro,

Recudimus ex Opere de vita

Martyrologiis Juliana, vide inferius\eo Juliana vide infra Paulus

Ex

545

Julius

AD TOMUM
cultu, Julius senator et murtyr Komae. Syllogc de ? u0 etreliquiis

III

AUGUSTl.
vii.

Testamentum
Sancti

sepultura

elogia

forma
pra>-

Actis

corporis, effigies

787.

vm. Qua;dam de

Junianus abbas, fundator monasterii Mariacensis Comment. prav. in Pictaviensi Gallise provincia. et publicus hujus Sancti culi. Immemorabilis ejusdem nominis, tus, distinctio ab alio Sancto monastica, Acta, horumquescriptor32. professio
gloria exduplici sacri cor ii. Posthuma Sancti 35. poris iranslatione et miraculis tunc patratis nova BiblioVulfino Boetio. Acta, auctore

cipuis
ix.

virtutibus
S.

Mortui per

additamenta 789. Ludovici merita ad vitam

,

revocati 791. x. Contracti

febricitantes
,

po-

dagrici, surdi, muti,

amentes naufragi sospitautur 793. xi. Depulsa mortis pericula, obseraliaeque calamitates : nonnulhe ad ilia Sanctorum catavationes 79G. xn. Ludovicus
caeci
,

Ex
.

theca manuscriptorum librorum, ubi Philippus Labbeus noster tomo 2 pag 569 et sequentibus edidit Vitam hujus Sancti quam nos contulimus cum editione Mabillonii, qui eamdem inter Acta Sanctorum Ordinis Benedictini Pasecido primo a pag. 307 vulgavit 38. Caf. i.
,

epistola? ad reges ac princilogo adscriptus necnon ad ipsam Sancti matreni .suprrhac pes,
;

re datEe; translatio corporis 797.

xm. Corpus

Massilia translatum Valentiam

publica Sancti

veneratio per varias Europre regiones propagata pntronus ; 799. xiv. Sanctus urbis Malaoitanffl memoitem inprovincia Provinciffi; reliqui^
;

transacta, et tria Sancti, adolescentia in eremo Badegundis 39. Caf. ii. Coedigressio ad Acta S.

ria inPastis sacris 802. xv.

scriptores

Vitae

804.

Vita

Uymnus, Officia, auctore anonymo

Fratre

sacerdotium , innocentia patefacta, contra falsam accusationem miraculo 40. Cap. iii. et fundatio monasterii Mariacensis
nobitica Sancti Vita
,

synchrono, qui Sancto familiaris fuit, a edila. Henrico Sedulio Ordinis FF. Minorum natales, pia i. Kegii Praifatio editoris 806. Cap.

divina Sanctus spiritu prophetise prseditus, et quiei damnumaut injuriam inferre ultio infures, monita ante volebant 42. Cap. iv. UltimaSancti

murtem, pius obitus simulcum sancta Radegunsepulturse divinide, honorificse exsequise et locus

postvotum sanatus; educatio, captivitas; morbus contempericulum mortis sine damno; mundi Cap. n. ptus; preces; diaboli machin;e 807, usus SS.EuReverentia erga sacrificium Missa?
;

tus assignatus

fuga charisfe; veneratio crucis ac reliquiarum; vanovum colloquiorum exercitin mentis otii ac probatis viris eruet corporis consuetudo cum iii. Contemptus regm ditio conciones S09. Cap.
;

Ebroicis in audulfus episcopus et confessor Breviario Ebroicensi. _L Gallia 96. Ex in Latio, Laurentius eremita confessor, Sublaci asseritur pbjev. Cultus ejus antiquus

elencatu.s ex amore paupertatis Evangelica?; votum de ainplectendo instituto Fraiteratum mirus amor illius professio trum Minorum
, ;

paupertatis

demississima obsequia paupenbus

prsestrta ac miraculis

Comment.

Ordines, sacerdotium

compensata 811. Cap. iv. .episcopalis dignitascum-

testibus et examine ad beatificahomicidium et mitfonem. Cap. X. Casuale Beati 304. Cap. ii. Alire ejusvirtutes, poenitentia
302. Vita.

Ex

rabilis

conjuncta ; seventas abjectis Eratrum muniis amor reprehensionis etpacis ; vitse- virginitas; reconcihatio odium detractionis ; dissidentium
813. Cap. v. Zelus

Breve compenfavor Deipara?, felix obitus 306. miraculorum beati Eratris Laurentii factodium Fratris rum in vita 307. Miracula post obitum
Laurentiifacta Laurus, vide supraJ?\orus. Lautia wJLautiana, vide Pontemus.

animarum, misericordia erga

308

prudenpauperes et captivos; cura episcopalis, mors et sepultura tia, corporiset animidotes; claudi et im815 Cap. vi. Mortui resuscitati, chiragriei sauati restituti, podagrici et pediti
surdi, muti, caeci, 817 Cap vii. Laborantes febri, viii. Adjuti naufragi; amentes sospitati 819. Cap. Sancti obtredetenti epileptici ac aliis morbis canonizatio, translatio corctatores puniti ; 820
; .

Leo

54H Lycia Juliana martyres Myrae etc. Leontius martyr, vide Tilion Diaconus, Servus et Liberatus abbas, Bonifacius subdiaconi, Kogatus et Septimus monaRusticus martyres Carthagme chi et Maximus puer, Passionisejusque Africa. Comment. piuev. Scriptor vero cultus inLccletempus etlocus; Sanctorum auctore Victore Vitensi sia celebris454, Passio,
et

poris

M
Maccarthennus
in

l.i.i

episcopus

confessor

Clocho-

episcopo

Ludovicus
Use

episcopus

Tolosanus
in

i.

trum Minorum,
Comment.
fratfes

Brincolai

Ordims EraProvmcia GalSancti geno-

pjuev.

Kegium
,

nus-

ac

sorores;

primogenitura;
natalis

men; tempus ac

locus

captivitas in

virtutibus illuHispania-775. u. Captivitas prima tonsura clencahs et strata; liberatio;

,

Commknt. vk.ev. Culrffi auctore Acta mutila tus ejus et Acta 20S. nostro membraneo Salanonymo ex codice manticensi notatoP.Ms.u Italia. Comment. Magnus episcopus et martyr in intricatffl difficultapr^v i Proponuntur Sanctorum distinctionem variorum
Iiibernia.
, ,

minores Ordines singulari

tenta;

cum

privilegio ob

tes circa Q ui hac die

Sancti confessarius 777.

Sanctus

nominatus; temad cathedram Lugdunensem minorum ordinum; item pus primaj tonsurse ac iv. Mira rede majoribus ei collatis 780.

n eorumque

sub eodem nomiue coluntur vana Acta, Publicus hujus Sancti cultus, nonnulte circa Ucompendium, et
701.

rum caducarum despicientia professio episcopatus duplex ti EE. Minorum; Sanctus renuntiavit v. Tempus, quo
;

mstitu7S1.

ni. lud difficultates 70.3. urbc Eundana ad civitatem rum hujus Sancti ex /08. i\. Verulanam ac deinde ad Anagninam hujus nomims quem Sanctum

Translatio reliqum-

Inquiritur,

ad

terreno

adventus ad urregno 783. vi. Discessus et vigilanTolosanam; virtutum exempla; bem 784. pastoralis; locus et annus mortis
tia
,

Romam spectent reliquia^, qmc translata, sunt 710. Acta longinquas regiones
et

ad

aha,

auctore

anonymo, ex membranaceo

Musei

INDEX SANOTOltUM
A&. 74, foho 177 el enostri codice, signalo t patrm. cond.t.0, Cap. t. Sancti auentibus 713. episcopatus, comprel.enfonversio ad Christum, liberatio e carcere, peresio pro Christiana fide, hu714. Cap. n. Quwlam miraculum
mar-.

grinatio et varia m.racula et jns saneti Bpiscopi itinera,

Galliffi. ComMarianus coufessor in IHturiffibus distinctio a synonymis ment pejbv. Cultus et Turonensi de glona 734. Elogium e Gregorio 81 ^* confessorum cap. moiwstcno S. leMarinus episcopus confessor in Gerundensis in Catalotri Besaluensi dioecesis

tvrium

nia

731

Magnus martyr
ment.
ris

Cassarea
Distinctio

in

hubv.
altero,

Cappadocia. Comhujus sancti Marty-

Martyres xix cum quibus supra Martyres

logio

Concordia

et llippolyto

de

Acta et immemorabilis cultus ab Acta, collectore Petro Calo Domini717. part. cano, ex Ms. codice de Vitis Sanctorum

xxxm

in Palastina. Cultus e

Romano ac Fastis Graecis Maximus abbas, Anastasius monachus

Anastasius item monachus manus, confessores Constantinopoli.
mi.KV.
illustre

Martyro265
,

ac alius

%fol.%1

718
,

et apocrisiarius

Magnus
Gallia.

confessor
Syi.loge

et

histoiuca.

episcopus Aveniouensis Publicus Sancti

RoComment.

1.

Salicti

cultus,

annua

festivitatis

memoria
,

gestoruni notitia

et brevis 755

in

aula

Maximi nomen, natales munus quando commutatum

Chrysopolitano
;

cum monasterio
batialis
in

instituto 97. n. Dignitas abiter

Mamas

vel

Mammes martyr
Comment.
prj:v.

Caesarese in

i.

Cap-

monasterio

padocia.

Illustrissimi

martyris gesta prorsus obscura et incerta 423.

An duo Maraantes in unum confusi Actorum cum Grfficorum tum Latinorum ex

ii.

Africanum ab eo susceptum qua de causa, quo ac quo fructu 99. m. Epistola tempore cum scripta in Africa contra exortum errorem Acta ibidem disputatio Pyrrho Monothelita
, ; ;

emplaria,

auctores,

valor

4-26.

in.

Cele-

Komas ;

lucubrationes
101.

iv.

iter

Constantinopoli-

berrimus cum apud Grascos tum apud Latinos sancti Mainantis cultusj ejusdem apud utros-

tanum
;

Probrosa

coutra Sanctum

que

invocatio

428.

iv.

Ecclesise

corpus

apud Caesarienses in Cappadocia 430. v. An nostri S. Mamantis corpus Hierosolymis fuean rit seculo sexto ; an delatum Mediolanum Cyprum ; reliquise Lucenses, Ehvangenin Lingonenses , Lorbanenses etc. 432. ses Passio, auctore Godefrido Lingonensi episcopo, ex codice Ms. Cartusiee Divionensis. Cap. i. Sauctus, parentibus in carcere morab alia matrona adoptatur; ejus in fide tuis
, , ,

ejusque discipulum concertatio Constantinopoprimum exsilium duse alise alibi cum haeli reticis concertationes, post quas reducitur Con;

tia

stantinopolim versus 104, v. Sancti constanKhegii frustra blanditiis tentata; blasphe-

imputata 106.
data

mia adversus Virginem Deiparam ei perperam vi. Lata adversus Sanctos nobarbara ac exsecutioni raanmiraculum 10S. vn. Sancti ad varia loca detrusi Anastasii unius ac Maximi obitus hujus item gloria sepulcri martyrii laureola an S. Maximo ac commilitonibus duobus tribuenda; setas Sancti ac unius
stros tres sententia

Constantinopoli,

constantia blanditiis ac tormentis frustra tentata 435.

Cap.
,

ii.

Mira operatur inter bestias

ignes
,

captivitas

superati
437.

mitigatje
in

ferae

discipulis ejus

110.

vni.

Sancti Anastasii
S.

Galliam ad Lingonenscs translatas 439. IIistoria tkansl atio u m ab anonymo quodam sacerdote Lingoncnsi conscripta, et in Bibliotheca Floriacensi Joannis a Bosco typis editapag.
,

martyrium

Keliqui^e

apocrisiarii gesta post

itus
,

mortem

Maximi, obnotitia
,

aetas

elogium

ix.

ulterior de eo

Cultus ex Graecis ac Latinis Eastis; nonnullae hac occasione observationes 114. x. Documentorum aliquot superius citatorum notitiae 115. Acta ab aucto-

discipuli

112.

226
i.

et

sequentibus xysti
ossis

dextri

440.

Cap.

S. Mamantis translatio ad ecLingonensem 441. Cap. ii. Brachium S. Mamantis ecclesiae Lingonensi impetratum sanguis ex eodem manans 442. Cap. iii. Inventio capitis S. Mamantis; ejus veritas visione confirmata; translatio ad Lingonen-

Mira

clesiam

R.

re anonymo consciupta, Latine reddita a P. Jacobo Pontano Societatis Jesu 118.

Cap.
i.

Natales

educatio

vita aulica et monastica,

, litterarum studia disccssus propter Mo-

ses; miracula

444
Alexandrinus.

Mammes martyr
nis

Ex

Hieronymia-

Cap. n. Sanctus contra haaresim Monothelitarum egregie promovet veritatem Catholicam in Africa 120. Cap. iii. Pyrrhi
fide
rv.

nothelitas 118.

Mamraita cum sociis Alexandrise. Ex Hieronymianis 4-1 c Mandrianus et Flavianus martyres Telone in Provincia Galliae. Sylloge ciutica. Publicus borum Sanctorum cultus notitia prioris ex veteri chronico et traditio qusedam de gestis eorum
, ,

Monothelitae

confutatio

acta

Komse pro

122. Cap. calumniis variis ac vexationibus Constantinopoli nequidquam ex-

orthodoxa;

Opera conscripta
fides

Orthodoxa Sancti

ercita 125. Cak v. Acta Sancti Bizyas cum Theodosio episcopo, ac relata de eo victoria; tradu-

74g Marcellus episcopus ac martyr Apamea3 in Syria

citur Rhegium 127. Cap. vi. Tormenta Constantinopoh Sancto ac Anastasio discipulo irrogata

nar, Xi Apameas notitia; Sanpatna, parcntes, vita secularis et forte solitana; raunus episcopale magna cum
cti

Comment.

Anastasiialteriusexsiliurn; duorum pnorum mors; sepulcrum Maximi gloriosum

eorumuti

et

apostrophe biographi

communicatio cum martyribus .151. n. Martyrium, ejusque tempus, publica yeneratio e Pastis Gra>cis ac Latinis an raartyr hodiernus ab alio synonymo diversus; Vcta 154 UWWDani Actorum. Ex Theodoreto Curi
,

admimstratum

laude

Maximus, vide supra^lorns. Mich as senior propheta. Sanctus

ffi

Maximus puer martyr. Vide Liberatus abbas

13 q
etc

scopo

em'
,~

hic cum alio concur hoc die detur quid de eo ; -rasti; lpsiusvaticinia 147 Mocteus vel Mochteus episcopus Lugmadensfa in
fnsus;

quisnam

et

lib.

pag.mecUiionis Valesian*
Marciana vide Pontemus.

Ecclesiasticx historix cap P

Hibenua. Comment.
,

21
'

men

p^v.

l Sancti

no-

A dmachanus

diseipuli, monasteriaj

nxus; Sanctt synonymi a nostro diversi

fuerit prsesul 736. . Cu ltus variis diebus af,

an

tem-

PU8

DA TOMXJM
pus
vitae

III

AUGUSTI
543
49 "a
1

738

in.

Vaticinium, quod a san,

Vitis ac propriis lectionibus S. Projectitii

cto Patricio

de nostro editum fertur

sublestte
fidei;

videtur

probabilius

Sancti nostri proSancti scripta

,

anonymo ex nostr-o codice Salmanticensi antiquo Ms. memqui signatur P. Ms. n, Cap. i. Libraneo
,

phetise 740. iv. Examinantur et Vita 741. Vita , auctore

Prosalamus martyr incerto loco. mianis Prospolinus martyr incerto loco

mianis.

Ex

Hierony-

Ex

Hierony**y

beratur a naufragio, discit ab ang-elo litteras, confit episcopus studet ac docet Komae dit monasteria, discipulorum ad eum concur; ,

^-\uadratus, videsupra Paulus.

sus;

S.

Patricii

discessus

743.

Cap.

ii.

Miy-v adegundis reg-ina,

R
postmodum monialis,
,

racula a Sancto patrata, vaticinia; felix ipsius

Pi-

744 Myron presbyter et Martyr, Cyzici in Mysia minore. Comment pr^ev. Annua Sancti veneobitus
ratio,

Martyrium,
tiensi
in

Acta, tempus ac palaestra martyrii 420. auctore Laurentio monacho RuCalabria

,

JActavii in Gallia. Commentaiuus pr^vius i. scriptores Actorum , Antiquus Sanctae cultus apographa 46. u. SancUB et diversa eorum
patria,

regium stemma, occasio

captivitatis

ex

codice

Ambros-iano
421

migratio in Galliam, et conjug-ium

tario

cum

Clo-

t N.

n. 152. Interprete J. P.

N
Nicolaus
eremita
in
Sicilia.

Comment.

pr^iv.

Probatur cultus ejus legitimus 513. Acta, auctore ejus confessario , sed aucta posterius
516 514. Hymnus ad S. Mcolaum Nostrianus episcopus confessor, Neapoli in Campania Italiae. Sylloge de cultu et setate. Elo-

rege 49. m. Dinicultates qusedam ciret diaca divortium Sanctse cum rege Clotario, consecrationem 51. iv. Discesconalem ejus liberalitas erga sus Sanctse in Aquitaniam et valoca sacra, constructio monasteriorum Pictaviensi monialium virtutes, quas in
, ,

riae

nt coenobio exercuit 54. v. Studium Sauctae, suum Pictaviense exacta diseimonasterium

pliuae observantia

muniret, illudque sacris

re-

gium.

Ex

Caracciolo.

Sanctae , ut liquiis ornaret 57. vi. Solicitudo sub certa reg;umonialium coenobium

idem
la

ac tutela praesulum regumque couservaret

60. vii.

O
r

rion,

^Emilius et Agmatus martyres Alexan289 drini, Ex Hieronymianis

mortis, hnnorificn Sanctse scmiraeula , et qusepultura , sacrae reliquiae de illa traditiones exumidam Pictaviensium

Annus

Vit.e nantur 64. Acta sive liber primus Fortuauctore S. Venautio Honorio Clementiano
episcopo Pictaviensi et Sanctae synchroVallisno. Ex Ms. codice apud cistersienses cujus apographum cum vaLucentis servato , Mabilloniana conriis Mss., et cum editione tulimus 67. Cap. i. Sanctae patria, regium stemma, adventus in Galliam educatio, pienuptiae cum rege Clotario 68. Cap. n.

nato

-pjarmus martyr incerto loco,

nis
loco.

Ex

Hieronymia149

Paulus martyr incerto

Ex

Hieronymianis
149
,

Paulus , Juliana ; item Stratonicus Quadratus , et Acacius martyres Ptolemaide. Comment. pr^v. Cultus, palsestra, Acta 446. Martyrium,

tas

et

Divortium Sanctae
nastica
,

cum

marito

professio

mo-

Ex
sti.

editis

apud Surium ad diem xvn Augui

Cap.

SS.

Paulus
affccti

et

Juliana variis pro

alia

fide cruciatibus

torquentur 448. Cap. n.

;

lictores

martyrio
illis

Eorum amborum torcon-

misericordia ejus erga pauperes et Cap. iii. Kisegros miraculis confirmata 70 jejunium, vilissima ccenobii migidum Sanctse castigatio ,1. nisteria, et severa corporis sui

Cap

menta; cibus
servata
S.

coelitus subministratus ;

tyrum

Juliance pudicitia 450. Cap. iii. Marconstantia aliis poenis exercita; obitus

iv. Diversa miracula, qu Sanota temsuffl vitae monasticae , et in die mortia altera sive liber sepatravit 73. Acta viTiE, auctore Baudonivia monialicoffl-

pore

ac sepultura Petrus Gualdensis

452

mita
tus,

tertii Ordinis S. Erancisci erein Marchia Anconitana Italise. Locus cul-

aliae

notitiae, discipulus

822

va, et familiari Sanctae discipula. Ex Ms. codice apud cistercienses Vallis-Lucenetiam cum vatis servato, cujus apographum editione Mabittoniana colriis Mss., et cum

cunhus

eodem

Philippus martyr cum sociis Nicomedise. Sylloge. 418 Cultus, socii, elogium, Acta Pilentia, vide Pontemus. Polyaenus vide supra Hermas. Pontemus, Pilentia, Tatiana et Marciana, Heliana Amaseae in et Lautia seu Lauciana martyres
,

latum
g-ium

est

cum
ii.

fessio vitae

Cap. i. Ortus Sanctffl, conjudivortium, prozelus fidei rege monasticse et constantia in proposito.
74.
,

Cap.

Praecipuse
77.

illiufl

virtutes

in

vita

moerga

nastica

Cap.

iii.

Reverentia

ipsius

sacras sanctorum

Ponto
Possessor martyr incerto loco.
nis

546

Ex

Hieronymia149

exuvias et reliquias sanctffl naufragantibus Crucis 79. Cap. iv. Auxilium mira Sanctae viprffistitum, aliaque rairacula,
sio,

Proculus, vide supra Florus.

Projectitius

martyr Bergomi in Italia. Sylloge temhistorica. i. Natales, diaconatus

,

pius obitus 81. Cap. v. Honorifica sepultura, et qmedara miracula post Sanctae clariokf. obitum ejus patrata 82. Alia Vita BUS ACTIS COLSTILO EX DUOBUS PRAJC EUENTl
et

pus martyrii 539. n. Epitaphium, cultus publicus,

lectiones propriae 541.
,

m.

Mirabilis

apparitio

inventio

corporis

variae

ejusdem

translationes;

brevis quaedam nonnullorum Sanctorum Bergomensium notitia ; observationes de

lecta. Auctore vencrabili [lildeberto prfflsule Cenomanensi ac postea archiepiscopo TuronenAntonii Beaugendre, mosi. Ex editione D. Benedictini, qui Parisiis Opora Hildenachi
berti

INDEX SANCTORUM
pauperes distributa
:a;
-100.

[.

Pcrcgriua;

sanationes
Pontifice

pcstifcrorum

itcr

Ro-

manum;
to
patria,

Cardinalis mirc a lue

liberatus; col-

regmm
et

gemu,
pia

catioin
ptije

Gallia,

exercuit 84. aa nubilem aetatem

y'^^
Cai. iii.

o|

ntorJn cum regeClotano

et uia et

vita,

quam tem'*

Aota Blacentia in Sanctus ipse eodcm cormorbo contagioso; 401. Cap. iii. rcptus, ac divinitus adjutus

loquium

cum

uore conjugii in

%*&**'
clesias,

aula duxit 85.

l

fundatio

parthenoms

^T^t ****
fnistra
,

Cap.

Mo M

Divinitus

cibatur,

inuotescit

ejus

sanctitas;

ad vitam soGothardi patientiam exercet, et augelo sauatur; culitariam eum inducit; ab

vox ad eum coelestis 404. Cap. iv. probaPatieutia per annos quinque in carccre
rat bruta;
ta

1
tia

re*

eam ad conjugium retrahere

Cap.
IV.

nititur 87

Austera Sanctae abstiuenaliaeque virtutes

dira corporis afflictatio

quibus tunc potissimum Pictavii Diversa miraeula, quce Deus fulsit 88. Cap. v. 90 Sanctce patravit per intercessionem hujus Badiana virgo, vel Badegunda, aliis Badegundis Sueviae prope Auguin Castro Wellenburgico historica. Puatam Vindelicorum. Sylloge
monastie,
blicus Sanctse cultus,
ria

impetratum patrocinium contra pestem, mors templa 406. Acta Bheagnitio; miracula
,

defensa ejus innoccntia

apparitio angeli;

viora; auctore anonymo

ex Ms.

Betfortii,

qui illud acquisivit e coenobio Bethlchemitarum prope Lovanium , et contutit cum duo-

qusedam gesta,

et glo-

posthuma
Raven-

Rainaldus vel Raynaldus archiepiscopus riusv. i. nas, Ravennse in Italia. Comment. immcmorabili tempore, miVeneratio Beati ah
racula
,

bus aliisMss. Patrum Cselestinorum Parisiensium et Ambianensium. Cap. i. Mira Sancti nativitas, ejusque post patris ac matris obitum peregrinatio in Italiam salutifera 407. Cap. ii.
Gesta Placentiae, reditus in patriam, obitus ibidem, et mirabilis agnitio 409. Gloiua posthuma apud Antverpienses. i. Reliquiae, piae fundationes,

reliquiae,

quoddam elogium,

et prseci-

puus Actorum ejus scriptor 68S. n. Chronologicus Actorum ordo, et quaedam eorum-

sodalitium

privilegitun
erecta
;

410.

II.
spi-

Confraternitas canonice
rituales
nitatis

ab

Alexandro
gratiae

dem

analecta

690.

Acta et miracula,
Minorita

quae

Papa VII conflrmata ejus

statuta;

anno Christi Nicolaus de Arimino collegit. Ex apographo Henschenii mcdxiii nostri, gui illud Ravennx ex Mss. documentis istius ecclesice descripsit, et quod cum editione Ughellana collatum est. Cap. i. Beati
patria, pia adolescentia,
cos sancte acta
G92.
et
ii.
,

eidem coucessa; 412. pra?fectus ac patronus

iii. Confrater-

praeterita ac

mo-

derna solennitas festo sancti

vita

inter Cleriejus" in

Cap.

Electio

archiepiscopum Ravennatem

variae ipsius

in

hoc munere virtutes, miraculum et felix obiquae post tus 694. Cap. iii, Diversa miracula 695 mortem patrocinio Beati contigernnt
,

Relindis reclusa.
cilia.

Vide superius Benedicta et

Cae-

eidem sodalitio inscriptas Rogatus monachus martyr. Vide supra Liberatus abbas etc. Romolus martyr. Vide Filion etc. Rufinus confessor apud Mantuam in Italia. Notitia 730 de cultu Rufinus martyr. Vide Filion etc. Rusticus subdiaconus martyr. Vide supra Liberatus abbas etc.

Rochi; personaj 414

Rochus confessor, apud Montem Pessulanum

Gallia.

in

Comment.
fabula

pu.kv.

i.

men

Sancto afficta

Natales, no* an tertium Or-

Satyrus episcopus martyr cum

Tuscia
Italise

sociis,

Aretii in

dinem S. Francisci fuerit amplexus 330. n. Memoria in sacris Fastis,- initia publici cultus an a concilio Constantiensi is ipsi seculo xiv decretus ob depulsam pestem seculo xv corpus tum pro sancto habitum et Arelatem trans;

731 Sebaldus eremita Norimbergae in Germania. Comment. piusv. i. Antiquus hujus Sancti cultus ex variis monumentis probatus, et ab ipso

latum 382.
in
Italia,

iii.

Publica veneratio ex
Gallia,

reli-

Romano confirmatus 762. ii. Manuscriptum Actorum exemplar et metricum eoPontifice

quiis sacris in Ilispania,

Taurini; item
;

rumdem compendium

quas ab heterodoxorum

patrocinium tempore pestis 381. iv. Prassentissimum Sancti in morbo contagioso patrocinium aliunde conrirmatum; erectae in ejus honorem confraternitat.es; gloria ipsius a poetis
v.

Germania

ac

Belgio

calumniis vindicantur 764. m. Examen Actorum, pretiosus Sancti tumulus jam destructus, prssens reliquiarum ejus status et salutaris
,

monitio ad Norimbergenses 766.

Acta

auctore

celebrata 387.
obser-

anonymo

incertaj

setatis.

Ex

Ms.

Carthuside

Offlcia
festi,
etc.

divina,
ecclesiae

Missae singularis
in

vatio
cataa

Ordine Seraphico di389. vi. Corpus Sancti Venetias

translatum; difficultates, quae translationi huic

Gemnicensis in Austria, cujus apographum Joannes Gamans noster anno 1638 ad nos misit. Cap. i. Mira Sancti nativitas, pia educatio, nuptia^ solutae, vita eremitica, prajdicatio

magnificentissimum ibidem templiun confraternitas etc. 391. vn. Varia Vita' rxemplaria reccnsita 394. Belfortianum singulare in reditu Sancti atque adeo in loco mortisj nostrum de
;

incommodant
;

vm.Ms.

Evangelii in Longobardia cum variis miraculis 769. Cap. ii. Praedicatio et miracula ejus in

Germania

obitus et locus sepulturae mirabiliiii.

ter assignatus 771. Cap.

Miracula, quie post

Actis

S. llochi

judicium; annus ac dies obitus; Vitaa quamara, et cur prae aliis a nobis
dentur 396

Vita, auctore Francisco Diedo, civitatis Brixiensis prrcfecto, ex bibliotheca S.Galli cum duabus editionibus collata. Prjbf\tio AUCtoeis 399. Cap. i. Sancti
ortus

obitum ipsius contigerunt 773 Septimus monachus martyr. Vide supra Liberatus abbas etc.
Serapion.

VidesupraRevmas.

oonte mp tu.s

educatio

muudi;

mors parentumj bona in

Sereua Romae. Sylloge historico-ciutica. Antiqua hujus Sanctse raemoria in Martyrologiis, et diversae de conditioue gestisque ejus

opinio-

263 Servus

AD TOMUM
Vide supra Liberatus Servus subdiaconus martyr.

m AUGUSTl
Timotheusmartyr.wfeFiHoncte.
Titulue martyr in Syria.
,

___3u___.
subria.

Mediolani inlnepiscopus coufessor

patria
,

Titus diaconus martyr

Ex Hieronymzams fiom. Ex Martyrologzo

U

Commest. fwt. Cultus, _80.V_ta e_ 2tomcondUo ante episcopatum

*__,

Romano

virtutibus progressu, pr_serolaro in studiis et rhetorem, Boma. ubi celebrem Victorinum 282. Cat. adducit nrbe stupente, ad fidem multe baptizato Victorino probe instituto et ubi Mediolanum revertitur praconiis clarus Ambroet mortuo S S Augustinum convertit, Josepbo Bipasuccedit 283. Vita altbua. Ex sio Mediolanensis hbro histori ecclesiae

rjforfriiio

(W.l

Cir.i.De Sancti pr_>

TTrsacius

vel Arsacius confessor

NicomedUe
;

in

tempus mortis,

pbndiuh Acroaun. 559 Kftonw historix lib.icap. U.pag.

sianse
.

Bithynia. Commext. _v. 270. Gonvitse institutum, Acta * Sozomeno ecclesxasltcx

Cultus

locus ac

WJj
.

montio
sexto

ac martyr Ursicinus vel Ursicius miles elogium Comment. r__v. Cultus,

auctore

mll>"'
6
-

T))

o_i

martyres. Strategius et Eutychianus

Pastis Grsecis
Strato martyr

Memona^m

__

anonymo.

tf

coolic.

bMiothecx M^J ff*

S

Cxsarex Vindobonensis,

interprele J. P.

Ur.

i.

Nicomedi. Syixoge. CuLActa tus, socii, elogium, Paulus. Stratonicus, vide supra

cum

sociis

insidi_ contra Sanctum, Patria, vita militaris, Cap. ii. Aha contra examen, varia tormenta 158. molimina, martyrmm, sepnlSancti constantiam

tura

Sylvius martyr, vide

1? ilion

ete.

TTamnes
Pontemus. Tatiana, Bom. Tharsicius acolythus Martyr Augusti S, Stephani Papee 2 Thecla, wcte Timotheus e.c.
twYte

Actis

Theodolus episcopus confessor, et Gallia Uiri^ J5rems nc^..:a ex Martyrologns,

^ftana

toaAJj

auctore anonymo e persecutione fixus 285. Acta, ecclesix metropohtaMs membraneo Capituli e codice Moisme Parisiensis, collato cum alio,

tus,

martyr in Persia. martym e Pers!ca dies mortis, annus

0:^2__

siacensi

W
-rcrrtebertus presbyter plures Comment. piujv. Synonymi
jus

Theodolus episcopus Octodorensis Theodorus seu Theodolus apud Helvetos. Comvel Sedunensis, inVallesia AntiquusSancti cultus scnptor
ment. piuev.
i.

martyr, vide _ ilion etc.

W
m

confessor in Germania.
,

patria, cultus

et

hugesta.ViTA auctore Ser-

Actorum,

personam et tatem Intricata difficultas circa qui hoc Sedunensis episcopi Octodorensis vel
die colitur 275.

et varia

horum exempl aria

273

ii.

vato

Lupo, abbate

Ferrariensi.
i.

Ex

editione
fa-

Stephani Baluzii 132. Cap. mam a sancto Bonifacio in

Ob virtutum

Germamam

accer^i-

perto vel

BuodActa, auctore quodam peregrmo. i?_ LeBoberto monacho

S. Anatolii Salinensis
aliis

nmdario

Burgun-

sed pnvatus ob.t tus.binis coenobiis P r_ficitur, ad tumulum sigua , 134 Cap. u. Multiplicia ob metum haeffoditur, et transfertur

corpus

g___ cum
socii

Mss. codicibus collatume^

xonum, qui
diam,

cselesti

visione fugantur

.US.

Thyrsus et

Hieronr martyres in Perside. Ex

perducitur HertsfelNova prodigia, corpus v__a sanat.ones ornatur ibique varie

,

_____..

martyres in PaThecla et Agapius Cultus e ______ Comme^t. ___*. Bomanoj P a 1 a ac tem cis ac Martyrologio M_ sacra S. Timothei 727. uus martyrii, _d.es MartyribusPalxsUium ex Eusebio de
>

Zelatus martyr, vide

Filion etc.

Zcap. Setepag.metm

editiomsValevanx

Zuentiboldus rex confessor cultu liacensi. Sylloge de

Susterem in agro Ju-

FNDBX

INDEX CHRONOLOGICUS
ANTE CHRISTUM NATUM.
Michaeas
seniorPropheta^a^.
148

SBCULO

V.

407 circiter Prudentius Clemens S. Cassiani M. tu& mulum Romse suppliciterveneratur

SECULO
Anno
1

II.

423
700

S.

Vamnes

in

Fersia

martyrio

defungifair

287
92 Martyrio coronatur S. Juliussenator

426

S.

Titus diaconus.palmam

eamdem
praeest

consequitur
^91

Roinae

SECULO

III.

444

S.

Nestorianus

episc.

250 circiterS. Myro presbyter Cysici in Mysia mi420 nore pro Christo passus est

Neapolitanis 294

Item

S.

Mafrnus

episc. in Italia

717

655 446 Obit S. Pivminus episc. Metensis 4S3 SS. Liberatus abbas, Bonifacius diaconus, Servus et Eusticus subdiaconi, Bogatus et Septimus monachi, et Maximus puer Carthag-ine in Africa 454 pro fide mortem oppetunt 484 Nascitur S. Armagilus conf. iu Britannia Ar298 morica Galliae

258 SS. HippoIytiiSj Concordia, aliique martyrium

subeunt
274- S.

8 Caesareae in Cappadocia

Mamasvel Mammes martyrium consummat

425

Eod. an. nascitur S. Constantinus M. Imp. 556 8ub Aureliano patitur 8. Agapitus M. Praeneste in
Italia

527

SECULO
Sub initium
520
Biturig-ibus Galliae

VI.
in

SECULO

IV.

seculi vi floruit S. Marianus conf.

transit S.

735

Circa initiumhujus seculi vel finem prsecedentis martyrio coronati sunt

Suii

Ad Superos

Joannes patriareha Con655

stantinopolitanus

EusebiusinPaliestina Sub Diocletiano S. Cassianus episc. Tuderti in

S.

Mnximiano

150

528

S. Callistus episc.

Tudertensis

inUmbria mar168
in Galliam du-

Um26

tyrii

bria
S. Felix cpisc.

529 circiter 532

S.

palma donatur S. Eadegundis captiva

Valle

Gardumi

in Tyroli

164

8.

Ainbrosiuscenturio

290

8. Diomedes medicus 268 Sub Maximiano S. Audreas tribunus et socii 723 Sub Maximino S. Ursacius vel Ursicius miles

50 Eleutherius Droctoaldo succedit in cathedra Autissiodorensi in Gallia 300

citur a Clotario rege

533 Idem Sanctus subscribit concilio AurelianeuS1 ll 300 533 circiter vivere desiit S. Donatus presbyter eremita Provincia 735 53S S. Radegundis nubit Clotario regi 50 Annoeodem S. Eleutherius subscribit concilio

B04

S. TimothcusapudGazamin Hwlvmnn.tX loeo SS. Vtfapius

Palaestina
ef

728
;1)1

I hecla

,,.

2d 806 Idem S. Agapius Ctesareas martyrium consummat a bcstiis dilaniatus 729 ;i2 Nascitur 8 SimpUoianus
-

stiasdamnati

relianensi

Auqq^
^m,,

episc. Mediolanensis

541 Concilio Aurelianensi iv 549 Concilio Aurelianensi v

qaa

281
325
S.

HelenaaConstantino

Circa

medium hujus

filio

creatur Imperatrix

seculiS. Aregius vel Aridius

annoeodem Hierosolymam

aas aui ahquanto serius moritur 57 y e '' S Sat rus eptoo.Awffl inTusciamo,? talem vitamexuit

profloiscita

575 56

Decesiae in territorio Nivernensi sedit episcopus

552 Vitas finem imponit

561 S. Eleutherii obitus

S.

Armag-ilus conf

298

1Zf

melapso,
8

00 567 ConciliumTuronense Ilscribit ad S. Radeg-un-

untus est

S. Alypiu.s episc.

Tagastenris

:!s

^dt; r
e
'

e-

Nioomeai6MistoBit

ni:: -r
t

us, iuus AuffustinoMedio1

-

^Te^r-^-^^niaaa! --^ Eodem

^
20 ^ 205 20
J

UDdiS

"s

tearif

SUUm C<En0bium munit

anno

circiter nascitur S.

886 (Jterque convertitur 3*7 Ambobaptizantur

Maximus abbfs

SECULO VII
WOMoriturS.SimpUoiwus

^^inaulaHeracliilmperatorisfio^s.
018 NaSCUUr S
-

*""

diseipulus 8.

Maximl
112

O^EvivisexceditS.Guenmm aus
in Gallia

eP iso Venetensis ;te

-

639 circiter

S.

663 Maxim.w rt . Juaximub creatur abbas in monasterio

AD TOMUM
nasterio Chrysopolitano

III

AUGUSTI.

99
obit S. BertulItaliae

1046
sis

vita

migrat

S.

Drutamarus abbas Corbeien-

Eodem anno

vel

proxime sequenti

fusabbas Bobii in Liguria

750

640 circiter S. Maximus in Africam proficiscitur, fidei orthodoxae propagandae studio 101 645 Famosa S. Maximi cum Pyrrho monothelita disputatio

102
S.

646 circiter occupavit

Magnus Avenionensem cathedram

756
S.

141 1067 Transit ad Superos B. Nicolaus eremita 513 1081 S. Arnulfus consecratus est episcopus 215 1087 Idem Sanctus obiit 253 1100 Translatio SS. Ludolfi et Druthmari 139 Seculo undecimo flomitS. Joannes episcopus civitatis Montis Marani 510 Item SS. Benedicta et Csecilia abbatisce Sustereui

649

Interest

Maximus synodo Lateranensi

102

inagro Juliacensi,

ct filiae S.

Zuentiboldi regis

509

053 Constans Herachi nepos orthodoxos persequitur 103 660 S. Mag-nus vitae terminum absolvit. 756 662 Obitus S. Maximi et Anastasii ejus discipuli
112

Eisdem adde Relindem reelusam, ipsarum sororem

ibid.

SECULO
1120 Elevatio ossium
censi decernitur
S.

XII.

666 Mors S. Anastasii apocrisiarii 668 Constans imp. in balneo interemptus

Arnulfi iu synodo Bellova-

113 131
656

257

1121 Elevatio peragitur

223
-J.js

683 In ccelum abit

tinopolitanus

S.

Georgius patriarcha ConstanSebaldus eremita No166 Calminius dux Aquitaniae 758

S.

Anno eodem ejusdem

translatio

An seculo septimo vixerit

rimberg-se in

Germania
seculo
S.

SECULOXIII.
1204 Inventio capitis S. Mamantis, et translatio ad Lingonenses 444 1217 Corpus S. Cassiani M. ImoUe ad ecclesiam cathedralem translatum est 17 1218 S.Hyaciiuhus, Ordinis Prced.catorum, "Romam venit 312 1227 Ex S. Elizabetha Thuriug"ica nascitur B. Gerabbatissa Aldenbergensis in Germania trudis 143 1231 Obitus S. Elisabetlnc Thuriugicae 143 307 1243 Obitus S. Laurentii eremitae 177 1244 B. Albertus fit episcopus Placentinus 1246 S. Ravnaldus Vicentiuus episcopus creatur 690
,

Floruit

illo

SECULO

VIII.

747 Vivere desiit S. Wigbertus presbyter in Germa-

nia 755
S.

135

Bonifacius Doccomii in Frisia martyrio coro134 natus

757 In concilio Compendiensi permittitur dissolutio matnmonii transeuntibus ad religionem

53
767

velproxime sequenti

transit ad ccelum S.

Ama469

tor

primus abbas Amorbaceusis in Eranconia

1248 B. Gertrudis

fit

abbatissa

1 1-3

SECULO
806 Obitus
S.

IX.

319 1257 S. Hyacinthus obdormivit iu Domino 1271 Corpus S. Cassiani M. honorihVcntius colloca-

tum
Theodoli episc. Sedunensis in Gallia

17

302
35 830 Translatio corporis S. Juniani 842 Translatio reliquiarumS. Helenae in coenobium 601 Altumvillarense

178 1274 Depositio B. Alberti episc. Placentini 1294 S. Ludovicus episc. Tolosanus ad cathedram 780 Lug-dunensem uominatus est Anno eodem tonsuram et Ordines minores suscepit

7M
1296 Kenuntiavit juri hereditario ad regnum, et solemnem emisit professionem in Ordine Seraphk-o 784 Anno eodem consecratus est episcopus Tolosanus

856 Martyrio in Hollandia coronatur S. Jeron pre476 sbyter 875 Obiit S. Altfridus episc. Hildesiensis in Saxonia 213 inferiore 138 890 S. Zuentiboldus creatur rex Lotharingiae 139 900 Idem cum vita reg-num amittit ~F\oru\i hoc seculo S. Athanasia vidua ac hegumena 169

1297Promotusestad infulasAppamienses

Anno eodem transiit ad Superos Anno eodem Obiit B. Gertrudis

782 783 787 143

Item

S.

Inanus seu Evanus confes. in Scotia

663

Circa finem hujus secidi mortua quoquc est in Suevia B. Radeg:uudis, vel lladig-unda seu Radia-

SECULOX.
903 Obiit
S.

na
in

93

Elias juuior

monachus

Calabria

SECULOXIV.
1308 Obitus B. Claraede Cruce 1367 Moritur B. Petrus Gualdensis cremita,
Ordinis
S.

486

478 955 Translatio corporis S. Jeronis 983 Mortuus est S. Ludolfus abbas Corbeiensis 141
988 Translatum est corpus S. Juniani ad monaste-

672
tertii

Erancisci
S.

823

1300 Elevatio corporis

Mariaui

731-

rium Karrofense,
celebrabatur

in quo synodus episcoporum

37

SECULO XV.
709 1423 Translatio S. Ludovici episc. Tolosani 828 B. Petri Gualdensis 1450 Transiatio 1457 Corpus S. Arnulfi honorificentius conditum 223

SECULO

XI.

219 1009 Kotatur obitus S. Arduini conf. nascitur S. Arnulfus episcopus Sues1027 elapso, 233 sionensis
1031 Obitus Roberti Reg-is Gallise
11

1480 Martyres Hydruntini coronati suut 4 1481

184

Eorumdem

Augusti Tomus

III.

INDEX CIIRONOLOGICUS
1481

Eorumdem

translatio

180
95

SECULO
1613 Ossa
S.

XVII.

HflSTranslatio

S.

Radeg-undae seu Radiame

sunt Aruulfi honorificeutius collocota

SECULO XVI.
515 1503 Elevatio corporis S. Nicolai eremitae 1517 Inventio et elevatioreliquiarum S. Hyacinthi 326
181 1517Elevatio martyrum Ilydruntinorum obsidionem urbis Hydruntina? in1537 Solimanus

224 Cruce repertum est inte1660 Corpus B. Clara3 de 675 grum

1662Inveutio corporura SS. Ludolfi et

Druthmnn
13!)

Hoc

seculo inventum est

cassum tentat

189
224S.

Rainaldi

incorruptum corpus B. 689

1578 ReliquiajS. Arnulfi subductasfurori Calvinista-

SECULO
1704Corpus conditum
S. Cassiani

XVIII.
iterura honoriflcentius

rum suut
15831VansIatio reliquiarum
Ilyacinthi

330
331

M.

I594Canonizatioejusdem

18

NOTITIA

FIGURARUM
ornantium hunctomum,
Prfflfigitur solitum Operis frontispicium.

Una pars nummi

Imago

S.

Radianam exhibens
pag-

S. Felicis episcopi et

martyns

94

Pars tumuli B. Alberti Pandoni

Passionis DominicaD inslruracnla in corde S. Clara efformata Effigies ejusdem S. Claraj Speciraen alicujus veteris
inscriptionis

163

179 673 675

EffigiesS. Ludovici Tolosani

710
789

ACTA

ACTA SANCTORUM

AUGDSTI
TOMUS TERTIUS

DECIMA TERTIA DIES

SANCTI QUI IDIBUS AUGUSTl COLUNTUR.

SHippolytus
ac xix
alii

M
M.
\

Gallia

S. Concordia

S.

Maximus abbas
conf.

conf.

MM.
M.
Imolensis.

S. Anastasius

monachus
)

B S. Cassianus

CPoli

S. Cassianus ep. S. CentollaJ S. Helena

i

M. Tudertinus.
Burgis
in

S. Anastasius alter item

MM.
nia.

Hispa-

monachus
mania.

conf.

S. Wigbertus Presb. conf. in Ger-

S. Junianus abbas in Pictav.

liae

Gal-

provincia.
regina, dein monialis

S. Zuenteboldus rex conf. Sustereni

in agro Juliacensi.

S.Radegundis
Pictavii.

S. Ludolfus

Jabbat. Corbeien. in

S. Radegundis vel Radiana virgo in

B. Druthmarus jWestfalia, B. Gertrudis

fil.

Suevia.
S. Laudulfus
ep.
conf. Ebroicis

S.

Elisabeth abb.

in

Aldenbergensis in Germania.

PR^ETERMISSI ET IN ALIOS DIES REJECTI

r> ancturu Hippolytum martyrem in Africa hoc
!

xn Augusti.
Bernardum aliquem monachum in Claravalle hoc die defunctum, multis laudibus efferunt Renriquez et Chalemotus, ambo Beati titulo eum ornantes, quem aliunde probatum cupio, priusquam ei in hoc Opere locum ausim iri,

s
ctat,
S.

die

subjunxit Canisius aut potius Walasser in suo Martyrologio

:

Romano synonymo

Germanico verum is non ad hunc diem spesed ad eum quo de ipso jam olim actum est
xxiii Februarii.

Macarium ep. Hierosol. hoc die male intrusit x Martii. Florarium SS. Ms. Vide de ipso Eberardus excelebri Comite monachus Ordinis S.
S. Benedicti in Suevia, nescio cur hoc die a solo Menardo consignetur in suo Ordinis Martyrologio.

buere,

Addit Henriquez sequentia quse describo

Hispania,

Ab

aliis

melius refertur eo die quo Acta

vii Maii.

lu obdormitio piae memorite Martiui de LogTono, primi Prioris monasterii Montis Sion, admirandse sanctitatis etpuritatis viri. Latinus Malabranca Ursiuus S. R. E. Cardinalis
:

ejus pridem illustrata sunt

S.

Guibertus fundator Gemblacensis inter varias confusiones hujus diei in Florario nostro Sanctorum Ms. etiam locum habet. Sed de eopri-

hocdiemiris laudibus extollitur et Beati titulo ornatur a Marchesio in sacro Diario Dominicano. De ejus cultu altum huc usque silentium. Jordanus a S. Stephano ut illustris in Japonia

SS.

dem actum est MM. Sisinnii,

latio

xxm Maii,
Martyrii et Alexandri trans;

martyr memoratur
gico
S. et

in

Anno sanctoOrdinis Bel-

in Viridario Germanico.

signatur apud Grevenum

de ipsis actum
xxi xMaii.

Columbus Lirinensis seorsim hoc die refertur a Bucelino in Menologio Benedictino. De ipso

SS. Serg-ius et Stepbanus

MM.

alicubi

apud

Grte-

cos notantur hac die

nseis

sed eos dedimus

cum Mexii Aug*.

magnis excusis

Sancti martyres

Pamphilus et Capito notantur hoc die in nostro Ms. Supplemento ad Mansea excusaSirmondo-Chiffietiano,nec non innostris apographis Ambrosianis, De iis actum die

dicta sunt quse sciuntur omnia in hesternis Actis S. Porcarii etc. Ilenricus Clauss. abbas Wiblingensis ut vir venerabilis hoc dierefertur ab eodem Bucelino.

V. Thomae Kempensis, auctoris, ut fertur t aurei libelli de Imitatione Christi, coyporis inventiOj et translatio Siootlam facta 111 Augusti

anno

lMI.ETERMISSI
i

atque acleo die xiii Styto habere meretur propter mirannovo, locum hic AmoldoWaeyer da varia ab oculato teste R. D. Belgic<>scriptaethucmissa,quxPapebrochius

anno

lfi72 styto veteri,

notis ad Cinnamt Ha>c Cinnamus. Cangius in

nulli seoundum. ctune elegantia et amplitudine

Latine versapridem
inter

retulit in

PropyLvo

Man

si Paralipomena pag. 108, usui futura Fastis ab vir tam prxciarge memorix sacris

monasterium DeS. ?iecnon monasterium virorum Puisse. nos tom. v Junu die Ladislao actum est apud
tis,

Historiamobservatpag.m ^ommc^MrucUun Pantoeratoris seu Dci Omnipoten-

Ecclesia aliquando inseratur.

Annade Melevnfilia GuiUeimi principis d'Epinoy

qucV inter Vonerahiies rcfertur a Castcllano, ut

muttisad S. Waldetrudis Montibus Hannoniee fundatrix eximiis virtutum exempiis clara Hospitatariarum Belgiaci in deinde fuerit
,

Annotaxxvn, ubi de Irene ejusdem fdia in 327. Verumquia ilta, qute de Joanne tispag. Comneno retulimus in Historia chronologica Patriarcharum Constantinopotitanorum ante tomum i Augusti pag. 132 * quidem probant,
imperatorem
ruisse,
illos

Ecclesia occidentati tunc non

Andegavis, ubi sancto finequieverit.

Patriarcham ab unione cum magnopere abhorsed ex iis tamen nondum sequitur,

et

Wi-bertum s^Wig-berechtum S. Egberti socium hoc die Sanctum et in Fosteiandia mnrtyrem ex Pseudomarceltino prwlicant Molanus ac Mirseus, atque ex his Wilson, Ferrarius, Menarduset Ghinius. Metius apud Bedam tib- 5 cap,
1 dicitur biennio Frisiis prsedicasse, et ad priorem suam tranquillitatem inpatriam rediisse: eadem traduntur in Vitis S. Suiberti tom. 1

cum Romano

Pontifice

unitos fuisse.

Quia item dictus imperator postea Latinis beltum intulit, ac ultricem Dei manum sensit sicutvidere licet in Annalibus Baronii ad annum Christi 1143, postquam nempe monitus ab Innocentio Komano Pontifice per legatum minime destitisset episcopum Gabulensem
,

immo
simos

acerbius des?evisset etiam in virossanctis(ut testatur

/:

Martii pag. 72, et S. Egberti tom. iii Aprilis pag. 311, Notavit autem Papebrochius, nusquam reperiri quod ut Sanctus cultus fuerit certe apud [><'tpsterum aut Camerarium notus non esl. Vide tomo i Martii, ubi de S. Suiberto
:

Otto)

eremum
,

incolentes,

factum est etc. Quia denique Grseci suis Fastis sacris atiquando hcvreticos schismaticos,
aliosve

bunt, uti in

numero Sanctorum indignos adscrieadem Historia chronol. variis

,

pag.

72.

Potentianua cpisropus ita efforynatur

apud Grevenumin auctariis Usuardi, ubi pridem noiavimus, intelligendum haud dicbie Pontianum,

locis ostenditur, de quibus videsis indicera ejusdem in voce Mena?;i ideo, antequam hanc Irenen inter Sanctos Operis nostri inseramus, volumus fieri certiores de unione ejus cum

cujus nominis plures alii sancti sunt. Crediderim hic eum intelligi qui in codicibus Hierony-

mianis hoc die signatus est. Innr iraperatricis memoria in Prtetermissis ad iliein xuitujits mensis ad hunc diem remissa ad quem etiam dilata est Irenes (rfevitxs) ju-

Ecclesia Catholica Romanaprseserti^n periciclosis ac schismaticis istis temporibus, tametsi dicere certo non possimus, quod eidem unita

non

fuerit.

Hinc non audemus condemnare

nominum Sanctorum ad suum Martyrologium universate Irenen

Constantinopolitanam Kelig-iosam omissam notat diexm Augusti. Frigia Antonini annuntiatio est hoc die in codice Hieronymiano vetustissimo Epternacensi. Corbeiensis codex legit
:

Casteltanum, qui in Tabuta

qua in Prxtercommemoratio hic pauUofifsixsexaminandeesunt.Supptementum nostrum adMensea typisedita Sirmondo-Chifmissis die ix Augusti
,

nioria

in

Sauotis Apostolis, de

hoc die notat ista, qum e Grmco ita Latine reddimics: Eodem di<>, celebris ac bea(iefitnnnti

Synnada

Frig-ife

na talis

S.

tissimm

imperatricia

ac

fundatrici*

venerandi

"K.n.-isi.-riiOmnipotentisSalvatorisChristilrenes memoria, quse propter sanctum atque ang-eli(sive Hospita) monacha Subditur ibidem longum ejusdemetogium. Annuntiationi autem prsedict% ^nsvntiunt Memea excusa ac Menologium Strletianum, %n quo tamen pro Xene monacha pomtur Irene monaoha. In citato mox Supptemmto addim vu Augustihxcsignantur; qua> Latxne sic interpretamur : Eodem die rnemorm toperatricum nostrarum Pulcheria (de qua agetur die x Scptembris) et Irenes, pio in

Antonii episcopi. Textus Ftorentinii ex codcL Liccensibus habet eamdem positionem;

sed legit
fa-

cum habitum

Yone

Antiocheni episcopi. Turbata hoc die ibifcrme omnia, ut qiuv lectio prieferenda sit,

haud

coffnominata

est.

Bucca conf. Tragurii Dalmatia Dominicus a Padua conf. In Itain

lia

Joannes a

tantisper hoc ioco describerepiacmtdonec iucis atiquid aliunde affulaeat

cileperspicias.

Hvc

Franciscus

Trivultius

conf.

In
Beati
titiclo

Oriente

aora habitaruni, Peragitur autem earum solennitas iu Sanctfo a.postoli S| ceieberrimo utique
1*1:

ho-

Didacus a Luminibus conf. Toleti Petrus a Benevento conf. Aioncolii in Castella Blasius a Vilalva conf. in Hispania

donantur ab Arturo in Marlio

Francis. a
qico Ihcebe-

llistonarumpag.
1G70

5 editionis
:

Murcias

-<sanm
Jl

regnv Pari-

rusabstinet,

eamsic laudat
lrci), In
,

Uxorem duxe-

Marg-arita Tormella
riee

virg-

NovaTert.

flliam,

"T

"MM'rat<

Mndislai
sin^ulari

^^^^

"^

modestia
virtutibus

femmam.et

euZ mS
q"Ju
sumptu

Catharina de Quadia

vir,

decoratam.

Ulmeti in territ Abul

SJ hberos t Hixmnque immodienm

'

IM

in

superfluos

semper
txMruxit,

expendit
ratione

sed
t

Item Parisiis
:

eadem vivendi

obswata
suis

n^a cjaVincentiumM
zt

cumlongaetiamVitxsi Pr&misitaictemmarti/wo^

art f u

dicavitque Omnipotenti

CP. pus struco

^quos

^nter prXcipui Georg-ius de pQ ue

Petrus^M^ ^ezaniT

Capronza,

Laurentius

de Berennii

DIE DECIMA TERTTA AUGUSTI.

Berennii, Benedictus de Szerdahelii et MichaeT de

Pestino.

quam,
cetero

Incipit Vita

Domini nostri
hujus
,

Hariolri epiloci,

scopi Ling-onicce et fundatoris

quse de

Agit demum de variis anonymis ejasdem Ordinis qui inLanguedocia in odium Romanse Catholicse fidei ab hvereticis crudeliter sunt enecati. Iligbaldus abbas in Anglia a nobis post Mabillonium inter PrcVtermissos collocatus est xxi Julii. Hoc die a Molano refertur inter auctaria Usuardina, quem secutus est Ferrarius Grevenus eumsignavit xiv Decembris Wilsonus vero xxn Septembris. Verum et postremis hisce diebus, nisi vehementer fallor, prsetermittendus
. y

merus diatogus est in quo non minus agitur de Grimotdo aliquo quam de Hariolfo, certe in toto contextu nil quidquam occurrit unde aut de corporis debita elevatione aut de legitimo cultu in ipsa Etvacensi ecctesia ei umquam exhibito certiores reddamur prwter:

quam quod

ea quse de ipso commemorantur, imptexis non paucis nodis involuta sint, quse in

erit,

quemadmodum

xxi Juliijam factum dixi-

Hierarchnv suze Augustanse Auctario primo frustrasolvereconatusestCorbinianusKhamm. Si melius me doceant Elwangenses, debitus Hariolfo tocus alibidabitur.

mus.
Sancia Carillo mire laudatur in Vita a P. Martino Roa Hispanice scripta et Belgice versa. An de beatipcatione actum fuerit, aut hodie agatur,

Rem preevenire cupiens recurri ad R. P. Rectorem collegii nostri Elvacensis Antonium Ephensteiner, qui me de omnibus accurate edocuit,
sic

tamen ut ex eleganti

necdum intelleximus Sanctinura abbatem Scotorura Viennes inter Sanctos suos Scotos hoc die refert Camerarius.Alia auctoritate opus est ut in hoc opere collocetur.
Reinildis V. M., Grimoaldi et Gondulphi sociorum

narratione, colligere omnino non potuerim, verum et legitimum cidtum ecclesiasticum Viro
alias meritissimo exhibitum umquam fuisse, ut, donec alia accedant, non nisi hoc toco collo-

MM. sepulturam

hoc die procuratam, invenies tom. iv Julii die xvi pag. 177 c.
e Societate Jesu brevielo;

S.

B Joannem Berchmannum

cari hactenuspossit. Simplicianus episcopus Mediolanensis hoc die perperam relatus est a Bellino, Greveno, Molano et aliis, melius in Romano signatus est
x\i Auyusti

gio hoc die ornat Mirseus hisce verbis Natus est Diestemii in Brabantia primo lapide a Colle aspero, Deipafge cultu miraculisque celebri obiit autem Eomae an. mdcxxi, magna innocen:

tia3 et

sanctitatis fama,

annum agens secundum

:

Tuia mihi et vig-esimum. Solitus est dicere sunt carissima, videlicet Christus crucifixus, Rosarium Deiparae et Eeg-ula Soc. Jesu
:

cum his libentek, MoitiAit. Videatur Vita a P. Virgilio Cepario accuratissime scripta. qute pia in raemoria haImperatricis Eudoxise
,

coramemoratio occurrit hacdie in apographis nostris Gnvcis Sirmondo-Chiffietiasede nis, addito loco in sanctis Apostolis, seu
bita
sit,

Herneldiam et Ermelmam ut sanctas virginis conjungit hoc die Ftorarium nostrum Sanctorum ; Ms. de quibus alibi nec umbram reper hacte Grevenus auctariis suis nus, prcvterquam quod Usuardinis ad xix hujus solus subjunxerit Ermelinse virginis, alterius an ejusdem seque incertum. Ilerneldia ignota hic manebit. Ermelinam porro ad verum nomen Ermclendis reduci posse existhno, de cujus translatione agit Saussayus ad xxi Maii, monens natalem ejus recurrere xx Octobris, voluit indicare diem quo de

SS. Apostolis sacra ac post Sophianam celeberrima ac pidcherrima, teste Cangio lib. 4 Constantinopolis Christianx cap. 5. In Latinis binostris ecgraphis e Mss. Menaeis Grsecis hoc etiam die simplex btiothecse Ambrosianee
Eudocioe
fit

mentio. Si quis

cum certadepu-

wix Octob. ipsa procxd dubio agendum erit Lugdunensis episcopi memoria agitur S. Antiochi in vetustissimo Hieronymiano Epternacensi, qui in Corbeiensi male effertur Anoci. In Lucenin Indisibus prseteritus est, multis laudatus porro Antioohus iste in culo Raynaudi. Colitur Adone, Usuardo et hodierno Romano natali die xvOctohris.
S.

blicoejus cidtu,

tum

distincta de persona, re-

bus gestis ac virtutibus testimonia subminipoterunt aliquando esse usui ut straverit deiur dictc-e Imperatrici suis in Opere nostro
,

Genesium Lug-dunensem episcopum nescio ubi nostrwn hoc die signatum repererit Ftoriarium A Saussayo et Casteltano re- P Sanctorum Ms.
*
,

locus.

fertur SS. Pontianus episcopus

Novembri,.
CornelrUS,

Lucianus

Hariolfum seu Herulphum Lingonensem episcopum, ut fundatorem celebris olim coenobii EU wangensis seu Elvacensis in finibus Sueviae suo mihisuggessit Castellanus in Martyrologio hoc die, acceptum, opinor ex Galhuniversali cano Saussayi, prseter

videntur Cassianus, Calestus cum sociis eorum in Hieronymianis. S Hippolyto ferme conjungi Ftorentimo Pontianus autem recte, ni fallor, a accipiturproRomano Pontifice e Sardima, ubi

martyrium passus
apud
sis

quem nullum prorsus

Herulpho inter invenio qui de Hariolfo aut quidem in omnxbus Sanctos meminerit, ne Sammartham Usuardi auctariis. Neque vero honore eum prosequuntur, nec mahujusmodi vita ejusapud gis a Mabillonio agnoscitur, neque Pezzius tomo 4 nos Ms. quam nuper edidit Thesauri anecdotorum alium titidum prsefert

fuerat, Romam translato, ut habet fragmentum et in Callisti deposito Bucherium, cujus natalis dies recurrit
,

haud dubie Imolenxix Novembris. Cassianus, de ipsoautr,,, hic male Romte cotlocatur:
hoc dieagitur.Anceterialiquam

cumS. Pon-

videbitur dum hitjus tiano societatem habeant, Novemitlustrabuntur dicto jam die xix Acta bns.

DE

ACTA SANCTORUM

DE SANCTIS MARTYRIBUS ROMANIS

HIPPOLYTO, CONCORDIA AC XIX ALIIS

i.
i.

COMMENTARIUS PR.EVIUS
1. Cultus ex Fastis; veneratio publica; martyr synonymus a
nostro distinctus.

Sra

Vhw-

aulZur
s,

Bippohj.
in

u 'nomm
Fattu,

u carl ln

-w\ erce ^eore ab antiquissimis temporibus est in M-^fesw Catholica S. Hippolyti nomen, taM. metsi pluribus in documentis non ita signetur, ut perspicuum sit, hodiemum Martyrem ac militem a S. Laurentio conversum in illis indialiis

Romae beati Hippolyti raartyris, qui : pro confessionis g'loria sub ^aleriano imperatore
nuntiante
post alia torraeuta ligatis pedibus ad colla indomi-

torum equorum, per carduetum

deliter tractus,
toto corpore

et tribulos

cru-

vero ita clare ac distincte hodier-

lacerato emisit spi-

rianum hoc

nus exprimitur, ut nullum dubitandi locum relinquat. Vetustissimum Calendarium Buchedie sic

ritum. Passi sunt etiam eodera die beata Concordia ejus nutrix, qua? ante ipsum plurabatis cassa

memorat

Idibus Aug*usti,
Callisti!
i

Hippolyti in Tiburtina, et Pontiam in Martyrologium a Ftorentinio editum

natnlis

migravit ad Dominum ; et alii decem et novem domo sua : qui extra portam Tiburtinam decollati sunt et una cum eo in ag-ro
de
,

Komse
epi-

Verano

se-

pulti.

aanctorum Ypoliti martyris, Pontiani

CarthaginenseapudMabillo7iinmtom 3 Anatectorum pag. 309: Idus Ag-. sancti Hippoliti Antiquum Calcndarium Romanum,quod tyms vulgavit Edmundus Martene tom. 5 Thesauri novi anecdotorum col. 76 Die xm
gusti) mt&l.S. Yppoliti.

scopietc.

3 Nec vero Grxci suis Fastis S. Hippolytum Decoct,a m exclusum votuere; nam ad diem x Augusti cum &>* 88. Laurenho ac Sixto nominatim eum annuntiat Antkologium. Adde Menwa magna excusa

cum

hisversicutis:

tianum eum
9

mt

^ nf
S-

Ko^um vetus seuparvumMartyrolooium

et
:

mensis (AuFrontonianum ac Allaetiam absque titulo martyris memo.-

Tov 'hmolvTov limodka^iov

j3>e7r&)

%v<mlov ndeyovra n5 nlfaai v.dSoq. Hippoljte, equino video te vinctum

iun-o

Bom.

Ilippolyti martyris

cum

SSL
~ Va'

Passum necera contrariara, quara vox Inftoetam hanc et tonge quxsitam

sonat.

fl.ppolyt, martyris,

eriaiio prfecto.

sub Decio imperatore

:

Usuardus

"timartyr^

Koma^

uui pro confessiouis gloria

^YV0

ailusionem tametsi zstorum versiculorum confector obtrudat

ubente

a nobis edilum es? qui tempore Decii li4 8 P mitorum equorum

uZ

' i

"* ?
S
"

xrir srtJTs,J
Bed*

'

r" z
eruditis

Ypoliti

es

a(1

eolla

^.

'

qu
:

ante

''""'

m"

'WConcorci liE nutriciseju S ipsum plumbatie Cffisa

.

de

domo

martyrizatur

cis

deccm

Pt

spexisse voetam

rt

* 1110

suspicor re-

tw: etaliorumVovHH?/ am non \ 10

3-

Qrxcisaliquis,
recte dici-

cu?Z,L

-1^ eX

Hippolyt^

octo.

WaLelb^r
:

^ ZoM

tricum

deCe hIZmoT >n elogium add0 P arv

'

CJUS

'

In Passio

* BB

et

me-

warw

Jlfoaan.ft.-co

t Sucra-

W prxliminarz
.

Tractaiu historico.c/onnZ

jT

fi Bre ouoZ notavi m 9W ad t0mum VI ^\

,

""" ""
Ito :

vdc*

mentariii,

-"w**u3

j,_

nUartyrt,'"flio

cele rUatem

|j

conducunt etiam

/tom,

Wxdeeohabentur

O/Pcium

^r/MO^a^,,,,,,
bticope
ftcii ecc

riissphalm a tibus[

pr^ZTaTTJau

uh/T'

^ T ^num
**'
1
,

sacra in
Iiollandiu

sub noniinr

a S,M

ly.

dera sidereo reddite pr tus tempore terrea "Pectans,

S^ dSS^-

V lubili

mvea

^uMBIqM YP oli
:

"

scandit ad

^thera

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

:,

thera

Cam

solvcns

animam

corpore

vividam

Inventa, exemplo quo trepident

Ille

alii.

CCTOtt
J. P.

Cselestem meruit sumere lauream. Dum dux belligerus esset hic ag-minis, Jussis csesareis carcere

supinata residens cervice, Quis, inquit, Dicitur ? Aftirmant, dicier Ilippolytum.

sit Hippolytus, quatiat turbetque jugrales, Intereatque feris dilaceratus equis

martyrem Servandum recipit , qui cruce praevia Dat csecis oculis perdita lumina. Cernens Ypolitus signa faventia, Mox Christo domino credit, et impia spernens dsemonici dogmatis idola, junctus Christicolis vocibus increpat. Tunc csesar rabido fervidus impetu Os sanctum lapide scindere praecipit. Longe dissiliunt fragmina dentium Sed vox unig-enam prsedicat unicum. Ferrum percalidis ignibus artifex Armat, spiniferi spicula car:

Ergo
7

Idem hymnographus martyrii modum prosetestis

Hiotitmi*,

cutus, de' indiciis post illud relictis heec fatur, et

quidem tamquam

oculatus

Scissa minutatim labefacto corpore frusta Carpit spinigeris stirpibushirtusager.

Pars sumrais pendet scopulis, pars sentibus

ret

hae-

Corrupta penitus viscera Martyris ProfunHinc ad cornipedum terga ferocium Innexu religant, tractus in aspera Vitalem subito liquit anhelitum, Dirum quo valuit vincere seculum. Ob hoc suppliciter rex Deus omnium Rogantes petimus, Martyr ut inclytus assistat miseris fautor, et impetret Confessis veniam corde piacula. Sit vita locuples frugibus affluens Rerum prosperitas congruapolleat Bel,

dui

dunt

rosei flumina sanguinis.

Exemplar

Parte rubent frondes, parte madescit humus. sceleris paries habet illitus, in quo Multicolor fucus digerit omne nefas. Picta super tumulum species liquidis vigetumbris,

Effigians tracti

membra

cruentaviri.

Rorantes saxorum apices vidi, optime papa, Purpureasque totas vepribus impositas.
8 Distractorum autem membrorumsacri corporis collectionem ibidem subdit poeta, ac dein de
f i

ll0S

P*"-

lum

dispereat

pax bona profluat

Virtutes vi-

(ten( 'u ** n fl
rf

geant, crimina transeant. Sit Patri ingenito gloria maxima Sit compar Genito atque Paraclito,
:

tumulo apud Romanossic loquitur Metando eligitur tumulolocus Ostialinquunt,

: :

^**

J"

titi

Unus qui
ficare
lyti

retinet sceptra

perenniter, Vivens per-

Roma placet, sanctos quse teueat

Haud

cineres.

petuis tempora seculis.

Amen. Obiter hic signiliceat,xdem sacram sub nomineS. Hippo;

procul extremo culta ad pomeria vallo Mersa latebrosis crypta patet foveis etc.

exstare Delphis, Hollandiss civitate

prout

De veneratione publica non ex auditu tantum aut

visu, sed
tia

habemus ex Raissio
copag. 249.
Propositis
ixiriis

in Hierogazophylacio Belgi-

ex propria experientia effundit sequenprompta precantibus ara

:

5 Quseret hic aliquis, quisnam ab antiquissimis temporibus in Ecclesia Catholica hoc die cultus fuerit S. Hippolytus, milesne a S. Laurentio ad Christum conversus , an presbyter synonymus Ostiensis vel Portuensis, qui cum titulo episcopi notatur in Martyrologio Romano ad diem xxn Augusti ? Ratio qu&rendi est 1. Quia Hippolytus ille Ostiensis vel Portuensis jam inde a seculo quarto, sub cujus finem floruit poeta Prudentius, hoc die xiii Romse celeberrimo cum cultu ac frequentissimo cum populorum accursu honoratus fuit. 2. Quia eodem idem illegenere mortis, quo Miles synonymus hodiernus, martyrium consummavit. 3 Quia apud Romanos sepultus. Varia hsec puncta perspicue docemur a laudato Prudentio,

Mira

loci pietas, et

Spes

hominum

placida prosperitate juvat.

Hic corruptelis animique et corporis seger

Quod

Oravi quoties stratus, opem merui. Isetor reditu quod te venerandc

, ,

sa-

cerdos,

Complecti licitum est, scribo quod ha3c ea-

dem

Hippolito scio

me

debereete.

Circa egregium loci ornatum, religionem singularem, ac effusissimum populorum confluxum, Prudentio pturibus describendo; supersedeo quem tu lectorconside. Ibidem etiam ieges, Hippolytum a schismate Novatiano ad Catholicam fidem con-

versum
9

fuisse.

e cujus

hymno

xi,

qui Valeriano episcopo in:

,

scribitur, hsec delibo.

Si

Ac de die quidem hxc colit hunc pulcherrima bene commemini

Roma
Prisco

De

ldibus Augusti mensis, ut ipsa vocat more diem. loco martyrii Prudentius ita canit
Ostia vexanti per Tiberina viros

Sistitur insano rectori, Christocolas tunc

humum celsae intra moenia Romae Tingere justorura caedibus assiduis rostra, Janiculum cum jam madidum fora
"Non contentus
,

Suburram
Cerneret eluvie sanguinis affluere. Protulerant rabiem Tyrrheni ad littoris oram Quceque loca sequoreus proxima portus habet.
Utrius S.
Hippohjti

itaque ex dictis duos synonymos tnjufrftur U/BT tigneMartyres, adeo multis ac graphicis characteribus tnr. inter se distinctos ut simui confundi non pos- F sint. Nunc, ut ad superiora redeamus, uter hoc die in antiquis Fastis sacris celebrandus proponatur, dispiciamus. Procultu soienni S.llippolyti presbyteri apud Romanos Idibus Augusti mititant dicta Prudentii Si bene commemini etc. Et vero quippeet bene commeminerit, secundum superiora rerum adjuncta, quae tamquam ocidatus testis adeo scite,graphice ac distincte commemorat? Sed hoc non obest, quo minus S. Hippolytu martyr ac miles, quem in Christo genuit S. Laurentius, hodierna etiam die apud Romanos pubtica in veneratione habitus fuerit, idque ab antiquissimis temporibus sicut jam probare conabimur. E{enim antiquissimum Catendarium Bucherianum quandoannuntiationi suw ,quamsupra dedi,

Habemus

6
tis

Et nonnidtis

interjectis,
.-

deinde de genere mor-

mus, additdistincte
:

in Tiburtina,

hunc videtur de-

subnectit ista

martyris

Haec persultanti, celsum subito ante tribunal Offertur senior nexibus implicitus.
Stipati

circum juvenes clamore fremebant, Christicolis esse caput popuiis. Si foret extinctum propere caput, omnia vulgi Pectora Romanis sponte sacranda deis. Insolitum lethi poscmit genus, et nova poana est

Ipsum

signare namjuxta viam Tiburtinamjacet camxeterium B. Cyriacge Verano in agro; ubi nunc insignis basilica S. Laurentii martyris,ut videre licet apud Aringhum tom. 2 Rouv subterranex lib. 4, cap. 16. Consuie insuper Acta Sancti nostri, huic Commentario subjicienda num. 2. Via autem Tiburtina longediversissima est abUrbe vel

a via Ostiensi,

quam

occasione sui Hippoliti in-

dican

.
J

M
10

DE.SS. IIIPPOLYTO,
fl

CONCORDIA

BTC. Utf.

ftiW*fc ***>
;

<rawstoft

M * ftir
*

to iWw 0wft&
Boma

lmquunt, M, tamlo eliffitartamnloIocusiOstia

placet,

..

H. Ansicutaltersynonymus martyr, ita

sanctosquaetcncatcmeres.
iib.

nosterab equis distractus;

Hippolytos
in

&**

ftite*

Ato*te Gothicum,

/Mj^

***.

pag. 278, Gallicanw a Mabilionio vulgatum referat de nostri Ilippolyti m. lx temefa* nftA perspicuis chanutrice ac similia, ipsum tamen immolatione Missat, stc racteribus exprimit in
Vere... Deus qui beatum Yppolitum loquens subito fetyrannicis adhuc obsequiis occupatum, ardore succisti Laurentii socium. Qui spiritali dum unigenitum Filium tuum, DomicenflUfl num nostrum, coram potestatibus veraciter cont t

an

tres

unum con-

flarit

Prudentius; tempus ac socii

martyrii; sepultura.

Stcut nomen

fltetur;

pcenis subjicitur vinculis inligatur, car,

dis
et

configitur

equorum

ferocitate disjungitur

adepta palma martyrii, vita perpetua cum lucratore et mag-istro Laurentio coronatur. Per

S. Hippolyti, quatenus in antiquis- SuppUd mt li0 simisnotatur Fastis non tevem nobis creavit ? *vnony. " supra difficultatem, sic novam quamdam facesstt porlum( molestiam genus mortis, q\to occubuisse refertur, acoubuit, eodem videlicet , quo synonymus Ostiensis vet nterque enim ab indomitis equis Portuensis
:

dist?*actusacraptatusdicitur.
attinet
;

AdOstiensem quod

Dominum nostrum. Consentit hymnus quem antea protulimus. Apud Mozarabum

Christum
S.
,

Augustinum sermone de diversis 38, in moxcitanda impressione 310; qui postquam tolvirorum
eruditorum palato non desipuerat, ac intactus tot H seculis permanserat, quia tamen non sapuit guin nova edistui unius solius censoris critici tione Operum istius sancti Patris a monachis Be,

recitavimus de eo antea Prudentium. De hodierno autem nostro Acta ejus apud Surium Laurentianis immixta, hsec narrant de tyranno
Porro beatum Hippolytum voluit pedibusad colla indomitorum equorum ligatum , per carduos et
tribulos raptari.

Quod cum

fieret,
;

ille

migravit

ad Dominum. Heec ibi paucis quse confirmantur ex hymno Mozarabum, veteri Missati Gothico, ac Martyroiogiis, secundum prxmissa 1. Hinc moveri potest qusestio an sicut istius nominis martyr apud Prudentium hoc supplicio ma,

urilirtuiis rnhjaln, toni.

in ftne, ln

appendlCe

nunc prinium
sione diffflum
indicat,
isto sic legitur
:

collocatur.
nisi

Nihil

in

eo reprehenVinding-us,

quod

stilus, ait

nou esse Augrustini. In sermone, inquam Laurentius Christianura fecit Hippnlvtum custodem suum. Nec tacitas prseieriero
:

rit;

ctatus refertur, ita etiam noster id vere pertuleanpotius huic ex Aetis istius attributum
sit.
l'd

affictumque

Gregorium Turonensem, qui Historise Franco-

Baronius Annalium ecclesiasticorum tom.

261,

Hippotyio

rum lib.
Sixtus,
tius
ci

cap. 28 col. 22 et ZSeditionis Ruinartia:

adannum
:

num.

10 illum certaminis

modum

eliam "*"'"

nse hsec refert

Sub Decio ftmmo Valeriano)... Etomana Ecclesiae episcopus, et Laurenet

Hippolytus, ob Domininominis confessionem per martyrium consumsunt.

]

arohidiaconus,

revera convenire S. Hippolyto nostro censet his verbis Triduo post S. Laurentium passus est Romas Hippolytus miles cui hoc in illud pro:

iu.-iti
./''

IJodiernum tiam Pugilem nostrum perspi**0* indicant auctor Romani parvi, Ado, Ihppohjl ffsunrtlus, ct alii, quos supra nostro, attegavimus. Verum quidem est, quod Martyrologium Carthaginenseapud Mabittonium, Hieronymianum apud Ftorentinium Catendaria Attatianum ac Frontonianum, uti etiam Sacramentaria Thomasii U ac Menardi non apponant ei notas istas charactensticas; apparet tamen mihi verosimite, quod itta etiam documenta de S. Hippolyto nostro agant more ardiquissimis, secundum dirta, auctoribus usitato; MnlnUoniusenimveroin notisad dictum Mnrti/rologium Carthaginense pag. 411, nostrum hodtcrnum in eo signari censuit; quia in ejusdem Martyrologii textu nomen S, ffippolyti dicit esse martyns linraani percelebris. At iita, de quo inter
dftur

"

'

cuis

idem agonis genus Sancto adscribit in Notationibus ad Martyrologium Romanum hac die. Occasione autem istius
loci

instar Hippolyti illius, qui Phasdrte novercaj insidiis proditus est, equis et ipse discerpi indomitisjuberetur. Laudatus auctor
,

fuit

nomen

ut

quod vocaretur Hippolytus

observa etymon nomiquod dno roC ir.r^ id est, ad equo aictum xt zou guod solvere significat quasi Y dieas Hippolytum esse iltum, qui ab

eBaronio
Hippolyti
,

citati, obiter

ms

recentiores affirmant,
Pol.Ui,

bratim solmtur, vel distrahiiur. At nonnulii

equis

mem-

aiii

nobiscum haud conveniuntsicut Pffttjam mox. Ex his itaque conctudimus mdm probabttms constaredevetustissimo misque a martyrio secuiis usitato, ac deindead postenorasecuta propagoto hac dle S. Hip poh r lS ac
ilh

au; tuvc

selecUspag. 155 ac 156 editionisprimJ7S in quit, duplicem Hippolytum hS die x Augusti celebrari unum i TVnZ- memorauuum a irudentio +.1 i* OTa tum,- alterum vero * bpnti Tr.
et

adhuncnostrum derivata fuisse. RuinarUuslk Admomtzone ad Martyrium alterius isiiusZ. nyrm quam inseruit Actis Marlyrium sin^s

quiedam ex Actis S Hipqum hymno comptexus est Prudentius

mamus

!U

^r

!f

mHitis cuitu.

De

atio

moderiJuarL Zndi *.''"''" vxu Augusti, quo eidem Uart TQlogxo mscnoxtur ty ^scrdntur-.nuamauam hodiemi^iZ -quamguam hnrtZ/lV?
vocat

rerdote, ve

otoguun

uti eum Romanum,

synonyZsa

Mcassecertaminispoenam de nn T%C agimu *> utriquemartyri uuZodo.fr

episcopo, dabitur

commodatum huic

id fuisse scrlbU

J
>

^^^JSTSS^

modus qua

gumenta.

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI

gnmenta.
1.

Nomen

uti et dies publici czdtus

olim utrique communis, sicut e Pru* dentio diximus; quidnam igitur obstat, quo minus utrique commune acciderit agonis sacri supplicium; eique ansam dederit unius leque ac alterius nomen, ut videlicet uterque necaretur ad
fuit

Rom/e

num. 34. Consuli etiam potest Eminentissimi ejusdem Notatio ad xxn prvedicti mensis. De hac ipsius sententia circa tres istos Athletas in
255,

*
'"

unum

similitudinem antiquioris IHppolyti Thesei filii: de quo Euripides in Phaedra id enim huic (Hip,
>

polyto

nempe nostro)

profuit noraen Hippolyti,

illudente gentilium crudelitate. ut ex nominis similitudine, consimili mortis genere dilaniaretur

sicut occasione Hippolyti militis pronuntiatum est in Notationibus ad Martyrologium Romanum hac

conflatos agitur in Opere nostro ad diem xxx Januariipag. 1027; qusesiverasit, corruant necesse est, quie modo disputavimus de uno eodemque supplicio duobus diversis inflicto, necnon qucv supra i preemisimus de cultu una eademque hac die xm Augusti ambobus istis communi. 16 Sed a pr&senti placito viri doctissimi tantisper recedimus cum reverentia, iis rationibus ducti, quas proponit laudatus Ruinartius pag.

>fdnobi$vi-

^,^""

155

Communis,
in

ait

est

recentiorum
crrecfavwy,

opinio,

Tot et tam antiqua testimonia tradunt illud tormenti genus prout conficitur ex superioribus, clare ac distincte hoc ipsum exprimentibus: cur ergo prsevaieat eis neoterici cujusdam censura, quamdiu non probatur esse hujusmodi, ut auctoritatem illorum omnino infringat ? 3. Possessio hic obtineat maneaique quamdiu non convincihtr falsitatis. 4. Non imus inficias, quod Acta Militis nostri martyrio S. Laurentii apud Surium male coagmentato atque in non paucis indigo emendaiionis, uti videre licet in nostro B Opere ad diem x Augusti pag. 511 ; sed an idcirco omnia, quse in eis continentur, falsa sunt et apocrypha ? Si hoc vis; videsis quorsum censura illa evadat. Citm igitur nostrse sint partes, Sanctorum Acta defendere, quantum salva veritate licet, adversus rigidos eorum Aristarchos maneat res prsesens in illo suo statu , prsesertim ubi
die. 2.
, ; ;

Prudentium
sanctis

hymno

xi

7rept

cx tribus
Portertio

Hippolytis,
altero

uno

scilicet

episcopo
ct

tuensi
Milite

Antiocheno presbytero,
,

Romano

unicum

confiassc.

Verum cum

id nullo

nemini

antiquorum testimonio comprobari possit, ingratum fore putamus, si Prudentii,

doctrina, et sinceritate clarissimi

viri antiquitate,

auctoritatem quibuscumque novorum scriptorura conjecturis pra?feramus. Non igitur alium ayno-

scimus
prseter

Hippolytum in hoc Prudentii hymno Portuensem martyrem celeberrimum, cui E

qua? ab hoc auctore referuutur, optime competere existimamus. Verum etsi Prudentium hic ab errore vindicemus, non tamen ImHfl inficias, alios quoque praeter huuc Hippolytos fuisse, quos Ecclesia ag-noscit et celebrat; nimirum Portuensem, de quoplura ibi, et hic supra. Illi subjungit Ruinartius presbyterum Antiohsec omnia,

aliunde insuper ea confirmatur, uti supra invenies; quam ne vel ipse quidem Tillemontiits adeo alioqui hypercriticus arrodere tentavit tom. 4 Monumentorum ecciesiasticorum nota iinS.Laurentium. Yerum hsec ad propositum nostrum plus

chenum, cum duobus aliis uti volunt a Prudentio confusum; quem tametsi laudatus auctor
,

fateatur in Martyroiogiis Adonis, Usuardi, Notkeri et aliis die xxx Januarii celebrari qui Novati schismate aliquantulum deceptus, ope, ,

quam
Vntl liarunius, tres

satis. Nuncadaiia. Suo hic operse pretio haud caret, vemus, an Prudentius sujira indicatus

rante gratia Christi correctus ad Ecclesiai caritasi obser-

15

Eippolytos

u Prtidcntio
confusos

fn i*ir

polytos martyres in unum Baronius loco plus uno recentiores alii negant. Laudatus Annalium ecclesiasticorum parens in
;

Hipconflarit. Affirmat hoc

tres

tem rediit, pro qua et in qua illustre martyrium consummavit; recte tamen subnectit, hmc Prudentii anctoritatem quibuslibet his Martyrologiis

Notationibus ad Martyroiogium Romanum die xxx Januarii, quo ibi signatur B. Hippotytus presbyter Antiochenus Sciendum est, inquit eumdem auctorem (Prudentium videiicet in Peristeph. hymno xi) tres Hippolytos conflasse in unum, videlicet Militem, presbyterum, et episcopum ; eorumque res g*estas quasi unius tan,

non elevare. Tum deinde potuit Hippolytus Antiochensis presbyter Xovati errore deceptus fuisse sicut et Romanns. Ceterum Prudentii verba, quas Hippolyto Antiocheno in Ropneferendam
,

mano Martyrologio
.

reccntiori aptantur,

in

uullo

Ms. aut excuso habentur ante Cardinalis iiarouii Martyrologia vero qua3 Adonem p recensionem
prsecessere, et aliquot ex
iis,

quce post ejus

ffita-

tum

Hippolyti enim militis, quem S. narrasse Laurentius baptizavit, Hippolyti presbyteri Antiocheni, de quo ag-imus, atque Ilippolyti episcopi Portuensis facta conjunxit. III cum nomine tantum conveniant, locis, temporibus, vitre studiis, ac denique martyrii genere distinguuntur. Miles enim passus est apud Urbem, via Tiburtina, sub
:

Valeriano imp. die mii Angustij raptatus atque discerptus ab indomitis equis. llippolytus hic, de quo agimus, presbyter fuit Antiochenus sub

tem scripta sunt, nudum Ilippolyti nomen die xxx Januarii exhibent. 17 Deindevero postquam citatus Actorum editor reprxsentassci S. Hippolytum mititem, apresbyterosynonymo, cujus Martyrium ex Prudentio subjicit, diversum, ac recitasset pro eo Martyrologia, et aiia documenta, sui Ilippolyti lauream refert ad annum circiter -1'rl. Quod si ita est, novus hinc iterum sc prodit characterismus, ut
noster Miles Hippolytus a presbytero secernatur, anno 258 martyrio coronatus de qua re dicam iliico. Quod si ita est, inquam; nam quse tam de hac re, quam de aliis e Ruinartio protuii, maturius expendi poterunt sito tempore. Adde, quse
:

/10(M

ioh

"biptofu
Cl

temporibus Decii ut constat ex Euseb. Chron.; in cujus etiam Historia, quam laudatus Eminentissimus aliegat recitari observat epistolas Cornelii Rom. Pontif., et Dionysii episcopi Alexandrini ad Fabium Antiochenum in dogma Novati propensiorem. Hippolytus autem episcopus Portuensis doctrina clarissimus sub Alexandro imp. mersus aquis martyrii in Portu Komano , die xxn Augusti coronam accepit. Hanc trium istorum Martyrum confusionem indicat etiam Boronius in Notationibus ad diem xm Augusti; in Annalibus
Fabio
episcopo
,

qui

vixit

vero ecclesiasticis ad an. 229, num. Augusti Tomus III

.

9, et

ad an.

dicentur de sepuitura nostri Ilippoiyti. Hoc interim nobis in prwsentia sit satis, quod tres istos Athietas synonymos distinxerimus, eademque opportunitate proposueriynus sententiam itlam, quiv eorumdem tamquam unius confusionem aPrudentio removet, quod huc usque nobis videtur esse probabitius; prwsertim si cum Ruinartio consideremus singulares Prudentii dotes, a quibus auctor prcvdictus eum laudat pag. 156; et quas huc transcribere supersedemus, cum et ibi-

mox

dem

s
11
1

DE

SS.

HIPPOLYTO, CONCORDIA ETC. MM.

rmi

J.P.

cet nonnulla
notitia. 1.
sociis,

ahunde e suts lcgipossint, etpoeta iile sacer eruditis. Nuncplascriptis satis notus esse queat pleniore Martyms nostri

dem

subderepro

Dicamus de anno martyrn.

2.

De

Roqui ipsiconjungunturinMartyrologio

TempiU,
i/iio Flipfio-

h/tm notin
tnt$$\u;

mano moderno. 3*. De ejus, S. Concordiae, ahorumque sepulcro. 18 Circa primum sic statue. Quandoquide?n serm S. Sixtus PP. II ac martyr anno vulgaris
258, Valeriano imperante, sacri

agonis laurea re-

dimitus

est, et

trUluum S. tum nostrum, secundum ejus Acta, abluerit ante

obitum lavacro baptismi consequens est, utanno ac imperatori priedictis Sancti nostri passio in;

hunc subsecutus in martyrio post Laurentius eodem anno S. Hippoly-

nectatur, qui Idibus Augusti vitse

cursum mari

tyrio complevisse traditur in Fastis sacris

altatis.

Cymaav %n via Tiburtina, in prwdio matromc ex dictis ad diem x Augustt in Comagro Verano, cumque mentario ejusdem Sancti prtevio % 6: Bibtiothecario juxta S. Laurentium ab Anastasio ponatur coemeterium B. Hippotyti; quibus adde Aringhum Romse subterranexlib. lcap. 16, quod Verano in est de ccemeterio eodem B. Cyriacw agro juxta Tiburtinam viam; ubi num. 3 ex Actis qucv citat, ibidem S. Hippolytum una cum decem ac novem aliise domo sua sepultum fuisse memorat suffragante insuper Martyrotogio Romano, quod post annuntiaiionem B. Concordias, nidricis ejus, ac aliorum istorum decem et novem addit, illos una cum eo in Agro Verano sepultos cum denique Martyrii S. Concordire compendium, inferius ex Adone recudendum, de ejusdem cort
;

cum t

teste

Adone, S. Laurentius fuerit scpultus

Jtaque pro Decio aesare vel imperatore, ac Vateriano prsefecio; (vide supra i, et Acta inferius danda) substitue Vaterianum imperatopuHtOM

rem, sub quo res contigerit. 10 De sociis martyrii, de quibus secundo loco dicere institueram, paucuta htec occurrunt. Antiquus eorum cultus habetur e Martyrologio RoU manoveteri acrecentiore. Boe ponit Concordiam rnm ti/i/.s nfifmithrim i//r/ crro conidrui signat, uti et Sancti nostri famitiam sine certo numero qui tamen ex aliis determinaiur superius i.
;

pore sic referat Illud suscepit (De S. Justino sermo est) etjuxta corpora martyrum Uippolyti, et aliorum sepelivit ; cum, inqitam, htec ita se habeant consequens est, ut secundum dicta units
:

idemque

S.

Martyrum

Hippolyti, S. Concordise, et extiterii sepulturse locus.

aliorum

III. Celebris translatio S.

lyti in Gallias,

Hippo-

miracula.

Adde Acta. Inter

produoi jussos ,

conspectum tyranni occurrit S. Concordias maritus

alios,

in

Nostro
dictum
corporis,

tomo

apud Surium
B.

his verbis
e

Erat in

iis

etiam nutrix

dem mensis
est t

llippolyti Concordia

grapho nostro

cum mnrito suo. In ApoMs. Uttrajectino S. Salvatoris ea

et alibi.

mensis Maii sd diem xn ejus- Co$-put s. inter Preetermissos pag. 3 et 1 Ilippoh/t, S. Hippolyti martyris translationem W,Vr "
iii

cum
foein

viro suo

etiam notatur,

tepul

Nunc expediamus tertium punctum, quod de toco sepuliurse. Baronius in Notationibus ad diem sxn Augusti^mt olim, inquit, illustris
20
est
H'i"f.rii. S. Ilippolyti.. Patebat inde accessus ad ccameterium Cyriac, non Callisti, ut aliquis exi-

ecclesiam S. Meinde Parisios ad ecclesiam S. Dionysii notari in Martyrolog-io Gallicano Saussayi et tunc cessasse tempestatem vastaj mortaHtatis,
dardi, et
,

Boma Suessionem ad

dicari
xiii

inMs. reginas

inSueciaj. Dies ejus natalis est

Augusti. Translatio itaque ista

cum huc

re-

stimavit. Est ibi et basilica S. Laurentii in agro

Veranoj a quo nou long-e posita erat ecclesia

polyti
:

S.

Hip-

cujus antiqua vestigia inter yineta adhuc extare d.cuntur. Acta apud Surium

postSancti suppiicium Relictaque sunt corpora Sanctorum m eampojuxta Nympham ad latusagri Veram tdibus a.ugusti. Nocteeadem
:

sic referunt

venit Justinus preabyter, collectaque eorum corpora eodem loco pelivit qucm eiiam determinat Ado in Actis
:

missa sit, jure postulat, ut ejus nunc historiam referamus atque expendamus. Saussayus ad relatum diem hsec scribit In insigni ccenobio S Dionysii commemoratio delationis sacratissimi corpons beati martyris Hippolyti cum regnante Carolo sexto, pestilentiam, quse Galliam totam depascebat ejusdem Cselitis feretrum in solenni supplicatione deportatum non modo repressit,
: :

uitusextinxit.In cujus rei perenne

sed pe-

rmmBucherianum,
disertr dtcit,

wpultuw

N.

vidimus superius num i Eippolyti in Tiburtina Locus ergo

uti
Ilippolyti nostr

quotanms hac die in sacello Martyr quiescit, solemnis

psius Hippolyt, oorpus

monumentum

ubi sanctus hic ceiebratur liturffia

,

'!:r:r"' ^WonymusdiciturapudPrudenM tum

'''

^s^tsSK
Tiberinum ex
:

sitiwt

tumnon

: cujus imliriduum etiamsi ab illo designalegamus; quod tamen ad

Roma advectum quievit Medardi e quo postmod^um ad Prsrfatum regale mouasterium S. Dionysii transla um est :) commemoratio prima, ejnsdem latio,s, in qua, venerando ipsius
.n

co^obio

"'s <J"^''->i>
Talil,u.s

fioeUc verbis

SS
rumoue
ista
:

cim,ravect0 ' cessavit vaste

Martyri^oX

W
in

S-SS

Hippolytj corpusmandaturopertis,

.f^ub.appositaeataradicataDeo.
Cnstosfidasuiraartyrisappoaita,

noverndeZ^Hytm,^' ^
SancuZTi
^pulturam
nostea

ir

uijt

ii

Vf-

ntno

iii

agro Verano, de

Oalfmm

Se^tadBternispemjudioisossasepulohro
,s:u,,tisTibricolasdapibus Miralocipietasefc.
''"'

Unde

tZf

COrpore addi t

ls, ltlli;

'

WMtnum.ie.Cefcn,^----"tasio Bibliothecario n

Porro eprxdicta loci sepulurx diversitaU ,v " oonfirmari Ruinartii *-ntru a am

^^PP.l,testeAnaVtta,

--'

^ V*

nperatore
tnra

Nicomedu..

et

s eaprs =a?=
novo
renovavit
//

Bmeterium B.

ecclesiam B.

^Dionysi!

Pn Simo reconditum fuit At post ejus ohiFulradus ejus nepos, abbas insig-nis
'

in

prancia,

ccenobii

il]

vero

basihcam ejusdem ccenobii

I>no in loculo

a
S.

etsacenoin udrep

inde transtulit ad Dionysii; ubi nrn-

uit ;aposte

sicut

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI

sicut

etiamnum

colitur, perenni observatione

ve-

Romanorum pretiosum
riosi

nerandum. Ex cujus susceptione magnis

divina?

magnificentiae testimoniis illustrata, factus est anniversarius dies agonis ejusdem beati Hippolyti in

ac venerabile corpus glomartyris llippolyti de Koma in illas Allemanniye partes, quas specialiter diliigebat, et quse

j.p.

ipsum

ea ecclesia celebris. Quo die cum aliquando Robertus Francorum rex Christianissimus, qui ma-

ex purte suse conjugis jure haereditario contingebant, transtulit, et in ecclesia villaj cujus-

dam non
bili

gnapii affectus propensione in hunc Martyrem fevenisset ad S. Dionysii coenobium ut rebatur festum ejus cum fratribus solemni more celebraret, ab exercitu, quo castrum Melodunum cinxerat, clanculum divertens ; ubi Missse solemniis
,

longe distantis a Lebraha: vallis delectaquem scilicet prioratum idem princeps, convocatis de ecclesia beati Dionyeii Areopagitre raonachis, ibi construxerat, ac eidem inter
prioratu,
cxetera

hodie ob
lyti
vit.

devote interfuisset, ipso in divini mysterii compleinento, cum diaconus de more Ite Missa est
caneret, venit
festine ad

dictam villam contulerat, quseque usque reverentiam martyris, sancti Hipponoraine nuucupatur, honorabiliter collocae marttfroln-

regem nuntius,

signifi-

cans arcis moenia funditus corruisse, sicque opi*

tulatione Martyris,
.I|H|IH

26 Post cujus imperatoris obitura, neposejus... Eulraldus abbas monasterii beati Areopagits
Dionysii
,

gio Erfitt
teiui.

quem

specialiter reverebatur,
recliit

praedicti

Martyris sacratissimum

cor-

factus rex pius triumphator, ad suos

suis-

pus ad

ccenobium

memoratum cum
,

reverentia

que * auxiliatoris praesidiis victoriam tantam adscribens, illius apud Deum egregia merita magnis
celebravit praeconiis.

Super

his, quse
,

minus

solide

suinma legitur transtulisse et ei decentissimum locura in medio navis ecclesiae prieparas.se. Et quia Conventus ejusdem coenobii annuatim in Idibus
Augusti solemnitatem ssspe dicti martyris Hippolyti , ad ejusdem oratorium , consueverat celebrare etiam illustrissimus rex Erancorum Robertus, ut ex sua pra^sentia ipsa Sancti solemnitas celebrior haberetur, eidem festivitati omni occa..

narrationi isti intermiscentur Saussayum conveniemus.

iransUttum
/iiissi
1

mox

bit

us

.-

23 Laudatus martyrologus in Supplemento ad hunc diem, Servatur, inquit, Colonise corpus S. IlipSautsaypolyti ad sanctam Ursulam conditum. At non certe B illius Hyppolyti, qui Romae a S. Laurentio baptiza,

scri-

tus, hodie Valeriani jussu, indomitis equis direptus

Hujus enim sacratissimum corpus Eoma advectum, in proprio sacello, magno in templo S. Dionysii in Francia, ante annos dccl collocatum quiescit. Cujus cum Alexander III Papa in Gallia existens, hancque basilicam visitans, germanitatem in dubium revocaret, assertae translatioui ejusdem
est.

sione postposita sollicitus erat prresentialiter inter esse. Quidsiquidem inter ipsaMissai solerania stans in choro cum cantore et ceteris chorura teuenti-

buscappa
le

serica pretiosa indutus tenensque regain

sceptrum

manibus, totum chorura imo

illustrabat,

to-

tam ecclesiam
ientibus
cabat.
faceret,
,

psallensque cura psalhilariter

ceteros ad

cantandum
ejusdem

provo-

Quod
nisi

profecto tautus princeps

omnino nou
Martyris

corpori.s e

Roma in Franciam
compulsus
,

facta^

divino

prodigio

est

non acquiescens, impnesentiarum

corpus

gloriosi

praesentialiter ibi quiescere certus esset.

Quia verex ipse

veritatem agnoscere et Martyrem sibi iratum humili supplicatione placare. Rem gestam ibidem subjicit Saussayus, sed sine ullo teste aut vade, uti et superiora, pro quibus auctorem nullum
citat.
ei/jjui

ro fortassis dicere

posset aliquis, quod

fidelis

Robertus,
rao erat et

licet

esset

et

Catholicus, ho-

falli poterat; veniamus jara ad divina miracula, taraquara adcertiora hujus veritatis iudi-

cia.

rei hi-

tttoriam

24 Ea de causa nos e Ms., quod habemus, sequentia huc transcribimus. Exemplari itaque
isti Iwvc

pr&notantur

S.

Hippolyti commemoratio

ex Martyrologio, iv Idus Maii ipsodie commemoratio

Alexander Papa tertius, Urbem egreFranciam et ad venerabile monasterium macharii * Areopagitai Diouysii accessisset, ab abbate et conventu solemniter, ut decebat,
27
diens, venisset in

Cum

utict ii-

racula,
*

macarii,
beali

i. 8.

beati Hippolyti martyris,

quando ejus piissimo

susceptus, in ecclesiara introducitur, eique locus

corpore deportato cessavit vastae mortalitatis tempestas.

De eodem

Aito.

Ad marginem dicti apogra-

ad orandum ante pretiosi Martyris oratorium pweparatur. Cum autem oratione coinpleta, et data benedictione populo, a circuinstantibus inquisisset, cujusSancti corpusiu pnesenti oratorioquiescebat,

phi annolavit
late de

ista noster Gamansius, tam cumuOpere nostro meritus, ac toties in eodem laudatus: Ex preegrandiMs.pergam. Martyrologio Erfurtensi, ab Electore Moguntino mihi donato. Jo.

eique responsum fuisset, corpus sancti Hippolyti;

Gam.

contuli.

Et

circa

nomen

Aito addil

In an-

De eodem scribendum auctor ?] ex gestis ejus. Ultima ista clausula, si ad Aitonem referenda sit, Hatto, Haito vel Hetto episcopus Basileensis, memoratur jussu Caroli magni ad Nicephorum imperatorem tegationem obiisse anno 811 At dehis, et aliis ad ipsum spectantibus consule bibliographos. Longe autem iltojunior est quisquis historiam dictse S. Hippolyti commemorationi subnexam collegit, et quidem imperite. Nam nonnulla
terioribus mensibus et diebus legitur:

Non crcdo, non credo. Existimabam eum ipsum adhucinUrbe contineri. Tunc <>'loriosissiinus martyr llippolytus, volens corain astantibus ipsius
respondit:

actor (an

Papa? dubitationem amovere, et sui corporis pra-sentiam evidenter omnibus declarare, tautum fragorera, tantumque
concitavit, ut
facti

tumultum

intra

capsam

illico

rugitus tonitrui putaretur. Stupe-

Papa pne nimio

Credo
Doinine

sunt oinnes et perterriti, atque ipse dominus tiraore corapulsus est e\clamare:
,

credo
tota

Doinine
statiin

jain

quiesee.

Qua voce
conquievit.

prolata,

illa

turaultuatio
,

haudsatiscohcvrentiaobtrudit: res narrat,qutesub Roberto, Francorum rege, Hugonis Capeti filio, nec non sub Alexandro PJP. III contigerint; imo vero eum non scripsisse ante annum 1399, obser-

tamquam Ipse vero domiuus Papa volens satisfacere sancto Martyri, quod in ipsura dubitando deliquerat, altare raarraorcura, qui in
ejus Martyris oratorio situm est, in

persona pro-

pria consecravit,
ret.

antequam a monasterio recede-

de quibus vide ea, quae mox dicentur. Hisprsenotatis, historiam istam nuncac-

vabimus infra
cipe
tttmui

bationem

28 Scio hoc parum videtur incredulis ad pro- qux /tanr veritatis. Aliud miraculum relatione ve- $u.'iseextta
Peccatis

Karolus raagnus, Christianissimus rex Francorum, et imperator ac patricius

25 Legimus quod

ridica recitemus.

occultodivinitatis judicio renda mortalitas Galliarura fines occupaverat. Ar-

hominum exigentibus, justo tum gravis et hordebal

fuisse

10
ilCTOM
J.P.

DE

SS.

HIPPOLYTO, CONCORDIA ETC. MM.

et

debatcnimquaroplurimumpassim
pestis, quffi in

publice, ac

tam multis desievire v.debatur, ab emm meuuiversianonimmeritotimebatur. Nihil medicorura. nihil proficiebat solertia djoamentum, solatio, ad divinitat.s JJnde ab humano destituti conrag-iuntque ad eccleconverfuntur auxilium, Eodem vero sias, suffrag-ia petituri Sanctorum. tempore eonvenit maxima multitudo languentium
ad vcnerabilo caenobium beati Dionysii cti martyris ITyppoiyti oratorium circumdantes, per ipsius orarionum atque meritorum suffragia
:

qui san-

notavimus deloco; obscr- D circa pcrsonam, a qua tramfmn vanda qusedam sunt Hippolytus eo delatus sit. Laudatus supra Hen- ^**' S. schenius, Corpora, inquit, SS. Alexandri ot Hippolyti martvrum, quicumquc illi fuorint, non sunt a Leone III Papa donata Carolo mHg-uo; neque ab hoc in Valle-Ieporis depositum eorpus 8. Hipponeque ab ejus obitu a Fulrndo abbate S. Diolyti ne(jue hic nyaii ad suum monasterium delatum
31 Prieter illa, qu<r
2.
;
:

fuit

Caroli

mag*ni

nepos.

Verum

Deimisericonliam
banf.
narrantur.

cum

lacrymis et gemitu

flag-ita-

Gallias delata, vivente

martyrum corpora fuerunt Boma adhuc Pippino

Viti

snncta horum a S. Fulrmlo LU

reye, ut su-

29Tunc decretum estsano

in tantas necessitatis

consilio a conventu, ut

articulopro Dei misericordia

ostensum... Si autem post obitum Caroli imperatoris ad monaste'um S. Dionysii hoc S. Hippolyti corpus est transpra ex Actis translationis S.

secum venerabile corpus

deportarent.

unpetranda nudis pedibusprocessionem facerent, et beati Hippolyti martyris

latum

non

id

ganotus Fulradus annis

vita
.

fere

xxx

antc Carolum
tis

mag-num

functus; sed forsan

S.

Quod

et

factum est quarto Idus Maii,

fecit llilduinus,

quem Lebraha corpus

Cucupha

eo videlicet die, quo festum sanctorum

Nerei, Achillei et Pancratii eelebratur.

Martyrum Nec mora,

ad suum monasterium detulisse diximus; et simul a S. Fulrado utrumque corpus apud S. Diosed post obitum Caroli
assig-natur
:

precibus et meritis sanctissimi Martyris, et devota

humilitate populi motaest ad compassionem divina
B
pietas,

nysium depositumfuisse scribit Dubletius pag- PG9, magni, et alibi dcccxlviii

cujus erroris causa

atque finem accepit supradicia mortalitas.

mox

patebit.

LangTiidi quoque qui paulo ante circa sancti Hippolyti

^
.,,->,,,

oratorium

cum periculo mortis advenerant, cum

32 Detranslatione S. Cucufatis martyris actum vti est in Commentario Actis ejus prsevio ad diem xxv Wm f,
vi ejusdem ?nensis, pag. 164; de erroris autem causa, quam modo indicabdt Henschenius, coyxsuli potest Gommentarii ejus historici sitpra designati 4, ubiostendit, gesta Fulradi abbatis S. Quintini huic S. Fulrado afficta. Nam (utor

sanitaieet gaudio ad propria remearunt. Propter auod [utj tantum miraculum numquam imposterum a memoria laberetur, venerabilis Conventus unanimi consiiio statuit, utfestum beati Hippolyti eum prsdictis tribus sanctis martyribus per annos sing*uIos ceiebretur. Htec ibi. Qusenam vero circa kistorix istius narrationem observari velimus*

Juliitomo

Mabillonii,

planum
I

in

i.i

iiiii

tmmlationi

hcum,

fietex sequentibus. 30 P, Godefridus Henschenius tom. iii Februam, ad diem xvn ejusdem mensis, gesta S. Fulradi, abbatisS. Dionysii in Francia, ac palatii regn arckicappellani, commentario historico illu-

quem antea citavi, verbis pag 334) floruere in Gallia Pulradi duo, unus post alium
:

cujusparagraphus tertius est de monasteras Lebraha, S. Hippolyti, aliisque a S. Fulrado constructis, nec non de corporibus
Alexandri, Hippolyti et Cucuphatis ab eo translatis;qm usui nobis erit. Monasieriorum Lebrah.-r ttc s. i/ of ;/ u sitiun ibidem inrenies- de quibus kmc visum est describere

stravit:

SS

Viti

Annahum ecdesiasticorum Francorum, ad num 740 num, lxvh E ccenobiis a

e Cointio

tom

ejus Romani affigit anno circiter 7G3 rearessu* veroex Italia contigerat, secundum ea, aua> ibi nota t,anno 764. Jacobus Longucval

uterque abbas. Primus monasterii S. Dionysii prope Lutetiam Parisiorum alter cosnobii S. Quintini apud Aufi-ustam Veremandorum. Prior Pippini ejusquefilii Caroli mag-ni posterior Ludovici aug-usticognomento Pii principatu. Observa 3 circa tempus, quo S. Fulradus Roma detulit sacras hasceexuvias. Michael Felibienus (de quo infranum.37)lib 2 pag. 53 ingressum itineris
;

hm

"*"!
e

*s nobihssima fueruut in dicecesi Strasbur ffensi be (Leberaw)et Fulradcvilare; mposita post nomina sauotorum Alexandri et Hh>polyt, Leberaoum seu monasterium

"
,,

anPulrado condi-

Historia ecclesue Gallicame tom. 4 lib 445 de corporibus SS.

12

mw
7

aFulrado Roma
xiv.

aliaUs agit

Alexandri ad

et

Himolvli

JSK

iTnurj^? **"* /04 num. Henschenius

GalUas translata fuisse

annum
ad

J**in

Lebera ^beraoum,

Alexandri Valle-leporis, atque ut ab

S.

prulem observavit

-ii corpora ante annum 748 "2

ista

t
in

in

Commentario

citato

sic

S.

A exandri

re

S
n
lo

pag.
observationes,
~

luvn.s oritur es Vogeso monte, Vailem-I epor

latto,

fQusecumitasunt;consequensest uttran* dequadisserimus, apud SaussagZcTo

magnoadscripta, uti

tensi,

cum

et in

superioribus

rilt

l
,

'

uoa a ^ulradis nomen acoene-

non possint. Ad hxc, non construxit

pHoZTT^ ^SXX^^S^ Z** % J^ loi ^ ^

'

obsermtiZT

docume^nF,T' fUr
C mponi

^"oistat^
supemts, sacratissimum corpus ctum ... magno in 7' temnlo S
;

cia,

ante annos

adTO '

T*

Audaldo
e vita

Viflare

qua!
ubi
s t
'
i

dicitur

nos

fa

-h^ ^Tr?'^
,

excessX

TLl

''^f

tdem ^adus * inVmieS apud apud Mahill -

promptumnobisnonsit. fjuo id anno accideritante annum tamen Christi 778 fuisse, Hludargumento factum non esl \ * tur testamentum <*'

TfXX apud MaUUonium *M*adi ^\TT

-

Pag.

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTl.

pag. 342, in quo corpusillud incella S. Hippotyti etiamnum quievisse ac proinde nondum tunc transtatum fuisse ad ccenobitas Sandionysianos, hisce ex verbis eruimus Cella, quaj dicitur Audal, :

non esse pervutgata LutetixParisiorum vel apud ascetas saltem Sandionysianos, proferalur
tuerit

J. P.

do-villare, ubi sanctus

Ipolytus requiescit. Nunc nonnulla consideremus, quse superius ex Saussayo,

et

ex Martyrologio Erfurtensi memoravitranslationem illam, quandocumque

contigerit, consecuta sint.

mus,
uec

et quse

demum ea
non
ctr

ra eu.

berti

34 Singularis, de qua ibidem dictum est, RoFrancorum regis erga sanctum Hippolyreligio aliunde confirmatur.

auctoritas alicujus, quo corroboretur Certe in Guilielmi de Nangis ibidem loci monachi Chronico, quod editum est in Spicilegio Acheriano tom. ii a pag. 405 et in quo ad annum 1163 agitur de Alexandro PP. III in Gallia existente, locus erat opportunus prodigiosum adeo remvelverbulo attingendi, et tamen altissimum ibidem de illa est silentium; de quaaliunde nihil hactenus didi-

tum

Nam

inter Hi-

storuv Francorum scriptores a Chesnio editos, tom. 4 pag. 146, ex libro Ms. de reliquiis ecclesiae S. Dionysii episcopi et martyris, hsec referuntur Consuevit vcnerabilis Conventus ecclesi beati
Areopag-itae Dionysii

annuatim

in Idibus Aug-usti
,

solemnitatem pretiosi martyris Hippolyti sociorumque ejus, facere ad ejusdem oratorium in medio navis ecclesiae. Ad hoc festum uuiversi convenire solent monachi tam baillivi, quam etiam longe commorantes praepositi. Illustrissimus vero rex Erancorum Robertus suo ternpore Christianissimus buic solemnitati singulis annis, omni occupatione seposita, interesse consueverat , ut ex
tanti viri prsesentia ipsa Sancti solemnitas solem-

cimus. 37 Quse pmemissa sunt superius de medela luis contagiosse, S. Hippolyti patrocinio attributa, nec nonde honoribus sacris, qui ipsius causa in ecclesia S. Dionysii ad diem xn Maii quotannis celebrantur, agit Michaet Filibien, Ordinis S. Benedicti ccenobita, in Historia abbatiae S. Dionysii in Francxa, anno 1706 Parisiis impressa, lib. 6, pag. 316; eamque mortalitatem innectit anno 1399, ac citat monachum Dionysianum in Chronico Caroli VI; de quo Chronico laudatus historicus lib.bpag.2%1' egerat. Unde arguimus, auctorem, qui scripsit documentum Erfurtense, supra productum, nonappidisse animum adscri-

'

eferuniur.

bendum ante dictum annum

Areopag-itse,

1399.

Cognomentum
non

quod

S. Dionysio ibidem addit,

nior haberetur. Qui inter celebrandum divina Mis-

sarum mysteria stans in choro cum cantore ceterisque chorum tenentibus, indutus cappa serica pretiosa, quam ipse sibi ad hoc ipsum comparaverat, tenens sceptrum regale aureum in manibus, totum chorum, imo totam ecclesiam illustrabat,
,

psallens

cum

psallentibus, et g-audens

cum

gau-

dentibus, cantando

cum

aliissolemniter, et alios ad

cantandum

hilariter exhortando. Erat

enim idem

rex optime litteratus, subtiliter intellig'ens, Deum ac Sanctos ejus ardenter diligens. Qui suavi modulamine vocis su?e cum clamore cordis, ad aures aeterni Judicis continuo personabat. Et ita permanebat, usque dum sacratissima divini mysterii solemnia
finirentur.
Hiix postea

discutimus, agitatissima hac inter eruditos controversia alio spectante de qua interim considi potest Franciscus Pagius in Dissertatione historico-critica de S. Dionysio Parisiensi episcopo, qucB habetur ante tomum 4 Breviarii modo citati. De prima ssepe dicti Martyris translatione ad urbem Suessionensem, ac mortalitate tunc ibidem sublataetc, viderit Saussayus, qui supra fuvc asserebat. Aliud superest examinandum, cujus videlicet S. Hippolyti corpus haberi debeat, de quo
:

hactenus hic tractavimus.

IV.

Quisnam sanctus Hippolysit

35 Robertus hic,

Francorum

rex, fuit

Hugonis

tus in Gallias cra

translatus; sa
istius

conligiase

Capeti /Uius; ejusque obitum ab anno Christi 1033 retrahendum esse ad 1031, invenies apud Pagium in Critica Baroniana ad annum 1033

lipsana sub

Martyris

ac S. Concordise
rata; Acta.

nomine

hono-

ad annum 1034, num. vin gesta vero ipsius apud prmlictum Ghesnium pag. 55, acdeinceps. Qusedemiro circa obsidionem Melodunensem eventu narrabat supra Saussayas, miramur ne attingi quidem cum in citato mox libro

num.

vni, et

Martyrologii Erfurtensis instrumentum, quod Qmd m3(er modo dedimus, nec non Saussayum per suum hodiernxu
Hippolytum intelligere nostrum Sanctum synonymum hodiernum, liquet ex eorum dictis. In S. Fidradi testamento supranum.38 signato tantum est S. Ipolytus absque ulla alia characteristica nota; a qua etiam dbstinent alia, qucV hic se~ quuntur, antiqua monumenta. In Caroti magni diplomate apud Dubletium in Historia abbatuv S. Dionysii in Francia pag. 707 dicuntur ista
S.
:

Ms.de

reliquiis ecclesipe Sandionysiante,

tumin

ni VV oiytu*

relatione,

quam e Martyrologio Erfurtensi prxmisimus; tum denique in fragmento Chronici Floriacensis apud supra allegatum Chesnium
:

pag. 143; ubi ad annum 999 h<ec sunt In ipso anno tradidit "Walterius miles et uxor ejus castellum Milidunum Odoni Comiti. Congreg-avit vero Kobertus rex exercitum copiosuni valde, etBurcardus comes, convocatosque Normannos cum duce suo Richardo obsedit castrum Milidunum. Capto igitur
castro etc.

MartyEi

rologlo

36 Jam vero prodigiosa illa historia, quse superius fertur Alexandro PP. III in Gallias profecto contigisse

Ubibcatissimus et martyr Ilippolytus corpore requiescit humatus. Et pauculis interjectis ibidem recurrit nudum nomen S. Ilypoliti. Acta translationis S. Viti martyris, quorum partem habes
tom. cunt

furte n$t

ad corpus Martyris, moram nobis

ille

etiaminjicit. Pontifex
tiit

Galliasac Parisiospe-

sub Ludovico VII, ejusdem monarchuv rege; de qua re Baronius ad annum 1163, Pagius ad

antea designatis, sic diPrsefatus vero abbas (de Fulrado sermo est) transtulit corpora beatorum martyrum Alexnudri emersit postet Hippolyti. Hvc ibi. Unde igitur ea characterismus iste hic controversus? Enimiii
:

Februarii

annum

1102 et 1163, Breviarium historico-chro-

nologicum Pontiftcum Romanorum a Francisco Pagio vulgatum, tom. &pag. 64, 68 et 74. Sedpro fide historicC prsedictse desideramus testimonia antiqua-, qutecum ob mirabilem eventum nonpo-

vero Henschenius toco citato ita jam pridem et recte sequens formavit argumentum Quod autem Saussaius, et ante eum Dubletius scribant, esse corpu- S, Alc\audri Papffl et martyris, non
:

usquequaque probatur, tum quod antiqui non appellant

12
UOfOftl
i. v.

DE

SS.

HIPPOLYTO, CONCOBDIA ETC. MM.

I)

lerdotem; /*

Atexan f par/iftM cor/wrw 5.

ed;utt et addiem mentur, sicut ibidem legere inquit, ratio est S. Hipiii Maii, pag. 370. Eadem,
baptizati , polyti martyris a S. Laurentio variis agro Verano sepulti; cujus etiam exuvxse mox dicam. Coinlius loeis adscribuntur; sicut Francorum tom. 5, in Annatibus ecclesiasticis
et

driPapxet

martyris,

qum

alibi

asservanaffir-

in

martyremnotaf Quatuor cemetoctoe sua familia. Corpora in SS. ejus ad S. Crucem in IheCoronatis. De capite
rusalem, ad
S.

Thesaurtsabliusin Catatogo retiquiarum,quem Romanw urbis subjungit, Ilippolytum sconditis cum sua nutrice Concordia, acde-

Laurentium

in Panisperna, et extra

ad annum

Qhristi 764,

cassct plures

num. xiv postquam indiMartyres synonymos haberi in

:

Martyrotogio Romano, ita recte subjungit Non ig*noramus, auctores esse, qui corpora sanctorum M,irtyrum Alcxandri PP., et Hippolyti a S. Laurentio baptizati, scribant in Galliam a Fulrado delata; sed desunt probationes, quffl fidem adstruere possint.
in
sit
t

Piazza in Hegentilis, merotogio sacro Romae Christianse ac in Cosmedin vuladdiem xin Augusti, S. Martx de go dictce adscribit partem brachii; S. Marise eaput S. Concordise; S. Laurentio in LueiVictoria
muros.
Beliquiffl in
aliis ecclesiis.

napartembrachii.

Ju41 Corpora SS. Ilippolyti ac Concordiae in S.

lim apud Brixienses monialium coenobio requiescere, una cum aliis Sanctorum corporibus anno 1600 eo loci transtata, dicit inscriptio ab Ughello edita tom. 4 Italine sacrx, eoL 734; e qua hsec

asservantitr

GaUmt
tramUi
-

89 Interim miracula illa duo, qua ad comprobandam hodierni Martyris cum Sandionysiano
identitatem, narrationi Erfurtensis martyrologii interseruntur, nullius sunt roboris,
fidei utlius pretium

iii,

n&n

delibamus
pes, ac

pro&o/ur.

quamdiu

virg-inum et

habere non probantur, secun-

D. 0. M. Huc ex veteri ecclesia SS. martyrum Juliffl, Pistis, Helpis et AgaSophia^ earum matris... et Hippolyti ac
:

thun piwinissa. Qnnteitns re/V fhciadicuntur pro ista identitate, ptane sunt apocrypha. Et vero

ret,

quis adeo est in Opere nostroperegrinus, qui ignosotenne esse possessoribus sacrorum corpo-

rum, sub celebriorum prse reliquis Sanctorum

ttfnti-inihns thcsiitiros sitos

Concordiae ejus nutricis, martyrum.. (^orpora.. Clemente VIII in cura pastorali, et sereniss. Venet. dominioMarino Grimano duce residentibus. trans- E lata fuere anno jubilaei mdc, die xvi Kalend. Januarii. Qusecum ita sint; quseritur nunc. 10. Quo.

nsscrrure

ci

exhiberef

Miraccrte uti

in aliis materiis, ita in

hacidese

atijcctituv- vis est. Cujuscumque vero S. Hippolyti martyris corpus S. Fulradus ad coenobitas Sandionysianos tran&lulerit, potuit illud grassantem

rumnam e dictis sacri corporis competitoribus po2. An utlorum sit historice satis certa. 3". Quid deretiquiis? Ad tria ista qitccsita respondemus. Cum prneter ea, quse modo dixitior sit possessio.

mus,

mortatitatis

luem extinguere, potuit

alias miseris

hominibus gratias conferre, tamquam corpus alieujus sancti martyris Hippotyti, etiamsi non hot/tcrni; quate revcra esse, probatum hactenus non videmus. Verum pro his ac sequentibus mitto lectorem ad Acta nostra, in quibus toties ventilata

nihil dicendum amplius nobis suppeditent antiqua monumenta, quibus prcvsens argumentum confirmemus vel infirmemus; sacrorum istorum depositorum possessores %n bona ftde reiinquimus. 42 Dispiciamus jam, quicnam occurrant cir-

Acta
rii*

iii

i,i-

est

controversia de corporibus

homonymorum

Profirmtw
'

na surnt,
7.r nib u<>

mine
ac
s,

S.

Sanctorum, qusealii contra atios dicunt essesua. En tthi uunc, quce sub nomine nostri S. Hippolyti honoranturvariis locis, sacra tipsana. l>0 Tn pr& termissis ad diemix Maii signavimus festimtatem 8. Hippolyti ex Ms. Vaticano S. Petri, cl obscrvavimus, addiin Ms. Reginw Suecitc UsuardOt </ alio ParisiensiS. Victoris, quando
saoratissimum corpus ejus translatum est in monasterium
S.

caMartyris nostri Acta. Exstant ea apud Surium Laurentianis adjecta ad diem x hujus mensis.Martyrium illius etiam habemus eMs. Fuldensi, quod notatur collatum cum. Ms. S. Mariini Treviris

exem-

plaribus ex stanl

ac Marchianensi. Apographum , item apud nos esteMs. Uttrajectino S. Scdvato-

Eippolyli,
t',,,1-

exemplar, quod accepimus a P. AntoI. Neapoli anno 1640. Actorum compendium habes in Martyrologio Adonis die
ris; uti et

nio Beatitlo S.

Salvatoris.

cordiic

Apud Surium
:

post Acta

S. I.tturcn/ii, quibus nos/ri Mar/t/ris tjesta atte.ntn/ur, hsec adscripta tegimus Corpus S. Hippo-

xiii Augusti, quod Rosweydus edidit. Ut vero perspicuum fiat, eodemne an diverso e fonte sint

martyris post variaa translationee requiescit Colonia Agrippinaa in templo S.

Ursulas. Qelenius
lib. 4,

Ivii

vt MatjnttutltneCidtmix-

Agripphuv

hausta, accipe ilta specimina. Apud Surium narrantur ista Valerianus itaque tradidit S. Laurentium Hippolyto cuidam vicario in custodia asservandum isqne inclusit eum cum multis
:
:

aliis..

ilesacns

quiest

ptts/kstis, hoc die sic scribit : Colonia; toeocleain sanotarum Virffinum, S. Efippolyti mar-

c!

tyns i|tiMi]ilnni (urnnirntnruMisis iVcii ciesaris Q,uem arohilevita Laurentius Christi baptismo abluit.

Lib* 3 syntagmate LO, 2 \evUn(luerotheca) S. Hippolyta

:

hmc prmmiserat
Franciottus
etc.

Uippolytus interim patienter sustinebat sermones eorum, S. Laurentii sciticet ac Lucilli, cujus baptismus ac illuminatio ocutorum ibidem narratur. Audientes id multi cjeci venerunt ad B Laurentium flentes, isque in Hippolyti custodia

PWuendit Grnvt/.luM.niu
utstorta mtraculosarum

martyris ossa comin

,ll,t;>.

nuaginum

Lucensl .Marim, accenset caput S. Hippolyti marfyrisex ns,Qu*pag, Mpramiserat hodierniMil tis nam postqiuvn ihi ,/e eodemeqerat, acdesu
t

rehguxts sacris

pao 521

imponebat oculis eorum manum suam, et illuminabantur. Cernens id Hippolytus, dixit ad B Laurentium Ostende mihi thesauros
:

Beatua
credis

ecclesise

Wentius

EcclesiaB.
,

cathedralis

Deum Patrem omnipotentem hum ejus Dominum Jesum Christum;

ros tibi ostendo,
et

respondit

Hippolyte
et in

si

fl
Se

et thesau-

vitam a^ternam promitto

tZTrmartyr

n\Tf
at

e post

***** d<
:

^itadiversistemportulri
>

TnolZ^Z
'l

JU

rt>~ LT ma *rmdict

*
et

pohto
videatur

m mandat
'

a domesiic orum decem ^rianus Hip-

Si

ea asseitl odeo vaga

indetermu

dem

DIE DECIMA TERTIA AUGl

13

A dem

nndcm

ibidem narratur, fidemque, baptismum ac capitatem sententiam S. Romani militis, nec non sepulturam corporis S. Laurentii , hzec ibidem leguntur 43 Revertens autem Hippolytus, post diem
Sancti, quod

conflrmati snnt.

Cui gdoria in secula. Sitniliade

tOCTOM
J.

Decio ac Vateriano narrantur apud Surium. Mombritius in Passione S. Hippolyti, nugas istiusmodi etiam habet quas et legimus alibi. Accipe nunc
;

P.

tertium

venit

in
,

domum suam

impertiensque

etiam servis et ancillis suis omnibus pacem eommunicavit de Sacrificio altaris B. Laureutii martyris. Positaque mensa , priusquam cibum

COMPENDIUM MARTYRII
Ex
Martyrologio
xui
Augusti.
beatum
b. '

sumeret venerunt milites et tenuernnt eum perduxeruntque ad Decium csesarem. Eo viso ait Numquid et tu subridens Decius csesar magus effectus es qui corpus Laurentii abstulisse Equidem id feci diceris ? Respondit Hippolytus non ut magus, sed ut Christianus. Decius caesar
, ,

Adonis

ad

diem

Hunc
dia,
ris.

Hippolytum
l

vicarium a

S.

Sanctut
bapttzatus

furore correptus, jussit os ejus lapidibus tundi expoliataque veste, qua ceu Cbristianus uteba-

Laurentius
baptizavit.

cum apud eum

de

esset in custo-

^ ure?

Qiu

sanctis exequiis

tur

Hippolytus dixit Non me expoliasti sed potius vestire coepisti. Heec sufftciat inde excerpsisse subservitura iis, quse de supra nominatis exemplaribus nunc dicemus.
,

ait

Sacrifica diis
;

etc.

post tertium diem ad

domum suam

Marty- nauurtyrediens, ranno;

n
,

pacem omnibus aervis suis et ancillis et communicavit de Sacrificio altaris beati Laurentii martyris. Et posita mensa priusquam cibum
dedit

ndicunt 01
<>iirm

44 Ms. Fiddense ita incipit Reg'ressus itaque Ypolituspost tertium diem venit in domum suam, et dedit pacem omnibus, etiam et servis suis et
:

aneillis, et

communicavit de

Sacrificio altaris beati

sumeret, venerunt milites, et tenuerunt et perduxerunt ad Decium c. Quem ut vidit, subridens dixit ei Numcmid et tu magus etfectus es, E quia corpus Laurentii abstulisse diceris ? Sanctus
,
:

Laurentii

cibum eum, et perduxerunt eum ad Decium caesarem.

martyris; et posita mensa priusquam sumeret, venerunt milites et tenuerunt

subridens dicit ei es f quia corpus
:

Hippolytus

respondit

Hoc

feci,

non quasi ma-

gus

sed quasi Christianus. Deeius furore repletusjussit, ut cum lapidibus os ejus contundere;

Quem
S.

videns Decius csesar

et tu

tur.

Et expoliavit

eum

veste,
:

qua induebatur haSacrifica,

et

Numquid
satis

magus

effectus

bitu Christiano,

et dixit ei

vives.

Laurentii

sustulisse

diceris? etc.

Nonne

hic

mnlta concurrunt similia, ut Acta hsec, uti et Surianajudicentur ad eamdem originem referenda ? At quid de Ultrajectinis ? Idem de iis Hippolytus esto judicium. Sic porro incipiunt cum accepisset Laurentium a Valeriano, reclusit eum cum multis. Erat autem ibi bomo g-entilis nomine Lucillus, qui plorando lumen oculorum
:

Sin aliter, peries per tormenta sicut Laurentius. Sanctus Hippolytus dixit Exemplum merear beati Laurentii martyris tieri, quem tu miser ausua
:

fuisti ore

polluto nominare.

2 Extensus igitur, fustibus et cardis diu cse- aepo(op-

sus est, donec csedentes defioerent.

est

Inde levatus

",

amiserat; cui dixit B. Laureutius etc. Hippolytus vero patienter auscultabat verba eorum etc. Regressus itaque Hippolytus post tertium diem venit in domum suam, et dedit pacem omnibus.

Passionis a P. Reliqua missx tale est exordium S. HippoBeatillo huc lytus et Justinus presbyter cum sepelissent corpus B. Laurentii, jejunaverunt... Beatus autem Ju:

nonprosequor. Jam vero

a terra; et jussit eum Decius vestiri militari Recoveste, qua g-entilis utebatur, .et dixit ei le militiam, et esto noster amicus, et in conspectu nostro utere militia pristina, quam semper habuisti. Cumque beatus Martyr dixisset : MiliChristianum firmum militare, tia mea haec est unde cupio ad celerem palmam cum fructu venire ; iracundia plenus Decius , dixit Valeriano Accipe omnes facultates ejus , et interfice eum crudeli examinatione. Valerianus itaque exquisita
.-

"L adjndicatur
uti et

?'

dome*

stici ejus tio-

vcmdecim;

stinus

obtulit

Sncrificium

laudis,

et participati

omni

tacultate ejus

invenit iu

domo

liippolyti

sunt omnes. Begressusque Hippolytus post tertium

et dedit pacem diem venit in domum suam omnibus etiam servis suis etc In codice nostro membraneo P. Ms. 21, et in Passione apud Mombritium, invenio etiam notas, qua> communem
,
,

omuem

familiam Christianam, quam conspeofcui suo prsesentari fecit. Et jussit beatum Hippolytum foras muros portae Tiburtiiue cum familia sua duci. Beatus vero Hippolytus confortabat omnes,
dicens
:

Fratres, nolite metucre quia

Et
decollati

ego

et

vos
pro-

cum aliis indicent originem. Habemus itaque varia ex unoprofecta fonte exemplaria quorum
:

unum Deum habemus.

sunt

narrationem suffxciet cognoscere e compendio Adonis supra designato, quod mox exhibebimus ; quandoqitidem tam pr&clari Martyris Actorum exemplaria non tanti sunt pretii, quanti ea esse vellemus. Pro Decio autem ac Valeriano, sub quibus res gesta dicitur, substituendum esse Valerianum imperatorem, monuimus anteanum. 18. 45 Apage igitur ineptissimum Grsscorum Menaeorum atque Anthologii episodium, quod ad

miscui sexus numero xix. Beatus vero Hippoly* tus ligatus pedes ad oolla indomitorum cquorum,
sic

per carduetum et tribnlos tractus cmisit spiritum d. Nocte venit beatus Justinus e presbyter,
et collegit corpora
,

et sepelivit

in

campo eodem f Edibus

5. Concai'-

juxta
3

Nympham,

ad

latus agri Verani

Aug-usti.

Deinde postquam eodem

,

die,

natalr sanotffl

Concordise

nutricis

ejusdem

diem x Augusti
bet:

in elogio S. Laurentii
die

Fertur, quod septimo post

M. quam

ita

ha-

pas-

subdidisset Ado, ita certamen Valerianus ad familiam beati Hippolyti sentatam dixisset: Considerate a?tates

Hippolyti, dia,ipnu ejus enarrat : Cum " u( " x

beati
sibi prae-

vestras,

sus erat Hippolytus, Decius et Valerianus, dum equis vecti ad theatrum discederent, exspirarintj

clamaritque in hora mortis suse Decius:

,
:

Hip-

quomodo captivum vinctumque sio abpolyte Sic ardentibus me catenis ducis?Et Valerianus Qua re in omnem orbem vulgata, omnes trahis? in fide Domini nostri Jesu Christi vehementer

ne simul pereatis cum HippolytO domino vestro; Nos desidaramus porespondit beata Conoordia cum lomino nostro pudioe mori (pmm tius impudice vivere. Ad hoc Valcrianus, Genus, inquit, servorum nisi cum suppliciis non cmeudaut beata Concordia cum plumtur. Et jussit
:

batis cmderetur.

Bt

cum

casderetur,

emisit

spf;

ritum

II

DE
in

SS.

IIIPPOLYTO,

CONCORDIA ETC. MM.

xx, et

uxtom
J
-

cloacam projectum Justmus, et diu quaereret illud sanctus Cumque ut non eeasanon mveniiet, ita tristia redditurj vero die post rent flere oculi ejus. Tertiodceimo sancti Ilippolvti, venit quidam miles passionem
ritum, oofpusque ejus est
Porphyrius nomine, ad Irenaum

Jacobus Echardus

apud quem tom

de

Scriptoribus Ordinis Pmdicatorum pag. 511 Sanctorum inter scripta ejus recensentur, Vitae monumentis collecta*, et duobus volu ex antiquis

minibus

ing-entis

molis

comprenbensse.

Addit,

g cloacarium

k,

qui oecuIteChristianuserat, et dicit ei : Si secretum possis custodire, divulg-abo arti tuas multum

ad qusstum. Ante hos dies jussit Valerianus

prae-

fectus in conspectu suo quamdam creditariam i Uippolyti plumbatis defieere , et corpus ejus in

cloacam jactaii Haec in vestibus suis spero quod absconsas vel aurum. Audiens hffic Irenams intimavit secreto beato Justinopremarg-aritas habet

etiamnum Bononiae apud S. Dominicum servatos Alvam (de quo Nicolaus Antonius in Bibliotheca Hispana) sol. verit. Rad. 179 col. 1122 testari, duo similia voluinina Romae in Barberina se vidisse; ut mirum sit Bollandum iu Praef. g-en. ad Acta SS. scribere, unicum volumen nempe secundum tantum in eadem Barb. a se visum. Sed nos potiore jure miramur,
praeter nos

codices

Qui flectens g-enua gratias eg*it Deo. Porphyrius autem noctu veniens cum Irenaeo. invenit corpus sanctum sed in vestimentis nihil invenerunt. BeatUfl autem Irenaeus vocavit ad se quemdam Christianum Abundium nomine, et tulerunt corpus ejus, et pcrduxerunt ad bcatum Justinum.
sbytero.
:

de Bollando, nec duo volumina vel in Barbemniana vel in idta bibtiotheca Ronnv videre potuit, quia Romam, tametsi ad itlam invita-

Echardum

ista scribere potuisse

qui nec

unum

Qui
vit

gfrat!afl

a<rens

Deo, illud susnepit; et juxta

Ilippolyti
et alforum

oorpora

martyrum

sepeli-

vidit sicut constat ex ejus Vita, primo mensis Martii prxfxa, cap. 13. Ad hsec, nullam apud eum loco a nobismox assignato bibliothecx Barberinianse apicem invenimus. Heec occasione scriptoris horum, quee
tus,
;

numquam

nostro tomo

h octavo Kalendas Septembris.

ANNOTATA.
a Ilic titnlus ei etiam datur
rio,

daturi sumus, miraculorum* 2 Circascriptionismateriem, acnostrumexemplarhcvc breviter prxnotamus. Quo tempore miracula illa acciderint, nutlo indicio prodit Calotius.

E
materiem
siriptionis
cl

apogranu-

apud Surium.

Pro

76 ut aliqui

Varia super ista voce cottegit Cangius in Glossah 8. Laurentii

scribunt, vellemus potius strum.

phum

videre, ut

sisset; ut item Mariale

nomina istorum atiquorum expresquodvocat, pauto di,

Acta illuslrata suntdie 10 hu-

stinctius determinasset.

Ea
,

itaque, qutenarrat,

jus.
c 1 *ro Decio ac Valeriano, sub quibus ponitur Sancti martijrium, substitue Valerianum impe-

dabimus in ipsius fide qualiacumque sint. Quia vero nostrum apographum erat mendosum,
juvare ittud necesse fuit
obtutit,
,

ratorcm
vio
d

secundum
18.

et,

ubi

dicta in

Commentario prsein multis nostro

occasio se

num.

Synonymum martyrem
et

ad intelligibilem sensum reducere Notatur exceptum ex cod. 929,- sed non additur cujus
quee forte designata fuerit in aliis a quibus hocpraesens, equo ista miracula typis committimus, exemplar sejunctum incaute fuerit, ac seorsim reconditum. Pro Barberiniana videtur utcumque facere cum itlud quod modo de ipsa dictum est ; tum quia antemeha;

bibliotheca?

similcm,
nost7*o
e

eadem etiam morte sublatum, a

2.

foliis,

17

discrevimus in Comm. Snjnatur in Martyrologio Scplembris.

Romanoaddiem

(Deloco sepulturte meninit Commentarius ubi loci istius diversitate pnedictum martyrem

synonymum a

nostro distinguendum existima-

vimus, g SS. Irenams et Abundantius in dictoRomano (\rstant ilic%{\ Augusti,

h Cloaoariua est hic,

beo exemplar de alia Sancta, quod notaiur ex Ms. membran.Leg-endarioCard. Barberini,

dem amanuensis

et ejusest,

charactere transcriptum

immunda
tibus,

loca

.-

qui purgat ctoacas seu idque coh/eret cummox sequen-

quiprxsens miraculorum documentum descripsit. Quidquid sit, sive e bibtiotheca Barberiniana, sive aliunde exceptum

ad nos pervenerit,

ubidecorpore in cloacam projecto.

,

lCreditaria
est
ria

atibi mitrix Bippolyti;

Conoordia.

apud SuDe vocibus autem credita-

ae oreditario eonsidi potest Cangius in Glosk

sarto.

De sepultura S. Concordia?, et atiorum Martyrum Commentarius prajvius num. 20.

momenti, ut moram injicere lectori debeat. Denique quia non relucet ex dichone auctoris, an de nostro hodierno S. Hippolyto, an dealio homonymo sit oratio, ideo rem hieproducimus sub nomine S. Hippolyti martyris, qualis notatur in ejusdem rei narratione
est

non tanti hoc

AC

U L A

ubinam gesta sit, indicabitur in Annota Us. Atque haec quidem sunt, de quibus lectorem censuimus prxmonendum. Reliquum est ut xpsa nunc subdantur miracula.
qute
3 .Juvems quidam, nomine Petms, vitrico suo officmm bubulci exercens in die B. Ma nse Mag* dalena?,

s.

iiirmiATi

Juvenis o0
violatiotiem

quam

audiernt

opere

aacerdotoli indietione
vitrico

torensi

inb.ibit.Rm

Ex Petro Calo, Ordinis FF. Prsedicatorum.

Obn
PMI

Monitio

praevia.

ruafto
ii

nn

11*6! manibusapographum hoc

nno^..

titulo

tcriptorem

llippolytimiraeula,

ox

on. r tl

everentiam sancta? solemnitatis objecit; Hedyitricijurg-anti* tncijur-antis vicit imperium. imperi^;"it a( Itaque jung.ens, cum ipsius Ptoi operis ntque -ito e Q animahum execratione [illmll exeanitnv r Tique Ue ccepta proseqnitur, bovefi stim u .o * et sibilo non andiunt. OuoT

imperanti

ab a^ri cultum

fatxdit

'

in.",-it, nunc verbcrat, nu c iramt per cornua iiuiiu \r h t miHC autccedit nunc sequitur; mu.c impellit eoa acapulis, Mira res monuntur
, '

tle

^r^ 7 *"*
i
!

bmit

bores sub junboves ju^-ibu

vel

ut aliqui
illapidans

scri-

maledxctis

inutile sibi exauditur

*
t.

ad

votum.

Nam

illaqut

boves e t
utensilia.

DIE DECIMA TERTIA AIGUSTI

15
CCTCitK
J. P.

utensilia, motis subitaneo tonitruo elementis,

ful-

mine absumuntur
rat imprecando
ri
,

et ipse,

qui hoc

fieri

exege-

sed mutatas in alteras aestimarent. Contrectabant eum , et vera naembra quae tetigerant , sentie,

atrociori supplicio et diuturniocaelestis

,

bant.
7

flamma quse bruta ligneaque voraverat , hujusmodi exemplo quffi in brevi cum rediisset exesum subripuit reddidit ] tibiam quoque [ coepit ] pervade[ re; cruris pariter suprema corripuit carnes quoduritia nervorum tabidis fluoribus que vorans ossa retexerat, eademque casu quoflaccescente
addicitur.
:

Eadem enim

Tandem
,

diflacillime

excitatus,

cum

aperuissesti-

' anaiur

set oculos

mabat

astantes.

Virginem cum Quibus visibiliter

Martyre adhuc

absentatis, ro-

tidiano usque
serat.
ttuimtus

ad geniculuni hac illacque disper-

Cum

igitur pro misera sua habitudine putori

puniftw;

et pudori suis esset parentibus,

clesiam, B. Mariae
offerri se fecit,

ad quamdam ecMagdalenae nomini dicatam ut cui temerata festivitas occasio

,

perversionis extiterat
istat.

remedii causa

rursus ex-

Itaque sacer ignis qui partes jam corporis merito illius extiuctus est superiores attigerat
,

quse ad pedes Christi concupiscentiarum

ignem la-

3
t

crymis extinguere meruit. Interea unius experientia pietatis jam majora praesumens, cum extremis partibus adhuc esset inutilis operi, quamdam Dei Genitricis ecclesiam a [ esse novit ] tribus milliaribus distantem ab Arelate&, in reflui oceani finibus, celebribus usque diu miraculis insignitam quae habebat et Hippolyti martyris memoriam. Ad hanc cum se devehi impetrasset in navi affuit Mater Dei, et penitus per Rhodanum c ardorem extinxit, etsolutis renibus, quos illeignis voraverat, os tibise a sua solutum vertibula corruit in navi ; quod ille lacrymaus prae salutis gauliberatrici suae dio , quinto die illuc perveniens
;
',

gatus a fratribus quis sibi restituisset amissa ; retulit, et multos in admirationem adduxit. Tota enim patria ad spectandum miraculum hoc cucurrit et oblata sibi excedebant pondus, numerum de quibus Petrus plcna vasa diet mensuram spergebat pauperibus. Sed tamen nova costa, mollior quam vetusta, ad sustentaudum corpus non poterat exsequari. Unde ad publicationem miraculi claudicavit per annum. Et tunc iterum beata Virgo ei apparens dixit B. llippolyto, ut quidquid curationi ejus deesset, suppleret, praeter teneritudinem etspeciem cutis. Evigilans igitur, et sepenitus sanatum videns, reclusorium intravit, sibi, Deo, et Matri ejus victurus. 8 Cui diabolus in specie nudae rnulieris fre- &cuium quentissime apparebat, et nudam se ei ingerens, '?" quando ille fortius resistebat, tanto illa impuden- nmrcfta w. tius incumbebat. Cum igitur ab illa plurimum ve- beraiur. xaretur tandem ille stolum sacerdotalem arripi- E et eam suffocavit. ens, cinxit ad collum ejus Mox diabolus discedens cadaver putridum ibi dimisit, tantusque foetor ibi [ remansit ] ut nul: ; , ,

lus hoc videns ambigeret

quin corpus alicujus

mulieris mortuae fuisset, quoddiabolus assumpsisset ; quod episcopus et cives alii cremaverunt. Est

autem nomen Peneda d oppido Alimiae

dictus bubulcus traxit originem
:

unde

et,

ut dicitur in

obtulit, gratias agens. Et coepit ibi crebris obsecra-

Mariali, saniori usus consilio, Cluniacum adiit, et

ibi

tionibus interpellare

mundi Reginam,

ut, quodaliis

factusest monachus.

valentioribus impendebat, sibi prorsus impoti non

negaret.
sed a Deipa
ra, et

ANNOTATA.
a Circa hanc sedem
lit. c.

a S.

Hippolylo
siii

appa-

rf-ntibm.

5 Miles autem quidam saepe intueus eum basilicam reptaudo subire eleemosynas 'causa, in domum propriam declinare suasit ubi cum aliquamdiu resedisset, pedissequoe, nescio quid actunoctu a camera in domum exteriorem derae et Petrum crebris planctibus ingemiveniunt
: ,

sacram nonnulla dabimus

scentem subaudiunt. Quorum gemituum haec causa fuerat. Virgo beata Maria cum B. Hippolyto
in visione stratui ejus astiterat, quae
,

b Arelatum, Arelate, Arelas (vulgo Arles) urbs Provincia ad Rhodani fluvii aU veum de qua varia collegit Adrianus Valesius inNotitia Galliarum apag. 38. c Rhodanus, celeberrimus Gallise fluvius, pluest Gallise in
:

ut jacenti
,

c videbatur
inquiens,

quem

imperaverat S. antiquo vigori tenes , cruri ejus. Paret

,

Hippolyto
,

Restitue

ribus illustratur apud Valesium, quem modo designabamus, pag. 473 et seqq. Inter ostia, qui-

eum

apponens pedem,
ille.

Jamque

va caro

cum

veteri

una

efficitur,

et

nofirma comve-

page ossibus utriusque cohserentibus, venae

nas agnoscunt,
ci rubei,

bus in mare Mediterraneum se ecconerat, et qux Gradus (Gras) vocant unum extat cui Gradui Paulitensi (Gras de Paulet) nomen inditum est ad cujus alveum prodit se in mappa geogra, ,
:

nervos suscipiunt, et in junctura novae carnis et veteris, instar fili modiet nervi

coxam

cingit.

Coxa

illa

gratiosior toto

corpore. Pes novus promiuentioraltero tribus digitisin

miromodo

6
liter

mensura. Martyr vero

,

imperanti
,

obsecundans humi-

crus

tibiam

pedemque quaquaversum

olim sparsa, divinitus,' adinstar futurae resurrectionis in puncto compacta recolligentis corpora, ei quasi surculum arbori cospit subjungere. In qua insertione tantis urgebatur tormentis , et ardori-

phica Blaviana Provincise locus Nostre Dame dormet, aliquot leucarum intervallo ab urbe Arelatensi distans. Concurrunt hicadjuncta, qiuv suspicionem moveant, locum islum esse, in quo ecclesia Deiparse sacra, a Calotio pauilo ante memorata. Si fallit suspicio; certius aliquid doceant eruditi, quibus isti tractui terrse vicinioribus major loci sit notitia. d In mappa superius indicata notatur duplex
,

locus

bus

ut non

sine clamoribus subsisteudo

et

cre-

Massiliensi quorum alter ad la Pene; les Penes alter vocatur. An Peneda non habeo, unde certo alterutrum sit referenda,
in territorio
;

brisque
illato

rictibus

membrorum motibus,
Irruunt igitur
,

quid
,

pateretur,
dispiciunt

indicaret.

ancillae

ct

dum hac illacque cubile foco duos iabere pedes, et duo crura Petrum reperiunt. Ex quo intuitu tantus eas illico
adjacentis
,

determinem. e Cum exemplar prsesentis narrationismendosum fuerit; forte hic, uti et alibi factum a noMasbisest, juvari debet, etpro Alimiai substitui Enimvero locus iste non inconcinne cohsesiliae.
ret

stupor invasit, ut non se eas esse, quee venerant,

cum

aliis locis

modo

indicatis.

Augusti Tomus

III.

DE

ACTA SANCTORUM
i<;

1)

DE SANCTO CASSIANO
APUD FORUM SYLL^:
IN ITALIA
P. B-

MARTYRE

COMMENTARIUS PR^VIUS
I.

Cultus ejus apud Foro-Syllanos et alibi

g*regi veniente persecutione, ipsi puerili ac tenero persecutorum judicio traditur. At illi, Magistri sang-uinem sitientes, ceratas in caput inlidunt tabulas, secantes latitudinibusstilorum, punctisque minutis

\ui An..

Imot* ad

Sundi luiuilxin

darissimus vir Antonius Maria Manzonius J. U. D. et cathedralis ecctesuv Imolensis J^Canonicus in Historise episcoporum Imolensiumanno HlQeditcV Prsetudio sicForum Syllse describit: Urbs Corneliensis,quae Forum Corne-

C'

transverberantes

membra

Mag-istri,

dignum Deo

lii,

sive

Syllre,

appellata est,
in

jara

dudum

ante

Christi

Domini
fcre

carne adventum condita, hoc

nomen
'*

communi eruditorum sententiaaLucio

seu Sulla, dictatore obtinuit, per

Cornelio Sylla,

hodieque tanmartyrem tustimorhabetur; ut nullus penitus de ejus rebus aliquid sit ausus attingere quod si fecerit, aut ar repentinaconsumitur ripitur daemonio, autraorte
effecerunt. In cujus honore
:

forum non modo ad nundinas verum etiam ad jns dicendum institutum fuerat. Eadem mulato acmutuato postmodum nomine ab arce, quam Liongobardi, teste Paulo Piacono de.Gestis Long-obardorum libro secundo, capite decimo octa-

qurm

inibi

E non tamen immunis ab ultione recedit. Mirum adeo non est, si cultus tamantiquus, inomnibu 4
tam ceteber Martyrotogiorum fere omnium ctassicorum tabulis hoc die xiiiA ugusti memoretur nam, ut Hieronymiana prsetereamus, quse hodi:

1 vrc
..

Marl, j-

*
,_

'

/}

exin

vo,

Imolas voeitabant, nunc Iraola

dicitur; et in

Emilia, nobili Italiae reg-ione, Bononiam inter et flaventiam sub Apostolicae Scdis ditione sitaest;

ernam in Cassiani nostri annuniiatione corruptionem ad Bedam usque et Rabanum propagarunt dumillum ki Romanis Martyribus ex istis fontibus accensuere, fatentes interim, eumdem esse, de quo scripsit Prudentius ut hsec inquam, omittamus, ita notaturhodie inRomano vetere In Foro Syllse, Cassiani. Fusius Ado Eodem die in Foro Syllae natale sancti Cassiani qui cum adorareidola noluisset, interrog-atus a per: ,
: :

<fc

notata,

ubi ante tredecim,

et

quod excurrit, secula sancti

Oassiani martyris nostri

bri arisque decoravit.
a iscufo
''

tumulum

ecclesia

cele-

Hai

auctor Aurelius Prudentius Clemens, quianno circiter Chri2 Testabitur hoc infra luculentus
sti
6t

107

Romam

adiens; ibi tantisper substitit

in

tus, ejus
<h>t.,

eadem ecctesia.ante aram Sancti provolutumulum feticibus, ut sensit postmoinspersit lacrymis. Novum autem istud

wdiftcium tunc fuisse,

seri

cum

ipse nonprodat, cenesse potest,

non
istic

quid artis haberet; respondit, 'quia. pueros notas doceret. Et mox spoliatis vestibus ac manibus post terga revinctis, statuitur in medio. Yocatisque pueris quibus docendo exosus ,
secutore
,

debet.

Neque vero dubium

fuerat factus

data est facultas

eum
,

perimendi.

ante floruerit publica Martyris veneratio, quam sepulcro ejus altare pcdesque sacra
CCBperint imponi. Sed utriusque fabricm obscuraprimordia; et qui ea ad annum ChristiSQS C defiwit Manzonius in Tumulo SS. Projecti et

quin

At

illi

quantum doluerant discentes

tantum se

ulcisci g-audentes, alii

eum

tabulis ac buxisferie-

bant,

alii stylis

vulnerabant.

Quorum

quantoinfir-

MauMti
non

fecit ob

tyrium quteres infra discutiehir. Ut ut est permagnam jam ab initio seculi v loco religionem conciliaverant creberrima, quxad se confugientibus ibi
,

\\,idaliam,ni fallor, causam, quam quod Sancti maranno tantum uno pxdavit antiquius ,

ilhistrato pag.

mioreratmanus, tanto graviorem martyrii pcenam dilata morte faciebat, Scripsit Prudentius poeta. E Consonant, sed aliquando contractius, Usuardus, Notkerus, aliiqiw, ac tandem etiam Martyrologii Ro77iani moderni reformatores; imo ipsum, quo

nunc utitur Ecclesia Romana

Lectione
ix hodierniOfficii.

Breviarium in

bcnitjnissimus Martyr conferre

bvnvfhiti. Ilor

tam assueverat

iuuuunth&CtedituiadPrudentium
,

verba

Audit

crede

preces

Martyr

prosperrimus

omnesj
Katasque reddlt, quas videtprobabiles, Hoc ipse Pntdentius, post iter illud suum
cto

Romanum etrerum ibiexpediendarum successum SanAudiop

commendatum, expertus, canit Urbem adeo; dextris successibus

:
:

.'
.,,-,.

Cassianum prsdico l '<>'l<" ^isacrariomajestatem identidem ;l a/Jerebatpro/usa Martyris erga clientes beniqni:

Domum

utor-

rovertor

\^r T 7 1 martyr
l

eamdem diviyxa tutabatur augebatque seventas in adrersantes. Audi S. Gregorium Turonensem, qui de eadem absque dubio ecclesia tib a 1 dQ Gl ria
tas,
'

VI

fin(m

Ua

SCt

ItaU, puerorura magnificus doetor

MartV*>
sit
:

cap. Cassianus,

eadem sacra fctuum

cuhari ipsum prosequuntur Offtcio, cui Decretum hoc subnexum legitur Officium hoc S Cassiani martyris ecclesi* et civitatis Immolensis patrom et protectoris, alias a sacra Rituum Conffregatione sine Octava approbatum pro ecclesia Bmmens! sub die x Aprilis mdciv, etiam pro eceles.a Immolensi ubi martyrii coronam dictus S Cassianusrece pi tetejus corpus requiescit, cum Octava prout mc annotatur dilig-enter iLt Ium iterum de mandato e usdem sacrae rvmo * ^jusuem sacr^ tong-reg-atioms reco.* ffmtum, emendatum, et subscriptum ab illustriss.mo et reverendissimo D. Cardinali Bellarmino
:

5 Pei^severat igitur etiamnum, imo vero illustriorevasit ejus festi solemnitas Imolsein ecclesia cathedrali, qux> S. Cassiani nomine consecrata est et in urbe, totaque dioecesi, qua> ut peculiari ejus patrocimo ac protectione gloriantur; itapet

w
et

"'"'"
10 ibi '

tlcm 0/flcic

'

Con^atio

ecc^esia

approbavit; u

ad-

oivitate et dicecesi

et lioite recitari poss it e t

liuere valeat, licentiam et fa-

Immolensi

cultatem

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

cultatem dedit et concessit. Die iii Decembris MDCXVI. A. Mar. Episc. Ostien. Cardin. Gallus.

17
ItCTOtC
P.

corpore imbuit etc. Erat igitur ibi etiam lunc S. Cassiani corpus. De sequentibus usque ad

Locus
tiomx
Hili,
u/>-

tsigilli.

duodecimum seculis nihii opus est afferri cum nemo disputet, sed perpetua traditione constet,
;

firobnto,

un

I. P Mucantius Secret. Cougreg". Toturn hoc Officium est ex Communi de uno Martyre, prseter Orationem et Lectiones quarum tres in primo Nocturno leguntur ex Actibus Apostolorum, cap. 17 Cum cog-novissent inThessalonica Judasi etc; tres autem secundi Nocturni

numquam

iltud loco

motum
est

fuisse

nisi

cum
late-

propter barbarorumincursationestutioribus
bris tantisper

visum

committendum, quoad

eochibent
tio

compendium Actorum S. Cassani, In terNocturno legitur Homilia S. Athanasii in

profanationis direptionisque pericutum evanuisset; uti factum narrat Manzonius in Historia episcoporumlmolensium sub Joanne I, anno Christi nongentesimo tertio.
9 Quamquamtum quidem videri potest diutius abstrusum paucisque Canonicis notum delituisse; quia Manzonius, etsi deinde in Histona episcoporum Imoiensium de corporibus agens Sanctorum urbisprotectorum,eos nominatim appellet nonsemel, ut S. Donaium S. Petrum Chrysologum, S. Maurelium pag 96 et 97; nurnquam inter eos tamen Cassianum exprimit qui primo loco nominari debuisset, si de ejus ibi etiam corpore fuisset actum. Prima ejus mentio recurrit anno 1198 sub Alberto I episcopo Imolensi pag 136; ubinarratur compositio titis diuturme interanti,
.

uique ad

tr-

Evangelium Matthsei, Cum persequentur vos in civitate ista, fugite in aliam. Secunda die infra Octavam in secundo Nocturno proponuntur Lectiones ex sermone B.Petri Damiani de S.Cassiano
martyre; in
tertio

r*u/um 12,

quo transta-

tum fwtex
vtteri

continuatur homilia S. Atha-

nasii in idem Evangelium. Ceteri dies impediuntur usque ad Octavam, quse in primo Nocturno easdem Leetiones habet, quas ipsum festum ; in

secundo prosecutionem sermonis B.Petri Damiani de S. Cassiano martyre; in tertio homiliam B S, Petri Chrysologi in Evangelium Lucse, Designavit Dominis et alios septuag-inta duos. Eadem ud 7 Utrum hoc idem Officium cum aliis postmoalias ecctedum ecclesiis communicatum fuerit, ignoramus; stas exiensuspicio tamen est aliqua de ecclesia Brixinensi a. in Tyrolensi Comitatu; quippe quse ipsam Imolensem in Officio ejusproprio etpostulando etobtinendo (sed sine Octava) anteverterit; ut liquet ex Decreto jam recitato quseque Martyrem eumdem non solum ut patronum, sed etiam ut primum episcopum suum atque apostolum agnoscat. Et quidni poposcerit idem ecclesia Comactensis, vulgo di Comacchio, ad mare Adriaticum sita inter duo ostia Padi fiuminis? Certe et illa Cassiaxxwmnostrum tutelarem jam olim prsesidem veneratur, Ughcllo teste in Italia sacra tom. %, ubide episcopis Comaciensibus agit. Idem de Boiis, seu Bavaris asserit Raderus noster in sua Bavaria sancta tom. 3; pag. 3; Cassianus autem, inquit, a Boiis semper pro tutelari Divoest cultus, et in metropoli quondam Boiariae Reginoburgi antiquissi;

stitem illum

et

Canonicos ecclesise xathedralis,

hac inter
cti

alias conditione;Vt(canonici) corpus San-

Cassiani jam detectum traderent episcopo. Unde suspicamur primum, aliorum Sanctoy^um

corpora, queeeodem, quo corpus S. Cassiani, anno 903 abscondita fuerant, diu detecta fuisse, an-

tequam repertum fuerit corpus Martyris nostri: Deinde hoc inventum fuisse non admodum diu ante (puta anno circiter 1188, quo transiatum infra dicetur ex antiqua ad novam basilicam cathedralem ) et inventum quidem tum fuisse a Canonicis tantum quandoquidem illud hi in sua polestate retinebant, donec episcopo tradere per sententiam coacti sunt. Nimirum tam longx secretseque retrusionis causse esse potuerunt non externa tantummodo ,verum etiam domesticaCorneliensium inter se betla,quibus inde ab anno 1079 tres Imoise portiones prsecipusc tam intemecinis in se mutuo factionibus exarserunt; utnisi dua;
;

rum

interitu ac demolitione, civiumque

omnium

mum ejus templum

hodieque visitur.

Ne

quis vero

alium quemdam Cassianum intelligat, ibidem solicite nostrum discernit a synonymis. De monasterioS. Cassiani Romano, dequo meminitAringhus RonicV subterranese tom. 2, lib. 4-, cap. 17, num 5, nihildicimus, cum quia certo non scimus,
cujus S. Cassiani fuerit;

tum quiajam diu

,

colla-

psum

Porro ut cultum Sanctorum promovent imprimis eorum reliquise sequum est de his
est.

etiam nonnulla subjungi.

nunc Imolse nomen sola sustinet) migratione compesci nequaquam potuerint. Vide laudatam Historiam a pag. 70 usque adpag. 130. F inivam 10 Indidem inteltiges, quse ratio fuerit novse .nli-ni cathrcathedralis ecclesise ad veteris omnino normam dralem; eo, quo nunc visitur, urbis ioco sub annum Christi tbique per11S7 exsedificandic ad quam subinde ex pristi- honorifianis illis sedibus patronorum hnolensium corpora cotlacatum commigrarunt nihito minus istic hono/i flce WO. quam unde venerant, coltocata; et satis quidem sero corpus S. Cassiani; quippe quod Maynardinum episcopum anno demum 12 17 iu nlian.quud
in portionem tertiam (quse
(ii? ;

1^.'

II.

Corpus ejusdem

et reliquiae

ipse tunc consecraverat

in cathedralicollocas.se,

Corpmmun- Q.anctissimi Martyris hujus corpus in urbe Corsit /mo/am ^neliensi conditum fuisse ex Prudentio certa V rtmoMpuL res esi ibid em Mudusque admedium seculi v a tro, vd vt_ . , ix scricino tadbu- permansisse, docet Agnellus (qui seculo
, ^
.

narrat memoraia ssepius Ilistoria Manzonii pag. 159. Ibi porro mansit usque ad annum 1271, ad quem auctor idem de Sinibaldo episcopo sic haAnno millesimo ducentesimo Beptuagesimb bet
:

primo, die x\i\ Octobris cathcdrnlcin ccclesiam, desolemniter coro sedificio arapliatam ac ornatam
,

h,

Pontificalem, seu Vitaspontificum Ravennatum) in Vita S. Petri Chrysologicap. 4-; ubi sic habet Cognovit autem post hajc hic beatissimus Petrus per spiritum finem vitsesua.

bebat

Librumsuum

consecravit, et

Ivit ad

Corneliensem ecclesiam
,

et

ingressus infra
,

basilicam B. Cassiani

obtulit

munera
,

id est

majores temporis a se juxta Ecclesia: ritus sacroChrismahabita te delibuta corpus S. Cassiani coudidit pcr eum ea die, xxiv scilicet Octobris, homilia; cujus autog-raphum in membrana cxeratum, ac
,

quam

subter ipsam in inferiori parte dixcre Confessioncm, in ara tunc

craterem aureum unum, et pateram arg"enteam pretiosisalteram , et diademata aurea mag-na simis gemmis ornata. H.ec omnia a S. Cassiani

nuperrime pcr me, non sinc ejusdem Sancti ope, ex in capitulari tabulaiio servatur repertura
,
:

qua

certo innotuit, cas ibi indubitanter esse S. Cassiani

18
ArCTOHI

DE
ac
pra*licta
illuxit;

S.

CASSIANO M. IMOLENSI.
dedicatio-

siam reliquias;

basilicre

P.B.

nismemoria maxime

dem

homSIiffiinitio,
:

. mcclxxi. quet, vidclicet Quam ecclcsi*, sive altaris. tione

ut ex sequenh ejustitulo Heique pnenotato dedicaScrmo

temb.hses
domus Dei
et

In banc illatum, primitus A Maynardino episcopo annuraMCCXvii collocatum, Circa annoMCCLXxi Eta Sinibaldo successore consecrato positum,

Sub

altari a se

Jacob possunt eonporta cffili. Verba hodiern*, scilicet venienter adaptnri solemnitati martyris Cassiam qua3 corporis beati
dicta a S. colocationi
,

locusiste!

Non

est

hic aliud, nisi

Apud Galliarum regem

scrvaretur, Uthonorificentius iraposterum ara exornatis, Sacello et episcopo Imolen. Philippo Antonio Gualterio, anApostolico Nuncio
,

ecclesia sua. hodierna die fectafuit in prasenti

//./r ibi.

sedhmori
flomHutcon''"

um

Opus hoc propter vetustatem sub episcopo Christi 1704 phffippo Antonio Gualterio, anno magnificentius instaurari, unaineunte, placuit
II

nuente, Cathedralis Capitulo instante, Tota gratulante civitate,

Solemni

pompa elevatum

dispicique, conditum sub eo thesaurum refodi, Manque admotis, quse conquirere jussus erat

In boc plumbeo loculo reposuit Generalis Abbas Joseph Guerra, Vicarius Indictione xii, diexxvii Anno mdcciv,

monumentis, zonius, pristini statusejus testibus prxsenti collata, identitatis, ut ita ut cum statu dicam, reliquiarum certam facerent fidem. Res publicis primum commendata precibus die vii
Aprilis postridie, clausis valvis, dissolutum est altare cum subjecto pavimento quo adpedesduos depresso, post prffigrandes, inquitpag. 406 ManB zonius idem cujus hic epitomen damus, avulsos marraoreos hpidesacarnotum ing*cntem ruderum, arenffi, obduotasque calcis acervum, arca tandcm marmorea ilrtecta est; qua reserata, spectaculiiin nobis optatissimum , sacrum pignus , ocplumbea lamina sucurrit; illud namque esse perposita testata est. In ea, etsi duobus locis
;

Septembris.

HPosteriorinscriptio
Philippi

talis est
iv,

tcmturin.
s

Clementis XII P- 0. M. auno Antonii Giialterii, apud Christianissimum

"''^-

Ludovicum XIVFrancorum regem NunciiApostolici,

Episcopatus tertio
Venerabile corpus

Ac

Cassiani episcopi et martyris primarii hujus ecclesise patroni

S.

Quinto Kal. Octobris ser. ser. recog:nitum Et in hac capsula plumbea recondiium Abbas Joseph Guerra Vicarius Generalis Marmoreo in sarcophago solemniter collocavit Kal. ejusdemOetobrisanno salutis mdcciv
Indictione duodecima

ni

tantillum eccesa, legipoterant h<vc Anno Domiecoxvi... (erosa est unitas) terapore Hono:

rii

III collocatum est corpus B. Cassiani Imolae

episcopali sede, et altare consccratum a M. (Minjnarilimi) ejusdcm ecclesiae episcopo , vi...

in

Hsec de Martyris nostri corpore strictim hic dicta sunto nam queead illum honorandum, inpostrema iltapreesertimsolennitate, ImoLv excogitata gestaque sint, quam sumptuosa, quam au:

(supple Id. vel Kal.) Septembris.

ter alia discimus
,

Ex

his pr<v-

gusta, potest
15

mutatum non
in eo

fuisse

hunc

iu-

situm anno 1271 a Siitihuhlti, sftl huc excerpto lantum brachio, ita ut erat, translatum fuisse conditumque ex alio altari, in quo illum anno 1217 Maynardinus lo}

mulum, aut ossium

apud Manzonium copiose legi. aluv cum ibi, tum alibi ejusdem Sancti reliquicV et ibi quidem ejus brachium,
Sunt
et
:

4 [ i;vej us ,

dem

cuni

quod juxta antiquum Ecclesiae morem, inquit au-

ibidcm,

caverat.
nnno I70i
;

12 Dum interim inventionis hujus Lvtitiampopulo festivus campanarum pulsus annuntiat eximuntur ex invento sepidcro ossa, et a resolutx

episcoporum Imotensium pag 234, seorsim a reliquo ejusdem Sancti corpore ad publicam fidelium venerationem servari voluit, quodque seculo xiv Michael Porcelli intra nobilem thecam arg-enteam, quje brachium manumque episcopi benedicentis exprimit,
ctor Kistoriiv
.

Sinibaldus episcopus

tam tongo et humido situ thecic lignerc fragmentis C ac putvere diligentissime secreta, inparatumad
id loculum )vponuntur,

munifica pietate collocandum curavit prout ibi incisa verba testantur. In honore est insuper apud
,

una cum nummis,

t

opi-

nor, argenteis

quos ibidem indices xtatis suze

Maynardinus acctuserat, vqueac epigrapkenjam dictam, et partem fistulsevitreze, qucv creditaest

frag?nentum ampullse, qutv collectum olimSancti sanguinem coniinuerit. Post hsec loculus ilte conclusus obsignatusque,
situs,

hnolenses cotumna, de qua sic idem auctorpag. 75 Anno ml\xxv inventam fuisse tradunt co:

lumnam,

cui allig-atus S. Cassianus,

est
,

mam

adeptus

scopo Imolensi )

martyrii palatque a Morando (tunc epicollocatam in sacello, quod de-

ad superiorem chorum

de-

majore tantisper depodonec inferioris sacellianvque fabrica quatuor non amplius mensium spatio erecta constitit.

latus est, ibiquesub ara

inde Crux S. Cassiani et Crux cooperta fuit appellatum. Addit in Tumulo SS. Projectiet Maurelii
illustrato pag. 120: Nunc eodem loco quarta , parte Italici milliari ab urbe (Bononiam versus) distante, in ecclesia, ab episcopo Rodulpho

Tum vero coram tectissimo ordinum omnium consessu recognita denuo solemniter lipsana, et
in i>lun<bcu,u

Pa-

leotto via

^milia prope locum martyrii exstru:

cta anno

sarcophagum reclusa,postquam

tri-

dtto rcuerufinni

publicv mansissent exposita.Ka-

mdcxii, relig-iose asservatur ad quam in pervigilio celebritatis festivae ejusdem Sancti

lendis Octobris intra marmoream arcam, in altari recens constructo paratam, illata

per Canoni-

coset condita sunt. Rei

memoriam

servat inscri-

ptio duplex; altera inclusa sarcophago altera tumulo marmoreo apposita.

yuod gcmi

plumbeo

sacrum ipsius brachium utriusque cleri et confratriarum interventu, annuatim solemni supplicatione defertur. Memorat etiam JEmilius Luchinus in Martyrio S.Cassiani, quod anno 1614
,

13

Prior

sic habet

Paleotto inscripsit, pag. 37, pturima istic sancti Martyris patrocinium

neficia conferri, idque constare

eidem ad

confugientibus be-

Sancti martyris Cassiani, Sabkmen.sis, seu Brixinensis primi

louicm appensis
episcopi,
l

ex anathematis
5,

Uujus Corncliensis urbi patroni, Saerum corpus

Jn^i Cassiam hujus reliquias fuisse pagMZ r

j
-

m ntiU

Monument

ecclesiast tom.

tumalibi
nltqui*.

Ex

antiquiori catliedrali

anno mclxxx

viii

censet eas, quibus S. Ennodius, episcopus Ticinensis, Dictwne lusum fuisse circa initia seculi iv Maxi-

mum.

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

19
**<>

A mum,

decessorem suum, significat in dedicatione cujusdam ecclesicc quam notat ibidem Sirmondus noster SS. Joannis BaptistcV Antonini,et Cassiani titulo fuisse tum ab illo consecratam. Ejusdem hujus Martyris caput servari credidisse videtur Saussayus in Supplemento Martyrologii sui pag. 1157 ; cum ibiad diem xiii Aug. hcec reTolosse , veneratio capitum gdoriosorum tulit
,
,

martyrum Hippolyti et Cassiani. Getenius quoque adeumdem diem in Fastis ColonuvAgrippinensis pag. 713 meminit Trium Sanctorum, qui Cassiani nomine usi sunt; quorum reliquiae
Christi
in diversis ecclesiis conservantur

eniminstitutumnostrum ,aliud istius interpretis. Ille simplicibus tantum operam suam impendit; nos fere tantum litteratis, qui ad fontes unice anhelant pnvsertim iltustratos rivos autem quatis est ista interpretatio cujus omnis auctoritas uno illo Carmine nititur plerumque negtigunt ut coltigere etiam iicuit ex Actorum compendiis i datis neque enim ibi quod exhibet S. Gregorius Turonensis num. 3, neque quod num. 4 Ado, neque quee alii Martyrologi ibidem
,

PB

'

citati

sed assertionem adeo vagam discutere non vacat. Aliquid Cassiani cujusdam martyris in Hierogazophylacio Belgico apud Atrebates assignat Rayssius pag. 304; sed hujus an alterius , non explicat. In Lipsanologio ecclesicV Scorialensis in Hispania notatur Cassianus M. xiii Aug\, et additur: Pars ossis cum sua pelle, long*i digitis quatuor, lati tribus. Nostri certissime Cassiani reliquitv sunt quas anno 1660 Pisauri in Italia sub finem Novembris in
:
,

de Sancti hujus martyrio narrant, Stilum sapiunt interpretis anonymi, neque hujus ibi quisquam facit mentionem; sed solius Pmtdentii. Accedit hoc insuper; quod multo puriorad nos

usque venerit
tatio
,

Hymnus

ille,

quam
et

ejus interpre-

sive edita

apud Surium

Mombritium

sive

manuscripta, saltem in quinque per nos cotlatis exemplaribus

1 ^olus igiturHymnus ille Commentario nostro su^ ctetur utpote quo Acta Martyris hujus nitidissime comprehensa tam constantem tot retro seculis auctoritatem apud omnes ad hunc
; f

tut

uripiU
-

Pnidentiui

ecctesia

quondam
,

cathedrali

tunc autem pa-

rceciali

S.

Cassiani venerati sunt Henschenius

noster et Papebrochius una cum ?*eliquiis S. Petri Chrysologi siquidem ambarum instrumenta aixthentica ipsimet in loco viderunt; ut in Itinerario Ms. notarunt. Nihilo magis dubitandum de
;

ut neminem legere meminerimus, qui eorum quidquam hactenus revo- E carit in dubium; neminem, cujus quidem per;

usque diem obtinuerint

specta

sit astas,

qui rebus

ibi

narratis atiquidsit

Brixinensibus et Comaclensibas utpote inpostre;

ma

descripta anno 1704 ex Imolensis ecclesnv thesauro tunc aperto cum legitimo omnium consensu impetratis ut in
solennitate
,
,

jam

ausus adjicere ante seculum xiv satis aduttum quo Petrus de Natalibus in Catalogo tib. 7, cap. 58 nova qucvdam paucula tamen de S. Cassiaui nostri episcopatu Brixinensi et secuta dein ad
, ,

re.

Historia sua tradit Manzonius pag. -111. De ceteris, siqucV sunt alibi nec opus hic est plura nec satis opportunum exquirere.
, ,

Cornetiensesperegrinatione patam ccepit adstrueSed enim fuvc ab aliquot modernis criticis non imperitis velpropterea reprobantur quod a Prudentio traditanon sint, ad quem solum omnes
,

III.

Ejusdem Acta Vetera

re-

centiorum discussio.
PostActa primigmia
oiimdepei--

A cta S. Cassiani martyris Corneliensis diu J^conscripta fuisse et conservata ante seculumv, depictum ejus in manifesie tunc Prudentio tabula martyrium contemplanti asseruit ejusdem ccclesicV apud Forum Cornelii custos cum
,

Martyris ejusdem prcvcones utcumque veteres attemperarint elogia sua, ne excepto quidem S. PetroDamianiinluculento, quemseculo demum xi de S. Cassiani martyrio scripsit ,Sermone, apud Constantinum Caietanum in Operum iltius editione Romana tomi secundi quadragesimo. 20 Nos istiusmodi auctaria non pauca quia nec firmare satis possumus ,nec falsi omnia certis argumenhs convincere, ne nullum as locum demus, hincjam illa cum suis qiuvque momentis cottecta,
eruditi ac pii tectoris arbitrio cvstimanda subjicimus. Atque ut a natalibus faciamus initium

4Horei^
" orumas {
,'

un(ur

C dixit:

Quod
est inanis

prospicis, hospes,
:

sunt, qui hunc Martyreni patria Brixieasem fecerint Fabricio teste apud Raderum in S. Cas
,

aut anilis fabula Non Historiampicturarefert, qusetradita libris, Veram vetusti temporis monstrat fidem. Sedjam libri illi plurimis a seculis perierunt nec aliud quidquam eorumjam dudum superest quam quod ex illisjam dictus eeditxtus narravit

Bavaruv sancUv votum. 3, pag. 4,- sed hoc natum censet Raderus ex errore, quo itli Brixinam Tyrotensem, ubiepiscopum eum fuisse scrisiano
bit Equitinus, cum Brixia Itatica oscitanter confuderint. Acta Sancti nostri Mss. qu& habcmus ex bibtiotheca Oratorii Romani (qiuvque ideo pu,

Prudentio; Prudentius autem eleganti carmine

posteritati transcripsit
9
;

lib.

Hepi

ffretpai/ow

Hymn.
postea

quod quidem ipsum

tanti

factum

est

ut iltud, quia ex Prudentii tigato ac poetico stiio non satis commode poterata simplice atqueiltitterato vulgo intelligi
,

tamus eadem esse qu<v hoc die in Annotationibus ad Martyrologium Rom. habuisse se memorat Ba~ 7'onius) Brixinensem hoc exordio statuunt Cassianus Brixina, quod est in Germania oppidum,
:

nobilibus

ac Christianis parentibus oriundus,...

ex hoc

in

popidarem
,

et so-

patrise suse episcopus electus, etc.

Sed

h<vc Acta

lutum sermonem converso vulgarit anonymus quispiam, venerabiti Beda senior dignusque ei
visus,

recentia sunt et auctoris

admodum
supy*a

ignorantis re15,

rum antiquarum
lumna
S.

novitatda indicant qiuc de co-

quem ipsemet
ex

ri Nolani,

in Vita S- Feticis , presbyteS. Paulini carmine in orationem

Cassiaui,

quam

num.

primum
:

muxima
xempcrfttit
uHctoritat

humitem planamque redigenda ob plurimorum utilitatem imitaretur. Adi Bedam in Prologo ad Vitam ittam apud nos Januarii tom. l pag. 943. 18 Hoc viri tanti de veteris istius interpretis lucubratione judicium ac testimonium pene nos
,

inventamet sacetto inctusam fuisse diximus anno Christi 1085, ibi teguntur in hsec verba Quae usque in hodiernum diem Via FJaminia prope moenia civitatis sub ccllula adservata, indi^enis summn cst[in] veneratione. Ignorantiam auctoris indidem inteltigis: Brixinam enim episco-

adduxerat ut hic illam Hym no Prudentiano subjectam recuderemus ; sed re maturius expensa satius visum est eam praetermittere aliud est
, :

paiem ponit
qucV

ivtate S. Cassiani; qiuv talis

primum

esse ccepit seculo x.

Roma

Deinde Viam Ftaminiam , tantum Ariminum usque pertigit, confundit

*H

fundit
P.B

cum

Via

D S. CASSIANO M. IMOLENSI. Mmilia ad quam situm fuit ravitepiscopatumejus;sedetaliiposteumomnes,

1)

Forum Comelii (quod idem miramur in Lectio nibus de Sancto propriis tam Brixinemibus quam Imolensibus non fuisse correctum.) Vide ergo qua fide digna sint Acta istiusmodi.
,

natoUbtti

Manzonius in Prgeludio ad Historiam episcoporum Imolensiumper conjecturam ex nomine Cassiani ductam asserit, uatinno Italuin atque
21

etiam B. Notkerus , qui Martyrologium suum scripsit circa finem secidi ix in camobio S. Oalti apud Hetvetos, non utique Sabiona Brixinave tam remotos. Quseritur ergo, rem totiocis, tot seculis ignoratam unde probent, qui asserunt. 23 Baronius hoc die in Annot. ad Martyrolog. Rom. eam tuetur ex Actis Sancti Mss. qum ha:

alit usxcri

origine

Roraanum

fuisse S. Cassianuui

ex nobi-

buit

E\ quibus, inquit,

illud etiara

compertum
pro venturum
,

1 lissimo stipite familin Cnssije, patritiaB inter Ro-

habetur, hunc ipsum Cassiauura fuisse episcopum

manas, prog-enitum. Verum alia est hominis per et potest hoc ante s<vpe, alia nominis origo sexcentos annos Romx exortum et clarum, per universum Romanum imperium diu quilibet ubivis gentium vel accepisse vel assumpsisse ante seram Christianam, etsi Italiam, Romam, gentem Cassiam numquam viderit. Et vero quis omnes
; ,

Brixieusem (errore , opinor, typographico

Brixinensem;) indeque pulsura
rnisse, ac tandera
,

lioinain

Imolas consedisse, ibique luduin litterarium ape-

martyrium consummasse. Hsec

lib. 7,

fereeadera habet Petrus in Catalogo

,

cap. 58.

Cassianos antiquos, omnes Cornelios omnes EerAnnibales etc. inde ortos fingat unde ducta gerunt nomina ? Recte ergo, nostra quidem
,

cutes

Reponipotest utramque illam auctoritatem nimis esse recentem, ut vaiere debeat adfirmanda per se solam seculo iv gesta de Petri Equitini setate dictumsupra num. 19, de Actorum itlorum tvtate t num. seq. Deinde utrobique dicitur Cassianus
:

nomine fatetur Italicum potius quam Germanicum esse; at de ipso S. Cassiano, Eg-o, inquit, sicutde parentibus ejus nihil habeo certi dicere; ita nec de patriaftfe
,

sententia Raderus de Cassiani

,

quod falsum nunc Brixinenses. Hundius loco citatopro eadem opinione profert Catatogum E episcoporum Sabionensium mmc Brixinensium,
fuisse pontifex civitatis Brixinensis;
esse fatebuntur ipsi
,

qua potissimum hoc

inare, Italusne,

loco quaeritur)

possum

affir-

in quo

primum tocum

obtinet 8. Cassiauus
,

prsearti

an Gerraanus; Noricus, an Romanus fuerit. De anno Martyris natati, ejusque in titteris educatione nihil a/ferimus; quia pendet a sequeniibus; ab officiis nempe, quse gessisse dicitur adultus, et anno martyrii.
</*

terea versus quatuor

rei

ui addit

non

accoramodatos; quos innuere videtur ex vetustis-

epfscopa

22 Gravior est qucvstio

,

num

simo quodam manuscripio libro a se fuisse expromptos in hxc verba Vox Patris almivoma * Christum docet in Sa
biona.

al. nliiso

fuerit episcopus

/n rjn*

Sa-

hionemi
ffiuin alii

tugant;

oppidum xn moderno Comitatu Tyrotensi ad Eisacum fiuvium, Brixina meridiem versus decem fere mitiibus passuum distans. Suos olim habuit epiad seculum, ut jamdiximus, decimum; quando, reticta Sabiona, Brixinam transtulere sedem , a qua episcopi Brixinenses
,

atiquando Sabionensis antequam accesserit Forum Cornelii: hoc enimnegant modo nonnulliplures aiunt. Est autem, imo fuit, Sabio aiiis Sabiona, Sabona etc, vemacule Seben,
,

Immola crucifixum * graphiis sic immolat sum Nam quem Sabiona primum praedicatorem
cepit,

ip-

t. Cl.llll-

xum
re-

Hunclmmola
fecit.

diris

vulneribus Christi martyrem

scopos, usque

nuncupan continuo cmperunt antiquato Sabionensium tituio. Adi Hundiumcum Gewotdi additiombusin Metropoti tom. i. apag.
qui negant, ibi episcopum fuisse

tandem seculo carmen nemo

antiquius,

Sedneque his acquiescet omnino, qui apud Hundium ipsum adverterit incertam Catatogi istius anhquitatem; tum etiam, quam fuerint manca et parum integra monumenta, seu lacinix, ex quibus
xvi coiiectus prodiit. Tetrastichon forte secuto decimo tertio credet

439

Jam
no-

Strum, eodem argumento contendunt itium nec ibi

,

Martyrem

cum rhythmus videatur Leoninus Manzomus, ejusdem sententi<e

aitigisse; quia videlicet

neeahbi,necomnino umquam hunc ordinem

nec Prudentius , nec huS.

Romamm Cassmnum nostrum uilo prorsus indicio TcZnt episcopum. Quod ait Raderus pag. 15
b.

, nequi S. Gregonus Turonensis, neque S. Petrus Damam scri&or ullus kiL aut prior aut vqualis autsuppar, gui guidem innotZit toctenus, neque ulla Martyrologia (qux aUo Qui fgmtatts episcopatis titutum ubiqil Lotentex prtmerej ac ne reeentissimum quidem

manUqtminterpres^negue

Ennodius

mm

Uumea

tuo Cqmehensi;

tantum scripsuse , qu/didicera mdituum autem illum

*%
7/
,

Manzonius , a antiqux testimonium ? Deinde potest hsec tmago picta fuisse temnorp chronographi Ughelliani , dequoinfra et significare episcopatum Sancti Comeliensem sen twonoQravhus itte solum ronographus ille /
sufficiunt

ducti ab

adjungit pmmo traditionem utriusaue ecclesim Imolensis ac Brixinensis. Sed hujus antiquitatem F requirimus Secundo, imag-iuem Cassiain infulati absida Imolensis cathedralis a quino-eutis fere annis depictam. Verum quingenti anni retro "

propugnator]

anno ad

im,quo
rei
1

scripsit

T
,

adstruit

quemque

'ejicit,

postremo auctoritatem

ThieUn
concessi;

Offi,

cu

verum hanc oppido debiiilat concessionislempus, a nobis assignatum supra num.

QorneUi

PP

aTud
iUe

- *-

mS^ * " * S appeliZi i^wlf **

l

ote

dao SS.Cas
siani

'

MM.

detndenoviscurise}7ienr/nfn
anno 1578, anno 1599

2^*^^** ZTZnT
;

hic dislni-

Uerum

gnendi;

"'

*""""

ibidem de as-

igno-

2?irrst&" -**ejus episcopalis

,

iani martyris

subjungii

DIE DECIMA TERTIA AlKJUSTl. A sabjungit observatiunculam suam, quam Latine fugitivum idque sub
;

!l

Valente imperatore,

quem

*tcroti

sic

Cassianus hic Brixinae natus, et Sabionensis antistes fuisse, cui habitu peregrini inde Tmolam adierit in Italia; ubi scho-

vertimus

Putatur

Christianorum persecutorum facit; cumsensatus nemo S. Cassianum Juliano ApostaUv superstitem

B-

Christumque praedicaverit. (Quid meticulosius ? Non enim audet edicere, opinionem se illam adoptare pro verisimili, nedum pro vera. Sed accipe etiam quod sequitur ) Corpus ejus quiescit Brixime in ecclesia cathedrali, cujus

lam aperuerit

adhuc finxerit ; et antiquitatis peritissimi rnulto faciant seniorem. 27 Idem ille afprmat, adeo gratum Foro Cor- anrpUcopu netii accidisse Hospitis hujus adventum,ut ci- *nmfi*' vium studio sit effectum, ut ad pontificiam hujus "'
urbis

infulam exemplari bonitate

perduceretur.

est patronus.

Eadem omnia verbis totidem ediderat anno 1573 nam primam ejus editionem non habemus. Quid hoc est autem ? An hoc opus, in
:

Nec abludere videntur apud Ferrarium ad hunc diem epigramma, nescio cujus, obscurum pag.
509,
et

hymnus pag.
:

510

Cassiano Tudertino

Bavaria vulgaium

non viderint Brixinenses sattem totis 26 annis, qui inter secundam ac tertiam impressionem intercessere? Quis idcredat?
,

perperam subjunctus nisi quod in his episcopatus Martyri nostro Brixinensis adscribitur ante Forocorneliensem.

Verum de hoc ultimo ceteri silent.

.

Si viderint autem, cum nihil sciantur opposuisse, an non probasse censendi sunt atque adeo agnovisse ,S .Cassiani corpus apud se conservari? Atqui non erat illud corpus S. Cassiani Imolensis, ut patet ex paragrapho prsecedente neque pars illius notabilis nam $i talem habuissent, non
; ;
:

Imo Manzonius
Potissime vero

in laudato Pneiudio pag xxxvi erroneum est, inquit, S. Cassianum fuisse episcopum Corneliensem ut quidam scripsit anonymus id enim nec ecclesiastici An,
;

nales referunt, nec ullus probatus auctor asseruit.

Pergitporro ibidem chronographus Ughellianus

describere subsecuta Sancti apudCornelienses gesta, ipsumque diu posterius martyrium sed ea
;

denuo legatione solenni anno 170i Imottv postuB lassent; idinarrat HistoriaManzonii pagAl4-.An non igitur hic sicut apparent duo corpora diversa ita duos indicari SS. Cassianos licebit suspi:

fabuiis tam putidis, tam apertis ornat, ut pudeat exscribere; quandoquidem non samv tantummodo
chronologicV, sed et notissimis adversantur histo-

quorum alter Sabionee conditus primum f dein Brixinx semper manserit alter Imolse passus fuerit ac perpetuo servatus et quorum olim confusa fuerint Acta, non corpora ? Nihil decicari,
; :

i/uo/itHi ter

ai-

dimus.
gg jjoc cer t

Sabions

^
iSoI i

um

siani

M. nomine (non

videtur, quod alicujus S. Casutique sine ejusdemreli-

Accipe illa potius ex Officio ejus proprio Brixinensis atque Imotensis ecclesiarum 28 Cum aufem ad Forum Cornelii (quod nunc Immola dicitur) pervenisset, eum populum idolorum cultui deditum videns ibi divino
riis.
: ,

qui&opud
^ottgent,

consilio

veram Christianm
;

relig-innis

tidem disse-

quiis) dedicatcV fuerint olim ecclesicV cathedrales

tam Sabionensis,quamposteriorBrixinensis hoc enim de prima diserte traditur in diplomate Ludovici IV anni 909 apud citatum Hundium, seu potius Gewoldum, pag. 469 de secunda, in diplomate Conradi II imperatoris anni 1027 ibidem pag. 4-72. Merianus quoque in descriptione Comitatus Tyrolensis pagime 138 dirutm Sabiona? ectypum subjungens, ejusdem S. CassianiM. perantiquum istic monumentum exhibet num. 2,
: :

minare cogitarit atque ut id facilius pnestare posset, grarnmaticam humanasque litteras pueros docere coepit, quibus cum profanos librus explicare conting*eret inanem simulacrorum cultum
,

esse rationibus demonstrans, fidei capita

illis

pro-

atque in Christiana religioue teneram setatem excolens, verbum Bei disseminebat. Quod cum per eam urbem divulg-aretur, tamquam novje relig-ionis auctor apud urbis prrefectum accusatur;
,

ponebat

turrim videlicet, quev ejus olim carcer fuisse memoratur. Exhibet ct Virginis Matris ivdicxdam, qualem aiunt ibi eumdem Sanctum condidisse, C numX>;sednonannotat, eademne illa credatur; an alia re^entior. Sed redeamus ad S. Cassianum M. certo Corneliensem, cujus Antiquissimum hoc die cidtum probavimus.

a quo interrogatus, quam proriteretur artem, respondit, se Je.sum Christum, totius mundi salutis auetorem ig-norantibus prsedicare. Cumque ab eo proposito prsefectus eum nullo modo abducere possetjnovumet crudele martyrii genus excoyitans, Cassianum discipulorum arbitrio, quibus docendo exosus factus fuerat, excruciandum ct occidendura
tradi imperat.

IV. Continuatio ejusdem discussionis.

Vmh
San-

ctMvmerii
'

Cornelii vixisse SanApud Forum Syllce seu nunc est quidisputet; jy_ c um Cassianum, nemo
t

Impii vero discipuli in Mag-istrum, a quo illum colupnecepta accepcrant, incitati mna? marmoreae (quas adhuc via Flaminia, in sacello, quod nunc parochialis extat ccciesia, prnpe urbem colitur) allig-atum furentes invadunt tabellisque et ferreis stylis sacrum ejus corpus undique contundunt ac lacerant. Quorum vulneribns
29
vitse
,

'iwdiHunu
*">

lienm:

a * unde istuc advenerit, nec Prudentius, nec alii, quorum satis tuta videatur auctoritas, indicarunt. Recentiores tamen iidem, qui episcopatum ejus vel Sabionensem,velBrixinensem adstruunt, indeeum ad Cornelienses advenisse volunt, quibus adde Chronographum Imolensem anonymum ac, Tillemontio hic satis eequo judice, insigniter fabulosum quem ex archivo Vatieano erutum episcopis Imolensibus praefigit Ughellus is enim quamvis Martyrem nostrum Brixince antistitem fuisse, nequaquam significet (in quo ab Ughello ipso deseritur ;) inde tamen ipsum etiam arcessit adForosyllanos sed modo a ceteris diverso nam alii a paganis expulsum et exsulem venisse narrant; istevero,ex carcere divinitus liberatum ac
, :
:

diu confossus et crudeliter excarnificatus, invictura Deo spiritum reddidit, Idibus Aug-usti. ffssc ibi,
tanto propiora vero, quanto ad Prudentium accedunt magis, quam vel ad Acta Baronii Mss., vel ad editum ab Ughelto chronicon, vel ad aliud PhilippiSaxi, quodlaudat et sequitur in Martyrio S. Cassiani P. Mmilius huchinus. An tamen illa ipsa Ilymno Prudentiano satis per omnia consonent,mox apparebit,cum illum proferemus, postquam de martyrii tempore nonnulla interje-

cerimus.
30 De tempore martyrii ejits plures olim opiniones fuere ; sed illa ccteras fere oppressit seculo xxi qitcV passum asservbat Cn^lamim sub Juliano Apostata, paxdo post legem adversus professores Christianos ab hoc in Oriente datam, Mamertiino
,

e^aonrfo,-

et

22
ACCTOA"

DE
Nevitta Coss.
(

S.

CASSIANO M. IMOLENSI
;

P.B.

Spoleti in Umbna acceptam vero Kalendis Augusti provincias promulOccidentis el subinde per Baromus adeumqatam, de qua fuse legi potest

ct

o Ciim/i

362,

xv Kal Julms

fidem. vetdsti temporis monstrat nuncupari hiHistoriam hic vides martyrii ejus v, hoc est t storiam vetusti temporis initio seculi

Veram

I)

impugnavit prxterito seculo sic praeter alios Crosinus, Vicarius Brivirdoctissimus Antonius videri xinensis; utjam apud eruditos exstincta nisi eam anno 1719 clarissimus Manzoposset, nius in Historix suse Prseiudio tam operose sfr
scitasset.Ita

dem annum.

Verum hanc ipsam opimonem

intentum annis vix amplius quadraginta post si sub sic, ambo potuisset appellan, Juiiani. An apparet Juliano contigisset? Non mihi quidem non aliis nuncpassim omnibus, qui argumentum 5 hoc attigerunt ; ex quibus Tillemontius tom.
ecclesiast. pag. 794 ait, certura quod hoc non congTiutt cum Prudentio qui facit Sanctum hunc multo antiquiorem, quam ante Juse, qui tamen annis circiter tredecim imperium natus erat. At quanto antiquioliani rem ? Multo ; nihil amplius nec ipse audet, nec

Monumentorum
esse
,

suv capita

nunc duo supersunt hujus controverprimum eorum, qui Martyris hujus

agonem

refcrri volunt

ad annum
:

Christi 362;

alterum eorum, qui illum ante Constantini Magni nam de die imperium accidisse contendunt

alii definire.

Crosino

tamem
;

credibile videtur

nn

iul)

Ju

martyrii aut depositionis xm Augusti convenit inter omnes. Videamus utriusque capitis fundamenta.
31 Qui primum tuetur Manzonius hsec potissimum pro se affert. Primo S. Cassianus fuit
,

quod apudGeorgiumBraunum tegit, S. Cassianum occubuisse sub Diocletiano quod sicut inficiari

non debemus;
guit

ita

Hano Apo
ttatn,

tum

certe, si

nonpossumvs corfirmare. Viumquam, atrocissima violentia

episcopus Sabionensis Sabiona autem episcopali cathedra decorata non fuit,nisi post annum Christi 320 non igitur martyrium subiit ante impe;
:

cogentium Christianos quoshoet sacritegis idolorum aris supplicare ; uti docet Lactantius de

Mortibus persecutorum cap.

15.

rium Constantini.Secundo subJuliano cecidisse hunc Martyrem, diuturna cum Brixinensis tum
;

Imolensis ecclesiarum traditio

est,

cui sese aucto-

res seculi xvi nec pauci neque ignobiles accomo-

ACTA
Auctore Aurelio
libro
xitrA

El

darunt. Tertio ; Prudentius ejus martyrium describens, de schola ejus

meminit his verbis

Extrahitur coetu e medio Moderator alumni

Greftis quodarifi snpplicarespreverat.

Prudentio Clemente,

Videtur ergo innuere apprehensionis ejus causam duplicem Juliani solius edicto respondentem quod nimirum aris, sive idolis, supplicare spre,

a-z^<xvm

Hymn.

ix.

Ex
et

cove-

dicibus

nostris

membraneis
et

verat

et

interea pueros doceret moderator alumni

;

gregls. Nobis hiecparum firma videntur cum responderi posset adprimum, dubitari nunc plu-

tustissimis

Ms. 63

Ms. 66.

fuerit episcopus umquam Sabionendeinde Sabionensis ecclesuv primordia esse prorsus obscura ignotaque, quod vel ex Hundio lisis
;

rimum, an

Sylla forum statuit

Adsecundum traditionem ecclesiarum illade nece 8. Cassiani sub Jutiano diuturnam dici quidem, an non probari ignoratam illam certe fuisse vel rejeciam ablmolensi scriptore non valdeantiquo Chronici,quod supra Ughellianum appetlavimus imo vero reprobatam iacite fuisse C jussu Congregationis Romanse anno 1616, in Ofquet.
;

rum

Cornelius hoc Itali urbem Vocant ab ipso conditoris nomine. Hic mihi, cum peterem te, rerum maxima Roma a Spes estoborta, prosperum Christum fore Stratus humi , tumulo advolvebar quem sacer
; ,
:

PrudaUitts

ad S. Casstani (umvhun

ornat.

Dum

ficioseu LegendaSancti propria pro ecclesialmolensi, expunctis his verbis, Juliano Apostata imperatore,
!<>

Martyr dicato Cassianus corpore. lacrymans mecum reputo mea vulnera *

et

omnes

i. e,

pcc-

cala

Ferrarivsl.rtjrndwbnolcnsiperperamadscribit.

reiicta fuerant in eadem Legenda nri.rinrnsihits approbata anao 1604, ,/ qU

qux

&

Ad
snm

tertium; unicam tantum apprehensionis caufitisse

Vitas labores, ac dolorum acumina, Erexi ad caslum faciem stetit obvia contra Fucis colorum * picta imag;o Martyris, Plag-as mille g-erens, totos lacerata per artus,
:

r
i. e.

varus

mani* festum ficri ex versu Prudentii scquenie, ubi dicitur pr<rfectus qui illum apprehendi jusserat nondum tum scivisse, quam artem Sanctus profiteretur; sed hoc tantum, quod aris suppticare
t

quod

aris supplicare spreverat,

Ruptam minutis prseferens pnnctis cutem. Innumeri circum pueri (miserabile visu
!

coloiilus

anpotms
wilto antv
m'i.

spreccrat.
altero capite ne midta congeramus dentur h<vc duo sufficere : primum,
ttoteste, cecidcrit

Confossa parvis membra figebant stilis, Unde * pugillares soliti percurrere ceras b, Scholare murmur adnotantes scripserant. 2,Edituus consultus, ait Quodprospicis.hospes,
, :

* i. e.

quiltu^
fr

32

Pro

vi-

Non est inanis aut anilis fabula Historiam pictura refert; quse tradita
:

discit,

ewtt

pueros do-

quod Pruden-

libris,

cuittc scri-

Cassianus in persecntione s<eva et generah Christiniorum, hoc expressa disticho Eece, iidem quatiens tempestas sava premebat Plebem dicatam Christiana? gioriie
talis

Ar eram vetusti temporis monstrat fidem. Prasfueratstudiis puerilibus, et greg-e

bere;
c

multo

Septus, mag-ister litterarum sederat, Verba notis brevibus c comprendere cuncta peritus,

autem nulla

fuit in Italia

sub Jutiano, nul-

la post inttia

Constantini.

Prudentio sumitur, ubi narrat, sibi Cassiani effi9*em aspectanti respondisse consultum xdituum
.-

Secundum ex eodem

Raptimquepunctis dicta praapetibus sequi Aspera non numquam praacepta et tristia

AT

Q uod

prospicis, hospes,

iNouestmauisautanilisfabuIa. Historiampictura refert, qua> tradita

libris

vulg-us moverant ira et metu Doctoramarus enim discenti semper ephebo, Nec dulcis ulli disciplina infautiaeest. Ecce, fidem quatienstempestas sa3va premebat

Impube

visa

Plebem

DIE DECIMA TEBTlA AUGUSTl. A

Plebem dicatam Christianae gloriaj Extraliitur coetu e medio moderator alumni Gregis, quod aris supplicare spreverat. 3 Poenarum artifici quaerenti, quod genus artis Yir nossetj a it tam rebellis spiritu, Agmen tenerum ac puerile guberltespondent
: :

'..',

rvona verv
penecutione

tlamnatum
fuisse

"* Suggere, si quod habes justum vel amabile votum, apud Deum -j o opessiqua tibi est, si quid mtai aestuas. fcKmmVi Audit, crede, preces Martyr prosperrimusomnes, et patrocmvi. Ratasque reddit, quas videt probabiles. lacryraas quoque Pareo , complector tumulum
.

Miraris

istacstCassiani gloria.
i

"

nat,
Eictis notare verba signis

fundo,

imbuens.
:

Altar tepescit ore, saxura pectore.

Ducite, conclamat, captivuin, ducite, et ultro Donetur ipsis verberator parvulis

Tunc arcana raei percenseo cuncta laboris Tunc quod petebam, quod timebam, murmu:

pro tingnnt

Ut libet illudant, lacerent impune, manusque Tinguant * raagistri feriatas d sanguine.

ro

Ludum

discipulis, volupe est, ut prsebeatipse Doctor severus, quos nimis coercuit. Vincitur post terga manus, spoliatus amictu, Adest acutis agmen arraatum stilis. Quantum quisque odii tacita conceperat ira, Effundit ardens felle tandem libero. Conjiciunt alii fragiles, inque ora tabellas

Et post terga doraum dubia sub sorte relictam, Et spem futuri forte nutantem boni l.
Audior,

Urbem adeo, dextris successibus Domura revertor, Cassianura praedico.

utor,

ANNOTATA.
a Tillemontius, qui Vitam Prudentii illustrat in

'

Frangunt relisa fronte lignura dissilit Buxa e crepant cerata, genis irapacta cruentis, Rubetque ab ictu curva tumens pagina /'. B 4- Inde alii stimulos et acumina ferrea vibrant,
:

ml iiomm

Qua
Et qua

parte aratis cera sulcis scribitur,

secti apices aboleutur, et Bequoris hirti
:

iptorum

s(i-

Monumentis pro historia ecclesiastica tom. 10, a pag. 560 ad 5GG, iter hoc ejus ex Hispania Romam refert ad annum Christi circiter 407. b Ceras appellat poeta tabulas oblitas cera, per

Rursus nitescens innovatur area Hincibditur Christi Confessor, etinde secatur Pars viscus intrat molle, pars scindit cutem g.
:

quam olim stilum ducentes, sulcando titteras effbr- E

mabant easdem etiam adjective pugiUnres vocat a pugno sea pagillo, quo circumferri sotebant assidue, ut semper in promptu essent, tamquam
:

Omnia membra manus

i,

pariter fixere ducentas,

Totidemque guttse vulnerum stillant simul. Major tortor erat, qui summa pupugerat h
fans,

zyyzioi$ioL y

iu-

seu manualia. Istiusmodi notas breves, quas vidgo nunc abc

breviationes appellant,

apud Romanos

usitatissi-

Quam qui profunda perforarat viscera

Ille levis,

mas

fuisse,

nemo

nescit.

Has qui callebant,

incre-

Ssevire

quoniam percussor morte negata solis scit dolorum spiculis;

vitalia condita pulsat,

dibili

Hic quanto interius

Plus dat medelse,

dum necem

prope applicat.
:

Este, precor, fortes, et vincite viribus annos

fluentem orationem redigebant. Adi de his grammaticum in tabutas vetustissimum Marcum VateriumProbum et alios Lugduni Batavorum editos anno 1509. De iisdem apud Grsecos usurpatis agit in Palceographia

compendio

et celeritate

Quod

defit eevo,

suppleat crudelitas.

inierutrorissima convtua, per-

Sed male conatustener infirmusque laborat Torraentacrescunt, dumfatiscit carnifex. tute ipse ma5 Quid gemisP exclamat quidam
:

Greeca D. Bernardus Montfaucon apag/fol. dPeriatas feriabantur enim, seu cessabant ab exercitiis scholasticis discipulorum manus, capto
:

Magistro.
e

ffister i s t u d dedisti ferrura, et armasti raanus.

Buxa pro f Cod. t Ms.

tabulis

ex buxo

Isevigato confectis.

66

curta turaens.

Et locus perquam

Reddimus,

ecce, tibi tara raillia multa notarum,

flendo, te docente,
:

Quam stando,
C Non potes
irasci,

excepimus.

Numqnam

quod scribimus quietum dextera ut

ipse jubebas,

obscurus est in singulis propemodum exemplaribus aliter atque aliter tortus. Heinsius edere maluit curta et umens; Ruinartius et atii Curta et
:
:

ferret stilum.

humens pagina. Sic

certe curta referri potest

ad
j

Non petimus, Amare doctor, jarascholarum

Pangere puncta
i

toties te praeceptore negatas,

ferias.

libet,

sulcisque intexere sulcos,

Flexas catenis impedire virgulas i. Emendes licet inspectos longo ordine versus,

crepant; huraens vero ad cruentis. g Hinc satis quisque intelligit, alterius formm stilos hos fuisse, quam illum quem exibet citatus Montfauconius pag. 21, quique ex altera parte

Mendosa
Si quis

forte si quid erravit

:

manus.

Exerce imperiura

jus est tibi plectere culpam,

acuminatus est, ex altera ad modum dentis a'd aream complanandamobtusus; sedabsqueullaacie ad secandum idonea, qualem hic describit Prudentius.

tuorum

te notavit segnius.

Talia ludebant pueri per

membra

Magistri

h Secundam syllabamex brevilongam

necessitas.
i

hic fecit

/,

solvebat Virum. k miseratus ab aethere Christus, Jubet resolvi pectoris ligamina Diflicilesque moras animse ac retinacula vitae

Nec longa fessum poena

luctantis

Tandem

Nimirum

inter notas

veterum breves atiquse

variis flexibus impticabantur.

k Genitivum verbo miserari junctum nondum

atibi legi.
1

Eelaxat, artas et latebrasexpedit.

Sanguisab interno venarum fonte patentes

Yias secutus, deseritprcecordia, Totque foraminibus penetrati corporisexit Fibrarum anhelans ille vitalis calor.
G Haee sunt, qute liquidis exprcssa coloribus, hospes,

Nempe commendabat ibi Martyri et familiam

solicitam de suo in Hispania relictam ac valde eventu sciticet ejus fortunapendiscessu; a cujus satis dudebat; et ipsum eventum illum adhuc futurus biwn, quatis Romm apud imperatorem esset.prosper, aninfetix.
7

Axigusti

Tomus

DE

III.

ACTA SANCTORUM
I)

DE
P. B.

S.

CASSIANO

EPISC.

MARTYRE

TUDERTI IN UMBRIA

COMMENTARIUS PR^VIUS

I.

Cultus ejus

et reliquise.

bus omnino Martyrologis ignotus fuit hic ...ztits Martyr ante reformationem MartyAnnuntiarologii Romani, in quo sic ad hanc diem xm .--,..- x '9 tur ftoe die Augusti refertur Tuderti, sancti Cassiani episcopi ,n Martyrologio Hom.; e t martyris sub Diocletiano imperatore. Imo vero neque in ipso illo Romano locum semper habuit ut patet ex editione Plantiniana anni 1586,- ubi nondum legitur. Quid causce fuerit, cur paido post inserta sit ejus annuntiatio modo recitata, B innuere videtur in Annotatis ad illam Baronius; ubi hsec habet Accepimns ejus Acta ab ecclesia e HorTudertina, quorum est exordium procemii tarie me, venerande pater Bassiane . etc. Passus babetur in persecutione Diocletiani sub Venustiano consulari. Nam qualiacumque sint Acta illa fquod infra tliscutietur,) satis tamen antiqua suntj "t veterem hujus Episcopi et Martyris in ecclesia Tudertina cultum suadeant; maxime si iis olim hwc usa fuerit in Officio suo quod manifeste indicat Ludovicus Jacobillus in Vitis Sanctorum Umbriee ad hunc diem, tom. 2, apag. III: ubi Acta identidem citans, appellat
Sub Dioae-

mno.

'

FF. Minoribus Conventua- Tramhuo ab anno Christi 1254. Eam- corporbfw dem coUocationem seu translationem asserit Wad- rl " "." 1501 dingus ad annum 1389 num. 13, et Ughellus tior Italuv sacras tom.i, in episcopis Tudertinis, ubi de Nicolao Armato. Pergit vero Possevinus ibidem ac subdit Ubi semper multa cum devotione culta fuerunt usque ad annum mdlxxx; quando sciticet, ut idem narrat, diruta veteri ara, ut nova commodiore loco strueretur, inventa sitnt ibi die xin Decembris illa quinque corpora sacra, g recte conservata in quatuor thecis lapideis plumbo ferroque munitis, intra vetustissimum sepulcrum marmoreum cum sua quseiibet inscriptione incisaplumbo; tum ab illustrissimo acreverendissimo D. Angelo Ctcsio, urbis antistite, reclusx theccv, inspecta corpora, et populo, qui frequensancti Fortunati, quse

libus Tuderti cessit

t

tissimits accurrerat,

patam

ostensa, ac

tandem

ad sacrarium,

dum

opus novum absolveretur,

translata conditaque; uti constare ait expitblico

hm

instrumento 9 perFranciscumAstancollinotarium
bris
4>

Lectlone: antiquasMss.Tudertinas,t?(2Zmepiscopatu

Tudertinum confecto die vigesima ociava Decem-. ejusdem anni.

Tudertino.

Et vero non desunt etiam alia et prisci et '*' ''""!> "<di semper cuttus ejus argumeni'" hlh \'2ZllLr ta, gum Tiomm uersus initiumseculi-xviifutsuspicamur) eschibita legitime probataque valuerint, non solum ut novum apud suos Officium, sed et ('tnyiiti,, iit Martr/rohgioper omnes eevtesias e.ri2
'

''^-

Speravit sine dubio illustrissimus prsesul noPomifivih attare, novumque sub eo tumitlum, trans- iniulgmtm ferendis ritu solenni corporibus destinatum, bre- dUatf^ vissimo tempore confectum iri; siquidem anno

vum

sequente, die x lunii

I
!

mvritojure sitjudicatus nam utrumque vel !f[' simul, vel fere simul concessum fuisse, inde conficimus, quod elogium illud legerimus in Romani Mm-tyruhgii edithne anni 160S; Officio axttem
'

datam a Gregorio PP. XIII Butlam obtinuit, cujus inter alia verba sitnt Juvc Omnibus utriusque sexus Christi fideHbus, vere
:

ttsus si/ l'rrraeios i

Catalogo Sanctorum Italke

poenitentibus et confessis ac sanctissimo Euohari,stifc sacramento refectis, qui ecclesiam sancti Fortunati Tudertinam eo die, quo translatio corporum Sanctorum Fortunati, Calixti, et Cassiani,

anni

L818,

illudque ibi ad

hunc diem

appellet,

Offloiiim ecclesifl&Tudertiuas nupeb Romse approbatum. Porro inter argumenta jam dicta Joannes BapHsta Possevinus in VitisSanctorumacBeato-

ac sanctarum Komanae, et Dig-nse virg-inum ex sacristia dictse ecclesiag, ubi nunc reperiuntur, in aliud sepulchrum sub altari novo in ipsamet'ecclesia

honorifice

et

decenter

prasparatum,

fiet-

'

rum Tudertinorum, editis Pentsuv anno 1597 recensetfutinam recitassetjpag. UQ Butlas

tas Apostotiens tkmifaeii VIII,
/ '!'"

et deinde singulis annis die translationis liujusmodi,

mul-

/A
-

'

^xandri

ruderttwe ecclesix Cassiam Callisti, Fortunati Homame ac Dignsecorpora authenticata rcspective /tttsse, xd rsi, opinor, agnita legitimenon tantum mtverstm ut corpora Sanctorum vera et cultu digna; sed etiam sigiUatim unumquodque tam-

Urbani VI, BoniV,perquasait Sanctorum

devote visitaverint, et ibi pro pace inter Umstianos pnncipes conservanda, ac hieresum exstn-pationc, sanctseque matris Ecclesiae exaltatione pias ad Deum preces cffuderint,
diei,

dem

pnmis Vesperis usque ad occasum

solis ejus-

omnium peucatorum suorum indulg-entiam et remissionem misericorditer in Domino perpetuo concedimus. Verum fuvc diu posterius usui esse
runtproptercivium egestatem, quxvix erigendo tente altan sufficiens, designatum sub illo Sanctorum tumulum usque eo distutit, ut monv tandem ultenoris impatiens ipse sumptu suo episcopus et sacetlum sub altari et in hoc insigne
ccene

plenariam

"" "",?*"

SancH

ffarum Bullarum duas exhibet Waddingus in

>

nomen

gerebat.

^mhbusMtnonim^euRegestopoHusPontificio
Ex quibusdam illarum Bullarum, inauit tdem Posscvinus, aliisque scriptis authenticis constat, [eadem corpora] anno mccci

ZtT^ \^
Nam
in

r SiCQl0ri ma teum absolverit ante diem v Man anni 1596.

Am

sub

i)..

Nicolao
fnisse

Armat

>

die *e

xrz

dertino, collocata

sub ara

niajoCcde^

5 eumdem itlum diem, edicto am. otemnifi . phssimoad universum urbis ac diceceseos clerum acpopulumdirecto, eorumdem sacrorum cor - b ta

"-

rum decretam dudum

translationem ita denuntiavit.

DIE DECIMA TERTI A AUGUSTL

A
ut et rationem prsescriberet, quam servari in tanta solemnitate tum in ecclesia, tum per assignata civitatis compita plateasqite vellet prout
tiavit,
;

25
ccTott

legipotest

apud laudatum auetorem apag.

123.

Sed modum prsestitutum excessit istius diei magnificentia, quam ne minutatim sit opus cum Possevino describere, satis ex eo quisque conjiciet, quod affirmat pag. 147 insumpta nimirum in illam fuisse, partim ab episcopo, partim a civitate, sena circiter scutorum millia. Quamquam hoc ipsum, ut ut pro re multum, pro affectu pu;

ad memoriam translatorum quinque sanctorum corporum quotannis instituendae Tuderti die v Maii cum indulgentia plenaria perpetua,- de qua re vide etiam Ferrarium in Catalogo generali, tertio nonas Maii. Hsec longiuscule, in gratiam eorum, quibus pr&sto non est Februarius noster, ubide iisdem translationibus est actum tom. m, pag. 376 et sequente. Liquet hinc certe, diutissime hujus Martyris corpus et habuisse et coluisse Tudertinos, antequam ejus memoria inscripta fuerit Martyrologio Antiquidictio supplicationis,
.

rum fuisse faciie colliget, cuiotium fuerit ea percurrendi, quce ad hanc celebritatem exomandam
virorum clarissimorum ingenia oratione Latina, pro sua quseque facullate, certatim profuderunt elogia ea certe Possevinus tamquam nobiliora ceteris hujus diei ornamenta,
Italica, soluta, ligata,
:

tatem quoque publicse venerationis arguunt ecclesiseveteres ejus olim nomine dicatse, quarum duas memorat Jacobitlus hic,pag. 117; alteram Interamnse parochialem olim, nunc dirutam, alteram in dicecesi Tudertina.

ne una conciderent, seternitati consecranda putavitapag. 185 usque ad 291. Nobis hic satis erit sola Sanctorum corpora considerare.
annoimG
(HeVMaii,

II.

Ejusdem Acta quanti

facienda.

Ea

pridie translationis

seu die iv Maii,

coram urbis Prsefecto,magistratibus, acpopulo

lustravit iterum ittustrissimus Csesius, et in capsis qualuor cypressinis, inductis serico, distincte reclusa sigillo sico munivit, adjecta singulis thecis

Acta S.

primus in lucem

Cassiani episcopi Tudertini et martyris ActaSmcii " ,r protulit anno Christi 1597 r /
,l,

epigraphe plumbea; etprimse quidem hac Hic

:

re-

quiescit corpus S. Fortunati episcopi Tudertini et confessoris ; secundse vero ; Hic requieseit corpus
tertise S. Cassiani episcopi Tudertini et martyris requiescit corpus S. Calixti episcopi Tudertini Hic et martyris et hse quidem inscriptiones innovandse fuerunt; non item quse thecse quartse fuit
;
:

Joannes Baptista Possevinus, presbyter ac theologus Mantuanus, in Vitis Sanctorum et Beatorum Tudertinorum ad hunc xin diem Augusti a pagina 23, prsefatus ibidem, ea Latine primv,
scripta fuisse in monumentis et antiquis Tuderti se autem illa fideliter in Itaticum codicibus idioma vertisse. Siispicamur tamen, eum diversis monumentis usum, ex his qusedam inseruisse
;

Actis
ctant

virgiaffixa Hic requiescunt corpora sanctarum etDigna?. Sic die v Mai^ex ecclesia num KomansB triumS. Fortunati circa meridiem educta, post
:

quse ad ilta proprie non speut martyrium S. Seustii et sociorum ejus a pag. 24 usque ad 28 et quse habet pag. 35 de martyrio SS. Venustiani et Sabini episcopi abS. Cassiani,
; ;
:

phalem per urbis

loca prsecipua et mirifice

adon

nata circuitum [qui incredibilem undantis populi multitudinem non religioso minus quam augusto spectaculo horis omnino quatuor tenuit) ad eamdem ecclesiam rediere ubi in pegma, principem
:

sunt enim illa ab exemplari, quod accepisse se ab ecclesia Tudertina testatus est supra Baronius, quodque sine dubio cum ceteris legavit moriens
bibliothecse Valliceltensi,

ex qua

illud nobisoffi-

ante

instructum, elata, cum admota custofieretsatis^ dia, ut ardentissimse omnium pietati usque ad sequentis diei exposita permanserunt Vesperas, a triplici musicorum choro decantatas; quando episcopi quatuor (tot enim ad hoc festum concurrerant) sublatas a pegmate cypressinas hierothecas in novum sub altari novo sacellum

aram

ciosissime curavit exscribi P. Laurentius Koler anno 1043. Nonvidithsec Acta Tillemontius; sed

eorum perexiguum tantummodo fragmentum apud nos addiem xvni Aprilis pag. 511, eorumdem compendium, multo, quam Acta, tolerabiItalise lius, a Ferrario in Catalogo Sanctorum datum hoc die ex Officio, ut monet, ecclesia; Tudernuper Rom approbato ex his tamen ipsis in conjecit auctor ille Monumentorum Not. 18 F persecutionem Diocletiani. ActaS. Cassianino^W ibidem in nibil prorsus valere. Ipse Ferrarius
tinse,
:

singidi singulas intulerunt. primoribus 7 Ibi continuo coram assistente cum C ligneas, qnoimnu urbis gubernatore in alias totidem capsas u tum poe0 die rccopi um bo, ferro, stanneisque cum episcopi
'"'"'"'

atpuli Tudertini sigillis communitas, inclusse, in forulis intra marmoreum seque ita deinde pulcrum lapideis, opere csementario firmissimoet que alte obstructis contumulata fuerunt,
,

Annotatione satis ea sugillat, cum ait, esse conJacobillus fusa cum aliis neque minus obscure Umbrise tom. 2, a pag. 111; ubi ex in Sanctis
i

integris Actis nostris

rigit.

plurima detruncat
tot

et cor-

Inmausolei fastigio desuper imposito coronatse. plumbea facti testis cujus clusa fuit et lamina jussu inscriptio vix differt sensu ab alia episcopi eodem sacello sic insculpta marmori Dei gloin Corpora Sanctorum riae et Sanctorum venerationi.
; :

quem etsi vitiis inquinata ab auctore anonymo, quando scripserit, certumest tamen, nesciamus,
temporibus, de quibus agit, tongissime remotum fuisse; neque testes interim idlos pro se producere? aut utla superioris setatis monumenta hanc ipse quidem satis proderet, cum Et setatem Patri Bassiano,opellam suam inscripsitvenerabiti nobis esset. nisi hic ipse Bassianus ignotissimus

Et vero

cui ptaccre possint Acta,

passim

nsqae nobU

ijj^f*

ab

iis

Cassiani et Calixti

martyrum

et Eortunati confes,

ac sanctarum soris, episcoporum Tudertinorum Komante, virgrinum ejusdem civitntis, Dignae et mccci, a Nicolao Armato episc. Tud. anno salutis Angelus xix Augusti Translata et recondita,
die

Apostolicae Csesius episcopus Tudertinus, Cameraj Decempraesidens anno mdlxxx, die clericus cise reperta, et dilig-enter recognita, per bris a Maii, anno vitatem solenni ritu transtulit die v

xm

facit Guod autem arcis Tuderti regiae mentionem argumento est, eum scripsisse ut nnniin fine. id mumpost eversionem imperii Romani et barbaroiltum? rum in Italia dominatum. At quamdiu post videtur certeannum Christi Incerta res est. Non

boc sepulchro, sua impensa magniMaii ejusficentius extructo, pie colloc.ivit die vi Inanni. Pag. 14r9 describitur a Possevino
mdxcvi,
et

dem

de S. 1301 tunc attigisse; quandoquidem tum facta translatione ne verboquialiorumque uno meminit. Porro quantam in hac histona

Cassiam

dem

mereatur

1\D.

mereatur fidem, facitepcr ianteromnino legerit incurrent enim inoculos

:

CASSIAXO EPISC MARTYRE. minimum cum enim rogatum sestatuet, quinonosciDE

S.
:

se dicat, ut

Acta

errores crassissimi,
quonim
ilunlur
ftic

quorum en

tibi

quxdam

spe-

scriberet B. Cassiani martyris etcpiscopi Tudcrtin ecclesias, satis asserit, in ecclesia Tudertina Cas-

cimina. JO In ipso prxfationis exordio ait, 88. Anastasium episcopum (sic dudum ante nos etiam tegit Joannes Baptista Possevinus pag. 32) et Hieronymum presbytcrum stilo prosecutos esse Vi~

tam sanctorum Pauli et Antonii in eremo positorum. Hocde Anastasio falsum esse, de Athanasio wrum, colliges ex Commentario prxvio ad Acta S. Antoni/ n<! diom xvn Januarii. Quamquam neque Athanasius Vitam S. Pauli; neque Vitam S.
Antonii (quod ipse innuit
credidere) scripserit
,

et

multi perperam

sianum ut Beatum% ut Martyrem, ut suum otim episcopum habitum honoratumque fuisse, antequam ipse ad seribendum accederet Item cum in Actorum fine locum sepulcin ejus diemque natatem assignat, dubitare non sinit, qain eodem loco tunc temporis, eodemque die a Tudertinis prvecipue adiri suppliciter cotique consueverit ; sive ab initio {quodaddit ipse) sepidtus istic ab avia fuerit sive non sive etiam illo ipso die re vera martyrium fecerit olim; sive quovis alio, quam quo tum cotebatur. At si de reliqua S. Cassiani nostri
.

Hieronymus. In ipsis Actis cap. i, num. i. Piocletianus una cum Maximiano r\ NTumerantia triumphando Romam reversus est; et quidem, ut apparet ex adjunctis, cum jam uterque, vel alter saltem eorum, esset augustus neque adeo ante annum Christi 281. Atqui nulla hactenusin orbe toto comperta Numerantia fuit, Possev inus quidemN umantmm in Hispania sup-

historia qutvritur, in

certi comperire, nihil,

eame fateor nifiil quidquam quod cum aliis historiis

;

posuit; sed ibi nihil his imperatoribus belli fuit, nihit victorue. Ibidem auctor nosterpost illum re-

'!dinn,conjugiuminissestatuitAbtaviumcumfilia Chromatii tum ex hoc suscepisse liberos, primo Cassianum, deinde atios, ut Flaccum et Venustianum quorum proinde vix natu maccimus excedere anno uno alterove potuit ex ephebis, imperantibus Diocletiano et Maximiano. Et interim sub horum imperio Cassiauum ibidem facit me~
;
;

aut cum hac ipsa satis coheereat. Subjicietur hic tamen, ut cognoscatur quippe cujus in fioc Opere jam non semel facta sit mentio. 13 Martyrium ejus sub Diocletiano notamus, Tempus mar non quia demonstrare possumus, illud sub eo ac- tyrii ejus. cidisse; sed quia non possumus inficiari quod ad Martyrologium Romanum de ilto sic annotavit Baronius Passus habetur in persecutione Diocle- E tianisub Venustiano consulari. Papebrochius qui:

dem noster ad diem xviii Aprilis pag. 542 existimavit, huncS. Cassianum occubuisse sub Maxentioanno Christi 310 ; quia fuvc ejus Acta connectendo cum Actis S. Sabini seu Savini episcopi et martyris, qui in Martyrologiis notatur die xxx
Decembris, opinatus est,periisse Cassianum post datas Romalitteras ad Venustianum Tuscise proconsularem de instauranea Christianorum persecutione: has autem litteras Acta S. Sabini datas esse tradunt pridie Kalcndas Maii, cumprxfectus
urbis esset Hermog-enianus,

dicum adeoperitum, ut ante eum vix va humanis corporibus lang-uores manere potuissent, insuper et oausidioum mnjnmm per totam urbem Romam et num. 3 cpiscopum, et num. 5 inveteratum dienun fr<>( res autem cjv.s minores, alterumeodem tempore a Maximiano instructum potestate vitm ac neois per unnwscivitates, alterum Tuscuvproconsitlem num, et 5. Ecquid bctte?
:
I

quem

ipse

eumdem

aliqtiot

p6

1 1

Eodem numero
nou potuisse

cimina.

reverti Mediolano, quia [hic] Sebastianum, nobilissiraum Modiolanensium civium, habebat, nondum data capitali sentenlia;

mam

ftngit

Chromatium Ro-

omnino censuit esse cum Aurelio Hcrmog-ene itto, qui secundum catatogum Bueherianum pr tvfecturam tenuit sub Maxentio imperatore a\\\ Kalendas Novembris anni 309 usque ad v KaL Novembris anni 310. Sed fuvc sententia primo

sed

eo pro se misisse Venustianum ex fitia nepotem ut proconsulatum acciperet Tuscuv, recusatum

j

ex AcHs
futss,-

Jauuarii MnstraHs, s. S<>bastianum coronatum martyrio virca nnnum Christi 287 aut potiusinitiosequentis, hoc est, antequam secundum anonymum nostrum natus esse vix potuit Venustmnus. Secundo, diu Ckromatium ab

aCassiano. Quis hu8C digerat? namprvmo constat S. Sebastiani vetustissimis, ad diem xx

Hermogenianum Urbis prxfectum faciunt sub Maximiano Augusto. Secundo differunt hxc nomina Hermog-enianus et Ilcrmog-encs, ac maqis eham hsec Eug-enius ^Aurelius, quorum primum apud Sunum et Baronium, ubi de S.
Sabino
buitur Hermogeniano; atterum
:

repugnat Actis S. Sabini, qiuv expressis verbis

tri-

'

^^oconflrmatS.AmbrosiusinPsalLm ,s
1

n-be discessisse Christianum, priusn Sebastianus in suspicionem venissetapud gentiles mutate superstitionis in professionem 7" 7S/ """""' T'''^o, S. Sebastianum nihil Meatolampassum esse;$ed omnia Roma>; ubi eius rehgio primum innotuxt annis ferc tribus Lst converstonem discessumque Chromatii ; Locl
offifto
rf

idotis

xentiotmperatore. Quarto, tam constanter in Actisb. Sabini, et antiquis Martyrotogiis Maxi-

chenum Hermogeni non igitur confundenda viTertio, neque cum Eusebii neque cum ahorum fustoriis videtur ullo modo componi posse tam atrox Christianorum persecutio sub Madentur.

apud citatum Bu-

^oaug^toadscribituripsiusVenJtianima^ tyrmm; ut non dubitarit asserere

oassmno in persecutionem Dioctetiani Not 18 necesse esse ut passus fucrit anno cccin, si judex ejus uent S. Venustianus. Ptura dici pote^unl cum ittustranda erunt Acta S. Sabini Sunt, quos dubios fecerunt sive fuvc Acta nostra aut eorum compendia, sive Ferrarius an non mquecenseri debeat Cassianus'/^
Tiltemontiusde

WodMedxolam velnullum

"'''"' hamatH Sehusiianum abiisse asserat

esset vel teperet

tuenda Christifide certamen.

vrd

S. Cusautna> fuc

*"^ *" to nostrtfidem.

TQm%Uo
>

mamquam
inquis,

ad proscribendam oioTam Quare ahasejus inepUas ad Annt

necibinotaripoterunt
tatia sunt

SuffloitpZZtoZ

non con-

fantlcndits

Tudertmus cum Forocorneliensi, cnm Cornequi eodem hoc liensi. Mecolitur. Et Acta quidem,
gunt zdem genus martyrii, auo

quiatideVtiZZml
scilicet

hic tamen,

otnnes Exeudentur l Verum,

discTloFerra

St

H i/aarc.

quidexiistato/r

satis tuto colliqi

tWitas
Fuderhnos,
et

cultus

longa

Possesstotantean^,,,^-

kujuHd^-apud z:Zia ^atala sepulcri ejus et

i

Acta yoterit ? Ro

iuvc

certum

est

fmsse Comeliensi proprium

^^

eorporis

quimanif,,JtZ fesUss^mespectatS. Cassianum Corneiensem(etli

'

H!/in >,iadscribil,

nunc

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

nunc in hujus
stet
:

27
T\
'!

Officio

Romm approbato
;

non ex-

passionem descriac deinde subdit: IIujus cum ibi Prudentius de bit Pmd. insuo Peristeph. non de Tudertisolo Cassiano Corneliensi agat, hicsit idem quiille. Nescio equidem, quodno nisi nam sit illud Officium, quod appellat; non dubito tamen quin Hymnus ille et citatio Prudentii, pr&ter mentem Ferrarii, exciderint de loco suo
)
;

storiam vel non vidisse, veltacite damnasse auctocum res omnes usque ad finem fere seculi 16 nemo unus de illa verbum ullum fecerit ante editionem Joannis Baptistee Possevini anni 1597.
;

CAPUT
S.

I.

in pag. 509, ubi agitur de Cassiano Corneliensi, paginam sequentem 510, ubi de Cassiano Tudertitituno. Patet id ex indice ejusdem operis, cui Ferrarius Corpora Sanctorum dilum fecit ipse
:

Cassiani conversio, episcopatus,

et

prima certamina.
Ig-itur

versis locis assignata: in eo

ecclesiee tur corpus S. Cassiani, ActaporCorneliensi ac Tudertinie assignatum.

namque non tamquam idem

recense-

eodem tempore, quo Diocletianus nna Maximiano ex Numerantia a triumpliancum do Romam reversus est gaudens, erat vir quidam
strenuissimus, Ablavius nomine, in civitate Tudertina, qui cum eis remeaverat. Hic accepit uxorem filiam Chromatii, Urbis Prsefecti b, et,
invito'

Atavius,
Cussiani paicr,

Tutcix

procontul,

ro Cassiani nostrinon tanti valent, uteorumquantacumque confusio duorum Martyrum confusionemparere debeat in eo, qui legerit qux modo de corpore, non seS. Cassiani Tudertini sepulcro et diximus; etqurn de S. meltranslato inspectoque,
Cassiani Corneliensis reliquiis paido superius at-

tem; sianum. Audito itaque Chromatius quod

,

patre, secum ad propriam evexit civitavocavit eum Caset ex ea accepta prole

filia

sua
fas-

filium perperisset,
cia deferri fecit,

misit nuncios,
tradiditque

et

eum

in

tidimus.

eum
,

nutricihus, di-

cens

Custodite hunc intantem

:

et

quod justum
ut
,

ACTA
Anctore anontjmo
;

fuerit, accipietis c

Illse

autem abeuntes, puerum

,

custodiere.

Qui tam
;

celeriter adolevit

ipse
traiis

Prrefectus miraretur

puerumque

recipiens

ex Ms.

Romano

didit

eum ad

liberales discendas artes.

Qui ex

apud RR. PP. Oratorii

Nerii.

S. Philippi

ita peritissimus evasit, ut ante

eum

vix in

huma-

nis corporibus lang-uores

PROLOGUS AUCTORIS
Aactor pro
filetur vei
tuteni hujus

manere potuisset d; incausidicus mag-nus per totam urhem Rosuper et mam vocabatur. Post pauca tempora Pancratius, proconsul Tuscise mortuus est sinc prole. Tunc veniDiocletianus una cum Maximiano Ablavium
,

re

Romam

fecere, et, consentiente

Chromatio eprorincto S.

Hortaris
ronymus
sicut

ut pater Eassiane et Hie beati viri Anastasius episcopus, sicut Vitam presbyter a stilo prosecuti sunt
rae, vcnerabilis
,

consul factus est Tuscise. ut ubicumque 2 Et augustali accepta sententia sineulla cxaminatioiie,pa> Christicolas inveniret, necaret /; venit in civitatcm Tudernis diversis

Pontiano
cp. Tudert.,
perit misere.

fiistorh

sanctorum Pauli
etiam

et

Antonii, in
,

eremopositorum

tinam

Martini

nensis ecclesi* Severus

venerabilis episcopi TuroDomini servus , conte,

et episcopi Tuxuit; itaeg-o B. Cassiani martyris

auditoque proconsul quod Pontianus epiTuderti convertescopus multos ad fidem Christi quadam, in qua deliret, fecit eum de cisterna extrahi ct eidem sine ulla examinatioue
;

tescebat,

Sed eg-o , dertinae ecclesiEe meo prosequar muri ecclesiarum sunt qui licet meritis tantorum, tafoutes, me imparem noverim;
stilo.

et eloquentiae

men

rog*atiom moquia absurdum reor vestrse

existere
,

bedientem
petitioni;

breviter

satisfaciam

vestrfe

nec verborum
scriptor

fucis

vcritatem

obdure-

cam- ne, dum

quirit

eleganfe pompam

Et incorrigiam a capite usque ad talos trahit g. Pontiaessct terrogans eum, ctijus professionis Christianus sum indignus nus episcopus dixit dixit: Cujus authoritas tibi episcopus. Proconsul doccas ut doctrinam occulte facias , ut praestat hout dcreliuquant deos et sequantur populos episcopus responmortuum ? Pontianns
, :

minem
dit:

tantarum virtutum amittat scienphaleras pompastiam-'non enim magis verborum rerum &ratiamque que sermomim, quam virtutes
lector

Vere mortuus; et resurrexit die quiin se credunt, vitam perpetuam

consul inquit
crificadiis,
:

tertia; et ns,
priestat. Pro-

EHge

tibi

unum

de duobu.s, aut sa-

Spiritus

sancti

expeter^

obsecro vos omnes, in versabitur, ut credatis

Quamobrem manus hber iste quorum

convenit.
,

et vive,- aut

tormentis, quibus dignus

mus

cum mehus sit falsi proferre cum quid penitus nihil dicere, quam nostrorum reddituros sciamus omnium sermonum hodie nativitatis B. Cassianos esse rationem. Unde ut gratia Vin Dei et ni narrandi initium sumam;
quid,

nec

me

vera essc, quas scripsiquisquam putet studio amons ali;

quod

fide careat, posuisse

sicut Dominus tuus < bnes necaberis, etresurg-es, Eg*o semper desideravi stus ResponditPontianus ineus mori, utresurgam, sicut Dominus necari et g-erebanhaec in civitate Tudcrtina Christus.
:

Dum

et Maximiano venerunt, tur legati a Diocletiano Fanum h; quia multi ( hndicentes Ablavio, ut eat

Statimquc proconsul trasticols ibi nunciati essent. episcopum; et ipse profectus

didit eis
est,
i

Pontianum

etpercussus ab equo calcitroso,

tencntes
S.

in itincrc

morsuvccdnt

prosapialeg-entibus aperiatur.

tuus est h. 3 Le-ati vero

Pontiaimm
ante

epieco-

ciif

ANNOTATA.
prgevium num. 10. a Vide Commentarium obsecratio cum neque testesafb Iniquasane narrationis sum, referat neque fontem assignet itaque a longe posterioris bus 'quas asserit rejecta est suprain multis velpartim, vel omnino num. 8. Tmo vero videntur kanc ht; , :

num

duxerunt eum Romam

et

conspectum

renuit Castianxti, jant

Diocletiani

augufltus jussit oue est Cassiano;

ravit

Maximiani; statimque Maxmuanus eum mitti in carcerem. Nunciatumvcnitque

,
,

n,,IITSUS
|

et recepit

eum

tpitcopu*.

custodiam; omniaque

Tunc

ut ffesta fuerant , enarse Cassianus valde rogabat cum, ut

in

Commentario

i!S

ACTA

S.

CASSIANi EPISC. MARTYIUS.

susque

baptizaret : bapfczanoniiue Domini Dei sui Post raortusque est, et ordinatus inter clericos. absconse; revertem iilius cpiscopatum accepit / ibique in civitatem Tudcrtinam m,
in
est

D non adjuvavit * ipse ? 6 Post hffic Venustianus praecepit igrnem acceu- Vdi, et

odjavii

manus

ejus in ig-nem mitti.

:

g-ens

Episcopus, dixit
;

Ig-ni

Quod intclli- "^""u adhibere manus meas

cum Christiafaciebat publicas conventiunculas edot-ebat n. Nunoiatum nis, et multos scholares

Maximian augusto, quod Ablavius esset ab equo calcitroso percussus, et de ponte Ariminenest
si

sed etiam fug-ient peenas merabra, solita virtute Christi. Quibus auditis, Venustiapotes et viscera

nus

fecit

eum

in ferventis olei

dolium

mitti.

Qui

cum
ignis

fuisset in

medio

dolii

bullientis olei, oaslitus

in

fluvium demersus,

Contristatus est
tus;
et.

nusquam apparuisset. autem Maximianus ettotussena-

sumptus

est, acsi

ventorum violentia aliorsum

inclinatus. S. Cassianus tales preces omnipoteuti

decreverunt proconsulatum dari Cassiano, ejus filio primog-enito. Ille vero renuens , nolebat reg-num ajternum pro uiliilo pcrdere ; sed miVictori Maximiano ac Maximiano, dicens triumphatori et semper aug-usto Cassianus debitam reverentiam. Oro te, domine imperator, proconsulatum aut prffifecturam, quain mihi dare desi!
:

ct

Deo fudit, dicens omnia qute in

:

eis sunt, te,

cuncta creasti

sit

Magnificet cselura, tellus, mare, factor iramensc, qui tibi laus honor, et yioria in jeter

mihi rorem tuum de caelis porrig'is, flammas, ut a raeo oorpore cessent propterea laudera cuncti dicant nomini tuo, eadum
et ultra qui et

uum

repellis

et terra

t.

crevisti

alteri

tribue;

quia aliam praefecturam

teneo, aliumque consulatum glisco, atque sub alio

ANNOTAT A
a Adi Commentarium num. 10. b Agrestius Chromatius non legitur apud Bucherium in elencho prsefectorum Urbis; undeannus ejus prxfecturgs non est admodum exploratus, Creditur tamen incidisse zn annum Christi E 304 autsequentem. Videapud nos diem 20 Januarii inAnnotatis ad Acta S. Sebastiani Mart. cap. 2, litt. b; etiterum diexi Aug. ubi deSS. Tibur-

[mperatore milito.
Bujutfrala
t'ltir>

nsthutt

Sjiofcti

KVti Rl
rit,

'

r'

Tunc Maximianus intellig-ens, Christianum ubi erat Chromisit littcras Mediolanum matius Pragfectus, nuncians mortem generi sui nepotcmque illius a sacra deoram recessisse cul1

esse

tura.

vcrti

mum
data

Eodem temporc Chromatius nitebatur reRomam; sed quia Scbastianum nobilissiMediolanensium civium, habebat, nondum
,

scntentia, regredi non valebat p. Venustianum , nepotem suum ; et transmisit eum Itomam ut proconsulatum acciperct Tusciffl, et ubicumque Christianos invenisset, puniret. l)um hffic gerebantur Mediolani, Maximianus augustus vocavit filium Ablavii, qui vulgo habebatur homo terribilis etsine misericor-

capiuli

Vocavitquc

Chromatio, et Sociis, 3. Hoccine est verisimile, quod nepotem avus parentibus ereptum crediderit nutricibus ?
tio,

d
e

Ergo medicinam exercuit homo ea eetate,

eo

loco natus

dia,

Flaccus nomine,

et

direxit

eum
,

ut
,

per
et

plateas

omuium
,

civitatum

Jovem

erig-eret

Christiauos

ubicumque

invcnirentur

puniret.

Quid vero ad Chromatium hoc attinere poqui jam pridem ante natum ex Ablavio Cassianum dimissa Urbis prmfectura, non modo
tuit
,

EgTessus igitur Flaccus cospit multa crudelia contra

En

privatam, sedet Christianam in Campania vitam

delegerat
f
?

Christianos excrcere.
oivitate Spoletana

Nunciatum

est ei,

quod

Et

essetquidam sacrilegus, Greoomine, qui die noctuque populum subvnicbat. Venit ig-itur et in eadera civitate sedens pro tribunali ad se jussit Greg-orium prsegrorius q
,

hoc, consentiente Chromatio et Christiano

et sancio? Vah! Nota interim a Joanne Bapt. Possevino huc Actis nostris multa intrudi nihilo

meliorade

SS

Seustio et aliis 80 Martyribus Tu-

martyrium ejus exagitabat flnire, rolebatque in fratrem suum Cassianum properare"; sed divina ultione, quam Deus pro Sanctis suis exercuit , volutatus iu forum civitatis Spoletanae
sentari, et cito

dertinis, de quibus

actum

est,

dum
est.

etporro

erit

agen-

die 29Januarii.

exspiravit.
:

Ytnmtiann, ultrr Abbvitfltiui

Quitanum
Tuderti
qitci
(01
;

gerebantur in civitate Spoletana Mediolano Komam, acceptoque proconsulatu Tusoia in civitatem Tudertinam deduotus est; ibique sedens pro tribunaii,
Venustianus
venit
,

Dum

haec

fratrem

Buum Cassianum
lig-ari

sibi

varie

iig-uumque
di

praasentarijussit ad

pnceepit, faciebatque

eum

num Admaticum.
_

ianeistom. 2,pag. 49. h Fanum civitas est in Ducatu Urbinate adsi-

Martyr; cur non servatur prasceptum augustalecurnon srae ulla examinatione necatuv ? Porro seF quens dialogismus fere ad verbum huc transtatus est exActisS. Savini apud Baluzium in Miscel-

g Neque hoc sine graviore auctoritate credibile Cur vero tum demum interrogatur sanctus

ca3-

a quatuor tironibus r a tergo, et revolvi a ventrej e1 dixit Consule tibi et nobis; et publice saorifica suramo ac majori deorum Jovi , et vi:

i Et quare non statim occidit? nam teaue id )usserant imperatores, ac Fanum adire

ves.

Tuno

B.

Cassianus

respondit

Dominum

oasliet terraa adoro,

g-natus,

Tuno Venustianus

qui pro nobis homofieri dietnos redemit sua sanctissima passione

dixit
:

ZZn qui sub Constantino floruit ?T aoiUo,

I

^P^jtat Ferrariusin Catalogo Sanctorum Itahxad diem 9 Julii in Annotat, ad S. PontiaUnC n Ui an aliush ^/ueritAblavius
Tam
f

inveterate
,

'

tupple
vti

Adoin
*

qutAtimiie;

penture, adora dominum Jovein et orare quod nihil est. Eadem hora Venustianus praecepil Jovem adduci, dicens ei * Statimque beatus Cassianus aooipiens Jovem in
:

dierum! desine ad

ti

Sed forte deerat

Statuit ergo

neophytus contra praescriptum Apostoalius.

Anonymus, Pontianum eoimo tempore martyrium consummasse; quodnonsa

bis dte 9 Juln ubi videtur ex Actis hisce nostris plusprxsidn speratum
:

manus

r,:iV11

rin " interram; et confractus est $.

nustianus conspexit,

UtVe
esse

Jovem comminatum
,

fuisse,

gum Audu3 tec Cassianus

1
1

ubi jactatus fuerat' et diccbat Heu I quia dorainus aoster in nihilm redactusest; venite et incendam, ius
s

eMUens

lambebat terram

smt,

mea quidem sententia

quam a/errefol "lierrepos

sacrile-

hilius

tnJr
ergo

P s \Eerrarius expungit
;

Jaco-

dit
:

Dommus

beatissimus, res, n . vester in nihilum redaetus, oTse

oAn

Ariminum

adiit,

in eoalem littore

Adriatico

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

Adriatico situm
?

29
;

Ilsec

sane via recta non erat fe-

dinis magistralis

ligatisquc manibus, ccedebat eos,

"

stinanti Tuderto

Fanum.
diximus
24-

dicens
in

insani; et vos decepti estis?

En

mitto

Quam
ii.

falsa sint htec,

Comment.

num.
de

q Hic
itlo

S.

GvegoT\uscolitur
erit.

Decembris ; quando

agendum

r Tirones dici solent vel novitii milites, vel in

qualibet arte disciputi. A terg-o et a ventre mutuatus videtur auctor ex Actis S. Gregorii M.
Spoletani.
s t

Idem paulo

Tam
?

credat
rent.

aliter narraturde S. Sabino. rara prodigia tamdiu ignota ! Quis Idem censendum de iis qiwe infra occur,

vos in carcerem,- et fame peribitis; et parentes vestri nulla nobis dabunt suppedia. 9 Postquam vero pueri hsec audivere, percussi T "ium P^"" vtel sunt a sagitta diaboli et cceperunt plorare. Tunc * * m Maqutr u n hctor lntelhgens animuna puerorum mutatum arman/uri esse, unumquemque eorum circumiens, dicebat Ecce, ego omnes vos mitto in carcerem cum gTaphiis et tabulis. Insurgite super sacrilegum Magistrum vestrum, et interficite eum, et liberate vos et eritis amici principis. Post haec missus est B. Cassianus in carcerem, et omnes scholares ejus; mai

...,,.

jores

autem

lig*atis

tabulis et graphiis, solutis

manibus; minores vero cum manibus missi sunt in

fortuito

carcerem cum

ipso.

CAPUT

10

Interea accidit

casu

II.

quod mulie-

fiic

morluw

ris

et transiens foveam,

Alia tormenta, martyrium, sepultura.

filius equum conscendens, ex equo cecidit et mortuus est. Cui cum nullus potuisset praebere solamen mox mater ejus ad beatissimum Cassianum venit, deferens puerum et instans ante ora carceris,

cujusdam unicus

iuscitnl

B
Idem nova
fupplicia

cum

luctuosa

voce

deposcebat, dicens

ut ejus

Dumque
elige
Jovi,
tibi

hoc audivisset Venustianus,

ei
; :

fecit

eum

unicum

filium suscitaret. Confestim S. Cassianus

,

extrahi de dolio, et dixit

Cassiane frater a,

minatur

unum

quem

aut sacrifica deo de duobus aut in carcere religatus cafreg-isti

;
:

tenis, in

cere tetro recludar,

obscuro jacebis. Cui Sanctus ait Si carnectarque catenis, non for-

midabo

cum
te

poenas, Christi fretus beneficiis. Quod audivisset Venustianus, dixit Et ego faciam caput tuum abscindi; et videbo, si Christus tuus
:

liberet.

S.

Cassianus

respondit
lietor,

Si

mucrone
ex-

mihi paret caput abscindere

cessu raentis adibo
dixit
:

liber in

Dominum. Cui Venustianus et in exiEt ego mittam te Maximiano

;

compatiens dolori ejus orationem fudit pro ipso Domine Jesu puero ad Dominum Deum, dicens Christe, Eili Dei, qui pro salute lramani generis in mundum per virginalem uterum adveniens, formam nostras mortalitatis assumpsisti , ut nos a morte Iiberares immortali [etj indutus mortalitatera, nos in incorruptibilem patriam inferres; qui unicum viduaB filium, ad sepulchrum venientem, iucoluraem reddidisti; suppliciter tuam gratiam deposco, ut puer iste salvus suse genitrici reddatur, et cognoscat, quia tu cs Dominus so:

lus, in cselo et in terra faciens prodigia.

;

Expleta
"

fame peribis. S. Cassianus reNon metuo exilium mundus domus una spondit verbum menm sit sperno famem est omnibus sacrilege Cui Venustianus dixit mihi cibus. Cassiane, adora deos Jovem, Martem, Asclepium, et dic nobis, a quo habes fiduet Minervara ciam, ut exilium, famem, mortem, et ignem non
lium mitteris,
:
:

et

signum vero oratione, ex infimo carceris faciens qui erat mortuus sanctse Crucis, statim ]>uer surrexit ; et qui in lectulo deportatus fuerat
,

*pro
co

racientfl
,

suis pedibus ad propria repedavit.

Ex eadem hora

tam de

finitimis

Eeg-is aeterni
affectus. 11 Tunc S.

quam de longinquis regionibus, magnus atque mirabilis enucleavit d

Cassianus in medio carccris posi

alioquin et vive timeas ? Ergo adora Jovem mulctaberis dira sententia. Cui Cassianus responJesus Christus spes mea est tormenta supedit randi, et ista mihi de eo certa fiducia surgit. Chri,

II,

vi ti.

.!/"

tus, hortabatur scholares, ut in confessione Cliristi

<>'*">""

constanter perseverarent.

Dum

hsec

m carcere

stus dat posse pati

Christus est qui vivere facit.

Non

in nobis, Christe, confidimus,

:

non

in nobis
fac,

Venustianus misit lictorcm ad car- P cerem, trahique prascepit Maroura, Cletum, Tudinum, et Leontium, scholares B. Cassiani. Erat
g:ercbantur,

sed confidimus in te Domine, superare.

1

quos pug-nare jubes,

autem carcer

ubi

S.

Cassianus

inclusus erat
fere

cum
:

discipulis suis,

in

modum
De
iis

cisternaB subtcrlapillis,
lo-

inferlSan
c disci

cto,

pultsejue;
* '.

f. sacii

Tunc Venustianus dixit Testor vivificam et intemeratam deorum nostrorum culturam; quia si non illico diis nostris sacrificas, ut mos est, et
8
et si libes, confestim g'ladio punieris prsevalet vester, ut asseris, Christus nescio quis
:

ranefe,
cataa

constructa?

ex minutis

in

muro

civitatis.

vero

supradicti

ficia

Orgia *

eruat te de manibus meis

et tu, qui

usque nunc

per artem mag-icam tormenta elusisti, jam hinc tibi nulla prodest delusio, nulla tibi largietur prsidia statimque fecit funem mitti in collum ejus, et in altum levari, et cum ung;ulis ferreis unguilas ejus trahi b.
tes,

ante praesentiam impiissimi Venustiani in eculeum levati sunt. Qui dum diu traherentur, venit nuncius Roma Venustiano dicens, ut eat in civitatem Assisinatem; quia nunciatura est, ibi esse sacrilegum et seductorem, Sabinum nomine. Eadem hora fecit de ecnlro
viri abstracti sunt, et

deponi dictos scholares tradiditque eos leg-atis; et profectus est. Ipse vero post paucos dies Assi,

dicebant

Et ridendo eum tunc circnmstanVeniat Christus, et in dig-itos tuos

sium perg-ens praecepit fratremsuum fame

perire
1S

in

cam-re
aphiit
!

ung-ulas

ponat.

Dumque

S.

Cassianus levaretur
est

Tunc

pueri,

per funem a terra, terrse

octo

motus factus
:

mag-nus
qui
vale-

insurgentes
et,

cum super eum, cum

qui

S.

Cassiauo er;mt,
percussisti nos
,

.),

tabulis et grapluis

nmrccun-

in civitate Tudertina, et mortuse sunt trig-inta et

percutiebant eum,
ecce,
ca?dereturi
:

dicentes
tibi
:

Tu

ficiant,
;

animaB

pag-anorum

carnifices

vero

reddimus
dicebat

vicem. Qui
estotc

eum
fortes
;

diu

arentes steterunt, et non bant se de loco mutare, in quo stabant. Videns haec Venustianus, pavefactus est valde ; et prsecepit mitti eum in carcarem, et scholam c ab eo

eum

trahebant,

pueri,

ne

terrcamini et quod ego faciebam vobis bona fide pro sapientia discenda, vos facite mihi, ut ad cfferus pne cjelestia regna atting-am. Unus autem
cfeteris cohortans alios, string-ens

separari; et separati sunt pueri et a lacte dulce-

png-num

et ex-

lcml- QS

So

ACTA
:

S.

CASSIANI EPISC MARTYRIS.

teudcns brachium, Mag-istrum in pectore graphio

ferreo dire percussit

ANNOTATA.
fratrem hunc Venustianum fuissc, tum credemus. inquit Tillemona
S. Cassiani

I)

unde totus sang-uis

nabat. Kt tumultus factus estin carcere ; audivit carcerarius, priecepit scalain transmitti per funem e, omnesque jubet egredi foras egressique
:

ema quem cum

illius

Germanum

sunt omnes;

ratus in carcerc.
troiens extraxit
jiopulo ap-

solummodo Episcopus remansit vulneQuod intelligens carcerarius, in-

tius in Persecut. Dioctct. Nota 18, cum arg-umenta viderimus rainime dubia. Tantumdem ego de avo Chromatio dixerim : de quo vide plura ad diem xi Aug. ubi de S. Tiburtio M. Porro ad-

eum
alii

foras.

verte sequentes

mox Venustiani tautologias, quam

:

13

Faetusque

est

concursus
ridentes,

populorum
flentes,

et

parum

sint

apUe tam severo judici

tumejus mi-

plaudente;

videntes

Deo Marty

eum,

alii

dice-

rtm Mutlrante,

bant

Sic fiant rebelles

deorum
filii

et

principum convestri, et

nee quanto mitiora intorquent Cassiano supplicia ; quam quae jam pertulit ac superavit; tanto stultius proponuntur.

temptores
obedientcs

/7 Audiens h&c
:

sanctus Cassianus epipatris

scopus, dixit

Estote vos
teneatis,

b Atqui
dio

mox

dixerat

mendax

tyrannus, gla-

priucipibus

vestris,

ut

hoc

momentaneum

et

regnum,

reg*num quod est

perpetuum, temnatis. Ubi sunt vestri majores parentes? Ubi sunt divitise, quas acquisierunt? Ubi est aurum et arg-entum? Ubi pallium et purpura?
Ubi
cariora
tinea comesta sunt,-

Sanctum. Imo adverte apparatum hic descriptum et vide, an ad evellendos digitis ungues ullo modo conveniat. Nimirum hsec auctorem sapiunt, qui etiam humanis digitis pro
iri
;

punitum

indumenta? Haec omnia a et corpora eorum in putrem

Hasc dicente
S.

ung-uibus affingit ung-ulas ; quocl tehac in ulta Latinitatis barbarie

c

non memini an-

me legere.

humum
radiavit,

redacta sunt.

Cassiano,

coruscans splcndor missus ab arce poli super eum simulque cum ipso splendore perrexit ad
I

Vide supra litteramn. Resecuit ergoJacobilomnia et quse sequuntur de scholaribus tamquam per errorem expressum huic Martyri
lus haec
afficta.

B Dominum.
die 13
t/ugti.

d Enucleavit. Possevinus vertit, crebbe, id

nobilis

est,
j

Au-

matrona, atque sua patrum collig-ebant g sang-uinem illius in phialas vitreas, corpusque ejus cum aromatibus in finibus arcis reffiffl, quam usque hodie incolse illius teme collem
)

Tunc

excrevit

appcllant, sepeliri prascepit h.

Cur per funem, obsecro ? Si satis longx erant scalce, non opus eratfune; si non erant satis tongse, quomodo per eas ascendi et exiri ex carcere
e

Diem si quferis quando

de corpore cessit ad Christum, tertio decimo die Augusfi raptus est ad sidera poli, propitiante Doraino nostro Jesu Christo, qui vivit et regnat in secula seculorum. Amcn.

Ulopotuit? f Vide Acta S. Gregorii

Mombritium. g Locus erat corruptus. Videtur legissePossevinus atque avia S. Cassiani materna colligebat etc hPossevinus addit, hunc eumdem esse locum tn quo nunc sedificata sit ecclesia S.
:

M. Spoletani apud

Fortunati

M
G.C.

SS.

CENTOLLO ET

HELEM

fflffl.

BURGIS IN HISPANIA

SYLLOGE HISTOHICA
Legitimus harum

Sanctarum

eultus,

Acta,

et inccrt*

quarfam
i

eorum
KoRSHN
SIJD

circumstantiae.
vix dubitet, quin in dicecesi Burgensi situs fuent. Cum erudito isto scriptore Hispano videtur
Christi * aP ud pag. 282 mter plunmos laa Hispanix martyres recenset eham ambas hasce Sanctas glomosumearum pro fide certamen femfnas et nonprocui

UlOCI.KTMNO.

Primo
nim

Quidquid
tit

de ccrlo

legitimum harum Martyrum cuttum probamuse. Martyrologio Lnam

,"Z
^
^-

Hispaniie
loeo,

uentoilffl et

Helenffl

mnrtvrum

has Martyres Burgis hm conclude, eas ibidem martyrio coronatas esse~ teste entm Thoma de Trugillo in ThesaZconcionalorum tomo 2 col. 1487, Valenu ar

/}*

annuStnfZost

SZ

f mn

tTlTrvemaouh qwe
" ui

tHltalu,,, conabtuitgue, ut earum testum cele

"
si "- n

OU83 oorpns, regnante Alfonso decimo

a Gunrii

" itate
-

lyni,

htc

BUr9emi

Sierro dieitur

^Z Z:
in

/hl

Z?,
'"> '-10 can

Si!"' ia
<

et

gensem ecclesiam translato K ercur refelZr ' ' sacro

utriusoup Mn*.t
2

Seorim veTaSn

PorroX aTm

y "*

^*"^ *ffirmabiter.
.

Zni de postea 7
,

V,

>

Chomco
'

generaliHispa-

marlyrii locum Um

,hf Slln

""ogmtum

determtn ^n hunc
esse, etiamsi

nes Marieta in HispanixU, 4

m.
-

la0r a ass mant, etJoan- M rly n !

ecclesias
test

Ta ruTZer, \i P SX

^a

Sanctorum
indigenain

~Zf
ri '""

onio

ywnvM

certammis

memonam

cacumine

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI

K

cacumine

altce

rupis eedificatum esse sacetium,

fabricaverunt basilicam incivitate Siaria,

in

ItCTOSC
|

adquodin annua harum Martyrum festivitate ingens accolarum multitudo adhuc hodiedum pie
Praeterea Cantabri tradunt, S. Centollam fuisse flliam reguli Toletani, qum ex patria ad hunc Cantabrise tractum profugerit, itt persecutionem patris sui vitaret, eamque ibidem cum S. Helena, Christiana ejusdem regionis incola, ab insequentibus ethnicis capite truncatum esse. Quidquid sic de hac vulgari Cantabrorum trdditione, immemorabilem istarum Martyrum venerationem in dicecesi Burgensi colligimus ex illustrissimo Joanne episcopo, qui anno Christi 1436 caihedram Cabilonensem ascendit, et quem nonconfluit.

rum

Lectio ii. F.ictum est autera in diebus illis, ut horaines Christiani, qui tunc temporis erant pauci, per diversas circumquaque regiones audientes ea , quae ipse Deus miracula per ipsarum merita faciebat Lectio iii. Croscente fide Christianorura ct
g;lorificautes.
,

raartyrio

Deum

c. c.

raresccnte superstitione et perlidia

paganorum
fides

sanctam Centollam
invocarent.

in
iv.

cunctis suis necessitatibus

Lectio

Et quanto

nominis

Christiani inter densissimas idolorum tenebras radiabat, tanto miserabilem errorem g-entilium obfuscabat. Lectio v. Tanta namque fuit in partibus istis tunc temporis pro fide Christi constantia

perperam Primum Cabilunensein appellant, dum insua Topographia Sanctorum post Martyrologium Francisci Maurolici apud nos fol. 104
nulli

martyrum, et mors Sanctorum in conspectu Domini pretiosa, quo usque fig-meuta diaboli et simulacrorum phantasmata Domino cooperante,
,

de illis ita scribit Burg-us civitas Hispanise in regno Castellae Huc Centolliae virg-inis et martyris, et Helenae ab ipsa conversae, sub llispaniarum reg*e peremptarum, corpora translata sunt. Infra
.-

a tota Hispania exularunt. Lectio vi. Rex ig-itur hujus reg-ni, cujus nomen propriura forte propter scriptoris incuriam omissum est, cum audiret, quod sancta Centolla Christum colcret, jussit eam suo
conspectui praesentari. Hic toco lectionis vn recitandum prsescribitur Evangelium. Simile est re-

an S. Centolla, quee hic virgo Helenam ad fidem Christianam conB verterit- Sed haud dubie itlustrissimus Joannes Cabilonensis errat, dum hic regem Hispaniarum nominat nam eo tempore Hispania parebat Romanis, adeoque tunc caruit proprio rege, quaobiter discutiemus,
dicitur, S.
:

gnum cadorum
positionis.

thesauro,

cum prima

lectione exet

Deinde resumuniur Acta,

cx

iis

sequitur lecto viii. Quam cura cerneret, nolle a Christi nominis confessione recedcre, jussit illam
variis tormentorum g-eneribus cruciari ; lectio Cruciatam vero et multis verberibus afflictam
didit Eg-lisio
ix.
tra-

fl

de

(/110

auctores d
seeptant,

hac phrasi indicatur. Attamen Lucius Marineus Siculus in Opere de Rebus Hispanise. quod tomo i Hispanise
lis

praefecto suo, ut ipsam,

nisi

a fide

illustratce

recusum

est, lib. 5

sivepag. 314 dictse

incidit, et
:

Christi recederet,

iteratsc editionis in

eumdem errorem

historiam atiter narrat hoc modo

Centolla vir-

go llispana cum multis virtutibus

esset insignis,

Christianamque religlonem accuratissinie servaret, ad reg-em, qui tunc in Hispania rerum summam tenebat, ducta est; qui videns eam in Christo praeconstantissimam cruciari crudelissime dicando
,
,

amplius cruciaret. Vides, hic omnia prxpostero ordine et imperfecto modo narrari nam prius agitur de cultu posthumo et dein pervenitur ad cruciatus pro ftde Christiana toleratos, et interim consummatio marty-.

rii omittitur.

jussit,

postea Seditio praefecto saevioribus, si non mutaret animum, afficiendam tormentis traet

didit

qua Seditius omnia tormentorum g-enera exercuit, ad quae videnda frequens mulierum
;

in

Quapropter subjungimus his magis ordina- eteademmacompletam ejusdem historise narrationem, git ordinata quse ex iabulis ccclesice Burgensis desumpta est, tfr ai " ,M Centolla et quse in apographo nostro sic sonat ^J"' virg*o Hispana cum raultis virtutibus esset insi5

tam

et

'

turba dolentium intromissa est, quae Ceutollam solando rog-abant, ut sententiam mutaret. Quibus illa seieno vultu se majora pati paratissimam esse respondit, omniaque ssevissima tormenta ad mortem usque sustinuit. Ad quam veniens Helena

varet, ad praesidem, qui

gmis Christianamque religionem accuratissime sertunc in Hispania suinmam rerura tenebat, pcrducta est qui videns
;

eam

in

Christo

pi-edicando constantem cruciari

jussit. et postea Egiisio prasfecto sasvioribus, si

:

non

mulier nobilis hortata est, ut non deficeret in torTu vide, soror cui Centolla respondit mentis mea, ne deficias, quae simul mecum pro Christo trudicanda cs. Et paulo post praeses utramque decollari jussit, quarum corpora in Burgensi ecclesia translata fueruut. At ipse Joannes Tamayus Sa:
:

mutaretanimum, alficiendam tradidit qui ntillum g-enus tormentorum omisit, quod in Centollam, p non exercuerit, equuleum, pectines, virgas fcrreas, denique

mamillas seeuerit, atque

,

in

carce:

rem

ut amisso sang"uine interiret

detruserit

lazar, alioquinad quaeiibet explicandapromptus,

ad quam ing'ens feminarum multitudo dolentium, tantam in Virgrincm caruificinam fectam, introducta est, ut cam solarentur, atque ut mutaret
sententiam, rogarent, ut possent adhibitis medicinis vulncra curari. Quibus illa hllari serenoque

ad Martyrologhtm suum Hispanum hac Faldie partem itlius narrationis ita carpit Marineus Siculus in titulo proesidis litur omnino etnomine praefecti, illum vocando reg-em, etistum
in notis
:

vultu

dicit,

multo majora
si

se pati

paratam

et

prom-

ptam
sti

esse,

scirent ipsae, quae martyribus Chri-

vocitando Sedicium cum re vera per illa tempora nuUus in Hispania rex exstitit, nec nomen praefecti, cui commissum raartyrium virg*inis fuit,
,

Sedicius, sed Egiisius erat, ut infra patebit.

Nunc

praemia specteut, inviderent potius, qunin doEg-lisius carcerem irrupit, lerent. Quo audito et Ccntolhc ejus verba contemnentcm * probrosaque verba in dcos jacientem * Iing"uara praeci,

^BConet

tcmncnti
jacieuti

exliibcmus

Actaiilaram
ex Breviario

Acta qualiacumque harum Martyrum referamus. 4 In breviario Burgensi, qitod anno 1502 impressum est, gloria posthuma et gesta earum-

dit,

femina ad veniens, ccepit ejus virtutcm IaudaCentollam re, et nc deficcret in tormentis, cohortari. Cui
et
aliiit.

Tunc

Jlelena

nobilis

Centolla

Ego

libcns

quidem

patior

tu,

ne

Burgensi

n novem breves lectiones divi^ em duntur, quse ad diem iv Augusti ibidem przepo{

Mar tyrum

deflciaa, vide, quos simul mecum trucidanda es pro Christo. Quod cum intellexisset prieses, et

stere ac imperfecte recitantur hoc modo : lectio sanctae Centollae, et Helei. Passionem itaque
nae ipsius colleg^se videntes horaines Catholici illius temporis , Dei et nominis Christi cultores
,

non solum Centollam a sententia dimoveri non potuisse; sed ct Ilelenam ad secum moriendum traxisse, autequara numerus augeretur, jubet ambas simul decollari. Corpora longris post seculis S Alphonso

Augusti Tomus

III.

82

DE

SS.

G.C

Alphonso undecimo regnante Alphonsus ille dccimus numeratur) Gundisalvus transtuht, atepiscopus in ecclesiam Burjrensem

CENTOLLA ET HELENA MARTYRIBUS coquere, cum figmenta pseudo-Dextri (ab atiis plerisque

et

pseudo-

I)

Juliani centies in Operenostroexplosasint. Quapropter pergimus ad alia, quse de S. llelena, socia

que

celebri

pompa quotennis

earuro solennia per-

ejusdem martyrii, apud neotericos diversi-

Bffiprimus instituit. Ex setate pi Burgensis et Atphonsi X vel XI regis facile colligimus, translationem illam post medium seculixui contigisse. Ceterum hsec apographi nostri

Gundisalvi episco-

mode narrantur.
hnprimis supra laudatus Joannes Cabito- ^foew }~ nensis refert, eam a virgine Centolla conversam B f a sed Ambrosius Morales aliique auctores junaerwtt. fuisse; innuunt, S. Helenam numquam fuisse ethnicam,
7

narratio prorsus convenit [si stylum excipias) cum synopsi Actoru?n quam Joannes Maldonatus inter Vitas Sanctorum apud nos pag. 166 Latinc rulynrit. Jam nonnulla horum Actorum ad}

pfftiu

ptm-

uiiiqut teri

pfore

juncta discutienda sunt. Pseudo-Dexter ad annum Christi 300 num. 13 ex novo suo thesauro profert sequentia Seori in Cantabria sancta Centolla civis Toletana, conV) :

ab illis appellatur matrona Christiana, quse Centollam ad fortiter pro fide moriendum ex~ citabat. Secundo nonnulli dicunt eamdem S. Helennm fuisse mulierem aut puellam nobilem, cum tamen a Joanne Marieta in Historia ecctesiastica Sanctorum Rispanisc lib. 4 cap. 10 Hispanice labradora, id est colona vel rustica vocetur.
S.
,

dum

sulis Lucii
est

Ragonis Quinciani filia (Cathanae passa sub Imjus patre L. Quinctinno fortissima virancte Agatba) passa cum llelena vidua in
ecutione

13

Diocletiani Chronicon pseudo-Juquod ex eadem fabidosa ftglina prodiit, num, 1S;J impostorem itlum imitatur his verbis [n Cantabria, urbe 8ero, in tractu Sedum, quod nunc Sedanum vulgo vocatur, celebris est mep<

tiani,

Helenam appellant viduam, exornant. His suffragari videtur Thomas de Trugillo, quando in Thesauro concionatorum tomo 2 cot. 1486 Actis earum prsefigit hunc titulum Vita beatoe Centollje et Helense virginum et martyrum. Deinde gesta earumdem narrare incipit his verbis EccleTertio
S.

quidam

dum

alii

eamdem

titulo virginis

sias

multae celebrant festum

harum gloriosarum E

moria sanctte flelenc viduaa,

Tolrl;m;r
tinni,
grienfl
,-t

et sanctse Centollse

m;trt\ ris,

filite

Lucii Rnng-onii Quin-

martyrum et virg-inum xiii Augrusti, quse comprehensas sunt et incarcerem conjectfe, propterea quod
Christum prtedicarent et confiterentur. Attamen idem scriptor Hispanus columna sequente in fine Actorum nos ita monet De Helena quidem nou:

viri

t-onsuluris,

quae

anuo

circiter

ccc fu-

patris severissimi

tabros se

rabiem, Toieto ad Cancontulit, et oum Helena vidua, eadem

Dioclefcianiperseoutione, passa est.

Defensores hoinscriptiones 3

nulli auctores

rum Chronicorum varias alleyant

ut ex

significare videntur,

eam viduam
omnes, quod
fuis-

esse

iis hunc Quintianum consulem eruant. Sed Nicolaus Antonius in scriptis posthumis qum Matritianno 1721 ab amplissimo D. Adriano Coninck, proadmo eruditi auctoris consanguineo, nobis perhumaniter communicata sunt, emdenter demonstrat, has aliasque inscriptio-

at vero de Centolla corcordant

esset virg-o, et
set.

numquam matrimonio conjuncta

Ingenue fatemur, nos defectu veterum monumentorum de variis hisce opinionibus nihil certi posse statuere. Quare has simitesque controversias eruditis incolis utterius discutiendas retin-

nes nec huic Quintiano, nec tempori, nec toco convenire. Non tubet nobia hanc cramben re-

quimus nobis enim sufficit, ambas has sanctas Martyres ab immemorabiti tempore in Ecclesia Burgensi publice honoratas fuisse.
:

I>E

SANCTO JINIANO ABBATE

FUNDATORE MONASTERII MARIACENSIS

a
G.C.

PICTAVIEMSl GALLLE

PlOVmCIA

COMMENTARIOS PHJEVIUS.
S
I.

b-embili.

et publicus

ejusdem m s,
\.\M.
"I

Lujus Sanctl cul.us, distinctio ab alio sauc.o , ofessio monastica p Acta;

et

WWII.
Sanqutin
u,,.

tycus,

fftinc
<

tuni,

M
e

Fehetus,

Wionm

^^ ^^
est

huncSanetum hodierna
'"
,,M

Dorganius

tnrn

"

tfatiyrolo

nomine S annunHant; sed Menardus, Sausvctius ,iui

-

die sub

religionis deposuit, tantaque fuit sa cti tate

giU

viarioPicta
"fenti eo(i-

mstn * lemproMm ^mappellarunt.Q u idguidsitde

'"fltumcolligi

^enw.aliiaueMenolooic^veteribus
ine.publi.

uteretur.
ul. S)

(ur.

sexBrSo
semldupl

eSnde admonasterium IVobiliacense delatum pubhcx venerationis testimonium non oportlfhfc

.

apudMariacum sepultum

Corpus ejus inuumeris coruscans mir a

et

PosSl
Wtushs

?"^9?*H celebrat

rc

";"""/-'

officio

cZZZZl Menolr^ ~3Z

Lectio quarta
'"''" ,

summatim quxdam

Daa NobUmcensis aobili g-enere i Piotavorum re ortns I

.

"r"-

E7S
cl,

monumentis de immZorabiut mem mblh hu abunde constet.

Cn liCtUS
f

m V*

Sancti cultu
Occi-

pr*dioquodam,

,,uod

lLtl
S.

G n0nus

in Viti*

JPWnim

W.

Jumanum nostrum confundit cum

altero-

ejusdem

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

33

A ejusdem nominis eremita, quem

nonnuUi
confitndunt

cumeremitu eiusdem no
minit.

Gregorius Turonensis in libro de Gloria confessorum cap. 103 memora ^ ei cujus festum die xvi Octobris colitur cum enim Gononus lib. 4 Operis mox laudati retulisset Acta S. Juniani eremiUc, post hiecibidem pag. 209 in notis perperam scribit sequentia Festivitas autem sancti Juniani xvn Calendas Novembris celebratur. Olim corpus sancti Juniani
vulg*o in monasterio Nobiliacensi Nouaille, in agro Pictaviensi. Tempore vero per-

quo dicitur
servasse
,

ejusdem

Junianus regulam S. Benedicti et deinde annalista Benedictinam Sancti professionem ita impugnat
S.
: ,

mmi
Geon

c
i(

,^

quiescebat

secutionis hsereticorum, seniores monaclii illud in

prsedicto

omnes

obrerunt,

monasterio absconderunt sed quia jam nemo scit locum, ubi sit abscon;

Vulfinus qui postremis Ludovici s, Junianum Pii temporibus floruit, et beatum Junianum, OU- nonfuim BenedUli jus Vitam scribebat facile finxit monachum Bcnedictinum, quia opus suum Godoleno transmissurus erat abbati monasterii Xovnliacensis (supra et infra Nobiliacense appellatur illud monasterium) in quo sancti Benedicti regula tunc vig-ebat. Si Junianus Bcnedictinae disciplince se suosque sodales addixit, hanc certe non ab alio,
,

Haec Boetius

quam
potnit.

a Mauro

Glannafoliensi

abbate suscipere

ditus hic thesaurus. Est

prsedieti

autem beatus Junianus

monasterii patronus, floruitque circa an-

At quonam tempore tyrocinium posuit in monasterio Glannafoliensi ? Anachoresim profitebatur,

illis

num Domini cdlxxxv tempore Clodovsei regis Erancorum. Sed quia Acla illa, ibi a Gonono preemissa, spectant ad S. Junianum eremitam, erronee eidem in notis adscribit translationem corporis ad coenobium Nobiliacense , patronatum ejusdem monasterii et novissimam sacrarum reliquiarum occidtationem quse omnia ad hodiernum S. Junianum abbatem pertinent, ut ex
,
,

Radeg:undis Pictavium pervcnit, et ab qui monasticen ediscere cupiebant. Egressus est e cellula, ut ronstrucret ccenobium, ac multis prseesset disripulis non
jara consulebatur,
j

cum

autem ut

unde normam Benedictinam inagTumPictaviensem aftVrret. Tunc etRadeg-undiserexitmonasterium pucllarum, in quo regulam sancti Ccesarii voluit observari,
profieisceretur Glannafolium,

ijUO divci

B paragrapho sequente evidenter apparebit. 3 Interim audiamus Cointium, qui in Anna-

nulla sancti Benedicti raentione facta,

quam

sune

non
set.

oraisisset,

si

Junianus, qui

spiritualis ejus

sus esse

nstenditw

Francorum ad annum Christi 54-1 num. 99 hunc crassum Gononi aliorumque errorem ita
libus
refellit
:

pater agnoscitur, familire BenedictinaB se addixis-

dum
fuit,

beatum

Nonnulli turpiter hallucinantur, inquit, Junianum, qui Radegundi notus

altero saucto Juniano ere-

visum

Hoc argnmentum adeo validura Benedictinis est, ut beatum Junianum in Martyrologio

confundunt cum

Bencdictino retinendum non censuerint, nisi beatam Eadeg-undem iisdcm tabulis iuscriberent. Ve-

de quo sub Clodoveo reg*e et Roricio episcopo Lemovicensi sermonem fecimus. Prior pamita,
tria

rum Radegundis,

Cameracensis

fuit

posterior Pictaviensis

quse reg^ulam sancti C:esarii sequebatur, inter monialos Benedictinas annumerari non debct, nisi Cresarius Arelatensis episco-

prior in episcopatu Lemovicensi degit, posterior prior ad obitum usque solitarius in Pictaviensi monasterium vixit, posterior eg'ressus e cellula construxit, rexitque ; prior ex hac vita discessit, cum Euricius Lemovicinse dicecesi prseerat, poste;

pus sodalibus Benedictinis accenseatur id vero repug*nat setati C&sarii, qui monialibus coenobium condidit ac leges pvsescripsit, antequam Mau;

rus in Galliara ex Italia se conferret.

rior Euricio

diutissime superstes fuit

Christi
et,

pcrvenit
octog*e-

enim ad annum

quiugentesimum

simum septimum,
reg-is,

Gregorio Turonensi, Lemovicensem ecclesiam anno quarto Childeberti sive anno Christi quing-entesimo septuageteste

Philippus Bastide, monachus Benedictinus ex CongregationeS.Mauri,coniposuitDissertationem de antiqua Ordinis S Beneditfti intra Gatlias propagatione, quam Mabillonius in Actis San5

cnntra auetoret Renvdi-

ctinos id jui-

sim asierentet

ctorum ejusdem Ordinis post partem secundam

secidi tertii edidit, et quse iterum

Autissiodori

Exosimo nono jam reg-ebat Eerreolus successor teste qui post Pairicium annis quindecim chii, Portunato, sederat ; prior colitur decimo septimo Kalendas Novembres, posterior Idibus Augustis
, ;

anno 16S3 separatim impressa est. Laudatus auctor cap, 14 hujus Dissertationis jam retata Cointii

argumenta

refeliere conatur, et
finxit,

rimefert verbum
pavit, illudque in

prior in dioecesi Lemovicensi deccssit, sepultusque

fuit

primo vcgerquod adversarius usur- P deteriorem partem accipiens,

in

ad Yigennam fluvium, ubi oppidnm nomen posterior obiit sancti Juniani nunc etiam servat conditusque fuit Moin episcopatu Pictaviensi Nobiliacum, ut riaci, unde postea translatus est Insuper erronea illa confusio suo loco dicemus. satisfacile detegitur ex Breviario Lemovicensi, quod amboshos Sanctos diversis diebus colit; eredie xvi Octobris ibi festum S. Juniani
,-

ibidem
nionis

ita interpretatur

commentum

Cum primo hujus opiAnmilibus adverti, diutius

:

attonitus ha^si, miratus, qui fieri potuerit, ut vir eruditus et pius tam Ievibus argumentis, nullo
auctore,

antiquum auctorcm cpiscopali dignitate

i

nam

g-ratuiti mendacii ausus fuerit arguere. diotinum, id Pacile finxit, inquit, monacih u Bj mentitus, Junianum monaest, nimia facilitatc

fulgentem,

Lectionibus mitee celebratur ritu duplici, et in gesta ejus recitantur. Die secundi Noctumi xin Augusti ibidem in Officio sanctte

chum Benedictinum

exhibuit.

autem Radegundis tantum

Juniano nostro,
et

minus tmseriptort 6 At, salva interpretis pace, mitius ac detorum invidiose hoc verbum explicari potuit fing-ere
:

fit

commemoratio
Intercessio

de
etc.

S.

cotlecta

de

communi abbatis prxscribitur. Denique distinex diverctio utriusque hujus Sancti aperte patet Actis, queeinter se conferri poterunt, siseorum
quando successores nostri Vitam S. Juniani Octobris mitee, favente Deo, acl diem xvi
strabunt.
ereillu-

persunsum habere, imag-ialiisque hujusmodi putare nnri, ex hypothesi raro accipitur, ut variis eoDemplis phrasibus non probari posset, et apud auctores lingux Lati-

enim pro

facere, sibi

Nunc

alia qusestio occurrit inter

Cointium

et scriptores

tem enim in Annalibus Francorum ad annum Christi in 559 num. 12 exhibet fragmentum Actorum,
:

Benedictinos, qui S. Junianum abbaCointius Ordini suo passim vindicant

Hinc feria secw^i,' 1 'nschx Chriin O/ficioecclesiastico, quod de apparitione duobus disciputis euntibus ad castetlum sti facta Emmaus quotannis recitamus, ex Eomilia S. Gregorii Papie teguntur ad rem nostram sequennamquc eompotia: Se irc longius finxit fing-cre

nx passim videre

est.

nere dicimus; undc ct compositores luti, tigulos vocamus. ltaque secundum hanc molliorem et usitatam significationem Cointius tantummodo
asseruit*

34
1X7011

DE
quod Vulfinus Boelius
S.

S.

JUNIANO ABBATE.
/fe-

asseruit,
cerit

Junianum

G.C.

monachum Benedictinum,

etfacile sibipert

nachorum Gallias ad
sive

ccenobia post
institututn

adventum S. Mauri in Benedictinum transierint,

suaseritautimaginatusfuerit,illumfuissetalem
eo quod in monasterio Mariacensi vel Nobiliacen
si, ettjus

ut ipse Mabillonius in taudata Prtvfatione 5 num. 64-i?idicat his verbis : Non tameu adeo
et

abbali Godoleno Vulfinus Vitam Sancti

clara

aperta

sunt norma? Benedictinae seculo

dedicat, tunc regula S. Benedicti vigeret.

in assertione Coinlii sic intellecta nihil

Sed

videmus

ex quo Annalisla ille possil de illata contumelia accusari : nam de eodem biographo sine injuria dici polest, quod Clotarium facile finxerit, id

Nec mirum nam, ne quid de temporum longuinquitatequerar, Iiobc propag-atio facta solum non est per coloniarum transmissa huc illucque examina, per novas monasteriorum constructiones ; sed per
sexto in GaJIia propagatas vestig'ia.
:

certe

<li tih

wlali

Sancii admotJutn re~

perperam fecerit dominum et possessorem Thuringim, <o quod fratrem suum Theodoricum indebellandis Thuringis adjuvisset. 7 Ilndrianus Valesius lib. 7 Rerum Francicaest,

regulae

tacitam susceptionem et observationem,

quam cum prima?vo morevivendi antiqua primum usurpavere coenobia, tum solam, crescente sanct-ae
reg"ula3

existimatione et auctoritate, rctinuerunt.

mvtur.

illum Vulfini Boethius Vulfinus episeopus in libro de Vita Juniani confessoris ad Qodolenum abbatem,... Brittharium patreni Eade360,
:

rum, apud nos tomo i pag. errorem carpit his verbis

Concilium Turonense secundum, anno nLxvn celebratum, canone xvn et xviii monachis quemdam
qui vulg-atum a beato Mauro institutum nondum passim invaluisse, satisarguiit. Ex hispates, non nihil certi statuere posse de regula, quam secutus est S. Junianus, qui his ipsis temporibus vitam anachoreticam duxerat, et deinde in ccenobio Mariacensi
prEescribit

jejuniorum et psalmodiae

modum,

cum

e reg-ula nostra diversus

omnino

sit,

gundii

r-

iii;,.

Franeorum

appellat, falsoque

ait,

Chlotharium, quem ffloriosissimum et excellentis-

simnm, ;i<- orflio,l\um reg-em vocat, inter ceteras olarissimaa ae feroeissimas nationes, nobilissimam Toringorum g-entem surc ditioni imperioque subjeB eissei quippe Toringi a Theodorico,
cujus unius
Chlodovei
flliis

flnes attingebant,

subaeti, tri-

butariique faoti

monachos congregaverat. Igitur, lite illa adhuc pendente, iransibimus ad Acta nostra eorumgue
scnptorem, de quibus nolitiam

sunt,

Cblotario (ut diximus) in

priBdse con-

Psmium
tento.

Iati

quamdam prseVilam Sana Labbtu

fratri

auxilii portione

"
iii

n
/""/< in liap
re.vllnallli

Ipse Mabillonius innotis ad Vitam S. Juniannssime Joannes Georgius Eokhardus l mmenlariis de relms Franei.v Orienlalis e/nscopatus Wirceburgensis
</.

viam saggeremus. U Philippus Labbeus noster in Nova Bibliotheca manuscriptorum librorum tomo 2 apag.569 PnusvulgavitActaS.Jumam,quorwnauctore?7i
assignat his verbis. , auctore Vulfino ex apographo R p Jacobi Sirmundi, Societatis Jesu theolog-i , quod eontulimus cum variis probae
Vita sancti Juniani confessoris episcopo. Nunc primum edita
nota^
et

cti

oditam

lib.

4,

'"'"'"

num

11

*""""/'"''' //.

authenticam fidem in

titulo

uoetn nallucinationem refellunt. 8 SicuH ii/Uur laudalus biographus

>iiii,i,
i

^icamilem

Vulfini

Brrare i>nlnir.

lotanum Thuringiam

facile cresuse ditioniimpe-

""""<

noquesubjecisse.quia rex ille simul cum fratre suo Thunngos debellaveral, ita eliam haud diffl-

membranis,

-,,
.

i persuadere poterat,
,,,
,

S.

sal,

Junianum k-

/;

,;,.

Uumab
;:

prert

'"""" .^arioveral. Sed etiamsiutraCointium aliosquefalsa <> ftnus tn lns duabus suis assertionibus a nritateaberraverit, tamen hi.no minime seoui;;'
'

ilhus successoribus admissa est, et ouam "'".v sua mlale in monasterio MariaceZZ
';':'>;

~>
nimia

versatisumus,utadmmutias descenderimus et vamantes nullius fere momenti lectiones obser-

penes nos sunt. Postea Mabillonius inter Acta Sanctorum Ordinis S. Benedicti seculo 1 pag. 307 et sequentibus edidit ex Mss. codicibus monastemi Nobiliacensis eamdem Vitam, cum quaeditionem Labbeanam contulimus, notantes inmargine priecipuam utriusque editionis varietatem: nam in ea coltatione non adeo scrupulose
quffi

"

'"'f'"" '"'"'""

'"'^'^contramentem

smm

facilitate

mentilumeTe

i':':;:;:^^;'""'?''''^--^^^
Iti
"I,

2"
nuZ
12

verimus.Quinimo,ubividebatur vitium typothetxaut amanuensis irrepsisse, unam editionem

> et vocesnunrQU0 SCHptas *< ris et Y

emend
reduxiin utraque haceditione ha-

,hf,

ctum

'"v.i
itii-

Jam

fortasse

nonnemo a nobis exinet

iniha)
ut

ad hochernam orthographiam Quandoquidem

notttht

bttmut

conscripsit

lu/fimis
Boetiu*.

soripta in ccenobio

NobiSenl

Mf

^*1

'

"< '< ipta

dovici

Pii

Lu-

^afatione,

in

qua

Godoleno abbati;
verba

",

et

qusemm horummo*

Nobiliacensis

narrante PHADlCTO AUREMUNDO, QUI AD .

EHAT.

otnr'? ^ ^^tione caenobii qu* haben,^ T* difficultM <*> habenturindicto exemplari; Sicux
'

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

A erat, cognovimus nam non remundus qui vivebat tempore
; ,

35
lf,10l
I, (,

potuit iste AuClotarii

,

uti et sancti

primi miracula sancti Juniani narrare Boetio Vulphino. qui vitam agebat tempore Ludovici Pii. Verum

cum

dicat

cognovimus, non
se

vero atjdivimusj

non audivis.se ab eo; sed ab aliis, ad quos horum miraculorum notitia pervenerat, primo auctore Auremundo, qui hominibus SUS setatis ea narraverat. Dein illam suam explicationem uno alterove eorumdem Actorum textu confirmat, ac denique ibidem notitiam notatu dignam suggerit his verbis Certe vidi hanc Vitam Gallicam factam , incerto auctore , in qua dicisatis innuit,
:

Juniani Vitam, in littera.s retulir Vulfinus Boetius episcopus, exGothis originem ducens, qui forsan Sigibranni chorepiscopus fuit. Florebat tum Vulfinus poeta apud Aurelianos, de quo ITieodulfus ejus urbis antistes in carminum lib. 2 cap.
13, et incerti edita.

An

is

auctoris metrica epistola a Morelio postea factus episcopus et Vitae sancti

sit

Juniani scriptor? Quisquis

hic auctor, Junia-

sepultum fuisse dicit in ccenobio Mariacensi apud Pictoncs quod cnm ad angustiasrei familiaris redactum esset, Xobiliacensi unitum est sub
:

num

initium seculinoni; dein Prioratus, ac

clesia paroecialis evasit.

demum

eceathfdram
Pictavirnstti

tur
incertx sedis
eniscopus,

Auremundus

illam

soriptia

posteritati

consi-

gnasse.
13 Quidquid sit de hac anonymi interpretis Galli opinione, certa illa Auremundi lucubratio,
si

ignota fuit Labbeo, Mabitrerum hujusmodi indagatoribus, qui omnes tantummodo recensent unicum hujus Vitee scriptorem, de quo Mabillonius in Annalibus Benedictinis lib. 5 cap. 56 ita disserit Junianus interim apud Pictones anachoreticam vitam aliquamdiu semulatus, in arctissima cella, veluti reus in ergastulo, reclusus degebat.
exstitit,

umquam

lonio, aliisque

sedulis

quidam auctores priorem Maopinionem secuti sunt, et hunc Vulfinum Boetium confidenter episcopum Pictaviensem co~ gnominarunt. Interea nos seculo nono niUlum hujus nominis episcopum hactenus interpr&sules Pictavienses reperire potuimus, neque novissimi
billonii

15 Nihilominus

atsiqnarunt

in litteras seculo nono retulit Vulfinus Boetius Pictavis degens, rogatu Godoleni abbatis Nubiliacensis, cujus peu ixobedientiam

Kes ab eo gestas

contuaire imperiis
loquitur)
veritus
est.

(sic

Is

est

ille auctor abbati Vulfinus Boetius

pto

quem Drepanius poeta in carmine eidem grammaticum Aurelianensem vocat

ad
sibi

inscri,

atque

Galliw Christianse editores talem invenerunt Soin editione Labbeana Concitiorum tomo 7 col. 1697 Vulfinus episcopus subscribit synodo, quie anno S35 apud Theodonis-villam cetebrata est. Nescimus, quo fundamento Joanries Georgius Eckhardus nuper in Commentariis suis Francise Orientalis tib. 29 cap. 35, seu tomo 2 istius Operispag. 282 agens de eadem synodo, hunc Vulfinum appellaverit episcopum Pictaoiensem, cum in hac subscriptione sedes ejus non exprimatur. Quare cautior fuit Jacobus Longuevallius noster, qui in erudita sua Historia ecctesiie Gallicanse tomo 5 pag. 4-35 et sequentibus recensens varios

lummodo

jj

scribendum
est

impellit.

Drepanii

nomen
,

Lugdunensis ut patet ex ejus epistola ad Moduinum Augustoduadscititium

Flori

diaconi

nensem episcopum, ubi se Drepanium in epistol inscriptione, Florum in carmine dicit. Aliam ejusejusdem carminibus in Aualectorum nostrorum tomo primo habes, metrice itidem scriptam ad ipsum Moduinum quem Ludovici Augusti cognomento Pii principatu vixisse constat. Hsec optime conveniunt tum Flori tum Vulfini Boetii setati ad quam proinde Drepanii hactenus incerta setas revocanda
Flori epistolam
aliis
,

dem

cum

ejusdem synodi prsesulos, quorum cathedras noignotam hujus Vulfini sedem prsetermisit. Ex his omnibus sagax lector facite videt, nos nihil certi posse definire eircaprwfatum Actorum scriptorem etsi enim Vulfinus itle episcopus incertse sedis vixerit temporibus biographi nostri, tamen adhuc ignoramus, an hic ab illo et a grammatico vel poeta Aurelianensi distinctus sit. Itaque hanc notitiam ab aliis exspectabimus, et interim ad posthumam Sayictinostriglorinn' /,rogrediemur.
verat, sibi
:

Vulfinus in prologo hujus Vitaa se origine Sardicit nec dubito quin Boetii nomen uti et Drepanii Ploro ipsi adscititium sit pro more illius temporis eruditorum. Sic Carolo Maest.

matam

II.

Posthuma

Sancti gloria

ex

gno Davidis

Alcuiuo Albini Eabano Mauri Radberto Paschasii , Gothescalco Pulgentii cognomina litteraria adscripta erant. Theodulfus episcopus Aureliauensis Vulfinum cum scholaribus
,
,

duplici sacri corporistranslatione,

et

miraculis tunc patratis.

suis laudat.
cui

tamen

14 Mabillonius hic

non meminit de episcopatu

Cum corpus tribus annis

visset,
et

S.

Jnniani ducentis quadraginta Miquit

Au-

in monasterio Mariacensi quieille

ilin <"

uliqui

cum

Vidfini Boetii (istud Boetii

nomen

Vulfino inin titido

locus

propter assidua betla fere

J " n """

MabiUonio

terdum prseponitur et tamen dignitas apud Labbeum nostrum

;

subinde postponitu?*) quse

prologi sic diserte exprimitur In nomine sanotsB Trinitatis. Incipit prologus Boetii Vulfini episcopi ad Godolenum abbatem de Vita Beatissimi Juniani confessoris et sacerdotis. Attamen Mabillonius alibi, nimirum in Actis Sanctorum Ordinis sui

pag. 307, ante Vitam S. Juniani non solum episcopi titulum huic Vulfino Boetio tribuerat, verum etiam eidem biographo cathedram Pictaviensem assignacerat.Sed eruditus ille scriptor Benedictinus videtur postmodum de hac priori sua opinione dubitare, eamque tacite retractare, dum seculo iv Qperis proxime laudaii agens de translatione ejusdem S. Juniani parte i pag. 4-30 et sequente in observationibus prwviis lectorem ita monet Fusiorem ejus rei narrationem,
secido
i
:

in solitudinem redactus esset, ultintus istius ccenobii abbas Godolenus faventibus Sigibrando Pictaviensi episcopo et Fulcone abbate sancti Hilarii sacras has reliquias honorifice alio transferre decrevit. Prsecipuam hujus translationis occasionem Mabitlonius in Annalibus BeHuic nedictinis lib 30 cap 46 sic memorat translationi occasionem pnebuit nova basiliea Nobiliaci exstructa a Godoleno abbate, qui eain anno (nimirum Christi 830, de quo Annalista Bene, , .

dictinus ibi agit) et quidem octavo Idus

bris,

Novem-

quae Dominica dies erat, in honorem sancti Hilarii dedicari curavit; eademque die sancti Juniani
reliquias in

novam basilicam cum soienni

Orientem juxta
al-

pompa

transferri, Iocarique ad

taris crepidincm, testeVulfino Boetio ejus tcmporis

auctore

D6
UJCFOil

DE

S,

JUNIANO ABBATE
dominationem docerent. 20 Interea post obitum gdoriosissiini CaesariSj qui imperium Francorum amplissime sublimavil, et feliciter per aunos circiter quadraginta octo rexit, atquc ab omui barbararum natiouum iucursu fortiter proteut, ejus nobilissima proles, excellentissimus imperator Hludovicus sceptra imperii reg-euda suscepit. Eo videlicet feliciter imperante, et filio ejus gioriosissimo Pipino Aquitanisa

auctore, qui libruin de Vita et translatioue sancti

D
eolennitaic

C.C.
mensr ffovcmbri anm
880.

Juuiani eidem (Jodoleno abbati nuncupavit. 17 Primo ex his Mabillonii verbis colligimus,
illam sacrarum reliquiarum translationem anno Christi S30 factam esse, qum chronologia confirmatur ex Chronico sancti Maxentii seu Mallea-

quod apud Labbeum in nova Bibtiotheca manuscriptorum librorum tomo 2 pag. 195 ad rem nostram habet luec pauca Anno ab tncarcensi,
:

natione Poraini ucccxxx basilica sancti Hilarii NobiJiaco drdicatur, ct corpus sancti Juniani illuc
transfertur a iMariaco villa;

reguante

beatissimo antistite Sigibrando

" al. dcesi

quam translationem

et venerabili viro , Fulcone, abbate * basilicae sanctissimi pontificis

Pictavis sacerdotio fung*ente

fecerunt abbas Godolenus, adjuvantc Si^ibranno

episcopo, ei Fulconc abbate sancti Ililarii. Secundo ex iisdem eruimus, ecclesiam monasterii Nobiliacensis die sexta Novembris dedicatam fuisse,

Hilarii

cong-reg-ationem reg-ente;
,

eodem tcmpore
praiposito*,

abbatc
'

Godolenus

sub monastici

Ordiuis

Mab.

pra^erat abbas in

jam

dicto Nobiliaco monasterio.

proposito

Visum

est

illi,

ut corpus illud sanctissimi Juniani

,

cujus dedicalionis anniversaria memoria illo die in ccenobio Nobitiacensi hactenus recolitur, ut taudatus Mabillonius in notis ad hisloriam hu-

de loco, quo situm erat

ubi ccetus monucliurum
quia,

transfcrret ad locum, Deo militabat idcirco ubi conditum prius fuerat, non dig-no vide:

jus translationis testatur. Tertio denique discimus eumdem Vulfinum Boetium, qui Vitam S. Juniani conscripsit, etiam hanc translationis historiam lilteris mandasse, cui assertioni Cointius in Annalibus Francorum ad annum Christi
,

batur honore

coli,

nec

officii

d.ynitate, nec

lampa-

dum

illustratioue perornari.

21 Denique anno septimo-decimo

imperii

jam

adNobiliucensc ccenatrans-

supradicti Csssaris, faventibus et consultum ferenti-

bus poutifice Sig-ibraudo

et

Fulcone archi-capellano, bium

t<*lx

830
tur.
poitguam
longotempo
re

num.

61, et alii

auctores passim suffragan-

trauslatum est corpus sanotissimi Viri a Godoleno abbate et mouachis jam supradicti loci summo
,

sunt,

L/d/beus noster tomo 2 taudatsc Bibliothecse pag. 57S Imitr Vulfini lucubrationem Actis S. Juniani subjunxit, et Mabilionius in Actis Sanrtontin Onliuis llrnril irlini SCctllo quarto parte l
is

cum honore et veneratione dig-uissima, relig-ionis cultu per omuia exoruata, concurreutibus undique sacerdotibus et populorum catervis, et venerabilibus episcopis obviam venientibus, relatum * est Mab. corpus ejus in basilicam beati Hilarii, quam idein lum
struxit.
inla-

pag. -iU

eamdem recudit. Nos ex priori editione quam tamen cum posteriori conferemus, illam transcribimus hoc modo Ig-itur cum
et 433
, :

per innumera annorum eurricula crebrescentibus malis, et bellorum maxime immanitate, totius
li-eretur in solitudinem, propter ineolentiam tyraunorum inter se decertantium , priucipatus culmen ambientium,
videlicet

venerabilis abbas mira operis pulchritudine couSitum est ad Orientis partem juxta altaris
:

Aquitaniae provincia

crepidinem cujus diei solenuitas duplici prssfulget privilegio, scilicet quia eodem die et cor-

pus sanctissimum cum pho, siout prB&missum

et

magno apparatu
est, et
illic

et

triumest,

reconditum

Mtih. esl

Francorum regum jugo colla submittere nolentium, tanta clade et incendiorum flagrantia oonsumpta esset *, ut his concerlationibus non solum lvspublica depcriret, verum etiam
el

domus

ipsa dedicata,

caslestis

Eeg-is habi-

taculo consecrataj ubi, divina prasstante clementia,

insig-nia coruscant ubi et dig-na petentibus praestantur beneficia, tribuuntur postulata, et peccatorum remissio
,

miraculorum frequenter

moua-

Ohorum Ordo penitus annullaretur. Unde accidit, "t ooenobium illud, quo sanctum corpus mag-no
relig-ionis
ret,

conceditur

oultu

venerabatur descrti solitudo

fie-

ct

onmis exinde monastici ordinis cultus abo-

leretur.
;
iii

momiftt

rio Htaria-

CMUi

quie-

8ed post diuturni temporis excursum 1! divina miserante clementia, tyrannoruni superbia debellata est, et sub piissimo

imperatore Carolo

verunr.

tennventus est loous utilior monaonis ad incolenaum, nomine Nobiliacus, constructus

in

monastici Ordinis vjg-oivm pervruit, ea videlicet de eausa , quali-

tum ornatusquc perduota. Verumtamen Iocus aequaquam postea ad pristinum

unitas Eoolestffl restituta et loca incendiis eonflagrata e1 olade beliorum consumpta, Iterum restaurata, et in sui decoris
{
,

l'x

>vddji

rst,

ct

quentta

Ancreas Saussayus, dum in Martyrologio suo meminitj (raihcano ad diem xv Novembns P annuntiat
se:

seculorum. Amen. 22 Cum hsec translatio , ab auctore coeevo de- dcqua (ronsscnpta, evidenter ad S. Jumanum nostrum spe- laiionectiam ctet vix intelligimus, quid in mente habuerit Snussuyus

exoptata, prastante Domino nostro Jesu Christo cui est regnum et imperium, g-Ioria et virtus cum Patre unitate Spiritus sancti per infinita secula

staille

eoolesuB

wrro

exutum, et miracul templo ccenobitico honoravit, ad quod quam patronus ibi coleretur,

sancti ./uniani confessoris et eremitie, quem -sanctus Eemig-ius baptizavit Spintus sanctus multipUci gratia replevit, Pipinus rex Aqmtaui. carne

I pso

die

beatissimi

pontifiois

olemmter

sacros

deferri

thns

Hilarii

poHincntibus adspicit; distans jamdiotuslocus NobUiacus ab urbe kta^i

oumommbusad.

ad quan. basilicam etiam illud coenobium ubi idem venerabiUs Junianns corpore
i,

oonfessoris

requievit'

milhbusquinque;quoin
sin
'r
'

loco

monachorum

W
"i

um, in Pictaviensi tractu, ubi a tione, cong-rua cum veueratione,

fu
fc

Metati conspieme episcopum Pictaviensem. Exsta/Suc isigne hoc monasterium, Nobiliacense uuucupa-

fecit

^ eu^
f

cMrum
ut
t

per Sigibrannum

prima reposisancti

"

:i

( '

n - ,v

- l,i0
m
,

* ub

beatissimi Benedic

^nl^.n.Mut.d^nUssiu.eea^pitDcomilitai^
qua c anssimi
eruditi claruerunt locis de jam

onst.tuerentur,

monastioi ordinis apprime tantum, ut etiam phrinTis supradicta congre^atione abbates

,,

viri, et

que m GaTifT u?" Gallia furentibus, jamque i ; Pictaviam sam vastantibus, naonachi seniores fflS venti, ne impetu repentino impia h*c turta

*""-*-

>-i*S

S
in

hocsacrarum
laris nrprffi

irrueret 1

'

n matnro mature fflonosi sui Tutei

llljlw

pr;(

pus

ibulem irreptehensibiliter custoditur ad

Jjj eTemXm
sayi

>

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

sayi annuntiationem notanda occurrunt, ,l circa cam 23 Cwm Saussayus huic Sancto addit titidum nbi8atiqitod eremitre, imprimis dubitari posset, an Martyrodubium swjlogus ille non fuerit secutus Gononum errantem, gerit. qui translationem hodierni S. Juniani perperam altari Sancto Juniano eremitsc applicuit, ut paragrapho prsccedente ostendimus. Attamen videtur utrumque illum Sanctum satis distinxisse,

37

Consilium regis abscondere bonum est, opera autem Dei revelare et confiteri honorificum est. Quapropter nos opera Christi, quse per g-loriosissimum confessorcm suum Junianum nostris temporibus operari digfnatus est, revelare et confiteri convenit ad laudem et gdoriam nominis ejus, ad
cens
:

G. C.

aidificationem
,

dum

in Martyrologio suo Gallicano festumS. Juniani abbatis hac die,et annuamS..) unhxm eremitse

memoriam

diexvi Octobris annuntiavit. Quinimo laudatus illeMartyrologus annuntiationem, quam numero prsccedente exhibuimus, verosimiliter excerpsit ex additionibus Usuardinis Molani qui die xv Novembris habet sequentia : Eodem die beati Juniani confessoris, quem beatus Remig-ius baptismate lavit. Similia die xv Novembris inter Auctaria Usuardi nostri illustrati ex codice Heriniensi retulimus. Sed an S. Junianus ille,
inquies, qucm bentus Remigius b;iptismate lavit, ab hodierno S. Juniano et ab eremita ejusdem nominis diversus est ? Ingenue fatemur, nos id

audientium, tit cognoscant omnes, quia opera quae operatus est in diebus patrum nostrorum, operatur et nobiscum, non nostris quidem meritis, sed quse benefioio pietatis et eorum interveniu patrum, quos nobis larg-itus est intercessores,et ad corrigendam vitze nostrse gravitatem*
*

for(e piavi-

proponit imitabiles.

lalcm

26 Agg-rediamur
nostris os

ig-itur

promissi operis
diffisi,

munus,
:

iil

fjuotwic
c*-

quidem de viribus
,

sed divinsa largi- xynadus

tatis auxilio fulti, illius videlicet, qui ait

Aperi
,

lcbrabatur,

tuum

et

ego implebo

illud.

Vos autem

re-

Patres et Fratres, juvate prccibus, quod caritativo injunxistis imperio, nec admodum vobis nostra displiceat rusticitas,
iiiteg-ra
,

vcrcndi

dummodo
,

sola et

ut a vobis tradita est

rerum gcstarum

hactenus ignorare, eamque distinctionem vel conB fusionem die xv Novembris examinandam esse. Interim non videmus, cur Saussayus translationem S. Juniani nostri die xv Novembris commemoraverit quandoquidem hoc die vi ejusdem mensis contigit, ut ex supra dictis liquet. Denique non satis clare percipimus mentem ejusdem Martyrologi , dum superius asserit corpus S. Jnniani in monasterio Nobiliacensi a prima repositionc usque ad impias furentium Calvinistarum grassationes congrua veneratione servatum fuisse si enim his verbis indicare velit.primam sacri corporis repositionem inmonasterioNobiliacensi factam esse, haud dubie a veritate aberrat, cum ex antiquis monumentis constet, sacras illas reliquias plus quam ducentis annis in ccenobio Mariacensi prius quievisse , ac inde monasterium NobiliacenseannoChristi S80 translatas esse.Nunc adalteram ejusdem sac7"i cadaveris iranslationem
, ,
:

complaceat veritas. Cum exorti essent peccatores, sicut fcenum et veluti vepres et spinse terrenam suffocantes messem, ita maligni quique dorainicam E devastarcnt vineam, placuit episcopiset abbatibus, et quibusque religfiosis viris coucilium debere fieri, in quo et prseda?. prohiberentur, et res Sanctorum
injuste
sublata?

restituerentur

et

cetera

raala,

quas speciosara sanctse Dei Ecclesisa faciem fceda-

bant

ig-itur

sub anatliematis mucrone ferireutur. lloc concilium in coenobio Karrofensi cogi fuit destinatum, factusque est ibi grandis ex pago Pi,

ctavo et

Lemovicino

et

adjacentibus regionihus
et

multorum concursus populorum. Nam

raulta

corpora Sanctorum ibiallaiasunt,(piorum piiescntia et religuositas roboraretur et malig-norum prsecacitas retunderetur.

Sane

illud

concilium divitia (ut

Miracula.

creditur

voluntate coactum pcr Sauctorum prajfrequentia

illustravere

sentenliam

At

vero iuter cetera Deo digna Sanctorum pignora, etiam gloriosi patris exuvia? cum decenti honore
delatae sunt.

Pastca anno
Christi

progredimur. 21< Olim moris

988

Sanctorum aliquando deferrentur ad tocum, inquo concilia

erat, ut reliquisc

27 Sed inter hasc ag-enda

cti
g-e

cum

a ccenobio san- nonstnemi

Patris elatte essent reliquite, non

multum

corpus ejtu-

cetebrabantur. Sic feretrum sancti Bcrcharii abbatis Dervensis in synodum Aireiensem, teste Mabillonio
et

a monastcrio hi, qui Sancti vchcbant sarcinam

,

lon- rocutocfeto tum i'st.

consederunt

ct

sacrum onus deposuerunt. In eo

delatum est, reg-nantc Rotberto rege, snucta fides inter multa sanctorum corpora
,

igitur loco post sanctissimarum reliquiarum eve-

QVM SECUNDUM MOUEM PROVINCI^ FERUNTUR

ad concilia, principatum tenuisse dicitur. Simili modo corpus S. Juniani delatum est ad synodum
quse anno Christi J8S in monastcrio Karrofensi
l

ctionem devotio fidelium Crucis erexit vexillum ob memoriam et recordationem, quod ipsi sancti Patris reliquiie quievissent; et ab eo tempore us-

que

cAto Christi

nunc quicumquc febricitans accessit invonomine per interventioncin ejusdem

,

habita

est,

ut laudatus Mabillonius expersonis

Patris pristinam consequitur sanitatem. Inde ergo

aliisque adjunctis recte demonstrat.

Porro hanc

cum

sacri corporis

delationem
et

descripsit Letatdus

sissent,

monachus Miciacensis,
cupavit Constantino

opusculum suum nun,

ad villulam, cui Rufliacus oomen est, accesmansionem inibi aoceperunt norteinque illam in Dei laudibus et hymnis pervigllem ducen,

abbati Nobiliacensi

quos

tes,

facto
in

ambos exeunte eodem

,

secido decimo floruisse exi-

nus

<i(/

Mionasfc

rtumJTarro
/ense

stimat Mabillonius qui inter Acta Sanctorum Ordinis Benedictini seculo vi part. 1 pag. 434 et 435 eamdem Letaldi scriptionem ex Ms. codice Pictaviensis monasterii S. Cypriani vidgavit. 25 Nos hic transcribimus breveyn illam histoDoriam, quse loco proxime citato sic habet mino patri Constantino, et ceteris Fratribus Nobiliaci coenobii Frater Letaldus in Domino salutem. Ad sublcvandos Tobiae labores ang-elus RaphaSl missus a Domino postquam eum non solum ab aerumnis eruit, verum etiam beneficiis divinai pietatis adjuvit, rcversurus ad eum, a quo missus fuerat, a quo exiens non discesserat, eos, quos
:

deles fecere peribolum, ut locus ipse, quo sacra raem-

mane, iter arripuerunt; sed nihiloraieodem loco, quo quieverant reliquiae, fiChristiani ex lento vimine quasi quoddam

bra looata ftierant, ab accessu hominum et animalium tutus rcmanerct. Post multos dies taurus
ferox acccssit, et cornibus

atque costis

eamdem

scpem ludibundus conoussit; sed mo\ ut a sepe corruit et expiravit. In eadem quoque recessit
,

ingenti imbre lacuna Buccreverat, qute susceptam aliquamdiu retinens aquam, pro n lriitia sanctorum pignorum, ad abluendum pluloco ex
lier,

rimos invitabat, inter quos accessit quffidam muelepliantino laborans morbo , quffl cum <\

eadem

se lavisset aqua, pristinffl sanitati restituta

beueflL-ii

superni

munere

erexerat, alloquitur di-

incolumis rcmeavit ad propria. Quamvis hic

nuU lum

88
tlXTUkt

I)E S.

JUNIANO ABBATE
rum
reprehendere
detrahere
,
,

C.C.

lum fiat verbum de reductione earumdem reliquiarum, tamen haud dubie hm, finifa synodo KarroNobiliacense relatx ibifensi, ad nionasterium servatcvsunt usque ad tempora demque reverenter
quibus CalvinistcV Galliam depopulabantur tunc sawum S. Juniani corpus furorihorum hsereticorum subductum fuit, et simul cum pretiosa templi suppellectile ita absconditum ut postea
.-

livore seere. 2

quam quam

simplici

sua proferrc, et malint mente eondi-

Quamobrem
,

elegi
,

tuffi

enim

detrahentium [ potius ] pafretus et oratione quam per inobedientiam tuis contere insidiis Aperi traire imperiis. Aderit enim ille qui ait
:

sanctitatis reverentia ^protwt ' K JWtH

abbatisGodoleni

inveniri non potuerit, ethacienus lateat, quemadmodum Saussayus, Mabillonius aliique te-

implebo illud. Qua de re obsecro lectorem ne mentis acumen obnubilet * ineruditi sermonis rustioitas, cum mentis esuriem
os

tuum,

et eg-o

Mab.

oli-

mutilct

Nunc accipe ipsa Acta, quorum scriptorem et auctoritatem hujus Commentarii indistantur.
i

tanti viri sanctitas internse dulccdinis

preestet;
ret,

refectiouem nec fastidium incomposita oratio g-eneejus insig-nia facta,

ffiternse

cavimus*

cum miraculorum

vera-

citer relata,

adhibere possint

bcatitudi-

nis pascua.

ACTA
auctore Vulfino Boetio.

Sanctorum
et

ante mentis nostrse oculos virorum illustrium praeclarissimos antiqui hostis triumphos adhibemus, et terreni
et
ei

Nam cum

actus et carnis illecebrae fatiscunt,

animus

in
*

Ex

nova Biblioiheca manuscriptorum

Philippus
et

superna * inardescit. Nam quid aliud sancti viri in hoc seculo fuerunt, nisi sptctacula futurorum, secundum Apostolum Speet speculum mentis ctaculum facti sumus angelis et hominibus ? Quod tale spectaculum umquam reg-es terrse re;

Mab,

sti-

pretna

librorum, ubi
noster lomo
tibus
edidit

Labbeus
sequen-

perire potuerunt, in quibus vanissimos dies suos

2 pag. 569
Vitam

consumpserunt

quale Martyrum victoria et Vir-

ginum

inviolata corona?
fit

Quibus spectaculis mens

hujus

Sancti
editione

a desiderio terreno

aliena, in

amorem Dei

fer-

quam nos contulimus cum

Mabillonii, qui

ventissima,in capessendam felicitatem sag-acissima;

eamdem

inter

Acta

quale sanctorum Patrum quo non vestium sordes absterguntur et crinium impexa deformitas, * corrig-itur, sed menvita,

quod

tale spectaculum,

in

Mub.

te-

Sanclorum
seculo

Ordinis

Benedictini

tis vitia

fug-antur,

virtutes

adhibentur,

sponso

meiitas

primo a pag.

307

vulgavit.

suo Christo sine macula cohgeretur, ut fiat inens absque rug-a et macula, casta et mentis intuitu et
si

PJIOLOGUS.
Auctor imperltiam

corporis integritate, ut dig-na fiat amplexibus sponintroducenda in caslestibus thalamis, ang*elorum

choris hinc inde suffulta.

gnetur, cujus

*uum excu
*nt,

scnbendia illustrium virorum prKclarissimis I.gestis et nobilissimis triumpbis, ut in futuro

adbibuerunt, quibus etfacundia sermonis, et nitor eloqitentia;' sensusque plenitudo exuberabat. Maxime hi,
liberalibus artibus
inviolabiliter sciri possint, nec ulla temporum diuturnitate aboleri, illi maximcstylum

manet

in

Quod ipse prtestare diimperium sine fine persecula seculorum. Amen.

regnum

et

ANNOTATA.
a Getae et Sarmatae vel Sauromatse est natio Gotthica, ut

qui

apprime eruditi, et rhetoricse

Procopius Ccesariensis

lib.

1
:

de Bello
Plurimse

ab

facundiaj et dialecticte dispositionis congruentissima connexione poilebant. Quibus non solum artis pentia, et argumentorum ingenia, in quibus
ipsis

Vandalico cap. 2 testatur his verbis quidem superioribus fuere temporibus

sunt

hodieque

cunabulis nutriti fucrunt, suppedi'abat verum etiam genuini sanguinis

i Latina lingua, acerrimos explicando, quas vellent, roddebat. At vero ego homo ab stirpe Bomana penitus alienus et <'<"' Sannatum a enti.s oriffinm, toahens, quibus mag-is barbara initio

go H,a,Kc gcntis

prosapia, et ori-

nationes Gotthicae ; sed inter illas Gotthi Vandali, Visi-Gotthi et Gepaedes cum numero tum dignitate prasstant. Olim Sauromatae

dicebautur

in

t.t,

quamvis rndtaenHi inter jrammaticos, rnetorioosque non mintae nutritus fnerim

"'
lI
'

quam Latms eloquenti

s,s

sermonis g-arrulitas
notitia,

exti-

lnftmtUB

Ualt.

mgeni, tarditas

et

naturalis

<luodamrao<

quemadmodum
oreavit.

ffnrties

do

nequaquam eloquentem
seriberc

sed * se-

nitus

ataueram

Unde ne
in poitee

ali,,uid,

rnm

quod

datum Procopium, S. Isidorum ac Jomandem plura vidempossunt. Nobis hic sufflcit exponere quomodo scmptor Aciorum se ex
tum stirpe onundum
Getica

quidam etiam Getarum nomen tnbuerunt. Vocabulis quidem omnes ut dictum est, nulla vero re praeterea inter se differunt. Certe Sarmatas Getis conterminos fuisse colhgimus ex hoc pentametro Ovidii tib Tri stium, elegia 10 Juncta pharetratis Sarmatis oraGetis De origine et moribus harum gentium apucl lauipsis
1.
:

ac Melanchlaeni;

tt
<iu

legentibus ridioulum foret. Sed quia tu sanctitas, reverentissuuc abba Godolene b

Sanna-

dicat.

-h.,Iiterarrando,, |11 ,

ut tibi insignia miraoulorum g-esta tanti 'viri" possim oratione, sorlptitando explioem e

co

.vstasuiZua'

b Hic fuit postremus abbas Mariacensis ui secutononocorpus s. Juniani Nobiliacum traZ fern curavit ut novissimi editores GallZcZt stianx tomo % col. 1289 asserunt,
t

tam prxvii vidimus.

et "

fZnmen vommen

&D
CAPUT

DIE DECIMA TEKTIA AUGUSTI.

39
IX

CAPUT
transacta,
et

I.

collatam tanti muneris gratiam. Et cum esset adolescens, nihil puerile aliquando gessit, nihil, quod reprehensioni pateret. llonestum habens vultum,

lUHt^H

omnibus gratiosus; de

ore

ejus

dulcia semper
spiritalibus

Patria Sancti, adolescentia in eremo

digressio

profluebant eloquia. Pascebat

litterarum sensibus magis,
ratu.

mentem

quam escarum

appapiaque Adolcicaiii*

ad Acta

6 Ccepit adhuc adolenscens tentare anachoreta-

sanctce Radegundis.
scribere Vi

rum

vestigia:

nam

ssepe segregatus

a coEevis suis

exereitia tn

Beatissimi
viri

et virtutum miraculis prseclarissimi

solus meditabatur in lege nostra *, et quasi furti- crenw, vas orationes, et psalmorum modulationes remotus * Mab. Do-

tam S. Ju~
niani,

Juniani

monachi vitam pariterque

insi-

gnia gesta scripturus, valde me imparem ad illius insignia facta referenda judico. Quamobrem vestrse

exercebat, numqviam otiosus. Aut enim Domino preces fundebat, aut lectioni operam dabat, aut psalmodiis iudesinenter instabat.recolens illud Apostolicum Qui non laborat, nec manducet sed et Labores mauuum tuarum quia illud Psalmistce
:

miui

sanctitatis orationibus posco

,

mentis adnisu
tas, et

confidens

in

auxilio, ut ille qui

mutorum

adjuvari omni supernae majestatis linguas fecit diser-

manducabis, beatus es et bene

Apostolus
:

tibi erit

et

quod

ait

ex ore infantium et lactentium perfecit sibi laudem, qui etiam brutorum animalium lin-

Otiositas et insolentia semper iuimica

guas coegit humanas proferre loquelas, adspirabit

cceptis nostris,
et

calamum

ipse temperabit, qua-

suntanimaB. Legebat frequenter Cauouicas et Apostolicas Scripturas, etiam sanctorum Patrum Vitas, et Martyrum victorias, et coronas Virginum. Quo-

tenus athletae sui certamina dignis

valeam sermonibus explicare, ut et illius sublimia facta ad multorum perveniat notitiam, et proficiant salubriter ad medelam. Unde illam individuam Trinitatem, qui est I)eus unus, triuus in parsonis, unus, in
substantia, cui est
fine,

rum

exemplis

mentem semperarmabat, eteaagere

prasclarissime

tentabat, quse viri sanctissimi et fortissimi victo-

riosissime et

egerunt.

Cum

vero E

post aliquod temporis excursum ab adolescentiae eetate ad juvenilem transiret vigorem , solitariam

summa

potestas, aeternitas sine

gloria sine, initio, nullius temporis excursu initium sumens, nullum habens finem, suppliciter

adesse posco; cui hic Sacerdos venerabilis toto cordis desiderio haesit, nullisadversitatibuscedens, nullis prosperitatibus sui moderaminis vitam excedens, in prosperis humilis, in adversis spe con-

anachoretarum arripuit vitam. Neo visum est illi quod solitarius deserti incola fieret, verum etiam in arctissimo propriis manibus constructo locello semetipsum veluti reum in ergastulo reclusit, ne oculis aliqua delectabilia cerneret, quse mentis oculum a visione divinae majestatis averterent hic modico terree caelique spatio fruens, ut
satis,
;

cujus habitatio ab omnibus remota, semper solitariam diligens vitam, ut certius menjustitise fitis oculum inreverberata acie ad solem
stantissimus
:

in caelestibus latitudinem totius beatitudinis possideret.

7

Cum

haec ita

agerentur, processu temporis

digredilurad

geret.
*/uem S

4 Cibus
com
lis

ei

perexiguus corporis; potus natura-

Joanni Baptisix

parat.

aquae liquor, vestis vilissima, coma intonsa, corpori vix et maxime impexa squalebat; balnea adhibebatur. Ita se in omnibus agein anno semel Baptibat, ut si quis eum cerneret, statim veluti

B. Radegundis nobilissima, et orthodoxi gloriosissimi viri Chlotarii conjux, ex partibus Germaniae transiens Ligeris fluvium, Aquitaniae telluris accola esse ccepit. Cujus tanta meritorum praerogativa extitit, ut toto orbe clarior haberetur, et in

Ac(a sanctx
Radcgundis,

pago Pictaviensium,
terraB finibus posita,

in

ultimis
in

quemadmodum
prae-

stam Joannem ante oculos mentis haberet, quem

usque

Orientem ejus
resplenderet.
et

Dominus Salvator
davit, et de

sicut ille

noster de vestium ciborum parcitate omnibus exulit. Nam Domini testimonio non erat arundo vento

vilitate lau-

clarissimae

sanctitatis
praidicti

lumen

Tem-

poribus

jam

principis

gloriosissimi

C nec

agitata, ita hic nullis adversitatibus frangebatur, prosperitatibus elevabatur, nec laude suavior,
:

propter ejus pra^clarissimae virtutis triumphos et aniini prudenti^simi dispositionem regnum ejus undique diffunderetur , et
Chlotarii regis,

cum

nec vituperatione asperior reddebatur

secretorum

plurimae
tiones

nationes dominatui

illius

colla subjice-

nemorum opacitatem diligens crebro, nullo comiDeclinans tante socio , solitarius gradiebatur.
conventus, et tumultuantium effeprocellas populorum, caelestis jam habitator artubus praegravaet incola adhuc terrenis ctus mens in sutus. Nam etsi corpore terrae haerebat, civis effecta suavi modulatione, pernis angelorum

rent, inter ceteras famosissimas et ferocissimas na-

Toringorum valde
fecit

nobilissimam

gentem

secularium
,

hominum

suiimperiiditionibus

esse subjectam d.

Nam

cum

contra

eam arma
in

corriperet, et viriliter diillo

micaret, adeptus est ex

praeclarissimos triumillius
,

phos. Et

cum

praedam gentis
puella

populi ca-

Adhaeinterno cordis affectu semper meditabatur suscepit dextera sit anima mea post te: me autem
:

tua.
tl

postquam
illius

extitit in 5 Igitur nativitatis ejus exortus

indicavitnu-

talem

Pictaviensi in sibi subjecto territorio,

locum,

aBriossio

b,

in

pago nuncupante praedio quodam vocabulo, Campa-

neptis, derent, ha;c sanctissima capta est. Quae cvim conspectibus Brittharii filia, cohxsit excellentissimi regis oblata csset, statim animo ejus. Erat quippe elegantissima, speciosa nillaec pueet venusta aspectu, labiis gratiosa.
regis

mis

rilem adhuc habens aetatem,

rex nobiliter nutrire
jussit

quam
et

invictissimus
instruere.

litteris

n
c

originis niaco c, nobilissimis ex progenitoribus nobiliter ab iisdem parenprosapiam ducens, qui

Quas

illa

sagacissime

didicit, et

streuue operibus
qux
regi
fuit.

exercuit.

tibus educatus,

et

litteris

instructus

quas

ille

8 At ubi

adhuc puer omni mentis conatu

derii fervore didicit, et in ventre

cum magno

desi-

memoriae condidit.
feliciter

Cum
rum

vero

a pueritia in

adolescentiam

deposuit, transisset, comam ob cultum religionis discendo, et divinarum Scripturadans operam in

notitiam incapessendam. Quam tam efficaciter a Deo sibi adeptus est, ut omnibus patesceret
,

ret aitate peracto caregis sociata est et nuptiali obsequio Quam tauto amore rissima conjux cffecta est e. habere aliquoties dilexit, ut nihil pratfer illam se Sed illa Beatissima, quamvis regali fafateretur. sublimata, et tanti culminis regiai dignistigio
tatis

ad puellares annos, et fienubilis, et apta nubendi, complexibus

ventum

est

Clotario

nupta

gloriam adepta, omnia pro nihilo ducebat;

9

semper

Augusti Tomus

III.

4Q

ACTA
in

JUNIANI ABBATIS
mente interno spatio essent sejuncti; sed conjuncti manebant. Interea cordis affectu semper frequentacrescente relig-ionis cultu, cum plurimi vir retrusus rent locum, in quo idem beatissimus

MWimtl semper
tur,
bat',

quotidie

Christum meditabaamplexibus sociailli se semper spiritualibus horis denudata vestig-ia basilicam nocturnis perlustrabat, matutinasese agens paupesui pectoris antro
g-erebat.

teme

rum curam

Surgrens a Iatere

reg-is

fre-

quenter de convivio,

cum

pauperibus cibum et

Jfo&.gerebi

potum sumebat, monachorum nutrix, servorum Dei amatrix. In tantum enim se de virtute in virtutem ag-ebat * ut rex jocaretur, non se reg-i-

compuleruut eum speculativam ducebat vitam sibi soli proficiebat, fleret exinde egredi, ut, qui plurimis ad salutem; qui tam precibus quam etiam
,

exhortationibus assensum prtebens, qui ante solita-

nam conjugem, sed monacham habere. Quae Sanctissima non multo post tempore, relicto regali toro, tota se Deo mente et corpore consecravit,
vclarninis sacri cultum arripuit, Aquitaniae pro/

riam deg-ebat vitam, ccepit esse plurimorura pater, socianssibi monachos, quibus et doctrina ex exemplo ducatum ad cselestia reg^na praberet. Habens

secum

relig*iosissimos et monastici Ordinis praecla-

rissimos viros, utpote, qui

cum

tali

ac tanto viro

fug-a

veuit, et

ob amorem

tanti
,

viri

Hilarii f,
ele-

degebant.
10 Factum est post aliquantulum temporis, ut cogereuw cog^entibus fratribus sacerdotalem suspiceret gra- preuBemo-

Pictaviensis

quondam

Pontificis

ut ejus meritis

et doctrina proflceret, et

incolendum Pictavis

git; ubi postea, jubente et permittente^ invictis?

/i

dum,

et qui

pater

erat

monachorum

fieret au-

%aea d
,
-

simo
et

reg"e

Chlotario

g,

monasterium

condidit,

ctoritate et tanti ministerii praeclarissimus doctor.

^ crr

sub reg-ula B. Csesarii, pontificis Arelatensis h, vitam ducens, secum plurimas Deo sacratas habuit, etcleraentissime instruxit, et ad cgelestia perduxit.

Adeptus
et

tantas dig'nitatis officium,

mactabat quosacrificium,

tidie in cordis

ara dig-nissimum

Deo

B
a

ANNOTATA.
Nuncupante poniturpro nuncupato, qucephraest,

priusquam foris hostias offerret visibiles, interius semetipsum offerebat hostiam vivam sanctam, Deo placentem rationabile obsequium, E fletibus lacrymando quemadmodum * se baptiza- Mdb. U0 q bat, et sic Deo hostias offerebat. Proficiebat quo- dammodo
,
,

tidie

de virtute in

virtutem

ut videret

Deum
,

huic auctori admodum familiaris sequentibus patebit.

sis

ut

ex

quse retro sunt obliviscens in , anteriora se extendens, penetrabat visione csele-

deorura in Sion

b Teste Mabittonio, pagus

Briou, situs est in

ille

Briossius, vutgo

agro Pictaviensi ad amnem vernacule dictum la Clouere.tte qua Sancti patria etiam Iladrianus Valesius in Notitia Galliarum pag. i)S consuli potest.
c

sanctissima Radenec enim, ut aiunt, aliud tegrainis habuit, nisi quod ab illa conficiebatur. Nara vestisejus cilicina de caprarum pilis,
g-undislanificiis suis fovebat:

stiura

arcana secretorum.

Quem

quae iu

modum

caracallse b,

quam nunc cappam

Campaniacum,

teste

eodem Mabiltonio, ver-

vocamus, perseverat usque in hodie, [et] apud

nos
tis

nacute appellatur Champag-ne saint Hilaire, unoque tantum milliari a Briossio distat.
il Ffilsmn est, inquit hoc loco in notis Mabiltonius, Chlotnarium Toring-orum jrentem SU33 di-

est, qua3 ita ilkesa perseverat, ut nihil vetustaredoleat, candido colore perfusa,- sed et illa San-

ctissima catenam ferri ab

cepit,

quam super nuda

illo sanctissimo viro accorporis sui induens, us-

floni

imperioque subjccisse, ut alia occasione in

Commentario pnevio diximus.

e //.'

que ad exitum mortis g-estavit, quae catena propter iilius sanctitatem usque hodie valde houorabilis

hoc loquendi

modo contra virginitatem

habetur.
/;-/*>

Commentni pr.TviiadActa hujus sanctx matronx

disputabimus.
egregius itteprxsut Pictaviensis etha>reticorum malleiis, cujus Acta majores nostri ad diem 13 Januarii illustrarunt.
'

S. Radegundis, ab aliquibus assertam, 3

Curaque multarum virtutum miraculis jam coepit crescere raonachorum numerus, qui cum sibi locum proximum *
11

CC11S .

praeclarus haberetur,
cerneret, ubi
pserat,

ttlS fll>Hll

Clotarium

Ific est

phus initium

regem
*

transivit in agro,

&
ntus

Is est Ctotarius

primus

S. Radegundis, de

nominis, maquo in Actis hujus San-

istius

Lvs.vputs mentiooccurret. h De regula hujus sancti Cxsarii in

Commen-

gredi.

antelucanos conventus celebraret, accidit eo tempore jam supradicto g-lons.ssimo Chlotario Aquitanicas partes in-

c.Cumque ibidem conaretur construere cellulam ubiDeolaudis hostias immolaret, et

co

suae relig-ionis adsumnuncupante Casto lo-

Mah. per

cxij;imm

Cumque

venisset in regis

teru>prxvioadVitamS.Radegundisetiamabunde agetur.

panteGavarciaco rf,diffamatus vir aservisloci illius, diceutes, quod

et terntorio fisci aliquid ejus

pnedium nuncuille apud re em ff

de
illius

pnedio

usurpare mterentur, et

sibi

CAPUT
Lamooitica

II.

Sanch

vita,

sacerdotium

innoccntia contra falsam accusatio-

nem miraculo
tio

lianura , Slbl i u palatio praBsentari. At ille illuster Aurehus paret dictis, perglt cura omni festinatioue ad cumque vent eS set ad qu religiosissimus J'"an US .com morabatur, reperit eum , oratorio
vir

sanctissimum Sacerdotera Junianura per quemdam raagnum virum, nomine Aure-

motusrex

monachi inconsulte vindicare. Unde com-

jussit

? ^-.

'-"-

patcfacta,

postratum
et

more

funda-

terr,

solit

preces

monasterii Mariacensis.
B. Junianus olausus in loco nun

q-em paululum dum

ng-eretur, etsibi,

Domino
ut

sustinet,

tantus
Cnm
5ii-

o tcmpore

quod injunctum

Entel ab or aSe

quam

e,,

timor repente irruit ut venerat commotus,

eum

erat, expleret

CtUt, ijui s.

ut neaua aspere' loqui aud"

6
'

Huilegundi
amicissinius
/itiV,
(i

venLMis^t
"eae le t. Et quamvis corpore aliquo

tem Aureli.m, adoravU hlr adoravu beat 1Sslm um

Sut ,."

convr . videret stan- ducm, COnversus lee 3tUm ille statim V*

'

^ ^
ejus
vellet

'

Sacerdotem,

et quid

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI

vellet
ce*ns,

41

adventus, supplicibus verbis indicavit, quod rex sibi eum adstare juberet, et

diid-

tam etenim Dorainus

ctu

circo missus esset, ut

eum

in conspectu ejus

ex-

Quibus auditis venerabilis Sacerdos et monachus protinus se iturum pollicetur, et prohiberet.

auo gratiam in conspe* eum propter injuriam et contumeliam sibi exhiberi jusserat, sumrao honore receptum muneribus ditaret, et quidquid ab
militi
reg:is contulit, ut,

ix niFitisis

qui

eo peteret sibi

pter utilitatem totius reipublicae et salutem animae

fieri nullatenus recusaret. Sic enim Christus, qui propter nos humilis apparuit, athle-

prompto animo proficisci se velle. Qui conversus in cellulam sumptis secum duobus monachis, virg-am manu gestans; nam hoc ei semper consuetudinis erat, ut baculum manu ferret, et imbecillitatem corporis ejus adminuculo sustenillius
,

tam suum humilem

cavit, ut

in

conspectu

reg-is

magTjifi-

congrue de illo dici possit : Magnificavit eum in conspectu regum, et dedit illi coronam
glorise.

taret.

Cumque
,

perg-erent pariter, et pedibus iter

est

eonficerent

ventumque

ad

regis palatium.

15 Post haec rex surgens a solio, flexo genu a^luinainadoravit sanctissimum virum ut eum manibus stmendo suis susciperet , et in sacrificiis suis orationibus monatterio.
,

Ubi cum aliquid morse facerent propter reg-alium

ad fores palatii resedit, quo plurimi eum adierunt, quos ille blandis eloquiis demulcebat et dulcedinem vitffi ajternas praedicabat. lnterea ductor illius, jam praedictus Aurelius, ingrediens palatium regisauribus innotuit, Junianum monachum adesse, et ad
celsitudinis
,

fasces

et

pompam

regiae

comraendabilem Deo faceret et pro se suaque domo, pro statu regni et totius reipublicae uti,

Htate,

Dominum

cellulas

exoraret, deprecatus est. Et ut construeret , monachos congregaret et

et quse sibi ne-

Deo animas lucraretur admonuit,

cessaria essent posceret omnia, se

cum

devotione
,

praebere

pollicitus

est.

Tunc

valefaciens

eum-

miructdo
innocentium

januam palatii residere. 13 Tunc rex praecelso

dem
in solio

virum, qui
praedio

eum

sibi adstare fecerat, remisit,

illi

residens jussit

snam manifctlat,

eum
set

Cumque introduetus esbaculum manu g-estans quem semper ferre

sibimet prsesentari.
,

et utde tunum,

fisci,

quantum

visum erat opor:

acciperet, eo videlicet consiguante Aure-

consueverat, et ob fastum reg:iae celsitudinis, nullusexsociis ejus ingTederetur, nisi ipse solus, ut
solio regis , ut est consuetudo pronus regem adoravit baculum retrorsum relinquens rectum, ut manu g^estaverat. Cumque rex eum surg-ere jussisset, et ad ejus

lio, qui ejus ductor fuerat ad palatium ubi repertus est locus valde ad construendum raonasterium aptus, nomine Mariacus g. Quo in loco, divi-

adpropinquavit
,

monachorum

na suffragante clementia, cellulam a fundamentis construxit , et monasterium sedificavit, ubi et cong-reg-ationem monachorum instituit, et sub B.
Benedictx reg-ula perfecte vivere fecit. Tantae charitatis glutino omnem monachorum catervam constrinxerat, ut omnibus fieret cor unum et anima una.
16 Interea vir sanctissimus Junianus, relicta saepe monachorum turba loca remota iuquirebat. ad totitudinem digreEt <iuamvis pater esset mouasterii, frequenter dedien*,variai serti incola fiebat. Reperit locellum Colniacum h exercet vir, t

imperium

ille

surrexisset, coepit rex

cum

illo

lo-

quente ex multis et variis sermocinando de rebus eum interrog^are. Sed cum pariter loquerentur intuens rex baculum stantem, non teme fixum, sed supra pavimenti testudinem erectum, nullus manu adtactum stantem, valde admiratus est et tanto terrore perculsus, ut etiam g*enua illius colliderentur. Unde compulsus, proceres quosque palatii

ubi vir religiosus opere proprio cellulam coustruxit, et ibi

tutet.

vocavit, indicans

illis
:

porrecta ostendit dicens

est,

miraculum et manu Vere hic homo sanctus

,

et

vere Dei cultor,

institutor.

et Christianae religionis coepit

maximus

Ex quo etenim mecum

tenebat, post

non paucis annis solitariam vitam duxit, ubi et non modicas virtutes omnipotens Deus per ejussanctitatis meritum declaravit, pernoctans curam totius in omnibus die nocteque pervigil
,

loqui, virg-a,

quam manu

tergum

ere-

ctam relinquens, quia nemo, qui eam adprehenderet,

monasterii gerens et secreta saepe pctens, speculativa mentis acie caslestia cernebat, per diem se

adfuit; ecce erecta, ut fuerat

ab eo

dimissa,

manuum
bat,

operibus exercebat, per noctem oratio-

perseverat.

Quod omnes

pariter admirantes, omni-

nibus vacabat.

Numquam
Apostoli

otiosus
:

D bus stuporem mentis et admirationem incussit. Et ita ab omnibus deinceps venerabatur, acsi in pectore ipsius Christum Dominum et Salvatorem no-

memor

illius

panem comedeQui non laborat, nou

strum cernerent.
*-i

manducet. Stigmata Christi in corpore circumtanta ciborum abstinentia inerat, ut pallor vultus indicaret, eum non terrenis epulis corferens,

ptopterea
7-cge

14 Post

multam collocutionem

gloriosissiraus

pus, sed cxelesti cibo potius

animam

satiare, di-

ub Ulo

nccipit lo-

ctim

rex interrogavit eum, quod operis haberet, quae vita, cujus relig*ionis esset. Cui ille dulcissimo alse sub monastico Ordine vitam monachis praelatum, et beatissimi Benedicti instituta servare /, regularem ejus vitam nisi quod propter anguin omnibus observare stiam loci non eam plenissime custodire cum suis valeret nec se habere , ubi exercitium operis

loquio respondit,
deg*ere,
et

Mihi mundus crucifixus est, Apostolo et ego mundo, portans cruceni Christi, et humilitatis vestig-io pauperem Christum sequens ipse
cens

cum

pauper,

memor

B. Petri Apostoli dicentis

Chri-

stus pa.ssus est pro nobis, vobis relinquens exemEt quamvis plum, ut sequamini vestigia ejus
:

diversis operibus per

diem

se adfligens

ita

ut

fieret

secundum reg'ulam jam supradicti Benedicti

Quibus
auditis, rex statim

patris.

adjunxit et ait

lassatum eum lectus exciperet, taraen media nocte consuetudo ei erat ad surgendum jaxta illud Media nocte surg-ebam ad confitendum Psalrni
:

Si ex praedio fisci nostri aliquid vobis et

loci

vicinum

est,

opportunitate

congruum

quantum

tuae

Nec minus laudes Christo studiosissime cantans lachrymando promebat, per diem
tibi.

deseMab. xpiu>
i

sanctitati

placet, et tibi tuisque sufBcere posset,

in pascua ju,

tam in exercitio operis, quam etiam mentorum et pecorum necessarium

tuae sanctitati

concedimus ad usus videlicet servorum Dei et monachorum tibi cohaarentium, ut et nobis omnipotens Deus vobiscum partem laboris conferat et aeternae beatitudinis praeinium concedat, ct vobis in omnibus sit ad subsidium plenitudinis, et perfectionem reg"ulae, et augmentum virtutis. Tan,

pties*genuflectens ofhcium sui occursus i explebat. Ilanc hujus aerumnosi seculi vitam cum amaritudine et fletu ducebat, nec obleetabatur mundi rebus, quem exasperabat dura carnis servitus, meSi quis amicus hujus mundi mor illud Domini
:

inimicus constituitur Dei. Quod ille pr;ecavens, in tantum sc alienum reddebat a seculo, spernens latam ut inviolabiliter adhareret Deo
fuerit
,

et spatiosam

viam, quae ducit ad mortem

arri-

piens

42

ACTA
ferventissimo

S.

JUNIANI ABBATIS
minibus regionis Uttiu popuh
tionis ejus

nmuwi

picns arctam et angustam aniore, quseducit ad vitam.

mentis

Dominum

ANNOTATA.
affic locusjam Gallice Chaulnay vocatur, ut Mabillonius in margine notavit. b Caracalla est vestis militaris et plebeia, ad

vahda per super se excitarent, fames populus maxima totam regionem invaluit. Ccepit compulsi unex parte clade et fame perire. Uude conveniunt ad sanctum virum Junianum fledique prebiliter deprecantes, ut pro eis ad Dominum et, ces funderet, ne omnes fame consumerentur,
pereunte cultore , terra redigeretur in solitudi nem. Quorum precibus commotus vir Dei san>
ctus, in cinere

flagellum indignaad iracundiam provocassent, et

usque deftuens; unde Antonino imperatori cognomen Caraealla. adhmsit, eo quod talem ve
talos
m

F. _hJ T">__ n^AU J\fi*kM/W stem ex Galliain Italiam invexisset. Postmodum hxcvoxadvestem sacerdotalem et cucullammou _HAJ_t*AM_iU _Vrt/_-l rtrt 4/ifY*t<*M /l TllW* ut nasticam detorta est, *_# ex hoc textu colligitur, pluet in auctiori Cangii Glossario ad hoc nomen ribus exemplis confirmatur. c Mabillonius ad hxc Acta in margine notat, hunclocum vernacule ChnstelacheT appellari. Un^"
.

t F

'_

_*

r_t _-

________

.*_..._,

,_,_'_-_-

ei cuicio prusiraius et cilicio prostratus

indesinentes mucsiucu^
peri-

preces
ret.
_-*/__

Domino fundebat, ne populus fame

igitur terapestate
et

*/./__-

rt_* /

_*_,-rt

/l

_*>/./

/^tl

18
te

Ea

pellente inopia,

quiedam mulier, comfamis valitudine cogente, an,

etmnosijmtm
dat muliorl

oratorium

ubi vir venerabilis Junianus procoepit

stratus

Domino preces fundebat

:

magno

de autem Latine Castus-locus vocatus fuerit, infra

in his Actis explicatur.

ejulatu flere, et quibus poterat clamoribus voci-

ferabatur dicens

223 discimus, hunc locum ab indigenis nunc Javarcay vocari.

d
e

Ex

Valesio in Notitia Galliarum pag.

verbis vir Dei permotus, intentius

Vir Dei, adjuva me. Quibus cum lacrymis

,

Deo preces fuudebat. Surgens expleta oratione ministrum suum vocat dicens ei Vade fili; scis*
:

Minister

ille

regius, qui hic Aurelianus, in-

citare

quid

sibi

paupercula

illa

velit

et

si

B fra

constanter Aurelius scribitur. Fitit

quidam

quid vales, adjuva illam.

ris,

Cum autem eam

audie-

Aurelianua legatus Clodovseiregis,*et patricius,

renuntia mihi, quid sibi velit clamor ejus et

de quo Gregorius Turonensis meminit; sed hacte-

ejulatus.

Cumque puer

velociter jussa explesset,

.-

nus ignoramus, an is idem sit cum illo, qui hoc loco memoratur. tEocest testimonium, ex quo Benedictini prwcipite concludunt, S. Juninnum adOrdinem suum perlinere. Sedde hac controversia in Commentario prcevio satis superque dictum est.

renuntiavit patri dicens

cui et panis deficit, nec

Mulier paupercula

est,

unde emat, habet. Quo

audito
lari

eam in conspectu suo adstare, hi, jussit vultu et paterno affectu interrogans; cur tanfleret,

to ejulatu

et
:

At

illa

respondit

clamoribus eum inquietaret. Vere , Dei famule , et sacer:

g Essc abbalia seculo ix redacta est ad Prioratum, ac denique convertitur in ecclesiam parcecialem, sitam in loco, quem Mairc TEvescaut aliqui cognominant, ut distinguatur ab alio vico ejusdem nominis, quem incolae propterea Maire
Le

me fame periclitari panis deest, emptio nulla, fames quotidie invalescit, et ecce pra_dos, scias

gnans morior. Quamobrem tuam

ut
Si

adii

clementiam,

Gaullier appellant, ut Mabillonius in

Ii

notismo-

net.

de periculo famis eripueris, sim tibi perpetuo ancilla, et filius, quem utero gesto, servus sempiternus. Quem cum enutriero tuis manibus
et jugiter servire instituam; tantum adjuva rae, ne peream. 19 Audiens hsec Junianus subridens ait Sciebam etenim antequam puer te vocared;, te et fa

me

Knspicamur, Colniacum differrea supramemorato Coloniaco, quia locus unus

vemacule

Chaulnay, alter Caulnay inmargine notatur. Sed istam levioris momenti rem indigenis determi-

ei

prxdieit,

fiUuin,

nandamrelinquimus.
i

me

laborare

et in

utero filium

gestare

quem

quem paritwa

Occursus hoc loco idem videtur esse

dccursu,

cum

cur-

su vel

qum vocespro

Officio ecclesiastico

usurpantur, ut in Annotatis ad Vitam S. Radegundis obscrvabimus. Cum autem hic

potest etiam vom occursus in propria signiflcatione sua sumi, ita ut sensus sit S ju
,

addatur

raeum futurum successorem. Accipe erat, sibi in afjbalis offide manu nostra auri munuscula, sicut libet; eme cio successntibi cibos ne pereas fame , et cum puer natus rum: fuerit, eum omni vigilantia custodi. Cave, ne alifilium scio
,

offlcium

quid incantationis, aut diabolica. suasionis pollutiones in eum exerceas; sed cum adoleverit, mihi

manmn

cantasse partem

Officii,

owurrvlmi,

qua> eo tempore ^

CAPUT

III

Sanctus spiritu propheti pmditus, et divina ultio in fures, aUosque, fures,' aliosque
'

qui ei

damnum

Dei enutrivit.

^^o^^Z^^
spiritualem
-

de sacro baptismi fonte et mihi successorem constituam, prsenuntians tibi, quod supervemente anno frugum abundantia in hac rcgione exuberabit, et nequaquam fame ex hoc quisquam penbit Accipiens autem mulier illa aurum de manu S. vin, regressa in domo sua gaudens tam de pretio, quam etiam de supervenientis anni abundansuscipiam
,

eum

affer,

quia ego
et

eum

literis

erudiam

aut injuriam in

ferrc voluerant.
Sancuntnn
pore

fmit

P""" Z"vl virtutibus

totantissime
"'
a florerej
-

<*
'

coMtantissime in Dei

e Mr0eret
ita

'Itiplicibus ut etiam aliquotiee spiritu

^*

D el nostri praeceptum saoris fontibus eum proprnsmanibusinitiavit.Ip S eenim de sacro-sanc o bap lsm ate suscepit, et filium
vatons
Al "' UmmU DdUm V0 aVit causa, causa quas. auro emptum, quia

20 At ubi eum ad setatem puerilem perduxit quam prxdiconspectui sancti viri obtulit, qui secundum Sal' ctionsin eventus probavit.

ea videlicet

derat unde

aurum matri
;

Z
de-

.psum

filium

enutriret

peculiarem

erud^t, q,

dmna

tribuente c]ementi

Uei P r P"et'am, sacerdotalem adeptus estbo-

norem,

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

43

A norem
vit.

multo tempore cum

ipso

inculpabiliter

Ita correptum et melle satiatum dimisit.

spiritali patre vixit, et ei in

omnibus obtemperaillius extitit

23 Interea venerabilis vir propter usus mona-

aiur vaccmm
v0,u*

Postcujus vero obitum successor

virtutis

chorum,
,

et

maxime pauperum

ccepit

enutrire Son*to ""-

magnae
a

homo

et

sanctitatis,

utpote qui

tali ac tanto viro instructus fuerat, quam omni intentioue et doctrinis et exemplis sequebatur. Plu-

ra, isto narrante,

innotuerunt

S. viri

miracula, quia

multo tempore post ejus obitum

sibi

vixit, et

gregem
Et
valeat,

commissum

irreprehensibilem

custodivit,

animalia quibus possit humana fragilitas subli- "" mari *. Nam et pullorum nutrimenta plurima con- * jjab. gregavit, quorum carnibus infirmorum inopiam raWewri sustentaret, et ova sumptibus egentium deservirent. Caprarum etiam et ovium greges habuit, ut de velleribus earum vestimenta conficerentur,
et lac et

quamvis omnia sermo noster explicare non

Mab. adsit

quae de ejus miraculis audivimus, pauca tamen de multis nos ponere non pigebit. Aderit * omnipotentis Dei clementia , ut valeamus explicare quse fideliter audivimus , et fidelissime narrare de-

caseum in cibo ^ervorum Dei proficercnt. Uabuit etiam armenta ad exercitium laboris et agriculturae, ut hisomnibus adminiculis sulti Deo liberius deservirent. Per id tempus cum in supradicto

jam

crevimus.
Cum duo
/ures,

sanctitate et
latro,
coepit

loco feliciter venerabilis pater vitam in summa religione perageret, quidam

21 Nam cum idem venerabilis virin agro, nuncupante Casto-loco, cui nomen idcirco indiderat, eo quod quietum reperisset, et ab omni accessu feminarum remotum ubi claustra exigua pro loci opportunitate construxerat, hortum circumsepserat, in quo apum alvearia posuerat, et oratorium sibi consecraverat, ubi Domino, remotus
,

quem magnus
desiderio

esus carnium delectaverat,

ille

vesaniae
ccepit

flagrare. Quod famem nequaquam haberet unde

carnis

suae

expleret,

cogitare

qualiter

suae

voracitatis
possit.

rabiem

et

ventris
silentio

ingluviem exsaturare

Tunc

compellente antiqui hostis nequitia, latenter noctis

domum, qua armenta

,

prsedicti patris

ab omni seculari tumultu

libera
,

funderet. Et
tro insidians

cum
,

haec ageret
sui

mente preces quidam nocte la,

continebantur

horti

septa irrumpens

cona-

tus est prseripere et sibi sufficientia furari de alveariis apum. Sed cum vas uuum e pluribus arriperet, quod videbatur esse excellentius et prae
,

et vaccam ex omnibus, quam elegerat, pinguissimam foras emisit. Cujus caudam strictis manibus tenens ad suae habitationis locum ducere conabatur. Sed

clausam

irrupit

cumpaululum
exilire.

processisset, vacca lasciviens coepit

ille

Quam

videns, se

exuberare , statim utraque manus vasculo adhoesit, nec in alium locum exinde transferre valuit
:

ceteris melle

nere posse, voluit dimittere

ita adhaeserant caudae, ut

eam nequaquam tesed utraquc manus nequaquam divelli pos;

ita debilis effectus, ut

omni membro-

sent

unde acciuit
,

ut nutantibus genibus propost

rum compage

dissolutus, contractis pedibus, per

rueret, et vacca

eum

tergum more carpenti

totam noctem humi prostratus jaceret, et dolore maximo nervorum torqueretur et sic cum mag'no
:

traheret

doloris ejulatu vigil extitit.

Cum autem jam aurora

officii

surgeret, hortulanus ad sui

opus studiosus

manu sarculum tenens, ingressus est hortum. Cumque undique more solito eum speculasurgens,
retur
,

circumiens per totum tempus noctis solita pascua et per veprium et saltus nemora gradiens , non minima vulnerum misero homini inflixit detrimeuta. 24 At ubi aurora irrumpescente et crepuscu- dwmitut ante ostium domus un- comtricti lo jam diei albescente
,

et circumiret

reperit

hominem

turpiter

jacentem, et vas

quem
bolo
,

apum manibus stricte tenentem, Ad furandum, instigante diahuc ingressus sum sed raeorum peccatorum
ita

alloquitur

de egressa fuerat, vacca stetit et latro caudam tenens post tergum jacuit; armentarius vero more solito, irrumpente die, clavem manu gestans
,

lenercntur >

ad

domum

armenti venit

fores

confractas

re-

pondere pressus, constrictus et infelix hic jaceo. Unde supplex tuam deprecor sanctitatem, ut mei misereri digneris , et apud sauctissimum virum venerabilem patrem Junianum intercedere coneris, cujus me meritis sic ligatum credo, cujus praecibus

perit, furata

omnia armenta
reperit

putavit. Sed

cumdi-

ligentius

intueretur,

unam

esse ahlatam

q
quorum
unus aivca-

absolvi confido.

ex omnibus; cumque concito gressu foras pergeret, vaccara stantem vidit, et post tergum ejus hominera sedere conspexit sed quid illic ageret peuitus ignorans, arbitrabatur tamen, quod vac;

quod coeperat 22 Tunc discipulus ille opus ad sanctum Virum cuimperfectum relinquens
, ,

cae potius custos et rector

esset

quam
:

ablator.
te,

Unde eum

his vocibus compellat

est
,

Quaeso

ho-

currit

quod actum

faerat

indicavit dicens

mo

tempus

ut armenta in

pascua prope-

piissime pater, de inimico nostro

fecit

Dominus grande miraculum; homo, qui nocte ad furandum

,

venerat

turpiter ligatus in horto nostro jacet

dimitte pecudem nostram, ut cum ceteris ad pastum redeat pro custodia ejus dabitur inerces operi tuo. Cui ille lachrymabiliter respondens
rent,
;

arripuerat enim

nihil exinde constitit, insuper et

quoddam vas melle plenum, manus ejus

sed
ita

ait

Nequaquam, domine
:

rai; reverentissimc pa-

stor,

adhaeserunt vasculo, ut nullatenus eas inde subtrahere possit. Haec audiens venerabilis senex, increpavit fratrem, cur de hominis lapsu gratulapeccatoris, sed ut convertatur

nam instigante diabolo, ad non est ita furandum huc veni, cum me esus carnium dele,

ctaret, et

cum

praeripere voluissem praedam, ca-

quod non vult Deus mortem et vivat et non septies nobis dimittendum , sed septuagies septies,
retur
,

dicens

ei

ptus teneor et infeliciter vulneratus. Qnaeso miserere lapso , miserere precanti , miserere vulnerato
et
cito

reverentissimo

patri

nuntia,

quid

actum

est; quia nisi

me

ejus oratio absolvat, cu-

Dominus Salvator noster docuit. Unde celeriter perge frater absolve hominem, et nostris cpn,

spectibus
le

quseso te

altare

facias.

Cumque

il-

pergeret ad imperium patris, venerabilis sacerdos se in orationem dedit, et suis sacris precibus

jus sanctitas religavit, al)Solvi non potero. 25 Quod audiens iiastor ille alacri et quasi sub- uatimsolwmturperinUrridens*vultu iutrat oratoriura, quo senex sanctismont m solito. fundebat simus omni])Otenti Deo ])recem iuuucu.. qutthm SanSurgens ig-itur ab oratione, purgata mentis acie, C rf,

^-

vinctum
quitur
:

resolvit,

Noli

frater,

ad se introductum taliter allonoli in furando amplius

sunt, propriis ma-

laborare. Sed quae necessaria

nibus et sudore vultus tui pree.para, ut de tuis usibus necessaria habeas, et pauperibus inde tribuas.

mundum snncto Spiritui in pectoris sui antro prreparaverat hospitium. Tantam etenim in cordis ara ut mox adveniente Domino mactabat hostiam propheticam promereretur -ratiaiu, Spiritu sancto
,

Weffesubri
ilcnli

et

quid nocte

illa

actum

fuisset, nullo

mortalium
narrante,

II
ix iumssis

ACTA
,

S.

JUNIANI ADBATIS
cum
praeda iterum

cuncta ad liquidum nosset. Unde statim, introeuute arraentario, his verbis alloquitur Noli frater , noli gaudere de alterius Iapsu,
narrante
:

murum

penetrans claustrum in-

memor
vidcat
,

illius beati

Apostoli

Qui se putat stare,

ne cadat. Cur gaudens narrare mihi desideras quod ego priusquam me videres , non soluni et quod actum sit, et quid miser ille tibi
,

adesse vulpem g-allinam inore illaesam gestantem. Quod cum venerabilis sacerdos egrederetur oratorio, ante pedes ejus statim illtesam deposuit prtedam, et quid
greditur.

Nuntiatumque

est seni,

de ea juberet, bestia expectabat. Cumque eam famuii domus interficere conareutur repulit eos
,

narrandum in ore posuerit, novi. Pauper enim ille fame compulsus hoc peregit, non habens, unde suae inediae temperaret esuriem. Unmihi

dicens

Nolite, fratres,

nolite

interficere

eam.

Non enim

ing-enio aut viribus vestris

capta est;

de convenit nobis, pro illo devotissime Dominum deprecari, quatenus et veniam delictorum suorum
promereatur
,

sed, Dei cogente potentia, huc reversa est. Unde convenit, ut illaesam eam abire patiamini. His

et

a vinculo
ante

quo

strictus tenetur,

raiserante divina clomentia absolvatur.

Quod cum
,

compescuit famulorum manus , ne interfiTunc manu signo dato, bestiam illaesam abire permisit; atilla transcendens claustrum, saldictis

ceretur.

uterque prostrati

vcrbis sanctissimus vir

Dominum Dominum

jacerent

his
:

tus deserta

petii-t,

ita suoe iniquitatis

conscia et
infesta fie-

deprecabatur

fraudulentiae,
ret loci

ut

ulterius

nequaquam

Quaeso omnipotens

Deus, miserere lapso solve

,

manus, quas
quod invasit;
reliquit.

ligasti

sanctissime Pater, dimitte, adipiscatur veniam in his, quibus

oratione

ex

alitibus,

taret.

aut praedam aliquara non solum verum etiam nec de fructibus adtenTunc B. Junianus ait Hoc, dilectissimi
illius,
:

Mox

peracta absolutus

est,

et

pecndem
qut coi be-

ire perraisit.

ne putetis pro alioujud nostrorum merito actum miraculum, sed pro sui nominis pietate, ut
fratres,

2G Ipse vero introductus est in cellulara ante

lTon<7,Z', uthtn uitti

fmendtnt.

conBP ectum
ter, noli

viri

Dei, cui ipsesanctissimusdulcia

:

timeamus eum jugiter, pariterque indesinenter gratias referamus.

29
cula.

amemus,

et illi
j;

prompsit cloquia, et his verbis affatur Noli fra jam amplius in furando operara dare recondc in tui ventris meraoriam hujus sceleris
:

Nam

et ante baec, quse praemissa sunt, raira-

hominos

B contumdiam,

et cave,

ne obliviscaris noctis hu-

jus amaritudinem; coeree temetipsum, et ante mentis ocuios tantte confusionis scelus statue, si
forte

quaedam mira gessit, quae huic operi inferenda non ab re visum est. Praedium quoddam nuncupanteWaciaco c, cum ille sanctus religionis cultu
cellulam aedificare conaretur, homines loci illius insurrexerunt adversus eum ita ut lapidibus

f'<"icSati-

C/W ""''U''<'
a//ic,ent

raisereatur tui

Dominus

et dimittat
,

eum

tibi

in eum nequiter dcliquisti ut purgatuin, de palea triticum factum, in horrea sua te piissimus recondere dignctur. Noli amplius furari, ne forte deterius tibi aliquid contingat; sed propriifl manibus potius Iabora, ut habeas et tibi suffloientia, et pauperibus inde tribuas eleemo-

quod

obruere tentarent. Quos

illi

ille

fugiens, recesset; sed

et

bantur.

nequaquam desistentes, long-ius eum persequeTunc ille signum posuit lapidem, et pro-

stratus*est, ut ne quis illud transgrederetur. Qui Ywepro. obedierunt voci ejus, sacri et incolumes reman- tcslalus serunt; qui autem praetergressi sunt, non

solum

quamplurimis exhortationibus eum alloquens, jussit cibum ponere, carnibus satiare satiatumque ad propria valefaciens eura
prohcisci pcrmisit.
i

svnara.

in

lllis

Ilis,

et aliis

ultio divina facta est,

verum etiam

in

omni

postentate illorum, qui aut lippientibus oculis, aut g-uttuns inflatione usque in praesens informes nascuntur.
30 Cum quodam tempore homines de fisco re- eotep. gis, nuncupante Gavarciaco, vallum facere cc^- "'"""narentur, ut ex omni parte regis praedium de-

utpet tjut-

27
laret,

Quadam
ut

die

cum

ffnomjuf*'

venerabilis senex

rtptam,
orrtntr jan-

ftn Viro.

C pcr tortuosum, et raille maaandris flcxuosum per quoddam foramen ingrederetur claustrum mouaturba cibura quaereret, et beatissimuapater ardentissime divino, ut credo autu speoularetur, bestia
sterii

illue ob relevandum fastidium deambuavidior iterura ad orationem rediret accidit eo prmsente, ut vulpes, fraudulentum animal, et numquam rectis vestigiis incedens sem-

strum huc

clau-

termmaretur, ventum est ad id, quod beatus ille per regus largitionem praedium possidebat cumque per legatum suum juberet
:

illi.s,

ut

rent

desiste-

et

nequaquam; quod
,

ubi

cum

pullorura

c auderent

statim muti

fflj pertinebat, intro cujus verba derisui deputantes, omnes

effecti
i

et

usque
e
llle

cavo gutture caput praedae recondens non per ioramen, quo ingressa erat, sed super murum exiliens, saltum petiit. Quod vir P ccrnens ' alaer, meute ad solita arraa orationis
,
i

grallinam invadit, et re-

dum
ab

le

beatus pro

sic

immobiles permanserunt illis orationem fudit

stultitia

silvulam,

tius

mgredi

seminasset,

tmtmflfcdrmp.orin,,,,,,.

recurri

quodam
legium

**
clum

solitus erat,

' *erbis

Tibi

sancte Pater,

2aS
peccatisT

p nmum

et

terram, raare et aridam, et multfoli-

quadam fago ramorum densitatem incidenL qui statim

"sque

oustodi delegavit Cum die pergeret ad locum, qui dicitur CosteK d reperit eumdem custodem silvae in

jam incrementa

Cum sanctus propter opacitatem ut secreposset manu propria, ut aiunt

quam
,

sua cessaverunt.

dum

obriguit, ncc inde ille sanctus pariter

deseenS
et

qudam
ia

tnbu.sti;

qumdam
qiwm
ni

vero pro

oommissis Domino pre cem

cum monachis
i

vS
bi

funderet

"
c

J* utpnedani,
Vbrftdi

esse vohiisti.

Unde tuam depreoor ctmen

p C rniciosa Iribuere di
tuis
11

bcstia

sumpuit,

ill;,s,-,

J"

rZZ
ANNOTATA.
re

vjia.OLbaiit.il.

lu

es

cnim solus altissimus

iUnam
cogitur.

ut-

1*0 rcfcrrc

werat) (raudulentum

illud

aninml

Locus

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

nobisignotus est, cum nec Valesius nec Mabillonius situm ejus aut nomen vernacuc

Ifi

Locus

iste

lum assignent.
d Costellegium videturesse idem cum Castoloco, de quo supra egimus nam a Mabillonio hic in margine notatur Casto-locus et vemacule Chastelacher, ut superius iterum monuimus.
:

ipsorum est regnum caelorum. Posuit inprincipio beatitudinis, humiles corde ac per hoc exclusit superbos, et tumidos ubi dicit pauperes spiritu regnaturos. Deinde Beati mites beati qui lu; , , ,

iMriwu

gent, beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, beati misericordes beati pacifici, beati mundo cor,

de.

Ecce quales invitantur ad aeternam requiem, quitali desudavcrunt temporaliter inlabore. Nam
qui hic cum mundo gaudcnt, illic sine fine lugebunt. Vere hoc est imleficienter reg^nare , coro-

CAPUT
pius obitus simul

IV.

nam
ri,

luti floribus,

Ultima Sancti monita ante mortem,

beatitudinis talibus ornatam virtutibus, vepossidere, Deum confusione * mere-

Fonan

cum sancta Raexsequice,

et

mereatur anima 'k'one , cernere, quod amavit. Quod si in hoc seculo ad przesens humana fragilitas dicit, se regnare quaconspicere

quo prsesente

degunde,

honorificce

dam

sibi prosperitate

si

blandiatur fugitivaetfal-

sa felicitas, quanto niag-is illud

locus sepidturce divinitus

tus.

assigna-

regnum quaerenubi semper liliorum rosarumque blandior lux arridet? ubi pictura flores odoriferi non

dum

est

T-vecurso igitur temporis hujus spatio, et aesciens, sibi J\rumnosae vitae calamitatibus forti animi vimortem ingore superatis, coepit beatissimus Junianus sui obig tus diem fratribus praedicare, et sibi non longius imminere praedixit. Cumque infatigabiliter se in praeceptis Dei exerceret, nec senectuti cederet
Sanctus
1

Forsan

victor aniinus in labore, tanto artius *

animum

sus-

nliius

quanto sibi eminere a praevidit [ et ] citius propinquare obitus diem. Cumque paululum spiritum ab oratione revocaret, respiciens undique monachorum et fratrum turbam consistere, qui ad ejus , si possent , convenerant relevandum languorem, sive prece, seu suavi ex,

pendit ad caelum

marcescunt; ubi loci foecunditas neque nube premitur, neque sole siccatur ubi non finitur cum possessore possessio , ubi quidquid desiderat animus, dat aspectus; ubijustus gemmas calcabit in plateis, quas modo reg-es nequaquam tales g-estant y t incoronis; ubi mortalitas translata in immortalitatem cum ang-elis sorte simili g"Ioriatur; ubi hominibus et peo cum Thronis et Dominationibus, et universo ang"elorum coetu fit una possessio. Ibi dilectissimi fratres , ibi totum mentis oculum dirig-ite; ibi desiderium vestrum fig-ite ,
; , ,

totis viribus illuctendite, ubi tantse felicitatis gra-

tia possidetur.

33 His et

quiis per totam peue

hortatione, verbis supplicibus consolarentur

spiciens

in-

gem

quamplurimis spiritalibus allo- eo$que ad noctem commissum sibi gre- mutuom escam potumque mimstrans pervigilem r
aliis
,
.

quosdam

videntes, febrium

magnitudinem
:

reddidit.

Inter cretera allocutionum praecepta di;

lacrymautes, talibus eos verbis alloquitur dicens Nolite, fratres, nolite super lang*uoris mei valetudine flere; scio cui credidi, et bene certus sum,

cens eis

Fratres,

ante

omnia

mutuam

in

non vitam modo tem perpeti, sed

finire

sed incipere

jus vitae prima generis humani radice

Quid enim est praesentis excursus , nisi mors

finire.

non moraliud hu,

vobismet ipsis habete charitatem. Charitas est Deet qui manet in charitate, in Deo manet us ille et Deus in eo. Nolite locum dare diabolo etenim dat locum antiqui hostis, qui se in frater, ,

quae in
?

nitatis dilectione sejuug*it.

et

Sit

vobis cor

unum

indita

est

Quid
qui

enim aliud
ignonntiae
,

indicat horrenda quaedam profunditas

ex

qua omnis error

labore
et
,

existit

omnes

filios

Adam tenebroso quodam

;

sinu suscipit,
dolore
,

Domiuo, sicut in primordio Ecclesiae de fidelibus dicitur , quod erat illis cor unum, et anima una. De successoris mei pra?latione cavete, ne aliqua variatio fiat; sed unanimes

anima uua

in

ut homo ab illo liberari sine C more non possit nisi morte

ti-

unum

quot pestes

ut

mum

vobis constituite. Quod si verum et optivobis abbatem constituere desideratis, comp

verius dicamus, tot mortes? Quid amator ipse tot

rerum noxiarura,
turbationes
discordiae
inimicitiae
, ,

hoc mordaces curae, permajores formidines insana gaudia

et ex
,
,

lites
,

bella
,

insidiae
,

iracundiae
,

presbyterum et spiritalem filium meum Auremundum vobis constituendum dccernite. Ipse etenim et vitae exemplo, et morum probitate, et doctrinse eloquio ducatum credo ad aeternam vitam ca-

fallacia

adulatio

fraus

furtum

pessendam pnebebit.
34-

rapina, perfidia; superbia, ambitio , invidensaevitia parricidia, crudelitas tia, homicidia impudicitia , impudentia, petulantia nequitia adulteria, incesta, et contra nafornicationes turam utriusque sexus tot stupra atque immundi, , , , , ,

Cumque jam aurora signum

daret, et tera- moritureo-

tiae,

quas turpe est etiam dicere

,

sacrilegia, hae-

pus immineret, quod illa anima corpore dissolu- d*mtmpore ta ad caelum migraret, valefaciens omnibus, et ^ ?*^?' 9 reddito mortis debito pacis osculum tribuens de antiqui hostis insidiis triumphans victor, abangelicis choris suscepta caelum consccndit. Tan'

reses

blasphemiae, perjuria, oppressiones innocentium , contumeliae, circumventiones , praevaricationes, falsa testimonia, iniquajudicia, violentia,

tus etenim

mox

cselitus illic

ferme per trium ho jtfafi.

latrocinia

et

quidquid talium malorum in men-

rarum spatium odor frag-ravit, sicut narrantc praedicto Auremundo, qui aderant *, cognovimus b, ut omnium aromatum frag-rantiam superaret. Scd
et vultus illius

odcrai

&

tem non
dit?

venit,

tam de

vita ista

hominum non

rece-

mox

eum exanimem

crederes,

tanta claritate enituit, ut non sed dormientem potius

r^iadaf
'

mon7ta

32 ;Ista deflenda sunt, fratres charissimi , ista fugienda, ista cum omni gaudio fiuienda, et ad illam perpetuam vitam festinandum, et cum gau-

aestimares. Dederat

enim mandatnra

ut statim

cum a saeculo migrasset, nuntiaretur beatissimaEadegundi ut pro eo precem Domino fundcrct.

,

properandum ubi nihil tale manentibus accidit. Sed videamus ait enim quibus Dominus talem promisit vitam quoniam Beati pauperes spiritu ipsa Veritas
dio exhinc egrediendum, et illuc
;
:

Quod et illa similiter fecerat. Accidit, die, eadem hora uterque raigraret de
et

ut

eodcm
C

saeculo

quos hic unius charitatis vinculum constrinxcrat, illic eos pariter paradisi gloria simul acciperet,

IG

ACTA
Denique

JUNIANI ABDATIS
perfacile

DDuna

r et.

tur, qui sibi

legrati ex utraque parte proficiscunobviam occurrentes, sciscitatur alter

eum

exportantes, illuc adtuleruut.

est,
illic

Un-

I)

de omnibus patefactum
voluisse recondi,
et sibi

ab

altero,

quamobrem

celeriterpergeret. Indicave-

eum Dominum aptum fuisse ubi cum

,

runt sibi unusquisque, quadecausaitinerislaborem assumpsisset, etinventum est in uniushorae puncto

utrosque migrasse ad caelum. Et
quiffipraeparantur.
ei fionorifice

mag-no funeris apparatu venientes

venerabiliter

more funens, exe-

icpclttur.

S5 Undique populi conveniunt , catervae monachorum adsunt, et dignis obsequiis.sanctissimum virum prosequuntur. More solito membra feretro componunt, cum laudibus et digno officio funeproticisad Jocum , quo sepeliendus erat ris curitur. Non modica turba tam populorum, quam etiam monachorum, et praacedente et subsequente cum cereis et luminaribus' iter arripitur. Et
, ,

sepultus est. Quo in loco miraculoruin cx illo usque nunc cong-eries coruscat. Illic enim et diemones ab obsessis corporibus fugantur, caeci illuminantur, claudi proprium recipiunt gressum, debiles incolumitatem adsequuntur, dig-na petcntibus vota tribuuntur, omnis incommoditas refugit, salus optata refunditur omnibus, prjestante Domino nostro Jesu Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit etregnatiu seculaseculorum. Amen.

cum jam

aliqua pars itineris conficerctur, subito,

ANNOTATA.
a Putamus pro eminere legendum esse immisensum imperfectum supplevimus, quod etiam interdum alibi faciendum
nere, et conjunctione
fv.it.

qui humeris illud sanctum corpus g*estabant, imet, paululum resumptis conabantur illud amovere , et proficisci sed ita feretrum, in quo g-estabatur, immobile permansit, ut nequaquam e\inde qualibet in parte moveri posset. Mirantes quod acciderat sigiium, non minunus omnes horror invaserat sed

mobiles permanserunt
,

viribus
:

U precibus Deo fusis, ut datis indiciispatefaceret, quo ipsum beatissimum corpus terris humari placeret (decretum etenim fuerat ut Coloniaco conderetur; sed

b In Commentario praemo expositum est, quohic biographus id mediate cognoscerepotuerit, narrante Auremundo, quamquam hsec hnmediate ex ipso Auremundo audire nequiveriL

modo

nequaquam

illuc deferri potuit)

vi-

co

sum est omnibus, ut in eum conderent. Quo

loco

nuncupante Maria-

consiJio accepto, statim

c Non fuit igitur in Commentario prsevio disputandum de anno veldie, quo S. Junianus obiit, cum utrumque in Actis S. Radegundis implicite

stabiliendum

sit.

DE

S.

RADEGIJNDE REGINA
POSTMODUM MONIALI
PICTAVII IN GALLIA

G.C.

COMMENTARIUS PR^VIUS

I.

Antiquus Sanctae cultus, scriptores Actorum,

et

diversa

eorum apographa.
Anno
ulxxxvii.

Uxc

tanctte

1'irtuvicn-

J.

tiitm patro-

nn

dem

Sanctcc pubhcis typis edi nonsque historicis ilnotisque historicist ,,,*," lustran permtsit, lustrart pernusit, et in quibus Sancla illa tn illa inler " utr ahas virlutum _>-/__,_ i>;,..-.:-_. .. mrtutum laudes KctaTiensiun. patrona tu fss.ma atque obsessa, urbis propuo- a?r h 2,

tSZ Vr

sahshquel exlitaniis, quas *". "'"-. iltustriLmus eiusluuslrissimus ejus . ' urbxs episcopus Henricus Ludovicus Cha Rooh - p**y <
.

Hitam ad diem xm Januarii assignavit, haclenus summa veneratione prosequilur S. Iiadeo-un dom, lamquam singularem suam adjutricem ut

"_"-"-, i.ujus suum acvelera nomxna Bollandus />../_- /.-.-.... c leranomma noster occasione S

P"s con/irmat. 2 Neque hsec publica

ilra hmites urbis aut sese continuit;sedad

S.

Radeg-undis veneratio

provinL

PictavTensl

-we

koZZhX Z ulTli
namm
rtr>n*,n .. ctxanuqmtus j.

Germania invenimus t """" ""'"> i-empium tiuic SanemplJScTan^catum, dicatum, de quo Ditmarus Ditmarusepiscl cP'SCOepiscof PUS Mersebumeneie 7.7, a _._. 3 2
.

atiaUgiones propagalaZl

"S**
'

H'e
quam

T
pater eius

fC nCeSSit
'

Chronici

quoaue
^_

^Zs
ei

m
?

!-

eCClesiam iu Helpethi positam '

n

h^ n ^

,.

yKPictavium

occupareniterentur,

8. l.ade

II
cut prseter quatuor orationes^eucoUe^n?^' COllectas veleri more in Pr-Pfn,;J P*"* ACt rUm ita inserilur
, qU um mine Deus omuijotens

pnas,

?' fetivitatis hodieLT'I\T* Sm

Lat
as

eT2 2

^ etin Do ??
>

"

die

viri

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

viri

47
*ocTot

mortalis oblectamenta abhorrendo effugeret

si

quse
ro

tunicis desuper contegeretur coccineis, duet hispido

bus variisque apographisjam nonnulla prsemonebimus.

4 Inter veteres

G.C.

tamen

carnem macerabat

cilicio.

Ha^c

humilitate perspicua, eleemosynis largissirmi, ab annuente tandem disjuncta consorte, mundum

cum
in

se constructo

actibus suis penitus despiciendo reliquit, et ccenobio Christo dicatam inclusit;

jejuniis, vigiliis

recensendus est Galliam veniens, domicilium in Aquitania fixit, et desiderio S. Radcg-undis obtemperans, sese obsequiis ejus dicavit, ut ipse initio tibri 8 indicat his verbis

Actorum auctores primo loco n s. FmuS. Fortunatus, qui ex Italia in nalu*

quo

ac orationibus

perseve-

ranter insistens, seterno Reg-i regum sponso plenius atque perfectius studuit deservire, eique totaliter inhaerere
:

nec ullo propensius flagrabat detoto

;

siderio,

quam Christum
dilectione sectari

corde

perquirere.

et tota
etc.
<u\ti<tui$<{tie

per

quem majestatem

Fortunatus egohinchumili prece, vocc, saluto: Italise genitum Gallica ruratenent. Pictavisresidens, qua sanctus Hilariua olim Natus in urbe fuit, notus in orbc pater.... Martinum cupiens voto Radegundisadhresi,
g-enuitcieloterraToringa sacro. n carm. 4 sanctus hicpoeta sevocat ag-entem seu procuratorem ejusdem piissimte Ma-

Quam

MartJ/rotogiif

colilw,

Porro hunc Sanctee cultum ab immemorabili tempore incepisse, colligimus ex vetustissimis

3

Deinde
tronse,
tissse

lib.

Martyrologiis Hieronymianis, inter quse Lucense

dum S. Radegundem suo

et

apud Franciscum Mariam Florentinium hac

:

Agnetis abba-

die sic habet

Pictavis civitate, depositio Rade-

nomine hortatur, ut nimum abstinentnv rigoremynitiget, et adroborandumstomachum nonnihilvini bibat: Fortunatus agens, Agnes quoque versibus orant, Utlassata nirais, vinabenigrna bibas. 5 Prseterea procurator ille satis innuit, se n^obtcquio prorsus occupari negotiis S. Radeg:undis (hanc S nade9 ttn(li*
'

g-undae reg-inte. Inter

contracta,

qum

in tomo

Martyrologia Hieronymiana vn Junii, sive parte 2

tomiwejusdemmensis primumprxlo suhjecimus,

Rhinoviense Idibus Augusli festivitatem ejusdem SanctcV annuntiat his duobus verbisi Pictavis; Radeg-undis. Richenoviense autem illustrem Sanctee conditionem ita addit Pictavis, Radcgundis reg-hie. In aliis plerisque Martyrologiis, quseibidem ex Mss. codicibus edidimus, solum nomen ipsius exprimitur. Al maxime miramur, in Fragmento pervetusti Martyrologii ecclesite Turonensis, quod Edmundus Martene in Thesauro novo anecdotorum tomo 3 a col. 1587 vulgavit, Idibus Augusti annuam memoriam Radegundae vir:

dulcimatris nomine appellat) dum ad S. Germanum episcopum Parisiensem, a quo evocatus

fuerat,
tib.

^carm.

2 sicscribit

Emicatecce

dies, nobis iterinstat agendura, Debita persolvens, emicat ecce dies. Me vocat inde pater radians Germanus in orbe,

ginis celebrari.

An forte Martyrologus

ille S.

Ra-

deg:undem nostram confudit cum S. Radegunde virguncula, filia sanctx reginse Bathildis, de qua Majores nostri ad diem xxvi Januarii simul cum sancta suamatre egerunt? Etiam indicare potuit atiam Radegundem, quse fortasse virgo permansit, et de qua illustrissimus Bernat^dus Guidonis

apud Labbeum nostrum

bit
:

in

Nova
i

Bibliotheca

maibi-

nuscriptorum librorum tomo

pag. 635

sic scri-

Sancta Radeg-undis, alia a Pictavensi,

in

Hinc retinet Mater, me vocat indc pater. Dulcisuterque mihi voto amplectente coluesit, Plenus amore Dei, dulcis uterque mihi. Carior haec animo, quamquam sit et ille beato Carior * ille gTadu, carior ha^c animo. Mens tenet una duos a'quali calce viantes, Ad pia tendentes mens tener una duos. Proficit alterutrum, quidquid bene g;esseritalter Unius omne bonumproficit alterutrum. Sunt quiacorde parcs jussus non ire recuso; Obsequar ambobus, sunt quia corde pares. Nec tamen hinc abeo, quamvis nova tccta videbo Corpore discedo, nec tamen hinc abeo.
Ilic eg"o totus cro,

ai. olarior

dem apud Lobertiacum

se, et

Domino

requiescit.

neccordeac mentercvellor,
redeo, hicejro totus ero.

Hsec beatum Martialem dicitur hospitio suscepis-

Sicquoquedum
Ut
G
sibi

domum suam

dedisse; ut

eam

in ecclcsiam

Porrigatarma mihi cailestiaMater eunti,

plus habeat, porrigat

de&ic&vet. Hacoccasione eruditos Gallos

rogamus,

arma raihi.
wgorfa/nt-

ut non graventur nos instruere de legitimo cultu, gestis, die emortuali, aliisque spectantibus ad

Ex

hoc carmine colligimus, timc S. Fortu-

illam Radegundem, quse in dioecesi Lemovicensi quiescere traditur, et quam Castellanus in suo Martyrologio universali non videtur novisse Denique, ut ad rem prccsentem redeamus, an hic Martyrologii Turonensis coltector putavit,S. Radeg:undem hodiernam in conjugio virginitatem conservasse? Certe Dorganius in Menologio suo Benedictino illam quorumdam opinionem indicat, dum hodie in elogio Sanctas nostrse sic timide et caute scribit Dicitur virg-o permansisse. At saltem supra allegatum Missale Ambrosianum et
. :

natumalio missum fuisse ad peragenda qusedam S. Radegundis negotia, pro quibus sevpius itinera suscepit, utBrowerus nosternotat in VitaS.Fortunati, scriptis ejus preefixa, ubi cap. 3 in rem nostram sic de illo scribit : At Radegundis interea
negotiis sa*pe intcrpellatus est
:

J"* curabat,

ha;c

enim

reg'in;i,

cum

raortalibus rebus valere jussis, propter

ct

gratiam

regum

affinium potentiam nullius

suam mu-

neris et conditionis non haberct potestatem, haud raro Eortunatura, nunc ad Francorura reges, mo-

do ad episcopos sanctos, quoquoversum ab se dimittebat,- atque in cjus sapientia et consilio plusancta Fcmina acquiescebat. Id scilicet prae non obscure fert in epistola sua ad Grcgorium Turonenscm, cum post Musellam, Mosam, Axonam, Sequanam, ait, se maxima transrnisisse Aquitania* fluenta, Pyrenaeis Julio mense nivosis ajmropinquantem. Atque his peregrinationibus quacumque

antiquum Breviarium Mediolanense ejusdem ritus S. Eadeg-undem nostram appetlant matronam, quod nomen virginibus tribui non solet. His adde Breviarium Lemovicense, quod in festo S. Radeg^undis ad diem xiii Augusti preescribit omnia de communi nec virg-inis nec martyris, pru;ter ea, qua3 hic sunt propria. Sed de hac re infra opportunior et amplior disputandi accasio occurret.Non est necesse hic plures Martyrologiorum textus accumulare, quia de immemorabili hujus Sanctse adtu abunde constat ex atlegatis annuntiationibus ac ipsis antiquis Actis, de quorum scriptori-

rimum

se

susceptis,
Galliffi

in

amicitiam

pervcnit

i^lurimorum

pontificatum, cumjara ante regum quoquc g-ratiam et familiaritatem esset cousecutus, nulla aliare, quam probitate vita-, et clegantia ingenii,

Augusti Tomus

III.

qua plerosquc ceperat cpiscopos, studio virtutum pari, dignitate inferiore. Nimirum eo tempore 10 Fortunalus

4S
*CTOM
G. C.

DE

S.

RADEGUNDE REGINA
Passionali Ms. pergameno monastcrii Bodecensis in dicecesi Paderbomensi desumptum, cujusstylus

Fortunatus erat clericus aut presbyter ecctesuv Pictaviensis, ad citjus cathedram postea evectus qiuv postrema ejus dignitas facile contra cst quosdam probari poterit addiem xiv Decembris, quo Castellanus in Martyrologio suo Gallico illum inter Sanctos non temere recenset : nam eo die sub ritu duplici cotitur in Ofpcio proprio ecclesise Pictaviensis, cujus apographum habemus, et Andreas Saussayus in quadam appendice adMartyrologium suum Gallicanum tomo 2 pag. 1252 afprmat,piissimumpriesulem illum in monasterio S. Cypriani extra muros Pictavienses in litaniis ab immemorabili tempore inter ceteros Sanctos puhlice invocalum fuisse. titfuefamiDenique Fortunatus familiarissimus fuit 7 linritsimus S. Radegundi et S. Agneti, quam illa senior dbbatrnt, tissam monasterii constituerat, ut patet ex libro undecimo citati Operis, ubi variis carminibus exprimit tenerum suum affectum erga has sanctas feminas, quarum seniorem suavi matris titulo ornat,etalteramamabiiisororisnominecompeilat, Quinino vir innocuus propter hanc ipsamfamiliaritatcmrflugerenonpotiiitmaledit-asdelraetorum B linguas nam animaies quidam homines, qui non
;

ab

atiis

manuscriptis etexcusis exemptaribus di-

ad oculum patebit ex Annotaubi speciminis loco proferemus prologum tis, istius ecgraphi, quem curiosus lector cumprotogo
screpat, ut infra

nostro poterit conferre.

9 PrcVtereaPetrusFranciscusChiffletius noster akmusex

cuietiamobprtestitaobsequiaplurimumdebemus, nobis communicatfit eamdem Fortunati lucubrationem, quam describi curaverat ex Ms. codice
Valhs-Lucentis, quod monasierium ad Ordinem Cisterciensempertinet, et in dicecesi Senonensi si-

eodicc

mo
Q.

nasterii

stcrcicnsis.

Quamvis hoc apographum quod idem cum aliis Mss. diligenter contulerat, interdum in constructione periodorum ab editione Mabitloniana differat, tamen in substantia plerumque cum iila concordat. Hoc apogra-

tum

est.

offtciosus vir

phummonasteriiCisterciensiscumaliismanuscriptis et impressis ejusdem Sanctas Actis conferemus, et post hunc Commentarium typis vulgabimus,variantes alicujus momenti lectiones in margine notaturi. Si vero aliquid vbscurum aut
difftciteoccurrat, iltud

percipiunt ea, quxsunt Spiritus, hanc amicitiam

unacum aliis observatione E

malignede flagitiosoetcarnali amoreexplicabant, ita ut pius poeta eodem libro undecimo carm. 6,

famam suam
versiculis

tueri coaetus fuerit sequentibus

Mater honore mihi, soror nutnn duleia amore,

corde colo. Cffilesti affectu, noncriminecorporis ullo, Non caro, sed hoc, quod Spiritus optat, arno.
Tetis adestChristus, Petro

Quam

pietate, fide, pectorc,

secundum consuetudinem nostram in Annotaiis expticabimus. Prius tamen in hoc Commentario precvio referemus nonmdlas S. Badegundis virtutes ac laudes, quas idem Fortunatus carmine celebravit. 10 Posthunc biographum Baudonivia monialis coaeva, et in multis oculata testis, Vitam S. Radeg-undis litteris mandavit. Esec autem lucudignis

cui

Baudocoxua.

nivia monialis

Pauloque ministris,

Cumqnc

piis sociis

sanctn Maria vidct;

'

brationem Fortunati prse oculis habuit, et varia ab ilto scriptore omissaper modum spicilegii
collegit,

Te mihi aon aliisoculis animoque fuisse, Quamsororex utero tu Titiana fores. Acsi uno partu mater Radeg-undis utrosque
Visceribus castis prog-enuisset,

ut ipsa in protogo suo indicat his verbis

ea,

Non

quje

vir

apostolicus Fortunatus
iteraraus,-

episco-

pus de BeatEe vita composuit,

qua? prolixitate sui praterraisit.

sed ea,
et

cram

Hinc Surius

Ettamquam pariternosubera chara

Pavissentuno lacte rlucnteduos

beata?

Heuraeadamnagemo,

tenui ne forte susurro

[mpedianl sensum noxia verba meum. 8ed tamen est animus simili me viverevoto Si vos medulci vultis amore
coli.

S. Radeg-uudis appellant. Sed parum interquocumque nomine vocaveris istud monialis synchronm scriptum, quod exstat in iisdem

rum

Mabillonius illam gestornm partem, quam Baudonivia posteris reliquit, iibrum secundum Acto-

est,

graphis supra assignatis,

Ut hoc carmen facite intelligas, obiter observa Fortunato fuisse germanam sororem,

judicium ferendum

est,

nomine

Ti-

H Malrem "/v-^/s.K.d^-und.un, quia hatc Agnetem 1* <>< Sph-it,< edueuvernt, ct eodem modo se Writualem 8 Radegundis, fiUum agnoscit, et
''';"

>cuihiccomparatS.Agnetemabbatissam quam sinnh amorr rasfo pm,r rmhaivr

ecgraphis superius tulimus. Quare hanc Baudonwixiucubrationem etiam edemus ex Ms. codice ValhsLucentis, in quo post prologum expressi sunt veerum capitum tituii,

apode quo proinde idem quod de variis Fortunati

et

cxemplanbns
utraque hmc

quiin omnibus

aliis

nostris desiderantur.
Vitee

Verum cum

Vitam iUius
tcriptit,

Aguctemsororomxuam namiuat. tCeerum Km omnia adduximus,

ut erudi-

*/'", Mflftsi aliis

pars conscripta sit scabro ac difficihstyio, quem tamen propter venerandam anhquitatem mutare aut mollire non lieet ei suh JungemusAetaejrtsdem SaneUe, qux
venerabilis

apo-

graphit,

qum famitiarissimus ac tnttmus ojas amtcus conscripsit. Habemus autem ^rersa horum Aetorum e.cempfaria,

ta S.

Radegundis,

num
C

tumZ

rumque

Actorum apographum, guodcum

sis

Gamansius,indefessus Societatis JesToZ'rarxus etsexcenties in Opere nostro propterZ Qularta obseauia taudatus, misit

Prmo

tunati prxfigttur, et qu

nunc enumerabimZ

sut^T ^usvenetaUtis HildeTrtipZ suhsCenomanensis, postmodum archiepisconi

et

1197 eollegit, aho ordine disposuit ac r>le clariore phrasi expressit. kve auZnre

Turonensrs,

qux D. Antonius BeaugendreZ e

itapridem parisiis
>

ad

noseteZl

tsszsr
11

Jm s
.

editZesS

Denique S. Gregorius Turonenoi*

,
ei S.

Grego-

hberiusstyhtmmutasse.
f

p<>'*"

bhotheea istud transcribi curnr^if

eum rZZT '^ouoco^

S<>,?

TJ

vsrmrzts

mSS.
utemur:

sLelneZlt; %" **"* ^Tmdam iUius f in ^rumenta au thentica 2

gestis

mtercoBvoshujusSancUebi " ptos Q uodam ographosouo o- nen quxdo numeraripotest etsi end, *"" ejUS ex P ro ' dam gesta fesso non scrimerit iiiididernnt. al\
s is

1T'
con -

rins Turo-

Vx ecgraphum, ex

C CO BoUium,qu^aTT USh abbatis Vul'in vui m Vita S. Juniani

>

LnZZeZra^T ^ ^
'

tZsZhTT

adi

ia ' posteritati

Sanctam
nostram

DIE DECIMA TERTIA AlTilsTI.

49
tneion

A nostram
res,

egregie laudat, nec alios auctores suppaqui de gestis ejusdem obiter mentionem faciunt. Nihil etiam hic dicimus de Petro Equilino et Bonino Mombritio qui Vitam S. Radegundis collectionibus suis Latine inseruerunt. Sed nescio quid Mombritio in mentem venerit , dum Actis Sanctas titulum virginis et martyris praeftxit licet enim aliqui scriptores putaverint eam permansisse virginem quemadmodum infra
,
,

ducenda, tribuunt

munem cum
rarunt
,

S.

S. H'u\egun<\i patriam ferccomMartino aut geographiam igno,

aut lato

admodum

loquendi genere usi

sunt,cum ex vetustissimis monumentis constet, S. Martinum in Pannonia natum fuisse. Dumvero Gundovaldus apud Gregorium Turonensem in Hisloria Francorum lib. 7 cap. 3G S. Iladegundem cognominat Pictavam, non a patria ipsius, seda
diuturna
istud

commoratione

in

urbe Pictaviensi,

ostendemus nemo tamen illam titulo martyris exornavit.Midtominushicsingillatimrecensendi sunt illi interpretes, qui Acta S. Radegundis vernacide ediderunt. Si tamen hialiique recentiores biographi a veritate aberraverint , eos data occasione in viam reducemus.
,

cognomen desumit. Sed hactenus non intelligimus, cur Baronius in Annalibus ecclesiasticis, ad annum Christi 56G apud nos num. 43 eamdem
appellet virginem ex Burgundice regubus oriundam, nisi forte eminentissimus Annalista putaverit ,

olim bellicosos

istos

Germanue
,

incolas promiscue

cum Thuringis
II.

habitasse priusquam occuparent illam Galliarum partem cui Bargundix nomen

,

Sanctse patria, regium stemma,

captivitatis,

indiderunt. Etsi
i

Germaniam,

teste

Procopio
,

lib.

Rerum Gothicarum, haud

,

procul a Thoringis

occasio

migratio

in

Galliam, et conjugium
tario rege.

cum

Clo-

B
In T/turin(jia,

Germarcgionc,

m>

Sancta patriam habuit Thuringiam amplam ac passim notam Germaniee protinciam quse adhuc hodie priscum nomen retinet; sed olim latius extensa fuit, ut plerique geographi notant, et facile colligi potest ex Gregorio Tu-

H;

sec

ad Austrum versus incolebaut, tamen videtur fuisse natio a Thuringis diversa. Quidquid sit de hac opinione, quam operosius discidere non vacat, nunc exponenda est occasio qua S. Radegundis in Galliam migravit. e 15 Gregorius Turonensis lib 3 Operis proxime qmmQotncitaticap. 7 causam istius migrationis explicat fwtaprt-

Burguudiones

his verbis: Post Theudericus non

jurii

immemor
,

per-

mu*

rcr '

ronensi, qui in Historia

Francorum
:

lib. 3

cap. 4

ChloHermenefridi regis Thoringorum thacharium fratrem suum in solatium suum evopromittens cat et adversum eum ire disponit regi Chlothachario partem praedae, si ei munus
, ,

eamdem regionem in plura regna dividit, et ibidem ad rem nostram ita scribit Porro tunc apud
Thoringos,
Bertharius.
tres fratres

victorise

diviuitus

conferretur.
;

Deinde recitata

regnum

gentis illius re,

tinebant, id est Badericus, Hermenefridus

atque

Denique Hermenefridus
,

Bertharium
:

fratrem

suum vi opprimens interfecit is moriens Radegundem filiam orphanam dereliquit reliquit

;

Theodorici exhortatione qua Francos ad vindicandam injuriam excitavit , narrationem suam Quod illi audientes,et de tanto ita prosequitur scelere indignantes , uno animo eademquc sententia Tboriugiam petiverint. Theudericus autem
:

de quibus in sequentibus scribemus. At Gregorius circa alios Bertharii regis filios, de quibus se infra scripturum spondet i^romissi sui immemor fuit , ut Hadrianus

autem

et

alios

filios

Chlothacharium fratrem suum et Theudebertum filium in solatium assumens, cum exercitu abiit.
Thoringi vero venientibus Francis dolos pra^parant in campo enim, in quo certamen agi debebat, fossaseffodiunt, quarum ora, operta denso cespite, planum assimilant campum. In has ergo foveas,
:

Valesius lib. 7 Rerum Francicarum sive tomo et nuper Joannes i istius eruditi Operis pag. 365
,

cum pugnare

coepissent, multi
eis

Prancorum equites

Georgius Eckardus tomo i Commentariorum de rebus Francise Orientalis lib.k num.Sante me observarunt nam sanctus ille scriptor postea tantam mentionem facit de solo S. Radegundis sive uno Bertharii filio , quem jussu fratre regis Clotarii nefarie in Gallia occisum fuisse
: ,

valde impedimentura; sed post cognitum hunc dolum observare coeperunt. Deniquecum seThoringi csedi vehemeuterviderent, fugato Hermenefrido rege ipsorum, terga vertunt,
corruerunt, et fuit

testatur.
cx
rerjtu

ad Onestrudem fiuvium (hic amnis Thuringia* p incolis vernacule Un*jtrut vocatur) usque perveniunt ; ibique tanta ccedes cx Thoringis
et

hodiedum ad

stemmate

ex his constat, Sanctam nostram in Thuringia ex regio stemmate ortam esse quod Fortunatus non tantum in Actis infra edendis sed etiam in carmine ad Artachin confirmat, ubi S. Radegundem deflentem excidium patriae et mortem sitorum consanguineorum ita inducit Post patriae cineres et culmina lapsa parentum
13 Interim
,

facta est, ut alveus fluminis

cadaverum congerie

repleretur, et Franci, tamquam per pontein aliquem,

super eos in littus ulterius tiansirent. 16 Patrata ergo victoria , regionem illara ca- Thuringii pessunt, in suam redigunt potestatem. Chlotha- Wtoiupevero rediens, Radegundem filiam Bersecum captivam abduxit sibique eam in tharii matrimonium sociavit; cujus fratrem postea incharius
j

Quse hostiliacie terraToringatulit.

Si

loquar infausto certaraine bella peracta, Quas prius ad lachrymas feminarapta trahar? Quid mihi flere vacet pressam hanc funere gentem An variis vicibus dulce ruisse genus?
pater ante cadens
,

juste per homines iniquos occidit. Illa quoque ad Deum conversa, mutata veste , monasterium sibi
?

infra Pictavensem

urbem

construxit, qu^e oratio-

nibus jejuniis
,

vigiliis

atque eleemosynis pradita,

Nam

et

avunculus inde secutus,

Triste

mihi vulnus

fixit

Restiterat
nata

germanus apex

uterque parens. sed forte nefanda

;

Me pariter tumulo
est

pressit arena suo.

Sancta,

14 Insuper poeta ille in libro singulari de excidio Thuringise et ssepius alibi eamdem Sancta

tantum emicuit, ut magna in populislialieretur. Witichindus monachus Corbeiensis qui seculo decimo floruit, apud Meibomium tomo 1 Rerum Germanicarum pag. G30 et sequentibus aliam hujusbelti Thuringici causam memorat resque
in
,

eo tempore gestas diversis

episodiis

patriam ac nobilem cum regibus Thuringicis

consanguinitatem diserte expressit.

Dum

igitur

Sed eruditissimus Eckhardus in Francix Orientatis tomo i pag.

exomat. Commentariis

episcopi quidam Gallize in epistola, inferius pro-

56, sive lib. 4 num. 8

50
iUCTOll
(i.C.

S.

RADEGUNDK KBGINA
rum lib. cap. 3 aliquas recenset hoc modo Chlothacharius denique ipse rex dediversis mulie ribus septem rilios habuit, id est de Ing-unde Gun
1*

num. S recte nionet, Witichindum magnam narrationis suxpartem ex eantilenis Saxonicis accepisse, et falsa veris t?nmiscuisse.

D
Ixter vatfat
Ctoiariicon.
i"<i

Quarc potius fidem adhibemus Gregorio Turonensi, qui eodem seculo , auo heec in Thuringia circa annum Christi 529 vet 530 contigerant, historiam snam
17

Charibertum , Gunte Childericum , bramnum Sig-ibertum, et Chlolsimlam filiam De Areg^unde vero sorore Ingundis Chilpcricum.
tharium
, ,

uut

eoncubina$

conscripsit.
in Oaitium

De Chunsena habuit Chramnum. Sanctus

Valesius
lib. 7

itle

Hadrianus
sive

rerum Francica,

scriptor in Historia
47 simitia repetit,

abduxif,

istius Operis pag. 359, consectaThuringici breviter narrat et siu/ulsupra rclatum Gregorii Turonensis textum Caesis ad Onestpudezn Toringis, sic explicat Herminafridus rox cumpaucis fug-asalutem petiit, atque in munitam scse urbem cum conjuge et li-

rum

tomo

Francorum epistomata num, postquam ibidem num. 57

,

ria hujus belli

retulerat his verbis: Chlotarius uxorem Chlodomeris, nomine Guntieucham uxorem duxit.

aliam

ber/s contulit. Franci

et ferro vastatis, et

autem victores,
in

ag*ris ig-ne

depopulata reg-ione,
servitutem

magnum
abduxere.

Deinde num. 50 ejusdem Historise epitomaLv adhuc alteram sic addit: tpsoque anno Theudebaldus obiit, regrnumque ejus Chlotarius accepit copulans AValdetradam sibi uxorem. Gregorius de his duabus mutieribus etiam agit in ipsa Franco3 cap. Gpriorem distinctius Nec mora Chlothacharius uxorem g-ermanisui,Guntheucamnomine,sibi in matrimonium sociavit. Posterioris vero mentionem facit tib. 4 ejusdem Historiee cap. 9, dum de morte Theudeita indicat
:

hominum

numerum

rum Historia, ubitib.

Gregorius Turonicss ecclesias episcopus Toringiam tum captatn et in Francorum potestatem redactam

quod si verum est, ita intclligi debct ut non omnis Toringia, sed pars ejus a Theodorico Prancorum rege posl victos Toringos armis oecupate fuerit, cum Herminafridum Toring-orum regem fugfl mortem evasisse, muris muuitae urbis se inclusisse, neo in Francorum manus venisse
dicit
.

baldiibisicscribit

Qui paulatim decidens, septimo

regni sui anno (Ruinartius in

margine hunc

septi-

eoiiBtet

Begiam quidem sedemque reg-um TorinGrpfesfurtum , sive alia urbs

et fuitj

firorum (siveea

regni Theudebatdiani annum cum anno Christihhti componitj mortuus est, reg-numque ejus Chlothacharius rex accepit, copulans Vuldetradam

mum

tum a Theodorico
captam
cuj
fiiisse,

Chlotario

Francorum

regibfts

es eojudicari potest, quoil Chlotarius

es pactopars

prd debebatur,
filiamquc

Bertharii ToItadesui

rinfforum

reg/s filium,
in

nomine

ffundim, qui

aula

llerminafridi

suoised inorepxtus a sacerdodans ei Garivaldum ducem dirigrensque Arvernis Chramnum filium suum. Ex tlictis nondum certo scimus t qitota Clotarii uxor fuerit S. Radegupdis nam lauda,
,
) :

uxorem ejus strato tibus, reliquit eam

hxcSancta
(i/j

aliquibm

patrui

tus Valesiuslib. 8
et

Rerum Francicarumpag.
:

eduoaDantur,oaptivosabduxit,nisiadolescentulum et virgunculam cum patruo profectos ad bcllum,

Kbique captos esse credimus.
<'

467
pri-

historicis

sequente tomi i plerasque illas mulieres enumerat hoc ordine Chlotharius EadegTindim

prima,

postca

mum,
(id

L8

At quoeumque modo aut toco

nostra

filiam Bertharii

Toringorum

irtate

nubt

enim paritm

reg-is,

belio

fem ihoro
rnu itthvirit.

interest) S. Radegundis eum fraterculo suocapta fuerit, ex antiquis monumentis liquett eam tunc adhuc fuisse puettutam,

vel nihil

gium

eaptara matrimonio sibi adjuuxit, quae postea reinsigne sacro velamine mutavit,
et

virtutum

'

reg-is, quem Hermenfredus frater interemerat, filiam adhuc narvulam seoum oaptivam abduxit, eamque

ntphnt, ,!<< ipsius ad annum Ch risti 529 num ' narrathis verbisi Clotarius, bello Thimng-ico n,,ni11 "" confeoto, Suessionem rediens, Rade. ":nwh Ui Bertharii quondam
'

diversis longe annis contigisse itla tmut,a,tS u;c (Irrgoriussineulla /cmporum distinctionu conjungit, Sino Cointius in Annalibus trancontm gesta Sanctse variis annis affigit et

adeoque

.n, {ll HiH,,i

'"
,,:il
|

Ll " 11

^;

n
:

'7f'

, es1
,1,|;,,MIS

in a<rro
iussit,

i;Il

,I

AHn.insviUameducari

qnaraquidam Chunsinara,
wrginis
scnbit

quibus ambobus superstesfuit, Charibertum, Cuntchramnum &gibertum et Cbiodosvindam quaj Alboino regi , Longobardorum nupsit. Idem ex Haregunde terfaa uxore suscepit Chilpericum e x Chunsena,
, :

qua scum, se ancillam ej US appellare consueverat. Ex ea Chlotarius liberos u.t Gunthanum, et Childerieum
virum, dominum
,

ae sanetitatis fama non Galliam ac Europam modo , sed etiara transmarinas provincias implevit. Deinde Ingundem duxit uxorem, ae uniee dilexit feminam optimam, et a fastu alienissimam

alii

<'''"''

barbara, desiderioque

-t, eteraves persecutiones a

Chramnum genuit. Auctor libri de Vita Consorti^ quamdam pneterea Chlotarii regis

Gunsindim voeant

^nffularempatientiamexercuil

aula Sigiberti

filiam
s

a,,gnd,m Ingundis reginna Gregonus prodit, de qua

cura

fratris sui a^tatem

eg

sororem

fnisse

itsdem Annahbus ad

Kwreferh

^na,Chr,
<

Christi 538 num Hoc anno Clotarius ra S , cujus uxor

annum
,

aibxeur*

collocanda Inguudim nro sermonem habuisse; illum, ea m

fore pollicitum, in villam

tnater

obierat

Eade^undem

d.m vemsse, foctisque nuptiis, ut Venerem pronus, qualera

puelhe

ad HareJun

erat

optasset

*
r:

-',( Gregorius,copiosius Fortunatus; uterque

ulis

temporis

oota.

Sed ut
ciotani

Hi2E
,j
:

gundera connubio junctara esse, uxori

repertam, sibique opibus ete oranibus sine dubitatione pra.stan

naTurft condiSnem et prudemk

i

Ha

enunHa

prioribua

Indegumde
,

et

Chunsena retulimus

tte ,

r-^^ZZo^TZ^
lcap.

Ueamdem

Valesii seriem

semtu!TJt

V
allegabimus.

sentenUse,

tionemfecimus
quas

jam

90 '' 10 obiter

^
"'
:

Mfregorius Turonensis in Historia Franco

^^VS^Tc^zr^Z
habet

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

5]

habet
in

Clotarius primus

praeter Hberos,

quorum

habuit
Christi

stemmate hoc Merovingico mentio fit, liabuit etiam filiam Blithildim nomine , quam nuptum
Ansberto pronepoti Clodionis criniti natam ipsi ex Caussona multas namque uxores habuit, quarum prima Ingunda ex qua nati sunt Childericus , Gontramus , SigiberGontherus Aribertus qui et Cherebertus tus Clodomira. Secunda Arregunda, ex qua Chilpericus. Tertia de qua supra. Quarta Radegunda Caussona Bertheri Thuringi regis filia, et quinta "\Yaldratha proneptis, Theobaldi vidua. Quod hic de Blidedit
,
:

primo Ingundem, quae anno quingentesimo tricesimo quinto superstes

conjuges,
vivebat;
,

ciom
,; '

'

adhuc

Chunsenam postremo Radegundem quae nuntium seculo remisit priusquam Medardus Noviomensis episcopus moreredeinde
, ,

tur.

24 Mabillonius in Annalibus Benedictinis hanc chronotaxim sequitur, et ibidem lib: 5 nwn cap. Usive tomo ipag. 123 istud S. Radegun- ,U'
Cointii

dmm*
ChrUti

thilde,

lesius lib. 8

tamquam Clotharii filia dicitur id VaRerum Francicarum, et Eckhardus

,

divortium ita narrat: Chrothaldis dccessum (hcvcerat Chlodovei vidua,quse anno Christi 541 obiit) non longo intervallo excepit Radegundis itidem reginae secessus in urbem Pictavorum. Haec
dis

Bertharii

in Commentariis Francise Orientalis lib. 7 cap. 15 inter fabulas numerant, et solidis argumentis
refellunt.

Toringorum regis filia , Francis victoSuessiouum regi sorte obtigit pame infans , dein apud Atteias pagi Viromanribus
,

Chlothario

Porro hic

vides, S.

Radegundem collo-

densis regiara ad

Suminam

villam, educata,

dum
quam

cari inter uxores Clotarii quarto loco, quam Valesius suprain ordine primam constituerat. et etiam ter%% Denique alii scriptores Galli eamdem SanUm ciam post uxoresetconcubinas Clotarii tertio aut Mw!u? quinto loco ponuni. Certe Bouchetus in Annaliprincipis
axorstatui-

regio thalamo habilis redderetur.

Cum

praeter vo-

tum

regi nupsisset,

monacham

potius agebat,

""'

bus Aqititaniec parte 2 cap. 4 seu pag. 69 itlam ordine qaintam recenset, et matrimonium ipsius

cum Clotario usquead annum Christi 551 differt. " Sed haud ditbie in hac chronologia sua fallitur cum enim S. Radegundis anno Christi 529, quo
circiter in

reginam, de nocte e regio cubili se ad orandum subripiens et in Quadragesima jugi cilicio ad carnem utens, quod ipsi religio.sa quaedam sanctimonialis, re ac nomine Pia, suppeditabat. Hincdurius identidem a sponso tractabatur. Quae resseculi e
,

fugam

ei facile persuasit;

jam

a conjugii vinculis

alienae. Accessit

germani

ejusfratris interitus, cujus

Galliam abducta
et

est,

haberet octo aut

novem annos,

Clotarius

tautummodo nubilem

auctor Chlotharius, qui eum pariter eaptivum in Franciam abduxerat. nim 25 Hinc dolori ac ttedio cedens Radegundis
,

a ta

ipsius astatem expectaret, longe probdbilior est Cointii sententia, qui nuptias illas anno Ghristi

secessum meditatur ideo Noviomagum accedit ad beatum" Medardum episcopum vohementer

:

ri facitdi -

Ceterum de ordine ac tempore harum nupiiarxtm operose non disputabimus si nobiscum admittas, matrimoniumS. Radegundis cum rege Clotario legitimum fuisse nam propter rationes paragrapho sequente allegandas probabiliusputamus, prtecedentia Cloiarii conjugia non fuisse valida, vel legitimam ipsius uxorem jam obiisse, quando S. Radegundem duxit. Verum ex ista opinione nostra oritur qusedam intricatissima difpcitltas , quam jam utcumque dissolvere conabimur.
538
affigit.
,
:

obsecrans, ut se Domino consecraret. Abnuit ille , obtendens Apostoli interdictum ne , quae ligata conjugio est, ejus solutionem tentet. Ad haec intermiuabantur proceres, ne pontifex eam
,

velaret, quoe soleuni

ro

mox

in sacrarium ingressa,
;

more nupsisset regi. Heec vemonachica veste se

processit

ipsa induit

sicque induta
:

ad altare

episcopum
ris,

sic allocuta

Si

me

consecrare distule-

plus hominejn

reveritus

quam Deum
Quibus

erit

qui
bis,

animam abs

te

meam exigat.

ille

ver-

haud secus ac
ex composito

tonitruo concussus, sive serio,

id

$ III.

Difficultates

qusedam

circa

divortium Sanctse
tario,
et

cum

rege Cloconse-

diaconalem

illius

factnm sit, manu superPOSITA CONSECRAVIT DIACONAM, ait Fortunatus, qui postea rem explicans, ait, eam a sancto Medardo consecrante velatam fuisse. Ergo veli susceptione monacha facta est, manuum imposisive

tionediacona. Itailleex antiquis Actis, in quibus

c
Sunctupost

crationem.
-r^lerique scriptores asserunt,
r*^

Fortunatus infra apudnosnumAOdiserte asse- y rit, proceres regios sancto Medardo obstitisse, nc
S.

Radegundem

scxmatri-

momiannoB,

cum

gctli

re 9 e t arw P er sex o,nnos more conjuvixisse, quibus assentitur Cointius, dum in

,-.,

velaret regi conjunctam, ne vidcretur sacerdoti, ut praesumeret principi subducere re^inam non publi-

Annalibus

Francorum ad annum Christi 541num. 9sic disserit: Hocanno Radegundis regina, quam sex dumtaxat annis cum Clotario rege vixisse multi scribunt, facta est diaconissa.

Quibreve temporis intervallum a Radegundis adventu in Franciam sive ab anno Christi quingentesimo vicesimo nouo usque ad ejusdem Radegundis nuptias collocant hoc calculo non advertunt detrahere se plurimum laudi pke femince, quam innuunt scorti non uxoris loco ab adultero rege habitam, quia Ingundis legitima Clotarii uxor in vivis tunc erat , et marito Sigibertuni filium perperit anno Christi quingentesimotricesimo quinto. Vitam Clotarii quo attentius iutueor, eo magis adducor, ut credam Radegundem ab illo rege ductam in uxorem fuisse anno Christi quingentesimo duodequadragesimo , ab eoque post sexeenuium recessisse anno Christi quing'entesimo qua, ,
,

canam, sed publicam. Ilic loquendimodus innuit, matrimonium S. Rade^undis cum Clotario fuisse legitimum, de quo Fortunati testimonio postmodum juverit meminisse. 20 Interea audiamus difficuttates, quas laudatus Mabillonius in Annalibus Benedictinis cap. %% ejusdem tibri quinti hutc divortio opponit in Mirari subit, cur Radegundis a hunc modum viro discesserit. Occasionem vidimus, necem fratris; at consensum regis non vidi-tur impctrasse ante recessum, tametsi sex minimum annos cum Chlothario vixerat more conjugali. An vcro eam' citra consensum regis velaturus fuisset Medanlus
:

cui flfaMt-

toniw ,,un " $

regularum ecclesiasticarum sciensj aut etiam cousentiente rege, nisi

fuisset,
te

rcx ipse ca^libaturn professus

dragesimo quarto

nara Clotarius tres ligitimas

non servavitP An forquid hac in re peccatum essetcontra leges, dissimularunt propter verecundiam regis? Quosdam id fecisse, facile crediderim; ut nullus restiterit, ssgre assenserim. Carolus Coin-

quem

certe postea

episcopi,

si

tiua

DE
AiicToftE

S.

RADEGUNDE REGINA
lem rubricam prwscribit 29 Prxterea ipse Fortunatus synchronus videtur huic opinioni obscure contradicere, quando
in Actis
S.
scdh.Yc opi. nlo vtdetur
rCpUffliittr

tius ,

putat,

G-fc

rio, thft._

Rndeg-undem, nnnuente rege ChloNoviomap-um profeetam fuisse, atque asre-is accessisse, reffis

ensum sum

anteqtiam velaretur anteqnara velaretur. Al-

terum ex altero probat; nempe quod, teste Fortunato, pirecta a uece, veniens ad beatum Medaudum, supplicat ixstanter. "Verum si
rex

Radeg-undis

apud nosnum.
reclinaret

5 scribii,

illamsub praetextuhumanse necessitatis surrexisse nocturno tempore,

et

cum

cum principe,

consenserat,

cur

rcclamant

proceres?

Cur

Medardo

terg-iversanti, ct Apostoli

obtendenti inreg*is

tunc corpus suum variis cruciatibus afjlixisse. Certe venerabilis Hildebertus, qui exeunte secu-

et

intrica-

tat difficui

tattmpponit.

I!

Medardum Noviomaco,
eeret l-aoFKCTA a
sionis causa fuit,
ficiens ad

lo xii vel ineunte xm Vitam S. Radeg*undis ex Fortunato et Baudoniviacollegitjam assignatum quse librum de ViFortunati textum, tamquam virginitati ejus con27 Eqtridem Baudonivia trarium intellexit , et eumdem infra in Actis ta Radeg-undis seeundum scripsit, quodam modo huic .sentcntias favet, ubi ait, Radegmndas in vilnum. 11 exponit hac paraphrasi Nam de consorla Suafidifl commorante, sjiarsum fuisse rumorem tio thori quid loquar ? Ad quod ipsa semper ideo de reg"is jtaaiitontia, qui talem et tantam regrinam accessit, ut maritura lucrifaceret, non ut lenocipermisisset a Iatere suo discedere. At reponi ponantem expleret voluptatem quippe ne sathanas test, permissum hunc accessisse, velatajam reg"imaritum tentaret, marito debitum solvit, non na. Locus sanc lubricus ac difficilis. Radeg-undis exeg'it. In quo si quidquam vel cjus gTaiia vel voa regc discessum ea tantum ratione probat Portuluptatis admixtione peccatum est, statim non lanatus, quod ejus frater a rege ca?sus fuisset innocrymis tantum, sed et multo corporis cruciatu center, id est absque ulla causa, adeo ut prordelere i>roperavit fing-ens enim causam, qua sursus innocens et culpa vacuus esset. Et quouiam, geret, hispidum pavimento superponebat ciliinquit Fortunatus, frequenter aliqua occasione cium, cui nuda tamdiu inhserebat, quousque, perdivinitate prosperante seu ob.secundaute, casus cecussis frigore medullis, pene spiritum exhalaret. E dit ad salutem ; ut haec relig-iosius viveret, frater Sic Regina pariter et conjug-io deferens et pudointerficitur innocenter. Quod subdit idem auctor, rem conservans, nec maritum reverentia defrauDlUECTA IfUTUIt a rege, veniens ad beatum davit, neclibidine bonum minuit nuptiarum. Ex

terdictum,

Kade^undis non opponit

consen-

sum?

perinde est, aesi direge. Casdes erg-o illa discesnon ])Iane iniqua, sed non sufconjug-ale.

cum

his verbis liquet, Clotario non

matrimonium S. Radeg-undis ratum dumtaxat, sed etiam

variis
tcsti<

sohcndum vinculum

Nodum
,

hunc solverc videtur collecta, quam vocant

ejus

in

omcio antiquitus

recitari solita,

inquaRa-

consummatumfuisse, ut theologi loquuntur. 30 Quinimo hsec Hildeberti sententia fuit adeo communis, utnonnulli scriptores perperamafftrmaverint, Clotarium ex
cepisse,

moniit vele
aucfo-

degrundis reg-ali in solio virg-initatisdecorem conaerrasse dicitur. At parum verisimile, id servari

potuisse per sex
qui vifa- non

Radegunde liberos sus- rum

minimum annos cum taliconjuge, admodum continentis fuit. Sed licec

ille

quemadmodum Bernardus de Girard in Historia generali regurn Francorum tomoipaq

fa Scap. 8 sive tomo ipaq 117 rejiciunt Paradinum, qui S. Radegundi aliquas
48 testatur. Hinc etiam Scevola et Ludovicus Sammarthani fratres in Historia genealogica -

rum,

viderint tlicolo^i; res

eruditissimus

nostras prosequamur. Sic Benedictinus scriptor hunc no-

nalue Francicoe

lib.

dumstringit, aliisque solvendum retinquit. Quapropter tentemus, utrum hoec intricata

nutlo
'/11* Btitvi

modo

difftcultas

dissotvipossit.

proles tnbuit. Verosimiliter Paradinus illealiive ejusdem singularis opinionis assertores Rade<mn-

po$mnt, dicamut Stmctum

tOnjugiO

ti

vlrgtnUa icm hp>

vaese

maxime placeret conservata S Rade-undis virginitas in conjugio, qux in collecta ineerUc cetatis tegitur, et quam F.Jacobus Phihppus Bergomensisin Opere de ctaris mulieribus cap. Wrou/idcuter asserit hisverbis: Radeg-un28 Nobis
dis

tentemereprolngundevelArregundeacceperint f^o^uidemomnesferereliquiauctoresconsentiunt, S. Radeg-undem nullos Clotario liberos pepensse. Sed etiamsi sancta Matrona nullam prolem edidemt, tamen ex hoc nihilpro virginitate tpszus concludipotest : nam Vulfinus Boetius, aui diuante venerabilem Hildebertum sub imperio Ludovici Piifloruit^nullosetiamliberos S Ra degunch tribuit et nihilominus virginilatem ejus znficiam videtur, dum in Vita S. Juniani abbatisad hanc diem illustrata, de nuptiis ejusdem Sanctxsic scribit At ubi ventum est ad puelres annos et fieret a^tate nubilis et apta nuben. di, complexibus regis sociata est, et nuptiaH obe quio peracto carissima conjux effecta est, quara
:

FranoiiB

reg-imi,

et

insig-nis

virg-o

fuit

c oujus patriam
b
psit.

eum
]

Lotharius
[

animadverteret sua; nova^ snonsa^ propositum, ejus preoibus permotus, eamdem intaotam reservavit vireinem Sedcontra hanc opinionem, cui recentiores nonnulhauctores sine accurato examine levitersub. scmbunt, tot tantaque mititant argumenta ut nos usre/ulandis impares

88
A

f At rex oum

Bibl

V*

rex'devirg-inem in conjug-emassum-

Francomm

vn^nntatis

Integraa

fateri

cogamur

nam

tanto aniore dilexit, ut nihil

0tleS

*m prodttur, vixsinit

p^ter
ilIa

ill

am

se

Med i0 lanensis

Testimonio autem virg niveteri collecta incerUe xtatis adfel tur oppommus auctoritatem antiqui
tatts,

*"" **** ac statim in 2? uxorem duxerat. MaTnZ bil

ileprrnceps consummaverit matrimonium flrmosa virgine, guam jam per multoTannos

dubitare, quin mulierosus

cZ

nou multo post tempore, n

tota se

u\So

/f

retUr -

Sed

Z
9/

beatissima
regali

relicto

Deo

et

mente

thoro
t

et eorpore

consecrav

quod ex

quw ad diem pmmam Julii edidimv* apudnostomo 1 istius mensis paa

/v,

^1
* *"

quod juxta

BreviaHi

rihJs.

dtspositum est, et in quo ad diem xi Augustul qualuor collectas sive orationes seauenx *;.,,. ^ # W*as pomtut t

JJS

prmria^on^

Pula aliqntf

JJ:?rT*!

His veteru *& 9raP

IZ^t
,ln
1

tircuUs

-netavem petiit Phrasibus, nivehe>

ntopnuum Raynaudum nostrum, quiin

Ti-

hdis

'
DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI. Sanctorum puncto 14 num, vit, tomo 2 istius Operispag.
pag 577
.

53

A
eamqneThe
ophUiuRay,,nurfns ho-

tulis cultus specialis

2, sive

45 1 seu
et

tib. G

ad an~
E

*uctos

in Hagiologio Lugdunensi
.-

et se-

num Chrisi 540, memoratamdivortiidifficuUatem

breviter in notis attingit
,

UA

q uen t e con i ra quemdam n ft a fos asser i orem Ua disputat Quod hactenus recensitis conjugibus simul ac virginibua Joseplms de Monteil lib. i de ejusVita cap. 7 magno

neotericum hujusvirgi-

ibidem effuqium

quoadam assignat

studio accenset

sanctam Radeg-undem Clotarii quondam Eranci conjugem, postea Pictavis monia,

postquam enim implexum Mabillonii nodum paucis proposuerat, per modum interrogationis indicat, non improbabiliter diciposse, quod S. Medardus peritus tegum eccle:

saactafuerit rtmtummfl""'
lr

v ,ltmum >

lem, segre suadetur. Neque vero id sanctae illius Reg'ine decus obvoluturi videntur silentio, qui in

ea exornanda navi fuerunt; Portuuatus libro uno de ejus Vita, et lib. 8 ac 11 Carminum, Gregorius Turonensis lib- 9 Historiae cap. 2 et 39, et libro de Gloria confessorum cap. 106 , Sigebertus in Chronico anno 557; \T incentius in Speculo historiali lib. 21 cap. 79, 80 et 85; Trithemius lib. 3 de Viris illustribus Ordinis S. Benedicti cap. 30. Hi et

siasticarum judicaverit, matrimonium iltud esse illegitimum et invatidum, quia Clotarius adhuc plures uxores habebat viventes, quando S. Radeg-undem duxit. At inde sequitur, Sanctam uostram diu in concubinatu aut adulterio vixisse
:

non poterat, quod tegitima Ctotariiregisuxoradhuc viveret,et poiygamiaesset illicita, ne quis in hac re innocuam facti aut juris ignorantiam prsetendat. Prselerea si S. Melatere

ipsam namque

bene multi sanctam feminam a contcmptu culi et ab accuratione in Dei obsequio eximie
alii

se-

ce-

dardusmatrimonium itludjudicaveritinvaliduni, cur statim non annuit huic necessarite separationi, quam S. Radegundis instanter petebat? Cur
tamjusto Sanctse desiderio
obstitit itte, qui potius

a virginitate in conjiig-io, cujus illi retiuendse potestatem fecisse Clotarium, hominem uunc primum mulierosum, nemine suffragante
lebrant,
,

nemo

eam

debuisset hortari, ut

quamprimum

illicitam

proditur.

B
dwemsrcj

32 At aliquoties reperitur

am m0nialis.

denominata vik.go Annuo; sed eo sensu, quem trado

,

Imrvfflu

^ e SODria fi'equentatione alterius sexus cap. pag. 203. jNTimirum quia calcata regia sublimitate, acccnseri voluit monialibus sive virginibus sacris qua eadem ratione alire ibidem anno.
lil>ro 7,
;

istam cum rege adultero conjunctionem abrumperet? Cur denique idem prtesut, teste Fortunato infraapud nos num. 10, memor Apostoli dicentis; Si qua lig'ata sit conjugi, nouquterat dissolvi, ditferebat Reginam, ne veste tegeret monacham? Si legitima Ctotarii uxoradhuc vivebat, quando rex ilte S. Radegundem thatamo suo sociavit, quid huc facit prseceptum Apostoti, cum in ea hypothesi
constet,

tatse,

quae viris adhaeserant, et virginitatis in con-

Sanctam

Clotario

non fuisse ligatara?

jug*io

naufragium

fecerant, viugines denominatae

leguntur. Baronius anuo dlxvi uum. 29 sanctam Radegundem vocat vtrginem Buugtindam attendens ad tempus ante uuptias. Itaque perperam voin hanc rem adducitur. Urgetur praeterea
, ,

tum

virginitatisa
setate,

ma

Radegunde emissum jam a quod votum conjugii consummatio

pri-

sa-

crilege temerasset. Sed hic obex leg-itima dispensatione aut irritaiione potuit tolli.
citur integritas eorporis
,

Quapropter contra hancprimam Longuevallii responsionem (id salva doctissimi viri pace dictum sit)multo probabitius opinamur, legitimas Clotarii uxores jam obiisse, aut regem illum tantummodo habuisse concubinas eo tempore, quo matrimonium cum S. Radegunde contraxit. ltaque ex his aliisque supra allatis argumentis ulterius concludimus matrimonium illorum legitimum
,

Demum

addu-

fuisse.

quod

reserato tumulo,

post annos octingentos ac duodeviginti et menses novem ac dies tredecim, repertum est prorsus in-

At quomodo, inquies, S. Medardus vatidiuu tammnFm v otten istud conjuaium dissolverepotuit, etiam consen'

31

'

i'i tiente rege Clotario, nisi rex ipse ccctioatum

,

pro- mur

acreniti-

videtur fuisse corruptum, ac mire fragrans, illibatse virginitatis tessera; non mipurissimse ac
queb-

nus, quam annulus monasticus, quem Joauni Bituriguin principi e regio sanguine, auferre tentanti, renuit concedere, permissa extractione anuulli regii, cum quo item sepulta erat. Non cst tamen

fessus fuerit; quod eum fecisse, nullo modo fit verisimite? Non diffdemur, hic nobis aquam fuvrere. Attamen in hoc nodo extricando prse aliis cffugiis, quse sine probabiliveritatis specie excogitari possent, placet sagax industria taudati Longuevallii 7iostri, qui in notis adHistoriam ecclesuv Gallicanee loco supra citato suggerit alterum re-

nota certa virginitatis, incorruptio corporis, quamvis ut plurimum ita contingat; qua de re Tractatu de incorrnptione cadavernm. Annulus item confere-

batur omnibus monialibus, tametsi viduis, ad nofierent sponsae Christi; cui quiB adetiamsi prius corrupta, efficitur virgo jungitur,

tandum, quod

juxta sanctum Chrysostomum in sensu alibi expohoc sito circa sanctam Olimpiadein. Videsis de Antiquitates monasticas Nebrimonialium annulo latuit hoc dii a Muudelhein, epistola 121; quem

sponsum, quod ei tibenter acceptum referimus ibienimnon improbabitUer asserit, Francos eo tempore quwstionem de indissolubili matrimonii vinculo nondum clare intellexisse, et hanc divortiimateriam ipsis pr&sulibus in Gallia non satis perspectam fuisse. Ilanc assertionem suatn probat ex veteribus quibusdam Galliic conciliis, quse
:

perperam
eundi ad

rnarito concedunt protestatem transalias nuptias, quando uxor ejus velum

exemplum sanct Badegundis. Regina

itaque san-

non victissima, aliis ornamentis fulgentissima, a servata virginidetur satis solide nunc primum tate per totam vitam celebrari. Omnibus mature
expensis, cum Raynaudo consentimus, et sententiam de virginitate S. Badegundis, quee nobis vix ullo modo probabitis apparet, sequi non aude-

Religionis assumpsit. Sane apud Sirmondum nostrum tomo 2 Conciliorum Gailix pag. 43 in synodo Compendiensi, quee anno Christi 757 habita
est,

canone 13 legimus sequentia

Si quis vir

mupro

lierem

suam

demiserit, et dederit

commeatum

mus, tametsi defensores

illius

propositam

diffi-

Religionis causa infra monasterium deservire, aut foras monasterium dederit licimtiam velare, sicut diximus, propter Deum, vir illius accipiat muliesimiliter et mulier faciat. Georgius consentit. Georgius ille erat legatus Sedis Apostolicx simul cum Joanne qui ambo huic synodo interfuerunt. Porro decimus tertius iste

cultatem facilius possint effugere.Jamvideamus, anintricatum istum Mabillonii nodum aliterdissolvere nequeamus. 33 Jacobus Longuevallius noster, qui Historiam ecclesise Gatlicanse nuper eleganti stylo vernaculo in tucem dedit, ac eruditis notis itlustra-

rem legatimam

concilii

clesix

jam passim

Compendiensis canon,qui dqgmati Ecnoto repugnat, in Labbeana Conciliorum

:,i

PE

S.

RADEGUNDK REGINA
17S2 ab episcopis Gallis inter aiia prmscri' bitur hic canon Placuit etiam, ut nulli postmodum feminae diaeonalis benedictio pro ConditibniS hujus frag-Hitate credatur. Quomodo, inquies, S.
col.
:

llltTORI

G. C.

-numoda
potwrti a

ti-

In innocue

marito srparari

1696 etapud Conciliorum collectione tomo&col. edttione in novissima Conciliorum Harduinum expnmitur, verbis tomo 3 col. 2005 iisdem plane istorum temporum de86 Ceterum hxc aliaque tunc in Galha prorcreta manifeste demonstrant, rudem causarum matrimonialium notitiam sus
fuisse.

I)

Unde ex

iilo

posteriori

plurium prtcsu-

lum Gallorumerroreconjicimus, facile etiam ansimili simplitea fieri potuisse, ut S. Medardus legitimum S. Radcg-undis conjugium dissolcitate ecclesiasticarum verit, et propter eamdem legum imperitiam innoxie errarit. Si quis autem tantam istorum temporum ignorantiam admiretur,
iltamque iii preecipuis Christiani gregis pastoribus vix credibilem existimet, is meminerit concitii Matiseonensis, quod anno Clwisti 5S5 celebra-

Medardus ausus est S. Radcgundem consecrare diaconissam contra liunc concilii Auretianensis canonem t qui ei ignotus esse non potuit, et qui vix decem aut undecim annis diaconatem SancUv nostrse consecrationem prcvcessit ? Priusquam directe huic argumento respondeamus, audienda est explicatio Joannis Morini, qui in Commenlario de sacris EcctesicV ordinationibus parte 3,
num. 11 hunc ipsum conAureiianensis canonem exponit his verbis Sed fortius string-ere videtur canon decimus octallt postVus ejusdem concilii; Placuit etiam, ut MODCJI PEMINJS DIACONALIS BENEDICTIO FRO CONDITIONIS HUJUS FUAOILITATE CREDATUIt. VldetUP enilll COllcilium non omnes diaconissas deponere, et ad poenitentiam redig-ere, ut Epaunense, quod est absurdissimum; sed relictis iis, quse jam orclinatse erant, cavere, ne impostcrum aliaa consecrentur. Non es- E se tamen universalem illam prohibitionem, cx ratione reddita clarum est, propter coxditioxis kuexercitatione 10, cap. 3
cilii
:

tumest, in quo episcopus

quidam Gallus vel Fran-

cus coram variis metropolitis atiisque multisprsesulibus exoticam disputationem instituit, ac serio contendit, mulieres non esse numerandas inter
citio ilto

homines, secuti S. Gregorius Turonensis de conMatisconensi agens, in Historia Franlib. 8

corum
B

Hiiiii in

cap. 10 testatur his verbis : Exstitit bac synodo quidam ex episcopis, qui diceImtmuliiMvm, hominem noii posse vocitari. Sed taepiscopis ratione aecepta quievit;
liber edoceat,
ait
:

man^

fragilitatem. Erg'o nulli virgini virginitas,

mcn ab
principio,

eoquod
quod
in

sacer veteris Testamenti

Deo hominem creante,

et feminam oreavit eos> vocaviHque

Masculum nomen eorum

utique vocans

credenda esset, quod est perabille ex antiquorum canonum praescripto, ut nulli postmodum feminas diaconalis benedictio credatur ante annum
nulli viduae castitas

siirdum. IntelIigenduserg*o canon

Adam,

quoil esf

homo
:

terrenus;

sic

quadragesimum.
38

utrumque enim hominem dixit. Seil et Dominus Jesus Christus ob hoc vocitatur rilius nominis, quod sit filius "Virginis, id est mumulierem eeu virum
li(M'is; ;id (|u;uii,

Hunc

secundse sgnodi Aurelianensis cano-

diaconati

(Mim aquas
niilii,

in

vina transferre paest,

mrct,

ait

Quod

et tibi

mulier? et

reli-

nem, qui juxta datam Morini interpretationem ^mitateornon differt ab allato superius decreto concilii Cai- mri chedonensis, eodem modo intellexit Cointius, dum in Annalibus Francorum ad annum Christi 544
'

qun. Multisque et
victn quievit.

aliis

testimoniis hgec causa con-

num.

Propter hccc aliaque mirae simplicitatis exempla, quierudi ilta ictaie frequentiora fuerunt, non omnino temere opinamur, S. Medardum ac S. Radegundem in matrimonio illo dissolvendo communem sui temporis opinionem
secutos esse, atque ita innocenter errasse. Sita-

96 propositcV difftcultati sic respondet Radegundis, annuente reg-e Clotario, Suessione No:

viomum profecta est. Id testantur verba Portunati jam recitata; Directa igitur a rege, veniens ad BEATUM MEDARDUM NOVIOMI SUPPLICAT INSTANTER

quapropter facile nobis persuademus

velaretur,

assensum regis
diacona
,

men quispiam meliorem hujus nodi

invenerit,

accessisse.

antequam Quo minus

sotutionem
sugesectato-

minime ynorosos sententise

res nos habebit.

defectus aetatis es concilio Aurelianensi secundo poterat objici nondum enim

:

autem

fieret

annum

aetatis

C
et

tinteanwtatii

num
luii

qua*

86 llanc divortii difficuttatem, qua nos utcumque expedivimus, excipit attera circa diaconalem 8. BadegruntKs consecrationem, quam Fortunatus

quadrag-esimum attigerat. Sed sanP

ctiones concilii Aurelianensis secundi, cui nullus ex praesulibus Belgicarum provinciarum subscri-

dragttimuni

cocvvus diserte expressit, et quse tamen prima fronte cum canonibus prwcedentium conciliorum

vix videtur posse compotoi nam anno Christi 15 Palres concitii Calchedonensis canone 15 apud Labbeum tomo 5 conciliorum col ?G4 statuerunt, diaconissam non ossc muiierem ordinandam ante annura quadr&gesimnm. Cum autem Sancta no: 1

apudBelg-as non observabantur; aut si custodiebantur, antistes Noviomensis super setate dispensavit propter excellentiam ac digmtatem persona;;
psit,

qua3 castitatem Deo vovebat. Denique similia ar~ gumenta, qucV eidem consecrationi ex aliis conciliis

opponipossent, apudlaudatum

Morinum

toto

stra

anno Christi

cap. 3 citatcv exercitationis 10 discutiuntur ac refutantur.

541-

diaconalem consecrationem
evi-

acceperit, ut Cointius aliique auctores passim asserunt, ex prcvcedenti Actorum chronologia

denter patet,
tis

dus contra expressum concilii Calchedonensis decretum illam diaconam consecravit? Responderipotest,

eam tunc nondum quadraginta cVtaannos numerasse. Quomodo igitur S. Medarhunccanonem concitii Catchedonensis

S IV.

Discessus Sanctse in

Aqui-

taniam, liberalitas erga loca sacra,

constructio monasteriorum
virtutes,

..

tunc in Gatlia ignotum vel inusitatum fuisse, aut S. Medardum propter singularem hujus Matronee dignitatem atque eximiam viUv sanctitatem

et varise

quas

in Picta-

viensi
cuit.

monialium coenobio exer-

m cvtate dispensasse, quemadmodum cum Cointio

postea dicemus 37 At <*9*s huic consecrationi videtur repu-

contru ca~

none$ conci-

tiorum

gnare decimus octavus canon secund tv synodi Au

-postquam
-L

et

rehanensis, qua> anno Christi 538 celebrata est

S. Radeg-undis vincutis conjugii so- Sancta patt iuta erat (sic ipsa sattem bona fide sibiper- divortiunt

m qua apud

laudatum Labbeum eodem tomo

suadebat)

et

simut

cum

tem diaconisscv acceperat, Noviomo in Aquita-

velo monastico dignita*

niam

DIE DECIMA TEItTlA AUGUSTL

55
iUCTtjkf

A niam

Sancta in itinere illo diveriit ad inclytum S. Martini tumutum, et haud dubie in aliis piis locis, urbi Turonensi vicinis, aliquamdiu commorata est, ut tenero suo erga res sacras affectui satisfaceret. Certe Ruinartius in notis addendis ad Opera Gregorii Turonensis col. 14(H agens de coenobio S. Martini apud Turones , quod communiter Majus-monasterium vocatur posthumum quoddam commorationis Haud hujus monumentum assignat his verbis
discessit.
, :

rum
ex

post difflcilem divortii nodum, quem supra ipso proposuimus et extricare conati sumus, cap, 23 de diversis coenobiis, tunc industria San-

G. C.
rhini, ,t/.>

p^^
nilUium

C(t

constructis,itameminit Duplex apud Pictavos monasterium pia Regina construxit, unum sanctae Crucis (hoc cogyiomine postea appetlatum fuit, ob reliquias sanctse Crucis in eo cotlocatas, ut infra dicetur) pro virginibus, cui Agnetem abbatissam pnefecit, seque illi subjecit alterum
ctse
: ;

nofiiummo-

sanctyg Marite pro viris, ubi virginea sepeliebantur.

procul a monasterio superest antiqua ecclesia hodierni vici parochialis, sanctse

Radegundi dicata, quod ibi mansisse, et in oratoriis in rupe cavatis, quibus basilica ipsa adhiEret, orationi ssepius vacasse dicatur. Foy tunatus et Baudonivia in Actis infra edendis sparsim laudant piam ejus erga sacra loca iiberaiitatem, aliaque posteriora vitse monasticse gesta, quse Mabillonius in Annalibus
y

Aliud etiam virorum condidit in urbe Turonica, cujus vocabulum silet Baudonivia, ejusVitaj auctor. Monastebium sibi, ait Fortunatus, rEIl OKD IN ATIONEM PRJECELSI IIEGIS ChLOTArii construxit, nimirum ccenobium sanctae Crucis, cujus fabricam Pientius Pictavoram episcopus et Austrapius dux, ex regis mandato, accelerari curarunt. Magnam congregationem puel-

Mox Bencdictinis iib. 5 cap. 21 ita contraxit Eadeg"imdis ecclesise regia sua ornamenta, pauperibus cing"ulum ex auro comminutum distribuit. Tum nulla mora Pictavos versus iter instituit, varia piis locis dona conferens; nempe ad cellam
:

LARUMibidem principioexstitisse,Baudoniviatradit,

cellam inferius appellat. Dotato ex regia liberalitate monasterium pra^fecta est a Radeg-unde Ag~nes abbatissa, quam ipsa a teneris
tametsi
eduxerat.

De

ejus benedictione a sancto

Germano

sancti Jumeris, et ad cellam venerabilis Datdonis,

ubi quidquid indui poterat regio more, in manu Datdonis abbatis totum dedit coenobio, quod prius

Monasterio beatse Mariffl pnefuit Arneg"isilus abbas, ut scribit Baudonivia, cujus tempore jam basilica sancta? Radeg*uiidis,
facta inferius dicemus.

cellam Datdonis dixerat Fortunatus. Idem fecit in synergio seu monasterio Gundulfi, quem postea taMettis episcopum fuisse idem auctor tradit metsi nullus eo nomine prsesul Mettensi ecclesise per ea tempora praefuisse reperiatur. Postea in Annotatis post Acta observabimus nomen hujus episcopi Metensis vario modo exprimi, et forsan hac luxata appellatione indicari Aghdphum vel .Aiguiphum, qui exeunte secuio sexto cathedram Metensem possedit, ut Calmetus in Historia Lotharingise tomo i lib. 8 num. 45, seu coi. 361 testa,
,

modo, appellabatur, nuno colleg-ium secularium Canonicorum. Qui in hoc monasterio primitus deg^ebant monachi, sanctimonialibus sanctre
uti et

Crucis in sacris inserviebant;

idemque mos
,

in
ut.

omnibus

aliis

virg-inum

cOenobiis obtinebnt

duplicia essent,

quod in horum Annalium decursu passim observabimus. Hcec omnia ex Mabillonio transcribimus ut Acta obscuriora facilius in~
,

telligantur.

42 Ceterum hoc paragrapho jam simul conjungemus nonnulias S. Radeg-undis virtutes licet
,

fo i/uo ex--

curtfofwpi-

tur.
prxteraiiu

muwfica
pietatis

ope-

inter Sanctse nostrse prosequamur Hinc Mabiitonio , qui ibidem sic pergit nav jg.j Turones appulsa, mirum est quanta sacris ubique altaribus rnimera largita sit. Eadem invico

40 Porro

cum

Sancta eas diversis temporibus in ccenobio exercuerit, et ex gestis iilis monasticis potissimum seligemus ea, quse aut in Actis infra edendis omissa sunt, aut aliunde antiquis testimoniis confirmari possunt. Inter iaudabitia ipsius gesia
nobis primo occurrit intrepida Sanctse magnanimitas, qua restitit regi Chilperico, qui fitiam suam Chrislo dicatam antea in monasterio Pictaviensi collocaverat , eamque postmodum ad nuptias cum fitio regis Hispanise tranferre desi-

dam

con.

stantiam

Candatensi et in villa Suaedis liberalitas. Hoc ejus ubi aliquantulum temporis iter Pictavos usque constructo monasterio, ibidem resubstitit, dum, cluderetur, tanta interim vitse severitate, ut, prseter panem siligineum vel hordeaceum, nihil aliud quam legiimina et olera perciperet, non pisces, non ova ne quidem poma ad potum nihil praeter aquam mulsam aut piratium adhiberet. Cetera in usus pauperum, egenorum et infirmorum tota
; ,
;

derabat
effecit,

nam S.

Radegundis consilio suo tantum

ut voluntas Chilperici regis tunc exsecutioni mandata non fuerit, quemadmodum S. Gre-

quibus etiam ad mensam ministrabat. Quadrag-esimse tempore, exemplo sancti Germani Paerat,

gorius Turonensis in Historia Francorum lib. 6 Yoluit enim tunc cap. 34 testatur his verbis aliam filiam illuc dirig-ere, quam de Audovera ha:

risiorum episcopi,

quem summopere

venerabatur,

bebat, et

eam

in monasterii Pictavcusi

posuerat.

mola

trusatili

tum
satis

panis,

frumentum conterebat, ex quo tanquantum ad quatriduanam refectionem

conficiebat;

Sed

illa

distulit,
:

resistente pnecipue beata llde-

ad hsec oblationes in quas locis venerabilibus dispensabat. Quod hic de mola trusatili Mabillonius
esset,

Nonestenim dig-num, utpuella revertaChristo dicata iterum ad seculi voluptates

g-unde, etdicente
tur.

usum

Sacrificii,

Sancta etiam aliud magnanimitatis ac zeii specimen edidit, quando potentem rerum sacra-

appiicat^
Maii in Opere nostro edidimus. Sed apud nos tomo vn Julii pag. 204 simile quid narratur de S. Ger~ mano Autissiodorensi, cujus Acta ad diem xxxi Julii illustrata sunt, Cum autem Fortunatus infra num. 12 tantum dicat, S. Radegundem id fecisse more sancti Germani, non immerito vere> mur, ne Mabillonius in hac re S. Germanum Parisiensem cum S. Germano Autissiodorensi
Vita hujus prxsulis,

quam

die xxvni

^**f^
ejici curavit.

Etsi hoc

pium
sit,

nostris prsetermissum

tamen

ejus facinusin Actts iilud in Chro5

nico

TuronensiapudFdmundumMartene tomo
:

expresCollectionis amplissimse cot. 940 legimus pag-um hoc modo TuncLeudastisBituricum sum
beati Ihdepriedans, Pictavis venit, et in ecclcsia aliquando in domibus sinlarii se inclusit, irruens porticu g-ulorum, et res eorum diripiens, eaipe in quem sancta ecclesise in adulterio deprehensus;

confuderit.
41 Quidquid sit de hac suspicione nostra, Mabiltonius eodem libro 5 Annalium Benedictino-

Badeg-undis, qu;e
veri,

ibi

morabatur,

jus-^it citius

remo-

ne per

43

eum Hanc animi magnitudinem comitabatur

11

ecclesia pollueretur.

Augusti Tomus III,

summa

56
IVCTORK

S.

RADEGUNDE REGINA
et sequentibus Thesauri novi anecdotorum col. 3 ea ad rem nostram non itapridem excusa est, ex tantummodo hrnc excerpimus Pervei.it ad me, fac, si quod nimis abstineas; totum rationabiliter nam si per lstam inihi vivas, et semper possis tu Deus nimietatem cceperis infirmari, postea, quod
:
:

c.c
summam o
mi$sionent.

ancill* rehquts nisteruiobibat, et instar Actisnostns copiose libusserviebat, ut infra in itlam anttm sui submisnarrabitur. Sancta etiam qmndo Agnetem, quam sionem satis indicavit, constieducaverat, suo loco abbatissam a teneris subjecit. Quare se totam tuit ejusque imperio

mltacamobii mitumma humditas, qua prorsus monia-

tario prxvio inserere apudEdmundumMartene jam epistola illa

decreveramus. Sed quia

tomoi

Badegunde /faFortunatus lib. 8 carmine 4 in S. desiderium, ac deinde illud grans perfectionis laudat, dum egregium submissi animi indicium eamdem Agnetem abbatissam ibi inter aliasic ad
scribit

non

faciat,

necesse

tibi erit delicias

,

rcquirere,

et

non poteris benedictas extra horam accipere Audite, quid Dominus in Evangelio illas reg-ere. Non quod intrat in os, coinquinat homidicat
et
:

Concipiente fide Christi Radegundes amore Csarii lamhit regula quidquid habet.

nem. Et Apostolus

llationabile sit

obsequium ve-

CujnsPontifieisrefluentia pectore mella

Quantum

Colligit, etrivos insatiata bibit. fonte trahit, tantum satis addita crescit,

strum. Totum fac, domina, quomodo in regula inhabcs, quam expetisti etc. His ultimis oerbis regulam S. Csesarii Arelatensis, de qua indicat ferius agemus.

Et de rore Dei plus madefacta calet. Neo sibi, sed cunctisgeneraliterunica vivens, Eelix angustam pandit ad astra viam.
Sed
tilii

Verum Sanctanostra solitis monasterii exercitationibus nondum contenta, quotannis tempore

46

u6in(fe etfi

vitam

soli-

tariam,

pr reliquis mater pia chariorinstat,

ipsa fcamen,

Eligil cxcclso consociare choro.

Quadragesimse vitam magis solitariam agere, ac sese in privatam cellam includere consueverat. Unde laudatus poeta lib. 8 carmine xi dehac an-

quoniam quffl filiaconstas Te matrem votisoptat haberesuam; Quamque suis genibus charam nutrivit alumnam,
Res probat
Prfflfioit

nua

S.

Eadeg-undis inclusione sic canit

Mensfcecunda Deo Radeg-undis, vita Sororum,

Quae ut foveas animam, mcmbra domando cremas. Annua vota colens, hodie claudenda recurris; Errabuntanimi te repetendo mei. Lumina quamcitius nostris abscondis ocellis Nam sine te nimium nocte premente gravor. Omnibus exclusis, uno retineberis antro
: :

ecce suo constituenda loco.

Bemper baculi moderamine rexit, Et Prompta sub imperio vult mag-is esse tuo.
quaa tc
Proficit illa sibi,
III;i

cum

tu prreponerisilli,

subit votum, te

potientegTadn.

Quod

in his versiculis dicitur de regula Csesarii,

quam
rorpuB
iti-

um r ritcin-

S. Etadegundis magno ardore observabat, ex infra dicendis lucem accipiet. 44 Prwterea Fortunatus eodem libro 8, carmine 7, pietatem hujus Sanctse, et austeram vivendi rationem exprimit kis versiculis: Regali destirpe potens Radegundes inorbe;

quos facis esse foris. Et licethie lateas brevibus fugitiva diebus, Longior hic mensis, quam celer annuserit. Tempora subducis, ceu non videaris amanti, Cum vos dum cerno, hoc mihi credo parum.
includis,

Nos mag-is

Altera oui

Cffilis

rejj-na

tenenda manent.

De piciens

mundum

meruisti adquirere Christum,

Sed tamen ex voto tecum veniemus in unum, Et sequor huc animo, quo vetat ire locus. Hoc precor, incolumem referant te gaudia Paschffi

hinosuperastravides, Gaudia fcerreni conoulcas ooxia regni, Ut placeas reg*i leeta, favente polo.
E1 ilmii olausa lates,

Et nobis pariter lux geminata redit. 47 Quando autem S. Radegumlis tempore Paschali ex solitudine illa
dierat,

aliisque snlsit virluti-

Nunc

ang-iista tenes,

quo

caelos largior intres,

Diffundens lacrymas, gwidia verumetes.

VA curpiis

ad communem vitam reFortunatus carmine Vlejusdem libri gauei explicat

6ws,

Salve,

iTiiri.-iH, auimam jcjunia pascunt, quam Dominua servatamore snus.

dium suum

hac hyperbole poetica

:'

Cum autem
lib. \i

S.

Etadegundis corpus

suum

jejuniis,

vigiliis, aliisque

cruciatibus affligeret, idempoeta

l

Unde mihi rediit radianti lumine vuitus Qusnimisabsentem te tenuere mora>? Abstuleras tecum, revocas mea g-audiatecum.
Paschalemque facis bis celebrare diem. Quamvis incipiant modo surgere semina sulcis, Hicegomet hodie, te revidendo, meto. Colligojam fruges, placidos compono maniplos,
Et
Quodsilet Augustusmensis, Aprilis ag-it. licet in primis modo g-emma et pampinus exit,

Carmme

rogat, ut ad
rini bibat,

eam suo et Agnetis nomine roborandum stomachum nonnihil atque ideo ad illam mittit sequentes

versiculos
Si pietas et

sanotus amor dat vota petenti,

Exaudi famulos munere larga tuos. Fortunatus agens, Agnes quoque versibus orant, Ut lassata nimis vina benigna bibas. 8ic tibi det Dominus, qujBoumque poposceris ip-

Jam meus autumnus

Malus
et alta

venit, et

uva simul.

sum,
Ettibi sicutamas, vivat uterque rogans.
Suppliciter petimus,
Ut-releves natos
si non offendimusambo, mater opima duoB. sedcausatrahat, modo sumere

modo fundit odores, Sed cum flore novo jam mihi poma ferunt. Quamvis nudus ager nullis orneturaristis, Omniaplenatamen, te redeunte, nitent. Forsan Sancta nostra exemplo annuse suze inclupirus gratos
sionis induxit

piam ejusdem monasterii

Picta-

Nongula
viua
Talis
Sic

vos,
:

viensis puellam, quse post visionem cselestem se solitarise vitse dedit, et de qua Gregorius Turo-

enim potus viscera lassajuvat.

nensis in Historia
alia sic scribit
:

quoqueTimotheum Paulus, tuba gentibus

una,

Hasc

Francorum lib. 6 cap. 29 post cum puella vidisset, compun-

tf/ejunftj
afflixit,

Ne stomachum infirmet, sumere vina jubet, Etiam nimis austera SancUc nostrw abstinentia pervenerat adaures Cmariss Arelatensis, utpatet Utteris, quas hsec abbatissa ad S. Radegundem dedit, et quas primum integras exMs.
l-".
.<

cta est corde, et post dies paucos rogavit abbatissam, ut sibi in qua includeretur cellulam praepara-

apographo

At illa velociter perfecta, ait Ecce, inquit, cellulam; quid nunc desideras ? Pueila vero petiit, ut recludi permitteretur. Quod cum ei praistitum fuisset, congregatis virginibus cum magno psalret.
:

S.

Benigni Divioncnsis huic

Commen-

lentio, accensis

lampadibus, tenente

sibi

beataRadeffunde

DIE DECIMA TERTI A AUGUSTI.

A degunde manum, ad locum usque perducitur.Etsic
valefaciens oranibus, et osculans singulas quasque, reclusa est obstructoque aditu, per quem ingressa fuerat, ibi nunc orationi ac lectioni vacat.
:

57

c.c.

S V. Studium Sanctae, ut monaste-

pua

s.

fvr-

innatus cav-

bravit.

48 Deniqite Fortunatus varias S. Radegundis v i r i u i es nfr Scarminei sic celebrat Martinum cupiens, voto Radeg-undis alhzesi,

rium suum Pictaviense exacta disciplinae

observantia muniret,
sacris Reliquiis

il-

Quam
Germine

g-enuit cselo terra Toring-a sacro.

reg-ali pia neptis

Herminefredi,

ludque
S.

ornaret.

Cui de fratre patris Hamalafredus adest. Mens ornata bonis fug-itivos spernit honores, Sciens in solo firma manere Dco.

Radegundis Jam Pictaviensi suo

stituebat,
;

commutans pallia cultu, amata tegit. Splendida serraco quondam subvecta superbo
Reg-is lactineo

multas virgines in ccenobio Contra gwwcongregaverat, easque ad per- dam atu '' fectiorem vivendi modum verbo et exemplo in- re$0 P ma

Vilior ancillai vestis

quando anno Christi 566

vel 567 con:

Nunc teritobsequioplantamodesta lutum.

Quae prius incertis onerata ex dextra smaragdis,
Servit inops famulis sedulitate suis. Aulae celsa regens quondam, modo jussa ministrat

cilium secundun Turonense celebratum est nam Sancta ad congregatos hujus synodi pnvsules scripsit epistolam, qua monasterium suum ipsis com-

mendabat,
diti

et

quam

Mabillonius aliique virieru-

dudum

intercidisse aut alicubi

blattis et tineis luctari existimant.

adhuc cum Contravero

Quasdominando prius, nunc faraulando placet. Paupertate potens, et solo libera voto,
B
Clarius abjecto stat radiata loco.

Sirmondus noster tomo i Conciliorum Gallise pag. 345 et Pagius in Critica historico-chronologica Annalium Baronii ad annum Christi 590 num. 9 E
putant, hancS. Radegundis epistolam a Gregorio Turonensi in Historia Francorum lib eap. 4-2 nobis conservatam fuisse. Quinimo Labbeus no.

Aureafulcra tenensjam tum sibi vilishonore Effug-it extructum pulvere fusa thorum. Si contemnatur, tunc nobilis esse fatetux, Et putat esse minor, si datur ullus honor. Pftrca cibo Eustochium superaus, abstemia Paulam,

ster

tomo

Conciliorum non tantum Sirmondo

:

adhseret, sed etiam ibidem col. S72 in notis pa-

tronos oppositse sententise ita refellere nititur

Vulnera quo curet dux Fabiola monet.

Non
enim

video, quod
,

tempus huic

epistolaj aptius con:

Melaniam studio reparans, pietate Blesillain, Marcellam votis sequiparare valens. Obsequio Martham renovat, lacrymisque Mariam,

gruat

quam

concilii

secundi Turonensis
qui
concilio

cum

scripta sit ad episeopos iilos ipsos (quod ex

rescripto
,

illorum

patet)

Turonensi

adfuerunt

verisimile

est,

tum ad

eos

missnm

Eug-eniam, vult patiendo Teclam, Sensibus istag^erit, quidquid laudatur in illis

Pervig-il

cum una
hanc
in

essent in

eo concilio

eongregati. Qui
,

longiora tempora diiferunt

et post an-

Sig*na reeog^nosco, quae prius acta, leg-o.

Omnia

despiciens, et

adhuc

in corpore constans;

Spiritus hicvivit, sed caro functa jacet.

Terram habitans caelos intrat, beue libera sensu Atque horaines inter jam super astra petit.
Cujus sunt epulse, quidquid pia rejrula pang;it. Quidquid Gregorius, Basiliusque docent. Acer Athanasius, quod lenis Hilarius edunt, Quos causa. socios lux tenetuna duos. Quod tonat Ambrosius, Hieronymus atque coruscat,

nos viginti paulo ante obitum a sancta Radepnetcrquam quod a Greguinde scriptum volunt gorio Turonensi refelluntur, qui initio institutaeab ea congregationis editam docet lib. 9 cap. 39, hoc etiam non animadvcrtunt, Euphronium episcopum (ut de eeteris , qui una reseribunt, niliil dicam) eatempora non attigisse, totoque amplius decennio sanctse Radeguindis obitum pnevertis.se. At hoc
,

loco

Labbeus rem acu non

tetigit

gratis

enim

supponit, unicam fuisse illam commendatitiam S. Kadegundis epistolam, eamque adhuc exstare. F

Sive Augustinus fonte fluente

rig-at.

Hinc
scopi

nihil
,

ad rem

facit obitus

Euphronii

epi-

Sedulius dulcis, quod Orosius editacutus,

Kegula Cssarii linea nata

Hisaliturjejuna
cibis,

sibi est.

palpatanec

umquam

Fit caro, sit nisi

jam spiritus ante satur.

etiamsi hic statim post eoncilium istud Turonense mortuus esset, ut controversiam attente expendenti manifestum fiet. Nihil etiam adversariis officit assignatus Gregorii Turonensis
textus,

Cetera nunc taceam, melius quasteste Tonante, Judicioque Dei g"lorificata manent.

cum

doasserat, t^esponsum episcoporum

congregationis

scriptor illelib. 9 cap. 89 tantummoinitio hujus

Nos etiam prsetermittimus hoc

loco alias

hujus

datum

fuisse,

quod nemo

in/icia-

Sanctse virtutes, ac prsesertim adversa, quse patienter tulit,et de quibus legi potest Fortunatus in libro de Excidio Thuringiie et in carmine ad Artachin, ubi pius pocta ille hsec infortunia pathetice describit, et

tur

nam

Mabillonius aliique censent, periisse

sub nomine

S.

Eadegundis
et

eadem acerbe
illa

deplorat,

Nunc progrediamur ad
Matrona ad ornatum

priorem epistolam, quam S. K:)des'undis ad secundum concilium Turonense dedit et propter argumenta mox producenda contendunt, alteras ejusdem SancUe litteras, quoc apud Gregorium Turonensem adhuc extant, ad posteriora tempora differendas esse. 5u Longuevallius noster innotis ad Historiam ftmprohaMjj*"^ecclesi&e Galticanse tomo Ipag.UV probabilius juquas Gregorius Turonensis nlQ* ^~ dicat, litteras iltas refert, ab hac antenori S. Radegrundis cpistola diversas esse, et prseter argumentum, quod mox ex Cointio dabimus, opinioni adversariorum opponit sequentem interrogationem SiSancta lit, %
:

quse prudens heec

eonservationem monasterii sui Pictaviensis solerter gessit.

teras,

a Gregorio Turonensi relatas, anno Christi

567 ad

synodum Turonensem

dederit,

quomodo
post

58

DE

S.

RADEGUNDE REGINA
in

MWII
<;.c.

post viginti annos ecclesia S. Marix, quam ad scpulturam monialium mdificari jusserat, et de qua in iisdem litteris meminit, anno 5S7 sive in
obituS. Radeg-undis

53

phirimis, quod coronet. Itaque cum ipso Catholicje

et

D
relig-ionis

exfi-

ortu coepissent Gallieanis in finibus venerandEe

dei primordia respirare
,

prxsules,

nondum

erat perfecta,

quem-

adhue ad paucorum

admodum

infra ex narratione ipsius Gregorii Turonensisconstabit?Noshuicinterrogationi,quse

sententisc assertores
:

notitiam tunc
reret,
stolis
,

ineffabilia

Dominicae sacramenta,

pervenissent Trinitatis ne quid hic minus acqui-

omnes contrarisc

non parum

quam

in orbis cireulo prffidicantibus

,

premit, alteram sic addimus Quomodo S. Ra(loyundis affirmat in iisdem litteris qusc ex hypothesi adversariorum anno 566 vel 507 ad se,

obtineret

beatum

ApoMartinum pereg-rina

rig-ere,

de stirpe illuminationem patriaa dig^natus est dimisericordia consulente; qui licet Aposto-

cundam synodum Turonensem scriptas

sancta Csesaria deguit, et
sarii antistitis

sunt, sese

lorum

tempore non
:

fuerit

tamen apostolicam

congregationi suse adscivisse regulam, sub qua

quam

solicitudo beati Cse-

Arelatensis e\ institutione sanctorum

patrum convenienter collegit, cum moniales Pictavienses primum anno Christi 570 regulam illam verosimiliter assumpserint, ut infra proba-

gratiam non effugit nam quod defuit in ordine, suppletum est in mercede ; quoniam sequens gradus illi nihil subtrahit qui meritis antecellit. Hujus quoque, reverentissima filia, in vobis congratulamur rediviva surg-ere supernse dilectioni.s
,

exempla propitiatione divina

des revirescit in
flore,

nam

deelinaute temfi-

bimus?
tpuon
nlitn

pore seculi vetustate, vestri sensus certamine

et

Sancta ad
concitium
II

Probabilius itaque opinamur, priorem illam S. Radegundis epistolam nunc periisse,aid

51

Turonensc
ncripsit,

adhuc latere, et alteram, nobis a GregoTuronensi conservatam, serius scriptam fuisse, ut etiam Cointius in Annalibus Francorum B ad annum Christi 587 num. opost eamdem exhir bitam probat hoc ratiocinio Quonam anno datae sinf has litterae, non liquet. Sirmondus ad synodum Turonensem, regTiante Chariberto, missaspualicubi
rio
:

* quod veterno tepuerat algore senectse, tandem ferventis animi rursus incalescat ardore. Sed cum pene eadem veneris ex parte qua beatum Martinum hic didicimus recessisse (singularem illam opinionem de communi utriusque patria in hoc Commentario prasvio 2 breviter discussimus) non est mirum, si
,

forte ut

illum imitari videaris

in

opere

quem

tibi

du-

cem credimus

itineris exstitisse; ut cujus es secu-

tavit Certe
g-nndis vetnte
Sig-iberti

serius

scriptse fuerunt,

cura Radepost obitum

jam

esset grandfflva,

regte,

qui anno

Christi

quingcntesimo

septuagesimo quinto
tuni Chilperici regis

exemplS; et beatissimum virum in tanto tibi faeias esse socium, in quantum partem refugis habere de mundo cu:

tus vestig*ia, felici voto compleas et

interiit,

aut etiam postobi-

jus opinionis radio pra3micante

ita

reddis audi-

qui anno Christi quing-entesimo octogesimo quarto necatus est Sigibertum enim mortuum, aut etiam ambos Sigibertum et Ohilperieum vita functos iisdem litteris testataest
:

entiura pectora caelesti fulgore suffusa, ut passim provocati puellarum animi, divini ignis scintilla

Badegundis, cum monasterium dixit a se constructum ex pbrmisso et solatio domnouum re-

succensi raptim festinent avide in caritate Christi, fontevestri pectoris irrigari, et relictis parentibus tesibimagiselig-ant,
tia,

quam matrem.

Facit hoc grag-ratias iniato&mci

liocon 9 rc '
guti.

gum, patuis vbl avi eorhm nam voeem avi usurpare non potuit, nisi cum relatione ad nepotero :inl etiam ad nepotes, ita ut per avum*
:

non natuva.
vota videntes,

54 Ig-itur hujus studii

intelligerel Clotarium

seniorem,

suum olim

con-

jugem, per nepotem vero Childebertum

rera,

qui voluntates ho, minum suse facit voluntari connecti quoniam confidimus, quas apud vos jubet collig-i, suo vult
:

clementiffl supernas referimus

ejusdem
au1

Clotarii

juniosenioris ex Sig-iberto nedesig-naret

amplexu

servari. Et

quia quasdam comperimus,

potera,

per nepotes

prffldictum

Childebertum juniorem Clotarii senioris nepotem s, - lil "' fiIj oet Clotarium
11

divinitate propitia, de nostris territoriis ad institutionem vestrae reg-ulse desiderabiliter convolasse,

secundum ejusdem

etecehibemut
littrra

re-

hponiorias,

S Rade< 1'tlrriscommendatitiis, quas ad congregatossynodi Turonensis patres dedit,tamen habe:""

!l

nepotem ct filio Chilperico. Nos postea hanc posteriorem cpistolam, seupotiusilZwtf'8. Radeg-undis testamentum suo tempore ev Qregorio Turonensi transcribemus. 58 Etiamsi careamus prioribus istis

Clotiarii

senioris

inspicientes etiam vestrae petitionis epistolam libenter a nobis exceptam, boc Christo auctore et remediatore firmamus; ut Iicet omnes aequaliter,
,

quae ibi conveniunt,

ra?

in

Domini

caritate

mansu-

debeant inviolabiliter custodire, quod videnanimo suscepisse, quoniam contaminari non debet Christo fides, ca^lo teste, promissa, ubi non leve scelus est templum Dei,
tur libentissimo

quod

^adeasresponsumaliq^orumpraesulumMod
apuaGregonumTuronenseminRistoriaFrancorum lib 9 cap. 39c sonat Dominaj bentissim
:

absit, pollui, ut ab eo possit ira succedente disperdi; tamen speeialiter definimus

,

si

ac

iii

Christo

Ecclesiffl

filiae

nms,
tianus,

RadegundJ
,

cut dictum est, de locis sacerdotalitep bernationi, Domino providente,

ri,

qua, sinostiWguin

Eufro-

commissis,

Prffltextatus,

Victorius et

suntjugiter circa
vraitatis

DomiDomnolus episcopi. Solieita genus humanum immensffl

di-

Germanus

Felix,

Pictava civitate vestro monasterio meruerit sociabeatae memoriaB domni Cajsarii Arelatensis episcopi constituta, nulli sit ulterius discedendi hcentia, quae, sicut continet reg-ula,

secundum

provisura remedia beneficiorum suorum

Christi

e Tjdentur aliquando sejuncta, cum pius rerum ^ Arbzter tales fa, hereditate cultur* ecclesiast^ personas ubique disseminat, quibus agrum ejus n*enta operatione fidei rastro colentibus ad fe^cem renteni numeri reditum divina temperie
[

aec ab assiduitate quocumque Iocovel temno,

voluntatepropria videtur ingressa; ne unius turpi dedecoredueaturin crimen, quodapud omnes emicat in bonore.
55 Et ideo
sanffl
si
,

quod avertat Deus

aliqua

in-

seg-es

valeat perven
se

ire.

Tantum

nig^iitatis

ig-itur bc-

ejus

aimmdit.ut illudnusquamdeneget,qnod prodesse multisagnoscitj tfsonarum exemplo sanct cum judicaturus advenerit, habeat

passim dispensatio profutura

voluerit disciplinam, g-loriam et coronam, ut inimici consilio, sicut Eva ejecta de paradiso, per qualemcumque de claustns ipsius monasterii,

mentis inlicitatione succensa, ad tanti opprobrn maculam prtecipitare

ad camdon Sanctam dederunt,

suam

imo de

caeli

reg-no

mone

eonculcanplatearum in luto separata a coramunostra, diri anathematis vulnereferiatur lta

et
i

exire pertulerit,

mergenda
:

ut

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

Christo relicto, homini voluerit nubere, diabolo captivante, non solum ipsa, quae refugit, sed etiam ille , qui ei conjunctus est,

59
G.C.

ut

si

fortassis,

congreg^atione sua anterioribus fuit episcopis. Tempore vero Sig-iberti , postquam Maroveus episco-

turpis adulter, et potius sacrilegus,

vel quisquis, ut hoc fieret,

quam maritus; venenum mag-is quam

ultione
,

patum urbis adeptus est (Mabiltonius et Cointius sequentia ad annos Christi 568 et 569 referunt)
acceptis epistolis Sigiberti
tione
ricos

regis pro fide ac devo-

consilium

ministravit
,

simili

sicut de

c.aelesti judicio illa dictum est nobis optantipercellatur donec separatione facta bus per competentem exsecrandi crirainis pcenitentiam a loco, quo egressa fuerat , recipi meruerit et
, ; ,

Iiadeg-undis beatse, in partes Orientis Cledestinat pro Dominicas crucis lig-no ac

,

sanctorura Apostolorum ceterorumque reliquiis ; qui euntes detulerunt hsec

martyrum
pi<rnora

adnecti

adjicientes etiam,

ut eorum, qui

uobis

quandoque successuri sunt sacerdotes,

similis con-

denmationis teneantur adstrictae reatu ; et si quod non credimus, aliquid ipsi voluerint aliter, quam
nostra deliberatio continet, relaxare , noverint, se nobiscum, aeterno judice definiente, causaturos

quibus delatis, petit Reg-ina episcopum, ut cum honore debito grandique psallentio in monasterio locarentur. Sed ille despiciens sug-g-cstionem ejus; ascensis equitibus * villae se contulit. Tunc Keg-i,

'id ett

cquis

na

iterato

ad regem Sigibertum direxit deprecans,

illo,
,

ut injunctione sua
pig-nora

quia communis

est

salutis

instructio

si

quod

Christo promittitur, inviolabiliter observetur. Quod nostrse determinationis decretum pro firmitatis intuitu, proprise
*

quicumque ex episcopis hsec quo decebat honore votumque ejus exposcebat, in monasterio collocaret. Ad hoc enim opus beatus Eufronius , urbis Turoni-

cum

cse

episcopus, injung-itur

qui

cum

clericis

suis

manus

subscriptione credimus ro-

al.

duia

ttirum.

borandum, perpetualiter a nobis Christo auspice, servaturum *. Sirmondus noster post editam hane epistolam tomo 1 Conciliorum Galliec pag. 349 notat hic promissas preesulum subscriptiones deesse.Porro nunc breviter explicanda sunt non,

Pictavum accedens cum grandi psallentio, et cereorum micantium et thymiamatis apparatu sancta pigmora, absente loci episcopo
,

in

monaste-

rium

detulit.

Fortunatus festivam hanc

lib.
:

pompam
Browe-

celebravit versibus, qui

ri nostri

2 in editione

nulla, qiuv in his litteris occurrunt, et lectorem

morari possent.
tt
lll

qm-

56 Ruinartius in notis

bus obscuriora non-

ad Gregorium Turonenin his litteris primordia

sem

col.

464 miratur

nulla expli cantur.

fidei Christianse in Galliis

tini revocari.

Sed

hsec

ad tempora sancti Marprsesulum Gallorum phra-

teguntur tunc enim sanctus poeta ille composuit duos istos celebratissimos hymnos,quorum unus incipit Pang-e lingua gdoriosi praelium certaminis alter vero Vexiila reg-is prodeunt quiad celebranda sanctse Crucis prseconia hactenus in Ecclesia usurpantur. Porro sacratissimx
:

hse reliquiee
latcV

sis

utcumque explicari potest, cum publica Christxanse religionis professio tantum cceperit sub Constantino Magno quo adhuc imperante S. Martinus in Galliam venit. Quare prtesides illo
, ,

loquendi

modo

verosimiliter significare volunt

ad parthenonem Pictaviensem transei cognonem sancta; Crucis, quod adhuc hodiedum retinet. 58 Post hcvc S. Radegrmdis misit legatos ad Justinum imperatorem, qui ei debitaspro pretiosissimis donis gratias agerent. Etiam hac occasione
indiderunt

(9'*"*

#-

tunatu *P ro '

p
bus
la \uiat)

quod

Gallicanis in finibus venerandse fidei primor-

diHjantea crebris ethnicorumpersecutionibussuppressa, cceperint respjrare^wo verbo ibidem utuntur. Preeterea hoc intelligi posset de venerandcV
fidei

primordiis ab Ariana luvresi corruptis, quandoquidem prsesides ibi addunt quod adliuc
, ;

ad paucorura notitiam tunc ineffabilia pervenissent Trinitatis dominicai sacramenta nam circa hcvc tempora Galliam hieresi sua infecerant Ariani sanctissinicV Trinitatis impugnatores quibus Sa: ,

tuminus Arelatensis impense

ejusdem
epistolcV

favebat.

Alteram

Sanctaaccepitretii/uias

domi-

nicx Crucis
nb imperatortJustino,

expressionem, qiuv legenti moram injicere posset, Mabillonius in Annalibus Benedictinis lib. cap. Zlsive tomo Ipag. 155 sic exponit Hsec epistola scripta fuit, antequam Ca> sariireg-ulamsuscepissentillaesanctimoniales; quod non nisi post tres annos factum est, Sed tamen ex hac reg*ula Patres perpetuae reclusionis leg^ern eis imponunt, ita ut excommunicatio in eas tantum caderet, quae animo revertendi in seculum e claunam post hoc decretum Radestro discessissent g-undis cum Agmete abbatissa profecta est Arelate, ut inde sancti Cajsarii regulam acciperent, ac Sig*iberti regis patrocinium obthierent. Paragrapho sequente memorabimus istam regulcV acceptionem et hic interim juxta ordinem chronologiie prius agemus de pretiosis reliquiis quas Sancta ex Oriente obtinuit, et quibusPictaviense monialium ecenobium ditavit. 57 Preeter illa, quce in Actis infra narrabunquas S. Radeg-undis ab tur de sacris reliquiis imperatore Justino accepit, Gregorius Turonensis in Historia Francorum lib. 9 cap. 40 de iis:
:

Fortunatus laudes Justini et So2)hicvAugustorum celebravit carmine panegi/rico, ex quo ad rem preesentem excerpimus sequentia Gloria summa tibi rerum Sator atque Redemptor, Qui das Justinum justus in orbecaput. Cui meritis compar nubens felicibus annis Obtinetaugustum celsa Sophia gradum. Qua? loca sancta pio fixo colit, ornat amore Et facit hoc votose propiarc polo. Cujus prima fides Oricntis al> axe coruscans Mi.sit ad Occasum fulgfida dona Dco. E Regina poscentesibi Radeg-undc Toring'a, Pra^buit optatae munera sacra Crucis Qua Christus dig-nans assumpta in carne pependit, Atque cruore suo vulnera nostralavit. Gloria summa tibi rerum S.itor atque Iledcmiitor,
:

Quod
pietas

tenet

augustum
-

cclsa Sophin ^riulum.

de fontc benigmo, Cujus amor CJiristi fundit ubique fidem. Ecce pari voto, Aug*usti, certatis utrimquej
rig ans

huc usque

Ipsatuumsexum

surriffis,

illesuum.
ipse Crucis.

Vir Constantinuin, llclenam pia femina reddis.

Sieut honor similis, sic
Illa invenit

amor

opem, tu sparg-is ubiquc salutem Implet et Occasum, quod priorOrtus erat. Gloria summa tibi rerumSatoratquc Redcmptor, Quodtenet auffustum celsa Sophia gradum.

PerteCruxDominitotum sibi vindicat orbem, Quo nescita fuit, hoc modo visa tcgret.
Accessit g-enti major flducia Christi, Quando salutis opem spes oculata videt.

Sensibus odupHcata fidcs, cum muuciv vestrum Plus animae credant, quodCruce teste probant.
IIoc Aug-usta colens, ([uod ApostoliLS instat arare

dem cum

Tempore Chlothacharii rcgis beata Radegmndis hoc monasterium instituisset, semper subjecta et obediens cum omni
hcvc tradit
:

In ligno, hic verbo

Ilaic

Iffltificatis

ag-rum.

jam fama

favct,

qua

sc

Septemtrio tendit,
Ortus

60
tl'CTt'ftt

Di; s.

HADEGUNDE REGINA
quo
defluat,

G. C.

Ortus et Oooasus militat ore tibi. Hlinc Romamis, binc laudes barbarns ipse, BermanaS, BataTOS, Vasco, Britannus agit.

ponas? Et
est

illa

Nec

est ita,
,

domine

mi, sed virtus

Crucis sancta1
et ad

Tunc ego ad me reversus

video in

quam cernis. memoriam revo-

Parstua Crucesit florens AugTiSta perffiVuta, Cuiftcisextremis crescere votaloeis. Hancpostrata loeosupplex Eadegnndis adorat, Et vestro imperio tempora longa rogat.

cans, qua3 prius audieram, conversus ad

modum

ollse

ferventis

lychnum, magnis fluctibus

exundare, ac per oram i]>sam undis intumescentibus superfluere, et, ut credo, ad incredulitatem

Atque riganslacrymisconjuncta Soruribus optat, Ut hic vestra fides fraudla larga metat.
Felix Justino maneas cum principe conjux, Ordine patricio cincta Sophia sacro.

meam arguendam magis

ut unius horae spatio plus

ac

inagis augeri; ita

quam unum

sextarium

redderet vasculura, quod quartarium non tenebat

admiratusque

silui,

ac virtutem adorandte Crucis

fcs,is ot

Romula

rejrna tenens tribuit

sua jura senatus,

colat.

deinccps praedicavi.
61 Puellaque quadam, Chrodegildis uomine,dum postmortem patris in urbis Cenomannicse territorio resideret, oculorum amissione multatur. Postquam autem ex jussione Chilperici regis adhuc beata Radegunde regina superstite, ad antedicti mona,

Teque sibi dominam plebs trabeata

"'-

Vota superna Deus votis Pelicibus addat Nec vobis pereat, quod Radcgundis amat.

tt,sn

fll >

m t.

AssiduocantuqusBpulvere fusa precatur, Temporibus largrie ut tibi constet apex. Voto, aninio, sensu, studio bona semper agendo, Sit tibi cura sui, sit raemor illa tui. coramqui59 Quandoquidem Fortunatus his wrsibus inbut erebra nuit, varios populos magna cum fiducia ad illud fiebant misanctm Crucis lignum suppliciter honorandum racula. concurrisse, haud dubie coram sacris hisce DomiB nicm Passionis reliquiis multa contigerunt, miracula quorum nonnutla Gregorius Turonensis lib. 1 de Gtoria martyrum cap. 5 sic ocuiato suo testimonio confirmat Crux Dominica, quse ab /. Hiero- Helena AugTiSt rcperta est Hiexosolymis, ita *
, :

sterii transmisisset

*regnlam,ipsaBeatissimaosten-

t trans-

dente

ante sanctam prosternitur arcam; ibique

missa fu 'ssct

cum

reliquis sanctimonialibus vigilias explicans,

dato mane, iisdem discedentibus prostrata solo in eodem Joco quievit apparuitque ei per visuin,
:

quasi aperiret aliquis oculos ejus et unum sauitati redditum, dura cum alio laboraret, subito ad ostii reserati sonum expergefacta , unius oculi lumen
recepit. Quod non ambigitur, hoc perCrucis virtutem fuisse prastitum. Energ-umeni, claudi, et alii quoque infirmi perssepe in hoclocosanantur. Nunc progrediamur ad exponenda media quibus S. Radeg-undis usa est, ut stabilitati parthenonis Pi,

solymis

sita

qnarta et sexta feria adoratur. Hujus reliquias et merito et fide IIeJena3 eomparanda, regina Rade-

gundis expetiit, ac devote in monasterium Pictavense, quod suo studio eonstituit, collocavit, misit-

ctaviensis consuleret.

que pueros iterum

llierosolymis

ac

per totam

Orientis plagain, quicircumeuntes sepulcra sanctorura martyrum eonfessorumque cunctorum,reliquias

VI.

Solicitudo

Sanctse,

ut idem

detulcruut

quibus

in

arca argentea

cum

ipsa Cru-

ce sancta locatis,
tneruit;

multa exinde miracula conspicere de quibus primum illud exponam, quod

monialium coenobium sub certa

regula
ac
tutela

ibidem Dominus in diebus Passionis duae dignatus

prasulum

re-

sanctum Pascha. Cum lumine pernoctarent, circa horam tertiam noctis apparuit ante altare lumen parvulum
in vigiliis sino

est revelare sexta feria ante

gumque
r^um
^viense in

conservaret.
Dttm Sancta
tutr-lam epi-

moduin sointillj deinde arapliatum, huc illucque comas fulgoris spargeus, coepit gradatim
in

Maroveus episcopus monasterium Picta-

effectaque pharus inagna, obsouraa nooti vigilantique plcbeculaelumen praBbuit supplicanti illuscesoente quoque caelo, paulatim
:

in

aliuin conscendere,

clientelam nollet suscipere, et S. Radeg-undis abunde sciret ccenobia qumcumque sine vigilanti prsesidum cura, aut sine certis legibus

scopi Pictaviensis

impe-

q
ut S. Qrgo
riiu T\m>-

deficiens, data terris luce,

ab oculis mirantium
saepius,

evanuit.

nonposse diu subsistere, indxistria sua effecit, ut sanctimoniales Pictavienses fixam ac stabilem vivendi regulam amptecterentur, sicut
Gregorius
cap. 40 indicat his verbis : Tempore Chlothacharii reg-is, cum beata Radeg-undis hoc monasterium
lib. 9

trare non
potest

60

Ego antem audiebam

quaj accendebantur

quod etiam

Turonensis in Historia Francorum

nenm.

lyohni,

ante

hsec pignora,

in tantum exundarent oleum, ut vas suppositum plerumque replerent; el tainen juxta stultitiam mentis duraj numquam ad haaocredenda movebar, donec brutam segnitiem ad prfflsens ipsa, quas ostensa est, virtus argueret ideoque qu oeulis propriis viderim, explioabo! Causa devotionis exstitit, ut scpulcrum
:

emillientes virtute divina,

instituis-

set,

semper subjecta

et

obediens

cum omni

con-

greg-atione sua anterioribus fuit episcopis haec cum pontificis sui ssepius gratiam

p os t
quaereret

nec posset adipisci, necessitate commota cum abbatissa sua, quam instituerat, Arelatensem
expetunt, de qua regula sancti Cassarii atque Ciesanai beataB suscepta, reg-is se tuitione muniescilicet quia in iUum, qui pastor esse debuenullam curam defensionis suge poterant reperire. Ecc his facile colligimus, Pictaviensem S Radeg-undis congregationem usquead hoc tempus subpnvatis aut mutabilibus prmsulum suorum
rat,

bem

ur-

saneti

Hilarti visitans,

hujus Eeginaa adirem colloquia.

runt,

Ingresausque monasterium consalutata Regina, coram adoranda Cruce ac sacris Beatorum prosternor pignoribus. Denique oratione
facta

surrexi

Erat enim ad dexteram lyehnus accensus, qucm cura stiliis frequentibus defluere eonspexissem,
testor

Deum, quia
ei

ctum, quia

putavi, quasi vas esset effraerat conoha supposita,

oleum defluens
abbutissam aio
ut
:

adstnctam

decretis vixisse, et nulli publicm aut certcc requlm fuisse.

intcrim fUUftl

quam

decidebat.

Tantane

te

oitur

reeuso Cangii Glossario videre est ) laborare non possis, quo oleum aooendatur, nisi

mtegrum cicindilem (hmc vox vario modo et lampadem vitream significat

,
,

conversus ad retinet mentis U aavia

scri-

Tunc

63 Cointius in Annalibus Francorum ad annumChristi 570 num Zhmc et alia distinctius notat m hunc modum Ineunte hoc anno,
:

tnoniaUam
ctcnobium

8'nnd.s
est

ut in

cum Agnete abbatissa Pictaviensi profecta Arelatem nam postquam lignum Dominica3
:

Rade-

effractuin,

trucis ab Eufronio Turonensium antistite suscepit, Marovei Pictavieusis episcopi gratiam frustra
SEepius

ssepius qusesivit, ac

longinquo itineri se quique viri laudabant, regulam

beato
tur.

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI. 61 necessitate tandem commota privatim permissa. Vestesnon nigroe,contra quam vicommisit, ut, quam piissimi ris; sed laiea aut lactinae id est nativi aut candidi
monialibus
a
loris.

co-

*tCTOM G.C-

quondam

Caesario praescriptam nanciscere,

Audi Gregorium Turonensem qui non modo tempus sub reg-imine Pictaviensium pontificum fuisse monasterium, quod Radegundis Pictavii Clotario priccipatum tenente
testatur ad hoc usque

Eleemosynas adjanuam raonasterii propter nimiam inquietudincm fieri vetuit, maluitque per

provisorem ad abbatissaB nutum dispensari. Janua monasteriiexteriornulla,prfeterquambasilicae,quae et ipsa vespertinis, nocturnis ac meridianis horis

numquam

patebat,

ita

ut ipsis horis

construxit sed et expositione variorum neg-otiorum, quae Sigiberto Pictavii post Charibertum regnante,
,

ficitur, claves

apud

se abbatissa

quibus rehabcret quod

,

et

Maroveo Pictaviensem episcopatum reg-ente eg-regie nostram confirmat chronolog-iam, quoad obitum Chariberti reg-is, et quoad res Pictavienses post ejusdem Chariberti mortem
g-esta sunt,
, ,

etiam de januis monasterii apud monachos ahcuW hodie quoque observatur. Lectio non ino<l< ad

mensam,
fiebat.

sed

etiam

tempore

laboris

comnmnis

Librorum etiam

scriptio nonnullis pro la-

rtiunit

ceria

ac (ixa vivendt rcgu1,

hactenus recensitas. 64 Hisce subdit ipsitm Gregorii textum jam supra a nobis sparsim relatum et ibidem numero sequente reddit rationem ob quam regida S. Ceesarii prce aliis electa videatur Cur hoc anno reg-ulam,2ngi7,quamsanctusCa3Sarius Arelatensis quondam antistes monialibus praascripserat, monachae Pictavienses observandam susceperint hsec
,

bore erat. 66 Pullorum esus non nisi infirmis concessus alise carnes citra desperatam intirinitatem inter:

tanctui Ottariu Aretafensii,

dicta?.

Ceterum cibaria seu

fercula diebusjejunii

tria, in prandiis bina, tertio

haud dubie

in

reservato. Iu festivitatibus majorilms ad

ccenam prandium

et ad coenam alia superaddita, et in fiue dulciamina. Vini usus permissus pro infirmitate aut qualitate

ratio prsecipue potest afferri

quod

in litteris

ad

laudata reperiatur ab episcopis Turonensi Praetextato llotomag*ensi Germano Parisiensi Eelice Nannetensi Domitiano Andeg-avensi Victorio Redonensi et Domnolo

Radeg-undem
Eufronio

conditionisdelicatioris. Sing-ulis diebus, sive hiemia bini caldelli seu calices; in diebus jejunii ad refectionem terni, junioribus tantum bini

sive aestatis,

feria a

concedebautur. Jejunia secunda , quarta et sexta Kalendis Septembris; a Kalendis vero Novembris usque ad Natale Domini quotidie, exceptis
festivitatibusetsabbatis. Ante

Cenomanensi qui Turonense concilium ante quadrienuium cum duobus aliis pontificibus Cale,

jejunia.

Epiphaniam septena Abhinc ad Quadrag'esimam non nisi feriis

trico Carnotensi etLeudebaudeSag'iensi celebrarant.

Porro Cicsaria Arelatensis hanc regxdam misit ad moniales Pictavienses ut constat ex supra laudatis ejus abbatisScV lilteris, in quibus apud Bdmundum Martene tomo i Thesauri novi anecdotorum col. 4- et 5 ad S. Radeg-undem inter
,

secundis, quartis, et sextis. Nullum a Paschate ad Pentecosten jejunium; deinceps ad Kalendas Septembris id abbatissa? discretioni relinquitur.
est regula , quam beata lladegundis in Pictavensi sanctae Crucis parthenone secuta est, tantopere a Veiuuitio Eortunato aliisque laudata.

Haac

alia sic scribit

Eg*o feci, quod praecepistis; traus,

Postmodum moniales
assumpserunt. 67 Vix scimus
aiiique

misi exemplar de regula

sanctse recordationis

quam

nobis beatas et

Pictavienses et piura antiquioris instituticmnobia reguiam S. Benedicti

,

domnus papa Csesarius fecit. Vos videte, quomodo eam custodiatis. Certa sit dominans caritas vestra, quia si secundum eam vixeritis, iuter sapientes virgines locum accipietis etc. Si quis nosse cupit , qualis fuerit illa S.
Ceesarii regida, adeat Opusnostrum ad diem xn Januarii ubi Bollandus eam in Vita S. Cicsarise
,

quo fundamento Carme(//,f

t/iwm prxsu-

quidam

Religiosi S. Radeg-undem ejusque

fsm Lezatut

retuiit

et in

duodecim paragraphos

distribuit.

qaam

olitn

sanctitnoniiiliOusprx-

scripserat

Postea lucas Holstenius in Codice Regularum parte 2 a pag. SO eamdem S. Ctesarii regidam edidit. Denique Cointius in Annalibus Francorum ad annum Christi 536 num. 45 et sequentibus varias ejusdcm reguLv editiones inter se contutit notisque ittustravit. 65 Ut tamen etiam hoc loco curiosus tector aliquam de hac S. Coesarii reguta ideam habeat compendium ejus transcribimus ex Mabillonio qui in Annalibus Benedictinis tib. i cap. 52 agens de Arelatensi virginum ccenobio eamdem ita contraxit Soluta obsidione, inchoatum coenobium redintegTare institit (nimirum S. CcVsarius priesul Arelatensis de quo paido superius egerat) perfectoque sororem Oesariam e Massiliensi parthenone,
, : ,

congregationem Ordini suo adscribant. Joannes Baptista de Lezana in Annalibus CarmelititruHi pedetentim procedit ut hanc sanctam Matronam moniaiibus Carmeiitanis annumeret imprimis enim tomo 3 Annaiium pag. 192 et 193 S. Cxsarium, cujus rcgutam sanctimoniales Picta*
,
:

inter suos Cormetitas recenset hoc raiiocinio-. Pro iis tamen Orientalis eccleaiaa non satis probatis mouachis, Occidentalis Galliarum probatissimos plures enutriebat. In his veluti primus fuit Caesarius Arelateusis episcopu ex ccenobio Lirinensi monachus ol al>I)as, cujus

vienses elegerunt

i,

res prseclaiv
scripsit

g^estas

ipsiua

discipulus Cypriaiius

apud Surium die xxvn Aug"usti. Nostria porro annumerandus , quia cum Basilianis nihil

commune

habebat,

et

Benedictinis anterior fuit

,

Item Porcarius abbas sub cujus disciplina Caesarius in monastica. mire profecit, eoilrm Cvpriano teste. Quin, ut idem Cfesarius homilia xx dixit insula illa Lirinensis innumerabiles montes (id
,

quo eam monasticis ritibus informandam direxerat. revocatam praefecit regnla sanctimonialibus secundum statuta sanctorum patrum prasscripta Prima haac, ni fallor, monastica reg-ula in gratiam sanctimouialium scripta est; cujus haac prima lex erat, ut nulli usque ad mortem e monasterio cgredi Infantes ibi nullae ante annos sex aut liceret. septem admJssaB, Litteras disccbant omnes, atque omni tempore duabus horis, hoc est a mane usque divinis lectioni vacabant ad horam sccundam
,

est

Sanctos)

iu

caelum

misiase

cognoscitur...

Hos vero monachos Lirinenscs interElianoa computandos essc

,

cum nullum

Dec

vestigium

si

existimandialterius instituti fuisse, constat cx iis, quae de Ilonorato ejus ccenobii prijnario parente
diximufl.

68 Deinde pagina 22G ejusdem tomi S. Ceesariam et S. Eadegundem earumque congrega,

-iilin/

Uill

torort Cf<t iii

cetera
ficio

ac labore communi, in primis lanioccupata?. Abbatissae nec refectin nec mansio

officiis

sub regula S. Cvesarii viventes etiam suo Ordini ita accensel Item nec oblivioni tradenda eanctimonialifl Csssaria, relati Cffisarii soror, MassUiensis monastcrii cultrix, imo propte
tiones
, ,
:

etS. /tn-

tlrqundc

ea

DE
62
tLTTQM

S.

RADEGUNDE KEGINA
bus

Tande^e^mitaiUeAugustmtanusproducit
ntger iguUeCxsarianaidecreta, quibus

G.C.

Jjgypti

ArelateL etiam coanobiiab utve hinc Sa.Cmsarii regula quoque imbuta non fuisse) et admuabdi discamus, Basilianam Cyprumo in ito Cfflsanctitudine clara. Hmc J hausit Baronms Vcnantio lib. 8 Carminum, aarii etiam de testaraento subannumDviii; apud qucm

subannumcDXM.Fuith^sanctafemina germano Gmno, mparis -rtlWI. cum

ipso constructj

et

lUJtLOKIUU' Patastta

prout____P__ normaro, i>

'

monialium sio nonestconformis miramur, Augustinum instituto. Post hsec sane quoa Arpe in Pantheo Augustiniano ,

^S7h
2
_ _____

exclu eolons exclurnnnludil: HiE c autem nigri

**

Augustimnnarum

Mariam

Gentuv anno 1709 edidit,S. hic operosesmnisuo vindicare. Non discutimus Ordinum argumenta ne
,

Radegundem

Orclt-

jiciat lector

eidem legat mantum Oesarim mentionem habet et ipsa Ex qilO COUAJOMSM QJTBH DE OANNABB FECIT Uevestibus albis usos fnisse tum
,
,

Cfflsarii,

fo

quo

prffliati

monasterii

et

sorons

qula horum aliorumque virts erudttis risum aut stomachum moveamus concertationesjam dudum quifrivolas hujusmodi superque dicta sint exploserunt. Quareh&c satis camobium destabiti reguia, qua S. Eadegundis

suum

ritu. Commesarium,tum Cmsariam Essenorum eodem Venantio aha ejusdem moratur etiam ab
,

regulm et
quae

instituti

Christi

sanctimonialis Radegundis, amore succensa Cmsarii monasticas

Pictavienses munivit, et quam moniales observarunttdoneceiregulaBenedictinasuccessit. pns curis di71 Sancta nostra his simitibvsque properabat ad felicem obitum, lnrnxcon . stenta paulatim Pictaviensis tervationi antequem firmitati monasterii sui

^^

institutioneslarabebat.Qualoquendiphrasisanctam lpsarum feminara perfectam observatricem

hanc

fuisse indigitat.

B
Ordini IU0
Carmelilico
aeventet,

69 Denique Lezana eodem tomo 3 competitores aspag. 279 varios ejusdem glorise ratiuncidis suis saltem utiie signat, et omnibus subnectit De monastica propagatio-

Annalium

omninoprospicere cupiens, tutelam illius Francis, ut intelhgmius ift prxsulibus ac regibus eptstola quam ex commendatitia ejusdem SancLv h in Historia Francorum Gregorius Turonensis
}

commi-

M>*

lib

9 cap. 42 recitat

hoc tenore

Domms sanctis

et

monitum

ita

ex hac ne una Radegundis regina, hoc terapore transiens, et cffllestem ab angelis suscepta, ad
vita

tendit

Christo Patnbus, apostolica sede dignissimis in Conomnibus episcopis Radegundis peccatnx. roborabiliter ad effectum gruffi provisionis tunc exordium, cum gcneralibus patribus me, ,
:

monasteriura ab ipsaerectum, litteraeque ab

eadem

coinmendationem et curam in satis paulo ante obitum script ad episeopos, De illis Gregorius Turonensis lib. ix testantur. ejusdem Radegundis apud et auctorcs Vitffl Surium xm Augusti. Contendant merito illius
ejusdem ccenobii
,

commissi causa dicis, ac pastoribus, ovilis sibi commendatur auribus traditur , cujus sensibus quorum participatio de caritate , consilium de poministrare poterit testate, suffragium de oratione quoniam olim vinclis laicalibus Et
,

temporis

monachi,
, :

nostri

videlicet,

Basiliani

iuterventum. clemenabsoluta divina providente et inspirante ad Religionis normam visa sum voluntarie
tia
, ,

Augustinienscs
li
,

et Benedictini

pro tanta Monia-

nobis enim satis dictum in pnccedcntibus sufficict. Et satius erit contende-

ejusque alumnis
ut
,

studio duce Christo translata hsec prona3 mentis ut anuuncogitans etiam de aliarum profectibus,
, ,

tiante

Domino mea
,

desideria efficerentur reliquis

re

reginara
_

monialem, mortificationi ,

cili-

ciis

abstinentim

aliisque virtutibus religiosis in-

cumbentem,
,

imitentur.

Nobis hsec postrema Le-

remunerante praecelmonastcrium lentissimo puellarum 'Pictava urbe constitui conditumque

profutura, iustituente atque

domno rege Chlothario

zanm ctausula magis placet, quam omnia ejus argumenta quibus non multum confidere videlur Marcus Antonius Alegre de Casanate, Carmeiita
Hispanus
,

quantum mihi munificentia

regalis est largita, facta

donatione dotavi. 72 Insuper congregationi

prfflstante, collectse

dum

in Paradiso Carmelitici decoris

:

Christo qumPietaper me regulam. sub qua sancta Cae,

^J
F

pag. 216 sic scribit Scimus etiam sororem , Csevirginem soriain nominc, Gfflsarfum habuisse
,

saria deguit,
tis

quam

solicitudo beati Csesarii autisti-

Insignem, virginumque matrem (hortatu cujus

Cyprianus discipulus res gestas Cresarii conscripsit)
quffl

egregia claruit sanctitate, quam Cyprianus et Kortunatus inter feminas sanctitate insig'nes recenscnt. ltcra deeadcm Gregorius Turonensis agit,

Arelatensis ex institutione sanctorum patrum convenienter collegit, adscivi cui cousentientibus beatissimis vel hujus civitatis vel reliquis pontificibus, electione etiam nostrae congregationis
:

domnam
ineunte

et

Sororem
loco

meam Agnetem
filise

quam ab
,

setate

colui et

educavi

abbafor-

"

fortr oii-

itot

sub quibus sancta Radegundis et de regulis ejus regina, et alire monastioen exercuere. Sed quia nobis adhuc non extat x~, au fuerint hre virgines de Ordine nostro, aliis relinquimus addere nostris majora. Ita ille hoc loco candide pronuntiat , licet alibi stepius in Paradiso suo ad ineptias
,
~

tissam institui, ac
regulariter

me

post

Deum

ejus ordinationi
j

obedituram commisi
observantes,

cuique

mam

apostolicam

tam ego quam

Sorores de substantia terrena, quae possidere vi-

debamur,

evagetur.
atiit

Rcligiv

lorum/amlliti

camaVrn
iin(.

gtoriam

bien.ibus.

7U Etiamsi Radegundem inter sanctimoniales Augustinmnns nonuulliautoresenunierant, ut Tho i numas de Herrera tomo 2 Alphabeti Augustiniani ad litteram R pag. 328 scribit, tamen fuvc opinio nonvidetur in Ordine Augustiniano generatim recepta esse, quandoquidem ipse Herrera monasticrn ac regulari S. Radegundis professioni subjungat hocsuum judicium Ego credidcrim, reginam Radeguudem in peculiari Religione fuisse professam statum vitae Religiosse , sub propria divi Csesarii regula , Ucet fere umniexparte desumpta ex Augustiniana et sub determiuatis colorum specie;
,

tradidimus, metu Ananiae monasterio posita? nihil proprium reservantes. Sed quoniam incerta sunt humanse conditionis momenta, vel tempora, quippe mundo
factis chartis

et Sapphira*, in

in

finem

currente

cum

aliqui

magis

proprise

ducta Dei hanc suggestionis mese paginam apostolatus p

_

quam

divinae cupiant voluntati servire, zelo

vestri in Christi

nomine superstes

porrigo

vel
flfcm confert
'

devota.

73 Et quia praesens non valui quasi vestris provoluta vestigiis, epistolse vicarietate prosternor conjurans per Patrem et Filium et Spi, ,

''lc/l e "'(l,

""

ritum sanctum

diem tremendi judicii , sic reprsesentatos vos non tyrannus oppugnet, sed legitimus Rex coronet; ut si casu post meum obi,

ac

tum

DIE DECIMA TERTIA AUGISTI

tum qusecumque
tifex,

C3
regulariter vcl dotasse, sub sua
*ccrot

persona,

vel

loci

ejusdem pon-

sum,

seu potestas principis, vel alius aliquis, quod nec fieri credimus, congreg-ationem vel suasu malevolo vel impulsu judiciario perturbare
tentaverit, aut reg-ulam frangere, seu abbatissam

et ordinasse et

sermone una cum Agnete abbatii juheant gubernare et a nullo nequesajpedirtarn abbatissam nostram, neque aliquid ad Qostrum mo;

tuitione

t:

alteram,

quam Sororem meam Ag-netem

Germani

quam

beatissimi

benedictio

quod
tare

fieri

praesentibus suis Fratribus, , consecravit , aut ipsa congre-atioi non potest ; habita murmuratione mu-

nasterium pertinens molestari aut inquietari, vel exindeimrainui, aut aliquid mutari permittant; sed mag-is pro Dei intuitu una cum domnis episcopis ipsi, me supplicante coram Itedemptore gentium, sicut cis eommemlo , defensari juheant et

contenderit, vel quasdam dominationes in monasterio vel rebus monasterii quaecunique persona vel pontifex loci, praeter quas antecessores

num

muniri; ut in cujus honore Dei famulns protegunt, cum defensore pauperum ct sponso virgipcrpetualiter reterno socientur in reg-no. 7C Hlud quoque vos sanctos pontifiees
ct prte- **fr* ' hanc rcm
pntheticii

habuerunt, novo privileg-io quicumque affectare voluerit; aut extra reg-ulam exinde egredi quas tentaverit, seu de
,

episcopi

aut

alii

me

superstite

cellentissimos
in

domnos reges
conjuro

et

universum popuquas conj

tedificare,

luni Christianum

rebus, quasin
* nl.

me
,

per fidem Cathol

,

praBcellentissimus

regis

tharius

vel praeoellentissimi

dominus Chlodomni reges * filii

,

qua

baptizati estis, et ecclesias

vatis,

sui contulerant

et ego ex ejus praeceptionis permonasterio tradidi possidendum et per auctoritates praecellentissimorum domnorum re-

misso

ut in basilica, quam in sanctae Mariae dominicae Genitricis honorem coepimus

requie,
sive
perfecta,

ubi etiam raultae Sorores nostrae conditae sunt in

sive imperfecta,

gum

Chariberti

Guntchramni

cum me

Chilperici

et

cum sacramenti interpositione, et suarum manuum suscriptionibus obtinui confirmari B aut ex his, qua3 alii pro animarum suarum remeSig-iberti

Deus de hac luce migrare prsaceperit, corpusculum meum ibi debeat sepeliri. Quod si quid aliud
inde voluerit, aut
Christi
fieri

tentaverit, obtinente Cruce

ct beata Maria,

vel Sorores ibidem de rebus propriis contulerunt, aliquis princeps, aut pontifex, aut po,

dio

divinam ultionem incur- E

,

rat;

et

vobis

intercurrentibus

in

loco ipsius

tens, aut de Sororibus cujuslibet personas ausi mi-

forte iram

vpstra-sanclitatis

nuere, aut sibimet ad proprietatem revocare savoto contenderit, ita vestram sanctitatem * successorumque vestrorum post Deum, pro mea supplicatione et Christi voluntate, incurrat; ut
crileg-o

merear eum Sororum congregationc obtiuere loculum sepulturce. Et ut haec supplicatio mea, quam manu propria subscripsi, iu univerbasilicaa

sicut prsedones et spoliatores

:

pauperum

extra gra-

tiam vestram habeantur numquam de nostra regula, vel de rebus monasterii, obsistentibus vobis,

Ecclesiae archivo servetur, effusis cumlacrymis deprecor quatenus si contra improbos aliquos necessitas exeg-erit ut vestra defensione SorormeaAg-uesabbatissavel congregatioejus, quo
salis
: ,

succurri sibi poposcerint, vestrae misoricorditepia

prttmlum

imminuere valeat aliquid aut mutare. 74 Hoc etiam deprecans, ut cum Deus pra?-

consolatioopem pastorali solicitudine subministret; nec de me destitutas se proclament, quibus Deus

piaesidium vestrae
in oranibus ante
g-ratiae

dictam domnam Sororem nostram Agnetem de seculo migrare voluerit, illa in loco ejus abbatissa de nostra congreg-atione debeat ordinari, quse

praeparavit. Illud vobis

per ipsum, qui de Cruce gloriosa Virglnem suam Genitricem beato Johanni apostolo commendavit, ut quali-

oculos

revocantes,

Deo
hil
** al.

non

et ipsi placuerit, custodiens reg-ulam, et nide proposito sanctitatis imminuat nam numquam * propria aut cujuscumque voluntas prasci:

numquam
pnecipitat.

terabillo completum est Domini mandatum, sic sit apud vos quod indigna et humilis domnis meis ecclesiae patribus et viris apostolicis commendo

pitet *.

Quod

si,

quod

absit,

tum

et auctoritatem reg-um aliquis

contra Dei mandade suprascri-

quod cum dignanter

ritis participes,
,

servaveritis depositum,

me-

cujus impletis

mandatum

aposto-

ptis conditionibus

precabiliter

coram Domino et Sanctis ejus commendatis ag-ere , aut memoratae

,

Sorori meae Ag-neti abbatissge molestias aliquas in-

Dei et sanctae Crucis et beatse judicium, et beatos confessores Hilarium et Martinum, quibus post Deum Sorores meas tradidi defendendas, ipsos habet conferre tentaverit

Mariai

incurrat

licum dig-ne reparetis exemplum. Hactenus S. Radeg-undis tamquam prsesaga turbarum t qux non diupost obitum ejus in eodem monasterio exortse sunt, et quas in Historia Francorum tib. 9 F cap. 39 et sequentibus fuse narrat Gregorius Turonensis, qui etiam ea occasione has ipsas litteras
posteritati conservavit.
77
citati

tradictores

et

persecutores.

Te quoque
si

beate
absit,

Quidam auctores paragrapho prxcedente qmtMaopinantur

,
t '' ,

pontifex

successoresque

vestros,

quos patronos
,

in causa Dei dilig-enter adscisco,

exstiterit, qui
rit,

quod

contra haec aliquid moliri tentavepro repellendo et confutando Dei hoste non pig;eat ad reg'em, quem eo tempore locus iste respexerit, vel

ad Pictavam civitatem pro

percurrere,

re vobis
et

ante

Dominum commendata,

con-

tra aliorum injustitiam exsecutores et defensores

justitiae

laborare , ut tale nefas nullo modo suis admitti temporibus rex patiatur catholicus, neo
convelli permittat,

has litteras a Sancta ad conci- oillonitts <mlraa % lium Tv.ronense datas fuisse. ut ibi initio istius paragraphi diximus. Sed prtctcr alia variorum rnilti /ik/ii/. scriptorum argumenta, quce ibi allegavimus, Mabillonius in Annalibus Benedictinis iib 7 cap. 42 post brevem earumdem litterarum synopsin opponit iis adversariis sequentia Erunt ibrtasse, qui existiment, hanc epistolam eam esse, quam Badegundis Patribus in secundo Turonensi con.

cilio

congreg-atis scripsit

cui epistola; respondeat

reyumqut
Franco-

rum.

quod Dei et mea, et reg-um ipsorem voluntate firmatum est. 75 Simul etiam principes, quos Deus pro g-ubernatione populi post decessum meum superesse prseceperit, conjuro per Reg-em, cujus reg*ni non erit finis, et ad cujus nutum reg-na consistunt, qui eis donavit ipsum vivere vel reg-nare, ut monasterium , quod ex permisso et solatio domnorum reg^um patris vel avi eorem construxisse visa Aagusti Tomus III.

ea,

quam ejusdem

consilii Patres

ad eam

rescri-

pserunt, superius a nobis laudatam, ubi de prajeg-imus. Verum serius haud ilubie, quidem jam adulta virg*inum congre^-atione, utex ejus contcxtu patet, haec Radeguinlis epistola exarata est; illa vero Turonensis coneilii Patrum responsioiN initio hujus conoregationis ,
dicta synodo
et
teste Greg-orio, scripta fuit.

Ad
is

hsec in praedicta

Radegundis

epistola

fit

mentio

beatissimi Gkr-

mani,

uti

jam mortui, cum

unus
12

sit cpisco-

porum,

DE
6*
tVCTOHI

S.

RADEGUNDE REGINA
Childeberti regis respondet anno Christi587, ut Petavius, Valesius, Labbeus, Cointius, aliique chronologi et historici communi consensu afprmant. Denique hic verus mortis annus inyicte

G. C.
et

quarum

subtcrtptio-

*
fictionit

- *. *
.

nes> ul et-

Cbintius

ar-

essesubscriptiombus ejusdem testamenU epstolr, qux sub nomine edxta est: historiam Aqmtanxcam loluntafispost . occurrunt in sunvositium tstua suppt AMirrunt nam varii errores

concilii subscripserunt porum, quiresponsionem Annalibus Francorum Ceterum Cointius in monet, ..* ,. Christi 587 num, 5

tm Uih^Um

annum

*'^

additamentum,uthicannaUstaevidenterd^
strat

probatur exBaudonivia monialicocvva, quse infra in Actis S. Radegundis num. 35 eumdeyn diem ac mensem exprimit, sciticet decimum tertium mensis Augusti, iilumque in feriam quartamincidisse
testatur.

guit.

matibus, cam excusa sunt,

duobus diptoPrxterea ibidem Cointius de Aquitaniqux post eamdem historiam

sic

Cum autem

htnc curreret littera Domi-

nicalis E, consideranti evidenter constabit,

anno

meminit
cui

Apud eumdem
sanctae Bade-

diplomata; Gonalterum Childeberti unum regum. Neutri fides trani, Sigiberti, et Chilperici

auctorezn pro basilica, indis inditum fuit ;

Clotarii reg-is
,

nomen

duo legiintur

Christi 587 diem decimum tertium Augusti in feriam quartam incidisse. Hinc ulterius tiquel, obitum S. Radegundis cum anno duodecimo Childeberti regis, et
tii

anno sexto imperatoris Mauri-

est

habenda.

Tum

solidis

argumentis

evincit,

utrumquehoc diploma esse fictitium, aut interpoprxlermittimus latum. Nos brevitatis causa hic argumenta, tum illa diplomata, iisque opposita non quod res ista ad Sanctam nostram proxime quod hsec omnia apud memoratum spectet, tum Annahbus historicv Aquitanicse editorem et in
Cointiiloco assignato facite inveniripossinU

Ex his etiam facile et secure judicavimus de morte S. Juniani abbatis, quem S, Radegundis magni faciebat, et qui eodem anno eodemque die cum ipsa ad Superos migravit, ut in Actis illius Sancti supra narratum est. 81 Hisce tricis chronologicis expediti pergimus ao tanc /ioad honorificas Sanctev nostrse exsequias, quas orificetenuftaffl em Gregorius Turonensis, testis oculatus, in libro de Gloria confessorum cap. 106 describit his verbis : Beata vero Radegundis, cujus in initio libri Mar- E tyrum meminimus, post emeritos vitae labores ab
recte conjungi.

% VII.

Annus

mortis,

honorifica
sacrse
reli-

tes

hoc mundo migravit ; de cujus transitu accipiennuntium, ad monasterium Pictaviensis urbis

instituerat.

Sanctae
quioe,

sepultura,
et

miracula,

quaedam Pitraditiones

accessimus, quod ipsa tem eam jacentem in

Reperimus au-

feretro, cujus sancta faeies

ctaviensium

de

illa

examinantur.
Contra
tjnmtinm
uuctorcn

ita fulg-ebat, ut liliorum rosarumque sperneret pulcritudinem. Stabat enim circa feretrum multitudo immensa sanctimonialium, ad numerum cir-

citer

ducentarum, quas per

illius

prsedicationem

conversaa vitam sanctam ag-ebant, quse

secundum

Eminentissimus Baronius
siasticis

in Annalibus eccte-

seculi dignitatem

non modo de senatoribus, verum

oBtenHmus

mortemS. Rndogundis refert ad anhabetque quosdam incaatos num opinionis su;r sectatores. Sed imprimis error hujus chronologix demonstrari potest ex Chronico Turonensi, quod apudEdmundum Martene in Collectionc amptissima veterum scriptorum et
Christi 590,
nmttitntfiftuft',,/ fduiti
">

etiam nonnullas de ipsa regali stirpe hac Relig'ionis forma florebant.

82 Stabant autem plang-entes atque dicentes wmingenti Cui nos orphanas Mater relinquis? Cui nos deso- monial """ latas commendas? Reliquimus parentes faculta^ZdZc, tesque, ac patriam, et te secutaa sumus. Cui nos
:

cul
:

!)lu

de obilu ejusdem

relinquis,

nisi

perpetuis lacrymis

et

numquam

Sam-t.v tradit sequentia

ris sexto,

Anno Mauricii imperato-

finiendo dolori? Ecce

usque

nunc

majus nobis

sancta RadegTindis regina moritur, et in monasterio irirgfaum, quod ipsa Pictavis aedificavcrat, per

manum

beati Gregorii Turonensis epiin

scopi honoriflce

sepelitur:

quo

loco

long-um

erathocmonasterium, quam villarum aut civitaspatia; qua& quocumque loco accedebamus, contemplantes gloriosam faciem tuam, ibi inveniebamus aurum, ibi arg-entum ; ibi suspicieba-

tum

q martyrium ultra quam

jejuniis et diversis carnis afflictionibus,

credi
potest,

mus

florentes vineas, seg*etesque

comantes

ibi

Deo semetipsam macta-

prata diversorum florum varietate vernantia.

vit; cujus Vitam

te

Portunatus rhetor pulchro ser-

mone

depinxit.

ram

dicitur, postea

acfttnttitts

Quodhicdeloeo sepulturx perpeex ipso Gregorio Turonensi refcremns. Cctcrum Labbeus et Pagi-

carpebamus violas ; tu nobis eras rosa rutilans, et lilium candens : tua nobis verba quasi sol ;
resplendebant, et quasi luna tenebris conscientise

us, atiique exactiores chronologi annum Mauricii imperatoris sextum, qui in hoc Chronico

mor-

Radegnndis assignatur, 587 recte conjungunt

ti S.

cum anno

Christi

lucidam veritatis lampadem accendabant. Nunc autem contenebrata est nobis omnis terra, ang-ustatum est spatium hujus loci, dum tuam faciem non meremur aspicere. Heu nos derelictas
nostrae

a sancta Matre
te

Sanctam
(iiitio

Chri-

n(i

587 ob "

ittt,

Prmterea eumdem mortis annum eruimus exGregorio Turonensi, qui in Historia Francorum tib. cap. % sic scribit : Eo anno (nimirum duodecimo Childeberti regis, quem hic auctor supenustib.Satj,. notaverat) beatissima Radegundisabhoc mundo nugravit quaa mag-num
SO
I)
1.",

felicesque illas, qua.

!

te supersti-

ab hoc seculo migraverunt Etscimus quidem, te choris sanctarum virg-inum et Dei paradiso esse conjunctam sed cum ex hoc consolamur,
j

illud

nobis
intueri

est

lamentabile,

quod

te

corporeis oculis

pljim-tuin

inonMstcrio,
et

Hquit:

fuique

dam. Obiit autem mense sexto (Gregorius a mmseMartio annum numerare incipit,
gustus erat ei sextus anni mensis, teste Pagio) tertia-decima die mensis, sepulta post triduum.

quod constituerat, dereego prwsens ad eam sepelien-

ad abbatissam aio
ctate.

non possimus. 83 Ha3c et alia inter lamenta dicentibus, cum yicmS.Grea lacrymis temperare non valeremus, " conversus ^ortui r,i
:

.Sinite

parumper ab
necessaria,

roncnsis,

his fletitcstis

bus, et ea potius, quaa

episcopus, uou

ncula-

sunt

adeoqueAu-

pertra-

Quwautem

ibi

ipsa

die virtutes
in libro Miraculorum At annus duodectmus

Ecce frater noster Maroveus, hujus urbis est coram, eo quod illum causa visendarum parceciarum elong-averit.
haoete consilium. ne sanctum corpusculum injuriam patiatur; et gratia quam Deus beatis , artubus prasstitit, auferatur,

tus,

Nunc autem

quahter fuerit

funerata,
Studux.

plemus

scribere

dum tempus

sepultu-

rae

DIE DECIMA TEKTIA AUGUSTI,

05
die xxvm Februarii sie anrevectio et repositio corporis
G.C.

ut sepulchro cum honore reddatur. Ad hjec abbatissa respoudit Et quid faciemus, si episcopus urbis non adveuerit ? Quia locus ille, quo sepeliri debet,
:

rse

differtur. Accelerate debitas exsequias,

hujus rei
nuntiat
sanctae
:

memoriam
Pictavis

est sacerdotali benedictione sacratus. Tunc cives et reliqui viri honorati, qui ad exsequias beatse Reginse convenerant, imperant parvitati mea?, dicentes Prsesume de caritate Fratris tui, etbenedic
:

non

Radegundis, ex Erancorum reginasanctimonialis et abbatissa;, ex Quintiaco monasterio, ubi, grassantibus Normannis, pridem fuerat delatum, atque ad tempus, ne profanaretur, reconditum. Insuper in Florario Ms. nostro ad diem xi Februarii et xxiv Octobris duplex ejusdemSancUctranslatio

enim de ejus benevolentia, quod molestum non ferat, si feceris, sed magis gratiam referat. Pr&sume, precamur, ut caro sancta
sepultura; reddatur. Et sic ab in cellula ipsa sacravi.
iiityiUalim
describit.

altare illud; confidimus

commemoratur.
non possimus certum hartadhucan-

86 Etsi determinare

rum

illis

injunctus altare

translationum tempus, et pr&terea nescia- no U12dicilur intemus, quali in statu tunc fuerit sacrum S. Rade- grum apgundis cadaver tamen ex Joanne Boucheto paruissc,
, ,

84

Verum

ubi sanctum corpus moventes, psal-

lendo deducere ,ccepimus, mox energumeni declamantes, et Sanctam Dei confitentes, torqueri se ab ea fatebantur. Transeuntibus autem nobis sub

aliisque recentioribus nonnullis scriptoribus Gallis intelligimus, adhuc itlud anno Christi 1112

integrum

et incorruptum in tumuio suo Pictaviensi apparuisse, ut superius alia occasione ex

muro, iterum caterva virginum per fenestras turrium, et ipsa quoque muri propugnacula voces
,

Raynaudo nostro retuiimus, ethic repetimusex Simone Peyronetto, doctore theologo et parocho
Tholosano, quiin notis

proferre ac lamentari desuper coepit, ita ut inter

adsuum Catalogum San:

sonos fletuum atque collisiones palmorum, nullus posset a lacrymis temperare; sed et ipsi quo-

Sanctarum sub nomine Rade^undis pag. 497 eamdem rem ita narrat Ejus loculus
et

ctorum

que

clerici,

quorum

erat psallendi officium, vix

inter singultus et

lacrymas antiphonam poterant

explicare. Dehinc accedimus ad sepulcrum.

Nam

providentia abbatissse capsam ligneam fecerat, in qua corpus aromatibus conditum incluserat, ct

ob hoc fossa sepulturae spatiosior erat; ita ut abduorum sepulcrorum singulis spondis, ac de latere juncta capsa cum sanctis artubus locaretur.
latis

Tunc

facta
,

oratione

episcopo loci

discessimus , reservantes ut ab eo, celebrata Missa tege,

postannos octingeutos, ac duodeviginti, et menses novem et dies tredecim a tumulato intra illud sacro corpore reseratus est, et corpus repertum est mire fragrans ac plane iucorruptum et cum Joannes Dux Biturigum, princeps regii .^auguinis annulos duos digitis insertos prehendere tentasset, rcgalem facile abstulit; monasticum, quo mouiales veluti sponsas Christi ex usu erat insigniri, renitente sancta Kegina, auferre nequivit. Au vero ex hac
;

cadaveris incorruptione

recte intulerit

Joseiihus
7,

retur operculo. Redeuntes vero ad monasterium,

de Monteil

lib.

de Vita sanctce lladeguudiscap.

ducebat nos abbatissa cum virginibus per loca singula, in qua Sancta aut legere consueverat, aut orare, lugens ac dicens Ecce ingredimur in cellulam, et Matrem amissam non reperimus. Ecce spatium, in quo flectens genua cum lacrymis Dei et a noomnipotentis misericordiam precabatur bis non videtur. Ecce librum , in quo legebat et vox spiritali sale condita non verberat aures nostras. Ecce fusa, in queis per longa jejunia et profluas lacrymas nectere solita, et almi sanctitate digiti non cernuntur. Haec illis dicentibus, renoet ipsa suspiria proferuntur vantur lacrymae quoque viscera ab affectu plorantium resolvuntur n in fletum. Tantusque moeror pectus meum obsederat, ut a lacrymis non desisterem, nisi scirem beatam Radegundem ablatam mouasterio corpore, non virtute et adsumptam a mundo, colloca:

eam

cum Clotario perseverasse virginem, tametsi, cum nupta fuit, aetate florentem nec a viro secubautem, alterius est disquisitionis. Nos
in conjugio

supra 3 de hac qiteestione sat fuse dispidavimus. Porro hoc ioco quseritur, quid censendum sit de
historia mox relata quam considtissimus D. Joannes Filleau cap. 25 Operis jam laudati s&piusque infra laudandi auctoritate Boucheti aliisque argumentis probare conatur. Nos iliam cadaverisfragrantiam, et mirabilem unius annu, ,

li retentionem, aiiasque narrationis hujus circumstantias haud gravate admittimus propter testimonium Joannis Boucheti, qui atemporibus

reigestac

non adeoremotus fuit, eamque

extesti-

tam
Corpus Sanctx
its-

in caelo.

85 In hac ecclesia conservatum fuit

sacrum

ca-

daver

S.

Radegundis usque ad

annum

Christi

gue ad an-

num

1362

Pictavii
quievit,

1562, quo furentes Calvinistse illud impia rabie combusserunt, ut Mabillonius in Actis Sanctorum Ordinis Benedictini sec. i pag. SHpost Vitam hujus Sanctx breviter notavit his verbis Porro sanctae Keginse reliquiae, quas ob personse dignitatem etiam barbaris lionori esse oportebat, magna ex parte una cum sancti Hilarii sacris exuviis anno
:

bus cvtatiistivicinis audirepotuit. 87 At ittam sacri corporis integritatcm et in- qur tntegri. tusdc aliqui corruptionem tantum de quibusdam membris ex '"( ii" aliqua ejusdem SanctcV ossa bris cmjdi pticare oportebit, si jam diu ante annum Christi 1412 monachis san- canda ctt. cti Benigni Divionensis communicata fuerint, ut diserte testatur vetus Chronicon hujus monasterii quod in prima editione Spicilegii Dacheriani tomo i pag. 435 inter aiia sic habet : Ad hoo, haud longe reperta est sancta Kadegundis, habens ad
ii'

mdlxii ab hasreticis incendio plus quam sacrilego traditas sunt. Dum statim diximus, corpus S. Radegundis a prima sepultura usque ad annum Christi 1562 in ecclesia illa Pictaviensi conserva-

caput titulum sui nominis inlaminaplumbea; cujus ossa cerato involuta linteo sunt inventain capsa liguea in terra recoudita. Hic autem agi de S. Kadegunde nostra, patet ex Martyrologio ejusdem monasteriiDivionensis, guorfNonisJulii prmteratios Sanctos ceiebrat

annuam memoriam san-

tum

fuisse, haec assertio

accommode de majori

ctarum Kadegundis reginj;; et Pascliasiie virginis, quarum reiiquiae eodem die vn Julii translatdc

temporis spatio intelligenda est : nonenimignoramus, illud in Quintiacensi Benedictinorum monasterio, quod nonprocul Pictavio distat, ob cre-

Usuardo nostro illustrato ad hanc diemnotavimus. Quodsi Pictavienses his monusunt

,

ut

in

bras subitasque

Normannorum

irruptiones

ali-

quamdiu delituisse ac postea adpristinam sepulturam relatum esse, ut discimus ex Andrea Saussayo, qui in Martyrologio suo Gallicano

annuam

mentis nonacquiescant, ipsi antiquioraproferant monachis Divionensibus intentent litem, quam nos defectu certioris notitiwjam aliter decidere non posswnus. Etiam ex adjuncto regiure titido coitigimus, sermonem esse de Sancta nostra, quanet

do

DE
fttil

S.

KADEGUNDE REGINA
3

rol

do Hugo Pictavinus
in

lib.

IMoruv

Vizetiacensis

r.c

eadem

Spicilegii

Dacheriam edttwne tomo

capillis

wa

reliqutas hujus 617 infer alias sacras

mona-

Piazzain HeS Rad.-undis, quas Barthotomwus nostro merologio suo ad hanc diem RomSs tempto

unam massamde rehquuv degundis regimc. Non scimus,qualessint

sttriirecenset

sancta Ra-

Opera venerabitis Hildeberti col. 908 et sequeninserta tibus edidit ex codice Ms. Pietaviensi, cui Radeg-undis, in qua preecstprcvfatio ante Acta S. pnesenter alta, qua> huc non spectant, ad rem
tem leguntur sequentia
Suedas,
:

D
qUM
in g,-uliaiH S. fla-

degundit

Postremo,
sita

cum
,

in

villa

in territorio Pictaviensi
ei,

accederet,

nuntiatum est
care conjug'io.

in HierogazophijtaS. Ignatii assignat. Rayssius san12 mentionem facit de velo cio Belgico pag.

Et, sicut
,

quod rex eam ex antiquorum relatu

vellet suo revo-

ecclesia R.-Hlcgundis reginas, Quod Duaci in Amali conservatur. Nobis non vacat indagare quse forte alias minores ejusdem SancUv exuvias, \:rtrladaliasregiones delatx fuerant anteannum aut sacrilegum Calvinistarum furorem effugectffi

S.

ipsa Beata confestim iter arricompertum est piens, obvium quemdam liabuit ag-ricultorem avenam serentem, quem his verbis ita affata est Si a quoquam interrogratus fueris, an nudius ter:

tius ibi aliquem, transitum facientem,

ris
,

perspexe-

runt. Saltcm7iulla. Radegundis ossa,

scio,
ft rwi

quantum
re-

mfr

83

hodiedum Pictavii ostenduntur. Attamen moniates Pictavienses prseter

quod nemo ab hora illa in hujusmodi pertransierit itinere, eum hanc seminares avenam. Et nutu divino ipsa avena subifirmiter respoude
,

raculama, '/*
/<er retiqvi

asSunctx
conttgcI

Uquias sanctse Crucis, quas S. Rndegundis ex OrieniQ accepit, et antiquam ejusdem SanctcV celtam, monstrantpretiosum scxjphum quem solum
:

Reginam ineamdem liMoxque rex praelibatus cum ceret ahscondere. ad prEedictum pervenisset locum eumdem interto

est aucta, ut pra&fatam

rog-avit

agricolam

qui serie tenus cuncta

quse

llllt.

sancta matrona ex regia sua supetlectite servavit, et quem mihiineodemmonastcrio videre contigit

per urbem Pictaviensem in Hispaniamproficisccbar. Consultissimus D Joannes Fitlcau in Probatione historica LitaniarumPictariettsinm cnp. -Itietiam meminitde eodern sci/pho, ibidemqueaddit^cgroscxhoc aquam haurientes, Scvpe mirabiliter sanitatem consequi. Quidquid sit de hac generali et vaga miracidorum fama, ex
1721
.

dum anno

abeataReg-ina audierat, sag-aciter enarravit. Tunc intuensque rex accepto ab ag^ricultore responso versus est, malens uxomiraculi seriem terg-a rem dimittere propriam, quam Dei offendere cle,

mentiam.
91

E
subiiocxcre
vertt>

Ne quispiam

nomine

specioso codicis manuscripti decipiatur, laudatus editor Benedictinus

ref(',/i)i'K/ l ts/ri(,tie)ttisconstat,perhUercessionem

ria prodigia contigisse.

Radogumlis coram tumulo ejus multa peculiaDecreveram Actis subnectere lucc antiquiora miracula, qiue ab illustrissimo prsesule Pictaviensi examinata fuerant, et apud Canonicos regatis ecctesLv inveteri manuscripto Latine conservantur nam proxiyne citatus sci iptor Gatlus pag. 125 ejusdem lucubratio8.
;

post lucubrationem venerabitis Hitdeberti de Actis S. Radegundis, quam infra recudemus, et ante relatam preefationem, cujuspartem numero prcvcedenteexhibuimus, lectorem itamonet Huic autern de Vita sanctas Radegundis opusculo ex altero manuscriptorum Pictaviensium desumpto non abs re fore censuimus, si illi attexeremus prasfationem , quae leg*itur in altero nobis amice transmisso a nostro D. Leonardo Senemaud, monasterii sancti Cypriani Pictaviensis nostrse con:

nis eo

stt.r

leslaiur, sibi iltud

manuscriptum Laiitertii Gallice

greg-ationis

monacho

a quo

et

iconem

sanctae

num

nh

ts/ts

Canonicis

commodatum fuisse, et ex

Radegundis

in initio positam, et ejus cura g-raphi-

qiuedam miracuta secuti decimi

ce descriptam habuimus, quique post Stephanoti-

contraxit,

biennio aut triennio per litteras Pictavium recurri, ut fidele (ijXKjetijihe,)/ istitts: nntnusvripti Latiniobtinerem.

Cum

iuvc legissem,

jam a

um
bri

praefatos manuscriptos iterum exactissime re-

censuit. Ha?c

autem apud Pictavos

prgefatio

favere videtur cele-

traditioni
,

de miraculo avena,

wquuslector facile inttdligit, hanc posthumam Sanctie gloriam negtigentia nostra non esse prsetermissam. 89 Laudatus D. Joannes Fitleau cap. 8 proPletavten-

Sedcum

nihil impetraverim,

rum,

qua3, ut tradunt

et ut hic narratur

ita

subito miraculose excreverunt, ut inter eas abdita fuerit sancta Radegundis, dum reg-em Chloto-

xime

mnartant
piodigiuvi
i-

Operis refert famosam Pictaviensium trnditiunem, eamtjtie confirmatex Lcetiotte quincitati

avena.

taOfficii proprii, qtue quotannis die uttima Februarii in ecclesia regali S. Radegundis et in mo-

nasterio sancUv Crucis ita recitatur : Cum autem ad beatam Radegimtlem, in villa Sdedas, quam
a eonjuge rege acceperat
,

carium sive Clotarium, illam e monasterio ad paV latium et pristinum conjug-ium revocare cupientem fugeret. Cum tamen hujus circumstantia? neque Greg*oriu3 Turonensis meminerit, nequeFortunatus sanctae Reginae amicissimus, neque Baudonivia ipsi sequalis et familiaris monaeha, qui ad minutias usque "Vitam ejus descripserunt, sed ne-

residentem
Clotarium,

nuntia-

tum
iu

esset, brevi aflfuturum

quo eam
,

fug'it.

regiam civitatem coujugiumque revocaret, efVerita autem, ne deprehenderetur agriin

cola;,

quem
illac

forte

iter

faciens

incidit,
si

ave-

nam

serenti imperavit,
iter

que post ipsos noster Hildebertus, videat lector, qnid de hujusmodi traditione judicet. Quamvis hoc loco editor judicium de hac re videatur omnino penes lectorem retinquere, tamen in indiee ejusdem editionis ad nomen S. Radegundis etiam

ut intcrrogatus,

quem

suam mentem

vidissft

habentem,

vere

responderet

neminem prorsus translsse, ex quo suam seminaret avenam; statim autcm illa stupendo prorsus
Regin, tuto posset abscondi. Quo rex ubi perverei gesta^ sericm cdoctus, consiliam simul iterque deponit. Hoc Officium a theotogis examinatum et anno 1617 ab episcopo Pictaviensi approbatum fuit, ut idem considtissimus scriptor
mt, et
capitecitatonotat90 Sedetiamsisit

lum avenarum, quibus

clarius aperit hisverbis Miracusubito crescentibus , tra\

ditur sancta Regina se occultasse 908. Valde du-

Eftut^ f ^ ^
C
r

al

dil1

'

llt

ea

bium ibid. n. Cum itaque venerabilis Hitdebertus de hac traditione non meminerit, adeoque post seeulum duodecimu verosimititer exorta sit propter sitentium veterum auctorum requirimus

certioraet antiquiora monumenta, priusquamei firmam fidem historicam adhibeamus.

S&Apud

Pictavienses sanctx Crucis moniales eieterum

de veitigio

tam recens hujus prodigii apest illius traditio

probatio,tamcnantiquior

viget attera traditio, et in quodam sacelto ostenditur tapis, cui Chrnstus S. Radegundi apparens

".' 8 "'

'""

Antomus Beaugendre simitem historiam

:nam
inter

impressum pedis suivestigium reliquissedicitur. * Unde hic tocus db incolis vemacule, Pas-Dieu, id
est

"" pr "'

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTl

A est Passus Dei communiter appellatur. Prsedictse moniales annuam hujus apparitionis memoriam die tertia Augusti celebrant Officio proprio, et
in fine Lectionis sextse memoratam traditionem recitant his verbis : Ex majorum vero traditione ad

7
.

nos usque transmissa accepimus, Christum pedissui vestigium, quod adhuc exstat, vulgoque Dei passus nuncupatur, lapidi, cui orans Regina genibus flexis
hserere solebat,

impressum reliquisse; inde, recurrente in singulos annos memoria, tertio Augusti tantre apparitionis solennitas, a majoribus ad hoc
celebrari
solet in

cwm Pictavio in via,quse ad urbem Bituricensem dueit, jacere ingens saxum, quatuor aliis lapidibus innixum, (nonnuiti quinque lapides minores huic ddunt te,majori suppositos numerant) quod accotis verna- tiam, qu* cule la pierxe levee vocatur, et cui inscriptum est vbnefabusequens carmen distichon Hiclapis ingentem superat gravitate Colossum, Ponderis etgrandi sidera mole petit. Teste eodem Morerio, quidam indigense de hac lapidea mole narrant fabellas ridiculas, qusenon multum cedunt figmentis Francisci Rabelais,
, :

tempus usque deducta,, praecipuo cultu

satyrici

ejusdem sanctse Reginee monasterio. Hsec didicimus ecc consultissimo D. Joanne Filleau, quicap. 10 supradicti Operis hanc traditionem ex quodam Ms. chronico incertse setatis confirmare nititur, et ibidem pro ea recentiores nonmdlos scriptores allegat. At certe mrrum est, Baudoniviam cosevam, quse infra apud nos num. 34 hanc ipsam Christi apparitionem refert, de im~ pressopedis vestigio non meminisse. Etiam sum-

scriptoris Galli, qui in fabidosa sua Pantagruelis historia de eodem saxo meminit et comminiscitur nonnulla, quse hic referri non

mopere miramur, Gregorium Turonensem tacuisse de impressione hujus vestigii, quod haud dubie ei monstrassent sanctimoniales, quando ab ipsis post obitum S. Radegundis deductus fuit per
singida monasterii loca, in quibus Sancta legere aut orare consueverat, ut superius num. 84 fusius ex ipso retulimus. 93 Verum huic argumento negativo opponi potest revelatio venerabilis Marise de Malliaco, cujus Acta majores nostri ad diem xxvm Martii itlustrarunt, ubi tomo ni istius mensis pag 758, inProcessu pro canonizatione pise istius mulieris, exjurato testimonio presbyteri Turonensisjuridice referuntur sequentia Item deponit, quod per dictain dominam fuit sibi revelatum, quod ipsa domina in anno nonagesimo secundo (videlicet supra millesimum trecentesimum) circa festum Corporis Christi, cum dicto confessore suo desiderans visitare limina beatae Radegundis, Pictavis adivit; et cum intrasset ecclesiam in monasterio ubi est sanctnm sanctae Crucis Pictaviensis
; ,

merentur.Aliquiexmemoratisindigenisinteralia tradunt, lapides illos a Sancta nostra ad fviinc locum delatos fuisse,ut testatur Judocus Sincerus in Latino suo Galiise Itinerario, quod ibidem a Momerio, et ab editoribus novissimis Gallise Christianse tomo % col. 1136 citari videmus nam Judocus iste in Argentoratensi hujus opuscuti editione apud nospag. 215 post brevem Pictavii ac
:

setl
tis

non

'<su

constat

de ulraque

hac iraditione,

quod nonprocxd ab urbe Pictaviensi ostendatur lapia praegrandiSj et sexaginta in ambitu pedum, quinque aliis impositus, E Rablesio in Satyrico suo laudatus. Deinde ibi ad rem nostram heec addit Ferunt, beatam Radegundem illum capite, quinque reliquos sinu, huc tulisse. Similia in Flandrica Gallise topographia, quse ex Matthseo Meriano potissimum desumpta est, tomo 3 pag. 286 fusius distinctiusque inveniuntur.Sedputamus, hanc popidarem traditionem tantummodo apud plebem aut rusticos circumferri; dum enim Pictavii mense Octobri anni\Vl\ per aliquot dies versabamur, nullam ab eruditis viris detali re mentionem fleri audivimus. Quapropter ea vulgi traditio vix majorem ftdem
vicinise descriptioneyn asserit,
:

apud nos

obtinet,

quam

fictitia

Rablesii historia

vestigium pedis

Christi, gratia humilitatis

repu-

itlamque ab ipsis cordatis Pictaviensibus explodi existimamus.Hsec sunt prsecipua, quse de gestis S. Radegundis examinanda esse censuimus en hoc Commentario prsevio ,cui jam varia ejusdem Sanctse Acta et qusedam miracidasubnectimus.

tans se indignam appropinquare vestigium prredictum, prostravit se in oratione in parte inferiori

dictse

ecclesiae

orando subito
viditque

fuit deportata

longe ab eodem vestigio. Sed sic usque ad locum vestigii

ACTA
SIVE LIBER PRIMUS VIT.E

supradicti, et inihi vidit

pedem

Christi vulnerati,

faciem iucensam, quae a pede usque ulteriusque inflammata ardebat vidit unam scalam erectam, per quam sancta Radegundis ascendebat in caelum, et per hoc intelligebat, quod saneta Radegundis per gradus

ad

verticem

humilitatis ascenderat in cselum, Licel

ex reveiatio-

auctore

S. Venantio

Honorio Cle-

nibusmulierumecstaticarumqusestioneshistoricse definiri non possint, ut Papebrochius noster tomo vi Maii a pag. 246 et alibi docuit, nihilominus
libenter fatemur, huic traditioni non leve pondus addi ex illa csetestipiissimse. feminse visione in qua
}

mentiano Fortunato, episcopo Pictaviensi,

et

Sancte synchrono.

nihil

absonum aut historise contrarium

reperitur.

Quapropter istam moniatium traditionem, aliquali fundamento nixam, prorsus rejicere non possumus. Cum tamen auctores sequales et suppares altum siteant de hoc visibili Christi vestigio, quod ipsis ignotum esse non potuit, secure illud, tanquam certum hujus apparitionis indicium, admittere non audemus.His denique nunctertiam
tevioris aut forte nultius

Ex
to,

Ms.

codice,

apud

Cistercienses

monasterii
cujus
et

Vallis-Lucentis

servavariis

apographum cum

Mss.,

cum

editione Mabilloniana

contulimus.
tantum dives
est

momenti traditionem

subjungemus. 94 Ludovicus Morerius in Dictionario historico ad nomen Gallicum Poictiers notat, non procut

Redemptoris
uf
in

nostri

largitas,

Auctoriaw
d*tforte*fe.

sex muliebri celebret fortes victorias,

et

68

ACTA

S.

RADEGUNDIS REGDLE
reddita fuisset

h/.

Clni-

reddat feminns virtute etcorpore fragiliores ip sas quas habentes naeoe ndo mentis vivide a ffloriosas; * robustas ex fide, ut gu

transacto certnmiuc,

S|Q8

quo efflciuntur laudem sui cumulent Creatoris, a fictilibus thesauros reconfortes, habendo in vasis

videntur imbecilles,

dum

coronantur exjncntis,

C ducta Ateias d villam reg-iam nutriendi causa custodibus est deputata. Qua3 puella inter alia opera, quae sexui ejus

arma movissent; Clotariiin Veromandensem

quee veniens

iu

in se reges sortem regis

<*

congruebant,

litteris
si

at.

ilcser-

cum suis divitns ipse ditos, in quorum viseeribus quse mortificantes se rex habitator est Ohristus defoecato * mundi S eculo, despecto terrajconsortio,
:

cum
fieri

parvulis,

esterudita; frequenterloquens conferret sors temporis, martyr

cupiens. Indicabat Adolescens

jam tuncmerita

to
* al.

non

slanics

non considentes in lubrico, constantes*in gloriam RedemptoIapsu, qufflrentes vivere Deo, ad ista, sunt copulatea paradiso. In quo numero est ris
cnntag-io,

senectutis, obtinens pro parte, quas petiit. Denique dum esset in pace florens Ecclesia, ipsa est a do-

mesticis persecutionem perpessa.

setatis

Sedadhuc

tenerai

Deo dicata Puella

id

agere studii habebat, ut

praesentiscursum, licet sermone privato, ut cujus est vita ferrc tcntamus in publicum, gloriae celebretur in muncum Christo, memoria
oujus
vitffi

quidquidsibi remansisset edulii, eollectis parvulis,

eorumque capitibus mundatis, ipsa inferebat; ipsa

miscebat infantulis e. 3 Hoc etiam sanctissima
clerico gerebat,
c

do&.

cum Samuele parvulo

ex Thwin-

facta

cruce lignea

prsecedente, ?

" l ??'*

ANNOTATA.
In plerisque aliis Actorum exemplaribus pro minoris movividffl legitur Inclytm; sed similes menti discrepantias imposterum non annotabo, ul
a

psallentes od oratonum gramatura simul parvuli properabant f\ ipsa tamen cum sua veste pavimeutum nitidans circa altare vero cum facitergio g jacentem pulverem
vitate
:

dum subsequendo

c ta,

.</

colligens, foras

Commentarii pr&vii monui.

quam

verrebat

cum reverentia recondebat potius, *. Quam cum praeparatis expensis

rex
praedietus

ai. vcrge-

b Lucubratio S. Fortunati in codice Bodecensi ibidem differtdb aliis apographiset editionibus,ut prarvio observavi, et videtur ab in Commentario amanuensi pro suo arbitrio mutata. Accipe
aliquod arbitrarise hujus interpolationis specimen, quod ibipromisi, et confer utrumque ejusdem Vitwprologum, cujus ecgraphum Bodecense Redemptoris nostri adeo apud nos ita sonat
:

Victuriaci

h voluisset
i

bat

accipere,

per Beralcham

ab Ateiis nocte

cum

paucis elapsa

est. Deinde Suessionis k cum eam direxisset, ut reginam erigeret, illa evitabat pompam regalem, ne seculo cresceret; sed cui debetur etiam humana gloria, non mutatur. Nupsit ergo terreno principi, non tamen separata a caelesti. Ac dum

sibi

accessisset

secularis dignitas, plus se incli-

dives est largitas, ut in sexu muliebri celebret

fortes
victorias,
ct

navit voluntas,

quam permittebat
sectans

dignitas, subdita

corpore

fragiliores

feminas
has, in

semper Deo,

monita sacerdotum,

plus

virtutc mentis

inclytse reddat gloriosas;

partieipataDeo,

quam, habentcs nnscendo mollitiem, facit auctor bonorum omnium Christus robustas per fidem, ut
quffl

^fP

re tenta

s patefacere de multis pauca, quas

principi,

quam sociata conjugio. Illo vero sub

videntur imbecilles,

fortes effectae in

coronauturex meritis, congressu pugnae laudem cumuleut

caeli

dum

4 Igitur juncta
degradasset,
aliquid de

timens,

ue

Deo

cum mundi gradu

nubit

proficeret, se
:

cum

regeChhu,rio >

sui

Creatoris,

servando videlicet thesauros

in vasis iictilibus, in
divitiis

habitator est Deus.

lium feminarum fuit materiam seribendi sumit ingenium nostrffl parvitatis, ut cujus vita nunc veraciter est cum Christo, ejus quoque memoria, gloria, relatio dignis obsequiis ab omni popuio celebretur in mundo. Hinc judiciumfer dereliquisActis,quasin Ms. Bodecensi ab atiis exemplaribus differunt,et simili fere

quarum visceribus cum suis De numero vero tabeata Radegundis,de qua nunc

sua facultate eleemosyuse dicavit nam cum sibi tributis accideret, ex omnibus, qua3 venissent ad eam, decimas ante dedit, quam recepit. Deinde quod supererat, monasteriis dispensabat; et quo ire pede nou poterat, misso munere circumibat a cujus munificentia nec ipse se abscondere potuit eremita; et me premeretur a sarcina, quod acceperat, erogabat. Apud quam nec egeni vox inaniter sonuit, nec ipsa eam surda praeteriit, ssepe donans indumenta, credens sub
:

modomutata

sunt.

inopis veste Christi

membra

se tegere

hoc se

re-

putans perdere, quidquid pauperibus non dedisset. Adhuc animum tendens ad opus misericordiae'
Ateias

domum

instruit;

quo

CAPUT

lectis culte coinpositis'

I.

C t i banctw patna, regium stemma. adven-

K.

GaUiau, eiucatio,

pietas, el

nitptlW
wter quus
S. liade-

CUm

rege Chlotario.

serviebat ancilla.
5 In

T^^SSJ^^
mensa vero sua
occulte,

congregatis egenis feminis, ipsa eas lavans in thermis, morborum curabat putredines, virorum capita dilueil s, ministerium faciens quos ante *****> eisdem sua ma uu miscebat i utfessos de

'

ne cognoscere-

etinconju-

ra,

de regione
in

Toringa

gundis putUa,

a t avo rege
patre

Bassi-

no,

patruo

Ilermenfredo,
orta,

rege

Beretha-

rioft;

quantum

de germine

meu

altitudo seculi tangit, regio celsa licet origine, multo ta-

rum, faba vel lenticula delectabiliter vescebatur. iro Officio vero divino cantando, etsi sederet prandio, ut Deo redderet debitum, se subdu-

Qua3 dum cum suis sumims parentibus brevi mansisset tempore tempestate

celsior fuerat actione.

cebat convivio.
ret,

curiose

Quo egressa, ut Domino psallerequirebat, quali cibo foris paupeItem

nocturno tempore
et

res

refecissent.

barbarica,

Francorum
es,

victoria

vastata, vice Israelitica exit, et Tuuc inter ipsos victor

reffione

chnaret
lo,

cum

Htfalis puella,

fit

migrat de patria. cujus esset in prteda conteutio de captiva; et nisi

principe, rogans se pro

cum humana

re-

ne-

cessitate consurgere,

levans,

tamdm

egressa cubicu-

ante

secretum
ut
solo

orationi

incumbebat
jaceret

jactato

cilicio,

caleus

spiritu,

gelu

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

gelu penetrata, tota carue prremortua non curans corporis tormeuta mens intenta paradiso, reputabat Ievissimum, quidquid ferret, tantum ne apud Christum vilesceret. Inde regressa [in] cubiculum, vix tepefieri poterat vel foco vel lectulo. De qua regi dicebatur habere se magis jugalem monacliam, quam reginam.
:

69
EX Hk.

judice

compelluntur tacere, qui tenebantur in compede. Cum vero nox supervenisset, et soiitum

cursum r

faceret

fractis

vinculis

soluti

Sanctse

occurrunt de carcere.
de catenis soluti sunt.

Quo

cognito,

reos se viderei

runt, qui BeatDe mentiti sunt,

dum, qui

fuerant,

jitenitentix,

6 Unde ipse irritatus pro bonis erat asperrimus; sed illapro parte leniens, pro parte tolerabatmodeste rixas illatas a conjuge. Diebus vero Qua-

ANNOTATA.
a Scribituretiam ThiiringiavelThormgia, et si-

dragesimae satis est scire, qualiter se retexit ; inter vestes regias singulariter poenitens. Igitur appro-

militer utrobique,omissa aspiratione. Est autem

pinquante jejunii tempore, ad religiosam monacham, nomine Piam, mittebat; cui sancto proposito illa dirigebat veneranter in linteo sigillatum cilicium quod Sancta induens ad corpus, per totam Quadrag-esimam subter vestem regiam dulci portabat in sarcina. Transactis autem diebus Qua:

notissima Germaniee regio, qux adhuc nomen antiquum retinet; sed olim latius extensa fuit, ut geographi passim tradunt. b Hcvc nomina regum Thuringiee diverso modo

exprimuntur, ut patet ex variis textibus, in Commentario prtevio relatis.

cEst tractus

Gallise

inPicardia,dequo consule

geographos obvios.

dragesimse, similiter sigillatum retransmittebat licium

;

ci-

sin

autem rex
se

deesset, quis credat, quali-

ter orationi

diffunderet,

qualiter se

tamquam

v>

Itaritatis

pedibus alligaret, etquasi repleta longo jejunio satiaretur in lachrymis? Cui, despecto ventris edulio, Christus erat tota refectio, et tota fames erat ei iu Christo. 7 Illud qua pietate peragebat sollicita; ut quse per oratoria vel loca venerabilia tota nocte perlucerent, candelas suis manibus factas jugiter ministraret ? Unde hora serotina, dum ei nuntiaretur tarde, quod eam rex qusereret ad mensam, circa res Dei dum satagebat, rixas habebat a conjuge, ita utvicibu.s multis princeps per munera satisfaprffisentis Christi
deliciis, sic

dAdrianus Valesius in Notitia Galliarum pag. 49 de hoc loco ad rem nostram ita scribit Villa regia vel fiscalis fuit regni Suessionici in pago Viromandueusi ad flumen Suminam, nomine Ateia? vulgo Aties, ubi Radegundis puella, Toringoi

rum regum
regi

filia

ac neptis, educata,

est,

antequam
auctores

Chlotario

nuberet

ut Vitse

ejus

docent.
e Hsecperiodusin editioneMabilloniana et aliis apographis aliter legitur, quamvis ubique sensas
sit

luxatus, et

eamdem

narrationis substantiam

contineat.
f H&c constructio ab editis nonnihil di/Jert sed utrobique obscura est. g Facitergium hic usurpatur pro sudario, eo quod sordes faciei tergat. h Victuriacum vel Victoriacum vernacide Vitry,

ceret, quod per linguam peccasset. Ad cujus nionem, si quis servorum Dei vel per se

opi,

vel

vocatus,

visus

fuisset occurrere,
;

videres

illam,

caelestein,

habere hetitiam

et

hora noctis recursa,

paucis pergens in thermis per nivem, lutum, vel pulverem, aqua calida parata, ipsa lavabat et tergebat venerandi viri vestigia, nec restistente servo Dei, propinabat ei pateram. Sequenti die

cum

circiter leucis ab urbe

duabus Duacensi distat, quam Valesius in Notitia Galliarum pag. 602 hic indi 'ari asserit, et ibidem alia ejusdem nominis loca assiolira fuit villa regia, in Belgio sita, qiuv

gnat.

curam domus committens

totam occupabat circa
lutis instituta,
viri

creditariis n,

ipsa se

justi verba, circa sa-

iln editione Surii legitur Berarcham. Sedutcumque legatur, si nomen loci est, situs illius nobis ignotus est,

et circa adipiscenda vitse caelestis

dies.

cum

nec Mabillonius in notis hanc

in Notitia topo-

commercia retentabatur per

Et

si

venisset

vocem explicuerit, nec Valesius

pontifex, in aspectu ejus laetificabatur, et

'

remune-

ratum relaxabat ipsa tristis ad propria. 8 Illud quoque quam prudenter totum pro sua c quotiens quasi mauliarumque salute providebat impendere virlulum forte o, lineo savano p, auro vel gemmis ornato, opcra cxermore vestiebatur barbaro, a circumstantibus puecens, ris * si laudaretur pulcherrimum, indignam se ad tali compoui linteolo, mox exuens se judicans P
: ,

graphica Gatliarum de ea meminerit. Sirmondus nosterputavit, hancvocem ab atnanuensibus corruptam esse, ac legi debere barcam vel barcham, quiv navim signiftcat, ut D. Joannes Filleau in historica probatione Liianiarum S. Kadegundis pag. 39 refert, ubi ipse etiam aliam hujus nominis significationem ex conjectura proponit. k Suessionis vel Augusta Suessionum, vulgo
Soissons, est urbis inclyta

* al.

pucllis

vestimento, dirigebat loco sancto, quisquis esset in proximo, et pro palla ponebantur super divi-

indidit

num

pro culpa crimia rege deputabatur interfici, ut assolet nali sanctissima Eegina moriebatur cruciatu, ne desialtare. Quali vero, si quis
, ,

Gattuv, quse nomen tractui Suessionensi, qui otim in Gallia regnum singulare constituit, ui satis nototi
est.

tum
1

gnatus reus moreretur gladio ? Qualiter concursabat per domesticos, fideles servientes, et proceres, quorum blandimentis mulcebat animum principis donec ex ipsa ira regis, unde proces,

Miscere significat aquam et vinum in scyphum infundere, ut videre est apud Cangium in Gtossario ad vocemmixtus. Hociocoverbum istud, quod aliquoties recurrit, simiiem actionem indi

mirav-ulis

'orumu.

vox salutis ? 9 Ilis igitur beatis actibus occupatam tantum provexit divina clementia, ut etiam adhuc in paserat sors mortis, inde curreret
latio laica,

declararentur per Domino eam miracula. Denique in Perunna q villa post prandium, dum ambularet per hortum Sanctissima, rei trusi pro crimine succurri sibi clamabant,
largiente,
vociferantes de carcere. Ipsa autem quid esset, quod mendicointerrogat. Mentiuntur ministri rum turba queereret eleemosynam credens hoc illa, transmittit, quo indigebat inopia. Interea a
, ;

sensu facile coliigitur. apographi nostri potius interpretem, quam /idelem amanuensem nam in editione Surii Mabiiioniique et egisse pierisque Mss codicibuspro Ofiicio legiturdecuvxn vel cursu, quoe voces Offtcium divinum vel ecclesiasticum significant, ut infra dicemus, ubi atcat,

quemadmodum ex
Hoc
:

loco vidctur scriptor

terutra

illa

vox recurret.

n Creditariis id est fidetibus ministris curam domus committebat. o Prseter alia est muliebre capitis operimentum, ut apud Cangium in Gtossario ad vocem mafors

ACTA
\ w-

8.

RADEGUNDIS REGIN

mafors

licet videre.

p Savanum nes quas Cangius

sigmficatiovel sabanura inter alias laudato expontt, in opere mox

subtili

per circuluni sibi profutura saucto tradidit altari. Inde procedens ad cellam venerabilis Dadonis h s

D
i,

usurpaturpropanno

tur lineum, potius videtur

cumhicaddahoc loco pretwsum

;

sed

urhismunita Gallix in Picardia, de qua apudValesium in Notitia Galliarum pag. 442 plura videri possunt. Ceterum Mabillonius in Opere de Re diplomatica lib. 4 cap. cxi idem mirona,

quoddam linteamentum indicari. Perunna significatur q Luxato hocnomine

Per-

qua debuit ornari prsestanter in seculo, quidabbate quid indui poterat censu divite Teinina remunerato, totum dedit ccenobio. Dehinc san* post facti Mettis Episcopi i, procti Gundulfi gressa ad receptaculum, non minore laboratu nobilitavit synergium k, Hinc felici navigio Turodie
,

al Goa-

6 ul pfo

nis

appulsa, quas suppleat eloqucntia,

quantum

raculum, quod

ibi contigit,

verbo attingit,

et

ea

occasione immemorabilem Sanctee nostrse cultum ibidem indicat his verbis ; Hinc Peronae celebris
liadegundaj cultus, cujus nomini suburbana
pri-

monstravit munificam ? Quid egerit circa sancti Martini atria, templa, basilicam, flens lachrymis insatiata, singula jacens per limina, ubi, Missa celebrata m, vcstibus
oificiosam,

quantum

se

et

ornamento, quo se clariori cultu solebat orna-

dem ecclesia dicataest. r Primo intuitu istud intelligi posset de nocte, qum solitum cursum suum peragebat. Sed in ediintelligendum est de ipsa Sancta, cui captivi vinculis solutidicunturoccurrisse, dum sibicursum diceret, id est, dum Offitione Mabilloniana

cium divinum recitaret. Heec significatio confirmatur ex apographo nostro Bodecensi, in quo amanuensis illam periodum sic liberius interpreB tatur
:

Cum

vero nox supervenisset, et

illa

(id est

Officium) decantando
vinculati
illi

preces

ad

cursum Domi-

num
ccre.

funderet,

divina virtute cate-

nis absoluti occurrerunt

sanctse

Keginae de car-

sacrum componit altare. Hinc cum vicum Condatensem n, ubi gdoriosus vir Martinus, et Christi satis intimus senator migravit de Aucilla domini pervenisset, dedit non seculo inferiora, Domini crescens in gratia. 12 Hinc cum in vilia SueduS o Pictavi territo- ero a ucleti* as rio juxta praedictum vicum deceuter accederet, qualem se gessit per sing-ula, itinere prosperante quis enumeret infinita ? Quse etiam in mensa sub E fladone p siligineum * panem absconsum, vel * * "' fegatotium. hordeaceum mauducabat occulte, sic ut nemo peral. et ciperet. Nam ex illo tempore, quo, beato Medardo consecrante, velata est, usque ad infirmitatem, praster legumen et olera, non pomum, piscem,
re in palatio,

in

'

vel

prseter

ovum nec aliud esui habuit potum vero aquam mulsam, atque piratium q, non
,
:

7
'

CAPUT
Divortium
Sanctse

II.

cum
et

marito,

medi r decoctionem, cervisia;que turbidinem s non contigit. Tum more sancti Germani t jubet sibi molam secretissime deferri, in qua tota Quadrag-esima tanbibit
;

vini vero puritatem aut

profes sio monastica, misericordia

ejus

quantum quatriduana refectio poOblationes etiam suis manibus faciens, locis venerabilibus incessanter dispensavit. Ergo
laboravit,
-

tum

stuIavit

erga

pauperes
confirmata.

segros

apud Sanctam non minus usus misericordiae quam

erat concursus de plebe,
teret,

miraculis
Conuntien
te reye, (it

ut nec deesset, qui penec deficeret, quod donaretur. Mirandura, ut

satisfaceret,

T?tquoniam
nitate

omnibus
13
sola
praeter

tancttmonialig,

frequenter aliqua occasione, diviprosperante, casus cedit ad salutem,

unde

tot thesauri exuli,

unde
misericordi-

tot divitis peregrinae.

ut ha3c relifflosius viveret, frater interficitur innocenter a. Directa igitur a rege veniens ad peatura Medardum Noviomi, supplicat instanter, ut ipsara niutata veste Doraino consecraret. Sed
,

Quantum expendebant diuturna redemptio,

sciebat,

quse petentibus deportabat

nam

amin
l $'

r V' n -

racraor Apostoli dicentis; Siqualigata sit conjugi, nou quserat dissolvi, differebat Reginam, ne

quotidianam mensam, qua refovebat matriculam v, duobus semper diebus, quinta scilicetferiaetsabatho, balneo parato, ipsa succincta
sabano, capita lavabat segrorum, defricans quidquid erat crustas, scabiei , tinese, nec purulenta fastidiens, interdum et vermes extrahens, purgans cutis putredines, sigillatim capita pectebat ipsa, quas laverat. Ulcera vero cicatricum, quae
cutis laxa detexerat, aut

veste tegeret

monacham. Ad hoc etiam beatum

et per basilicam ab retrahebant, ne velaret regi conjunctam; ne vidcretur sacerdoti, ut prjesumeret

virum perturbabant proceres,

altari graviter

principi

subducere Reginam , non publicanam, sed puhlicam b. Qno Sauctissiraa cog-nito,

in sacrariuui
,

intrans

monachica veste induitur, et procedens ad altare, beatissimum Medardum his

ta,
ris, et

dicens:

Si

me

consecrari distule-

plus hominein quam Dominura timueris ~de manu tua a pastore ovis anima requira tu bua ille contestatiune concussus, manu s pernos a cousecravit diaconam c.
et

w ipsa cum sapone a capite usque ad planmerabrasin ^ ula diluebat Egredientibus *"* mveterata n dumenta conspiceret, tolfe.

ungues exasperaverant, more Euangelico, oleo superfuso, mulcebat morbi contagium. Mulierum vero descendentium in
w

OKtendens

rximiam
tnunificen-

11

ma

die solebat,

liam
4
e

cedere, exuta, ponit in altari, et ablatis

rais,

Mox indumentum nobile quo celeberripompa comitante Kegina pro

, ,

ornamcntis

d -emonerat

mensam

divins3 g-lori

venerabilis.
'

at.

VimcNi-

ri, et

meriswl
Gumerii

fractum dat m opus pauperum, similiter accedens ad celtaisanctiJumeris/'*dieuno,quo S e ornabat fe . "* Ke ff ina composite , sermone ut ita loouar sta ue camisias manicas

Cmgulum eauro ponderatum

Quibus conP randiura ** \ gregatis, mmisterio parato, ipsa aquam sivemappam singulis porrigebat, et invalidis ipsa pariter os et manus tergebat. Hinc tribus ferculi s illatis, * farhs dehcns, stans ante prandentes jejuna, pra3sens convivis ipsa incidebat panem, carnem vel quidqmd apponeret. Languidis autem et cfficisnon cessabat ip sa cibos cum cochleari porrig-ere hoc
-

l?l

'

^u ^*

^
J

1*

&d

pann S S '

fa "

nSrv

fibulas, cuncta auro,

'

>

quaadam gemmis exornata

si

tres

non prffisentibus duabus , sed se sola serviente, ut nova Martha satageret, donec potulenti y fralaeti

fierent conviviis.

14 Tunc illa removens se loco ut ablueret mauus, jam bene culto convivio tota gratificabatur
:

pauperc$

si

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

si

71

qui vero causa honoris sibi assurgerent, jubebat, ut sederent, donec assurgere vellent. Venerabili

deranli apparebit. e In editione Suriana

et

Ms. nostro anonymo

lectio

vero omni Dorainico die hoc habebat in canone z sestate vel hyeme, ut pauperibus collectis

merum sua manu de potu dulci porrigeret, puelhe postea committens, ut omnibus illa propinaret; quia ipsa festinabat oralioni occurrere, quo
primo
et

pro cingulo lcgimus circulum; qusc utraque etiam explicari potest.

f Nomen hujus Sancti diversimode scribitur nam in Ms. nostro Vallis Lucentis et editione Ma:

cursum aa consummaret,
invitatis concurreret,

et

sacerdotibus

ad

mensam
relaxaret.
i-i

billoniana vocatur cella sancti Jumeris; Surius vero legit cellam sancti Nimeris vel Eumeris. De-

quos adhuc regali

more ad propria cum

leprOtto,

redirent, sine

munere non

15 Ilancquoque rern intremiscendam qua peragebat dulcedine Cum leprosi venientes signo facto se proderent, jubebat adminiculee, ut unde, vel quanti essent , pia cura requireret. Qua
!

nique in Ms. quodam Divio?iensi, quod Chiffletius cum apographo nostro contulit, Sanctus ille appellatur Vimerus. Sed sub his quatuor nominibus ulteriorem istius Sancti notitiam hactenus frustra qusesivimus.

sibi renuntiante,
i,h

parata mensa, missis cochlearibus, soutellis, scamnis bb, potu et calicibus, sola

subsequeus intromittebatur iurtim, quo se nemo

perciperet. Ipsa exinde mulieres variis leprae perfusas maculis comprehendens in amplexu, oscu-

labatur in Deo, eas toto diligens anirao. "Deinde posita mensa, ferens aquam calidam, facies lavabat,

g Surius pro stapione legit scapionem et stibionem, quse ultima lectio etiam in apographo nostro anonymo invenitur. Mabillonius prsefert lectionem scapionis, quia hac voce diadema regium designari existimat. Sed utcumque tegeris, ex sensu satis liquet, pretiosa qusedam sanctse Reginse ornamenta indicari his et sequentibus vocibus barbaris, quassingulas operose expticare
non vacat,
et quarum nonmdlse in Glossario Cangiano, atiisque lexicis barbaro-Latinis facite reperientur.

manus, ungues

et ulcera,

etrursus administrabat,

ipsa pascens singulas, Recedentibus praebebat auri vel vestimenti solatium, vix una teste munifica.

Ministra tamen praesumebat

eam blandimentis

sic

appellare; Sanctissima Domina, quis te osculetur;

qusesic leprosas amplecterisf' Cui respondebat be-

hClaudius Castettanusin suo Marlyrologio inahemeros collocat venerabitem Dado- E nem, qui fuerit primus abbas monasterii Conchensis (veryiacide Conques) apud Ruthenos in
ter Sanctos
sit,

nevole

Vere

si

me non

osculeris, hinc

mihi nulla

cura
plwibus
mirabiliter

est.

16 Quse tamen, praestante Deo, diverso fulsit mi-

sanitatem
rtstitait.
'

raculo.

id

esi fin-

Denique si quis pustulae desperaret de vulnere, offerebat ministra Sanctae folium pampini, mentiens *, sibi opus hoc esse; sicque obtento vix signaculo, portabat ad desperatum, vulneri superpositum,

Sedcum cvtas hujus abbatis nobis ignota nescimus, an de illo agatur. i Gum usque ad mortem Venantii Fortunati nullus hujus nominis episcopus Metensis fuerit, Mabillonius in notis adhanc Vitamconjicit, forte
Gallia. esse Goscclini, quisecuto sexto sedi Metensi prsefuiL At nos potius suspicamur, minori nominis istius corruptione seutitterarum mutatione pro Gundulfo vel Gengulpho

pro Gundulfi, legendum

mox

occurrebat reinedium. Inde frigore-

ticus cc qui venisset aut languidus, dicens in so-

mnis

se vidisse ut pro sua salute sanctse

Feminae

occurreret, offerebat candelam

alicui ex ministris;

qua accensa, per noctem raorbus accipiebat raortem, morbidus sanitatem. Quotiesautem cognovisset

decubantem

in

lecto,

portans poraa peregrina,

dulci simul et calido reficiebat aegrotum : et qui nec decimo jam die percepisset cibaria, ipsa mox

</</

administrante, languidus accipiebat cibum pariter et salutem quod tamen ipsa iinperabat, ne quis proferret in fabulam dd.
:

substituendum esse Aigulphum vel Agiulphum! ut 4 Commentarii prsevii diximus. k Apud G/-cVcos vox G-jvioytw signifwat officinam vel locum, in quo plures simut operantur, ut ex etymologia nominis liquet. Interdum etiam sumitur pro monasterio, in quo videlicet opus Dei apluribus simut exercetur utapud Cangium inGlossario Latino-barbaro ad vocem synergium
,

videre est. 1 Archiepiscopalis et notissima Gallise civitas, qusccultu S. Martini maxime cetebris est.

ANNOTATA.

m Suriana editio habet

missore vocato, vet mis-

rum
dem
xit,

a Gregorius Turonensis in Historia Francolib. 3 cap. 7 de hac innocentis csede meminit his verbis Chlothacharius vero rediens Itadegun:

so revocato, quse ittraque obscura phrasis etiam F in apograpito nostro anonymo invenitur. Mabil-

lonius vero juxta antiquos codices tegit Missa revocata, eamque lectionem retincndam censet. At

filiam Bertharii regis

sibique

eam

in

secum captivam abdumatrimonium sociavit; cujus

qitsccumque

sit

antiqua

tectio,

sensus in Ms. no-

stro clarior apparet.

fratrera postea injuste per

homines iniquos occidit. Venantius Fortunatus in carmine de excidio Thu-

alio

ringise,

quod Browerus inter Opera ipsius

edidit,

n Aliquando vocatur Condatc Turonum, ut ab ejusdem nominis loco distinguatur. Locus illecelebris estmorte S. Martini, utapudS. Grein Historia

pag. 340 inducit Radegundem, quse prseter alia infortunia csedem hujus fratris pathetice deplorat.

gorium Turonensem
i

Francorum

lib.

cap.

4-3

legi potest.
;

b Hsec et prsecedentia verba satis innuunt, matrimonium S. Kadegundis cum rege Chlotario validum fuisse, de quo in Commentario prsevio fusius disputavimus. c In Commentario prgevio etiam diximus, quomodo S. Medardus eam, nondum quadragenariam, verosimiliterconsecrarepotuerit diaconam. d Mabillonius pro ablatis legit blattis; Surius vero et Ms. nostrum anonymum habet oblatis. 4Jum autem blatta apud scriptores medise tetatis pro serico aut purpura usurpetur, quselibet expressiohoc loco commode exponi potest, utconsi-

Mabitlonius autem o Surius edidit Seindas Suaedas, et in margine notat, hunc tocum vernacule Sais appeilari. Situs ejus inter Turones ct
Pictones ex prsedictis facite cottigitur. in rej) Flado vet flanto est species piacentse, ut cusa Gtossarii Cangiani editione fusius explicatur.

q Piratium est succus e piris expressus inpo-

tum.
r

Medus

vel

meda

est potio, quse

ex melle

confi-

citur.
s

cervisia,

Suspicor, hic dicicQT\i*ku turbidinem, eoquod seu aqua frumento cocta pterumque
,

Augusti Tomus

III.

13

sit

72
\ ub.

ACTA
turbida.
<?rf
.
.

8.

BADEfiUNDIS EBGHN2E
Adhuc monachabus omnibus soporantibus
,

cal-

sit

illustratis, sinalia rein Actis, ad diem 31 Julii pramt monuiferuntur, ut 4 Commentarii

t/Tic

S.

Gcrmanus Autissiodorensis, de quo

ceamenta tergens et ungcns, retransmittebat per relaxans quinsingulas. Aliis Quadragesimis aliquid
sumebat, deinde Dominica nam et relitempore praeter dies paschales ac summre fequo in oinere et stivitatis, donec infirmitas pevmisit, austeram; prius se lecilicio semper vitam duxit vans ut psalleret, quam congregatio surrexisset. Nam de ofilciis monasterialibus nihil sibi placuit,
ta

feria

sumitur pro hbetto, cui inscmbeecclebantur nomina pauperum, qui sumptibus usurpan six alebantur. Hoc loco vox ea videtur simili pro numero quodam egenorum, qui forte
v Mntricula
libcllo inscriptierant.

nisi

prima

serviret; et ipsa se castigabat,

si

bonum
et
lirt

wTiim

est

genus

dolii,

quod Galli etiamnum

conji-

fecissetpost alteram.

tine vel tinette appellant.

x Rasa id est detrita,

cio.

quantum ex sensu
lcgit purulenti.
:

y Surius pro potulenti

Utraque
intelli-

hmc

lectio explicari potest

nam potulenti

scopans monasterii plaquidquid erat foedum purgans, teas vel angulos, et sarcinas, quas alii horrebant videre , non abhorrebat evehere. Secretum etiam opus purgare non tardans, sed scopans ferebat fcetores stercoris.
19

Ergo

suis vicibus

mler

vi-

minitterfomcad".

ria
cu,

gendi sunt potu

z In

recreati; significatio

autem

alte-

Credebat se
servitii

minorem

sibi

si

se

non nobilitaret
foul. calcns

rius vocis claraest.

vilitate,

ligna supportans brachiis, et

extra

oannne id est in serievel consuetudine suarum actionum. aa Cursus hoc loco significat Offtcium divinum seu (u-clcsia.sUet'm ut supra monuimus. bb Pro soamnis legendum videtur cannis, ut edifio Surii et Mabilloniihabet, et in qua utraque
i

cum

flatibus et forcipibus

admovcns, cadens * nec

infir-

lsesa se retrahebat,

suam hebdomadam
,

mantibus serviens. Ipsa cibos decoquens

tis

aegro-

hic sensus nonnihil ab apographo nostro differt. Cannse autem sunt fiscellee seu viminea vasa,
,

calidam porrigens, visitabat quos fovebat, jejuna rediens ad cellam. Illud quanto fervore excita ad K quoque quis explicet coquinam concursitabat , suam faciens septimafacies abluens, ipsa
,

nam?
20 Denique
posticio

quemadmodum Mabillonius
lor, significat
d<I

exponit.

nulla

monacharum
ligni

nisi
,

ipsa

de 7*

tiOen

cc Frigoreticus vel frigoriticua hoc loco,nifal-

a quantum

opus erat

(crobibat.

sola ferebat

fchricilantcm.

in sarcina.

Aquam

de puteo trahebat, et dispen-

Surius et Mabillonius legunt in fabula. Sed utcumque tegeris, satis manifeste hicprohibetur, ne quis ea miracida publicaret.

sabat pervascula, olus purgans,

legumen lavans,

focum

flatu

vivificans

et

ut decoqueret escas

satagebat exsestuans, vasa de foco ipsa levans, discos lavans et inferens. Hinc consummatis conviipsa vascula diluens purgans nitide coquinam, quidquid erat lutulentum ferebat foras in locum designatum. Inde per aegrotantes ferens necessaria ibat non tepida et priusquam exciperet Avelatensem regulam b, hebdomade transacta sufficienter ad omnes faciebat humanitatem c* Sanctissima; pedes Iavans et osculans, et adhuc ab omnibus prostrata deprecabatur veniam pro comrnissa negligentia. Itaque post tot laboresj quas
viis,
, ,
:

CAPUT

III.

Rigidum Sanctce jejunvam, vilissima

ccenobii

minisleria,

et

severa cor-

poris sui castigatio.

sibi

pcenas intulerit ipsa, qui voce refert, perhor-

rescit.
Sttncta
u)i

Quanta

vero congrresslo popularis extitit die

21

Quadam

stcrrjrju-

vice sibi translatos circulos ferreos corpus

n*

qua se Sancta deliberavit rceluderc, ut quos plateaa uon caperent ascendentes tecta complerent. Quod autem Sanctissima jejunii , obsequii
,

diebus Quadragesimse collo vel brachiis innexuit, um ettrescatenas inserens circa suum corpus dum alligasset astricte, iuclusit

durum ferrum
jejunio

caro tene-

humilitatis,

caritatis

laboris

et

cruciatus fre-

ra supercrescens
luisset catenas
leret, caro

et transacto

cum

vo-

quenter indepta sit, si quis euncta percurreret, ipsnm praadicaret tam confessorem quam marty-

sf,
1

sigola-

rem. Ergo venerabile, prseter Dnminicum diem omnibus diebus jejuniura lentioulffl vel oleris prope jejuna refectio non pi; scem vel pomum ne ovum habens edulio. Panis eerg deliciarum siligiueus * fuit aut hordeaceus,
fuit saoratissime
:

sub cute clausas extrahere, nec vaper dorsum atque pectus super ferrum catenarum est incisa per circulum; ut sanguis fusus ad extremum exinaniret corpusculum. Inde
vice altera jussit
fieri

laminam de aurichalco in
in cellulam
,

signo Christi,

quam accensam

locis

duobus corporis

quem absconsum sub

sa,

altius sibi impressit

fladone

perciperet. Hsec fuit etiam ejus potio,

sumebat, ne quis aqua mulpo-

tota carne faciebat

decocta. Sic spiritu flammante, ardere.

membra

piratium, sed

modice

libata, ac sitibunda

22

tatio.

cogitans

pmtrttm
in

Quadra

gmma,

Prima Quadragesima , qua se reclusit in cellula, doneo fuisset transacta, non sumpsit cibaria, nisi die Dominico sed tantum radices
18
,

Adhuc aliquid gravius in se ipsa tortrix exuna Quadragesimarum super austerum

,

finrrcndi>

modis
git.

<>ffli

jejunium

et sitis

torridum cruciatum, adhuc lima

lierb;irmn,

aut olera de malvis, sine olei ffutta sine sale composita; verura aquae toto jejuufo neo duo sextaria sumens , tanta siti laborabat, ut,
faucibus desiccatis,
'./.ctiam

psalraum diceret arida' Cuioium autem * habens ad corpus pro linteoj ac jugiter cursum decantans peragebat vigilias antesehahenscinerem stratum superjeoto cilicio hoc utebntur pro lectulo ipsa

vix

cilicii tenera membra setis asperis dissipante, jubet portari manile d plenum ardentibus carbonibus. Hinc discedentibus reliquis, trepidantibus membris animus armatur ad poenam tractans quia non essent persecutionis tempora ut fieret martyr. Inter hasc ut refrigeraret tam ferventem
, ,

animum,
ffira

incendere deliberat corpusj apponit candentia; stridunt merabra cremantia, con: ,

sumitur cutis intima

sa;
tacens
tegit

cui

parum videbatur hoc

requies fatigabat'

sustinere. corpusculum!

quo attigit ardor fit fosforamina; sed computrescens sanguis manifestabat, quod vox non prodebat in
pcena.

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

poeua, Sic feniina pro Christi dulcedine tot
libenterexcepit. Hinc
derit,

73
, ,

amara

actum

est,

ut quod ipsa abdi-

hoc miracula nontacerent.

ANNOTATA.
steriori

a Posticium est janua, quse plerumque inpodomus parte locatur; vel, teste Papia in Vocabulario, est latens ostiuni, dictum quod remosit

bellem hostem adducere imperat adversario ut se suo cum timore pavimento prosterneret. Mo\ ad Beatae sermonem, in terram se dejiciens qui timebatur, extimuit; cui Sancta plena fide cum calcasset in cervicem, flu\u ventris egressus est. Et in rebus minimis magna est gloria Creatoris. Ergo casu dum globus *, quem Sancta filaverat, al. penderet de camera b t veniens sorex, ut tange- mus ret, antequam filum incideret, mortuus in morsu
,

glo-

tum

a publico.
sit

regula Arelatensis, in Commentario prxvio abunde explicuimus. c Hic sensus in editis aliter interpungitur et

b Quse

pependit. 26 Inseratur operi res condigua miraculo. Floreius quidam , homo ejusdem Sanctae pro pi,

pUetUot

<''

pcriculo
naufrarjii
rrii.il.

scatione

apud Mdbillonium

sic legitur

Hebdomada sub

transacta sufficienter ad omnes calidam faciebat. Humilitate sanctissima pedeslavansete. Cum ider-

mari satageret, oborto ventorum turbiue, fluctuum surgente mole, nec tam nauta hauriente * c t quam unda supervergente cum
in
,

dum

"
fl

'-

s ! " li -

que sensus intelligipossit, nonduximus, lectionem nostri apographi corrigendam esse. d Manile accipiiur pro pollubro seu vase inferiori, in quod aqua manibus infusa delabitur. Alias hujus vocis significationes vide in Glossario
Cangii.

navisplena submergeretur, in extremitatc clainat: Sancta Kadegundis, dum tibi obcdimus, non subdamur naufragio ; sed obtiue apud Doniinum, ut liberemur de pelago. Quo dicto, mox fugata nube, reddita serenitate,
rexit.

nanlc

unda cadcnte
post

prora suretpueUam

27

Goda puella

secularis,

Deo monacha

serviens,

CAPUT
Diversa

IV.

longo sub temporcflebilis lecto decubaret, et impenso multo medicamine plus langueret, facta candela ad mensuramsufe staturye, Domino miserante in nomine Sanctse femiuae, qua hora fri-

dum

"^*'
fferat,

''

E
*

gus speraret*, lumen accendit

et tenuit,

cujus bene-

Wmi
l, l
'

ex'

miracula, quce Sancta temvitce

ficio

ante fugata sunt frigora,

quam

esset candela

t,an

consumpta.

Si propter brevitatem

multa pra*termit-

pore

monasticce,

et

in

die

timus, plus peccamus.

mortis suce patravit.

Sancta prxtcr

mulie-

rem cxcam,
'al.Gislaadi

nomine matrona Gislodi * proceris sed longa caecitate miserrima , rogavit se de Prancia a Pictavis ad Sanctse duci devote

Itaque
Bella

praesentiam.

quam licet tarde excascatam sibi fecit adduci per noctis tetrae silentia ad cujus genua prostrata vix impetrat, ut dignaretur oculos ejus
; ;

28 Igitur purgatis reliquis velociter dilatato Jumtahiaremedio carpentarii cujusdam uxor dum pluri- i*ur dxmoncm mis diebus maligno torqueretur spiritu d, venefitgut, rabilis ejus abbatissa joculariter dicit ad Sauctam Crede mater Excommunico te, si inter hoc triduum mulier haec ab hoste purgata non redditur. Dixit plane sed fecit Sancta mulierem oceulte reficiendi tempore pcenitere. Sed non moremur dicere
,

qnod actum

sit

altero

die Sancta precante ad-

tangere.

Quae mox ut in nomine Christi signum

dies illuxit; itaut tracta

versarius rugiens per

crucis impressit, caecitas fugit, luxrediit, et noctur-

sculumdeseruit, et
hospitium.

aurem egressus invasum vamuliercummarito sospes revisit

ari(ts lauro

no sub tempore orbse diu

cum venisset,
Fraifledis
,

nullo ducente, recederet. Itempuella dum torqueretur inimico instigante

,

29 Nec illud prsetereatur, quod est actu simillimum rogat Beatissima de loco suo evelli arbo;

virorcm reslituit,

nequiter, inter

manus

Sanctae, nec data dilatione,

rem validam

lauri,

et

ad suam cellulam pro jucun-

curari promeruit.

ditate transferri.Quo facto transplantata, nonadhae-

c
energitmc-

24

Nec

illud

praetereatur

miraculum

quod

na$

et

x-

grasmirabiUter sanatas.

femina quaedain Leubila, dum vexaretur in rure ab adversario graviter, sequenti die Sancta orannova Christi curatione, in scapula crepante te sana est reddita et verme foras exeunte cute publice et ipsum vermem calcans pede liberatam se retulit. Illud etiam quod gessit in secreto, proferatur in populum. Monacha qnaedam toto anno, in die gelata frigore, per noctem cremata igni, sex mensibus nec gressum movens, cum Sanctse de ejus infirmitate Sojaceret exanimis
, , , ,
,

rente radice fit tota foliis arida. Cui abbatissa jocuiariter imputat, quod nisi exoraret, ut arbor terrae
adhaereret, se acibosuspenderet.

Quod noniuaniter
foliis,

dictum

est

nam

Sancta intercedente,

ramis,

et radice laurus siccatareviruit.

30 De monachabus quaidam sibi familiarior etvariu*9rot cujus ex humore sanguis contexerat oculum, apprehensa herba absynthii quam Sancta circa pectus ut refrigeraretur, habuerat, cum euper ocu,

lum

posuit, dolor et cruor

mox
,

effugit
,

ct de vi-

riditate

herbae

fugatis doloribus

puritas lucis

ror altera nuntiavit, et quia perinanis esset,

fieri

tepidam

cellulam deportari,

* id est

cre-

derclui'

uliaque mi-

aegram ipsam ad se fecit in tepidam aquam deponi. Hinc jubet omnes removeri , remanente tantum simul aegra cum medica fere perhoras duas quantumest corporis a capite usque ad plantam infirma membra combajulat. Dein, quo manus attingebat, fugiebat dolor de languida, etquam duaedeposuerant, salubris exit de tepida. Quae vinum nec odorabat, accepit, bibit, et refecta est. Quid plura? Sequenti die cum jam speraretur* migrare de seculo, sana processit in publicum. 25 Adjiciatur laudi, quod non deperiit de mepraecepit, et
et in
:

Revocetur memoiiae quod tacitum paene praeteriit. Anderedus clieus eejusdem Beatissimae, cum sibi filii, nascerentur, quos ut viderct mox perderet, et cogitaret sepelire; mater tristis dum pareret, cxauimem infantulum lacrymosi paemicuit.

rentes jactant in Sanctae cilicium

qui ut saluber-

rimam vestem panni

nobilis attigit,
,

vitale infans vicinus tumulo Ievatde pallio.

redit de funere

et

ad ofiicium rubeus pallor

bcnignc suc
currit >

Quis numeret mirabilia, qua? Christi misericors operatur clementia ? Animia monacha dum tantum hydropis morbo tumefacta tendere31
tur, ut salus esset iu ultimo, et deputatae Sorores spectarent, quo momento exhalaret spiritum; vi-

racula

rito.

Mulier quaedam

dum

inimici invasione grare-

viter laboraret, et vix

ad Sanctam potuisset

sum

est

illi

per soporem, quod cura veneranda abbatissa

74
r.x

ACTA
desceudere.

S.

RADEUUNDIS IIEGINJE

u$s.

batissabontaNKl^unaisinlmlneosn.ehquoenu.

dam
visa

jubere!
st .su,hm.

mmiflteno * oi.mysu- 1]r)V;l V este eontegere. Quo pferHOtb de morbo in ea apparm eviffilanti de soporenihil sit, et intus aqua eonsumpta ita ttt nec subsudasset, in utero morbus Ouo novo miraeulo non reliquit credebatur pr^ceps denec vestigium. Nam qu* ut levat de lectulo ad cursum ferri ad tnmulum, etventns eapiti ad testimonium,
, ;

Deinde effunder caput ^rota- oleum

mmm

et

rodificato templo , Santribuno sanitati reddito Beatae virtutibus cta* probavit oraculura. Sed de fastidiatur ubertas nec resufficiat exiguitas, ne putetur brevissimum, ubi de pauoifl agnoscitur in
, ;

miraculis amplitudo. Qua pietate , parcitate , didulcedine , humilitate, honestate , fide , lectione
,

fervore vixerit, ut et ipsam post

transitus

obitum gloriosi
humanffi
elc--

mirabilia

prosequantur,

olei odor Inesset

quenfe modus adinirando care minime potest f,

attonitus, viribusexpli-

nullaforetpernicies.
Ikoqite tota

mcnle

in-

Aarrwiij
'

juia
,M
.

cho-

medio, quo tota rratuletur jam noctis creregio. Quadam vice obumbrante cboraulas * et citbaras dum circa pusculo, inter
82

Proferatur

in

ANNOTATA.
Francia accipitur pro parte FranFrancise, cum ipsa urbs Pictaviensis sita sit in latedicta. Ceterum de varia Mijus cia seu Gallia nominis acceptione consule Valesium in Notitia

a Certe

Mc

monasterium a secularibus multo fremitu cantarediutur et Sancta eum duabus testibus perorasset monaeha sermone joculari: tius, dicit queedam Domina, fecognovi unum de meis canticis a saltantibus prffldioari. Cui respoudit Grande est, si
;
:

te delectat
culi.

eonjuuctam religioni audire odorem seAdbuc Soror pronuntiat Vere Domina; duo
;

et tria hic

modo mea
:

B Sancta respondit se modo de seeulari

quod carnc
rtvUi.

cantica audivi, qure retinui. Testor Dominum, me nil audiscantico.

licet in seculo,

Unde manifestum est, mente tamen esset in

Galliarum pag 200 et sequentibus. b Camera inter midtas alias significationes interdum usurpatur pro opere quodam ligneo,Gallice menuiserie, quod est in cubiculo, ut in auctiori Glossarii Cangiani editione ad hanc vocem explicatur. In illa aut simili significatione Mc nomen istud accipiendum videtur,
.

morhiam
puellam
nnsriiat
>c-

33 Praedicetur in laude Christi , more beati Martini, tempore prxesenti antiqui norma miraculi. Cum bcatissima Femina reclusa esset incelet signo tacto, lula, audivit netum de monacha
;

c Opinor, Mc subintelligi aquam ex sentina nam apud Mabillonium legitur nauta sentinante, id est sentinam ejiciente, vel hauriente aquamex
:

sentina.

d Id editione Mabilloniana pro maligno spiritu

legitur energumeno.

Cum energumenus

proprie

venientem, quid esset, interrogat. Quse mortuam Sororem nuneiavit infantulam et frigidam, qua lavaretur paratam esse jam calidam. Condolens
;

vocetur ille, qui a daemone obsidetur , videtur praeferenda lectio nostri apographi, aut editionis Surianae, in qua pro energumeno habetur ener-

Sancta tunc imperat, ut cadaver ipsius suam deferrct ad cellulam. Quo sibi dcportato, excipiens

manu

proprla, et clausa post se

mox janua,

jubet

longe eas discedere, ne quis sentiret, quid ageret sed quod occulte gessit, celare diu non potuit. Intfiv;i iImim

gumena. e Surius vitiose edidit Anus de rebus agens pro Anderedus Agens, ut apud Mabillonium habetur, In apographo nostro pro Agente legitur cliens. Est autem hoc loco Agens, qui procurat negotia
alterius, et
lant.
f Sit

drluuctas exsequise pararentur, fereper

quem

Galli vernacule agent appel-

'

nl,

n\i-

corpusculum sed non potuit reddita prorsus salute surgit hrec ab oratione; illa resurgit.de funere etsetunc sublev.it vetula, cum resurrexisset * infantula; quam tactu iterum
horas septem

morture tractat
,

Christo videntc fidem

cui negare

In editione Mabillonii additur heec ctausuta tamen illi, qui dedit, gloria, laus et imperium in
:

secula seeulorum.
in

Amen. Atheecapud Surium apographo nostro non leguntur.

et

XISSOl

slgni

lffltifieata,

peddidit vivam,

quam

flens accepe-

ratmortuam.
et in ilic
tibi

luHXUi

34 Commcmoretur et illud nobile factum per somninm. Tribunus fisci, cognomento Demolenus, die, quo Sanctissima migravit de seculo, dum
gravitcr sufibcationis languore totus deficeret, vi-

ACTA ALTERA
V

quod Sancta in vicum ejus dignabisalutat, interrogat, quid Beata requireret. Tuno ipsa dicit, quod ad eum illic vldendum pervenerft, et quia votum plebis
debatur
ipsi,

SIVE LIBER SECUNDUS VFLE,

liter accessisset. Currit,

auctore Baudonivia moniali coaeva,

et familiari Sanctse discipula.

Martini oratorium condereut prehendit tribuni manum Beatissima dicens

beati
ftdificate

erat, ut

ap-

Hoc

loco sunt confessoris vencrandas reliquiaa, per hoc

templutn, quod sibi ducat dignissimum. quale Dei martyrium! Fundamentum, et paviest,

Ex

eodem M$.

codice,

apud

Cister-

mentum rcpertum
huc
in ipso sopore,

quo basilica facta

est.

Ad-

trahens per fauces ejus, et gulam diu deliniens, insuper et hoc dicens; Veni, ut tibi melior a Domino sanitas couferatur, vide-

manum

cienses Vallis-Lucentis servato, cu-

jus apographum etiam cum variis

Ms.,
et

bantursicrogare Per quos habes in carcere.

:

meam

vitamutrelaxes

cum
est.

illos,

editione Mabilloniana

collatam
,

ia

pMrai

mlrtunita.

Evigilans tribunus refert quod viderat conjugi, dicens Vere credo, quod hac hora exiit Sancta de seculo. Dirigit ad civitatem , ut
85
:

PKOLOGUS.
ominabus sanctis meritorum gratia decoDedimiaea Abbatissae , vel omni eon, gregationi gloriosae Dominae Radegundis, Bau,

perhoc vera cognosceret ; transmittit ad carcerem quo septem reos ibi detentos admonitus relaxaret Redeunte misso, refert, ea hora Justam
mig-rasse de seculo et triplici mysterio carcere vacuato

ratis

Monacha VitamSanctx
de * c >' iberr
jussa,

donivia

DIE DECIMA TERTIA AUUUSTI.

75
i

A
"

donivia b humilis omnium. Injnngitis mihi opus agere non minus impossibile, quam sit digito caslum tangere , scilicet ut de vita sanctse domiiue

thario

Ex M?

Radegundis, quam optime nostis, aliquid dicere prcesumamus. Sed istud illis debet injungi, qui habentes intra se fontem eloquentiae; inde quidquid illis injungitur, carmine irriguo copiosius
contra quicumque angustae intelligentiae sunt, nec habent affluentiam eloquii, per quam et alios reficere, et suse siccitatis possint
explicatur.
e

De fano, quod a Francis coZebatur u De visione, qua vidit navim in specie hominis mi Quod iterum prsedictus rex vellet eam accipere, et
de Joanne recluso
iv

Quomodo per ordinem Domini

Clotharii

Pictavis

pervenit, ubi monasterium instruxit

Verum

inopiam temperare; tales non solum per se aliquid dicere appetunt, verum etiam, si quid eis injunctum fuerit, pertimescunt. Quod in me ego
cognosco, quae
intelligentiae

Quomodo idem rex Turonis venit, ut Pictavis accederet, et suam Reghmm reciperet. vi De eo, quod Domina R. Domno Germano episcopo litteras misit vn Et quod idem rex eumdem episcopum ad Sanctam
De
misit pro petenda venia vni ejus obedientia in monasterio, de vigilia et ora-

parvum habens eloquium, quoniam quantum doctis

pusillanimis,

sum

proloqui, tantum indoetis utile sit tacere. Nam illi de parvis magna disserere, isti de magnis ne sciunt parva proferrc et ideo quod ab aliis quae:

tione et lectione ejus, et bono exemplo, et paupertate ix De tonnula octo modiorum, quam ipsam in anno

ipso egregie dispensavit

ritur,
umuitatem
tngeniitiH

ab aliisformidatur.
sj

De matrona, Mammezo nomine, quam

minavit

Sancta

illu-

Q nm

igitur

minima omnium minimarum,

xi

q uam aD ipsis cunabulis ante sua vestigia peculiarem vernulam iamiliariter enutnvit, uti lmpensi

De

ejus vernula "Vmopergia, quae praesumpsit se-

dere in ejus cathedra

xn
,

.'-

muneris [memor

c]

de ejus claro opere,

etsi

non

De

plene, vel ex parte complexa perstringerem, qua-

Andreae et aliorum quas in Ateias villa congregavit, et in villa Suedas ei in

reliquiis sancti

tinus

dum

sui gregis auribus ejus gloriosae vitee

praeconia pandantur, etsi non digno, devoto

tamen

visuangelusDomini obtulit De domni Mammetis pignoribus, qua Sanctae

deravit

xui
desi-

eloquio, benignissimae vestrae voluntati obediens

xiv
vir illustris,

pareo; vestra

me

oratione peto juvari, quae

sum

De eo, quod

minus
d

docta, plus devota.

Non

ea, quae vir apo-

de ejuscilicio

stolicus Eortunatus

episcopus d de
;

Beatae vita

De

ligno sanctae crucis,

nomine Leo, recepit lumen xv propter quod ad imperato-

sed ea, quae prolixitate sui praetermisit, sicut ipsi in libro suo disseruit, cum
diceret de Beatae virtutibus
:

composuit iteramus

Sufficiat exiguitas,

NE FASTIDIATUIt UBERTAS, NEC ItEPUTETUR BltEVISSIMUM, UBI DE PAUCIS AGNOSCITUU amplitudo e. Ergo inspirante divina potentia
beataRadegundis placere studuit in seculo, et regnat post seculum, non polito sed rustico tentamus de his, quse gessit, sermone appetere, et de multis ejus miraculis pauca complecti/".
cui

rem Sancta misit xvi De missis, quos imperatori gratias agens misit, et quod iu mari periclitantur xvu De eo, quod per signum crucis daemones a monasteriofugavit

xvm
xix
transitus sui vidit

De nocturna ave De eo, quod ante annum

sibi

cum quo
f

paratum

locum xx
xxi

De De

ejus transitu
lapidariis, qui audierunt

ANNOTATA.
a Hsec tomo 2 auctioris Galliee Christianee 1301
tissa,
col.

ea in ipso transitu Gregorius episcopus ad sopeliendum eam venit, qui

vidit ibi

angelum loquentem de xxu

vultum angolicum

xxm
xxiv

Quomodo De
cereis,

corpus ejus portaverint, et de illumina-

statuitur quarta hujus parthenonis abba*

tione caeci

q videtur

vocaturque ibidem Didimia seu Didima. et circa finem seculi vi Pictaviensis sanctce Crucis monasterio prsefuisse. b Ab aliis scribitur Bandomina, vel Bandonivia, aut Bandonia. Sed quocumque nomine appelletur, ex consequentibus liquet, eam S. Kadegundi ab ineunte setate familiarem fuisse. c Quamvis hgp.c periodus in editione Mabilloniana aliter legatur tamen malui ex editione Surii et Ms. nostro anonymo hanc vocem uncis inctusam inserere, ut sensum redderem clariorem. d Hinc satis refelluntur illi scriptores , qui Fortunatum ex albo Pictaviensium prsesulum
,

quos puer tenebat ad sepulchrum ejus

XXV

De Babbone abbate De feminis vexatis

xxvi

xxvn p

CAPUT
Orttis

I.

Sanctw, conjagium cum rcge,

fidei, divortiurn, et

zelus

professio vitm

monasticce,
posito.

constantia in

pro-

expungunt, ut etiam Mabiltonius notavit. e Ex hac citatione videmus, Baudoniviam prm ocidis habuisse opuscidum S. Fortunati, et prsecedentia Acta haud dubie huic auctori adscribenda esse. f Idem prologus in editione Surii et Mabillonii invenitur, etiamsi in utraque desint sequentes veterum capitum tituli, quos ex apographo nostro Vallis-Lucentis exhibemus.

jgitur de beatffi Radegundis vita in primo iibro lsicut continetur ejus regalis origo et diguitas,
habetur incognitum, et qualis fuit ejus actio, dum cum rege terreno et conjuge rege pracelso Clothario conversaretur. De regali progenie nobile germen erupit, et quod sumpsit ex genere, plus ornavit cx tide. Conjuncta tcrrcno
nulli
,

i.

^J^
'

esge[con _

junctartgi

principi

nobilis

Regina

caelestis plus

quam

ter

TITULI

YETERUM CAPITUM.

rena, sed in ipso conjunctionis brevi a tempore, ita se sub conjugis specic nupta tractavit, ut Christo

De

origine et celsitudine ejus, et de rege Clo-

plus devota serviret, ut hoc ageret in seculari

proposito

T6
I

ACTA ALTERA

S.

ItADEGUNDIS ltKtiLN.K
mini tota uocte in vigiliis et orationibus pernoctans, inspirante sibi divina potentia, in crastinum mandavit ei, hoc regis esse voluntatem; sed Dci non esse permissum antea enim rex Dei
:

,11-v

imitari Religio proposito, quod ipsa desideraret

jani antecedens animi futune Religionis tum dum seculari sub Iiabitu

i)

convcrsatioms adven-

formaba-

hnjus muudi compede tur exemplum- In nullo obsequio succincta, in servorum Dei catenata, sollieita, in egenoruni redemptioue capUvorum

judicio puuiretur,
peret.
7

quam eam

in

conjugium

acci-

quidquid de erogatioue profusa, proprium credidit,

se

Post hoc dictum, supradicta? Dominas mens,

,

ctcduccrr

pauper accepit.
4

intenta ad Christum Pictavis

inspirante et coosibi

monatterio
juoti/wndaverat,
/t

Cum

esset

cum rege adhuc

in

mundiali ha(teste

peraute

Domino

monasterium

per

ordina-

$npcrsliltf"

bitu,

mens

iulenta

ad Christum

Domino

tUBl fanutn

comburi
jutfit

tacente pectora confitentur; cui taceat, conscientia nihil occultat ; quia, etsi lingua
loqtior,

cui ore

quod audivimus dicimus, et quod vidimus testainvitata ad prandium Ansifridse matrouae; dum iter ageret, seculari pompa comitante, in-

mnrj

tionem prascelsi regis Clotharii construxit; quam fabricam vir apostolicus Pientius h episcopus, et Austrapius i Dux, per ordinationem Dei celeriter fecerunt. Iu quo monasterio sancta Regina mundi falsa blandimenta respuens gaudens ingressa
et
est,

ubi perfectioais ornamenta conquireret,

teriecta

longinquitate

terrse

et

spatio,

fanum

quod a Francis colebatur, iu itiuere beatae Regiuaj

proximum erat. Hoc illa audiens, jussit famulis fanum igni comburi, iniquum judicans, Dominum caeli contemui, et diabolica machinamenta venerari. Hoc audientes Franci, uniquasi milliario

magnam congregationem puellarum Christo numquam morituro sponso aggregaret. Quo eletam se quam sua cta abbatissa, et jam coustituta
;

oruamenta ejus tradidit poste>tati,

et

ex proprio

jure nihil sibi reservans, ut curreret expedita post Christi vestigia, et tantum sibi plus augeret in
cselo,

versaque multitudo, cum gladiis et fustibus, vel omui fremitu diabolico conabantur defendere sancta vero Regina immobilis perseverans , et

quantum

subtraxisset de seculo.

Mox etiam
E

ejus sancta conversatiocoepitfervereinhumilitatis

conversatione, in charitatis ubertate, in castitatis

Christum in pectore gestans, equum, quem sedebat. in antea non movit, antequam et fanum perureretur, et, ipsa orante, populi inter se pacem

lumine, in jejuniorum piuguedine, et ita se toto amore tradidit caslesti Sponso, ut Dominum mundo
corde complectens
esse sentiret. 8 Sed invidus bonorum humani generis inimicus, cujus voluntatem, etiam dum in seculo esset facere abhorruit eam persequi non cessa,
, ,

Christum in se habitatorein
VI.

Quo facto virtutem et constantiam beatae Regina? omnes admirantes, Dominum benedixefirmarent.
runt.
III.

scripta epistola

mneffecii.

Postquam
villa,

operante divina
,

potentia

rege

ttlm

tt

posl di-

terreno discessit

quod sua vota poscebant ,

vortium mi

dum

vit.

ramgue
nioncm.

vi-

Suedas in
in

quam

ei

rex dederat, resideret

primo anno conversionis suffi vidit in visu nain hominis specie, et in totis membris ejus sedentes homines; se vero in ejus genu sedentem Modo iu genu sedes; adhuc in pequi dixit ei ctus meum sessionem habebis. Hinc ostendebatur ei gratia, qua fruitura erat. Hunc visum cum con-

vim

Sicut enim jam per internuntios cognoverat, quod timebat, praecelsus rex Clotharius cum filio suo praecellentissimo Sigiberto k Turonis advenit, quasi devotionis causa, quo facilius Pictavis accederet, ut

suam Reginam

acciperet.
l

Quo

cognito, beata
fecit

Radegundis sacramentales

literas

testatione secretius suis fidelibus retulit, ut ea superstite,

hoc ne quis
,

sciret.

Quam
omni

cauta in
actione
!

col-

locutione

quam devota
:

in

In

prosperis et in adversis, in laetitia et in

trititia

semper

fflqualis

nec in adversis se fregit, nec in

et sub contestatione divina viro apostolico domino Germano, Parisius civitatis episcopo m, qui tunc cum rege erat, quas ei per Proculum suum agentem secretius direxit, cum exenio, et eulogiis n. At ubi eas relegit vir Domino plenus, lacrymans jirosternit se pedibus regis ante sepulchrum sancti Martini, cum contestatione divina,

C
Iv -

prosperis extulit.
6

sicut ei literis fuerat

intimatum, ut Pictavis non

Cum
rcx

in

villa ipsa

adhuc

esset,

fit

sonus, quasi

accederet.

morT, Z'od

6am
P ati

rexrunu
cumribivct-

iterum vellet se doleus ff rave damnum ^ui talem et tantam Reginam permisisset a
et nisi

F
VIII.

latere suo discedere;

eam

reciperet, pe-

Ut juntjcri-

amaritudine plenus, intelligens, hoc petitionem esse beatae Reginae , pcenitentia ductus, malis consiliariis istud reputans, seque in-

9 Sic rex

( rcx pro-

positum

stt-

nitus vivere

uxorem,

non optaret. Haec audiens Beatissima nimio terrore perterrita, se amplius cruciandam

tradidit cilicio asperrimo, ac tenero corpori aptavit; insuper et jejunii cruciatum induxit; vigiliis pernoctans in oratione se totam diffudit, de-

dignum judicans, quod talem habere Regiuam non meruisset, prosternit se et ille ante limina S. Martini pedibus apostolici viri Germani, rogans, ut sic pro ipso veniam peteret beatae Radiutius

um
rit.

muUtve-

degundi, ut

ei

dulcedinem conjugii exclusit cliaritatem mundialem, elegit exul fieri, ne peregrinaretur a Christo. Adhuc de regali habens ornamcnto fusum b t ex auro et gemmis et margaritis factum , habentem in se auri solidos
patrifflj

spexit

sedem

indulgeret, quod in ea per malos

vicit

consiliarios peccaverat.

Unde
:

ultio divina de prae-

enim Arrius, qui Catholicam certans omnia intestina sua in secessum deposuit, ita et istis evenit,
sicut

senti in eos vindicavit

contra

fidem

Domino Joanni c recluso in castello Cainoue d per nonnam e suam, nomine Fridovigiam, quam proximam havenerabili
t

mille,

misit

eum

viro

ut pro ea oraret, ne iterum ad seculum reverteretur; sed et vestem ei cilicinam transmitteret; unde corpus suum limaf
9

bebat,

cum

suis fidelibus,

qui contra beatam Reginam egerunt. Tunc rex timens Dei judicium quia ejus Regina magis Dei voluntatem fecerat, quam suam, dum commorata cum eo fuerat, rogat beatum virum
,

ce-

leriter illuc

ire.

Sic vir apostolicus

manus

Pictavis

veniens

domnus Geringressus monasterium

ret f.

et interius et

Transmisit et rachinam g ciliciam , unde superius sibi fecit indumentum, ut si quid de causa, quam timebat, in Spiritu sancto sentiret; eam certiorem redderet. Quod si hoc rex vellet, ipsa magis optaret vitam finire quam regi terreno iterum juugi quia jam Re, gis cajlestis copulabatur amplexibus. Vir ergo Do-

Dominae Mariffl nomini dicato pro, sternit se ad sanctaj Reginas pedes, pro rege veniam poscens : illa vero gaudens, se de seculi faucibus ereptam, benigne indulget, et se Dei'
aptavit servitio. Expedita

in oratorio,

jam sequi Christum quodilexit,

cumque

iret

quem semper
ordine
,

mo

ad eum anisui

devoto percurrit.

Talibus ex rebus intenta,

addito vigiliarum

quasi

carceris se

corporis

corporis fecit

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI pernoctando custodem, et cum esset

judex affecta est; reliquis
pia,

77

aliis misericors, sibi

in se abstinendo severa;
stricta,
et

omnibus larg*a sibi reut confecta jejuniis non sufficeret, nisi

CAPUT
Prcecipuce illius

II

desuo corpore triumpharet.

virtutes in

vita

ANNOTATA.
nffinc colligimus, Sanctamregi Chlotario non
fuisse conjunctam longo tempore,

monastica.

quod aliqui ad

His ig-itur
sicut
in
soli

studiis occupata per

omnem modum,

sexennium extendunt.
b Hcvc periodus in variis editionibus et manuscriptis diversimodo exprimitur nam in editione Mabillonii sic habetur Adhuc de regali secum habens ornamento felte fusum, ex auro et g-emmis vel marg-aritis factum, habentem in se auri solidos mille etc. At editor in notis ibi monet, inalio Ms. pro felte legi cifum id est verosimiliter scyphum. Itaque secundum hanc ultimam lectionem dici posset Sancta ex regalibus ornamentis adhuc habuisse scyphum fusum ex auro, et gemmis ornatum.In nostro autem apographo nec felte nec scyphus invenitur sed solum fusum ex auro et gemmis factura, qua voce intelligi possunt insignia
;
:

re

primo libro intimatum est, meruit D,imSan ** Doraino prompte vacare. Quo tamen tempofortioribus armis induta, sine cessatione ora-

l^

tionibus
suis

vig-iliis lectione propensa insudabat. Peregrinis ipsa cibos ministravit ad mensam, ipsa
, ,

manibus

lavit,

et tersit

infirmantum

vestig-ia.

Non

famulse permisit sibi dari solatium, ad quod dcvota cursitabat implere servitium. Se autera in
abstinentiu3 districtione reclusit, usque-

tam ardua

quo infirmitas permisit, ut mens intenta Deo terrenum jam non requireret cibum. Lectulum vero pcenalem sibi construxit, postquam Relig-ionis induit habitum. Non illum aliquando mollis pluma fulcivit, neque lintearainis nitor instruxit, qu?e pro
iiTdumentis universis cinere et cilicio tenera

mem- g

antiquitus sepulcris earum appendi solebant, ut in auctiori Glossarii Cangiani

muliebria,
editione

qux

bra domavit.
11

De

abstinentiai vero rig*ore

anterior liber misaram

ad vocem fusus explicatur. Surius denique hunc sensum ita mutavit Habebat tum apud se regium quoddam ornamentum, ex auro fusile gemmis et marfraritis conspicuum etc. c Henschenius noster ad diem quintam Maii, seu tomo n istius mensis pag. 50 et sequente gesta
:

multa docuit. In tantum enim se propter Deum **" pauperem fecit, ut ceteris exemplum pnebcret. ilanicam quam brachio indueret, non habebat,
' ,

nisi de caliga
ita se

manicas sed abbatissa sentiret. Quis enim ejus patientiam, quis cavitatem, quis
sibi

sua

duas

fecit

tractabat, ut hoc nec

cultumque hujusS.Joannis illustravit. d Caino est antiquum Turonum castrum, qitod vemacule Chinon dicitur , ad fluvium Vingennam situm, de quo Gregorius Turonensis in libro de gloria confessorum cap. 23 meminit, occasione prsedicti S. Joannis, cujus gesta ibidem breviter
exponit.
e

fervorcm spiritus
g-nitatem
,

quis discretionem

quis beni-

quis zelum sanctum, quis jug-em meleg-e

ditationem die noctuque in

explicare? Quse cura a meditatione

-

Nonna apud veteres appellatur sanctimonialis

antiqua, seu sacra virgo vel viduajam senex, ut Cangius in Glossario fusius explicat. f Corpus suum limaret, id est quasi lima detereret.

Domini poterit psalmorum aut praedicatione cessare videretur, lectrix tamen ante eam una monachorum leg ere non desistebat in tantum de corde et ore illius Dei laus non discedebat, ut cum quadam vice vidisset posticiariam a mouasterii transeuntem, nomine Eodeg*undem, ubi
:

eam
12

voluit appellare, pro ejus nomine, allixuya

clamavit.

Hoc

millies fecit.
etibidem

g Rachina aliquando sumitur pro operimento lectorum. Videtur hic significare vestem epanno crasso ac vili confectam, ut videre est apud CanC gium in Glossario, ubi hanc vocem, diversis modis scriptam, exponit.

Numquara mendacium, numquam malcdictum contra qualemcumque personam ab ejusore

nrocessit
:

monTafaimJ^
v<>

etnon solum non detraxit cuiquam, sed

audivit.
,

/'<"">"
\

nec detrahentera patieutcr quentibus se semper oravit

greg^ationem,

Pro

perse-

et orare docuit.Cou-

quam nomine

Doraini cong-re^avit,

Hunc preesulem Pictaviensem in Opere nostro

istius

ad diem 13 Martii seu tomo n

i

mensis pag.

in tantum conjugem

dilexit,

ut etiam parcntes vel reg;em

:

se habuisse non reminisceretur

,

quod
:

275 inter Sanctos recensuimus.

frequentcr nobis
eleg-i
filias
;

Dux isteAustrapiuspostmodumapud castrum

vos
,

dum pra^dicabat dicebat Vos mea lumina, vos mea vita,

totaque felicitas
in
;

Sellense clero adscriptus et crudeliter interfectus est, ut Gregorius Turonensis in Historia Francorum lib. 4 cap. 18 narrat.

vos

mea

requies

vos

novcJla

filium ex Ingunde suscepit, ut laudatus Gregorius Turonensis in Historia

k Chlotarius hunc
lib.
4-

Francorum
1

cap 3 testatur.

hoc scculo, undc fi-auplenoque cordis deamus in futuro; plena fide serviamus Domino in timore, in simpliciafTectu tate cordis quaeramus eum, ut cum fiducia ei dicere possimus,- Da, Doraiue, quod promisisti, quia
plantatio. Ag;ite
,

mecum

Sacramentales littera}, teste Cangio in Glossario, hic accipiuntur pro litteris, qucV sacramentum vel juramentum continent. Istud autemjusjurandum hoc loco ita intelligendum existimo, ut Sancta juratum suum continentise servandcV vo-

fecimus quod
13

jussisti.

Numquam
fecit.

imposuit

alicui

quod ipsa

prisol-

variot
ritalii

/'"

usnon
licite

Undecumque

servus Dei venisset,

tum

in titteris

illis

expresserit.

m Acta S. Germani Parisiensis in Operenostro

ad diem 28 Maii
vel

perquirebat, qualiter Domino serviret. Si quid vero novi ab eo agnovisset, quod ijtsa non faceret, continuo cum omni alacritate sibi prius iinposuit, et post congreg-ationi tam verbo quam

tomo

vi istius

mensisapag.

774 illustravimus.

n Exenium vel xenium et eulog-ia;, interdum accipiunturpro munusculis, ut in Glossario Cangii ad utramque hanc vocem videre est.

Cum ante eam vicibus psalmus numquain discessit; non die, non nocte vel paululum corpus suum refecit: Cum
exemplo
ostendit.

cessasset, lectio

lectio Iegebatnr, illa

sollicitudinc pia

animarum
intellig-itis,

nostrarum curam g-erens dicebat: sinon

ACTA ALTEUA

S.

KADEGUNDIS EEGIN^
curans, quale obsequium faceret, quoe totis viribus implere studebat servitium. Pedes omnium manibus lavans propriis, sabano terg-enset oseulans : et

Hss.

non sollicite requod Jegitur; q"id est quod Quod etsi Bpeoulum animarum vestrarumP quiritis
tis,

congreg-at,

interrog-ari praisumebatur, maternoqup affectu quod leillapia sollicitudine, pnedicare non ctiocontinebat, ad anima? salutem Sicut euim apis diversa jrenera florum cessabat unde mella conficiat sic illa ab his,

minus pro reverentia

ad sirailitudinem Maria; fusis crinibus exterg-ere non renuebat unde pro tam iramensis beneficiis, quse sunt in ea divino munere collata, Dominus virtutum larg-itor eam in miracusi

permissum

fuisset,

flosculos, quos invitabat, spiritales studebat carpere fructum tam sibi quam suis seunde boni operis

culis clariorem reddidit in Francia; ubi re videretur, sibi

dum

reg^na-

aliarutnquc

quacibusexhiberet. spatio vi14 Dum noote quasi vel uuius horse

deretur

magis caeleste, quam terrenum prajparavit regnum. Fecerat sibi oratorium, quatinus vicibus dum se reg*i subduceret, semper ibi
ca?li

nirtulum

somnum

capere, semper

tamen

lectio le-

Pominum

invocaret, in quo bcneficia Dei prse-

g-ebatur, Quae legebat, in se somni marcorem sentiens,

stantur ad invocationem nominis ejus, cujus assi-

a lectione cessasset , si diceret ( tamquam

vig-ilat)

putabateamjam paululum requiescere. Ubi mens intenta ad Christum Ego dormio et cor meum
:

dua
18

ibi fuitoratio.

Postquam

se in monasterio reclusit,

matrona,
Drus
tiam

XI.

Mammezo

nomine,

dum

iter ag-eret,
:

in oculo ejus

itigra
ipsius.

Quare taces? Leg-e, ne cesses. At ubi surgendi horam media faceret nox, quamquam antea totum implesset cursum, qua3 adhuc nec soporem scnserat, jam parata dc stratu ad Doaiebat
:

gravis est sordicula /"ing-ressa ubi una vox, unus clamor inerat ei diebus et noctihus , ut suam fi:

mini servitium g-audens surg-ebat, ut cum fiducia Media nocte surg-ebam ad confiteudum diceret tibi, Domine. Nam frequenter et dormire visa
:

est, et

psalmum decantare
diceret
:

in

ipso sopore; ita ut

delem Dominus dcclararet qure quamvis ibi corpore jam non esset, ad invocr.tionem tamen sui nominis benig'na adfuit. Dominus enim posuit ei in sensu, ut ad suum oratorium pergeret, et ad ejus invocationem se salvari crederet. At ubi femina manibus servorum sustentata vix ad ora- E
torium ducta, validissimum sustinens dolorem, se
in pavimento projecit, et elamare, co?pit
;

recte et veraciter
in

Meditatio cordis mei

quis

conspectu tuo semper. Charitatis autem ejus ardilexit,

Domiple-

dorem, quo omnes homines

um-

quara poterit imitari? Eesplenduerunt iu eo qua?que virtutes , modestia cum vereeundia, sapientia

cum
,

siraplicitate, severitas

cum mansuetudine,
deuique immacu-

na Radeg^undis, credo te virtute Dei nam, cujus voluntatem mag-is fecisti, minum Doraina bona pietate plena, mei; subveni infelici, ora pro me, ut
,
,

esse

quam

ho-

miserere

mihi red-

doctrina
lata

cum

humilitate

vita
,

datur oculus
affligitur

quia prse gravi cruciatu et dolore

Sic illa, qufe dolores
in

vita irreprehensibilis

vita sibimet

semper

anima mea.

sequalis.
x.

in se transtulit,

dum

corpore fuit,
sui.

oranium benigne

15 In
fecit,

tantum
si

se

extraneam de rebus propriis

exaudivit ad iuvocationem nominis

Domino

aolutexer
ceict,

ut

alicui de sororibus

merum

donare vo-

luisset,
psit.

de suo

sibi cellario tang"ere

non prassurnbeatse Fe-

quippe miserante, per ejus interventum dolor fusalus advenit oculum , quem jam perdig*it ,
,

Quo

cog-nito, venerabilis abbafcissa&, dedit

ei

tonnellam c octo modiorum,

quam

cellerariae d ad expensam commendavit. De vindemia usque ad aliam omnibus diebus, ubicumque ei Sancta jussit dispensavit, et numquam minuit, sed semper aequalis permansit: ubi vero novum vinura advenit, quod cellarium implelicitati

sanum recepit. Quae diebus nec cibum sumpserat, nec lumen diei viderat, pedibus suis, nullo sustentante, incoludisse credebat, soluto dolore,
tot

mis ad
in

domum suam

reversa

est,

Domino usque
9 xn, (/u^dam
travit.
vii

praesentem diem gratias ag-ens g. 19 Adjiciatur et aliud ad laudem Christi mira-

vit, se

tonnella satisfecisse credidit;

et

ante punquas

ga una

culum, qui suos trepidari ab aliis facit. Yinoberejus fuit famula, quae ausu temerario in

raculapa-

tones

e,

tonnae defecerunt,
fecit

quam hc,

Beatse in

omnibus
,

voluntatem. Dominus de

quinque panibus
)

g-erninisque piscibus

quinque

hominum millia, et suam ancillam, ubicumque iudig-ere vidit, de hoc parvo vasculo topavit

cathedra beataB Eeg-inse post ejus discessum sedere prsesumpsit. Quo facto, judicio Dei percussa sic ardebat, ut viderent omnes fumum de ea in altum procedere , et illa coram omni populo eonfitens,
se proclamaret peccasse, et propterea, ardcret, quia

i-r

pro pucc

rtgni

anno refecit. 16 Semper de paee sollicita, semper de salute patriae curiosa quandoquidem inter se reg-no raovebantur, quia totos dilig-ebat reg-es pro
to
, ,

Tribus erg;o diebus et noctibus incendium passa, vociferans clamabat Domina Eadeg-undis; peccavi, male eg*i; indulg-e
:

in Beatae sede consederat.

omnium
se ad

raoveri audisset, tota tremebat, et quales litteras uni, tales dirig-ebat alteri, ut inter se non bella, nec arma tractarent,

eorum amaritudinem eos

vita orabat, et nos sine intermissione pro stabilitate orare docebat ubi vero inter
:

membra duro cruciatu exusta misericordia larg-a, bonis operibus gdoriosa, quae omnibus misereris, miserere mei. In tanta poena
mihi, refrig-era
:

ipsam omnis populus videns

pro ea precabatur,
:

tamquam

sed

firmarent, patriae ne perirent. Similiter et ad eorum proceres dirig-ebat, ut pracelsis reg;ibus consilia ministrarent, ut eis regnantibus populi et patria salubrior redderetur.

pacem

prassens esset, dicens Quia ubicumque ex fide invocatur, adest. Domina bona, parsi

ce ei, ne tanto cruciatu infelix deficiat. Sie Beatissima ad preces omnium benigne indulget, ig-nem ferventem compescuit, sospes domum rediit, et sic
istius

g-reg-ationi sujb

assiduas

vig-ilias

sine interraissione pro eis docebat. Se vero in quanto cruciatu

his verbis

Conimponebat, et ut orarent, cura lacrvmis

pcena omnes fecit cautosac devotos.

affligebat, quis explere valeat? Et intercedente ea pax reg-um, mitigatio belli, salus patria adera/

ANNOTATA.
a Posticiaria videtur deduci a posticio, quam vocem supra explicuimns, et communiter significat illam monialem, quae habet curam recipiendi ea qua> in monasterium abexteris et ex monasterto ad exteros mittuntur, Galli vutgo talem la
tourriere appellant.

ut ejus
tuticiie iu-

obtentum

intellig-cntes

nomen

Doinini

horaret.

benedictum collaudarent plebes. 17 Quamlibet de pace reg-ura

Mctonam

cum

Reg-e

caeli

obtineret,

pte aptabat et

Deo devota promomnium servitio mancipabat, non

raagris

se

b Hsec abbatissa fuit S. Agnes de qua superius

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTL

79

inferius mentio occurrit , et cujus Acta Majores nostri una cum gestis S. Disciolce
et

rius

pulo
si

adiit, alta
:

voce, plena fide, hujusmodi protestate,

" *-

ad diem
et

13 Maii, tomo 111 istius mensispag. 238 sequente breviter exhibuerunt. c Tonella, et tonna vel tunna est vas seu dolium, Belg<v,

tur dicens

Peto

confessor et martyr Christi,

quod

Germani

et Galli

vemacule etiam

vera est ancilla Dei beata Radegundis, innotescat cunctis potentia tua, et permitte, ut de pignore tuo mens fidelis, quod poscit, accipiat.
22 Oratione completa , ubi omnis populus, fffrrwty. amen, respondit, venit ad sanctum sepulchrum; mo *''. semper Beatae fidem pronuntians, tangebat membra, quale beatissimus ad petitionem domina? Radegundis dare juberet, Tetig-it in manu dextera

tonne appellant.
dCelleraria^cellerarius inmonasteriisvocantur, curam habent, seu cellee vinarite et escaricB prsesunt, ut jam scepe in Opere nostro

qui cibi etpotus

explicatum est. e Punto vel ponto hic significat speciem dolii, ut Cangius in Glossario ad vocem pontones observavit.

singulos digitos ubi ad minorem venit digituni, se suavi tactu de propria manu tulit, ut beatte
:

Regime

desiderio satisfaceret, et ejus voluntatem

impleret.

fSuspicor, hanc vocem sordicula provenire a

sordibus, et forte pro sordicula legendum esse sorditia, de qua voce Cangius in Glossario agit, ita ut Baudonivia hac phrasi significare velit, aliquas sordes in oculum istius mxdieris ingressas
esse.

Quem

digitum

vir

apostolicus

beatae

Radegundi cum digno honore direxit: de Hierosolyma usque Pictavis in ejus honore semper laus Dei personuit. Quid putas, quam ardenti
animo,

quam

fideli

devotione, tanti pignoris prae-

hsec Acta a Baudonivia non diu post Radegundis conscripta esse,cummulier illa, cui hoc miraculum contigerat, tunc adhuc viveret, et plures oculati aliorum gestorum B testes superessent, ut ex sequentibus etiam appa-

g Opinor,
S.

obitum

exspectans se abstinentiae mancipavit? At ubi se beata Regina hoc munus caeleste accepisse cum omni alacritate gauderet, tota hebdomada cum omni congregatione se psallentio e, vigiliis
et jejuniis
le

mium

aptavit,

Dominum

benedicens, se

ta-

munus

accipere meruisse. Sed Deus fidelibus

suis,

quae postulant,

rebit.

non abnegat
est,

frequenter et
intelligeret,

CAPUT
Reverentia
ipsitis

III.

erga sacras
et

San-

ctorum exuvias,
Crucis.
Xltl.

reliquias sanctce

laudem ab hominibus debet timere. Sed nihilominus quantum illa hoc vitare volebat, tantum magis ac magis virtutum Largitor sibi in omnibus fidelem declarare stuJebat; ita ut ubicumque infirmusaqnacumquedetentus infirmitate eam invocasset, salutem
fortiter

dulciter, quasi in figura, ut dicebat: Cui animarum cura

nemo

plene reciperet.
23 Vir illuster, Leo nomine, ad consilium XT synodi evocatus, a viris apostolicis Leouio f, jmtrataquc et Eusebio g episcopis, dum iter ageret, oculi guoiam
_

Sancta prx
ter alias sa

Suedas

in

villa

dum

esset,

devoto

ac

fideli

animo mens intenta

Christo, reliquias Sauoto-

ejus gravi sunt caligine obducti, sanguinis

nube

i"' odi'J'

cras reliffuias,

rum adunare bilis Magnus

dreae, et

cupiens, ea orante, venit vir venera-

presbyter,

cum

reliquiis Donini
:

An-

et nisi a famulis sustentatus pergeret, penitus nec viam videret. Qui ingressus monaste-

cooperti;

altare positis,

mulam
sopor

aliorum quamplurimorum quibus super cum nocte devota vig'ilat super fora, et se ad orationem prosternit, parvus
;

rium mino

Beata;, ubi filias suas ei devotus tradididit Do-

servituras,

introivit

in

oratorium,

Domi-

nse Mariae

nomini dicatum; post

et
:

ei accessit, qualiter ei dominus declararet votum suuin impletum, dixit ad eam Cognosce quas quia non has solum reliquias benedicta
, ,

tam, posternit se fide cium, viriliter eam invocans,

cuit,

orationem daplenus super sanctre cili-

tamdiu superja-

quousque dolor

discessit

caligo fugata est,

presbyter

Magnus

attulit,

hic sunt tantum,

sed

coagulatus sanguis se venis ministrantibus perdu-

XIV.

quantas in Ateias villa congregasti, omnes hic convenerunt. Ubi autem oculos aperuit, vidit virum splendidissimum, qui hoc ei nuntiaverat, et gaudens I:(mim:mbendixit. 21 Postquam monasterium est ingressa, quan-

manibus sustentatus vecilicio Beatas lumen rey cepit; laetus atque incolumis, ad synodum, ubi cceperat, ambulavit, quod post, ipso reterente, universa synodus audivit, ac inde regrediens nobis
xit,

clarisque oculis, qui

:

nerat, sanus rediit

de

mirabilitei

fligUum S.

Mammetis

tam multitudinem Sanctorum fidelissimisprecibus, Hoc Oriens testatur, Aquilo, Aucongregavit

!

hoc ore proprio

disseruit.

Ipsa

ei

fecit

devotio
per-

fundamentum

basilicse

domime Radcgundis

quia undique pretiosas gemmas caeloque reconditas, et quas paradisus habet, ipsa devota tam muneribus, quam
ster, vel

Occidens profitetur;

cutere, ubi et centuin dedit solidos ad fabricam

precibus sibi obtinuit. Cum quibus incessanter jugi meditatione psalmos et hymnos se decantare credebat. Pervenit taudem ad eam de Domno Mamquod Hierosolymis sua sancta mete martyre b
,

ipsam faciendam. Quanti infirmi ad invocationem redditi, quis enumerare valeat ? Quis umquam eam vidit et terrenam hominem esejus sunt sani

se credidit?Per

Deum

caeli

fiducialiter et veraci-

semper resplendebat in oculis omnium cum auimo vultus ejus, ut non immeriter dico, quia sic

membra. Hsec audiens, avida ac sitibunda potabat, veluti hydrops, qui quantum foutem trahit, tantum sitis addita crescit; ista vequiescerent
ro de rore Dei plus madefacta calet. Transmisit

to extrinsecus appareret,qod intrinsecusgerebatur.

virum venerabilem Reovalem c presbyterum, qui tunc secularis erat, et adhuc superest corpore, ad patriarcham Hierosolymitanum, poscens de

Sanctorum reliquias, si m. ' ipsum Dominum de sede majesta- Ort affati putis suae visibiliter habitare hic voluisset. Et quam- rat partem. quam eum carnalibus ooulls non intueretur, spi- S. Crucis,
24-

Post

congregatas

fieri

potuisset,

ritalis

tur.

sedulis precibus eum contemplabaquia Dominus non privabit bonis eos, Sed

tamen

Mammetis pignore. Qaod vir Dei suscipiens benignissime rogationes d populo indixit, vobeati
,

qui ambulant iu innocentia; et qui

de, et tota
cit,

eum

toto corfe-

mente

qutesicrit,
ei

siout hsec Beata

luntatem Dei inquirens. Tertio die Missa celebrata, beati Martyris sepulchrum cum omni po,

divina
in

clementia se
in

benignam exhibebit,
14
requiescebat,

ei

sensu posuit

cujus pectore die noctuque

Augusli Tomus

III.

ACT.V

ALTKIU

S.

RADEGUNDIS REGIN^).
loci

*
S

Dominum

Helena h saplentia requiescabat, ut alout beate <rloDei plena, bonfc operibus timore ta. pretium mundi apUgnum salutare, ubi ut invento amfuerat, pcrquisivit, ita penl genu flexo plauderet, et in terrra Sabus manibus mortuo suscitato adoraret, ubi ipsa iu

et salvationem populi,

suo in raonasterio di-

nu

Z*

li

potentia ccemisit; ubi virtute Dei cooperante, oculi luraen recipiunt, ministrante, caecorum

Dominicam crucem suppositam

In veritate tu

agrnovit,

dicens

ad suum aures surdffl patefiunt, rautorum lingua officium, claudi ambulant, dasmones effuinfirgantur. Quid plura? Quisquis a (quacumque per virtutem sanmitate detentus ex fide venerit,
redit
o. Quis queat dicerejquanhuic urbi beata contulit? Untum de quisquis ex fide vivit, ejus noraen benedicit.

es Christus filius Dei,

qui

hunc

ctae crucis

sanus redit

mundum

venisti,

tuosque captivos, quos creasti,

redemisti.

et quale

donum

pretioso sanffuine

Quod

fecit

llla

Gallia. Et quia Orientali patria, hoc fecit ista in mundo, uihil facere sine consilio, dum vixit in prascellentissimum voluit, transmisit litteras ad

PrEecellentissimis

nissimfe

enim dominis reg*ibus et sereBrunichildae p reginae, quos caro dilexit

}>

dominum
rria ista
triffl

Siffibertum rcgrero, cujus imperio parcgcbatur, ut ei pcrmitteret pro ejus paCrusalute, et regni ejus stabilitate, lignum

affectu, et sacrosanctis ecclesiis vel pontificibus eorum cum contestatione divina suum commendavit

monasteriumg.

''

beDomini ab imperatore expetere. Ille vero sanotaa Regrinae assensum praenignissime petitioni
cis

ANNOTATA.
a Formula hic videtur significare compagem ligneam, cui Deum precantes inniti solent, quee
significatio in Glossario

buit.
7 u.v,ii.8

25

Dla

igitur

devotione plena,

desiderio

ac-

rri{6tti,

censaj a d

imperatorem non munera

dirigit, qu&e

Cangiano ad vocem forma

orase propter Dominum pauperem fecit, sed tione obtincnte cum comitatu Sanctorum, quos
i

incessanter invocabat, missos

*uos direxit. Sed

B quod

sua

vota

poscebant,

obtinuit,

ut beatum

lignum crucis Domini, auro et g-emmis ornatum et multas Sauctorum reliquias, quas Oriens retinebat, uno residens loco, se habere gloriata est. Ad petitionem ctenim Sanctae transmisit impcrator
At ubi lig-num,
*

g-emmis ornatis. quo salus mundi pependerat, Pictavis civitatem cum congregatione Sanetorum advenit, et pontifex loci k cum omni populo delegatarios
evang-eliis auro et
in

cum

etiam reperitur. b Sanctus Mamas vel Mammes martyrio coronatus est Csesarese in Cappadocia; de quo ad diem xvn Augusti cum Martyrologio Romano agemus. c Gregorius Turonensis lib. 10 Historim Francorum cap. Ihdeeodem Reovali meminit, ni fallor, qui erat archiater tempore S. Radegundis, et olimConstantinopoli aliquamdiu commoratus fuerat quee omnia adjuncta huic postea presbytero
:

conveniunt.

vote hoc vcllet excipere,

ris

inimicus humani gene-

d Rog-ationes hic accipiuntur pro supplicationibus vel processionibus ecclesiasticis ut passim

,

per satellites suos egit, ut pretium

mumli

rc-

notum est.
e Psallentium vel psallentia est congregaiio vel chorus canentium psalmos more ecclesiastico, ut etiam manifestum fiet ex sequentibus, ubi eadem

pellerent,
litcr

nec in
alio

civitatc

recipere

vellent.

Qua-

bcata Kadeg-undis tribulationibus subjaceret,

pro
asserentcs Judaico
ordiije
;

aliud
novit,

quod
et

nostrum non

est disserere, ipsi viderint.

ejus.

Dominus

vox

aliquoties recurrit.

qui sunt

Sed

illa spiritu

ferventi

Is est Leontius II sive Junior prsesul Burdi-

animo dimicante ilerum ad benignissimum regem

dirigit, quia iy civitate

galensis, de

quo consxde novam editionem Galliie

saiutem recipere noluissent.

Christiande tomo 2 col. 793 et sequente.

nensis,

[nterim quousque missi sui de dorano rege rever-

ctavii

suo monasterio virorura, quod condidif, cura psallentium choro crucem Doraini et pignora Sanctorum commendavit, ut et ^ ipsum salvaret. 6 \<m minorem injuriam est passa sancta crux colio- per invidiam, quam Dorainus, qui ante prassides
in
/>,-_

terentur,

Turonieo

g Hic Eusebius fuit septimus episcopus Santoquicum Leontio II Burdigatensi synodum

'

celebravit, ut novi editores laudatcv Gallix Chri-

stianee

eodem

torno 2 col. 1057 tradunt.

h Hancpiam actionem Fortunatus carmine celebrat, et ideo S. Radegundem sanctcV Helente comparat, ut in Commentario praevio retidimus. i Missos, id est legatos, qui etiam mox infra legatarii appellantur. k HcVc narratio, quam Baudonivia studiose videtur obscuris phrasibus involvisse, conciliari
j

<nta,

omnem malitiam patientersustinuit, ut, quod creaverat, non periret. In quanto se cruoiaet judices

tu

posuitP ln jejuniis, in vigiliis, in profusione

lacnrymarum eum tota congregatione sua, usque quo respexit Dominus humilitatem ancilles suaej
qui
dedit
in

justitiam in
fidelem

corde regis, ut faceret judicium et inedio populi. Nam devotus rex per
illustrem,

suum virum

JustinumJ Comi-

non potest cum iis, quee in Commentario preevio ex Gregorio Turonensi retulimus, nisi dicatur Maroveus episcopus Pictaviensis primo voluisse
sacras istas reliquias honorifice excipere,etpostea ab aliquibus excitatus esse, ut istud obsequium
recusaret.
1

tem, transmisit ad virum apostolicum domnum Eufroniura Turonicffl civitatis episcopum m, ut cum dig-no honore gloriosam crucera Doraini et Sanctorum reliquias in monasterio doraiiue Eade-

Gregorius Turonensis in Opere suo de Mirai

gundis intromitteret. Quod et factum est. Exultavit in g-audio Beata cura orani cella sua n, seque hoc de CBBlis donum bonum, et datum perfectum suffl congregationi oontulit, in spiritu sentiens,

culisS. Martinilib.

cap. 40

eumdem, ut opinor,

quod
sub-

posl ejus

transitum.

parvum haberent posse quameis

quam
muttit cla
rtiit

illa

cum Rege oaeli ffloriaretur, unde

venire posset.
mtra ~< Hoc donum caeleste provisatrix optima, et gubernatrix bona, ut oves non usquequaque' reUnqueret, pretium mundi, de

Justinum comitem memorat. m JStatem et Acta hujus sancti prtesulis Turonensis in Opere nostro ad diem 4 Augusti, tomo i istius mensisapag. 336 discussimus. n Cella interdum pro parvo monasterio et aliquando pro ambitu interiori cujusvis ccenobii usurpatur, ut in nova Glossarii Cangiani editione exponiturJnter varias hujus vocis significationes
hsec posterior preesenti textui videtur.
o

<n/i'i.

quod de longinqua regione

pignore Christi expetiit, ad honorem

maxime congrua

Gregorius Turonensis narrat nonnulla miracida,

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI

81

coram his reliquiis contigerunt, ut in Commentario prsevio diximus. p Cointius in Annalibus Francorum ad annum 613 num. 6 et sequentibus Brunichildem quse passim apud historicos pessime audit, a variis criminibus purgare nititur,et ejus munificentiam
cula, quse
,

otiosa ab opere Dei esse voluit, insistebat orationi,

lectioni, et

eleemosynis, ac praedicationibus incessanter omnibus diebus, ut nulla esset, quse se de ignorantia excusaret.
31 Tantum denique donum in se, largiente diwrii. vina gratia habuit, ut humilitatis magistrum, qui drmonet fugantur, de cselo ad terras descendit imitando, Dominum in spiritu sequeretur quocumque iret. Post totam

erga loca sacra laudat. q Baudonivia hic alludit ad diplomata regum, et decretaprsesulum, quse S. Radegundis in favorem monasterii sui procuravit.

congregationem
illa,

se recondebat

jam ad pausationem

sua sancta dextera monasterium per signum crucis salvabat. Quadam

vice

et pernoctans in oratione,

CAPUT

IV.

Auxilium naufragantibus prcestitum,

aliaque
visio,
et

Beata illud signaret, aliqua de Sororibus murum millia millium daemonura in specie caprarum astare; sed ubi Beata dextcram cum signo crucis elevavit, omnis illa multitudo fugatanusquam comparuit, 32 Simili modo ante suam cellam dum nocte
vidit supra

dum

XIX.
rt

miracula

mira

Sanctce

astaret,

semper corde

et

ore

cursum decantans

importuabi

pius obitus.
cseleste

( nam intra arcana cordis sui jugis laus Dei perso- na avi* nabat) nocturna avis, quae horainibus est iugfata gitur. vociferans in medio monasterii, in arbore se in-

acceptum transmisit Naufragi Xtfeata missos suos, supradictum presbyterum Sanclam mcum alns aci ira P er atorem cura simphci vestimenvocantes * al. Inred- to gratias agere. Interdum * coepitraare fluctibus eundo agi ubi sunt multa pericula passi, procellas scixvii
,
. . .

-Qost hoc donum

,
.

festabat. Dicit ei

uua de astantibus; Domina beaverbo tuo

,

ta,

si

jubes,

in

.....

dixit ei; Si

nocet

in

ejicio avem. Qujb nomine Domini signum

:

crucis faciens, vade.

Ambulavit, dixitque avi

In

nomiue Domini

nostri Jesu Christi jubet

domina

licet et tempestates,

quales se

numquam

vidisse

fatebantur : quadraginta diebus et quadraginta noctibus in medio mari navis eorum periculo subja-

mea Radegundis, si non ex parte Dei venisti, ut ab hoc loco discedas, et penitus hic cantare non
praesumas. Taraquam
disset
ruit.
si ex ore Dei prolatum auverbum, dedit volatum, et nusquam compaei

de vita desperantes, mortem prae oculis mter se pacem facientes (quia eos jam mare absorbebat (videntes se in tanto perivoces ad cselum dabant culo clamantes ac
cebat.

Jam

habentes,

Domini numquam
ritu vigilante

aves et bestiae obediunt, quia illa praeteriit praeceptum. Et si pro infirmitate aliquotiens requiescere voluisset; spidiceret
,

Merito

tamquam admonens
dic, nulli

qui

dicentes

Domina Radegundis subveni

,

servis tuis
;

psalmum
sopor

dicebat,

Age

dubium

est,

dum

quod

tibi obedimus, submersi non pereamus libera nos de mortis periculo quia jam raare paratum est, ut absorbeat nos. Ubicumque ex fide invocata
fuisti,

aut spiritaliter

cum

Sanctis psallebat, aut certe nec

eam superabat. 33 Mens intenta ad Christum

praedicans,
,

frequenter etiam
et

Sanvta
intenta

l)r

miserta es miseris.

Nunc adjuva

tuos,

ne

in sopore posita de

futuro judicio,

de aeterno

pereant.
periculo

praemio
Colligite

expergefacta nobis dicebat

mortis

eii-

piuntur,

has voces in medio mari venit columba quae ter navem circumiens , tertia vice in noraine Trinitatis, quam Beata semper corde dilexit cum volaret servus beatse Reginae nomine Banisaius extendit manura et de cauda ejus tres tulit pennas, quas mari intingens, tempestatem compescuit, et ad invocationem, nominis columba , quae apparuit Beatae ejus famulos de mortis janua vitse reddidit, et facta est tranquillitas magna in medio mari. Illi vero alta voce Advenisti bona Domina clamantes, dicebant ne fluctibus mergepietate plena tuos eripere rentur. Ad ejus invocationem non tantum sui sed omnes sunt liberati per virtutem ipsius. Ipsas qui et munera ipsi pennas huc attulerunt a de morte salvati sunt , per loca sancta devote
29
, , ,
, , ,

Ad

colligite
:

Dominicum
diu
erit,

triticum

quia

vere dico vobis

Non

ut colligatis. Videte
estis istud
istos

quod dico; colligite, quia quaesituras tempus vere vere qusesiturae estis
;
,

dies

et valde desideraturae.

stra tepide

Quod etsi tunc ignavia noaccipiebat, jam tamen nunc venisse

;

probamus
in nobis

quod dixit. Illud enim propheticum impletum est Mittam vobis famen in P terra; famem (inquit) non famem panis neque
,

sitim aquae; sed audiendi

verbum

Dei. Licet prae;

dicationes, quas instituit, recitentur

tamen

ces-

savit illa incessabilis vox, desiderabilis admonitio,

dulcis affectus

nam qualem vultum, Deus

expouere
P

pla-

dederunt.
*(jrott aa-

smator bone, qualem faciem, quis potest umquain habuit hoc remiuisci supplicium est. desideramus in ea doctrinam
;
,

qualem personam
Sed et

Nos vero humiles formam vultum

, ,
,

30

Ubicumque autem invocata

fuerit,

beni-

nantur,
b

exaudit. Si febricitans aut pustulam b habens aut quacumque detentus infirmitate, pro interad eam venire non jecta longinquitate terrae potuisset, candela in ejus nomine accensa omnem

gne

febrem depulit. Quantum suam

dilexerit
,

congregationem
si

personam, scientiam, pietatem, bonitatcm dulcedinem, quam specialem a Domino inter ceteros homines habuit. '34Quam sancta fuit vita ejus tam purus et vidit dulcis aspectus. Ante annum transitus sui in visu locum sibi paratum, venit adeamjuvenis
, ,

xx.

mirabitem
habet rtw*

quis effari valeat?

,

Nec
,

tu linguae plectrum moveat ut dum reficerent Instituit

,
,

centeno sonihoc explere valet.

semper

lectio le-

geretur, ut non solum fauces acciperent cibum, sed et aures verbum Dei audirent. Quidquid aut
fecit, omnia propter Deum quidquid protiibuit fieri, aut et nihil facere ipsa vitavit, omnia in zelo Dei carnaliter aut egit aut sapuit. Et quae numquam

aliis praecepit,

aut ipsa
:

juvenilem hablandoque collobens aetatem qui suavi tactu quio dum cum ea loqueretur, illa de se zelans blanditiem respuebat; qui dixit ei Quid me desiderio accensa cum tantis Iacrymis rogas, gemens fusis precibus poscis , pro me tanto te requiris
praedives, pulcherrimus
, ,

talionem.

et quasi
,

semper implevit

cruciatu

aflaigis

qui semper

tibi

adsistoP

Tu

gemma

pretiosa, noveris te in diadematc capitis

est,

mei primam esse gemmam. Nulli dubium

quod
ipse

82
ipse
et

ACTA ALTEEA
cam
visitavit.
,-ui

S.

RADEGUNDIS REGINiE
commitniori istius temporis opinione natalem D diem Christi et obitum S. Radegundis eadem feria quarta collocat. d Primo Idus Augusti, id est ipsis Idibus Augitpostea imisti, quam phrasim etiam Hildebertus tabitur. Ceterum luvc interpretatio confirmatur

se tota devotione tradidit,

ei

contestatione duobus hunc visum secretius cum

se superstite nulli fidelibus disseruit, ut Et quia multa sunt adhuc satis et manarrarent.
prfflfatis

gloriam

quam

fruitura erat,

ostendit. Sed

quaj propter prolixitatem prolixitas audientibus fastidium

g-na,

praeterimus

ne

generet potius

quam

nitorem sermo ostendat

quantum de amore

quod Baudonivia statim addat, Sanctam obiisse eo die quo fecerat idem mensis dies tredeex
eo,
t

de de nutrimentis, de caritate, de praedicatione, omui omnino sancta ejus conversatione reminiscimur, cruriamur, et dolentes oculis distensis requirimus tantam pietatem, sed non invenimus, tam dura conditio, quae nobis quod perdidimus. piissima domina, utinam infelicibus evenitl ut aute te oves obtinuisses cum ca^li Domino
,

cim.

caput
dam miracula
patrata.

v.
Ct

HoUOriflCa bCtnctCB Sepultura,

qUW-

qnas congregaveras, direxisses tu pastorem bonum sequons, gregem Domino tradidisses. Jam ad gloriosum ejus transitum venimus, quem sine profueione lacrymarum dicere non possumus.Fluunt
:

post

obitum ejus

laSrymse, de imis medullis gemitus prorumpuut sed in nullo consolationis locum iuveniunt , dum

B
XX).

i oum ntinmo monia-

plangimus. Si de ejusfideli devotione minus dicimus, pius peccamus. 35 Usque ad dicm transitus sui numquam minuit cursum implere; et quod ccepit, corde retinuit
,

lium

quia non

qui

cosperit,
,

sed

qui

perse-

tlutint

morilur,

veraverit

usque

in

finem
venit

'
'

l "'''

mmonia/

Mj

C ongrc-

gQtffi

trahens Dominij beati * omnes congregati *, luctuose circa eJ us tnorura Aentes, et ejulantes, pectora duris pugnis fericntes, voces ad eselum dabant, elamantes et dicentes Domine, ne permittas nos tam grave
:

jam ad finem Iuin, longum

vitae

ipse salvus erit. Ubi sanctum ejus corpuscumartyrium pro amore

XXIII, uando ejus sancta anima de boc seculo minon erat ibi pontifex Dum Sonavit ad Christum, clacum muloci a. Perrexit nuntius ad virum apostolicum ximo iodomnum Gregorium Turonicae civitatis , qui sta- niuliumeju. tim advenit. Sed quantum praesens vidit oculis fatu de ejus virtutibus, in antequam sepeliret eam inseruit. Libro miraculorum , quem composuit autem venit ad locum, ubi sanctum corpus Cum jacebat ut ipse postea cum sacramento dicebat, quod in specie hominis vultum angelicum vide-

q;

rat) facies illius velut rosa et lilium fulgebat; ita

tremefactus
vir

est,

ac m<J tu concussus,

tamquam

si

ante praesentiani Dei Genitricis adstaret, devotus

loci , ut Tota congregatio circa ejus thorum stans psallebat ; ubi psallentium vel paululum quiescebat, intolerabilis planctus aderat. Triduo expectatus est pontifex quia vicos circuibat; sed quia non venit supradictus vir apostolicus, de caritate fisus, in basilica sauctae Mariae b nomini dicata, ubi sacra virginum corpora de monasterio suo conduntur, eamcum digno sepe,

Deo plenus. Expectabatur pontifex

sepeliret.

damnum

pati

lumen nostrum

recipis

nos cur in

eam condigne

tenebris derclinquis? Et quia illa quidquid potissifaeere voluit, semper die natalis Domini

mum

facere elegit c;
contigit.

nam

gloriosus transitus ejus sic

Quarta feria mane, primo d Idus Augusti, quo fecerat idem mensis dies tredecim, clausi sunt
ejusocuJi, ctobscuratisunt nostri.
K.XH.

eju$qu6
nti

<i'"

guiltut

ilttm revela

36 Vae nobis, quia peccavimus, afflictum est in dolore cor nostrum, flemus et plangimus, quod diutius habere non meruimus. Ipsum mane, ubi

livit

honore.

38

Cum

sub muro cum psallentio sanctum ejus

XXIV.

tur.

malum contigit, ubi una vox, ubi unus planctus, unns clamor cebIos penetrabat, lapidarii, qui in monte operabantur, in aere audienobis tantuin

corpus portaretur, quia instituerat, ut nulla vivens foris monasterii januam egrederetur, tota

a Gregorio
Turonensi
honorifice
sepelitur,

congregatio supra
ctus

murum

lamentans,

ita

ut plan-

C runt ang-elum loquentem. Unus dicebat ad alios: Quid facitis? Dimittite eam adhuc; quia hse voces ad

eam
est,

Domini pervenerunt aures. ferebant, respondentes dixerunt

gloriatur.

Angeli, qui Jara factum

earum superaret ipsum psallentium, pro psal- F mo lacrymas, pro cantico mugitum, et gemitum pro AHeluya c, reddebant. Rogaverunt de sursum,
ut subtus turrim repausaretur feretrum, graviter

quid faciemus? Illam recepit paradisus, ubi

sustinentes ejus absentiam. Sed ut

suam Fidelem

oum Domino

Credimus quod nos non

Dominus
tis

a se separat, qua; ei se placere voluit, cum quo rcgnat. Flenda ergo nobis talis non est, sed tre-

declararet in medio populi, ibi dum pausaretur sanctum corpus, csecum illuminavit, qui mul-

annis lumen diei non viderat; post feretrum nullo

menda. Ainisimus quidem

in praesenti seculo

nam

Domi-

sustentante vadens,

tamquam

si

nullum habuisset
abiit,

et

matrem

sed in

regnum

Christi prsemisimus

mterccdcntem. Admirabilc quidem gaudium fecit cadis , in terris vero intolerabilem luctum nobis
reliquit.

laborem oculorum, ad sanctum sepulchrumet usque hodie clare videt.

39

Non

prasterraittatur et aliud

miraculum. Ubi
coopertoveniret.
loci

XXV.

eam

sepelivit

supradictus

episcopus,

candela

in

rium non

fuit,

antequam pontifex

ttumilum
eju* nliru

ANNOTATA.
his verbis aliqui hagiologi concluserunt illas columbse pennas in Pictaviensi sancta> crucis

Liberse d, quae ante

in

eam

cereos portaverunt, totge

avoku,
ft

Ex

monasterio adhuc conservari. Sed considtissimus D. Filleau in Probatione historica Litaniarum Pictaviensium pag. 1G3 hanc eorum opinionem
operose
tinii

refellit.

gyro sepulchri adstabant; unaquseque in suo cereo suum nomen dabat scriptum totaa uni e famulis cereos ipsos juxta ordinationem tradebant. Fit contentio in populo alii dicebant cereos ipsos in ejus sanctum sepulchrum mitti debere alii dicebantnon. Dum istud ageretur, de pueri bra, ; ;

yEsi genus morbi,

de quo consule texiconMar,

aut medicos passim obvios. c Aliqui scriptores tradunt

chio, qui totos tenebat, unus exilivit in alto super omnem populum et se in sepulchro ad pedes Beatje posuit, et quod hassitabatur, declara,

quarta natum esse. Hinc Baudonivia, forsan ex

Christum feria

vit.

Respicientes ad
est Calva?

nomen

cujus esset cereus,

inventum

nomen. Hoc videns episcopus

LIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

pus vel omnis populus, admirantes virtutem beatae Radegundis, Domiuo benedixerunt. Quantse post
ejus transitum ibi sunt factse virtutes, quanti dsemoniaci liberati, quanti febricitantes sanati, quis enu-

s;i

pabatur, ut apud Menardum in observationibus ad librum Sacramentorum Gregorii Papae pag.

261, aliosque

veterum rituum explanatores vide-

re

est.

merare valeat
XXVI.

ggri sanantnr,
e

Burg-undia cum viro apostolico Leifasto e episcopo veniens ejus abbas, nomine Abbo f,
40
I)e

vel viduse quia illm

dum

esset Pictavis in civitate, dentis incurrit va:

d Forte hic per liberns significantur virgines a conjugio liherse permanserunt; haspost mortem mariti a lege viri liberatte, sunt ui Apostolus in Epistola ad Romanos cap. 7
t 3

lidura dolorem

die

noctuque

una

vox

unus

loquitur,

dolor inerat,

mortem

to careret dolore.

evenire sibi optans, ut tanQui inspirantn sibi divina mise-

e Leifastus vel Lefastus fuit episcopus Augusto-

dunensis,

ricordia rog-avit,

se duci
fide, se

ad Sanctse basilicara;

et ineunte seculo vn cathedram illam ascendit, ut in nova editione Galtise Christianse

ubi ing-ressns cura

terrse

antesanctum sepulchrum

mortem prse oculis habens, pallam corporalem super sanctumtumulum mordicus approjecit,

prehendit. Quiseptem diebusuec cibum sumpserat,

nec somno
sit,

refici

poterat, in hoc

morsu sopor acces-

dolor discessit, sanus ad hospitium rediit. Qutfd

tomo 4 coL 346 affirmatur. f In eadem editione Gallice Christiatue tomo proxime citato col. 449 hic Abbo inter Augustodunenses S. Martini abbates ordine secundus memoratur sed ibidem editores dubitant, an is ipse abbatibus S. Symphoriani non sit potius annurae:

post, ipso referente, plures cognoverunt, ubi se fa-

randus.
g*

tebatur de mortis janua per virtutem

domime Rade-

mergumen;
liberantur

gundis esse revocatum. 41 Et quia mos est in festivitate beati Hilarii reliquis monasteriis circumcirca proximis, quee sunt ibi, usque mediam noctem vig*ilias celebrare ; de media nocte unusquisque abbas cura suis Fratribus ad suum revertitur monasterium cursum
celebrare.

lib. 7

Teste Mabitlonio in Annalibus Benedictinis cap. 5G heec basilica S. Hilarii tunc a mo-

nachis regebatur, quorum in locum seculo ix Canonici seculares successerunt. h Cum, Arnegisetus istc vocetur abbas, facile intetligimuSy curam hujus ecclesicis etiam eo tem-

pore fuisse penes monachos,quibus secutowusiu- E

cesserunt Canonici seculares, ut Mabillonius loco

Quamdiu

in beati Antistitis basilica

vigilaverunt, tota nocte energumeni clamaverunt; inter quos mulieres duas graviter infestabat inimi-

proxime citato
i

testatur.

cus

prsecipue

ejus fremitu tota tremeret basilica.

una tantum bacchabatur ut in Postquam in,

Mabillonius ibidem de basitica, cui S. Kadeg-undis non diu post mortem nomen suum reliquit,

de vir venerabilis Arnegiselus abbas h basiliea? beatae Reginae i cura suis monachis exivit ad suam vadens basilicam cursum implere, quem illa saipsa post se mulieres audierunt clatis dilexerat mantes venire , quse ingressa? basilicam domi;
,

meminit his verbis Beatae Marias basilicam sancta Rndegundis itidem extra muros Pictavienses ad sepulturam sanctimonialium sanctae crucis
:

construi curaverat
attribui voluerat.

monachisque, qui virginibus sacra ministrarent pro more illorum temporum

,

nam Radegundem, ut eis parceret, supplicabant. Una ex eis, quse gravius tribulabatur jam ter
,

solidos adbasilicse
tur.

Leo quidam vir inluster centum fundamenta contulisse memorafuit,

Nondum sacrata erat

istic

quinos habens annos

ex quo

eam

spiritus

nesse-

gundis

humata

basilica, cum beata Radehreviqueposttempore luec

quam
alia

flagellabat

(tunc Matutina dicebatur)

viens inimicus vas, quod invaserat, reliquit. Illa

nomen loco dedit. k Palla veljt&in interalias

signiftcationes, qiue

adTertiam ante ostium basilicae est liberata, et ultra nequissimus hostis eis nocere non valuit. Quara larga est et dives misericordia Dei , quae
suos vereri facit
,

in Glossario Cangii exponuntur, indicat coope-

rimentum sepidchrale Sanctorum, quo sensu ea voxhic accipiendaest, ut exadjunctis facile cotligitur.

et loca

requirit ipse virtutum

largitor ac dispensator, ubi per suos fideles

suam

ostendat potentiam. Ad basilicam sancti viri sunt alii liberati; alii vero basilicae domina? Radeg:undis

ALIA VITA,
CLARIORE STILO EX DUOBUS PR.ECEDENTIBUS ACTIS COLLECTA.
F

sunt directi, ut sicut sequalis gratiaserant,

lis
pl ulia

ita aequa-

etvirtus ostenderetur.

miraculapa-

42

tus, si pallara

Quis male habens, quanivis vita desperak subteriorem custos ejusdem sacri
ei fe,

trantw.

sepulchri intinxit in calice aquse, et dedit bricitanti poculura , uon statira , ut bibit

auctore
sule

venerabili Hildeberto, prse-

ante

sanctum ejus sepulchrum jacens, sopor accessit, morbus recessit, Christo largiente? Omnibus diebus in nomine ipsiusDomini nostriJesuChristi, ibimulte virtutes fiunt, unde recessit. Nos quoque fideli devotione, et sedulitate debita veneramur eam in terris, cujus anima confidimus, g*audemus et gloriamur, quod praefulgeat in cselis ; ipso prsestante,
qui

Cenomanensi ac postea

ar-

chiepiscopo Turonensi.

Ex

editione

D. Antonii Beaagendre,

monachi Benedictini, qui Parisiis

cum

Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in

secula seculorum. Araen.

Opera Hildeberti

et

Marbodi anno
,

ANNOTATA.
a Is erat Maroveus, qui eo tempore dicecesim suam visitabat ut in Commentario preevio ex Gregorio Turonensi didicimus. b llla basilica postea nomen a sancta Radegundeaccepit, ut Mabillonius in notis hic observavit.
,

1708 imprimi curavit 885 et seqnentibus.

PKOLOGUS.
Sapientis
profiteri.

columna

est

metiri

vires,

nec aliquid

ultra

Vox

Ixtitise alleluja

olim in exsequiis usur-

Ilanc

mihi

providentiara

dilectio
tua,

M
w
impksis
*

ALU
carissime Seimane

VITA

S.

RADEGUNDIS REGIN/E.
libris non habeatur. Porro expositionem vocum barbararum, quas in prioribus Actis explicui7nus, hicnon repetemus. e Hinc etiam refellitur opinio eorum, qui S. Fortunato dignitatem episcopalem denegarunt de qua re in Commentario prsevio num. 6 obiter mentionem fecimus.

tua,

a, excussit,
tibi

qui malui

posiia

Kf>

ridieulus soriptor,

quam

lobedieus inveniri

ptionis ttu

Tuis nimirum

exhortationibus Vitam beatissiirae

cnniH

R&degundis ausus sum describere, cumdare operam studio nou magis tarditas ingenii quam poutib prohiberent. ficalfs administrationis oecupatio De cjus tameu gratia prajsuraens, qui linguas infantium
facit disertas,

ad Fortunati simul
recurri c,

et

Bau-

douivia? sanctimonialis scripta

quorum

utcrque pnefatam prosecutus Vitam, de pretioso apparatu pretiosa parum d, sicut tibi videtur, fercula confecerunt.
lutis,

CAPUT
Sancta? patria,
vitas,

I.

Eorum

scriptis diligenter evo-

Fortunatum sequi disposui, cui non minus ex vita, quam ex dignitate Pontificis e pluriinum auctoritatis accedit. Quzedam tamen miracula, quorum Fortunatus quidem nullum attigit, sanctimonialis vero memoriae reperitur commen-

regium genus, captiin

Gallia,
el

educatio

pia
ceta-

opera, quce usque

ad nubilem

nec tamen omnia sed ca solummodo, quaa relatu digniora beatissima3 Mulieris et meritum declaraut et praemium.
;
,

dasse, supcraddere disposui

tem exercuit.

icut S1C U
ti

sacra Evangelii ^o^ui au^uuiao , ^.Lig^ii testatur auctoritas

,

Cetera nosse cupientem volumina Baudoniviae revolvere non taedebit. Tu itaque laboratum tibi consules opusculum, nec prius in aliorum manus incidit, quam tuo examine vel rejiciendum supprimi vel approbatum publicis aspectibus offerri

mites

quoniam
terram
,

ipsi

x>ca- narrat,nuuBeapossidebuut terram , u>doS.n a

:

illain

scilicet

quam Propheta

suspirans,

%"*

mereatur. Magua ruilii rependes praemia, si subdueas ab oculis hominum quidquid senseris eo,

Portio mea. inquit, Domine sit in terra vivenmea tium. Hujus spe, gloriosa et venerabilis regina beata Radeguudis exilii sui consolata molestias dum temporalem dimisit hsereditatem, meruit sempiternam. Ex natione Toringa, vultu elegam
,

*j^ '*nigix

us

om
E

rum

lingu;is fonnidare. Erit igitur

,

non solum

tui

sed eorum ctiam quos decreveris admittendos, vel correctuui producere, vel penitusoccultarc vitiosum.
arbitrii,

natalibus insig-nis, moribus insig-nior fuisse prasdiNon nova illara nobilitas, sed a priscis dirivata parentibus illustravit. Avus ejus nomine Bescatur.
attig-it

sinus a, pater vero Berectarius b regiam uterque dignitatem. Ex his beata Yirgo sublimem

ANNOTATA.
veterum Analectorum pag. 296 hunc eumdempro Seimano appetlat Seimarum, et in indice ejusdem tomi illum cognominat Pictaveusem. Ignoramus, an MaUlloniusei istud cognomen tribual a loco natali, utrum ab ahqua dignitate, quam in urbe Pictaviensi habebat.Sallem inter episcopos Pictavienses nullum hujus nominis aut temporisprcesutemreperimus Sed ex hoc prologo patet, fuisse virum magna> auctorUatis, cum huic Hildebertus prxsul tam prompte obtemperaverit, eique opuscutum suum corngendum aut supprimendum commiserit h Existo loquendi jnodo liquet, hanc Vitam S. Radegundis ab Ilildeberto concinnatam esse ^ndojam erat prxsul, adeoque post annum uinsti 11J7, ut iCommentariipra>viinum
i

ducens orig-inem, multo clarius enituit virtutum

Mabillonius tomo

quam fascibus dig-nitatum. 3 Porro cum jam cunas evasisset et Erancis irruentibus devastata regione Toringa cura reliquis et Ipsa captiva adduceretur, captivis * forte pra3da reg-i Clotario cessit non magis ejus
facibus,
,

in

Galliam

pervmei-if,
*

forean

c&<

donatura conjugio quam profutura exemplo. Hoc eventu Puella patriam egressa Veromandis jussu regis deportatur in villa,
,

thalamo moribus et
cui

ptmtatis

Ateias nomen,
ei

aliquamdiu nutrienda. Adhibentur

obiter

Unomanensem ecclesiam, an Turonensem gubernaret. c Hinc confirmatur fides Actorum, qua> prasubnomine Fortunati et BaudonitL subuimits,

tempore

monuimus.At nondum scimus utrumeo

,

10

cum utraque

illa

mldeberto prseluxerit.

exhilucubratio venerabili

honestissima^ vitae et clarissimi custodes norainis, ita litteraturam disceret, ne dedisceret honestatem,- nec fuit arduum rudimentis illam liberalibus informari, cujus annos et sexum non minus acumen ingenii quam castitatis insignia superabant. Praeludebat jam in Virgine morosa qua3F dam senectus, et ascensiones in corde suo disponenti sola aetatis infirmitas obsistebat. Inter illos tamen temporis et sexus aculeos inexorabiliterabhorrebat pudoris dispendia , solam morum suspirans venustatem. Unde et inter ceteros virtutum provectus, quibus tenera fervebat infantia subvemre pauperibus, ecclesias frequentare ac divinis

sub quibus

Baudomviw

quodobscuroacdiffwilistih composita sint.Quamvzsautem Hildebertus scabrum utriusquehZs auctoms stitumsubinde limaverit, tamen nonnullajeque obscwa retiquit, ut Mabillonius tomo \ veterumAnalectorumpag. 898 conqueritur hil vertes Sperabam istius ope libelli illustratum
:

d Hildebertus hoc loco scripta Fortunati et appellat pretiosa parum fercula eo

iri quasdamvoces obscurissimas, qute apud Fortuna tum in Vita ejusdem Radegumlis occurrunt at

oompaxatis

que

aut easdem voces

fere pra.ter stili

Hildeberti et Fortunati scriptS' de iin.k-bertum aut loca salebrosa prateri

et
,,
."

tum

inveniri

quod

obscuras retulisse! uh elegantiam apud Hi deber

Fortuuati et

ln

^^^ ^ nTT
,

S2
ret

paupenbus erogabat. Commendabatur humilitate prtcmium devotione cumulabatur cum mgenuaVirgo, lotis prius singulorum capitibus eorum manibus aquara fuuderet, ipsa
seduhtas,

eedulio, et ege- 'olHdtLms largiores reliquias providere. Has ducata f diligenter r" condunatas , abjecto fastu regio, puella collectis
i

satagebat interesse ouiciis. 4 Erat etiam ejus consaetudinis pei dc quotidiano sibi substrahere

aliquid sera- ibidemqw

w~

cbana

administra-

ne quid Dehi ice

deesset alicui

; C0Jetaneis

suam Deo " lmenaar et commendaret

^^senili in q^ et hymnum solveret,

>

luraina cirreverentia cum

,

castitatem.

Ac ne
,

illiilli

'

Qui non baJ ula *

cucem suam

et

Baudonti,

l Z ante bat

ll T'^
ferri,

'

P teSt meUS esse discipulus, ali,* b,ivio signum crucis jubequod suus ei clericus ex lignis in
-

forte sub-

hos

rcpcrel

DIE DECIMA TERTI i AUGUSTI.

hos usus compingere consueverat, et ipse deferre c. Eacta autem oratione, vestequidem emundabatpa-

85

vimentum, facitergioautemjacentemcirca sacraria pulverem reverenter excutiebat, evehens quidquid

ibisordis aut pulveris habitantium incuria reliauisH
set.
umjue ad

quid lege donationis, totum necessitati deserviret egenorum. Eorum vero qua? supererant partem

rt

doivi

itfrj

quidom

ecclesise,

partem

sibi cultus

conceua

corporis ven-

di-

nubilem #
tatom
;

5 Hsec fuere ludicra Virginis ; hos mores tenera illius induit infantia; benignus ei circa pauperes affectus, circa afflictos mira compassio. Procul ab ea mutabilis mulieris inconstantia, procul decor mutuatus. Nihil artis in vultu, nihil in ser-

dicabat. Is etiam , si Reginse conditionem attendas, usui potius famulatus est, quam decori. Perscrutabatur sollicite, quo in loco infirmi decumberent, quibus, aut quid deesset ooenobitis,

stribuitpau-

ptribu* et
xtjri,

quam

incolerent

heremitae

solitudinera.
,

Quos istorum
aliis lon-

non potuit prresentia

multimodis benedictioniafflictis
,

mone

non industrias fuit, sed Raro mensas, raro cultui ejus aliquid supra necessitatem accessit; quod si quando contigit, conditioni delatum est, non satisfactum voluptati.
naturse.

vanitatis. Incessus

bus&visitavit. Aliis vestes ipsa consuit, giora transmisit alimenta. Quibus

Regina

non

Sicin deliciis delicias ignorans, nihil fuit honestati

Quis inhorruit frigore nec Regina? velleribus est calefactus? Quis clamavit post Reginam , nec exauditus abscessit? Quid a Regina pauperi potius extortum est, quam libenter
obla-

affuit?

suspectum, nihil quod moribus defectum minareiiuo

tempore

lenera puei-

tavarias
virtutes ex-

ercmt.

e ^ a P r <>tecto, cum necdum nubiles annos attigisset, modicum jam putabat virginitatis priemium, nisi illud martyrii gloria cumularet. Quo
. .

tur. r

tum? Quem diem non judicavit perditum quo pro perditis moribus non egerit? Quando cultu
,

t?

detenta est corporis, ne causis interesset orphanorum? Et quoniam legerat , Labia sacerdotis custodiunt scientiam , quia angelus Domini ex-

dum

pertingere tenerrima Virgo desiderat, multa praster et propter justitiam a domesticis pertulisse

ercituum est , sacerdotum doctrinis adesse sacerdotum se orationibus commendare satagebat.

,

Eorum

memoratur. Imminente autem tempore, quo eam

prasdictus rex Clotarius conjugio sibi sociare disposuerat, nocte cum paucis ab Atteias aufugit, illam generis successionem alto declinans
consilio,
,

nullus exactione gravabatur, nullus regis

,

licentia potestatis

nullusinops,

nisi

cujus ino-

piam Regina misericors ignorasset. Nimirum cedere sibi credebat ad judicium, si, Regina divite, angeli Domiui mendicarent.
9 Porro inter tanta virtutum praeconia, Atteiam domum instituens, hospitio eam pauperum
ijuibua ipsu
Itegina srdu(o
;

cujus conceptus, infestatio est pudicitia^ partus yitse. Tandem Virgo reperta Suessionis deducitur, ibi quidem mortali nuptura regi, sed gratias non

dicavit

feminarum

disposuit et ministros

minittra-

amissura sempiterni.

quo-

rum

bar,

diligentia,

ne quid deesset paupenbus, pro-

curaret.

ANNOTATA.
a Hic rex Thuringiss a Gregorio Turonensi in Historia Francorum lib. 2 cap. 12 Bisinus; ab aliis Basinus appellatur,
rius,

Innumera ibi vestimentorum mutatoria, et aptus tam vivis, quam defunctis apparatus. Aliquid opibus * misericordiae Regina deesse credebat,
nisi

'

.ln

non

quorum famulabatur

vitae,

famularetur

o|)crihus 1

b Genitor Sanctte nostrte a quibusdam Berethaab aliis Bertharius vocatur, ut patet ex textu Gregorii Turonensis, quem num. 12 Commenta-

etiam sepulturas. Ad prsefatam domum saepiua ingressa, ministrare discumbentibus, decumbenti-

bus assidere, scaturientem ex ulceribus infirmorum saniem linteis abstergere, et ipsa lavare ulcera consueverat. Inclinabatur etiam ad abluenda debilium capita sahitiferis decoctionibus ct unguentis

riiprcevii allegavimus.
c Ex hac constructione saltem intelligimus quid suprasibi velit Fortunatus, qui eamdem rem luxata et obscura phrasi narrat.

ea demulcens, quse et horrenda visu, et tactu formidanda judicares. Quibus autem necessarium erat diligentius obsequium, balnea eis Regiua pedissequa prasparabat, multa patieater ex infirmo

CAPUT
Nuptice ejus

II.

sustinens incommoda, quae nauseam cuilibet ancilluhe suscitarent. Egrcssis inde pocula ex consue-

tudine offerebat, quos solutosbalneis surapto potio

confortaret.

cum

rege

Clotario,

et

10 His Regina instans

soleta

officiis,

malebat

in

ob-

rt ftofl

(;t

|-

pia

vita,

quam tempore

conjugii in

domo servire pauperibus, quam in palatio dominari. Quod si ea, quae cura * maritum gercbant *
jugi
,

iii-n

inm

delicii tutl.i

yrxfervbat.
*

aula duxit.
Sancta nubit

c, nosse desideras, ita morigerata est conne displiceret Creatori. Thalami ejus officina pudoris et ignarum turpitudinis ac flagitii
,

Irijc

ur-

.1

IDDlitlllll

gcrobat,

Clotario

Igitur
bilis

sociata specie tenus terreno principi no-

doraicilium. Ibi non conventus juvenum, non infestavirtuti colloquia. Famulffi castimoniam potius

regi,

Regina

caelestis

coepit

effici

plusquam

enim in Domino celebratis, aninon humana extollitur gloria, non voluptate frangitur, non illecebris inclinatur. Idem seculi contemptus eadem in Regina permansit humilitas. De moribus ejus nihil sibi secreta conjugii, nihil imperium, nihil opes vendicarunt. Usus istorum Reginfe citra a libuit, quam Iicuit. Denique
terrena. Nuptiis

exemplis docebantur,
ta,

quam

flagellis.

Earum
,

vi-

mus

ejus

tamquam

sinu illius mores suos Regina pepe-

Sudabat in manu Eeginaa psalterium et quousque illud in lacryinis et gemitu decautasset, cibum Regina sumere differebat. Ad mensam vero accedens, exaudire naturam consueverat, QOn
risset.

exaudire voluptatcm.

Nam

quia deliciarum expe-

'

A 11

HQ1\
viri ?

t'(jfiti$

iustrumenta virtutum convertit, cum impatientiam vini * castitatis exemplo temperaret,

haec tria
reis adessetpotentia,

Sic offendicula
teriens,
virtuti.

morum

non

sibi,

pauperibus divitiissubveniret. sine offensione femina praesed regno; non voluptati vixit, sed
ejus a virginitate sua dispo-

rientiam delictorura noveratesse confinium, aquam vino, legumina regiis dapibus pra?ferebat. Legumina fidelisfamulus ei prfiesentabatoccultius; quibus praesumptis, jejunium potius solverc vidcbatur, quam propulsare iuediam. Dici non potest quotiens

8 Euit
sitio,

autem prima

ut quidquid sibi a tributis accessisset, quid-

a mensis jejuna surrcxerit, arbitrata Christi fieri injuriam si Christi pauperibus nondum pransis, prandere Regina pra;sumeret. Occasione quorjue
,

aocepta

s.:

AI-IA VITA

S.

RADEfiUNDlS

REGIM.
D

ix

sjepius deinuttb aceepta, post buccellam pnnis, meusani debitum pnnpenbus seruit, vel hyniuum Deo, vcl

exhibitura famulatuin.
Etsi mariio

oiMqueretttr

rfefci-

fo conjugaii.

loquar? Ad quod 11 Xam deconsortio thori quid maritum lucrifacepsa semper ideo accessit, ut voluptatem. ret, non ut lenocinantem expleret sathanas maritum tentaret, marito deQuippc ne
j

etiam largiora precibus munera, quaevelut in redemptionem maritalis excessus, fidelis et devota Deo uxor pauperibus erogaret. Quo facto, ita regis indignatio quievit, ut ipse de tanta
psisset. Addidit

devotionc conjugis, et Deo gratias ageret, et quo

bitum

solvit,

non exegit d. In quo

si

quidquam,

peccavel ejus gratia, vel voluptatis admixtione lacrymis tantum, sed et multo tumest, statim non
corporis cruciatu delere properavit. Eingens enim causam qua surg*eret, hispidum pavimento supercui nuda tamdiu inhajrebat ponebat cilicium quousque percussis frig-ore medullis, pene spiritumexhalarct. Sic Regina paritcr ct conjugio deferens, et pudorem conscrvans, nec maritum reverentia defraudavit, nec libidine bonum minuit
, ,

abundantius necessitati subveniret egenorum, largiores expensas ei juberet prseparari. 14 Adventantibus autem ad palatiuin Christi sa- potUiimum ccrdotibus, et prout exigebat imminens causa, ^acabat, regium implorantibus auxilium tanto exultabat
,

ipsam Christi constaret adesse prassentiam. Hos honore quo decuit susceptos, et loquentes audivit devotius, et discumbentibus hugaudio, ac
si

militcr ministravit. Nec erat promptum discerni, utrum Martham potius exhiberet, quam Mariam. Omnium causis aderat omnium gravaminibus
,

g-ravari se querebatur; nulli ejus benedictio, nulli

nuptiarum. Fuere, qui dicerent, monacham potius ascitam regi uxorem, quam laicam. Ipse etiam rex propositum pietatis aegro ferens animo, uxo-

rem

simulata; religionis arguebat, adjiciens illam

nuptiis

minime convenire severitatcm, mollius

et

virum uxori liceremorig;erari. QuiB uxoremviro, et bus Christi FUia nequaquam a sacro revocata proregis amaritudinem blandis sermonibus posito
,

indulcabat.
tamt 11 opcribus parni

\% Porro quadragesimali tempore

cris iusistens
vigiliis,

diutius sa-

mth

tormenta tormentis curau-

labat, quibus erudita caro spiritui servire cogeretur. Pallebant ora jejuniis, et artus hispido

requiem inter tormeuta nesciequsedam raonacha familiaris, dequae ei occulte votione pariter et nomine Pia prsefatum mittere indumentum consueverat, quo semper interius inhaBrcnte desuper amictu regio,
vulnerati cilicio,
illi

bant. Erat

postulatum defuit auxilium. Hoc solum, quod in eorum transibat obsequium, propriis usibus assignatum fatebatur. Ejus circa eos sedulitati nihil domus dispensatio , nihil regni negotia detrahebaut. Discedentes vero fleris prosequebaturet orans, ut ibi sui memores fieri dignarentur, ubi Patri Eilius immolatur. B 15 Nec minor ei circa reos affuit sollicitudo "ptuique qui propriis sceleribus vel in carcerem, vel ad apudregem supplicium trahebantur. Pro eorum salute cursi- inlrcedeb<* pt catJttm tabat, per singulos universis supplicabat, frequenter commemoraus rei sanguinis oportere misereri, cum pro reis etiam sanguis fuerit effusus Eedemptoris. Ac ne pietatis conatus in irritum duceretur, non ante cessabat blandimentis animum mulcere principis quam qui sententiam protulerat
,

>

justitiEe

proferret misericordiae.
solutione,

In

damnatorum
contulit, ut

tantam Christus

hac autem ei gratiam

illsesi

Christi

Pilia teg-ebatur.

Fuit autera ejus consue-

ad nomen ejus obserati paterent car,

tudinis, eo

praecipue tempore, vicinas Sanctorum

ceres, ferri vincula solverentur

exirent

cireumire

memorias

providere

diligenter

ne

vel ornamentis ecclesiEe, vel ecclcsiarum ministri

quibus censura curiae mortem dictaverat, aut tormenta.

sumptibus indigerent. Satagebat etiara singulis altaribus proferre luminaria, quae propriis ipsa maficia

nibus recuperare ferebatur. Hora vero, qua sacrisacerdos immolabat, dominicas Passionis me-

Cum enim in villa, quse Perona nomina- quorumumatura securitate perambularet, rei qui in Uquosmiruproximo carcere damnatione tenebantur addicti, biltter hbc16
tur,

clamare coeperunt, ut
retur.

moriam quadam mentis passione pertransiens, contriti spiritus gratum Deo cremabat holocaustum. Tantis enim cajlum pulsabat suspiriis, tanto lacrymarum torrente rigabatur, acsi Judaeorum manibus Christum rursus teneri, rursus videretur *
'/bnsvide- crucifigi.

Quo

audito,

Regina subvenire dignaquidnam esset et quare clamaeis

'avit.

Pilia diligenter inquirit. Mentiuntur custodes carceris, adesse pauperum multitudinem et eos alimoniam postulare. Credidit Regina

retur, Christi

ministris et

quam

peti simulant,

mosyna
,

destinatur;

qua

rei accepta,

TmUtricor.

dw

13 Ex P leto autem salutari Officio non prius ad palatium revertebatur , quam pia curiositate
circura circa jaccntes infirmos,
visitaret. Illa

clamantibuseleene ulterius

paucis coraitata,

nou temporis importunitatem causari noverat non pluviis aut nivibus detineri. Nullis oinnino movebatur incommodis, dummodo commodis pauperum deserviret. Aliis Regi,

clamarent, minis et verberibus custodum coerciti Meruere tamen exaudiri, devotius animo clamantes , quam verbo. Sequenti enim nocte
siluerunt.

dum Begina

solitis

insisteret orationibus

nutii

divino, reseratus carcer patuit, disrupta sunt vincula, egrediuntur incolumes, qui poenis

servaban-

na, sed humilis, abluit capita, nonnullis balnea temperavit. Quibus aut nullus, aut durior lectus aderat, his apposito straraine vel plumis, mollior

tur et morti. Et ne tanto viderentur ingrati beneficio , beatae Mulieris genibus advoluti gratias
,

agunt, sacris ejus meritis ereptos de vinculis se publice praedicantes.

parabatur. Talibus diem claudebat studiis , sera Porro dum ea, tam beatis occupata negotiis, prolixiores moras innecteret , missis a rege nuntiis, qui promptius eam reverti com-

nocte reditura.

mouerent , reg-em sedere ad mensam proceres , expectare, regia jussioni pauperum pratulit fa-

autem miraculo , Eilia Christi propter /ioe erigitur gloria, sed ad ejus rclationem, manifesttim profusis rubore vultibus, indignam se testabatur, miraculwtt rubore mfpro qua Dominus suis servis preefatum
non
illa

17

Divulgato

set

dignatus esimpendere beneficium. In humilitate ergo perChristi tanto

fusa.

mulatum

nolens ante regredi

quam quod

cce-

perat explevisset.

rex audiens, et graviter tulisse memoratur, et ultra quam decuit, increpasse Reg-inam tardius revertentem.

Quod

sistens, teneros artus multiplicatis atterebat disciplinis e, circa pauperes et ecclesias

Idem tamen

postea pasnitens, veniam supplex exoravit, se ipsum coustanter accusans, quod Spiritum sanctum contnstavent, et ejus templum contristare prtesum-

quanto jam de mercede securior. Unde cum in festis diebus prout Regina? conditio merebatur auratis uteretur indumentis et
, , ,

facta diffusior

circumstantibus puellis laudaretur, ex alto suspirans, indignam se tali veste deplorabat, eamque statim exuens, cujuslibet ecclesiae cultui dedicabat
et

DIE DECIMA. TERTIA AUGUSTI.

et honori. Prseterea si quid ei
set,
si

-.7

gemmarum

aceessisto-

quid purpurae,

si

quid cultus pretiosi,

tum

sacris altaribus, aut ecclesiasticis assignabat

19 Beata itaque Radeg-undis, arduam ingi viam, divitias et regios apparatus, qui illi

IHPflKMK
ilnrr.

ej D0C

HPiolovt*

marimagno
rant,

ornamentis.

et spatioso felidter egressre

nm

remanso-

dcnt, vartu

ANNOTATA.
a Videtur hocloco Hildebertus istud adverbium
citra

pauperibus et ecclesiis larga manu distribuit. ubi Reginam penitus abjecit, indumenta, quibus coronata utebatur, dominica- men>a- sup-

dona tacrit
toeU
bait.
littri-

Mox enim

posuit, scilicet,

acceptum Deo

et

plenum

gratiai

holocaustum. Zonam quoque auream

et

et armillas

ligere

usurpare pro minus, quantum ex sensu colpossumus, nisi forte pro libuit legendum
ut sensus
sit,

sit licuit; ita

citra (id est ulterius vel mag-is) licuisse,

usum istorum Regince quam li~

omnia pretiosis insignia margaritia confregisse et pauperibus distribuisse memoratur. Inde progressa et ingressa eujusdam Sancti cellulam, tapetibus, vittis, tibulis et maniois tatexto
gravidis auro sacra oneravit et honoravit altaria.

maures,

buisse.

b Benedictiones hic accipiuntur pro donis vel munusculis, quse alibi eulogiae appel\antur,
c Hunc sensum in textu reliquimus, prout in venimus; sed pro quse cura maritum gerebant putamus legendum, quee circa maritum gerebat Hac exigua mutatione sensus recte intelligitur ut consideranti manifestum fiet, et ad commodio rem tectoris usuyn in margine notavimus.

Deinde non minora diversis distribuit ccenobiis, quorum opinio sub reverendis Patribus, scilicet,

Dadone venerabili, sanctoque Gnndulfo consum' mata et insignis habebatur. Inde Turonum felici navigio delata, quantum se officiosam circa beati
Martini sepulchrum
prfestiterit,

quanta lacryma-

rum

obtulerit holocausta, quibus suspiriis Cffilum pulsaverit, vix animus comprehendere, vix lin-

d Hsp.c clara Hildeberti phrasis

gnat virginitati,

omnino repuquam sancta Regina in conjugio

,

gua suflicit explicare. Testata sunt ejus devotionem, non magis oblata singulis altaribus ornamenta, quam profundi gemitus et mis pavimentum.

h conservasse dicitur ab aliquibus scriptoribus contra quos 3 Commentarii preevii satis superque

humidum

lacry-

E
:

disputavimus
hoc loco non accipiuntur pro spontaneis corporis flagellationibus , quarum usus
e Disciplinaa

20 Facta autem oratione, Caudatam pervenit ibi quoque Dominicse niensaa locupVtes om-rens apparatus,

andltoqiu
i

iiiiiii},:

tantum seculo xi invaluit. Sed disciplina apud scriptores ecclesiasticos antiquioris astatis usurpatur pro qualibet corporis affiictatione, ut in Gtossario Cangii novissime recuso ad vocem disciyYm&videreest.

rr.r ubi gloriosissimus Christi confessor et poncam vetlct tifex Martinus beatum ctelo reddidit spiritum. Erat nd ttutain haud procul inde villa quaedam, Suedas nomine, nvocaw,

i/iiml

quse ei lege donationis accesserat, ad quam cum beata Sanctimonialis declinasset et aliquot diebus in

ea moraretur, delatum est ad aures ejus, regem velle eam revocare ad palatium, graviter conqueri,

CAPUT

tantai Mulieris consilio et sapientia desolatam esse regni majestatem. His auditis, Deo devota Mulier

II.

intrerauit, totaque

ad

Deum
eam

conversa, ne seculari-

Monastica Sanctce professio,

liberali-

paterctur involvi, nocte ac die fletu profusa deprecatur. Disposuit etiam teneros artus gravioribus atteri suppliciis, ut si pa-

bus

illecebris rursus

tas erga ecclesias, fundatio parthe-

rum

prece proficeret, erueiatu saltem votorum me-

reretur eflectum.
21 Erat

nonis Pictaviensis, ex quo rex

eam

tunc

ad

justus et timoratns

conjugium

retrahere

frustra

temporis in castro Cainone vir cx tancto nomine Joannes, qucm gra- vmmta in,

vissimo reelusum ergastulo conspicuum religio

cerat
et

fe-

(elligit;

co-

nititur.

c
Sanciu sepa-

Ascendit autem
abjectis

rationem a
marilo impetrut.

eo usque Reginas propositum, ut insignibus potestatis et conculcata

famosum. Huic non modice pretiosum natum regit trrilum forc. felte aureum, gemmis et margaritis mirabiliter P in quo erant aureorum miile solidi ornatum quod adhuc illi supererat ex regalibus ornamentis, beata Radcgundis per fideles nuntios trans,

mundi

gloria,

peroptaret.

profecta

pauperem Christum pauper sequi Quod ut implere mereretur, ad beatum Medardum, sanctimonialis ab eo et vestem

misit,
aperiri,

orans, et orari pro se, et incunctanter sihi

si

quid de
vir Dei

prffifata

regis dispositione vel

certo disceret nuntio, vel spiritu prffivideret. Qui-

expetiit et benedictionem. Cujus petitioni nequa-

bus auditis,

quam
stite,

pontifex acquiescens,

Non

patitur,

inquit,

orationibus expendit.
vit,

proximam noctem in vigiliia et Mane autcm facto, quffi sibi

illi

sacra lex conjugii, ut, uxore simul et marito superlegitimarum a solvantur fcedera nuptiarum.

divina innotuerc clementia,

scilicet

propere nunriaut rursus

regi

minime permissum,
licet

Instat beata Mulier, et largiore fletu verecundam perfusa faciem velari se depreeatur. Fit tumultus in ecclesia, votisque Reginaa concordi sententia clerus resistit etpopulus. Eam sacris altaribusse ingerentem proceres retrahunt, pontifici, ne Reginse manus praesumeret imponere, constanter inhibentes. Qnae cum videret tain primates, quam plebem suis obniti consiliis, sacrarium ingreditur, et animo in novum confirmato propositum, capiti suo Religionis

eam

suo assignaret conjugio,

hoc multiplici
oilioi-

nisu perficcre conaretur.

Vestem quoque

nam, qua
navit.

rebellis caro graviori disciplina frangeFiliffi,

retur, Christi

sicut ipsa postulaverat, desti-

22 Suscepto igitur ct munere et nuntio, beata Sanctimonialis Deo gratias agens Piotaviis Iffita
discessit,

ideoqiu tmta
eondidit Pi'

juxta

prfflfatffi

nec mora litteris :* moenia civitatis

regem
fieri sibi

ilisUnatis,

hil

ii

.,,,-

oratorium binm

gressa, Requirat,

habitum imposuit. Dehinc ad pontifieem reinquit, Dominus Deus animam

de

postulavit.

Kxauditum

est

ejus votum, etjubente

,

manu tua, si mag-is reg-em hominum, quam Regem timueris angelorum. His auditis, ci manus imposuit, non magis ejus obsecratione perterritus, quam constantia superatus. Augusti Tomus III.

meam

rege Pientius, eo tempore Pictaviensfs episcopu et dux Ostrapius monastcrium brcvi temporc consummarunt. Susccpta in eo virginum mnltitudo
centesimi fructus praemium doetrinis beatissimffl Sanetimonialis adepte est et exemplis. Sub prcefati quippe LS

ALIA VITA

S.

RADEGUNDIS REUIN-K
tot affectus

.issis

q U ippe

loei

abbotissa, quffi ex ejus electione gubersie illa

una

animarmn, omnibus abjectiorhaberetur. Omnibus ohsequio quidem subesse sanctimonia

naculum
susoepit
ut humiliororanibus,
,

viverestuduit,

tota fuit, ut videretur unicuique

*dcumnx
pararei
i/-

vero piwcs.se deeertabat. 23 Sed quoniam pie vivere volentes persecutionem ne cesse est patiantur, ad desideratum susceptae navig-ationis licuit pervenirc.

singuilarem. Ex penitus abdicavit , de parcissimo, quo sustentabatur, fdulio bonam sibi studit adimcre portionem. Extunc nullam coquorum peritiam, nullum
g-ulae novit irritamentum. Extunc etiam communes aspernata delicias, necessitati leg"umine contalibus quoque mensis nullum suluit et herbis
;

mulier divisa, sic in singulis curam pnestare eo euim die, quo palatii gloriam
et

d
rtmjwiium
reducere,

portum beatae Mulieri quiete non Quod enim ipsa dudum formidaconsiliis

verat, rex

quorumdam

facturum

se dispo-

suit, seilioet, ut a sacris illam abstraheret officinis

et

vinculum renodaret nuptiarum. Ut

filio

ig-itur

impie
as-

peragcret, quod sacrilega

mente conceperat,

sumpto secum

suo Sigfeberto, sanctoque Gerjam.

condimentum. Affuit quem coxit. Hic in die semel sumptus jcjunium solvit, non remoquam nimia panis accendit vit esuriem. Sitim vel piratii baustu miariditas, vel aqua? mulsffl
olei,
ei

nullum

salis

accessit

et panis,

sed hordeaceus, sed

mano
cvevit.

Parisiensi episcopo, Pictavium proticisci de-

tigavit.

Nam vini

seucerevisifflnullam fecitomnino

Cum autem
illa

Turonum

pervenisset et

hujusmodi rumor totam peragrasset provinciam

&

jecto desuper cilicio,

Sanctimonialis

prsefato

Pontifici

plenos

&....

mentionem. Pectus ejus indttiatum cineribus et incrucem spondebat non quietem 26 Sane et cum tot et tam gravibus suppliciis

" ,ldeba (in

Qtiadraqc.
g

apices destinavit, orans, ne patcretur susccptae contemplationis requiem molestiis aliquibus infestari;
fieri

vix tenera mulieris

membra

sttfficerent,

diebus ta,

non posse, ut ipsa reg-em hominum

lteg-i prae-

ferretangelorum.

men Quadragesimse Mulicr addidit ad pcenam Dominus ad coronam. Toto siquidem tempore illo, prseter Dominicam diem, ab omni pane penitus
abstinuit. Toto

diatimum
fcjunium,

B
vpimld ton'"""//"'.
t*f it ftb

21 Decursis episcopus iitteris, pedibus regis advolvitur, iinplorat, ut a suo desistat proposito,
,
.
. .
,

tempore
est et

illo

tenui refectione ra*

ma-

dicum sustentata

herbarum. Earum austesitis

hoc

nus aconseorata Christo abstineat: impendat Spiri* r

tui sancto revercntiam, qui

ritatcm nulla salis aut olei temperavit adjectio.

pro/Mh {fodem
lislcrel

m vase frag-ih propriam

Per idem tempus, ardorem

aqua? mitigravit.
fectionis
,

tactu simplicis

Fone pa-

.i/i

non
'

mansionem. Exauditurpontifexinterpellans, et quia vim paverat *, non erubuit dclictum confitcri. 8upplicatad veniam potestas et cujusconjugrium uon meruit, ejus precibus adjuvari deprecatur. Nc quis autem deinceps in eosdem conatus regcm pneviis * excitaret consiliis, gravis illos defecerat

et

Ea enim solis diebus praefatse retam parce sumebatur ut laceratis

,

pristinam cantandi psalmos amitteret facultateni; ab illorum tamen modulatione,

ariditate
labiis,

millo
terat,

desistens incommodo , cursum , prout poexplere iiou cessabat. Inter hsec prsejudicia

pravii

popuhitaest

ultio, quorum persuasionibus ad nuptiale debitum disposuerat revocare.

eam rex Qualem

carnis et tortores crttciatus,

continuata oratione,
.

noctem saepe duxit iusomnem

liis

Comes

ejus

vig-i-

enim blaspbemus

ct infelix Arrius proprii furoris

eg-estis, divi-

nam

exitum invenit, talem illi, visceribus cxpcrti sunt indignationem.

uber fletus et caslestium meditatio gaudiorum. Ad hEec illa quodam volatu mentis ascendens, ita rebus intererat hominum, ut et rebus interesset ang-elorum. Gustabat et videbat, quam suavis sit

ANNOTATA.
etiam Hildebertusjudicavit, matrimonium SancUe cum rege Clotario fuisse validum et legitimum, utnum. 33 Commentarii pr&vii contra conjecturam Longuevaliii nostri fusius proixrrumis
6 Hic vox aliqua deest, quse tamen facile supc plen potest ex phrasi Baudoniviw, qux illos plenos fmni propositi aut intrepidx constantuv e Igitur

Dominus, suspirabat et dicebat Misericordiae ejus non est numerus. 27 Et quoniam spirittt quoque docebatur, quia
.-

et

diras

cor,

qui plus laborat, plus mercedis accipiet jejunio; rum atque vigiliarum laboribus novum carnis
,

poris

afflic-

tatinnes,

Eacta enim ad pcenas ing-eniosa, laminam de auricalco a sibi fabricari prsecepit. Hanc ig-nibus calefactam teneris membris altius imprimere consuevit, ne * b, si quid voluptate deliquisset, cruciatu sequente purg-aretur. Hoc tormentum carni ssepius infixit, hostiliter persecuta se ipsam, quia fortasse, cum nollet, pla

addidit

cruciatum.

* lctje

ut b

pttnuiiius.

supra vocavit sacramentales litteras, cujus epitheti significationem ibidem in Annotatis exces

api-

cuerat ad culpam. Una quoque Quadrag-esimarum, cum ad promerendam Domini gratiam, praedicti labores

minus

sibi sufficere viderentur, bra-

GAPUT

IV.

simul et collum ferreis astrinxit circulis, reliquum corpus triplici catena circumcing-ens. Solum ferri pondus grave supplicium, sed gravius
altior carnis incisio.

chia

Ea

ferro superducta, secre-

Austera Sanctce abstinentia, dira corporis

afJUdaiio,
aliceque
tlinc

virtutes

martyrium. Transierat jam Quadrag-esimalis observatio, cum ferrum profundius inclusum snprema coegit educi necessitas. Hoc
cducto, tantum sanguinis ex lacero corpore defluxit ut exbaustis vitali substantia prascordns, pene spiritum exhalaret. Sic illa
'

tum

tulit ct

sine teste

ig'itur vi\

monaslicw, qilibus
Pictavii fulsit.
Sancta frugalUati con-

potissimum

diem persequens, reliquis ad exemplum.

die in

sibi vixit

se ipsam de ad supplicium,

Exinde
ciens,

sanctissima Mulier

omnem metum
consummavit

proji-

nutn

cursum

feliciter

scrvnvit, repositam sibi

fidem

Domino Deo coronam

ejus intentio seip
fa-

expectans. Fuit

autem

Quadrag-esima aliud adversum tormenti g-enus innovavit. ^Eneum quippe vas ardenti plenum carbone, sibi prsecipiens apponi , familiares egredi jubet, obfatig-atatotiens

28 Alia

deinde

fiorritlasqHc
tistiones,

membra

sam

constanter

aflli

ere,

mulari, legem conventus inoffense custodire. Jn

pauperibus indefesse

serat cellulam; cilicio exuitur et femina supra fe-

minam fortis, armatur ad pcenam. Parum sibi videbatur cor contritum quotidie Deo offerre, nisi
et

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

et

89

spontaneum cremaret holocaustum. Prseparato ergo ad crucem animo, in ignem se

in

carnem

projicit; carbo quteritur ardentior, et versatis desuper artubus, cutem et carnem quaesitum rumpit et penetrat incendium. Mora in igne lon-ior tenerem corpus altiori vulnere persequitur. Canbens ses advolvitur membris, intima fervore consumuntur. Agitur , ne quid incombustum rema-

etiam circa leprosos tam devota se- H OBU$ti dulitas, acsi ipsum adosse Christum mmime du- ettgpntt cum miraljibitaret quibus benigne susceptis , ipsa eorum h liljeralimanus aqua tepente lavabat, suspenso tactu Iace- tale,
ei
:

32 Erat

ram cutem fovere non abhorrens. Mulieres autem, quarum vultus praefata valitudo terribilis vulneraverat
,

non amplexari verebatur

non arctius

neat,

tamquam

si

deret. Adjicitur

ipsa partibus incombustis invicruciatui velut alter cruciatus

ipsa combustse carnis incuria. Latere credidit -i riosam Femina victoriara, sed putrefacta caro secretum foetore prodidit martyrium; sanguis quoque toto defluens corpore, quo lingua tacuit, indicavit.
ob fjuas Bil-

vel durius, vel pede pendulo sederent, stratis mollioribus et scabellis agebatur. Quis neget Radegundera susceptis ministrasse leprosis? Quis dicere audeat

osculari. Apposita deinde

mensa, ne

tleberiw

eam murtyrem nomi-

29 Quis audeat Radegundi praeinium derogare martyrii? Quis gladium, quis percussorem defuisse fabuleturPQuis ibi
est femina,

commissum alii plenum copiosa mercede negotiuraPNumquid abhorruit offerre poculum, quam conferre osculura minime fastidivit? Nemo credat, Radegundem tam tepide coronam dilexisse,
ut oblatam verita promereri. Imperfecte sollihujus obsequium prtemium aliis invidet. Invidet autem, quse succiucta fastidiosum sine fastidio explebat officiuni. Cura autemjam pransi surgerent, neccssaria eis largiesit
;

cita esset de pra^mio

nam

nandam
censeC.

martyrium neget, ubi tortor instrumentura flamma, Christus causa? Si percussorem quseras, nemo alieri crudelior, quam ipsa sibi. Si gladium, quod carbones, tot gladios
invenies.
Si

causam Christum lucrari conabatur. B Sentiant alii, quod voluerint, ego affirmare non verebor Radegundim hispido vulneratam cilicio,
continuis afflictam jejuniis, ferri pondere maceratam, carbonibus et candenti ustulatam aere, praemium martyris c et meruisse in terris et in ceelis
obtinere.
Tota operi* bus misericordix dedita.

batur indumenta, discedentium manibus et osculum porrigens et argentum. Ubicumque autem

vel febribus, vel quibuslibet morbisafflictosdecumbere noverat, quae illis salutaria essent, qua; mansius

ducarent libentius, quas appeterent delicias, curioinquirebat. Nullius votis defuit dummodo tempori concordarent. Plerumque accidit, ut quos
,

diutius

languisse constabat, ejus eulogiis e amis-

30 Putabit fortasse aliquis illam mirabilem Eeminam, tot fatigatam cruciatibus, ad opera misericordiae tardius accessisse.

Stupebant omnes ejus munificentiam, mirabantur, unde tot divitia?, nescientes

sam

reciperent sanitatem.

virtute devotionem

si

Cujus profecto in hac quis nosse desiderat, pagi-

jam

solvi

Dominicum

illud

promissum

Date

et dabitur vobis.
tametsi ipta

nam

decurrat subsequentem.

exuit et

humilem
feria

induit

Ex quo illa Reginam monacham omni tempore,

quinta
in

sabbato, collectis pauperibus et balnea et communem praeparavit refectionem. His

et

33 Hinc illa pauperibus locuples seipsam sub gravi paupertate coercuit. Mollem cultum inexorabili persecuta est odio, quibus cilicium tegeretur, vestes

tutt paupr.r,

mduta

grossiores. His etiam

cum

diversorio susceptis, suis ipsa

manibus capita

posset pretiosis abundare, soepius eguit, inter virtutes sciens esse paupertatem
re
,

ung*uibus abrasit scabiem, putredines abeduxit vermes ulceribus, admovit oleum; et quibuslibet ancillulis humilior, nullis eorum necessitatibus erubuit famulari. Infirmas etiam mulieres quas hujusmodi cura egere sentiebat,
lavit,
stersit,
,

quam

necessitns
ei tempode caligis

non adducit, sed voluntas. Unde cum

quodam manicee
operimentum

defuissent,
divisit

unam

suis in
lier,

brachiorum beata Mu-

balneis deponere, squalentes confricare humeros,

et singmlis

qua3 sic abundare noluit, ut nullam sentiret egestatem, nondum sibi vcrus jiauper videretur,
nisi

membris congruum studebat exhibere

cum

paupertate spiritus rerum quoque pcnu-

obsequium.
31 Perscrutabatur diligenter, quae quibus essent
tervitbal

riam sustineret.
34 Porro inter has circa pauperes curas et quocruciatus ad Matutinas surgere prima; prima statutis adesse horis; prima quae
tidianos carnis
,
,

ac uitupcr
vilifisima

pauperibus,

pannos et sotulares d, prout indigebant, omnibus administrans. Illis taliter non ponere sedilia, nec mappas afferre, nec offerre aquam manibus abluendis gravabatur. Apponebat et fernecessaria,
cula, cibos lautiores providens infirmis et dispenSi quis gravioribus incommodis urgeretur, huic ipsa panem, ipsa carnes incidebat. Nonnullos suis ipsa manibus pavit. Pendebat ab humero linteum, quo vel ab ore debilium, vel a cochlearibus cadentia tergebantur. Aderant puellte comites, sed earum nulla famulantis vices excepit. Radegundis curam qua tempus egebat, agebat; sicut necessitas occurrebat, discurrebat. Radegundis ante jacentes inclinata est, ante sedentes stetit, jejunavit ante comedentes. Nulius ibi tumultus, Radegundi

camobii imnintcria oht

bat.

Quod si ceteris tardius inchoasset aliquod bonum, vel o^isset, statim se negligentiae arguebat, tamquam si
forte jubebantur, implere

festinabat.

sans.

poenaliter deliquisset,
ferens. In
iis

vcniam postulare non difautem administrandis, quae unicuialiis

que legibus Ordinis imponuntur,

ipsa ple-

rumque successit, ctum credidit, nisi

levaret. Pactura
,

nulla sibi. Otiose diem transalabore SUO labores aliarum re,

coquinam

nullum causata

est

incommodum nullam praitendit excusationcin. Hanc ingressa, sordes non erubuit ejicere, quas
videre quselibet ancilla fastidiret.

puteo
dit,

aquam

hausit, ipsa tulit, ipsa

,

Dehinc ipsa de focum accen,

monasticum

quodaramodo

indicente

silcntium.

Peracto denique convivio in cellulam festinabat orans, ut cuncta ejus operatio, et a Deo semper
inciperet et per

Deum

ccepta finiretur.

Omni quo-

que Dominica, sicut in praefatis diebus, egenis convivium procuravit. Ceterum, quia eo die celebratior

curam incidit olera mundavit scutellas leguminibus adhibens et coquendi sufficienter et congrue dispensaudi. Sic illa monasticis obsecuta legibus, cceptam sine querela septimauam complevit. Totum praeterea monasterii pavimentum,
atque officinas seu etiam penctralia tara submisse mundare consuevit, ut nec plenos sordibus cophinos erferre, nec foetorem sustinere recusaret. Dummodo pateretur pro Christo paupertas illi divito , labor quies , opprobrium gloria videba,
,

instabat Missarura solennitas, post distributa

prima

fercula, per oblatum semel omnibus poculum, festinantius ad monasterium revertebatur, relictisante pauperes puellis, quse cceptum sollicite

perag*erent servitium.

tur.

35 Porro

90
I\ IHPMS8IB

ALIA VITA
35 Porro ad

8.

RADEGUNDIS REGINA
virtutum introduxit conveutum. De his nihil uihil felix eventus imminuit. In omni , statusecura fuitapud Mulieremjustitia. Ea nullam de splendore uatalium, nullam fecit de g-Ioria coutatio

communcm

scdenti

Denique
iftitrjtju-

nfa tt fiyi-

fastidiret. Ne tamen rem palato peiutus sentirc est cx hordeaceo pane sumpta omnino deficeret,

sed bantur eadem, qu* ceteris, pam / s.misuperpositam quippe secundo bantur labiisadmovebat, cum sapo]am velutcommessura

mensam ponenon eadem sume-

sinistcr

jugii

captiva

mentionem. Regisamplcxus, quibus necetiam capta est admissos potius doluit quam
,

surg-ens a rao.isis, prope jejuna refectio. Deuique reliquo tempore vcl Iectiom hymnum Deo solvebat,

dimissos.

Hos experta, dispendiuni pudoris

prsero-

g-ativa supplevit

meritorum. Attende mores, actus

nisi

deputato, vcl psalmis.

Cum enim

a psalmorum mo-

considcra, jug-ern inspice poeniteniiam; fatearisnecesse,

Ieg-entein

monacharum aderat, dulatione deslsteret, aliqua divinarum recitaret oracula Scripturarum qute ut quas illa studiosins audiens, aliis persuadebat, attenderent, et de interiori hadili^enter

nullam Sanctimouiali defuisse virtutem

ei esset

enim

prudentia, nec salutaria noxiis, nec

fugieudis appetenda prffltulisset. Fortitudine

autem

atque temperantia semper sibi constans facta est et

sequalis.

spcculum consulerent animarum. Quoties obscurum offendebat locum, nescientibus exponebat,

bitu

40 Inter hsec vero principatum

quemdam

obti-

(ic

prxser-

increpat negligentes.
tpiriluali
iectiont,

36 Dieta igitur

tam

beatis

transacta negotiis,

nuit servata usque in finem humilitas. Ilumilitatem quoque nemo putet pauperi defuisse, quae sce-

tim hwniti-

tatiaexempk
prxbebat.

eeterce dormirent, ipsa sing-ularum sotulares terg*ebatet ungrebat, diligentius intuens, quse

cum jam

ptratenens superbiam igrnoravit. Si de abstinentia quferitur, paucaindulsit naturae, nulla gulae. Nemo
mansuetior, quae Regina et offensa nullam quagsivit ultionem. In omni actione et verbo modum
illa

novis indig-erent. Dehinc accedebat

ad lectum

quo sicut
voluptati.

nihil

humilius,

ita

uihil

minus aptum
ut

Eo quoque tempore

lectrix aderat,

beata Sanctimonialis etiam a somno evigilans spiritualibus delitiis aleretur. Si quando illa sileret, B opinata quiescere fatigatam, ac dormire, statim audiebat Quid taces? Lege, ne cesses. Prseter:

rerum terattendit tempora , minos observavit. In suis quidem gTatias egit , alterius vero flevit injuriis. Lsesa, promptio fuit
discretione posuit
,

ea , ne cor ejus vig-ilasse dubitetur, cum mempsalmos etiam bra modico soporc quiescerent dormiens cantitabat, dictura veraciter cum ProMeditatio cordis mei in conspectu tuo pheta
,
:

veniam, quam qui laesisset, postularet. IraChristum timuit, si irrata solem videret occidentem. Ante illam nemo alteri impune detraxit,
offerre
sci

Deficiam necesse

est, si singiila

ejus virtutes

ten-

tavero explicare. Reclusa est haec in cellula, donec

Deo spiritum
g"is

redderet. Corporis sui pia carnifex

semper.
ac

et sacrifex fuit; ibi

usque ad injuriam naturae, lon-

cowem-

37 Surgebat
conjrreg-atio

pluthui vn-

autem media nocte, et quousque monasterium adiret, in lacrymis et

instans et contemplationi.

instans jejuniis, cilicio vulnerata secretis af-

flicta cruciatibus,

gemitu
ut, lieet

psalrais

Con-

ad Deum pro universis Ecclesiae gradibus intercessit. Ejus sanctissimis precibus et

discordantes principes pro concordia

templatio quippe sic sibi ejus

animum

vendicavit,

litteris, inter

absens corpore, spiritu tamen illam tantum civitatem frequentaret, cujus platese sonant laudes de die in diem. Tota illius delioiis tenebatnr
,

destinatis, parta est ecclesiis requies,

restituta.

pax

patria;

nec aliud cor eructare

poterat

quam

ca3-

lestium nectar et gratiam gaudiorum. Unde,

cum

ANNOTATA.
a Alii scribunt orichalcum
vel

quadam die pnetereuntem juxta se posticariam nominare vellet, et ei aliquid imponere negotii, pro ejue nomine protulit Allcluya. Idem saspiusfelix
error inourrit. Ubi erat thesaurus suus, ibi erat et

auricalchum

cor suiiin.
monialtbu
xijrii

38 Quid autem loquar de BBgrotis sanctimonialibus,

mini-

quibus omni die

visitatis,

dclicatiores ci-

ttrabatf

Radegundis prceparabat? Ipsa nullum vel infirmitatis, vel sexus abhorrens incommobos jejuna

dum, languentes levabat

referebat.

et lavabat,

efferebat et

[psa eis

sorbitiunculas,

ipsa decoctio-

nes proeurabat, nihil eorum praetermittens, qute decumbentium veletudo postulasset. In colligendia quoque hospitibus non minor sedulitas, non minor
*

quod est genus metalli passim notum. b Pro ne videtur legendum ut, quemadmodum cum editore in margine notavimus. c Forsan propter hoc aut simile ratiocinium Boninus Mombritias Actis S. Radeg-undis titulum martyris pr cvfixit, ut in fine paragraphi primi monuimus. d Sotulares apud scriptores medii nevietiam dicuntur subtalares, et accipiuntur pro calceis, ut ssepe in Opere nostro diximus, et in Glossario
eulog-iis supra posuerat beneutraquevox apud auctores medicv seiatis pro donis vel munusculis usurpatur.

Cangii videre est. e Hildebertus pro

et

devotio

fuit.

Iis in

Christo susceptis ipsa

dictiones, quas

forto

lio

s|)itum

pedes lavit, ipsa pransuris aquam porrexit. Denique ipsa ministravit omnia, quibus hospitium* necessitate subvenitur. Quod si oontigisset relig-io-

Vocatur a Latinis panis secundus, cui atiquid

furfuris

admixtum

est.

personam, de moribus hominis, de studio, de vita secretius inquircbat. Si eum sub arctioribus disoiplinis vivere didicisset, ejusdem se subdcbat institutis, ejus exemplis ad virtutum utebatui inorementum, Infra perfectum se credesain

susoipi

CAPUT
Diversa

V.
quce

miracula

Deus

per

bat profecisse,
rcfulg-erent

nisi

in actibus

suis aetus

omnium

perfectorum. IIos ejus opera loquebantur, hos ipsa Christi Virg-inibus coinmendabat, hos praadicabat imitandos. Nihil tamen sugg-erebat
aliis,

intercessioneni
travit.

hujus

Sanctce pa-

quod non

niag-is

exemplo doceret, quam

verbo.
rt

omnibus

varia virtu

twn

S8 Tota ejus vita loquebatur sanetimoniam. Tota Ohristum redolebat. Praeter odium nihil illi cumvitiis fuit. Zelus legis et jugis in leg-e

prroterea a Deo consecuta est graut ad ejus nomen sanarentur infirmi , quiescerent maria, vita defunctis redderetur. Ple-

lantam

T;tiam,

Sancta
tis

tnul-

ctaret

viiracttlii,

medi-

rumque siquidem contig-it mcommodo, susceptis ejus

long-jevo

decumbentes
convalescere

eulogiis, in pristinam

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

convalescere sanitatem. Nonnulli quoque, gustatis arborum foliis , quibus ea sacras manus admoverat,

91
IX IMMUBI

minora, quae sequuntur. Evelli speciosam laurum et ante suam plantari cellulam Eilia Christi prseceperat
;

uridamtau'

quartanas, atque alias infirmitates evase-

quo

facto, radix recusans

runt.

transplantata protinus exaruit.

humura degenerem Quod ubi abbatissa

:

rum

virori

reMiluU,

n
te,

matro-

nottl cxcita-

42 Erat eo tempore matrona quredam in Francia, cujus oculi diuturna csecitate caligaverant. Haec audita sanetffi Mulieris opiuione PictavVm manibus suorum deducta est servulorum. Rogata Sanctimonialis, ut signum crucis illius oculis iraprimeret, indignam se proclamavit,

comperuit, jocando beatne locuta Feminae

inhpereat, a cibo te suspendo.

Donec,

inquit, hoc irapetres a Deo, ut terrse sicca laurus

abbatissa protulerit,

illa

Quod ctsi joculariter tamen quasi seria loquen-

morbornm

cujus tactus remedia seperarentur. Tandem exaudi-

ti, plenam exhibuit abbatissre obedientiam. Facta siquidem oratione, continuo laurus virore induitur

novis operitur
foecunditatem,
quisivit.

foliis,

et

altius actis

radieibus

untur, quidevotepromisera supplioabant. Sed quia illorum, quae per cam divina operabatur gratia, testem malebat esse nnllura, quam populum, sera nocte mulier

quam

violentia perdidit, gratia ad-

adduci

jubetur,

adducta g-enibus

47 Pro cujusdam quoque carpentarii uxore, quam etduasmu malignus invaserat spiritus, abbatissa jocose po- "*
tius,

Sanctimonialis advolvitur, signum crucis impri-

mitur oculis, et fug-ata matur.

aliusque
tres

csecitate, visus illius refor-

quam serio, Excommunico te,

.

beatse sic locuta est Rade;undi : -_ . Mater, nisi obsessa a dremonio

,

9' tmena*

a
li-

ilxmrjne
herat.

4>3

feminas

biliter

variis
his

mor-

Puella, nomine Fraiflidis, a daemonio rairatorqucbatur, quEB inter beatas manus Deo
et

muliercula infra triduum liberata quieverit. Sed et hoc non inaniter et dictum fraelex a effectus est indilate subsecutus. Sequenti enim die, dum Sanctimonialis interventu prolixiore pro misera preearetur , per aurem dsemon egrediens , vasculum
reliquit liberum,

Uberat.

devotte Feminre et liberari

ruit.

quiescere

prome-

Aliam quoque gravissima vexabat infirmitas verme interiora scapularum corrodente. Pro qua

quod diutius

solita praesumptione

fatigarat.

E
nequam
spiritus

dum

devotius Christum Christi Filia precaretur,

exiliit, iutra

Offertur ei et alia qusedam miserrima, cui simili

prsejudicio vexatae,

rupta cute vermis

paucos dies integra

quietem mentis

ei sanitate restituta,

extorserat et carnis. Putares iniraieum prsesentiam

beatse Mulieris formidare, cui nisi

Monacliarum qusedam tanta vi febrium tenebaut nunc igne consumpta, nunc frigore, de vita penitus desperaret. Hanc sex mensibus in lecto decubantem praesentari sibi Christi Sponsa
tur,

potuit exhiberi. Praesentata

vimento jubetur prosterni

venda,

summa vi non tamen muliercula panon inde prius amo-

quam

et ipsi salus et amicis ipsa redderetur.

prsecepit, praecepit etiam calefieri aquas

et cale-

Hanc enim

factas

in

cellulam

deportari.

Complentur sine

cum

mora, quse beata Sanctimonialis prseceperatj deinipsa febricitantem deponit de remotis omnibus pio membra contrectat obsequio in balneum
, , ,

sacrae preces habucrunt efficaciam, ut super arreptitioe cervicem sanctissima Mulier pedem poneret, per meatus immundos immundus mulierem dcsereret incoluegrediens spiritus
,

mem.
48 Quaedam pruaterea monialium, beatss famiFeminse, oculo superficies contectum * visum deplorabat amissum. Sed et hsec sanitatem promeliaris
Vrxter alia

caelum pariter et gemitu pulsans et fietu. Ecce salus desperata subsequitur et, tamquara si tactum formidaret infirmitas, eodem momento sub beatis manibus abscessit. Sed illa in pristinam reformata
salutem,
ravit.
Prxterea
faetum mor-

monialem a
morte luicftat,
'

ruit,

absynthium, quod, prout lenius haberet peApposita siquidem

Fnrte ocu

dum remedium

suscepit,

meritum

decla-

ctori suo sancta Mulier admoverat, oculo superpo-

li
'

superQcifl

tuum ad

vi-

tnmrevocat.

44 Inderedi cujusdam uxor sterilem sortita foenon sepulcro parere consueverat cunditatem maritoj concepta in utero progenies ad exequias potius, quam ad cunas parentes invitabat. Ex quo illa mater, ex tunc ille funeris procurator venter male foecundus, cum hominem promitteret, non hominem exhibebat. Quid ultra? Pariendi terapus advenerat.et ecce mater in lucem sine luce protulit infantem,defunctum prius quam genitum.Accusans pater naturam, occurrit ad gratiam fide quidem plenus et in sota Kadegundi spem sibi reponens hserediSjCilicio ejus cadaver involvitexauime.Beata prsesumptio felicem exitura promeruitj tacta etenim veste, puer oculos aperit lethalem exuit colo, ,
;

herba statim dolorem fugavitet sangninem,mulierigaudio pariteret visu

nens.
restitutis.

onlccla

Quadem autcm
in cellula
Sciscitanti,
,

die,

dum

Sanctimonialis oraret
voccs audivit.
obiisse

quasi

dolentis populi
esset,

quidnam

unam

monacha-

rum respondetur, ejusque

anime corpus
prsesentari.
deferri

funeri reliquas
Ilis

humap

nitatis affectu exhibere officium.

auditis, e\-

praecipitur, et ei in cellula
ct ecce

Nulla in medium mora,

pne-

sentato cadaverc, qui defuuetum intulerant, lon-

gius abscederc compelluntur. Remotis igitur arbioratura Mulier, ccllulam obserat. lluini tris , genita * b deponitur, precibus caelum pulsat et praesumena i*l gemitu lacrymis invitat vitam
, ,

id est

go

nuflcxo
Ij

rem, vitaeque redditus ad maternum refertur gremium, qui de greraio prodierat ad sepulchrum. Susceptus infans et partus angustias et mortis

mcerorem mitigavit.
famnlum
periculo

ex gratia, quod non sperabat ex natura. Imperiosa res vera relig'io, quse leges et statuta rerum immutat. Rcligione actum est, ut nihil inanitrr a Christo Christi Filia postularet. Sed neque in hoo
piis illa frustrata desideriis,

45

Monacharum famulus, nomine

Eloreius, jussu

tantam invenit apud

reddcretur
vit:c

submer$iO'
nis eripil,

Radegundis navem, piscaturus ascenderat. Is cum in altum duceret , oborta ccepit tempestate periclitari. Insurgens undique ventus et unda, cacumenaltius erigens, in naufragiuni jurasse videbantur. Perterritus his Floreiusad nomen Radegunbeatffi

Deum

gratiam,

ut ejus

raeritis

destinata sepultur. Stupentibus iis, qui oadaver intulerant, monacha egreditur incolumis, comita-

dis

frequentius
:

recurrit

Kadegundim invocat,

saepius iterans

Subveni, Sauctissima, nobis,

dum

tuo parcmus imperio. Ad ejus nomen vis ventorum portum votis resedit, quievere maria, Floreius ad
potius pervenit. nequaquara 4G Magna sunt, quae praecedunt, sed

ad conventum, quae illam praecedebant sepulchrum. ad nomine Animiam 49 Qusedam raonacharum lethalis * tumuerat hydrops * c, et vocati frustra medici nihil aliud quam vicinas promittcbant exsequias QuflB dum pene spiritum exhahirct, visum
ta sorores
, ,

ab alttra
iltutem

le-

hy-

dropttim
pellit,
' '

Lege lc-

ei est in

somnis, quod

dccumbentem beata

Itade-

tliali

hyc

iliopc

gundis cumsuavisitaretaiil):iti.-r-a,\isitatam demitteret

92
i\

ALIA VITA

S.

ltADEGUNDIS REGIN.E
in extasi pa.riter et

IMKBSSIS

teret in balneis, oleo

memhra

perung-erct, ac postre-

gaudio beata Muliere dereli-

nio candidis operiret indumentis. Excitata a

somno

monacha, mitig-atum scnsit incommodum. Deinde

*

profecto visionem duabus tantum sibi familiaribus indicavit, adjurans, ne secretum Domini Dei sui revelare prtesumerent, quamdiu fragilis mundi legibus obnoxiateneretur. 53 Accedente autem diu suspirato, diu expectato ?m piP vocationis sua? articulo, beata Mulier hujus maris ^wm mmmo magni et spatiosi tempestas illassa pertransiens, tnonialiutn
luctn
abie.

cta.

Quam

forie ex

siecatis

dies plenior illuxisset, aquis lethalibus exsiccans * tumefactus recedit uterus eodem die sic in suum regressus modulum d, ut morbi nullapenitus
vestig-ia

cum

remancrent.
,

et aiia

pa

50 Mag-num Radeg-undis meritum etiam obtinuit a Domino, ut opera

quffi

hoc
sua-

trat miracula,

manuum

fatigatos artus
cilicio

rum quamdam

prae ceteris sortirentur dig-nitateni.

Glomus quippe, quem beati neverant digiti, dum morsu sorex vellet atterere, prasfocatus expiravit. NuIIi dubium meritis hoc accidisse Mulieris, cujus
labores,
vit.

naturam profitentes cineri et commendavit. Conturbata subito casu viret

g-inum multitudo,

cellulam querulis gemitibus

dum

vermis e appetit, gratia conserva-

Puellam

prseterea,

urgrebat incendium, ut nihil aliud

nomineGodam, tantum febris quam mortem

beatissima Mulier, erectis in crelum luminibus, exilium patriae, laborem quieti felici transitu commutavit. Obiit autem primo ldus Aug-usti , relicto

implet, pulsat et Iamentis. Fluunt lacryma?, nulla penitus invenientes solatia. Tandem

gregi

diuturna promitteret anxietas. Ilaec inaniter erogata in medicos substantia, sicut a nullo eorum
sanari, sic a nullo

sacro profutura patrocimo, cui profuerat et doctrinis et exemplo. Neque enira credi fas est, apud
Christi Eiliam pro sui^, inaniter supplicujus meritis suscitatos constat mortuos , expulsos dffimones, turbata quievisse maria, variis oppressos languoribus in pristinam revocatos

Chnstum
,

Sanctorum exaudiri promeruit.

care

Compulsa ig-itur ad protiatum recurrere auxilium, candelam ad modum corporis sui factam, in honore ac nominc beates Mulieris accendi prascepit.

sa-

Quo

facto

tamquam

si ig-nis

morbi mate-

riam eonsumpsisset,
*

eodem tempore consumpta

Forte

uund

est infirmitas, quo candela. Surrexit mulier incolumis, et sanctissimaj debens Feminaj, quo * sanitati
restituta,

nitatem, operante per eam sponso suo Domino Jesu Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia secula seculorum.

Ameu.

professa mutaret,
inter

quam

non prius hujus mundi procellas evasit, monacham, mores in melius com-

ANNOTATA.
a Nescimus quid proprie significet illa vox felex, eamque in variis Lexicis frustra quxsivimus. Quidsisit errore typothetx vel amanuenszs et pro froelex fuerit felixi? Certe in hanc Hildeberti lucubrationem nonpauca menda irrepserunt ut margine vel notis observavimus ; sed ea sphalmata non nisi ex conjectura corrigere possumus, cumActa illa S. Kadeg-undis tantummodo
, t

qux

vinum,
pauperibus eroijandum
prodigiose
senaii

51 Porro beata Radegundis inter cetera gratia-

rum praconia, quibus

vit,

Christi Ecclesiam illustra-

tmd-

tiplicari,

puro affectu veram amplexata est paupertatem, ut de rebus, quas ipsa monasterio delegavorat, nihil proprium duxerit, nihil omnino alieni dedent absque suae licentia abbatissa?.

Quapro-

iundendo.
et

exhaustum non non deficeret erogatum. Certamen imisse yidcbantur et vacuando Mulier et gratia rennnueretur,

octo ferme modiorum usui eju abbatissa destinavit, unde quibus vellet larg-a dispensatrix ministraret. Huie autem vasi tantam Dominus infudit abundautiam, ut

pter

vinanum vas

m hac umca editione habeamus.

mirant

habuit reveiationem ante mortem,

52 Conatus inanis conatus meus, si singula qu per illam Dominus operari dignatus est, memoriffl studeo commendare. Supersunt enim plu-

mua qmbus

ktiufl daruisse uura dilatione pramiii longa

non s.Ium vivens,

Chnsto

se d et dormiens memoratur. Ea sane

taquedcsiderio caBlcstium tabesceret gaudiorum juvema e. apparuit, statura eminens, et in vultu

traheret suspiria, to-

divmam

prrcferens

aecedentem

dum

ejusque blanditiem vereretur,- Quid, inquit ta n

venustatem ; quem proprius Mulier sanctissima forraXt

I

tahs szt sensus: Quamdam tumefecerat hydrops etc.

tunc prostratam aut genuflexam orasse. c Certe in hav periodo atiquid luxatum est ut enimsyntaxisvaleat pro lethalis hydrops leaendum est lethali hydrope vel hydropisi, ut inmargine observammus. Quod si forte Hitdebertus verbo tumuerat active pro tumefecerat usus fuerit tunc pro q Ua3 dam substituendum est quan(dam, itaut
:

b Hildebertus videtur hoc verbum genita deduxisse aut composuisse a substantivo genu, ut ex sensupatet, qui evidenter indicat, Sanctam

monacharum

lethalis

nShiC u s urP atur pro mensura, itaut Bildebertussignificare velit, uterum antea hydropzsz tumefactum ad

mJ!^f

me

pnmam

aS qUJE re S P sita tibi tot apud ' r piaanw. l n diademate capitis mei noveris te
esse

mensurameodem
d

pristinam formam sZe

dierediisse
liC

gemman,

lis dictis,

juvenis

elnuif

vermis vocetur an)n^TT J ** EMeh sorex ammahltudwodsupra ab ipso

appetlatum

-E>

DE

DIE DECIMA TEETIA AUGUSTI.

93

DE

S.

RADEGUIYDE YEL
ALIIS

MDIGUNDA

RADIANA VIRGINE

IN CASTRO WELLENBUEGICO SUEVI.E, PROPE AUGUSTAM VINDELICORUM,

SYLLOGE HISTORICA
Publicus Sanctse cultus, qusedam gesta,
dnc* nwEM

G. C.

et gloria

posthuma

S<*tem
hujus Virginis cotiigi-

-r\egina> Radegundis subjungimus aliam ejusde ere noniinis Sanctam, eo quod hxc \\ f -*- y nullum certum aut fixum venerationis diem habeat, ut ex infra dicendis apparebit. Etsi autem
hcec hitmilioris conditionis Virgo

3 Matthesus Raderus tdnio 3 Bavariee sanctee cui Rodtpag, 156 in Actis B. Notburgee vel Nuppurgee, ru$dm$i.

mns

cum

altera

illu-

stri

Radegunde prseter nomen

et

eximiam erga

leprosos charitatem nihil in gestis

commune

ha-

buerit, tamen publico populi suffragio, eeque ac nobilis illa regina, inter Ccelites relata est, ut scriptores Germani passim testantur, his

queepari charitate victum pauperibus afferre consueverat, similem alimentorum mutationem narrat, et ea occasione ibidem de Sancta nostra sic obiter meminit Non dissimilem historiani Aug-ustani Annales continent in Vita S. Radegamda?, nisi quod illa territa, per mendacium, quod Deus immissis in illam lupis
ancillcV Rotienburgicee,
;

"" l,ade a '

V,

Ex

auctoribus primum audiamus Carolum Stengelium, eruditum Ordinis Benedictini abbatem, qui
in

cap. 59

Commentario rerum Augustanarum parte % num. 6 immemorabilem hujus Sanctte

idem scriptor in Bavaria pia pag. 108 et 109 inter gesta Maroldi Religiosi Understorfensis simile miraculum
punivit, postea excusarit. Preeterea

refert hoc

cultum confirmat his verbis : Hic inserenda venit, quae alias certo anno adscribi non potuit, beata Radiana sive Radig-undis virg-o, Wellenburg-i prope Aug-ustam in castro Lang-iorum patriciorum Augustanorum ancilla, charitate in pauperes, praecipue leprosos, eximia, miraculis clara. Colitur specialiter in capella ad radices montis et castri Wellenburg-,

modo Deferebat olim elephantiacis aliquot panis crustula, et nonnihil de vini latice, occurrensque forte suo prresidi (ad quem jam ali:

as de nimia in pauperes liberalitate delatus erat)

dianae sive
in

olim sanctae Ursulae, hodie sanctae RaRadegundi sacra, in qua huinata est
:

deprehensus et severius objurg'atus rognquid portaret, affirmavit, se lignum et lixivium ferre factumque momento temporis uti mensa, quam ferebat, iu materiam et lixivii liquorem, obstupescente praasule, verteretur, ipseque, quo tendebat, abire juberetur. Tum Raderus hac occasione rursus de Sancta nostra ibiveluti

tusque,

mausoleo a terra elevato

mcdliii
,

octo Cardinales an-

dem sic mentionem

digium
in sanctae

no

die

xiv

Maii,

indulgentias

eidem

facit Prorsus huio simile proRadegaindis , ancillse Wellen:

cappellae sanctae Ursulee,

alias beatae Radig-undse

burgensis,
fra

Vita

leg-itur,

qiue

non

procul
dissimile

Auin,-

sive Radianae dedere, in litteris Peiri Cardinalis et episcopi Augustani deannoMCDLxm, die xivAprilis

g;usta singulari sacello colitur. in

Non

sancta

Notburga

Rottcnburgica

reco-

nominatur cappella sanctarum Ursulaa et Radigmndae; hodie sanctae Radegundis tantum nomine nota
est.
?x tjiiodam
rtxiraculo.

gmosces.

P
,<

4 Ceterum in supradiclo Aclorum compendio quod imagini Augitstantv privflgiiur, postkuma

vt iiunu

niatf&ui

Nam satis clare

S.

intelligo,

an sacellum

istud,

Radegundis statim post obitum sepulta est, antiquitus soli S. Ursulee virgini et martyri dedicatum fuerit, an vero tunc etiam in honorem S. Radeg-undis nomen utriusque Sanctec gerere cse perit. Quidquid sit, a Stengelio inter Sanctos Auguslanos, quos Dominicus Custos ceelator anno 1601 Augustee Vindelicorum elegantibus imaginibus expressit, in tabula xxn repreesentantur gesta hujus Sanctee, iisque pre?figitur sequens elogium, sive Actorum compendium : Sancta Rain quo

Radianye vel Radcg-undie gloria his paucis verCorpus Augustam vectum, ut in domini monumento honoris causa scpelirctur, divino monitu eo revectum est, ubi cum viva Leprosos coluerit, nunc ecclcsia condita, ipsa defuncta colitur. MatthaeusL.uigu^, clara et vetust;i patrioiorum
S.

bis explicatur

familia Aug'ustaj natus, S. R. E. Cardinalis, et Salisburg-ensis archicpiscopus,

bus ex auro et argento

davit,

memoriam prsegrandinummis posteritati commenIlisce subnectitur

quorum

infra

ectypon.

diaua, sive Radig"undis virg-o, Welenburg-i prope Augnistam ancilla serviit, charitate in paupehis cum lac praecipue leprosos, eximia res, aliquando et butyruin eleemosynae nomine deferobvio domino in lixiviam et pectinem ret, ea quibus alias lavandis curandisque leprosis versa, uti esset solita, illo abeunte, in priores iterum
:

utraque facies nummi, seri incisa, in cnjusuna parte exhibetur effigies Matthsei Langi, et in ejus
circuitu pricici' insignht
iiubif.itt.tlis

insc/ubitiitur
\

Atque dum ejus g'cneris officiis enixe iucumbit, luporum laniatu in proxima sylva misere habita, tertio post die morlem sancte obiit
species reversa sunt.

hiecverba: Matueus; eps, Alban. C wi."*. a\u ya^ Salisburg. f. In ipso autem nummo sub ipsius mdxxxvui. Ilanc effigie annus ita exprimitur nummi partem, qiuv ad rem nostram parum aut nihil spectat leri incidendam non duximus. In attera vero nummi parte repnvsentatur capiie radiato, quod sanctitatis indicium est, ipsa
:
:

effigies

04 efKaies Sanctie, a

DE

S.

RADEGUNDE VEL KADIGUNDA

temporis, ut lac ct butyrum, quod feverteretur in pectinem et lixivium, atque heri stomachabundi factam a Deo metamorphosin objiceret. Itaque ab hero pacifice dimissa , lac et

6.C

duobus lupis incursatx, quam imitanjussimus. En caZtorem nostrum exacte

ipsam.

momento
rebat,

1)

butyrum sua specie donatum ad elephantiacos defamelicosque refecit, Nemesi tamen divina leve excusationis mendaoium immissis in ftadeg-undam lupis puniente cum enim post cnumeratulit,
:

tum

miraculum Radeg-unda ex arce per silvam

misellis

transiret ad leprodochium,

elophantiacis

de more opem et servitium exhibitura, ab irruentibuslupis invaditur, dentibus laniatur, ac a fug;ientibus bestiis seminecis rolinquitur atque deseritur. Deincepssic desertaatque inarcem reducta, expiata

in

honorem
:

ip$iu$cuii*

Corbinianus Khammius ex Ordine S. Benequi anno 1709 Ilierarchiam Augustanam typis vuigare coepit, antiquiorem ejusdem rei nummum vidit, ut parte i istius Operis, cap.
5
dicti,

per diram mortem levissimi mendacii pcena, intra triduum eraigravit ex hac calamitosa ad vitara sine flne beatam. 8 Ne quis dubitet de sanctitale pise hujus Ancilhv, eo quod a lupis vidnerata fuerit, et non

nt S, Grcgo.

rius

Mag~
Ponti-

diu post ex

illa

isesione obicrit, hic

meminisse

nm
fex,

6 classe 3, sect. 10, sive pag. 255 testatur his verbis: Anno mdxxi pnenominatus Matthaeus Langius, disjectis cappellse S. Radeg-undse seu Radiau nte muris, iiovam ecclesiam et per Joannern pro-

oportet istius prophetce, qui ob levem inobedientiam a leone in via interfectus fuit, ut libro 3 Re-

episcopum Salisburg-ensem consecrari procuravit, nec non memoriam rei factse copiosa moneta tam
Burea
g-avit.

quam arg-cntea in Numisma aureum

plures et posteros propavidere noninerui. In nu-

mismate arg-enteo una focies pneter annum mdxxi expressum, continebat archiepiscopi effig'iem cum circumscriptis ad marn-inem his vocibus (Ma chieps. Salzburg. O ac Epus tiieus Cakd. Aii.

Passim sacrse Scripturse interpretes asserunt, cutpam in hoc viro Dei sotummodo venialem fuisse, et prophetam istum, quantumvis violenta morte subiatum, justum et sanctum agnoscunt. Audiamus Gregorium Magnum, qui lib. 4 Dialogorum cap. 21 occasione hujus propheLv ad propositum nostrum ita disserit Cum scriptum sit, justus quacumque morte
13 narratur.
:

gum cap.

prseventus fuerit, justitia ejus non auferetur ab eo,

electi,

Gurcen Ojnimirum
In altera
deg"unda,

intermixtim insig-nibus. facie cernebatur S. Radiana seu Rapositis

qui procul dubio ad perpetuam vitam tendunt, quid eis obest si ad modicum dure moriuntur? Et est fortasse nonnumquam eorum cul,

duobus

lupis
:

impetita,

cum hac ad

mnrg-inem inscriptione Sancta virgo Radiana t pro nobis Deum. Ex his aliisque infra referendis apparet, S. Radianam seu Radeg-undam
oi;a

minima quae in eadem debeat morte Quod sacra quoque testantur eloquia; nam vir Dei contra Samariam missus quia
pa,
licet
,

resecari

per iuobedientiam
in
est

in itinere comodit,

hunc

leo

eodem
:

itinere occidit.
stetit

Sed statim

illic

ab immemorabili tempore sive centum annis ante decretum UrbaniVIII Pontificis pubiicumcuttum
habuisse.
nihiltjur

scriptum

Quia

leo juxta

asinum, et non come-

tanetitati

rjns o/fivif,

Caroius Stengelius in Chronico AugustancV, quod anno 1620 Germanice impressum est, apud nos iib. 4 cap 7 narrat pleraque ejusdem Sanctse gesta quse taudatus
6 Prasterea
ecclesitv
,

pag. 253 et sequente Operis proxime citatisic Latine interpretatus est Vixitcircahsec tempora (paulo superius egerat de Wolfardo prse:

Khammius

re ostenditur, quod peccatum inobedientise in ipsa fuerit inorte laxatum; quia idem leo, quom viventem prassumpsit ocoidere, conting-ere non prfesumpsit occisum qui euim occidendi ausum habuit, de occisi cadavere comedendi licentiam non accepit, quia

dit leo de cadavere.

Ex qua

is,

qui culpabilis in vita fuerat, punita inobedientia,

erat jarajustus ex morte.

Esec

cum proportione

suie Augustano,
Christi ancilla
ot.

virg-o llade<runda, aliis

qui anno 1300 obiit) piissima Kadiana,

appiicari possunt huic sanctse Virgini, quse a lupis non est devorata, etsi ab iisdem tethaliter vulnerata fuerit.

a conjug-e doniini possessoris arcis TTellenburg', e patriciis Aug*ustanis rortneris oriundi, conducta,
et in stabulo pecus curare jussa, pietate in

Deum
imple-

ac charitate
tiacos,

in

pauperes, et potissimum in elephan-

9 Sanctus Joannes Cassianus Coltatione 7 cap. 25 agens de energumenis, ad rem nostram ita ratiocinatur Ceterum corporaliter tradiios satanae
:

el S.

Joan-

ncs Cussianrts

ex vio-

eximia. Ag-reste
dofuncta,

suum famulitium

vel infirmitatibus

vit ad heri hcraique

positis

placitum; sed laboribus iraDeo vaeabat, ctelum precibus

caalestibus

mus
lis

magnis etiam viros sanctos novipro levissimis quibusque delictis, cum in ildie patiatur invenire divina clementia,

tenta morle proplietx

ne tenuissimum quidem naevum aut maculam in

cordis

petebat,
cerosis,

epulis explebat, ulet quibua vetusta scabie caro tuberibus

mentem

illo judicii

psoram et furfures absterg-ebat ulcera emung-ebat, atque panis crustula, mensse analecta, lac et butyrum, hnjusmodi elephantiacis
obsita, inserviobat,

eorum scoriam secundum propheimo Dei sententiam, excoquens in prsosenti, ut eos tamquara aurum vel arg-entum ig-nituin ad
tge

omnem

illara

deferebat.
'/14(1(1

g-atione transmittat.

ti/tiV

ne divina
lcthaliter
it

cio

lupis

!. .11

Occupata aliquamdiu in hoo charitatis offiEadeg-unda ad leprodoohium haud proeul ab arce "Wellenburg dissitum, lactis et butyri ba
7
,

perpetuitatem nulla indig-entes poenali purTum post alia capite sequente ratiocinium suum vioienta morte prsedicti proita

phetm

confirmat

Quod

in illo propheta*

atque

homine
tiae,

Dei, in tertio

Regrum

libro manife^te vi-

faerit,

jula propor;ins suo hero

tremebunda

occurrit.

Ab

diraus impletum, qui pro culpa unius inobedien-

eo igitur Radog-unda (jam antehac a domesticis de inrideli quasi servitio aocusata) velut deprehon-

quam tamen non

,

de industria, nec vitio pro-

sa severius objurg-atur. Quid portaret, qmesita; se pectinem et lixivium ad porriirinosorum capita lavanda ac mundanda ferre affirmavit. Factum

sed alterius circumveutione contraxit confcstim a leonc contcritur , ita de eo Scriptura narrante Vir Dei est, qui inobediens
:

priaj voluntatis,

fuit ori Doraini,

et

tradidit

eum Domiuus

leoni,
et

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

95
G. C.

eum juxta verbum Domiui, quod locutusest. In quo facto et soiutionem delicti praesentis atque erroris incauti, etjustitiae merita, pro quibns prophetam suum Dominus temporaliter tradidit
etconfregit
vexatori, parcitas ipsa et continentia prasdatoris ostendit, quia nihil penitus audet voracissima bestia

curavit, in

dum

sed

charitatis

SUS nobilis familiae sepultura human Numinis provisu ad leprodochium a Kadegunda exercitae officinam, reve-

ct

ains ex-

empUs

de tradito sibi cadavere deg-ustare. 10 Sednetam severa Dei ultio tantum in veteri Testamento usitata videatur, Cassianus ibidem subjungit duplex sui temporis exemplum, et pri-

mum refert his verbis

Hic igitur abbas Paulus in tantam cordis puritatem quiete solitudinis silentioque profecerat, ut non dicam vultum femineum, sed ne vestimenta quidem sexus illius conspectui suo pateretur offerri nam cum eidem perg-enti ad cujusdam senioris cellam una cum abbate Archebio ejusdem solitudinis accola, casu mulier obviasset, offensus occursu ejus, lanta fuga ad suum rursus monasterium (praeterrnisso , quod arripuerat, pise visitationis officio) recurrit, quanta nullus a facie leonis vel immanissimi draconis aufug-eret, ita ut ne memorati quidem abbatis Archebii revocantis eum clamore ac precibus flecteretur ut quemadmodum propoad requirendum senem
\

ctum, honorificentissirae conditum fuit. Fama et pictura docet, sarcophag"iim Radegundaj una cum ejus corpore plaustro impositum a junctis bobus per declivem campum et Vindam amnem sine ductore ad dictum leprodochium esse devectum, ibi depositum et sepultum ubi mox capella e fundamentis excitata, anno mcdl reuovata (Khammius hoc loco citat Stengelium in Annal. eccles.
, :

lib. 5

cap. 7 fol. 153, qua citatione Chronicon ipsius ecctesiasticum Gemianice editum designari opinor) et ob creba miracula a Cardinalibus et
episcopis fuit indulgentiis dotata....

Anno mcdlxiv

capella sancta: Radegundae seu Rudianie dedicatur

honori sanctarum Ursulae et lladegundae a Judoco Ordinis Proamonstratensis Canonico Regulari episcopo Adramytteno, pro episcopo Augustauo. lu
litteris Petri

Cardinalis episcopi Augustani anno

MCDLxm,

Aprilis die xiv datis, nominatur capella

suerant, ccepto
zelo
castitatis

itinere
et

pertenderent.

Quod
sit

licet

puritatis

ardore

factum,

tamen quia non secundum scientiam prsesumptura

sed observantia disciplinse justasque discretiomodus {non enim solam familiaritatem, quaa vere est noxia, sed ipsam quoque
est,

nis excessus est

sanctarum Ursulae et Radeg"uudis. Nostri quoque Annales referunt, adesse litteras ab octo Caidinalibus die xiv Maii auno mcdliii datas pro indulgentiis iu sacello sanctffl Ursulae alias sanctae Radegundae lucrandis Prse manibus habemus Germanicum earumdcm indulgentiarum apographum; sed cum authenticum diploma verosimiiiter Latine datum fuerit, operse pretium non censemus iltud rursus ex lingua Germanica in Latinam
transfundere.
13

fig-uram

sexus illius credidit exsecrandam ) tali confestim correptione percussus est, ut ejus universum corpus paralyseos valetudine solveretur,

Porro Khammius ibidem

sanctffl

sic pergit

Anno

aimquegfo
''

nullumque in eo membrum penitus explere suum proevaleret officium siquidem non solum pedes ac manus, sed etiam linguae motus, quo elocutio
:

Radegundee ossa prope capelhejanuam hactenus recondita, ex jussu Friderici Comi tis de Zollern episcopi Augustani in chorum ante
mcdxcii

r P'siijni*

nwn*

vocis exprimitur, ipsaeque aures ita auditus proprii

amiserunt sensum, ut in eo nihil amplius ex homine, quam immobilis tantum atque insensibilis fig*ura remaneret.
io vi

principalem aram fuere translata, Udalrico dc Rechberg' cathedralis ccclesiae decano translationis solemnitatem celebrante. Dein auctor ille ad annum
Christi 1507 meminit de Maithsco Langio,
ay^cis

Weltenburgensis domino

qui postea

monetam

Tcsta-

11

Eo autem redactus

est ut iufirmitati ejus nullo

mentidcmonslrant.

modo virorum

diligentia deservire sufficeret, nisi

:

sola ei muliebris sedulitas ministrasset

nam

delato

ad coenobium sanctarum virg-inum cibus ac potus, quem ne nutu quidem petere poterat, femineo ing*erebatur obsequio,explendisque omnibus necessitatibus eadem illi dilig-entia per annos fere quatuor, id estusque advitae suaeteiminurnserviebat. Qui cum
tanta esset

omuium membrorum

debilitate constrisensi-

ctus, utnulli in eo artus

vivacem motum ac

bilem retentarent, nihilominus tanta ex eo virtutum g-ratia procedebat, ut cum de oleo, quod cadavere
suo potius, quam corpore contigisset, ung-erentur infirmi, confestim cunctis valetudinibus curarentur; ita ut super hac ejus valetudine etiam ipsis
infidelibus evidenter apertequc claresceret, etdebi-

et argenteam in honorem 8. Radianffltfei Eadegamdae cudi jussit, ut superius retuiimus. Post hsec ibidem narrat, quando dominium castri Wellenburgensis transierit ad nobilem Fuggcrorum familiam, eamque rem explicat his paucis verbis Anno mdxcvii David Ung"iiad Baro de Sonnenberg arcis Wellenburgensis possessor, tam suo, F quam suorum liberorum cx conjuge Laug-ia procreatorum nomine, eam vendidit Jacobo Fuffgero: unde ex hac illustrissima Fuggerorum familia descendentes, dominii Wellenburg hodiedum beati

auream

sunt possidentes.

Denique Khammius nos de publico et hactenus perseverante hujus SancUv cultu ita certiores reddit Anuo mdcxci sanct Racleerundffl ossa,
14
:

wufmui im
lem tptiui

niUum,

litatem

membrorum omnium
et

dispensatione atque

amore Domini contributam,

sanitatum gratiam

antehac grandi lapide teeta, fuerunt elevata, ad modum staturffl humamc composita, ac eleganter cxornata, illustrissima Comitissa Fuggera de

pro testimonio puritatis ac manifestatione meritorum ei Spiritus sancti virtute praestari. Deinde

idem sanctus scriptor narrat aliam terribilem abbatis Moysis punitionem quam hic brevitatis
t

causa prsetermittimus. Jam ab hac digressione in viam revertamur, et referre pergamus ea, qum post mortem hujus sanctie Virginis nostrse contigerunt.
Ex honorifica

Wellenburg- etc, nata Baronissa de Neuliaus, pneter cimelia, pretiosissimam suam tunicam holosericam auro tilatam et acu phryg-ia pictam, ad exornandum liberaliter donante. Post hfflc sanctffl Eadeg-undae corpus sumptuoso vestitu prfflfitans Dopoat Pentecosten cx ecclesia Berekheiminica mensi sub solenni processione in suam ecclesiam fuitdeportatum, ante principalem aram repositum Leoae omnium oculis expositum, prsentibus DD. Frey ecolesiffl cathedralis Aug-ustamc dcnardo gcucrali, Joanne cano, Francisco Zicg-lcr \irario

Sanctx Mpultura,

12 Laudatus Khammius parte i Hierarchim Augustaniepag. 254 et sequentibus sepulturam

S.

Radegundte,

et

reliqua ad

posthumam
:

ipsius

gtoriam spectantia sic prosequitur Dominus arAugucis Wellenburgensis Portnerus, patricius

stanus, beatse Ancillae fuuus Aug-ustam transvehi

Aug-ustin notario, et ex quatuor-viris Canonico. Anno mdcciii antequam Augusta obsidione premebatur, idem sanotffl Radegundffl corpus in urbem secuntatis 16

Augusti Tomus III.

96

l)E S.

RADEGUNDE VEL RADIGUNDA

dine concurrente.
Ifi

unOM
G.C.

et stvuritatis causa fuit translaturo,

apud PP. Or-

D
Miieoaam.
altcri $hni-

dinis

PrfiBdioatorum

depositum.

armorum
nica
iii

cessante,

anno mdccv

Dein periculo iterum Domi-

Cum

itaque certus mortis ac venerationis

sit,

dies nobis ignotus

secuti

sumus concilium
t

post

Penteeosten

solenniter fuit restitu-

tum, ct in mausoleo suae ecclesiaj honorifice collocatum; ubi hac adhuc setate visitur et devote colitur.
tta etrhtm
veneraiionis

diem ignoremu$,

At ex his omnibus nondum scimus, quo che Radiana tWRadcg-unda obierit, aut quo fixo die quotannis colatur, etiamsi suspicemur, annuam
15
S.

P. Henrici Lamparter, i?i Bibliotheca Societatis nostrx propter varias lucubrationes recensiti qui Augusta Vindeticorum ad Henschenium nostrum anno 1666 ita scribebat: Tarde respondeo R. V., quia nusquam indag-are potui, quod de beata Radeg*undeseiredesiderat. Nec ordinarius loci, nec ullusalioruin, quos id oportuit nosse, scit, quo die
sitmortua.

ft nominit Sanot* aub-

junxcrimut.

ipsius

memoriam

celebrari

quadam Dominica
.

parietibus templi ejus, in quibus pi-

post Pentecosten, quia laudatus Khammius parte 557 et 558 de sacel1 Hierarchim Augustana* pag Eclo seu lemplo hujus Sanctx habet sequentia
:

cta fuerat ejus Vita, coloresdefluxere; sepulchralis

lapis etiam nihil

amplius exhibet certi de die obitus.

clesia

paroehialis Berckheimensis
filiales,

nexashabct
S.

unam

iu

duas sibi anBanacker, alteram ad

sanctse

Mitto copiam indulg-entiarum ejus Sanctfe intuitu datarum templo. Suaserim res hujus poni die xni

Radegundam seu Radianam prope arcem WelEcclesiae filialis

lenburg"

Radegundse

enccenia in ipso sanctissimse Trinitatis festo perag-untur. In eadem ecclesia sermones sacri tempore Feria quinta pomeridiano Dominica Palmarum Ccenze Domini, et Dominica Paschse ad populum dieuntur. Lucrantur quoque hic indulgentias plenariee DominicaquartapostPentecosten, ad sacrum thesaurum aequirendum mag-na hominum multitu,

Radegundae Atque hsec est causa, cur S. Radeg-undem ancillam hodie Operi nostro inserere, et Actis S. Radegundis reginas subnectere voluerimus. Ecce omnia, quee de cultu et gestis illius sanciee Virginis detegere potuimus, etsi forsan in monumentis Wellenburgensibus aut aiiis scriptoribus Germanis plura reperiantur, quorum notitia ad nos nondum pervenit: E
reg'inre, quae

Aug-usti velut appendicem ad res S.

celebratur eo die.

M
P.B.
Vehsus an
num
ikixx.

S.

LAUDULFO
EBROICIS
IN

EP.

ET CONF.

GALLIA

e S. Laudtilfo, seu

Cultw onliquita*.

dem

Landulfo Gallice saint Loul episcopo Ebroicensi, egimus ad diem xi hujus mensis, ubi de S. Taurino, episcopo itiEbroicensi, in Historia inventionis ejus pri-

raw^per Landulfum divina revelatione bis monitum seculo vn accuraLv, et per anonymum istic editum descriptse seculo ix. Juverit vero hic tantisper ad ilium redire, tamquam ad testem Laudulfianm sanctitatis et cultus nunc quidem antiquissimuni; nam auctor libelli de Vita S. Laudulfi,

perrexisse, et in itinere audivisse choros ang-elorum psallentium, ac dicentium Beatissimi Taurini laudanda est hodie festivitas, cujus ling*ua fulg-et in ecclesia : m. Hoc vero nuntiasse Viatori,
:

epi-

scopo suo post cujus decessum omnium suffragiis ad episcopatum promotus, die ac nocte deprecabatur Dominum, ut thesaurum de reliquiis S. Taurini sibi indicaret. Quin etiam post anni circulum eodem
:

quem

hic

num.

i,

ut seniorem, citat, jani

intelliges.

dudum

mtercidit; uti

mox

Hodiernam porro
,

ad eumdem locum, ubi audierat ang-elorum cantum, cum solo comite rediit, atque iterum prostratus in oratione, meruit caslestes illas voces audie
dire
:

lucem ejus venerationi ab immemorabili tempore consecratam fuisse satis indicat Grevenus ad huncdiem in aucto a se Usuardo editoque anno
1515
S.

rus
^

sed erat anxius et ig-narus, quo loco thesau- p

ille lateret.

3 iv. Propterea vehementius

Deum

orabat, ut hoc

Landulphi

memoriam annuntians. Eodem

,

quod habemus Ebroicense excusum Parisiis anno 1586, festum ejus et Officvum cum Lectionibus novem ritu duplice cetebrandum prtescribit. Secutus est Saussayus in Martyrologio suo Galticano, iongum ei hoc die
texens elogium.
Ac:a

die Breviarium,

Tandem elevans oculos, videt a terra usque ad cselum columnam pertingentem, instarsolis claram. Quo in loco fodiens accepto
faceret.
Hic requiescit beatus Taunnus, primus episcopus Ebroicas civitatis. v Locus vero occurrit in via venientibus a pago S. Landulphi ad ecclesiam episcopalem Ebroica urbis, in quo nunc spectatur amplissimum monastermm et sepulchrum subterraneum S. Taurini Tum vero Landulphus ecclesiam lig-neam sepulcro lmposuit. vi. Sed cum ad inventionem illarum rehquiarum miracula quotidie plurima
:

llh

mamfestum

e*

Brcvia

rio Ebrol
tcnsi.

sarculo, reperit scriptum

Acta

si requiris,

antiquiora non supersunt

quamqusededimusiniaudatamox Historia inventtonisprimce S. Taurini; cum qua siconferre

ptacet Lectiones sex priores Breviarii jam indicati, eccas tttas i. De : Landulpho, Ebroicensi episcopo, mhil scriptum reliquit
antiquitas,- nisi

et

maxima

fierent, in illahistoria narratur,

tum temporis post hujus obitum apparet vixisse BUD Uodoveorum iraperio et monarchia [in] Galms. ii Dieitur enim Lotarii tempore, cum Ebroieensee Canonici tum ex finitimis agris in civitatem addmnaOfficia perag-enda quotidie
expagourbi vicino, qui S. Landulphi etiani imncnomenretinet, ad sacra matutinalia cuin
et ipse

ex histona inventi corporis beati Taurini aliquan-

quod

brum confectum de Vita S.

paulo post fuisse liLandulphi, qui intercidit,

cum

e inquomultadeinventione illarum reliquiarum etmiracuhs; ac de sanetitate, operibus bonis, et mentis ejusdem B. Landulphi scribebantur. Miramur, mhtl hic notari de corpore S. Landulphi.

illud xn

couvenirent

diem

Martyroiogio universali ad hunc

diserte asserat Castellanus esse in ecclesia

o. laurini.

DE

DIE DECIMA TEUTIA AUGUSTI.

97

/I.L

DE

SS.

MAXIMO ABBATE, AMSTASIO

AC ALIO ANASTASIO

MOMCHO

ITEM MON. ET APOCRISIARIO

ROMANO CONFF.

CONSTANTINOPOLI.

COMMENTARIUS FRJEVIUS.
S
I.

J.

P.

S.

Maximi nomen,

natales, illustre in aula

munus quando com-

mutatum cum
wlsam
7<mctusr'e

monasticoinstituto.

~\ /T aximus

vitm sanctimonia, doctrina, scri-

aenomim
Maximus

U M.minibus,
p ro ea
,

\\wP tis

>

oxantlatis
exiliis

pro orthodoxa

dem subditur. Imperavit Heraclius ab anno Chriusque ad 641 Longissime ergo aberranl avero, qui Constantinum Pogonatum hic obtrudunt, quem Sanctus numquam imperatorem visti 610
.

fide

certa-

serumnisque, nec non fuso

sanguine longe clarissimus, tanti nominis

mensuram egregie adimplevit, prout perspicuum B fiet cum ex Viri Vita, tum ex hoc, quem eidem preefigimus Commentario. Ad Sancti nomen
alludit S. Anastasius presbyter et apocrisiarius

dit,

mortuus utique anno CC2

iite

vero impejj

rare dumtaxat ccepit anno 6GS.

3

Hinc corrige Menologium

Augusti
sic

Sirleti,
:

diemxm

habet

Romanus, de quo pluribus infra, in epistola sua ad Theodosium presbyterum Gangrensem, quse
exstat in Anastasii Bibliothecarii Bedis Apostolicas Collectaneis, habeturque inter Opera varia aSirmondo vulgaia, tom. 3 col, 375 novissimae editionis VenetcV, ubi leguntur ista Ego igitur
:

quod ad Commemoratio
sub

.. ,,,,,

"''

Constan

sancti Patris nostri

Maximi

confessoris, qui

tino Pogonato)

imperatore Constantino Pog-onato summus philosophus, vita et sermone illustris, relictis omnibus,
factus est
tino,

monachus. Corrige item Mensea magna

i

typis edita
cui
:

exig-uus

memornim justorum

illorum, qui Con-

pote

Vixit Maximus imperante Constaucognomentum Pogonato, Ileraclii neac Synaxarium, quod est apud Combefi-

stantinopoli ob verse fidei adversus Monothelitas confessionem passi sunt, et prsecipue Maxiini revera meg-isti (hoc enim Masimum nomen insinuat) sermone
etc.

sium tom.

i Operum S, Maximi pag. lxxxix ubi diciiur imperatore Constantino Pog-onato, Heracliique nepote, maximis lionoribus a superioribus

meo

in prsesentiarum facere volens

imperatoribusacceptus
tyrii S.

etc.

Vitse

denique acMar-

sis

In Menseis magnis excusis die xn hujus meninter alia prseconia, quibus Grseci ibidem

ipsum laudant, dicitur y.iyiuroc M&/aoc. Maxiinus itaque nomine, majorrebus gestis, imo maximus
vere ac proprie
exstitit.

Maximi exemplar, cui prsenotatur scriptor Laurentius monachus Rutiensis inCalabria, et de quo alibi redibit sermo, eumdem errorem committit, dum in scenam iltum producit xara
tovc, xpovouc;

Recte

itaque Joannes

tov

TJjq

'Pu/xl'w

(ja<jilzia.q
.

y.azaplavTO^
est,

Zonaras

in Annalibus tom, 2 pag. 87 editionis

fjieyiarov Matp.G>

KoiVG-Ttxvrivov, b\ jlojywvaroy v/.aXow

Id

Tempoha\l;i-

regiseParisiensis anno 1GS7 vulgatseeum etiam

ribus

Constantini,

quem

Pogvmatum
.

vocabant,

jure meritissimo
his

appellat.

Addi

C
floru.it

sub

fferaclio

imp.,m anla pjus ae-

rens iUust?r

munus

possunt, quse dabuntur inferius 7 sub finem. De sancto itaque Maximo agimus hicprimo loco de aliis duobus Anastasiis postea instituetur sermo. 2 QiicV ad Sancti patriam, illustres ipsius natales, ingenii prsestantiam rara cum diligentia acv ^ r ( u i e conjunctam, nec non ad litterarias vel ab ineunte setate exercitationes spectant, expedit auctor VitcV, quam illustramus s num. 3 et seqq. apud nos. Natales nulla temporis nota ab eo determinatos anno 5S0 affigit Caveus heterodoxus in Scriptorum ecclesiasticorum historia litterariapart. i pag. 322. Jam vero tot ac tam prsestantes natursc ac gratuv dotes, quibus S. Maximus eratprseditus, eum evexere ad summam in imperatoris Heraclii aula dignitatem. Quippe Admirandus iste, sicut ibidem de illo refert idem bio;
.

Eomanorum imperium admiuistrantis. Rectius bet Compendium nostrum Ms CertaminisS,

ximi,
r.azhp

quod desumptumest
:

e bibliotheca Csesarea
6'<rto;

Vindobonensi, dicens
7,fAuv

'O

v.ai
l

Tpio-fj.axzp^To;
errt

Ma;ifAO<; 6 6uo~/,oyr TY,c

l

r,v

zr,;

(3ffi-

ASiaq KwvGTav-o;, uiou Ivoivcravrtvou, tyyivQV 6k 'Ilpa-

xldov. Sanctus ac ter beatissimuspater nosterMa-

ximus confessor

erat imperante Constante , filio Constantini, lieraclii autera nepote. Sub eo utique egregiam suampro Christi fide confessionem

graphus num. 6, sic aetatem suam trausiens quaniquam multa conaretur quotidie, quo vanam
gdoriam
ret...

effug-eret, et vitas

hujus varietatibus non

poterat, ut lateag^eret,

implicaretur... efficere
Etsi

tamen non

autem ipse

talia moliretur et

nihilominus vel contra voluntatem arripitur. Heraclio per id tempus imperatore, ad reg-iam eum benevolentissime accersente, et eorum, qui erant cui acommeutariis regiis, principem instituente quam fuerit gratiosus inpaucis atque utilis, ibi:

ac heroica certamina suo sanguine testata roborataque esse voluit, quamvis multo ante tempore in aula lleractii honoratus ac gratiosus meruisset idque confirmatur apud Sirmondum allegatum col. 3G8, ubi hwc e Grmco versa memorantur: Juberaus g*loriai tuae ire Bizyen, et adducere Maximum monachura cum honore multo atque blanditie, tam propter senectam et infirmitatcm, quam eo quod sit a progenitoribus noster, fueritquc illis noNoitAHiLis. QucV postrema verba Combefisius in observalionibus ad Vitam S. Maximi tomo citato prcvfixis pag. xcvn sic clarius reddidit: Quod amicus ct familiarifl Majorum racorum extiterit, ac illis charus oabitufiflit. 1 Et continuo idem auctor, Quod plane, ait, in notarium primumque a secretis rite conjrruit cujus muneris esset, QOD avclli a latcre impera:

quod ku*

toris,

98
iCCTOM J.P.
toris,

DE

SS.

MAXIMO ET DUOBUS ANASTASIIS CONFF.

Extant
Michaelis
ctae Sophiae

ac IIH semper adesse. cum ad alios viros PselH pulcherrimre epistolas, omnis ordinis, tum prcecipue ad notaprimores in rofcitf? cum is rios eum imperatore agentes
:

Constantinopoli in seriptis suspensam, monasteno aula factus est monachus Chi;ysopoleos. Cangius Constantinopolis Christiarelicta

ntv

tib.

3 pag.

16, Porticus,

inquit, istas occi-

que

provincias lustraret, sive etiam exeroitum cin-umductaret, omninoque extra regiam urbemageret ut cum ad Comneni notarios, velut
seilicet
:

dentales, quas elegantis ac magnifici vestibuli vicem praebent tedi Sophianae, vap^vjxos seu ferulas

laejus asseclaa eique adh&rentes, ac consiliorum expeditionis socios sic blande scriborumqtie ac ~y XP"' ^ '^ P *!** r<P bit T'"> xopufwfy x?i
:

uuffrayuyw

y-al

rolq

p&muq. Pari nobis

fere.cultu iu

nomine a3V0 suo donatas, tradit Silentiarius part. 2vers. 13. Agit etiam ibidem Cangius de vocabuli istius seu appellationis ratione ; cui varia alia subnectit pag 17 et 18, inter quee est illud, Ut Nartheces... olim extra ecclesiam seu potius
.

aulaipsiregi a secretioribus intimisque consiliis,

et quasi administri regenda republica,

quosineam

extra ecclesiae septa fuere,... ita vicissim pro certo haberi debet, posterioribus seculis narthecem

voeamus. Eo ipso munere funetus S. Niwphorus patriarcha, Nicephoro imperatore ex qua aulae et antequam illi scdi prseficeretur
secretarios
;

partem, quam hodie navim vocamus, aliquando appellatam, prout ibidem pturibus videre Ucet. At misso hoc brevi diverticido,

eam

sacrae sedis

familiaritate tantailli styli suavitas et elegantia,

*
/.

redeamus ad propositum.
7

qUBD

miramur, quibus * licuit salutare, cum pari eruditione rerumque ecclesiasticarum peritia conjunctam ; dolemusque non produci incommunem Ecclesise usum ejusque clypeum, cum praesertim luculenti extent codices

quimtam

in ejus Antirrheticis

cur

Memea magna Grxcorum excusa eamdem, S. Maximus ex aula se subduxerit, cum di:

c monatti-

in Regia, Seguieriana, Colbertina

I!

celebribus Pa-

ubtcrvaliu-

Nicephoro Patriarcha CP. consuli potest Historia chronologica Patriarcharum istius Sedis, qucV hahetur ante tomum nostrum i mensis Augusti. Acta vero ejus iltustrata sunt tom. n Martii die xiii apag. 293, 5 Itlud porro ViUv Grwcte S. Maximi woyparisiis

bibliotheois etc.

De

S.

cto Compendio causam allegant, e quibus delibo Postea ista, a nostro Radero sic Latine reddita vero quam perniciosa et aliena a Catholica fide opinio Monothelitarum.. stolide et impie invaluit... decretaque publica, quibus hgeresim suam coufirmabant, publice proponebant, et in ipsa majrna
ecclesia

cum tum

institu-

rum

Constantinopoli aflixa ha^rebant, impiosocietatem et communicationem execratus,

officiis

relictis politicis

et mag-istratibus,

selegit

potius aiijectus esse in

in tabernaculis

domo

Dei,

quam

habitare

nibus explutiutur.

fia.

ffp&Tov rcov p&aiXauav

vitO[x,vyiu.aT<>v

apud Com-

befisiumpag. iv, quod vertit Latine eorum qui a secretis impcratori essent principem, noster au-

sopolim
cti

etc.

peccatorum. Profectus ergo ChryConsuli insuper de hac re potest San-

tem

interpres dixit, eorum qui a cninmentariiserant principem, sic exprimit

VitcV,

quam dabimus,

CompendiumCeesaretV bibliotheCcvVindobonensis
npfiros
iv

toi$ pvffToypayoi$

yeyova$

id est, pri-

Qitom

ott

oauiani

Vii

unefui au
Uvatcdixcrit.

arcanorum scriptores seu notarios loeum adeptus: unde prima Sancti intereos,qui erant imperatori a secretis, confirmatur prEerogaliva. Atque hoc ipsum Mensea magna typis edita clare tametsi GrcVcobarbare significant in in adverso littore ad Chrysopolim in Bithynia proejus etogio, ubidatur eititutus npQTavwplrov, pripe Chalcedonem situm esset (Scutarim vocant, mi a seoretis; in Officio autem, quod ex Tiliano teste Gillio) ab eo tutam salo sestuque stationem antiquo codioe xin Augwsti profertur apud Comquasrere, ac animfe xoivtinriv ut vocat auctor, befisium pag.Lxxxvu etseqq., scribitur npuToao-yjejus scilicet commaculationem et contagiura, ex nptriq aliter item ea vox formatur apud Gretseaulicorum convictu ac cousuetudine, Ioci secessu rum itlivo citandum. Innotis vero et observatio- defugere, id cumprimis illo consecutus, ut Heraclii nibusadcaput % operis Georgii Codini Curopalasecretioribusconsiliis pro oniciimunere haud cogetcv, quod agit de officiis magnw ecclesiiv et auUv returfavere. Hanc tamenmeram sicVitam scribenConstantinopolitamv, quodque anno 1648 Parisiis tis conjecturam existimo. editum est pag. '27 de eo vocabuto dicitur: 8 Nec enim sic palam Heraclius novitati studeUt primum secretarium indicat, ita et judicum bat, jamque Monothelitarum dogma in aula peromnium prrostantissimum. Alia insuper ibidem crebuerat, cum Maximus monachum induit; aut notata invenies. Considi etiam potest Gretserus Heraclii aula>que ea potissimum factio erat, et non in Commentariisaddictum Codinum, qui habenmagis Cleri et episcoporum Athanasii Jacobitse tur in editione ejusdem operis, quam designabam, Theodon Pharan, Cyri, Sergii etc.; a quo proinde pag. 200. At de his plus satis. Nunc cum Vitm utsetutum pra^staret Maximus, non aula solum SCriptore ad alia progrediamur. ac urbe, quam novator episcopus reg-eret, exire <SNarrat is num. 7 Sanctum, rerum caducadebebat, sed ejus tota dioecesi, aut certe paulo in <uda pevLvsum, item novitates in fidem remotius latebras quaerere. Observatio ista Cominvehi cernentem, quando Monothelitarum seota befisu adeo nobis videtur veritati Ecclesiam vehementer labefactaret, consona ut accessisse probabihus esse putemus, Virum in monasterium, sanctum non quod in ndverso littore urbis tam ex luis Monothetiticm fuga, Constantinopolitanx apud Chrysopolim quam ex resitum est rum caducarumcontemptione, viUvque Causam secessus ab aida sic cxponit perfectiCompendium ons desiderio ab aultv strepitu in ChrysopoliCmsareum Vindobonense: Outo* rov rife Movo3eVv tanum monasterium se recepisse. vrry atpetnv Wuv irXaTuvo^v Qxuvri autem xat xparouo-av, xal hicidtemuspotest, quo tempore id acciderit. Hoc yypofus vare5eiffa :v reu vaorrxt fffs &ylx$ 2otpia$ argumentum tractat Combefisius v RwvffravrwoyTr^XEi pag, xovmet ex y.xraXm.rj ra pafffteia yzyovt ns qxuv de ilto affert, sententiam suam confirmat Sanctum ex auta secessisse, Bimam Monofcelitarum ac primi aseharesim dilatatem etcretis munus abdicasse, valescentem conspicatus, ut chara solitudine fruerenec non in
inter
,

mum

Officium sacrum a Combefisio editum aa supra a nobis memoratum. Monachum Rutiensem, ne longior sequo excurrat oratio, tacitus prcVtereo. At Combefisius in observationibus ad S. Maximi Vitam pag. xcvn caitsam hanc commutatcvab eo auliv cum secessu monastico Chrysopolitano, meram scriptoris ejusdem Vitse conjecturam existimans, Potuerit quidem, inquit in monasterio etsi urbi vicino,quodnempe /.ara tbv otvmtipav iiova

F
ample-

sit

xus, inqui7-itur,

mm

nartbece san-

tur, ac

seculi curis turbisque

expeditus, liberius

Deo

DIE DECIMA
i

TERTU

AUUUSTI.

<,<)

tur.

nuo itcm
rnnpore

Deo divinseque eontemplationi... totus impendereQuseergo ad propositam qusestionem faciunt, ex ipso hic referemus. 9 Fatetur quidem laudatus auctor, incertum esse, quod is tempore aulse togam cum lacerna ac cilicio commutarit; diu tamen ante Sergii obitumatque extrema Heraclii tempora, quibuspestifera hoereseos flamma in aulam ac urbem erupit, illud evenisse, argumento, ait, est epistola

ea meminisse juvabit, quando de illa Ecthesi recurretsermo. Sed nunc ad remnostram. Tempus itaque certum, quo S. Maximus ex auta in monasterium Chrysopolitanum seabdidit, quoniam
definire

aICTOM
J.P.

non possumus, non

thesi illud

circum-

Sancti ad Pyrrhum hegumenum, cum is illum jam monachum invitasset, ut suse consentiret novitati, quam a Sergio auctore hauserat, ac scriptis susceperat firmandam, tuentese
vitsc

Maximo non

scribimus, sed hypothesi ac conjecturis. Quid si ergo dicamus, hanc rem gestam accidisse anno circiter Christi G30, Sancti circiter 50, cttm/uerit propemodum octogenarius quando illapassus est,quse narrantur inferius in Vitaapud nos num. 32, ac obierit ayino B68 secundum dicenda 7. Porro hasce conjecturas confirmare conabimur ex aliis ejusgestis, quse subnectimus.

monasticse recenter susceptse tirocinio aut

theologise studio

nuper

salutato,

postquam seculo

valedixerat; sed

(dicamus nos

cum sui rudis animi conscientia summa, pro sui instituti ratione,
.

II.

Dignitas abbatialis in mona;

animi modestia) tum facinorHstemeiHtate, ne sententiam prsecipitaret Nam operum ejus a Combefisio editorum tom. 2 in epistola responsoria ad Pyrrhum pag. 346, Vigent, inquit, adhuc in ine affectus ac vitia, carnemque oppido rebelleni legi spiritus prsevalentem habeo. Quin etsi per hypoB thesim nihil eam in rem quod sit facultatis deesse
temerarius et audax, ut quae in hunc modum divino sacerdotum sunt sancita suffrag-io, pra^umat superordinare? Quidnam inde se-

sterio Chrysopolitano

iter Afri-

canum ab
causa,

eo susceptum qua de
fructu.

quotempore acquo

Biographus

dederimus; quis

sic

noster cap. i num. 8 agit de prsefectura coznobii Chrysopolitani ad S. Maximum delata, nuper enim monachi praefectum ami;

Oineritur
dc temport

quitur? Igitur, uti concludit Combefisius pag. xcviii, diu antevulgatam ByzantiiEcthesim, cujus ipsiuscrimen Maximusin Serg-ium, etsenatum confert, depellitque

ab Heraclii capite

qui Sergii Cleri-

prout ibidem addit sed nec ejus nomen, nec temporis notam, quo id acciderit, idlam apponit ita ut in tenebris hic denuo palpandum quasi nobis sit ac conjecturis utendum quas haud pluris valere votumus, quam rationes pro.
serant,
; , ,

que Constantinopolitani victus precibus, nec non senatus mdulgentia inclinatus, suo eam nomine publicari permisit quse nec tunc forte edita erat, cum sic amicas Pyrrho adhuc monachorum praefecto, pridem ipse monachus dedit litteras; cum hasc Pyrrhi Maximo oblata, illius videantur fuisse praeludia acvelut prodromus, mussitante hactenusinter
:

placitis nostris afferendas.

exverbis

Obseixamus itaque num. 8e 9, Sanctum nostrum matursc admodum acjam provectse setatisfuisse, quando illud onusmagna cum retuctantia humeris tandem suis imponi pemnisit et hudicti biographi
:

jus observationis ratio

Clericos novae hseresis hydra, ac imperatoris prresto-

lante

funde ejus origo ac initia) urbe erumperet; haud satis vero simile, eamjamin aula provectam, ejusque tsedium ea Maximum excussisse, ac monasterio, ex quo illi majores ejus procellse extimendce erant ex Cleri
e Syria

adventum

subquopublice

in

quia inter varias causas, quse munus illud reddunt grave, atque adeo ad illud excutiendum merito poterant Virum sanctum movere, de quibus ibiagit biographus, nidla afferturex prsematura ejusdem setate; unde
est,

suspicari liceat, eum anno circiter Christi 639 aut sequenti, setatis 59 circiter vel 00, dicti monasterii regimini admotum fuisse ob ea prsesertim, qusecirca ejus in dignitate abbatiali decesso-

CPolitani Sergiique patriarchae novatoris vicinia,

addixisse. Hseciile.

C
ilhul accidflric.

quse 10 Verum dispiciamus , quo pacto ea Combefisius protulit, ut probaret , quanam de

,

remnotandanobisoccurrunt. Fuisse hunc Pyrrhum, qui exea dignitate ad cathedram Constansequentia nobis tinopolitanam fuit admotus
,

causa

S.

Maximus aulam cum

vita ascetica

com-

suadent.
12 2n Chronographia compendiaria S. Nicephori hsec notantur Uvppoq repeff(3uTspos ryfc aurfa
:

mutarit, lucis quidpiam suggerant ad figenda prseterpropter perfectioris istius instituti exordia. Famosam illam Ecthesim seu fidei formulam et expositionem, in qua dici prohibebatur imposte-

qiiO S. JVtt-

xffliui

U0Vxis XM&pX(&V
cotto/eo;.

roiv iJ.yji.GzrpiwJ, xat rr/o-Ju.zvo^Xpv-

raceoj;

oz yzvzu.ivr,; aunpjffapviryjffaro^T]

p\
'

rum cum una tum duplex

in Christi dispensatione

uyjva?

operatio, licet interim in ea diserte asseratur in Christo una tantum voluntas, tamquam doctrina

Quse sic interpretor Latin^ Pvrrhus presbyter ejusdem (ecclesise) monachus, nec non monasteriorum prajfectus, et hcgumenus
0',

7,<j.iGz 0'.

sanctorum omnium Patrum..., non hoc anno, ut hactenus ab oranibus creditum, sed superiori publicatam, inquit Pagius in Critica Baroniana ad annum Christi 639. Martinus enim Papa in Secretario m, seu Actione 3 Concilii Lateranensis

Chrysopoleos. Tumultu autem in eum concitato, abdicavit se dignitatepost aunos duos, menaes no-

novem. In Historia Patriarcharum Constantinopolitanorum apudnostomo lAugusti prxfixa, initium episcopatus hujus hsereticiHo-

vem,

dies

apud Labbeum tom.

id

Conciliorum

col.

83, ait,

nothelitse affigiturpag. * 79 verosimititer ineunti

factum duodecima Indictione (textus habet per nuper duodecimam Indictionem elapsam) quse Kalendis Septembris superioris Christi anni inchoaemissa est, Serta. Nam postquam Ecthesis illa ad Constantinopoli coegit pseudosynodum
gius
,

Januario anni

G:J9,

exsilium vero anno 641. Ha-

bemus itaque hic Pyrrhum monasterii Chrysopolitani hegumenum, moderatoremscuabbatem;habemus tempora, quse commode cum nostro ejusdem monasterii Chrysopolitani Abbate secundum
prsemissa combinantur
cessisse

Syrum episcopum Alexandrinum scripsit, ct menut functus est se Decembri ejusdem anni vita anno mox ostendemus. Quare non dubium, quin
,

cur igitur hunc illi sucnon afftrmemus; monasterii Chrysoin ejusdem, uti dicebamus,
;

ex probabili

ratiocinio

eodemque antecedenti edictum illud prodierit, Constantinopolitana habita sit. Hsec postsynodus

politani gubernatione, pricter quod non sdmus hactcnus aliud in tractu CPotitano synony"'.
exstitisse ?

nt

DE

SS.

UAimO

ET DUOBUS ANASTASIIS CONFF.

cum fuisse, nimirumreliquias portus antiqui. Chry r> exstitisse? QuiV cum ita se habeant, ut redeamus sopolis quamquam est suburbana Byzantii, tamen adpriora, nonvidemus quidquam, nobisincomomnes fere Byzantini i^norant, ubi hasc fuerit, ex modare, quo minus iyxitia dignitatis abbatialis eo, quod noinine antiquo exolcto, jam diuium vocaS. Maximi innectamus cum aliqua probabilitate tur Scutaris, nescio, an a Francisne aliquando Byanno Christi 639 velproxime sequenti. abbat crca zantioimperantibus, chryson appellantibus scutum; 13 Neque objicias epistolam ejusdem Sancti ad tutttt eumdem Pyrrhum de qua superius num. 9, an potius a statione militum scutariorum etc. Ceterum cle monasterio, quod, utidiximus, apud ChrytyQvptvov heg-umenum, idieslin ejasdem inscrisopolim situm fuit, nihil hactenus reperimus ptione, hoc w/abbatem; neque enim cumillam quod lectorem edoceamus. Hinc igitur Sanctam epistolam, tum aliam ad monachos Siculos, quse discedentem sequamur. exstatapud Combefisium tom. 2 Operum S. Maximipag. 58, videmus pugnare eitm nostro syste15 QuoDiam vero Romam veterem ad hoc de- *'* Afnca . mate, quod in neutra Pyrrhum vocet suum Sutestabili Monothelitarum dog-mate puram noverat, nnm non ietorlfi periorem vel abbatem nam tametsi S. Maximus similiterque ecclesias Africanas..., his terris re- ^ monasterii Chrysopoiiiani institutum amplexus lictis eo discessit, ut ventati una patrocinaretur, gandx H . fuerit anno Christi 630 circiter, eetatis circiter 50 teste biographo nostro num. 10, et cum orthodo- dio secundum conjecturam nostram supra datam; fiexis illic versaretur. Prwmiserat ibidem, adeo hseri tamen potuit, imo vero in nostro hoc systemaresim illam invatuisse, t^malum immense patete factum fuerit, ut, quando epistolas illas exaret, ac propemodum Orientem et Occidentem torabat S. Maximus. esset quidem tunc temporis tum occupasset. Sed Combefisius in observationiPyrrhus aliorum monasteriorum pr&fectus at bus ad Vitam et Acta S. Maximiase edita, pag. postea Chrysopoleos abbas sit factus idque sive xcvni narrationem biographi sui his verbis casiiistiusfueyntmonasteriialumnus sivealterius, cum gat, qiicV nostro quoque conveniunt Maxirni EoB adeo exstiterit Heraciio imperatori in paucis mam iuque Africam profcctionem sic auctor de- E gratiosus etenim sicut ibidem apud nospag. 78 * scribit, quasi toto jam Oriente et Occidente nova ex 8. Nicephori Historia invenies, Pyrrhum Heliffiresi infectis, nec nisi Koma; inque Africa , seu raclius amabat, ndco ut fratrem appellaret, quod etiam insulis vicinis vig-ente saniore doctrina ac imperatorid sororem c sacro fonte susceperat; sifide antiqua, quin vel in illis nutante; et cum pemul quod eumdem Sergii familiarem fuisse, cu: riculum esset, ne flamma lia^c cuncta brevi absueoque vixissc cog-noivit, in illius locum patriarmeret, is illi suppetias venerit... solam tamenipchalem urbis CPoiitan;c substituit. Atquehxcquisum Africam cog-itasse, quando Asiae loca, et Bidemsunt, qusede inito regiminemonasterii Chrythyniam , ipsamque Constantinopolim reliquit sopolitani a S. Maximo, ac de decessore ejus in nec eo fidei zelo quem auctor comminiscitur mentem nobis venere, qua> tamquam systema nosed barbarorum metu, Persarura scilicet, sic tostrum, sive etiam, si vis, problema eruditorum ta inar^^onegrassantium, ut nec ipsa quidem urbs judicio tanhsper proponimus, relicta cuilibet ilAug-usta ab eis tuta esse videretur, ipse sibi Maxilud vel amplectendi vel rejiciendi ac melius alimusnon unoloco testisgravissimus est. quid inveniendiplenissima Citatdeinfacidtate. de aiteram seu secundam S. monasterii Maximi epistolam Quandoquidem autem de asceterio apud CliripopoliadJorda?iem (imo Joannem) presbyterum, Chrysopolim,
lCCTOftS

J.P.

tanif

</( ijuo
iliillluil-

uti dicitur in Vita nostra

l0C0
fa

notaniur

tudineet tranquillitate pulcherrimus et optimus

non videmur abs re /acturi, si de isio loco nonnullas subnectamus notitiasexPetri Gyiiii de Bosphoro Thracio iibro J cap. ubi mvenies, quod /W^portusma-niest
;

toties /acta

jam

num

mentio

!),-

apelletur autem Chrysopolis, ut ex co, quod PerSffl

cogerent auri

utvero mul.i tradunt, a Chryse

quidam dicunt hunc locum acervos exactos ab urbium tributis

imperantes in
filio

tis,

me ad te, ac sub alas tuas reponas- si vere timor oranis hostium externorum abscessit, quorum formidine tamquam vitas amans tantamarisspatiatrajeci. Et continuo Vos, inquit sanctissimos rogatos velim,... ut certius raoneacersasque

extatapudipsamtom. 2 Operum ejusdem Sancti etm qua sic ex Graco textu pag. 250 toquentem tnterpres Latinus Virum sanctum inducit Ac-

qum

modo

omnemque

illic

etAsamemnomsibimortuo
Sione, <ju,r ibidem

Chryseidis

tum, quahs tandem

iitteris

impraaentiaram rerum
ac obtineat, vestris ad

sta-

et sepulto,
ct

sit

refertur
c

^^PortuscommoditatemitaappellariabT
1 11 auro 2U?" sopohm emporium

ea occaadditur, po

exponatis.

Cum

me

Wre solent-^mS
fuisse

circa

Chaicedonis;

valeam, yaldeque debilis existam.,, praeque pavore multa dissipatam ac evag-antem mentem habeara, tuto transfretare velim

enim animi sensibus parura

^ pradas, m nudatam
'

,ontr;i

ubi Xe-

,i

'

!':

Muimeruissentstipenkb
Persica mansisse dies

expeditione jendentes

septem

,.'

fuisse,

quas fecissent... , postea e* Strabone asseNtS*

mu

Z>

tanm
tb

episcopum datam, ac inter alias tomz Operumejuspag. 361 editam, in quaauctor ipsi est, ul dispersos ac profugos revocet Voca ait
;
:

z.ceu m

fort
(
'

ut

m "wgine

apponilur, Cy-

inn rxcur-

siottummctu

qui ionge, tum qu

Damm fo tamen exspectatae Lostium incur metus aufugerit, ae prorsus aufWerit c^ jus causa tamdiu sicque procul
sionzs

"

ipse msolubili vineulo clilectionis spi itus ad-

prope sunt, eo'sque

Slm!

em

^^Chrysoponm,

mo

patria e, u es aUe" ,um so um habuit. U altera rerl a d ^S. stola qux habetur tomo citalo pag. 3G2 luan

15

nm "autt!
i"ipua Ohrysopolis
adificia

^
T
nS
'

Vcmm
*> Uec
ad

ait

quod ma-

* *g >
fop-

existimo

la-

t te fter, Q Uen quem

P1 eCibUS

chanss^orum

"nendum

ipsa abjunctio dolo-

rem

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTJ.

rem consciscit, confirmatc. Quse cum ita sint, cumque Vir sanctus, quando vel de suo vel de aliorum exsilio meminit, illius causam non imputet hseresi Monothelitarum, immense patenti, ac propemodum Orientem et Occidentem totum ocsupra volebat biographus; cum denique idem Sanctus noster clare ac diserie in epistola ad Joannempresbyterum superius memoracupanti, uti

101
4CCTOII

rium patronum blandiretur, Pyrrhi ea molimina clare declarat, dum sic ait Quantum enim ex
:

J.P.

" "
"

diversis sugg-estionibus, quse

ad nos catervatim venerunt, quinimmo et ex ipso quoque auditu

dirficimus,

" lizatee
<>

omnes occidentales partes scandaturbantur, fratre nostro Pyrrho patriarcha per litteras suas huc atque illuc transmissas

nova quadam
et

ta indicet, hostium exterorum.. formidine.. tanta se maris spatia trajecisse; fugse ejus causa non

dicante,

et prreter reg-ulam fidei prEead proprium sensum quasi san&tffi

" "

in hostes internos, non, inquam, in dictam hseresim, sed in barbarorum metum videtur essereVir sanctus
msce-pit,

fundenda. 17 Mera itaque Bwypatpou somnia, uti loquitur Combefisiuspag. xcix, quod jam tum conclamato Constantinopoli totoque Oriente quin et Occidente

memoriae Honorium Papam decessorem nostrum attrahere festinaute, quod a mente Catholici Patris erat penitus alienum 19 Videtur tantisper compressa haeresis conti-

urttio etrciter

cuisse, Heraclio excusante Joanni

fici,

Romano

Ponti-

a,ri$ti GiO.

mam

ea Maximus ratione RoByzantio in Africam venerit. VItimam vocem (de Occidente est sermo) vel desi~ deratam fuisse addit in Vaticanis codicibus, vel
fidei

neg;otio,

cong-itans,

Morino

excidisse, vel a Baronio sublatam esse; neforte inde sibi adimere fidem clarius videretur auctor, dum Occidentales ea labe, quam non meruerint, aspergit, quos liquet ea ab hseresi admodum abhorruisse, ac paucissimos ex illis victas ei-

non esse suam Ecthesim, nec Sergio proeacius defendente, quo velsic versutus homo Catholici nomen ac communionem retineret. Eo autem sublato, ac paulo post Heraclio, videtur Pyrrhus caleniius egisse, ac qualem eum Joaunes sig-nificat relatis verbis Apologiae; nactum scilicet ex sedis summa dignitate licentiam promovendi dogma, cujus condendi lateque producendi, adhuc in minoribus
ag-ens,
illa

dedisse manus. Ceterum in solam Africam cogitasse in eaque prsesidium qusesivisse. S. Maximum, ut a grassante milite ac Persarum illuvie
tutus ibidemforet, satis ostensum esse affirmat ex iis, quse prscmiserat nec necesse esse, ptura in
;

dem

Apologia habetur inter Collectanea AnastasiiBibliothecarii apud Sirmondum tom. 3 Operum variorum col. 25 editionis antea designatse, et in Synopsi chronica, quse eisdem Collectaneis prsefigitur, Apologia ilta

maximus

Serg-io adjutorextitisset,

Joannis PP.

IV pro Honorio

eam rem congerere. Hinc igitur corrige monachum Rutiensem, qui sic scribit !#/&> o-jv mi rvjs
:

innectitur anno Christi 641. Baronius autem de S. Maximi in Africam migratione agit ad annum 640. Qiuv temporis ratio non inconcinne cohzeret cum nostro systemate chronologico circa annum,
et quo creatus est abbas. Positis itaque istis et admissis, consequens est, ut is in Africam secesserit his circiter annis, setatis videlicet sexagesimo, monastici autem instituti trigesimo, acpynmo dignitatis abbatiatis secundum superiores temporis calcidos hypothe-

Qp^odoctxz JSitp 7Tjpo jutVoc, Travra^ opwv JTrov/jrrrovrac

-

quo Sanctus monachum induit,

r^zdbv

t?i

Ttloiva,
TY,V

v.sd py$Lvcr.

}.6yov

rtva rf.q tvtrsfidaq

TY)V

TZOlQVy.TVQV,

ftOV/JW

CLVTY,V

/ta7a/l7TV,

Tipicflv-

Divino itaque erga orthodoxam fidem accensus desiderio, dum omnes propemodum errori succumbere, nulloque in pretio habere relig-ionem videret, eodem, Chrysopoleos videlicet, de quo meminerat auctor, moripotv
"Pcouviv

xaTeAa(3e.

tice distributos.

proxime subdat idem auctor

Romamseniorempervenit. Qusecum iis, quse prsemiserat de dicto monasterio, cujus Sanctus fuit alumnus ac deinde prsefectus, videtur tacite innuere, inde illum abscessisse, ut labantibus fidei rebus consuleret, ac primo quidem ea de causa Romam sese contidisse, quod aliter tamen accidit, uti docebunt
nasterio relicto,

III.

Epistola

scripta

in
;

Africa

contra

exortum

errorem

cum
di-

Pyrrho Monothelita ibidem

sputatio
;

C
HW.iiOjUOiit

sequentia.

acta

Romse

lucubratio-

in Africa

egregie se
getaerti

Africam diomnibus utroque loco fortissimi orthodoxse fidei propagnatoris partibus egregie adimpletis, prout notatum reliquit noster biographus inferiusapud nos num. 18
18 in
scessit,

Primo quippe Vir sanctus

ac deinde

Romam

nes:

iter

Constantinopolitanum.
Epistola

petiit,

Inter Opera
2

ac sequentibus

ita tamen, ut simul nobis reliquerit locum addendi bene mutta alia, quse et ipse prxtermisit, et ad res tamen gestas condu;

manibus habemus. Itaque Sanctum in Africam profectum tantisper comitemur. Combefisius in observationibus ad ejus Vitam et
cunt, quas prse

S. Maximi apud Combefisium tom. pag. 243 exsiat epistoia ad Joannem presbyterum, in qua exortum et jam increbrescentem circa resurrectionem mortuorum errorem confutat, docens, auimam etiam a morte intelligere (verba hscc epistoltc prsenotantur) nec ullam ex facul-

mncti

Africa advcrsus cxoriiun iiiii

1
1

in

tatibus, quae insunt a natura, amittere. Sic

autem

incipit

Secunda

labentis Aug-usti

mensis pri-

Acta pag.

xcix, In Africa,

inquit,

fidei

causam

egisse Maximum, ac quam Pyrrhus jam patriarcha Monothelitarum hseresim ubique datis libellis, submissisque devotis sibi capitibus spargebat
(exceptis
iis,

ma? hujus Indictionis, communis amicus noster venerabiles patermc sanctitatis vestrffl litteras mihi
reddidit..
affecit,

Deinde Ilaud mediocri,

ait

dolor

me

quodillicanonnullis, utscripsistis, deanima

qui

pari

ipsi sponte

illa

imbuti, per

Maximo sorte profugi, eam occasionem vias

Hcentiusdog-ma cvul^atur, dummecum ipsecog-ito, quantas hic quoque istius modi malum vires acceperit.-quantani

Domini rectas depravantes incendium aug-ebant,

inque Africam, delecto in ea incolatu, flammam producebant) strenue agressum eese, Afrosque Joannis Roniani Antistitis aemulatione ad eam proscribendam vel maxime animasse, compertissimum est. Joannes ipse Apolog-ia ad Constantinum imperatorem Heraclii successorem, cum is sibi ilono-

nactum

sitlibertatem.

Quodautem

hic

constitutum majori opplet moestitia.. istutl cst,

cuncti

ac prrcsertim illustriores fere de resurrectione doctrinam statuant atque doceante^f. Epistoiam porro absolvit hac rlausu-

quod monachi

novam
la
:

Quamobrem

etiam magis ingremisco,

(jui

meamque
tueutem

a vobis absentiam deploro,

nimirum oominua

m
J

SS.

MAXIMO KT DUOBUS ANASTASIIS CONFF

ad lianc syuodum convocandam a Maximo abbate inductum esse scribit Thcophanes S. anno xix Heraelii, his verbis Cuin autem MaPontificem
:

potentissimam tuentera atque a noxiis liberantem

IV

et curam, paterna vestr sanctftatis inspeotionem fulcientera non meos crebrius plurimoslapsusverbo habeam. Indictio prima concurrit cum anno serm unde colligimus, supra dktam epivulgaris

..

stolam a Sancto exaratam fuisse postquam in

>t

Paparaque Martinura ad temulationem accendisset, synodo cenScr^iuni, tum decem episcoporum collecta

ximus

Romam

pervenisset,

Africam
famota
ibi-

se receperat.

21 At longe

majorem nominis commendationem

dem

mm

Pyrrho Mo
nothrhtu
diipuialio

eiperperit famosa illa ac laureata ibidem loci cum Pyrrho episcopo Constantinopolitano Monothelita
i?ivictis Viri sancti argumentis ad ejurandam /uvresim suam adacto de qua re pluynbusagit noster biographus num. 20 et sequentibus. Juvat interim nonnulla circa iltam disputa-

Paulum anatheinatizaverunt " etc. Et col. 387 ad voces tituii centum Tanquinque cpiscopi de quo dicebam modo inquit, est numerus eorum, qui in fine contus,
n
t<

Pyrrhum, Cyrum
,

ct

concertatio,

sultationis quinta? subscripsisse

reperiuntur.

iVw-

merum hunc etiam notat Anastasius Bibliothecarius de Vitis Romanorum Pontificum in S. Marquampost hunc Commentarium memorat apud nos num. Quare etiara Sanctus auctor Martino PP. fuit,
tino.

Vita,

tionem hoc loco annotare. Legi ea potest

apud

mus

daturi, sic

su23
uti

Baronium in Appendice ad tomum S Annalium; apud Combefisium autem tomo citato apag. 159.
Uabiia
est

anno Christi

G 15,

Indictione videlicet

eidem disputationi prsefixo) mense Julio. Rei gestse veritas confirmatur ex testificalionibus pnscorum auctorum, quos videre licet iu dictis Annalibus ad eumdem annum
tertia (uti liquet e titulo
1)1"' ubi istius prseterea monumenti egregii utiliB tatem taudatam reperies. Ad eoncertationis locum
,

quodperti.net; putat ibidem Baronius, habitam

ipsam

esse Carthagine.
ilia

Verum

sive ibi sive alibi

disputatio

accidit, in

Africa certe accidit

indicat ad hanc posteaquam nimirum

unde erravit Photius

desccndissc

in sua Bibliotheca cod. 95

dicens, Ipsa porro oratio

Komaseum

disputationcm,

ipse [Pyrrhus] exsilio sibi indicto Constantinopolitana sodc exoidit. Pr,vterea dum noster P. Ludo-

ad se undequaque orthodoxos convocarct.., ut sub tam mujtis ac divinis viris etc. Qui quidera ad ccntum quiuquaginta collecti, praesente item sapientissimo Maximo, umnia cuin ratione et ope Spiritus sancti feceruut. Sive autem hsec discrepantia acciderit ex eo, quod in exemplaribus varient littera? alphabeticx, quibus Gnvci signant numeros arithmeticos, sive aliunde, parum facit in rem nostram, de qua luvcper transennam notasse, ptus est quam satis, cum nihil ea addant vel demant S. Maximo. Interfuisse [illum dictse synodo, colligitureverbis VitcV continuo designatcV .Binius in notis, de quibus paullo ante, Quod in actis, ait, concilii nulla mentio reperiatur Maximi, mirum videri non debet cum abbates etiamsi ad syuodum
:

vicus

du Mesniltom.
<!

Operis sui, quod inscribi-

admitterentur, non decidendi et subscribendi, sed tantum consulendi facultatem haberent.

2ur Doctrinn
cae prfflfectus

disciplina Ecclesise etc.,

ad annum
et Afri-

Q4i4tpag, 418 luvchabet,

Gregorius patricius
S.

utrumque, videlicet

Maximum ac

Pyrrhum,
lio,

ad collationem evoeavit, quae mense JuIndictione tertia; ac proinde anno sexcentesimo

23 VitcV auctor postquam egeratdeista synodo, pergit ad sanctissimi Abbaiis htcubrationes cum numero multas, titm genere varias, uti apud ipsum videre datur num. 21- et sequentibus. Baronius ad annum 657 sic scribit in rem nostra)n
:

UCubvatio.

ncsejus

quadrag-esimo coram eo linbita est, chronologicos calculos perperam combinavit; nisi forte typo-

thetm vilio id eontigerit. lLvc breviter observanda

duximus de rebus a Sancto in Africa

Accedit ad g-loriam tanti Martyris, quod sui nobilissimi ingenii et fidei orthodoxse, qua pollebat, dignas post se lucubrationes reliquit quibus licet
;

gestis; quse-

nam
23,

vero

Romm egerit,

refert

biographus'num.
sequentes

cujus narralioni observationes.

actit

accommodamus

vivens fuerit ab adversariis (ut dictum est) spoliatus, haud taraen, Deo eas protegente perire penitus valuerunt, sed magna ex parte integras
,

Itom

B2

Romam anno
annum

Caveus supranum.

contendisse, scribit 2 assignatus. Id certe non conChristi G49,

645

eum

remanserunt, quarum hic tibi indicem... ex Vaticano promptuario exscriptum apponimus, de-

ex fidei majoris auctore constat. NamS. Theophanesin Chronographia pag. 276 editionis regias Parisinxsic memorat Theodoro Papa morte sublato,
i

tigisse post

promptum extribus tomis Gi-fece conscriptis, et ex Pbotio collectum. Scripia deinde ejus enumeransubditur a Baronio hoc epiphonema Hacteuus lucubrationes Maximi, qui non Orientem solum, sed et Occidentem illustravit, et eo clarius, quod, ea quae scripsit, martyrio etiam consignavit, Quam vero multum temporis atq ue laboris posuerit Combefisius in Operum Maximi editione, colligitur cum ex epistola
:
,

tur, post qucV

Marti-

aus sanotissimus Pontifex Romanus elegitur. Tura veru M;.siimispx Afric;i lioniam transfrctatus Martini Papaj sanctum in Deum ardorem
accendit
:

centum et quinquag-inta episooporum svnodo ''lebra,;, Sci-ium ot Pvrrbum, Cymm et Paulum anathemate perouleruntj ffeminas vero Dei
sti

qui

editoris

Chri-

scripta,

nostri voluntates et opcrationes olarius exposi-

dedicatoriaEminentissimoCardinaliBultionioin' tumexprcvfationeejusadlectorem. Casi-

tas

promulg-averunt nono

Constantis
( >st

anno, [ndiotione octava, /,/ quo et S. Martinus PP. I

dit,
et

imperantis anno Christi G49

ecclesiasticis tom.

Sedem Petri conscen-

mdicta
vis

mirus Oudinus in Commentariis de Scriptoribus i col, 1G39 meliorem ordinem

editione desiderans, luvc scribit:

Quam-

est Erat Maximus Ronuvtum temporis; quamdiu veroautc ibidem exstiterit, quove anno illuc ad-

synodus Lateranensis habita

itaque

8.

venertt, e verbis hisce

Theophanis extundi neguit Ceterum Theophanes, centxim et quinquayinto epi-

autem Franciscus Corabefis diligentissimam adhibuerit curara in conquirendis et undequaque colligendis S. Maximi monachi Operibus, methodum tamen non omuimodam observat in
gaudis, qiue
ita

tumultuario

satis

scoporum isU synodo

numerum tribuens, prmbet nobisansam, ut obiter quxdam de isto numero ln tituio hujus conoiln Latino apud

OMWmus
1

SmV"t 1 V,
tc / tomo atato

6 Concili0

qUm qU0
; col.

^LUponuntur
:

In n otisautemBinii 3S5 leguntur ista S. Martinum

pis00pi

impressa sunt. Ceterum prxdictus bibiiographus ibidem a col. 1635 dissertationem de scrijis S Maxnm contexit in qua cap. i agit de Mss.Operibus ejus qucv vn bibliothecis Anglicis exstant; cap. 2 de Opembus impressis et simul collectis sermo est; cap. Sostendit, alia ratione commodiori ea inim2)ressis distribui jiosse.

-llis evulordine Parisiis

U In-

DIE DECIMA TERTIA AUOUSTI.

103

A
eruditione
insignes lau-

dantur.

24 Insignem porro in sancto nostro Martyre eruditionis laudem pleno ore debuccinat Combesius tom.ipag. cv sub titulo Ad Maximum pro
elogio. Annam Comnenam guid memorem? Hxc enimvero singularem sancti Martyris sapientiam quanto in pretio haberet, testatissimum esse voluit, quando de sua matre Irene augusta lib. 5 Aleociadis pag. 147 editionis Possinianee litteris mandavit sequentia Memini augustam matrem meam nec cum mensa posita ad coenam vocaretur,
:

temporis ratione disserit Licet S. Martinus Papa ac S. Maximus abbas anno tantum sexcentesimo quinquag-esimo tertio a Constante Aug. in exilium missi fuerint; Baronius tamen prava versione Theophanis ad annum xx Heraclii Aug-usti, ubi uno tenore de haeresi Monothelitarum loquitur deceptus, hujus persecutionis historiara a currenti

INNU
J.P.

anno

incipit.

Theophanes euim

mus ex

Africa

potuisse deponere de manibus, quos avidissime lectitabat libvos cum aliorum sanctorum Patrum
,

qui de sacris dog-matibus eg-erunt, tum prresertim sancti Maxirai philosophi et martyris. Delectabat enim illam non tam quaestionum explicatio naturalium, quam divinorum dog-matum perscrutatio,
in

pae sanctum in protulimus supra num. ::!, quss facta ibidem dicuntur nono imperatoris Constantis anno, Indietione ootava. 26 Quibus immediate prosecutionem texlus Theophanis subdens Pagius Constans lleraclii
,

ait Tum MnxiRomam transfretatus, Martini PaDeum ardorem acccndit; reliqua

:

quo S. Maximu*

quorum

intelligentia

verum g^ermanse

sapientise

fructum
cernens

situm et quaerebat. Mirabar ea aliquando ausa quid sentirem dicere, Quomodo, inquam, e plano in tantam altitutudinem suspicere te juvat? Tremo equidem.ego intuens, et ne summis quidem auribus admittere
et sciebat
eg-o, et

nepos, his auditis, furore percitus, sanctissimum Martinum et Maximum Constantinop. adduci jussit, eosque tormentis excruciatos in exilium deportari ad Chersonesi plag-as
et multos insuper Occidentalium episcoporum supplicio affici sequentia observat Ita Theophanes, quem Baro,

mentionem audeo arcanorum tam sublimium. StyB lus enim, ut aiunt, sancti Maximi evectus altissime supra usum et captum humanorum sensuum,
et in eliquatissimis contemplationibus assidue volitans,

nius non vidit, sed tantum Anastasiura, qui Theophanem his verbis exposuit.. Duas voluntates et

vertiginem
illa,

quamdam

affert legentibus.
ait,

Ad

haec arridens
scio.

Laudabilem istum,

raetum

operatioues Christi Dei nostri expressius praedicarunt atque firraarunt. Ceterum nono iraperii sui anno Constans nepos Ileraclii Indictione octava, his ag;nitis, furore repletus, sanctum Martinura et Maximum Coustantinopolim du,

Neque ego sine tremore ad sacros hos accedo libros; tamen avelli ab eis nequeo. Quin tu mihi
paulisper exspecta,
et,

ctos et cruciatos,
>>.

exilio releg"avit

apud Chersouam et alia climata Verum Theophanes annuni, quo

ubi
est
,

alia, in

quibus formare
Percussit
quasi in

ingenium prius par

satis scripta cog-noris

horum deinde suavitatem degristabis. mihi cor horum memoria dictorum, et

hibet, et revocat

Martinus et Maximus Constantinopolira missi sunt, non memorat; sed tantum annum, quo concilium Lateranense habitum est, ix scilicet Consbmtis,
Indictione vni. 27

aliud narrandarum rerum pelagus incidi. Sed co-

His pr&missis, idem Pagius ad confirman-

'

(in-Nnid

me

lex

historiae.

Compendium
l

dam suam temporis rationem contra Baronianam

his argumentis utitur
haec persecutio coepta,

nopolim

Viennense Ceesareum profundissimam S. Maximi doctrinam extollens, sic scribit Ti; y.ptBu.Y <jn rbv
:

num. vu

.-

Annus,

ait,

quo

nobis cvidenter innotescit

,

afi-jGGOv ryj; co^ta;,

r\v 6

Qtbq TXapioyz

rro oouh,y

auzou;
'

kzgzv

yr,v oixouuvjuriv oi 'ivSioi loyot

r,y.iv
,

aJrou ddopy.y.ov

alloc Xpvo-6uzo!j.o;
pientise

ywoysvoc, Quis enuraeret saprsebuit

abyssum

quam Deus

Famulo

suo? Omnem quippe terrarum orbem pervag'ati sunt ejus sermones divinitus afflati. Chrysostomus alter nobis factus est. Plura deinde de aliis ejus ingenii monumentis elogia ibidem congeruntur. De Sancti operibus agit Photius in Bibliotheca cod. 192 et sequentibus. At nunc a Sancti lucubrationibus transeamus ad invictam animi ejus fortitudinem, qua calumnias inter et opprobria, vexationes ac machinationes hseretivorum, pro vera fide decertavit fortissime atque insignem
heroiccWictoritV laudem retulit.
disseritw de
tempore,
li

ex epistola ix ejusdem Martini ad Theodorum ordine xv ubi ait Calliopam exarchuin cum Ravennatensi exercitu et Theodoro cubiculario Romam introiisse, eum ipse Martinus esset iu ecclesia Constautiniana cum omni Clero suo a die sabbati, mensis scilicet Junii, ut Martinus statim indicat, qui dies anno dcliii cum die xv mcnsis
, ,

Junii concurrit.
siisset,
"

Cras,
et

Cum autem Calliopas eum qincnon invenisset, dixit primis Cleri p quod est Dorainica dics, obvii ei erimus,
et
: ,

25 Triumphalis illa palxstra ei Constantinopoobtigit;

quee autem in ea sunt acta, pluribus

describit ac pathetice noster biographus num. 29 et sequentibus, ita tamen, ut occasionem nobis

eum quia hodie non suffeoiqui anno dci.iii Dominico die incidebat in diem xvi mensis Junii, eisdem nunet M;irtiavit, se cras omnimodis occursurum tinura adoraturum. Eg*o vero (inquit S. Martinus) graviter infirmus erara abOctobrio mcn se usque ad praadictum tempus, id estj nsque ad scxto decimo Kalendas Julias seu usque ad diem xvi mensis Junii. Subdit Martinus Krg'o
salutabiraus
".

"

raus

Porro

pr&buerit ulterioris elucidationis quam ecce tibi, tector. Idem Vitse scriptor rei gestse tempus indicat quando ista memorat Cum itaque Constans, Heraclii nepos, etiamnum imperiura teneret,
:

feriasecunda diluculo mittit chartularium suura, et quosdam ex obsequio suo ideoque dic decima septima incnsis Junii, quaa eodcin anno in
>>

feriara

secundain

cadebat.

Tum

narrat

Marti-

et in eo

nonum jam annum

exegissct..

quam

pri-

mum
tio,

Sanctum ad regiam perduci jubet,- cujus ad illam adventum subsecuta est barbara illa tractaimperare Baronius (conccepit sentiente Pagio). Nonum vero hunc ejusdem Constantis annum copulat cum anno sercC vulgaris 650, cui etiam tragicas SS. Martini PP. ac Maximi vexationes, de quibus meminit biographus noster, intexit. Sed refeltitur a laudato Pagio, qui in Critica sua adeumdem annum num. vi ita de Augusti TomusIII.
sustinuit. Constans
G41, uti habet

nus, non multo post exercitum venisse in ecclesiam, et jussioncm a Calliopa exarcha porrectam esse presbyteris et diaconibus, in qua contincbatur,

quam ibidem

quodipse Martinns

irre^ula.ritcr ct sinc leg-c

,

anno Christi

episcopatum
scopo.

subripuisset

et in

transmittendusesset, subrogato in

Eegiam uibcm locum ejus epi-

28 Refert postea S. Martinus, se jussu Callio- evocatu$ cum eo in palatium eadem aecundafe- Huma fuit ria, et tertia feria (scilicet dic xviu Junii) vepse venisse

nissc

ad se

omnem Clerum

et

17

qui semultos paraverant

,

104
urroni
J.P.

DE
,

SS.

MAXIMO ET DUOBUS ANASTASIIS CONFF.

eo
:

paraverant ad navig-andum
u

cum

Eadem
,

no-

tionis factffi inter

domnum abbatem Maximum

et

cte

quifi

iiluscescit in feria quarta

,

quai erat

circa horam decimo Kalendas Julias sextam noctis se eductum fuisse de paquasi pervescilicet Romanum latio, et ad portum nisse. Quare die decimo nono mensis Junii , qui anno dcliii in feriam quartam convenit sanctus Pontifex navi impositus, Et pervenimus , in quit, Kalendas Julias Mesenam (sc. Messinam,
-tertio

socium ejus atqueprincipesinsecretario, necdiem adventus nec annum signat; sic enim incipit Q.ua die ad reg-iam hanc urbem applicuerunt tum
:

scilicet
soiis

domnus Maximus tum

socius ejus, circa

occasum, venientes duo mandatores

cum

de-

excubitoribus, tulerunt eos e navi.. Et post dies aliquot educunt eos ad palatium, introque sistunt Senem, quo loco senatus, aliaque multa turba convenerat. Sequitur deinde ibidem infamis ille

ccm

"

ut sequentia certo indicant)

in

qua erat navis,

idest, carcer meus. Non autem Mesenae tantum, sed et in Calabria et non tantum in Ca:

labria, "
ii

quae subdita est magria:

Urbi Romano-

rum;

sed et in plurimis insularum, in qaibus

><

ii

nos vel tribus mensibus pcccata impedierunt nullam compassionem adcptus sum excepto dumtaxat in insula Naxia, quoniam ibi annum
,

fecimus . Est Naxos seu Naxus una ex insulis Cycladibus in mari yEgaso positis , ubi Martinus usque ad annum dliv commorari coactus fuit.
Iiaronius nulla

congressus a judicibus Constantinopolitanis adVirum sanctum habitus; in quo qticvnam sint acta, interrogata ac responsa, genuinis coloribus exponit auctor memoraice Relationis. Quia vero a nostro biographo compendiose res gesta perstringitur, si quis illius in referendo hoc tam memorabiti Sancti certamine brevitatem supptere velit, Relationem eamdem consulat; in qua etiam inveniet pag. sxxiv, quam duriter ac barbare
versus
tractatus fuerit
S.

Anastasius,

quem utpoteverbe-

habita ratione methodi cyclica^

,

ra
ei

et

pugni seminecem
:

reddiderunt.

Ex

iis

vero

quas

anno

dcliii

nullo

vero

alio

Pontificatus
,

quce sub ejusdem finem exstant his verbis, Dicit

sacellarius
dit

Martini, facta ista esse certo desigmat

prsesenti

B anno

narravit, Christi

nempe

650.

Hwc diffusius

Quot anuorum te esse dicis? Responsanctus Vir, Septuag-intaquinque, confici vide-

Contlanti

impcratorc.

e Pagio kuc transcribere visum est de S. Martino pro S. Maximo. 29 Qu v cum ita sint, sequitur, ut S. Maximus Roma Constantinopolim a Constante imperatore non sit accitus ante annum ChristiGo'6. Eo itaque nonfuit evocatus anno 650, uii placuit Baronio; nec anno nono ejusdem Conslantis, uii habet noster biographus; sed decimo tertio, qui non con(

tur,illamconcertationeminnodandam esse anno E a quo si retrocedendo descendas ad annum 580,- cuinatales ejus aligabat supra
circiter Christi 655,

cum Indictione nona, sed cum undecima. Sequitur prcvtereaex dictis, ut Caveus, quem nupercitabam, aberraverit a vera temporis ratione, quando tuvc notavit, siper illa discessum Romanum Viri sancti, et adventum ejus Constantinopolitanum in eumdem annum Christi 655
currit

chronologico contentos, uti et tempus adventus, quo Constantinopolim cum socio attigit nam tulerunteos e navi.. etpostdies aliquot educunt eos ad palatiumetc, ut modo dictum est.
:

neotericus heterodoxus, numerabis annos cVtatis ejus septuaginta quinque, in isto descensu

31 In Synopsi chronica, quse pra>poy,itur Col- mino circilectaneis Anastasii Bibliothecarii superius num. ter 65!) occidit. icitatis, anno ChristiDCLv.. collatio S. Maximi cum* judicibus in palatio Constantinopoli
,

ejusque exi-

conjicere

voluerit. Sic ergo toquitur

Cum

hjereticfe ig-itur,

qua Iaborabat Constans imp., labi adeo g-naviter resisteret Maxiiuus, anno dclv ttoma militari mann Constantinopolim adductus est una cum Anastasio disoipulo, et in carcerera conjectus. Post dies aliquot in palatium ductus est , ut fictis quibusdam proditionis et calumniaj in

C juna-

imperatorem

in-

Pyrrhum,

et
ille

Origenismi crizninibus reus

Iuculentissime diluisset etc
acci-

nt anno 578 vel circiter; nobis etiam ex dictis septuagmta quinque annis non constat de anno 655, quo secundum preemissa prxsens certamen
et qui ex sententia Pagii circa discesSancti Roma, deberet esse annus circiter 653 si eodem anno, quoindefuit evocatus, Constantinopohm attigerit; sed ex iis, quie inferius ex eoclem Pagio dicentur de duplici disputatione S Maximi, videtur esse consequens, ut vet itluc non

lium Byziense etiam affigitur. Coluvret quidem annus iste certaminis cum anno natali ejusdem Sancti 5S0,- verumcum nec illum probet heterodoxustste, nec aliundede illo nobis constet; cumque non videamus, cur Sanctus eumdem non inchoa-

acaderit;

ag;eretur;quffioum

sum

Dicebam supra, Sanctum Constantinopolim tum haudfuisse ante annum Christi 653tem anno
perest.
illuc pervenerit,

quo au

inquirendum nunc su-

S IV.

Probrosa

c tra

Sanctam
concertatio
exsi-

ejusque

discipulum
,

Z^,Sj^^^
num,ut Sanctus jam pridem
anhqua qux nd utteriorem temporis eogniUonem nos
deducant,
et

Constantinopoli
lium; duse
ticis

priraum

alise

alibi

cum

hsere-

concertationes; post quas reducitur Constantinopolim

iequameovenerit Theodosius episcopusfde quo diceturmfra;nam,ut biographus scribit apud nos num. 40, Diu post ad Sanctum in exiliof^ zyensi) mittunt Theodosium illum etc. Jam vero cum nobzs in promptu non sint aiia doZnenta
exigua hic sifunius

degerit Bizya> an-

ver-

sus.

Zem^
"'T'"*""" l"

etaZZ

uncahqua observanda proponere

~"

rtf.

'''.'"'

tao
^ pag.

bat.

32 Combefisius in Vita ac certamine S Maxi c *"w/ec o. lUdXl- SacctlarH. nan vv/m*.y. A / j aW tn rgine apponit Sa- gutcum ce larm; AH
1111

xxix et seoo c

nu^ ^., quodque

8 Maxi1
'

inscribitur, Kelatio mo-

^chaS C, Uh erat e iu et c ra monasteriorum? Forte mao-i, S impenalis. Gretseru* /, / 0ster r\i! Observationum et emendnf;n, emendationum in Georgium Codinum Curopala:

S
.

Cli

PmeS nUm

tri

Sancto fuit

'

J,

congressus,
notilia

tam

BIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

105

A tam de

magnse ecclesite, auIseque Constantinopolitanse (de quo Opere diximus antea num. 5J cap. 3 varia collegit ad hoc munus pertinentia qusecum ibi acurioso lectore consuli possint, longumque foret, illa omnia huc transcribere summos quosdam dumtdxat apices ex illis excerpemus. Duos itaque apud Grsecos ponit sacellarios, alterum videlicet magnum, minorem alterum addit, utrumque pecunias ecOfficiis et officialibus
;

34 Qui ijritur missi sunt ab imperatore , cum Aff.TOHl J- P. diu contuli.ssent cum Maximo, ut revocarent eum a coeptis, et reducerent cum honore Constanti- Hizyr
i,i

Thracia,

ut id fuerint consecu, potentia veritatis ipse illos suam sententiam traxerit, atque ad jurandum adegerit , quod , abjecta lueresi , Catholicam fidem ampleeterentur; sicque reversi fuerint ad im;

nopolim
ti,

tantum abfuit

ut

potius

summa

clesise curasse,

observasse, et expendisse

inde-

que ortam esse primariam hujus appellationis rationem, petitam videlicet a saccxdo, hoc est, ab serario ecclesiastico, cui prseerant; adhsec,monasteriorum tam eorum, quse erant intra urbem
Constantinopolitanam, quam 7wY[zpxn*wj,hoc est, quse sunt in Pera seu Persea, qiuv hodie Galata
dicitur,

peratorem, quo et ipsuni in eamdem sententiam perducerent. Pagius ad dictum annum num. i, Baronius ait aecurate confert in praesentem
,

annum celebrem collationem habitam inter sanctum Maximum et Theodosium episcopum Caesaresa

erant,
ciae

majorem sacellarium ibidem invenies; minorem vero sua in potestate habuisse ecclesias Catholicas. Suosquoque impegessisse
,

curam

ac duos consules, qui cum eo ad castrum Bizyie iu provincia Tlirapositum, ubi S. Maximus in exilio agebnt

Bithyni,

dum

venit.

Verum exemplar, quo

erat,

usus

est,

in aliqui-

bus

mancum

collocanda erat
inter
ejus,

ratoribus Constantinopolitanis fuisse sacettarios discimus ex Theophane, qui in Chronographia pag. 279 de Heraclio hsec memorat Imperator du:

ac prfeterea hec collatio, quae post llelationem motionis factae

Domnum

abbatem Maximum

et

socium

cemalium Baauem nomine

praeficit,

etTheodorum

sacellarium...

306

adversus Arabes instruit. Et pag, Justinianus erig-endis palatii aedificiis stu-

atque principes in secretario, quam certum est ad annum praecedentem pertinere, in eo exemplari praeponebatur laudatae Relationi; indeque factum, ut Annalista doctissimus eamdem Re-

dium

adhibuit. Triclinium Justiniani nomine de-

inceps vocatum; et palatii moenia condidit. Huic

operipraepositum... Stephanum Persam sacellarium suum... praefecit. Adde S. Gregorium Magnum,

lationem in annum sequentem distulerit. Aliquot post Baronii mortem annis Sirmondus publicavit Collectanea Anastasii Bibliothecnrii, in quibus inter alia continentur

tam

Relatio

seu Collatio
,

S.

Maximi cum

principibus in

secretario

quam

qui

lib.

sic scribit

4 epistola 34- ad Constantiam Augustam Sicut in Raveunae partibus Domino:

Collatio ejusdem

rum

pietas apud primum exercitum Italiae sacellarium habet, qui causis supervenientibus quotidianas expensas faciat etc. Consuti etiam possunt, quse de hac voce collegit Cangius in Glossario ad scriptores medise et infimse tatinitatis tom. 3.

sancti Martyris cum Theodosio episcopo Caesai-eae; ac pr:eterea iu eisdem Collectaneis Collatio Maximi cum principibus aliam Collationem ordine , sicut tempore , antecedit. Ita Pagius, qui deinde lectorem mittit ad Com-

befisium,
recta,
est,

apud quem utraque

et,

Collatio mag-is cor-

prout observat

quas dicto anno habita

sit

Nunc Sanctum nostrum revisamus.

Concertalio

ibidem integra exhibetur; cum in Colleotamutilata

;

Sancti

cum

Theodosio
ep. habita

33 His itaque a se Constantinopoli exantlatis pectore mascido ac vere heroico, Vir sanctus exsilium, honorificum utique invictse suse constan-

neis Anastasii fine suo

tario

quemadmoin secre-

dum et Collatio S. Maximi cum principibus

tiseprsemium, retulit. Fuitautem hoc exsilium e pluribus aliis primum de quo biographus apud nos cap. 5 Consilio, ait, inito imperator et patriarcha... Justum damnant exilio in oppidulum Bizyam statim abducentes. De isto loco agunt nostra Annotata ad dictum caput lit. b. De tempore mentio facta est num. 31 supra, ac fiet porro ocC casione ittustris istius disputationis, quse ibidem inter S. Maximum ac Theodosium episcopitm habita est. Agit de ea Vitse scriptor, quem etucidamus, num. 40 et sequentibus. Baronius ad annum 656 Sequitur inquit Christi annus sexcentesimus quinquagesimus sextus, Indictione decima quarta; quo ab imperatore Constante decernitur leg"atio ad Maximum confessorem Byziae in Thracia civitatis exulem existentem, quo eum in Monothelitarum errorem perducere posset. Qui
;

apud Baronium integra non habetur. 35 Primam itaque hanc Sancti cum proceribus Constantinopoli coltationem excepit secunda anno Christi 656 Bizyse peracta, quse hoc tituto
:

ijuam alkt
ibtdem -r
tcpit

notatur in Cotlectaneis Anastasii Bibliotfiecarii coL 355 Tomus continens relationem de dog-matibus, quae mota sunt inter S. Maximum et Theodosium episcopum Ca;sarese Bithyniffl seu consules qui cum eo erant sive de actis, uti haF bet inscriptio Grscca, in primo ejus exilio, scilioet Bizyae. Res gesta recte recitatur a Baronio ad
,

dictum
brias,

annum

656

.-

nam
.-

in ipso disputationis
est quartas

exordio ista signantur

qure
dictionis, exivit

Igitur nono Kal. Septem-

nunc transacta
ad
id

decimoelnprse-

eum
est
,

in exilium, in quo posi-

tus servabatur

ad castrum Bizya)
, ,

dictus episcopus Theodosius

xit,

ex persona ut diPetri Constantinopolitani prsesulis missus etc.

riraprr, rou 'Avyo j^rcu, uti est in texest,

missi sunt, fuerunt praeclarissimae dignitatis

viri,

Itaque nj eUooryj
tu Grseco, id

nempe Theodosius
Theodorus

et

Paulus

patricii

iidemque

Proconsulari dig'nitate insigniti; et una

Caesariensis

episcopus

vir

cum eis omnium

ejus sectae doctissimus.

Scripta fueruut abaliquo,

,

fuit, omnia quae in hac legatione mutuoque congressu cum Maximo contig-erunt Quorum actorum duo fragrnenta cum recitata re-

qui prsesens

vigesimaquarta Aug*usti, Thcodosius episcopus cum Pauto et Theodosio consvlibus, uti in ea Relatione statim subditur, Bizya&n perrexit; quo ubipervenit, suas Sancto interrogationes proposuit et haec collatio, prout recte observat Pagius ad dictum annum num. 3, lit;

teris

mandata

est currente lndk-tione xv, Kalendis

perissemus in quarta Actione septimae synodi oscumenicae, ingens exarsit in animo desiderium, ipsa
acta integTaperquirendi sed visis scriptis Maximi, quaein Vaticana bibliotheca asservautur, nec inven:

tis;

cumjam speexcidissemuseaamplius
accidit ex insperato. ut

invenien-

di;

eadem

intexta in Vita

Septembris hujus Christi anni inchoata. 30 His ita Bizyse actitatis, ex eo loco abiturus Theodosius, referente nostro biographo num, 45, ut ad eos qui iu urbc reg-ia erant , referduobus consulibus, ret..., Byzantium revertit , comitatus Octo diebus qui eum secuti fuerant
, ,

Dafndfl S.
\li

Dfmtii

(ransfcrtur

ipsius

Maximi repererimus

elapsis,

Paulus

ille,

ipse

quoque consulari honore

106
lMTl>ftf

DE
ad&mctmn

SS.

MAXIMO ET DUOBUS ANASfASIIS CONIT.

mandntum
fuit

noreornatus

exit.-cui

p.

ab imperatorc, ut Hizyam profectus Sanctum cum rrw^nti, ct voncratione fcimquam amicnm et familiarem

Majorum

imperatoris

reduceret,

Q V. Sancti CODStantia Rheffii

stra blanditiis

et in

frll-

monasterio Theodori

apud

Rheg-ium collocaret.
monasterio reliquit,

tentata

blasphe

Adductum itaque consul

in eo

vonitque ad imperatorem, ut id nuntiaret. Heec veroita confirmantur ac amplificanture Relatione seu Cottatione, quam modo citabam, col. 368,

mia adversus virginem Deiparam ei perperam imputata.

Postquam vero abierunt

Septcmbrias
exivit nirsus
,

prsedicti viri

sexto Idus

prfflsentis

quintagdecimai Indictionis,

ihi/n
"

Maximuni hanc formam

zycn
,

Paulus consul in Bizyen ad abbatem jussionem ferens continentem secun:

Jubemus

gloriae tuas ire Bi-

adducere Maximum monachum cum honoro multo atque blanditie, tam propter senectam et infirmitatem, quameoquod sitaproet

mo monumento, Relatione, inquam, seu Cottatione.quse habitaest Bizyas, et de qua superius

actum est brevitatem illam supplere ac rem ipsam confirmare. Itaque col. 363 hxc narrantun
,
,

47, iltudque sit ejusmodi, ut aliunde corroboraripluribus mereatur; visum est ex authentico ilto ac fide diynissit

p aw ^perstringat

factum

illud

biographus satis breviter

4-6

num

Fidci/miet

et

"

g onitoribus noster,

fueritque

illis

honorabilis

" "

(Et ponite hunc in venerabili monasterio S. Theodori, quod rejacet juxta Reg-ium) et venire ct nuntiare nobis et mittemus ad eum ex persona nostra patricios duos, qui debeant
:

illi

In crastinum veniunt ad eum Epiphanius, et Troicum multo amictu et phantasia *; ><wpaf. nec non et Theodosius episcopus , et ascendunt wortenta0ne ad eum in catechumenium ecclesias ipsius
lus patricii,

mona-

ttcm locus,
ntl

mensis perspicui sunt ex ante dictis; non vero

37

nobis placuerint, nos ex ani" moamantes, ot a nobis amatos,et venire nun- tiaturi nobis adventum ejus. Igitur cum idem consul adduxisseteum, etposuisset injamnominato monasterio, regressus est nuntiare. Annus ac

declarare,

quae

Theodori, de quo jam dictum est) factaque consueta salutatione sederunt, cogentes et
(S.

sterii

ipsum sedere

et orsus

nem

habitum ad eum sermoorhis jussit

Troilus
te,

dixit

Dominus

nos

venire ad

et dicere vobis

quai visa sunt divi-

mtus roborato imperio

tus, si facias

monoiie S.

rium
ttnte

tumnum.
ut

quoMartyr transtatus est. Pagius ad annum proxime a nobis designa4,

ximus
ejus

dixit

Ferebat,

Thcodori

ait

jussio imperatoris

urbcm

Maximus Constantinopolim
S.

tfrtuuum

poneretur in monasterio ho. 4 Constantinopolis

adduceretur et Theodori. Cangius

,

prccsens propositum sic loquilur: S.Theodoriaj dem acram, a Justiniano priusquam imperaret, npo rfc RoArae tv Pfloor^ ante urbem in

Christianx pag. 190 ad

xm M^w^

assepotest esse, ut dicamus aliquid nisi primum dicas,utrum facias vel non facias jussionem lmperatoris.

et necessario respondebo nam quod .gnotum est mihi, qualem responsionem daturussum? At vero Troilus perseverabat,

impenum,

suo. Sed dic nobis primijussionem imperatoris, an non. MaDomine, audiam, quid jusserit pium

ad

id,

verans,

Non

^ncupato Rhessio, dficatam,

Rhessium seu 2tam idemne ftierit quod Ifcegium , uti opinantur vm docti, non omnino constat, tame tsi
4.

pjNsiib. ide

auctor est

yEdif. cap.

spondens abba Maximus

CUm V SSet e S insistente s peramplius * p w_ dilatiom su33, et amarius intuentes ac asperius 'endflm s respondentes cum omnibus qui cum eis eiint et Maxi ' io >"' '" ipsisquoque dig-nitatibus secularibus elevatis tp

<vZ3

to

ait

!,.,(,

ut ad

ibi

Bitum

maxim

templnm quotidianus ex rbe

'''""i" "t
..,.,.li C atimi

^J calVsw
inter

martvws
,1

ti,1. 1

'?"
etre -

tur

.'n
.

W,et cognoscite t ndmsioregredi,

in: fa .,
'

'

UIA1L eis

llhre

ineodosius episcoquid fateaet nihil

-?.

Benc

mhilque dicere,

au di-

' rami " ''"'

i

P-

Quoniam
>? """'"'"

to

JS Jgjj. J"^

-.

totumque diem

^SSS^ST

:*:::r;;::':;::;:::::;;-:i;:;:

cum

in cau.safidei

0nVemre nobis -

ST
ta,

40 Deus compunc-i te nobiscum in Tyno ni e q exibimus nl;!' 8

et

1 ^
'

faciat
'?
'

t Ut

comm ices
:

d..m .7,

0?ltus eat a nobis

sZonT

C aIem
K

et

(UHi
Grxco cnim esl

* et 0Sculab - '""

proxime expediemus.

'

^pugna-

Sang-uinis

QZQ

.rem
trici

ter....,rum

' te 1^^t^SftU""^denuo8ma 000 Christi et',^ urbi nnT Sed 6t '" toto orbe
,

ChnVi

^"inei

Corpons

et

"

Scimn, oeim us enim certissime qod, te communicante

'

fl.

proficiunt

communicante sancto huic throno, cuncti uniantur nobis, qui propter te tuumque mag-isterium se a communione nostra sciderunt. 41 Et conversus ad episcopum abba Maximus cum lacrymis ait Domine magne, diem iudien expectamus omnes nosti qu
:

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI

107

^J^ficto monasterio

' l.

mce:

stiori

in

Grxco enim csC

<j-vyvo->

crucem atque ima^inem Dei et salvatoris nostri Jesu Ghnsti, et sanctissim*, qu* illum genuit, semper Virg-ims Matris. Et summisso deorsum vultu episcopus mitiori * voce dicit ad eum Et quid habeo facere , postquam aliud quid placuit? Et dixitad eum Maximus abba Et quare tetigisti
: :

ordinata snnt et diffinita supra sancta Evang-elia, et vivificam

:

aemortem

couigitur ex ns, qua> protulimus sub finemparagraphi 4. Biographus nostercap. G num. 48, Inter' Constantinopolim Sanctum *fpe fl ducunt ac demde ejusdem cruciatus,

S. Theodori peracla esse,

..
p
-

*P

narrat. aha suppeditantur,

Zls datis

^1^ ratwnem
t

exsilium aliunde nobis q USe in isto intermllo tem-

Verum quia

Collectaneis

VidliCet (Hgna > ** ** memorata proxime post narquam modo dedimus, ea hic inferenda

SCUU

IZu^'
t

a itaque citata

***%

non
Vere

sit

antiquaversione Latina Anastasii Bibliothecarii apud Sirmondum antea memoratum qute cum B recentiore a Combefisio edita conferri potest
;

humanam ffloriam, qu* secundum sui rationem nullam habet salvandi substantiam, fidem abneg-arem ejus qui fovet eam? Ha>c transcripsi ex
p^er

mihi facere minime persuaderet. Quam enim rationem redderem ut non dicam Deo conscientise me* quod si pro, , ,

omms

voms eorum, qu*

casli

dicta sunt,

exitus?

virtus hoc

autem

lector hecreat

Ne

occurmt; mae-no
onalce , xAKr;, videre datur

ad vocem Chalce, quie supra palatio vestibuli vicem prasstitit triclinium ita appellatum , sicut

apudCangiumConstantinopolisChristianx hb. pag. 118, ubi deinde pluribus locus illeexponitur.De Typo antea commemorato vide Annotata ad Vitee cap. lit.
verberibus, malcdictis
ct

p.

eum pr;mores bandorum presbyterosque ac , eonos, et reverendos sig-norum custodes. cum

:

miles castra, et compunetus divinitus prjetor, imo loci servator pratoris misit ad
ile,
tulit

in crastiuum diluculo exivit Theodosius ^octam ad priedictum abbatem sibi fatso Maximum abstuht ab eo quidquid blatpltemihabebat d.cens e ev persona imperatoris Quia noluisti honorem pro ongatus est a te, et vade, ubi dignnm temet nsumforejudioasti... Et sumptum Tkeodosiua consul militibus tradidit. Et duxe u t eumusqueSalambriam.Etmanserunt ibi pe duo dies, quonsque perrexit ad castra unus ex militibus et dixit cuncto exercitni Quia monachus qui blasphemat Dei Genitricem, huc venit. Hoc autcm egerunt utcommoverent exercitum adversus irie. E dictum Maximum abbatem, quasi blasphemaverit Dei Gemtncem. Et post duos dies redJens

consul

.-

eumjamS
.

eum

lia-

injuriis

fliffl

vexant,

ejusque Propugnatoris hostes viderunt, nihil se proficere blandis verbis, ad verbera ac atrocissi-

Postquamvero acerbissimi orthodoxse

fidei

intuitus esset jam nominatus abba Maximus advemsse, surrexit, et misit metanceam ct miserunt et ilh vice reciproca, et

Quos

mas injumas ab eisperventum

illa

lpsisedere.

sederunt, jubentes et

est.

adversus Sanctum colluvie potest num. 47 : cujus narrationem hic iterum confirmo ac pluribus expono ex Collectaneis Anastasn Bibliothecarii coL 369 Et in sermone isto
.-

consuh de scurrili

Vitaj scriptor

surgentes omnes furore instabiles redditi, evulsiombus et impulsionibus atque direptionibus debihtaverunt eum, a capite usque ad un-ues sputis certatim madefacientes quorum,usquequo lota sunt vestimenta, quibus circumamictus erat, foetor lougius exhalabat. Et surg-ens episcopus dixit Non oportebat ita fieri, sed audire ab
: :

veritatem dicas nobis, et deterg-as a corde nostro scandalum hoc ne laedamur injuste scandalizati , et missa

45 Et quidam valde senex honorabilis dixit ad contra reverentia Pater, quoniam scandali- )><trum zaverunt nos quidam insanctimoniam tuam quod gtnm non dicas Dei Genitricem Dominam nostram sanctissimam Virg-inem adjuro te per sanctam et consubstantialem Trinitatem, quo

eum cum

Dei-

Vir

metanoaa
lacry-

responsionem, et ingredi, et stro bono. Canonicse quippe res alio disponuntur modo. Et cum vix eis episcopus, ut quiescerent,

tantummodo nuntiare domino noeo

decem millibus maledictionibus inexcogitabilibus dehonestantibus eum, cum furore multo et

injuriis
et

respondisset, rursus sederunt, et

uostram superlaudabilera sanctissimam , intemeratam ct omni naturag intellectuali vcnerandam, naturalem veraciter Matrem Dei effectam, qui fecitc^um ct terram, et mare, et omnia, quas in eis sunt, sit anathema, et catathema a Patre, et Filio, et Spiritu
:

surrexit, et extensis in cselum manibus mis dixit Qui non dicit Dominara
,

cum

tate, ac

sancto, consubstantiali et supersubstantiali Triuiomni supercaslesti virtute, atque a choro

asperitate,

Epiphanius Dic, malorum extreme, vorax civium, quasi nos et civitatem nostram, sed et imperatorem hnereticos habeas, ha^c prosecutus es verba? Vere plus quam tu Christiani sumus atque
dixit
:

sanctorum Apostolorum, Prophetarum, et iufinita plebe sanctorum Martyrum, omnique spiritu in justitia consummato, nuno et semjier et in secula
seculorum. Amen. 46 Et flentcs omnes oraverunt ei dicentes Deus confortet te Pater et dig-num te faciat
:

orthodoxi.
nihilqttid-

tgregii

quam de
*u
fteroica

constuntia

remittentem.

43 Et respondens abba Maximus , dixit etc. Generosa ejus responsa videri possunt col. 370. Nec vero vel tantillum quidem de heroica sua constantia remittit Sanctus propter aspera verba Epiphanii, qui col. 371 Vere, inquit, judicio meo

absque oifensa hunc perficere cursum. Et

ctis,
cong-reg-ati sunt multi

hia limilites auscultaturi

introducimus
ro

te

vinctum,

et

in urbem et sistimus te in fomimos ac mimas, et prostitutas

,

multa bona verba qua? movebantur. Et cum contemplatus esset quidam domesticorum pra;toris quod multis coacervaretur vt a-.lificaretur cxercitus, ac reprehenderet qu;e ficbaut (quid suspicatus, Deus scit) praBcepit eum rapi , et emitti extra castra duobus milibus, donec collectionem
fecissent, et venissent qui

meretrices, et omnem plebem adducemus, ut unusquisque ac unaqmeque et alapis easdat, et conspuat in faciem tuam... Et dicunt Si cum hoc conferimus, neque manducabimus neque bibemus. Sed surgamus et prandeamus, et ing-rediamur atque dicamus, quas audivimus. Et ingressi sunt cum ira vig-ilia Exaltationis pretiosas ac vivificae Crucis. Ezec Rhegii apud Constantinopolim
:

Perberis.

Verum

Clcrici

deberent ducere illum divina moti dilectione

et

et vcneoraverunt illi et manibus suis gestantes imjjosucrunt eurn supra ju-

pedites duobus
,

illis

miliariis abicrunt,

runt

et salutaverunt

eum,

mentum
et ipse

et reversi sunt

cum pace ad
in

loca sua
,

adductus

est Perberis

custodiam

qua

continuis

L08
JCCTOBB
J.

DE

SS.

MAXIMO ET DUOBUS ANASTASllS COTOT.

P.

rfi/ui/.

Grseco textu apud 47 usque Salambriam, in ac apud Anastasium Bibliothecarium pag. 371 Zakpfrks, " s que SaCombefisium pdg. lxiv fofi hoc efforlenibriam scribilur. Aliter alibi nomen

continuis vexationibus tencbatur./fe? illicmodica expticatione indigent.

QUB

hic

ductus estPerbera. Sed in Hypomnestico, quod apud Combefisium, dicitur locus ille pag.
exstat

Thracensium regionis. Sed his ita obadpropositum redeamus. Sanctus postmodumConstantinopolim una cum duobus Anastalxxxiii esse
servatis,

matur puta-mus tameneumdem locum indicari. CarolusaS. Pauloin Geographia sacrapag. 224
;

editionisAmstelodamensis scrtf iVSelymbria; quam episcointer Patriarchatus Constantinopolitani ponit in Thracia Europse provincia, et patus
in tabula
tidis.

abductus est; ubi quam barbara toleraverint tormenta prgesertim S.Maximus ac ejus discipulus nos cap. 4; S. Anastasius, docet auctor Vitse apud hisceAthletis sed ineorumdem tolerantiaambobus adjungendum esse S. Anastasium apocrisiarium proxime ostensuri sumus.
siis

Videri possunt

adpag. 205 notatur ad oram ProponPtolomwus lib. 3 cap. 11,

ac tomus xi Conciliorum editionis Harduinianse col. 851. Scribit IrjkvPpt*, Selybria Strabo lib. -ihv, quia 7, ejusque nomen interpretatur ^O.joz vox (Spia, bria, Qpeauarl id est, Thracum lingua,

% VI. Lata adversus Sanctos nostros tres sententia barpara ac exsecucutioni manclata Constantinopoli,

urbem

significat.
;

Proxime superius sequebatur

duces bandorum

quodCombefisius vertitpag. lxiv

miraculum.
Intervallo temporis Constantinopolim eum per. ducunt et una discipulum ejus Anastasium et alterum Anastasium, quem apocrisiarium fuisse
,

provectSB militiae viroa ac centuriones. De qua re consuli potest idem auctor pag. cvi, uti et Can-

S.

MaxiCttffl

gius in utroque Glossario.

Quod supra obscure

vius

duobus Anastatiis

referebatur de Sancto misitmetanoeam (In Grrnco est tfialt piTeuioicw) apud Combefisium pag. lxiv
redditur, proiiunque in terram atque genibus positis salutavit. Merentur referri quseBaronius occasio-

diximus

et

cum
in

maledictis eos lacerassent neilli

. . .

quam
prout

et

maledicti

tortoribus traduut

ut
;

ne aliorumverborum anostro S. Maximo p?*olatorum, in quibus eadem occurrit expressio Grseca, notavit adannum Christi GbG suntque sequentia Quod ad locum hunc, ait Maximi pertinet, in Graecorum verborum interprctatione scito claros Perionium esse lapsos interpretes Anastasium Gentianum llervetum, Godefridum Tilmannum vel alios, dum eadem verba sive apud Joannem Dainanaseenum, sive in actione quarta secundi Ni

cami ooncilii ex iisdem sanoti Maximi Actis, sive in vcrsione Lalina Vitae S. Joannis Chrysostomi
a Georgio patriarcha Alexandrino conscriptae, vel
in

Liturgia ejusdem 8. Joannis Chrysostomi, vel

sententiam exequantur biographus loco proxime citato,ejusdenique sententise exsecutionem deinde subjungit, qum confirmatur ex Tomo altero sancti patris nostri Maximi circa ea, quss g-esta sunt in primo ejus exilio, id est Bizya?, et apud Combefisium pag. lxv et sequente e Grseco sic Latine vertuntur Sane igiturtu, Anastasi, pullum populi universi maledictionis dirarumque indutus amictum , canonica liheratus auditione eaque extrusus, ad eam, quam delegisti, deveharis gehennae stationem ac sedem ; qui nobiscum est; parique consilio cuncta moderatur, praenobili sacroque senatu statim a nobis judicium arrepturo , ac

pronuntiatam

illos

scribit noster

alibi

codem

fere

modo eadem verha exponunt,agere

:

quas civilibus constituta legibus sunt

pcBnitentiam, duoi pcenitentia, mitierepcenitentiam sive (ul Perionius transtulit) injicere desiderium

sum

illi

fuerit, justa in te

prout vi, animadversione facturo,

quem corrigens Billius in scliolio trigesimo secundo in primam Orationem S. Joannis Damasceni de
fanaginibus, alios pariter interpretes errore lapsos

ob tantas tnas illas blasphemias, rebellisque animi molitiones. Adversus ha3c enim sententiam tulit praesens synodus cumque illa omnipotentis Christi veri Dei nostri ope, quse par erat, adversum
:

emendat, duni sichabet a Joanni desiderium injiciens Graece fiaXw o ^te-ai/otay tm 'Iaowy;. Quam quidem locutionem non satis videtur intellexisse interpres (3aAeiv
: :
:

vos,

Maxime, Anastasi Anastasique, decreto san-

enim

reliquum ad ea, quae a vobis impie dicta gestaque sunt, ut severioribus legum pcenis subjiciamini Quamquam idcirco quod nulla ejusxerit, sitque
(

peT'voiav,

cst

honoris

causa

ad alicujus

pcdes se abjicero, ac vcnorabundo animo ante ipsum sc prosternere, velutque benediotionem ab eo postulare. In Graecorum Euchologio Diafat,

modi pcena suppetit, quee dilectis vestris ac blasphemiis condigna videri possit, justo vos judici,
qui majora
seculo
concessa.
sit inflicturus,

ceu in

lucri

b
>
ii

conus multis locis r$ isptl hoc est, pcenitentis in

se

permittimus) in praesenti partem, vit33 vobis usura

Constanti-

rpcfs

peravofat (3aXtertio ante

modum
in

ipsum
tis viro

incurvat.

Quin

etiain

Gnccorum

historiis sacris,

cum quispiam
ipsi

49 Hacque ipsa lenitate tantisper vacuata, accurata legum disciplina ac districtione sancimus,

nopoli da-

eximiae sanctitarov f-teTavoiav

obvius fiebat,
id

(3aXeiv

dicebatur,

estj

ad ipsius gcnua accidere.

Grceca phrasis {ixUvj fieTavoiav cujus significationem quia verosimillimenon estassecutus nostritextus,quem supra citabam, interpres, inepte et obscuredivelit

Ex his

abunde

inlelligitur

quid sibi

ut statim assumptis, qui nobis pra^sto est, mnatnr clarissimus pra^fectus, in suum amplissimi dominatus praetorium, Maximo ac utroque Anastasio, eorum flagris dorsa caedat vesteque Maximi am,

conjungi, observat Cangius in Glossario Qrseco col. GOS, et exemplis probat. T6 Perberis, quo in custodiam missus fiierit S. Maxhnus, sicut modo narrat lKm est> apud geographos nondum reperi ln textu Grseco Combefisii pag. lxv est wreveyxn iv neppipoi, jn Latina autem versione, Ab-

metanoeam. Jam vero voces anathemaef catathema suspicor simut jungi superius majoris energLe gratia. Certe utramque vocem stepe
xit, misit

borumque Anastasiorum procacitatis organum vestram scilicet blasphemam linguam ab imo intus abscindat: tumque etiam, quse blasphem3 ve(
(

mentique ministravit, dexteram ferro ubi sic execrandis membris mutilos pariter circumducens urbis augustae regiones duodecim totas lustraverit, sempiterno exilio jugique prmterea custodiaa tradat,
stras rationi

auferat;

ac

plenos versa scilicet in vestra maledictionem dirasque excogitastis. Tulit itaque praefectus, aliisque excruerrores vestros lugeatis capita, quam in nos
,

quamdiu

ut deinceps, ac

vita superstes

erit, blaspliemiae

ciatis

DUE DECIMA TEHTI A AUGUSTI.

109
ACCTOIt

tormentis membra amputavit, totaque urbe propudiosa circumductione traducens, Lazicem reciatis
leg-avit.

Vides, lector, eaclem S. Maximo ac utrique Anastasio supplicia illata esse videlicet proy

pudiosam ac publicam flagellationem lingux manusque dextrse amputationem, nec non exsiUum Lazicense quse materiem nobis suggerunt ulterioris circa hoc argumentum observationis. ad fiagruy 50 Nam biographus noster num. 49 flagra quiamputatio IZrx dem extendit ad omnes tres, ac deinde per decurnem sum sute narrationis refert, S. Maximo et discipulo ejus Anastasio fuisse exsectam linguam nec nonprmcisam dextram; sed de S. Anastasio apoerisiario illa nonafflrmat, dicensdumtaxatnum.
,

pluribus attribuit diversa tormenta et dura exilia Mensea vero magna Gnecorum typis edita ; illum quidem lingua et manu plexum referunt et duobus vero discipulis seniori Anastasio perinde
:

J.P.

ac mag-istro linguam et

manum

rem autem missum

ciae,

truncatam junio;

esse in

ibique vitam
dicit
:

finiisse.

Mauus et lingua abscissa eat; at de Anastasiorum tormentis nihil ibi habet.

Officium istorum trium Sanctorum, quod e TihanocodiceexstatapudCombefisiumpag.hwwn, commune omnibus tribus assignat supplicium
hzs verbis
Sancti Patres, post exsecta membra vestra, quasi nulla corporis illata lal.e operabamini, eliug-ui ore loquentes, ac manibus
:

S.

Maximo

quoddam castrum ThraMenologium Sirleti de

illara circumductioexsilium long-issimum pellunt simul cum Anastasio apocrisiario, hoc solum prteclare facientes impuri, illi, quod Sanctos a se seg-regarent. Theophanes in Chronographia pag. 288 editionisregise Parisiensis tantum narrat, S. Maximum lingua

51,

Deinde post ig-nominiosam

nem

divina decreta

subscribentes.

52 Enimvero amputatse linguae ac manus supphcium pertinere etiam ad S. Anastasium apocrisiarium

stico,
,

Prxdtcto-

certissime conficitur ex Hypoynne,

rwntormentorum parttceps fuit

ac dextra fuisse mutilatum, sic scribens lloc quoque anno, quae S. Maximum et Discipulos cjus
:

quod in rem nostram commemorat sequenOportet eos

qui
hsec

nimirura pro recta rldei sententia sustinenda adversus Monothelitas decertantibus. Eos cum Constans in perversum sentum abducere non valeret, divina sapientia fluentem et varia eruditione florentem illam Sancti linguam una cum illius dextera abscidit utpote qua? multa adversus ejus impietatem una cum Discipulis (Erant illi uteriis
.-

spectant, g*esta,

legerint exemplaria pra^sentis illius sacrre illius Sacri * epistola?, Deo parentibus, qui scrutatur renes et corda, firmis:

tia

S.

Anasta-

tiut apocrisiariut,
' i. e.

Sancti

ea, Deo teste veritatis,ex ipsa epistola, quse propria manu ejus, immo ut verius propter miraculi dicamus insigne, digito
in

sime credere, quia

Dei scripta
nostri

est, sancti videlicet patris et

magistri

que Anastasius) conscripsisset, quae et ipsi ad verexscripserunt, ut omnibus scientiarum studiosis notum est.Etpag. 292 de Constante imperatore

bum

Anastasii, presbyteri et apocrisiarii, senioris et opinatissiniEe urbis ^Ronue, multumque certantis mag-ni et novi revera martyris
veritatis, transcripta sunt,
scripta ab eo (post-

domni abbatis

quam

Maximum insuper eruditissimum confessorem ling-ua mutilavit, et ejus abscidit manus.. g-eminosque tandera Annstasios confessoris et martyris Maximi probatos discipulos exilio et cruhsec enuntiat
:

passus est, qucmadmndum dictum est, in Byzantio, una cum concertatore suo et vere phi-

losopho

immo Deo sopho magnoque commar-

tyre Christi veri Dei et salvatoris nostri Maximo; id est, cum abintus abscissae fuerint pr&tioste ac
saerze

ciatibus sulijeciUVerbumzxeipQxoTtYiaw^quodeteastit

Theophanis vertitur in Latino abscidit manus, convenienter ad superiora, quee de amputata Sancti dextra diximus, ac porro infra dicemus, reddendum erat Latine numero singulari abscidit manum nam prseterquam quod yupo/o-ito
Grseco
i

manus, cum verberibus

divinitusque veraciter mobiles lingrae ac et tormentis amarissimis,

abscindere, aliunde prseterea e pluribus utique fide dignis antiquitatis documentis novimus, manum unam, dextram videliMartyri nostro abscissam esse non vero cet C etiam sinistram quidquid Compendium Viennense videatur de utraque manu hoc asserere, quod supplicium etiam extendit non ad ambos Anastasios, sed ad S. Maximum et ad unum ex
significet
,

manum

ex quibus sanguinis fluorem et pompam per totam perpessi sunt, quod nec malae umquam vita? revera quisquam sustinuit. Et nisi solus Deus, qui ex nihilo ut essent cnncta produxit, et mortuos suscitat, ex hujuscemodi crudclitate ipsorum, et

urbem

tanto saug-uinis fluxu, cauterio nullo modo illis indulto vel constipatorio aliquo abscissionibus manuum atque ling-uarum ad cessatiouem saug-uinis

juxta

morem

imposito, hosconservassetad veivcunV

diam adversariorum, tradidisscnt ex tunc dcsiderato a se Deo suas ipsorum sanctas revera ct beatas
proculdubio animas.
serunt

illis.
ac Ihtgux

51

H&c quippe memorat

ilt

de
y.r,

S.

Maximo ac duoxzl ~bv yASffffay

nepLTCovai,

53 Hisec autem omnia ob nihil aliud in cos gesvere profanissimi et miserrimi apostata?
nisi

Ultrfitlr

dirjnittimo

exctsioncm.

bus Anastasiis: Mera tovto

7r,<7ai,

Se^<7yro$ aiirov :u
eopiav

veritatis,

propterpessimam veraciter

et

solam

leatimonio

zat

/zlua.z,
et$

invidiam,

ay.ptoTrfitaZo-jtji,

xal ev

Aaixyj

minavit,
daeis,

quam antiquus hostis daimon in cis svquemadmodum et in similibus suis Jupotuissent saltcm ad
illis

lovq dz dvo ^.aSrjTxs aiiTOv

ofiovvpLovq 'Avaorafffous,
l

tqv

cum non

modioum quid

fAEv 7rpeo"6urepoy lcot r<p 3t$ao-xdAMTi(j.G>pr GatJ.fi.-.oi,

h alSpd-

resistere sapientiae, qua?

merito fuerat a Dco

lodanti xaTeoWacav* Tbv dk trepov

hik
iU-KEu-^av.

el$

y.duTpov

rriq

donata,
eo quod

Post

haec

dum eorum

proposito

pro vera scilicet veritate, et solum pro illi noluissent communicare cum his in
et sine

obsecundare nollet Vir sanctus, manus ac linguam ei amputarunt, atque in Lazicam in exsilium mittunt. Duos vero ejus discipulos homonyraos Anastasios, illum quidem qui erat senior, postquam eodem, quo mag-istrum, supplioio affecissent, in terram externam relegarunt alium autem in Thraciae castrum dimiserunt. Cedrenus in Constante Constans S. Maximo.. linguam et hsec refert manum abscidit. Zonaras autem in eodem impe;
:

tam publica
hic, lector,

Deo impietate ipsormn) Vides

longum hiatum parenthesi inclusum,

qui superiora a modo rcferendis misere disjuncui malo ut occurratur, resume superiora illa ante parenthesim ex ipsa epistola, quie prosancti videlicet. Domni abbapria raanu ejus. tis Anastasii. transcripta suut, scripta ab co, ac
git
:
. .
.

perge

cum
(

textu,

cum

ipsa dextera

manu

sua,
re-

quae abscissa fuerat, cujusque truncus

tantum

ratore

ambos ejus discipulos crudelissimo supplicio affecit. Martyrologium Romanum hoc die meminit de prgecisis Sancti manibus ac lingua duobus vero Anastasiis aliisque
ait,

Maximum,

et

manserat

id

est,
:

sine planta et digritis)

inopi-

cum videlicetduo sibirnet parnato arg-umento vissima lig-ua et tenuia colligasset; immo, ut verius dicam, virtute ac gratia divina, quemadraodum
et

111)

DE

SS.

MAXIMO ET DUOBUS ANASTASIIS COOTF.

essent.huucqueAuastasiumexosissiraumhahcrent; virum scilicet strenuura, utriusque Iing^uas peritum,
Roraanjeque
fidei

4ocn.ii

JP

loquebatur, quamquam ab tus et sine nrohibitione reseissa, sieut Leintus ex ipso fuerit fiindamento
barnlcius patrioina hoc ipso jibus enarravit nobis, diepensatione Dei in aemet inspeotor effectus, diffidens * super hoc per
glorioso ing-enti miraculo.

et invisibili expedite penie t lingua revera divina

vindicem accrrimura

ut et Theo-

Larica cum juramentis

terribi-

dosius Osssarese Bithyniae episcopus,

homo

alias

/. conii*

Icns

conttat;

64 Quin et Theodorus protoseeretarius prsetorii praefecti Constantinopolitani ante hunc enarravit cum inihi et ipse cum horribilibus juramentis
,

humanior, eo duce ac comite Roraara proficisci recusaverit ob multas cum eo olim contentiones ac rixas, sibique Maximum itineris socium ac neg*otii adjutorem maluerit ? Consule disputationem, quas Bizyse habita est inter S. Maximum ac dictum Theodosium, tom. 1 Operum S. Maximi a Combefisio

sanctarnm passionum ipsorum tamquani dominus et magister hujusmodi rerum g-lorijfioans et laudans et gratias agens Deo super virtute ipsorum; taJJ miraculo et tam fiduciali quoniam sicut canis vel cervus excursu multo vel
oonsoius
raisset
;

editorumpag.

lvi.

VII. Sancti ad varia loca detrusi

Anastasii unius ac
tus
;

*ie.

caiorc

siti

vcl

eauma t e *

ita

Inxavcrunt et tradiderunt

Maximi
S.

obi-

linguas suas, ut etiam manus, quamquam brevi valde staturs sanotus et infirmus corpore esset

hujus item gloria sepulcri;

Maximus,
et

siout cunctis est

manifestum. Quocirca

martyrii laureola an
ac

Maximo
tri-

abundantius adversarii sauciantes sensus suos

fcali

super tanta et
cus nequissimi
feras

alaeritate

Sanctorum

intrinse-

commilitonibus
;

duobus

et

veraciter inhumani, ut revera

buenda

setas Sancti ac

unius e
e

agreates, has abscindebant,

ej>istola,

non solum
ipsi

ista

sic

ab eo scripta

sed et aliis multis libris

;

discipulis ejus.

ac tomis studiorum ipsins

inspertnres ilivina

quorum

non solum
,

prnviilnrf iu

fa<-ti

sumus

sed

QUcV biographus noster num.

stis

53 narrat de ge-

s. Anasiatii

etpartem
grumento

in

sortem gratia Dei ex

eis accipere illius

in exsilio Lazicensi, aliunde confirma-

unnts

pra3ceptione meruimus, et ipsis quoque simili arct

mus, ac notatione temporis aliorumque adjunctorum, quee in ipso desiderantur, illustramus. Edita est in Anastasii Bibtiothecarii Collectaneis supra citatis,
et apocrisiarii
cot.

manu; immo,
sicut

ut verius

digito soriptis Dei,

magrni

dictum est, Moysi terapore

sit

legitur factum, providentia

videlicet et coopera-

375 Anastasii presbyteri

tione solius omnipotentis Dei, qui

bonitatis et

cum

amator
in

hominum
opere

faoit

mirahilia

magna

Romse epistola ad Theodosium presbyterum Gangrensem; apud Combefisium autem a pag. lxvii cujus hsec est superscriptio Domino meo per omnia sanctissimo, Deo honora: :

Sanctis suis, et glorificat vere glorificantes se

inilcclinabili

tam
His

quam verho

et

veritate.

adde ex Invecliva adversus Constantinopolitanos pro S. Maximo, quse a quodam monacho scripta notatur ac producitur apud Combefisium pag. i.xxxv, ubi 8. Maximum, inquit, tertium illud in
theologis lumen, lingua dextraque mulotarunt, hinosque Anastasios, illiusgcminospridcmdiscipulos
pari sententia

bili patri

spiritali

ac mag'istro Theodosio presby*

tero, Anastasius exiguus, misericordia

Dei presbyDei.

ter

ct

monachus, servus servorum

Textus

autem epistotse inter atia sic refert Cum venissemusad amicorumChristi regionemLazorum sexto
:

damnarunt.

anno Christi
qui
illic

Idus Junias quintae Indictionis (quse concurrit cum 6G2J statim separaverunt nos ab inillius
,

cqmitem
(juvd tiue
liiujuu lo-

55 Atque ksec quidem affatim conducunt primoad conflrmanda ea, qux> noster scriptor Vitse de

vicem prseceptione
usque ad

qui tunc prseesse his,

erant, sorte meruerat, diripientes

omnia

curui
sinc

tit,

ei

manu

tcripserit.

Maximi ac unius Anastasii mutilati wne ynemO' ra( num. 10 et 50. Secundo, ad supptendum silentium ejus cirea S.Anastasium apoorisiarium, quem parceac jejune dicit una cum duobus istis aliis in exsitium longissimum fuisse depulsum, reliquis,
8.

acura et filum, quascumque ad necessarias utilitates tam ex vobis quam ex aliis Christi amicis adquisieramus. Etsacratissimumquidem illum virum, dominum aio Maximum abbap tem, neque in subjugali, ueque in vehiculo sedere

unam

quse aliunde ei convenire superius probavimus, silentio prseteritis. Tertio, ad roborandum atque

cum

extendendum miracxdum locutionis absque lingua, quod narrat inferius scriptor Vitse apud nos num. 50. Ast atias S. Anastasii apocrisiarii pro orthodo.v.v fidei defensione serumnas ac certamina profercmus alibi. 56 Baronius Uaau e <*d annum 657 relata linf rZv!' n UtV ac mama de<otr& S. Maximi atque niuseipav' 9 Anastasil amputatione etc, perperam ista adjungit citumcsic Pe:

valentem pro eo quod in infirmitate positus esset, plectentes virgulas ex eis quasi Iectulum
qui

texuissent, bajulantes detulerunt, et incluserunt in castro Schemari vocitato, juxta gentem eorum

dicuntur Alani. 58 Dominum vero Anastasium abbatem, et me peccatorem super equos impositos duxerunt et incluserunt,illum quidem in castro Scotori dicto
Apsilias,
obiltu

qua? est prope

,

Abasgiam; me autem

iu

altero castro nis quse

*<*

perceranl autem inferre dicta supplicia alteri ^nastaaio, muneris, quo fiinctus erat, apoerisiaiii rationem habentes. Combefisius pag. ci postquam dixisset hngua ac manus

nomen Buoulus erat, regioMesimiana vocabatur, in jam dictorum

cujus

confinibus

Alanorum

quod videlicet

castrum

venia

dextrse prwcisionem tnhnsnosfris Athletis finsse oommunem e documentts, qum ibidem citat, h.vc subjicit Dignus
:

iidem Alani captum nunc retinere noscuntur. Dein post paucos dies , sumptis tam me quara beato Anastasio a prsedictis castris, illum

quidem

raise-

Baronius,

quem Ula monumenta,

latuerint
:

et

\nape-

stasiana collectio

divinatio

autem

percisae soilicet ejus (Anastasii apocrisiarii) dexteiaMv U , es bestias reverentia Sedis apostolicaa, el quod ejus apocrisiariura effisset, ipsa frivola est. Qua' eniui in eis

ruut ad castrum nuncupatum Suanias, cum jam semivivus esset tam ex multitudine tormentorum ac verberum, q uaB in Byzantio sustinuimus, quam ex necess.tatihusatque angustiis, quae hic sunt nobis lUata.

ejus Sedis

Martmum, summum ejus anUstitem, bacohati

reverentia,

qui

sic

ut quidam aiunt, ac retrusus est in castro Suama^, ad quod destinatus fuerat, obiit. Arvia^,

Unde

et

inmedio

ut autem

alii

asserunt,

mox

gumentor

igitur quod circa

undecimo

vel nouo Kalendas

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI

Kalendas Augustas dormierit in Domino. Quintodecimo namque Kalendarum Augustarum deducti sumus utriquc per jussionem tuuc principis in id, qvod dicebatur Mucurisin praesentandi in me,

111

um

Caeterum, quod absque tanti et de Ecclesiu Catholica tam bene meriti Cardinalis injuria di:

dio amici Christi exercitus,

jam, ut preetulimus, semivivus existeret. Et ex tunc eum ultra non vidi. Continuo quippe destinaverunt ipsum quidem, ut dictum est, in castrum Suaniae ; me
ille

cum

ctum sit, perperam ibi (tomum 8 Annalium ab anno Christi 640 usque ad 657 citaverat) obitus S. Maximi refertur ad annum Christi sexcentesimum quinquagesimum septimum quippe cum certo constet eum revera obiisse anno Christi
:

Son

itaqur

rtcu r*[*

***
037.

autem

in castrum quod dicitur Thacyria juxta Hiberiam. Hinc igitur conjicio quod circa undecimo Kalendas vel nono Kalendas Augustas quintse

sexcentesimo sexagesimo secundo, ut elare ac soHde demonstrat doctissimus Societatis Jesu theologus Jacobus Sirmondus iu synopsi chronica, quae
Anastasii,
S. Sedis Apostolicae Bibliothecarii, Collectaneis, Parisiis typis Nivellianis anno mdcxx in

Domino, sicut dictum est, obdormierit. Variis locis supra memoratis lucem afferent Annotata nostra ad caput 6 Vitee. 59 Dies obitus, quse hic per conjecturam et aceiditanno 6G2, quo particulam disjunctivam signatur, et de quo noster biographus num. 53 scribit, Nec dies sciri *"'. quo hmc emigravit , sicut coguominis dictamarte, potuit, ejus scripsit, Anastasius, inquam, apocrisiarius, distincte determinatur uti et dies, quo S. Maximus migravit ad Dominum, a laudato biographo num. 54 etiam recte notatus, in Hypomnestico his verbis pag. lxxxiii in editione Combefisii B in Sirmondianaverocol. 399 Pariter et Anastasius discipulus ejus ab undccima Indictione (conIndictionis,
in
,

octavo

editis, praefixa est.

Vide

ibi

in primis

Ana-

stasii apocrisiarii, ipsius S.

Maximi

discipuli episto-

lam ad Theodosium presbyterum GangTensem pag. 196, et Hypomnesticum Theodosii ao Theodori monachorum, fratrum Germanorum, iisdem temporibus viveutium, pag. 264. Idem quoque confirmatR. P. Philippus Labbeus S. I. in Chronologia technica A. C. dclxii
historica

eodem anno

et in Ghronoiogta item in Dissertatione histo,

rica et Philologica de

Scriptoribus

ecclesiasticis

tomi 2 pag. 72 et aliquot sequentibus. A vera itaque temporis ratione aberraoit etiam Bellarminus de Scriptoribus ecclesiasticis, dum obiisse
asserit anno Domini dclx. Ferulam item censoriam hic meretur Baillelus, qitando in Collectione historica deS. Maximo ad xm Augusti, Vitis sanctorum quas edidit inserta, tradit, Deitm ipsius mrumnis finem imposuisse dicta die xiii Augusti anno videlicet 662, vel non serius quam die xxi Januarii anni 063. Diesquippe et annus mortis ejus adeo perspicue ac certo ad posteros pervenere, ut particulam illamdisjunctivam non patiantur. 62 VitcB auctor quam illustramus relata breviter agit de prodigio, S. Maximi morte quo Servum suum tot serumnis, dum viveret, excamificatum condecoravit post obitum Dominus. Sepulcrum autem, ait, in quo sacrum ejus oorpus
, , , , ,

cum anno Christi 653J praeteriti cycli, per tria exilia, Bizyes scilicet et Perberi Thracensium regionis, atque prasdictum Lazicum, in mulcurrit ea
tis

eum

contritionibus et intolerabilibus necessitatibus,

atque hujuscemodi athleticis certaminibus annis decem peractis, ad reg-num migravere supernum ; sanctus quidem Maximus, sicut dictum est, mense Augusto die tertiadecima Indictione quinta,
,

ex divina revelatione suam in Domino ante dies quindecim dormitionem futuram, sanctum vero suum sicuti jam praemissum est
praedixisset
:

cum

Glorin tr/nlhl
I

pro veritate in Christo Deo nostro martvrium ante non paucos annos; discipulus vero ejus Anastasius

ih>-

claratur

mense
post

Julio

die

vicesima quarta

Indictionis

ejusdem.
brevem
ex-

morbum

ttinctus est.

exceptione major
quentia.

60 Narratio hsec plane authentica atque omni ansam nobis preebet notandi se-

depositum est, tres lucidffi faces post priinam noctis horam ex eo tempore illumiuant, mirabili, ut par
est, aspicientes

Observamus itaque primo, S. Maximum discipulum ejus Anastasium abbatem seu moac nachum eodem anno, quo in regionem Lazorum pervenere, serm nimirum vulgaris 602 vivendi finem fecisse. Unde consequens est, ut corruat id
quod de ejusdem insertum et a Combefisio editum e no codicepag. xc In exilium in Lazicam
S.
:

stupore complentes, et liberalissimi

ejus

Dei erga Faniulum

ostendentes. Quibus

amplissimam gratiam

magnum auctoritatis momen;

tum

accedit ex epistola S. Anastusii apocrisiarii ad Theodo.siumpresbyterum Gangrensem ubipost-

S.

Maximo affirmat Synaxarium

Offtcio

quam retulisset laudatus epistoUe

nium, quo
et aliud

Tiliamitti-

Maximus mortem

scriptor vaticisuam prsenuntia:

tur; ibique annos tres vitamtolerans... brevi morbo absumptus requievit in Domino. Eodem etiam

errore laborant Meniea magna Grsecorum impressa, ac Compendium Vindobonense Cwsareum. Superiora confirmantur e citata paulo ante epistola

dedimus) sicpergit Porro miraculum, quod divinitus in sancto ejus monumento eflicitur, quodque usque ad prssens, quicastrum illud etejus circa regioncminhahilant, intuentur et prffidicant: et ad quosdam etiam prinvit [verba paullo ante

ad Theodosium presbyterum Gangrensem,

:

cipum atque magnatum pervenit , diguum est et vobis quoque sanctissimis, etpervos omnihus,
in

in qua hsec exstant

vidclicet

Porro Christi

Dei martyr,

abba Maximus, cum esset custodomnus dividiffi manoipatus in castro superius memorato,

qui ibidem sunt Sancti, per litteraa fieri manifestum gloriam et laudem Dei, qui facit mirabilia in
Sanctis suis, et gloriticat. Iil est, trcs lampades lucriferse persingulas noctes sanctum sancti iiiius

na

sibi facta visione,

qui erant in castro, et dixit ad eos

advocavit quosdam ex his, Tertiodecimo

:

Martyris

monumcntum

illustrant,

die Augusti mensis hujus instantis quintae dictae (non quintaedecimae, uti male habetur in editione Sirmondi) Indictionis, feria septima assumet me Dominus quod et factum est. Igitur tertiodecimo die praedicti Augusti mensis praeteritae quintffi Indictionis secundum divinum ejus vaticinium, feria septima, praesentibus derelictis, perrexit ad
:

03 Insignevero illud

miraculum confirmatur

acconfinna ,
,,-.

ex Hypomnestico,
:

in quo hisce

cum

testimoniis

refertur Vovvo sanotua et memorabilis acoptimus, et per omnia , immo divinitus sapiens,- magnusque veritatis propugnator et commarUr eorum (SS. Martini ac Euprepii paulo ante facta erat

Dommum.
61 Merito itaque

Lambecius Commentariorum

de bibliotheca Csesarea Vindobonensi lib. 8 pag. 127 hisdictis convenit Eminentissimum BaroniAugusti Tomus
III.

mentio) ftsyforos qui et Maximus (hoc enim, ut antea indicavimus, dictione Latina Maxirai nomen insinuat) cujus et sanotum mOmiincutum per singulas noctes lampades exhibet a die, qua dorinisse dignoscitur,

usqu.'

in

priesens. et in

pcr-

18

petuurn

U2
iVi T*)BR

DE
quam
obtinet
epistola

SS.

MAXIMO et duobus anastasiis conff.

excesserit
gerelicet,
sicuti

petuum omnibus illucescens

dentiam suam,
prteposita

et patefeciens eonfl

J.P.

apud Deum,
:

unus e discipulis S. Maximi, exeocolli- D quod in Relatione antea 4 indicata,

commendat

et nos ipsi

per nos-

met auditoree a multis

bitatoribus, qui

iliius loci

principibus et ha-

cum

juramentis hujusmodi vere

miraculum

fiducialiter prffidicabant, effecti

sumus.
has,

Eorum vero
f.

qui

obtutu

proprio

viderunt

postquamsacellariusinterrogassetSancticVtatem; hxc subdat : Quot vcro annos habet... disoipulus tuus ? Respondit Virsanctus, trijrinta septera. Interrogatio porro ista ibidem a nobis intexta fuit anno circiter Christi 655. Adde annos septem, et
pervenies usque ad annum 662, quo unus ex Auastasiis, sicut paullo ante vidimus, vitse cursum
complevit, et
citer&\<.

Sche-

marcoft

unus etiam ipse nomine Mistrianus existit, qui et vig-ilans cum militibus, has non semelnec bis, sed ct multoties contemplatus est, et primus patenter de his omnibus praedicavit, nobis illuc pergere non vaIentibus proptcr montis illius ascensum, id est,
castri,

Comes

ejusdem Chemareus *

numerabis annum xtatis ejus cirSin vero interrogatio cadat in alterume

is fecerit

discipidis Anastasiura apocrisiarium, sequitur ut

Caucasiorum, quo excelsior mons super terram non est, difficultatem, et tempus hiemis, insuper et confusionem gentium, quae fit in parverticia

anno circiter setatis 48, anno Christi GQG ex dicendis paragrapho proximo, in quo pro ratione temporis res ab ipso gestas post obitum Magistri
vivendi finem

cum mors

ejus acciderit

tibus illis. Observa hic obiter, S. Maximum superius vocari martyrcm; qualis etiam dicitur ab Anna Comnena, cujus textum citavimus in Commentario prxvio num. 24. Eodem etiam titulo

sui (de

iis

actum

est

quippe, quse ipso vivente contigerunt, 6) inspiciemus, supplentes biograitlas indictas reliquit.

phum, qui

donaturalibi (Vide eumdem Commentarium num. 59 et 6&J Ad hsec, apud Betlarminum de Scriptoribus ecclesiasticis vocaturMnxtyv clarissimus et merito nam cum ipsius vita fuerit continuum H ferc martyrium, atque adeo non tam ipse martyrio, quam martyrium ipsi defuerit, gravissimis utique et creberrimis juxta ac diuturnis acerbitatibus, quas exsectw etiam linguss ac manus dextrSB amputatae sanguine purpuravit, excarnifica:

VIII.
gesta
obitus,

S.

Anastasii

apocrisiarii

post

mortem

S.

Maximi,
ulterior

setas,

elogium,
discipuli.

de eo
Ipsemet

notitia,

to,

quamquam
,

violento supplicio

non immortuo

kwnst&sius postquam in sua ad Theodosium presbyterum Gangrensem epistolapturies

Anastasius
apoc?tstari-

ruhil r.-hd

(fttu jiiirtHs

sitigttfa,vm m.artgrii lau-

jam

reolam ei attribuamus. Atque illud idem cum proportione intelligi volumus de duobus ejus comtiiilihittihits Airi; tnsiis, quos tamen uti et 8. Maxiinuin intitulo, initio hujus nostri Commentarii prssmisso nominavimus confessores, quia isto nomineidem noster Sanctus annuntiatur in Fastis

laudata egisset de obitu S. Maximi, ac luminibus ad ipsius tumulum divinitus accensis, nec

us cxponil,

non supra num. 62 a nobis ex

terea,

illo

narratis, In-

quas mihi peccatori et exiguo post hsec contigerunt, et in quibus sira, pari modo perpaucis manifestabo. Cum enim
et

uti continuo subdit,

Sedadejussepulcrum revertimur.De monumento seu seputcro ejus ita memorat Compendium Vindobonense C&sareum TErcftpj] Iv Aixv5 h tm povaoryjpKj) zoO ayiou
:

Qrsscis, uti paidto post videbitur.

fecissem duos menses in castro prsedicto Thaeiri in infirmitate jacens, et panxillum quid requiem fuissem adeptus, rursus misit me tunc priuceps ad
partes Apsilias et Misimianae, custodiaa mancipandum in castro Phustas. Et, ut absolute dicam,

'Apstvlov, ivra xl lasut irAtiffrai yivovreu,

jn

Lazioa

in

monasterio

S.

Arsenii:

Sepultus est ubi multse

etiam sanationes contingrunt. Quibus suffragantur

monachus Ridiensis ac Menxa magna excusa. ZteLazica jam toties memorata conside nostra Annotata ad cap. 6 Vitw Commentario huicsubjic
/Emt Sanrti 8

me per discalceatum et peditem, et frig-ore et fame etsiti depressum, volens profecto et me quoque ab hac deterg-ere vita. Sed nescio quid super me humili prsevidens Deus,
duxit et circumduxit

septem mensibus

omnes

praedictas regiones

nudum

et

ciatd.v

lit.

k.

ac Uflftu

ilitriimlis.

64 Deannis vero <vtatis, quibus Sanctus vitce cursum peregit, paucula nobis notanda occurrunt. Enimvero ad grandmam eum seneclutem

qui omnia salubri providentia sua producit, usque nunc conservavit me in hac multarum tribulatio-

num

et

miseme

vita.

pervenisse, liquet e documentis istis. lnCompendio ViennensiCcVsareo dicitur ffpsff(3w7K

iftto&v,

66 Post aliquot itaque dies pellitur illinc prsequxnam dictus princeps. Deindeque succedeus alius, visus
est compati. Inter qua; duxit

sii

acciderint

me

juxta

domum suam

*ai ff^pyjg

senex ao plenus dierum. Et ibidem prsemiserat aucton [Tept yocp r ewenfxovra er>] liysreu
ytyovtvm

Annos

circiter

nonaginta fertur attigisse.

receptum a jam memorato castro Phustensium. Et post annum ex diabolica operatione motus destinat me ad prsedictum castrum; sed Deus,
reraetitur his,

qui

Monackus Rutiensis
y5.

ait\

WU^z

qui aliis remetiuntur,

eadem

die,

&v tytp&v

<A-

qua me

Plenuserat dierum Vir magnus. Atque hmc quidcm comprobant, grandxva in senecta eum e
ntaenii<,rssc,

pepulit, pulsus est

hinc, et efficitur pro-

fug-us in Christi

amatorum regione Abasg-orum. Et

Anmttcm ad v/atem
t

nagenariam supervioserit quamquam nobis aliundemhilsit in promptu, unde id certo ac presse fofininiamus;dicendumtamenvidetur,octogenano majoremfuisseex iis, qum supra 4 in initio preemissasunt Nam interrogatus quot annorum
seessediceret; respondet Septuatfnta quinque interrogatioautemitta ibidem a nobis innectebaturannoChristim; siverojam dictis septva9mta qumque annis adjungas alios septem, quioussupervixit, habebis annum Christi 6G2 quo ooat; setaHsautemVirisancti
:

circiter no-

consilioaccepto a Christi amicis, qui illic erant principibus magis compatiendi, quam me minipersequendi, et orationem a me potius

mum

quippe qui amici Christipnncipes Abasgisa compatiuntur humili milii quamquam nescierint me) repromisit quidem ilhs, quod si exiret inde, et restitueretur
(ipse

gemitum

quam

percipiendi

in prindies,

cipatu,omma,qu*forent ad solatium

num

et

refrig-e-

raeum, perficeret

nescio unde adjutus, eg-reditur

Dein post paucos

quidem

iterura et

mum

secundum. Q

annum

octoaesi-

autem anno xtatiseviL

nil tamen illorum, quas polUtutus est Deo et crebro dictis Dei amicis principibus, opus perduxit. E contrario autera, raa-

recipitpnncipatum;

mbus nequam

deductus virorum,

reproinissionem

quidem

DIE DECIMA TERTIA AUGt/STI

quidem
ti

U
AVCTftM
J. P.

oblitus est ; tolli stiensium, et maturius in

pragcepit.

PhuSehemarcos castrum mitcastro

autem me a

fioifremu

67 Factum interea est, cum ducerent me in jam nominatum castrum, ut ille iterum pelleretur, et esset profugus ubi et primum fuerat. Excitavit autem Deus spiritum suum in viro honi semulatore
,

i.

e.

conci

et

veniontc

nominc
Gregorii,

amorem et cundum Deum

,

qui Dei habeat in se timorem pariter vere pheronyme vigilanteni * sepossideat

chologium a Goaro editum pag. 81 et 146j Indictione decima; cum prajdixisset et ipse diem sanctoe depositionis suae quibusdam, qui sibi aderant , ante menses tres ; et aliis quoque pluribus miraculis sauctissimi et omnia efficientis Spiritua cooperatione tam ibidem (de castro Thusumes proxime erat facta mentio) quam in duobusexiliis suis, Trapezuuti videlicet et Mezembriae pa,

tratis,

plurimisque conversis ad veritatem et

illu-

mentem

qui

cum Deo

minatis. Cui sent

in

cum

quod
lcm
cat

vigi-

signifi

prseest regioni , et Deum imitante condescensione seu compassione motns , reduxit me a via crebro dicti Schamareos castri, et constituit

nunc

hoc

conversati fuissent et sancto et beatissimo ct

prsedictus

perduras-

sudorum certamine...

multorum quiuem sanctus

me

quasi quinque signis Iongius adivinitus custo-

Anastasius presbyter et apocrisiarius Romanus a sexta Indictione (quse incidit in annum Christi

dienda domo sua iu loco monachos veraciter condecente, praebens necessarias larg:issime corporis utilitates.

648) proeteriti cycli usque ad decimam Indictionem in omuibus pnedictis tribus exiliis suis,
, ,

Pro quibus omnibus Christus verus Deus per intercessionem, quae illum secundum carnem genuit, Dei Genitricis semperque virg;inis Mariae ac omnium Sanctorum protegat eum una cum atque honorabili horum ac amandis filiis suis
,

traductionibus

divcrsis afFectus,

tribulationibus-

pror.su s laudabili matre...

B
vitxsux on-

68

Quod vero me
latuit,

in

sunt,
est.

dicere

medio eorum quse dicta non pigritabor. Hoc plane

,

que ac necessitatibus ct angustiis non mediocribua nec modicis, permansit annis vig-iuti. Nunc accipe nonnutla, qusede hoc Sanctonon satis fundate referuntur. 70 Combefisius a pag. ci, Fuerat is, inquit, ac uiterior clarus in aula, Augustse notarius Heraclio impe- ^onotH&u ratore; quando forte Maximus, pari munere meE
renti ipsi lleraclio,

Quia cum evang^elizatus

fuisset (liber,

quem

amicitia junctus est,

utque

ante ibi laudarat) a sanctae memoriae... Domino Stephano de unitate atque concordia, quae ibidem omnium per orthodoxam confessionem ad invi-

seculari, sic Eeligiosa ac Christiana militia

ambo

quasi sodales cxtiterint, non alter alterius discipulus. Major scientias luce Maximus , eaque orbis mag'ister,
dicit in
etsi

cem et ad Deum effecta est, spirituali acsi coram Deo dico, laetitia sum repletus, et gratificos hymnos pro tali ac tanto bono misericordi Deo,
licet

purus monachus; quod se ipse

Collatione

cum

Theodosio
si

cum

Anasta-

sius presbyter esset,

les

Vosque Deo honorabiretuli . . omnes, qui vobiscum suut, Sanctos, ac Dei Catholicam quae illic est per vos sanctam
peccator,
.

romonachus

monachus iuit, hienec enim hoc satis ex monumentis

ac,
,

et

notum

hi liberale

postulans mei, et Apostolicam saluto Ecclesiam peccatoris scilicet et vincti, memoriam fieri in
,

sanctis

ad

Deum

directis oratiouibus vestris

in

sanctis atque colendis locis,

*
i.

ac pretiosis mihique

e.

epi-

stola

desiderandis syllabis * vestris fulciendo , ac me minimum consolando atque orando , ut dig-nus efiiciar visione vultus vestri, quamvis sit teme-

nonsatismiest. Auctor tameu Invectivse avwSev [id est supra memoratss) Maximi discipulum scribit, ut et alterum Anastasium, quasi et ipse ita pridem illi adhaeserit, Numquam tamen ipse Maximus discipulum vocat, quemadmodum alterum Anastasium; sed honori;

extra quse quidvis fingere

autex

fide historica

cautum

ficentiori

mile.

nomine dominum meum, aut quid siNempe homo Komanus erat, quod sic lin,

hanc miseram et multarum tribulationum vitam excedam. Hanc epistolam a S. Anastasio sub extrema vitse tempora rarium dictu, priusquam
et ipse

g-uam Latinam callebat cujus se rudem agnoscit Maximus; diuque in Oriente ipsaque aula versatus, Grffloam perinde sibi familiarem reddiderat: qua utraque Maximo socius, proque Romame Ecclesiae apocrisiarii muuere, ejus ipsius forte preshyter,

exaratam

fuisse

conficitur ex

eo

quod

post>

quam

Stephanum... venientem in hanc regionem,

ut asseruit, ad requisitionem, inquit, humilitatis meae, laudasset a laboribus apostolicis, hsec

fidem strenue propugnabat

cujus tuendflB

f.

por-

deinde laudatus S. Anastasius subjungat His itaque bonis hic proprio adventu correctis *, nobilis
:

constantia tantam sibi Monothelitarum invidiam conflavit. Hsec Combefisius. Sed observa 1. MoS. Anastasium, tiquet exdictissuseptimo paragrapho.2 Sancti Mapra ineunte ximi discipulus vocatura Theophane et alibi, uti Ilypomnestico 6 relatum est. 3. Illa, quse ex

nachum

fuisse

rectis

virKalendis Januarii vnilndictionis, qua? modo praeteriit, apud Christi amicum Abasgise principem dormivit in Domino. Indictio quippe octava conille

currit

cum anno

seres

vulgaris 665; anno autem

proxime sequenti serumnosam suam vitam commutavit

Annus
mortis, ilo
-

perspicuum
60

beata ac ccclesti S. Anastasius, uti fiet ex iis quse subdo. Obiit igitur anno Christi 666, die Domi-

cum

gium,

nica, v Idus Octobris. In scholio quippe , quod epistolse ejus prsedictse subnectitur, enunciantur et ista : Obiit autem et ipse sanctus Pater noster

dedimus antea num. 69 S. Anastasius presbyteret apocrysiarus Romanus, videntur ad eumdem locum referenda, atqueadeo Sanctus videtur fuisse potius presbyter Ecclesise Romanse, quam Grsecm. 4o. Combefisius in indice tomi 1 ad notas suas, revocat pag. 738 quod supra reluterat de munere notarii
in aula.

f.

dicere-

tur

martyr Anastasius, qui hanc scripsit epistolam, die Dominico, hora tertia, quinto Idus Octohrias, cum Inin sancta collecta diceret *, Sancta sanctis, dictionedecima. Consona heec sunt Hypomnestico, proe quo ad majorem dictorum confirmationem quod additur Sancti ferimus ista cum parvo, Cum et ipse certamine bono certasset, elogio
,
:

me, inquit, quod scripsi de notarii muncre, quod alterius Anastasii proditur. Consute Annotata nostra ad caput 5 Vitie, quam
;

Fefellit

postea daturisumus, lit. d. sapiens ac Duo rjusdem 71 Jam vero quoniam disciputus dUdpuU. perfectus et gtoria et perfectio magistri, nonabs si ex taudato Ilypore nos facturos censemus. apocrisiarii mnestico proferamus duos S. Auastasii discipulos virtute etapostolicis taboribusprsestantes,

orthodoxam revera fidem servasset , et cursum unmartyrii consummasset, mensis Octimbrii die prima hora tertia , cum diceredecima, .feria
,

prsesertim

cum

nesciamus, an aticubi in Sa-

(in iis certe noncris Grsecorum Fastis notenlur reperimus) ut atiquis etiam egregise dum illos

sanctis (Vide tur inter sancta Officia, Sancta

Eu-

eorum memorisehica nobis

locus detur,

non

exi-

gua

111
ArCTMIt
J p.

DE

SS.

MAMMO

ET DUOBUS ANASTASIIS CONFF.

Canon, inquam, iste, qui a Joanne Damasceno ibidem dicitur compositus fsed Combefisio pag, xca hoc non videtur) cum Sanctum laudat egregie,tumduommejusdiscipulorum, qui una cum
ipso certaminis ac victorix participes fuere, mentionem facit. Deinde post repetitam illius annuntiationem sequuntur tres isti versiculi
:

gua laudationis parte in Sanctum quoque redundatura nostrum, sub cujus floruere institutione. Post ea itaque, qux ex Hypomnestico statinz retuli,

1)

sequuntur

ista

Discipulis vero ejus

Theo-

Comb.

doro et Buprepio gennanis ei easctis fratribus, fi* beatissimi imperatorii pistoris, id est, liifi Plutini
qui super

Plutimi

omnes

pistores publiOOfl est,

eorum

vi-

delicet qui
V-Tetresiton,

annonas scholarum

omnium

solvunt,

" 'A/stoa/^.wrro; //ip a y- ai y^ f*> 7 av 9" l?

quod appellatur Tetransiton

ginitate,
g.uffl

*, divitiis pretiosia et

Kal yioai 0eo5,

Scribis sine

MzZty.s,

diffnitatibus diversifl divinisque virtutibus, et virhis

Ei/.iot Trowr/i nSrfiaq

^vjpm fftffifc Mxlluov qgg knzXvtyzv.

eliug-uis, Pater.

Grxco

TiTpXOtiiuartruplcx

omnibus majorest, adornatis

ut opinor
,

manu, loqueris

etiam sanctis pro Christo agonibus et coronis honorari meruerunt,

scilicet,

per quam
casti

Animamque tradis Maxime, in manus Dei. Post bis denam prima oculos tibi Maxime
,

annona.

mundo corde, quoniam debunt post primum magistri sui

uf
ei
:

ipsi

Deum

vi-

claudit.

et nostri

apud

Trapcznntem exilium mnltis eleemosynis

tionibus
factis
,

et obla,

volentibus

Romam

confugere

protinus et ipsis in

eadem persecutione prope Aby-

comprehensis propter eamdem et solam causam et pro eo quod noluissent cum eis contaminaritam evidente impietate in profa.no et penitus sine Deo imperatorio Typo, qui ex summissione
,

dum

faotus est eorum, qui erant ecclesiae Coustantino-

poleos,

et

publieatis,

id

est,

denudatis

omni

quas babebant; flajrellaque mortalia a prajfecto suscipientibus, et Ohersonem in exilium missis, et illic vi Sfflpius ab invicem separatis,et in castris g-entiiiiii ibidem ad^acentium deputatis junior qui:

substantia, quea inerat sibi,

et dignitatibus

dem
* i.

frater,

qui nt vere in cunctis

pheronymus

con-

vcnientcr
miinini

ewrpeir/is decorus,

formosus
eto.

Euprepes * nominatus est, completo in hujuscemodi Dei amico agdne anno nono, ad Dominum abiil incnse Oetobrio, die vieesima sexta Indictione xiv (quie respondet anno Christi G71.J Alter vero qui et prior fratcr, quique Dei donum merito
,

73 Allusio poetx adeo clara est, ut explicationenon indigeat. Reiveritas exposita et confirmata est superius 6. Elogium seu vitse compendium, quod in citatis Menseis habetur, peccat, quando S. Maximum sub Constantino Pogonato vixisse scribit. Vide dicta in antecessum 1, num. 3. Falsum insuper est, eum die xxi Januarii e vita excessisse cum certissime constet, hoc accidisse hodierno die xni Augusti, sicut dictum est 7, num 59. Signatur interim die xxi Januarii quod S. Sabbx nomen prsefert et in Typico in Kalendario Ruthenorum a Possevino vulgato tom. 2Apparatus sacri pag. 368. Latinis Grsecos sequitur Moianus in Additionibus ad suum Usuardum anni 1573; qui ejusdem Sancti me~ moriam repetit hac die xm Augusti, prout etiam faciunt dictum Typicum ac Kalendarium Ruthenorum. SedTypicum ad hunc diem xni monet, tunc quidem festum ejus dari; Officium vero caniad xn ejusdem mensis. Festum, quoddicebam, die xin celebratur in Menseis magnis ob Sancti
: , ,

tribus die-

bus

diversis

a Domino

est vocatus,

perdurans ab eadem sexta

Cndictione uaque adjam dictam decimam Indictioneiu instantis cycli, id est, usque ad sanctissimi
patris et mag-istri
fceri

sic

eorum ac

nostri Anastasii presby-

Nam post annuntiationem ejus subdunt Trauslatio corporis sancti Patris nostri Maximi confessoris quse his versiculis ibidem honoratur
translationem.
:
:

qui

revera miserrimi et orphani propter tan-

K.IV&JCI UQ-J,
A/;/0'jv7;

MaflUS,

TiHJTQl 701/ V.iviV,

t;iin

paritatem et inopiem verbi veritatis et

omnis

w; $5$

tlff.uzL^oiv xoei

tokqvq,

spiritualis esc..)

sanotam in Domino requietionem imntini vioesimura ag"it adhuc perseverans in athletioissudoribus otag-onibus in
lio, j.-im
el

Mogtpou

xli^I rpiVyjv vsxpov dexetTYi {j.-tiOy^z.

Cineres tuos,
Tertia
ossa.

oMaxime,

Fideles movent,
licet

eodem Chersonis

exi-

Monstrantque viverete,

memoratus

videlicet frater Thcodorus, qui

74-

postdecimam

tua,

mutes loca. Maxime, transtulit

manu multa Sanotorum opuscula dig-napergebamus illuc ad viaitationem et adorationem ejus, etpretiosae memoriaa Martini, snmmi et vere universalis papsa et mapropria
tus est exhibere nobis, qui
g-ni

martyris veritatis,

IX. Cultus ex Gracis ac Latinis

Fastis;

Combefisius in Officio S. Maximi, quod dat secundo loco, citans Menma edita xin Augusti et xxi Januarii, qua perinde agi in illis addit ejusdem festum,pag. xcvitegitpautlo aliter duos hosce versus ultimos, eosque sic cum primo connexos reddit Latine Movent tuos, Maxime, Fi:

occitmt

in

Fastis $acri$.

deles, cineres;
te loca

nonnuIIaB hac occasione

alia ex aliis mutante tertia decima circiter bumanis inigrasse. Sed olscure et inepte eos refert auctor

nempe monstrautes,

observationes.
Nonwn
Maxhni
S.

ille.

Namprimo, non dedie mortis,sed de

hic
est

trans-

latione reliquiarum

sermo.

Crtchrrrtnn,
est,

s.

M;m m

post illustria tnl ar tnnht pro orthodoCOCt fide rrrtamma, exilia, cruciatus et vrumnas exantlatas i sacrts eorum Fastis notata, et tribus quidem vicibus ac diebusdiversis, videlicet die xxi Januam, nec non die xn ac die xm Augusti. Menxa magna typis edita de eo agunt dicto die xxn Januam, acita eum annuntiant Sancti

m posf

Gr&cos memoria heroicarum virtutum decoi

a pud

ulf <-

dies mortis S. Maximi in ipsis perperam, signatur die xxi Januarii; uti jam ostensum est.Ad a^pi vero quod attinet, sivevim

Secundo Menmis, tametsi

quamdampoeta

sive non,

quereddidi

voluerit illi prxpositioni inesse illam prastermisi in versu tertio, eumtertia

postdecimam numero rotundo

tdest deciina tertia hujus videlicet Augusti sis: qua item die in Menxo Chiffletii
ista
: :

men-

te

Uaxinu

patris no-

confessoris.

socrton , tpsius

mtmcest

Quo etiam die Offidum honorem peragunU Canon, CU-

acrostichis,

TraiutevuTTOfi

Miy-iiy.o;ooy::-7xt
Maximus
:

Celebratur her os nomine ac re

gium eadem

Miz^iGi; Maliuou opoloy. Id est Translaconfessoris. At vero quia ista dies bancto fuit natahs ad metiorem vitam, Menologium Slavo-Russicum Sparwenfeldianum ita rectats illum tunc simpliciter annuntiat Beatissimi 1 N. Maximi conf. Sirleti quoque
tio

notantur

Maximi

Menolo-

die

eum commemorat,

nulla translationis

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

A
lationis corporisfactamentione. Conficiturex dictis, prorsus singulare esse Martyrologium Ara-

115
,

fuisse

bico-Mgyptium, ex Arabica lingua in Latinam translatum a Gratia Simonio, quando hac die in eodem notatur non tantum Translatio corporis S. Maximi sed additur insuper et sociorum ejus. Fuit autem S. Maximus antonomastice confessor sed quin vetat tam, eum quam ejus Commilitones
;

quidem id tp. conficitur ex \ 7 kujus Commentarii, ubideinItac occascriptione epistoUc ejus ad Theodosium presbyte rum Gangrensem; e t vero Anastasium ibidem in (uranunui M duok" dictcB epistoltV contextu dominum abbatem vocat unde consequensvideretur esse, xttsynonymus iste fuerit arcftinon monachus dumtaxat, sed hegumenus etiam m andriia
Apocrisiario
,

monachum Ac de

exstiterit alicujus ccenobii, sive archimandrita,

vocare martyres, secundum dicta num. 63

Hotwrifice

compellatur

Sanctu$

cwn
ficio

disct-

pauca e pturibxts, quse in Officio Sancti occurrunt, laudum ejus ornamenta ? Accipe ea e Combefisio pag. 92 et seqq. e Gr evco sic La75 Vin' tine

prout eum modo appellabat Castellanus; nisi universim monachi omnes priesertim senio ac vitx
sanctitate venerandi, Latinis ac
,

Gr vcis
t

scripto-

pulis in Of-

ibidem versa

Rectse fidei dux, pietatis doctor

sucro

ac honestatis,

orbis terrarum

lumen

monacho-

rum

ufflata diviuitus gloria,

,

Maxime

sapiens, ly-

ribus abbates dicti forent sicut datur videre apud Cangium in Gtossario Latino-barbaro. Consuli etiam dehac re possunt tom.i Julii, die i, pag. 146 Annotata ad Vitse S.Symeonis Sali ca-

ra spiritus
sti fidei
isti...

pater sancte intercede apud Christum Deum... Maximus plane inaximus, pise Chri,

put

ctus appellatur abbas,

verissimus praeco testisque sanguine claruSacerdotum crepido, dogmatum basis, satuba,

pientiic

liumque

summus martyrum vertex, fidefirmamentum admirandus Maximus sua hodie memoria mundo prgeoritur... Una te,
, ,

g; in cujus VitcV decursu toties ille Sancum tamen aliud nihil quam monachus fuerit. Neque dicas, Anastasium loco supra citato non vocari abbatem simpliciter, sed dominum abbatem nequeenim id sufficienti
3
lit.
:

est

argumento, eum archimandritam seu hegu:

menum fuisse nam

cum certamine funguntur Maxime B ambo discipuli, lucta tibi socii effecti
rem etiam paria

beatissimi
.*

quamob-

S. Symeoni Salo etiam dicitur Kupi aj3(3a, domine abba, ut videsis tomo citatopag. 152. De monachatuS. Maximi nitncati-

consecuti sunt praemia. Cruoris

tui rivis affatim ebria Christi Ecclesia, divinse tuse

sementis, paterna traditione acceptum

cte,

dogma

efiloret.
:

Vir sanTyranni insania in exilium

,

Jesum, Vir heate, solantem.,. Caesa tua manus est; scribit tamen divino digito velut calamo et atramento, exsecta lingua, sancto cruore tuo .. Stas pro divino tribuquibus fidei yemulatione nali cum Martyribus socius extitisti. Hcvc sufficiant de S. Maximi cullu apud Grsecos, qai ad Latinos etiam propagarelegatus es
at invenisti
,

tus est.
inscribitur

76

Martyrologhtm
:

Jiomano
Martyrologio.

de
die

illo

quotannis acdiscipidis ejus recitanda preescribit hac

hsec
:

Romanum

Constantinopoli , sancti Maximi monachi qui doctrina et zelo Catholicse veritatis insignis cum adversus Monothelitas strenue decertaret, a

Constante imperatore hasretico prsecisis manibus ac lingua in Chersonesum relegatus, reddidit spiritum. Tunc etiam duo Anastasii, ejus discipuli, aliiquo plures diversa tormenta et dura exilia sunt

quid observandum. E tlrm S. 78 Ghinius in Nalalibus suis eum inter sanMuxnnut ctos Canonicos recenset hac die xm Augusti; quaeanotiicui si vero, quia Theodosius episcopus dcdit illiXuui- n f nV-i, cam lineam, et fuscumpallium, uti ibi habetur in an monaipsius elogio, statim inde quasi digito habitum chui Bene ~ canonicum monstrare liceat dicendo cwu Ghinio dicttmu. in nota marginali En habit. Canon. Quodquam sit frivohmi, nemo non videt. Adde, quod nihil cogat apponere xh lineam nam in Vita e Gtwco Latine reddita, quam sumus typis commissuri, num. -15 dicitur Tunicaac fusco pallio donato etc. Nec dissentit Combefisii versio pag. \xm : Dntaque munuscnlo tunica (in Grseco est an/ap-ov; de qua tamenvoce videri potest Lexicon Grxco-barbarum Cangii) et fusci coloris pallio. At Sanctum eumdem ad suos ascetas tantum non pertrahere videtur Wion, qitando Sanctis Ordinis Benedictini illum intexit ad xiii Augusti in Ligno vitcVpart. 2 lib. 3 pag. 2G6 tametsi ibidem in notis subdat
'iii

.-

Utrum tamen

Benedictini Ordinis fuerit, pro certo

Nos Martyrologium Romanum secuti Sanctum nostrum in titulo qiti superius huic Commentario preeftgitur, positimus Constantinopoli; quamquam alibiviUv cursum consummarit; dequa re consuli potest idem Commentarius 7.
experti.
,

adhuc non habeo. SedS. Maximus, ex antea pnemissis \et %,ynonasteriiquidem Chrysopolitani
in territorio Constantinopolitano
bita,
:

primum

coeno-

annuntiavimus etiam Constantinopoli utrumque Anastasium qiuv videlicet urbs fuitunae prsecipuis trium nostrorum Martyrum paltestris, cum ibidem lata atqueexsecutioni mandata fuerit crudelis illa adversus eos ac omnino barbara sententia, de qua dixi supra 6. Quod si quis tres nostros Sanctos, a Martyrologio Ro-

In preedicto

titulo

deinde autem abbas fuit cujusnam autem vitcV instituli aut Ordinis regxtlam profiterentur istius lociascetcV,nonadditur. Nos interim seculo Christi septimo ibidemloci Ordinis Benedictini

monachum nonqucvrimus quem etiamapud

;

alios

hagiologos Benedictinos Dorganinm,

mxts expressxim.

Menardum,

Bucelinum, Wionem secutos, neutiquam reperi-

mano, ejusque exemploa nobis adunameamdemque diem revocatos, suis restituere diebus propriis voluerit ;Maxhmim dabit hacdie, secundum
Anastasium monachum die xxiv Julii, uti habes superius num. 59. Anastasium denique apocrisiarium die xi Octobris, ex num. 69. Id quod de utroque Anastasio etiam obdicta

$ X.

Documentorum

aliquot supe;

num.

59

et

60

rius citatorum notitiae

Acta.

servavit Castellanus in suis additionibus et cor, rectionibus pag. 971, bam, monachum, vocat archimandritam synonymuM vero apocrisiarium ad diem xi Octobns apponendum monet ibid. pag.W-i. Ac de archi;

ubi priorem

quem

dice-

Commcntarii prsrvii DunturnoEypomnesticum quod Lidentidem citavimus voca- J***^* Latine Memoriate seu Commentarium recte admodum veris; et quandoquidem id pretiosum

jw

decxtrsu hujus nostri

est antiquitatis monumentum axtctoritatis, accipe seqxientes

magnieque fidei et de eodem notitias.

Recole dicta sxtperiora

mandrita, quem vocat, qucvri potest an vere

lis

ta-

Prcvcipuumnarrationisarfjioneniunxnititurepistola S. Anastasii apocrisiarii.

fuerit
77

Verurn quidem

est,

Anastasium utrumque

116
ItCTOftt

DE
6

ss.

MAUMO

et duobus anastasiis conff.

vixit imperante Constante, Constantini
filio.

J.P.

propriae

missanobi-sesthujusmodisacratissima et pramosita manus immo divinitus exarata epistola una

et syllosuppositis sibi Deiloquis testimoniis ipsorum exilio, id est Lazi-

autem illa sit num. 52 Ari ouo5aw pervenent diciet quando ad eosdem his verbis Ig;itur turin laudato Hypomnestico
riora scnpta,
:

Com-

1)

pendium sumptum
sis,

illud aliquoties antea citavimus, et deest e codice Ms. biblioihecse desarese

Vindobonensis, de quo plura tomo

die
viii,

n hujus men-

cum
co,

g-israis,

ab

quam

et

eodem habemus

pag. 314-. Auctor dicti Compendii postquam meminisset de urbe Romana, nec non de Honorio ejusdem episcopo, labem hxreseos ei
impingit, dicens "Ocrts
'O-j&pToq
aipziy.bc,

et

conservamus,
sibi

cum

eo-

imiipxev.
;

dem, quo

scribat,

tradito

divinitus

arg*u-

duobus exilibus fusticumento, id est, benedictionibus ac muneribus ejus, lis, et aliis sanctisquc ac venerabilibus, nec non et omnibus
prsdictis
post

Notissima theologis est causa Honorii PP. sed cum apud illos atque apud auctoritatis Sancise
Sedis defensores ea legi possit, satis nobis hic fuerit lectorem ad ipsos mittere. Franciscus Pagius in Breviario Romanorum Pontificum tom. i apag. 398 hanc controversiam pertractat; ubilector inveniet,
lisnio fuerit

Deum

bonis, librorum videlicet

ejus studiis,

et propriae

manus
vere

compositionibus,

tamquam

re-

vera sacro-sanctis
est

nobis

laudibus et reliquiis. Data vero minimis , Theodosio scilicet et

et sine dolo fratribus huini-

quod dictus Honorius a monothe;

Theodoro,
libus
et

germams

peccatoribus monachis, per Gregorium monachum et abbatem monasterii S. Joannis Baptistse regionis Albanorum, quod appellatur Bataruru, mensis Augusti die vicesima Indictionis

immunis ac a Monothelitis deceptus; quoditem monothelismum non exstinxerit quod negligens fuerit in causa fidei quod ceconomia
;

ejus Monothelitis faverit; quod hanc ob causam, non vero ob hseresim a sexta synodo damnatus sit. Ad hsec, postquam laudatus auctor duas Hofacilitatis

undecimsB, quas prasteriit nos (ac currebat etiamnum anno Christi 668J qui revertebamur a regione sa3pe dictorum Lazorum. De Belatione motionis
sive concertatione Consianiinopolitana actum in Commentario 4 : cujus auciorem fuisse Sancti

norii epistolas examinasset, nimise levitatis ac eum accusat. Deniqueex eo, quod idem

Vita a hio-

nacho

Hnti-

discipuium afflrmat noster biographus in Vita 33. Concertationis item alterius, quse Bizyse habita est (Consule de ea Commentarium nostrumprsevium anum. 33j descriptionem idem biographus num. 40 tribuit Anastasio, de quo supra, inquit, meimni; qui proin utriusque monumenti istius secundum Vitse scriptorem videtur auctor fuisse. Anastasius autem iste non fuerit apocrisiarius, cum hunc ei characterem non addat, sed alter synonymus. 80 Vita, quam antea nomine monachi Rutienprsenoiatur hoc titulo Btog sis indicavimus

apud nos num.

Pontifex consecravit pairiarcham Monothelitis adversantem, Pagius idem ita \concludit Gum itaque Honorius non ante consecraverit Joannem Maronem patriarcham Maronitarum , quam hic professionein fidei einiserit, in qua ncn solum duas naturas, sed etiam duas voluutates in Christo fassus est; nihil clarius adduci potest ad probandani Honorii orthodoxiam et rectam fidem. Paucula
:

hsec assignasse,

pro nostri

instituti ratione

plus
inse- Quxnam Baronimdt S. Maximo

quam

satis.

82 Baronius tomo 8
ruit res gestas S.

suorum Annalium

Maximi easque protulit ab anno Christi 640 ad 657, que habentur, inquit ad dictum annum 640, ad calcem operum ejus
tit

e,n$i scrtpta,

xal jj.apTU[jiov rou Ticc-phq y.uCvj Ma;t'p.ou rou 6fj.oloyr TOV,

i

Grsece scripta? tn tribus codicibus Vaticanis. Vereas in Latinum vir eruditus asque ac pius Pe656, ubi

excepta, prout additur, Ex codice Ambros. N. 152, contincnte Vitas mensis Augusti, scripto ante annos cn a monacho quodam Laurentio in monasterioRutionsi, quodest in Calabria, et inde postea advecto mdcvii. Vitam hanc cum breviorem

Ad annum vero agens idem Annalium conditor de legatione ad S. Maxinium Bizyse in Thracia civitatrus Morinus doctor Parisiensis.
tis

ista legatione

exulem existentem, occasione eorum quse in sunt gesta, sichabet: QuorumActo

quam ea Acta, quse habemus e Ms. Ducis Sabaudue paullo post indicanda pluribus, tum ejusdem contextum variis corrosorum foliorum
esse,

hiaiibusinierruptum, ac Mediotani pro nobis descriptum fuisse, indicavimus jam pridem in Ephemeridibus Grceco-Moscis ante tomum i Maii pag. ix. Ejus exordium Grsecum sic incipit Kat
:

rum duo frag-menta cum recitaia reperissemus in quarta Actione septimse synodi cecumenicai, ing-ens exarsit animo desiderium ipsa Acta integra perquirendi, Sed visis scriptis Maxirai , quse in Vaticana bibliotheca asservantur, nec inventis...,
ut eadem intexta in Vita Maximi repererimus. Antequam vero exeorumdem contextu res a S. Maximo in isto exsilio
accidit ex insperato
ipsius
,

7TW ay xhv rrapa t&v yiAoxaXwv fii[Xfiv zyy.lbciu.zv, pj tvj b\).o\oyiT-w y.ciX Ttalvv Iv Uy>.\ Mdlipov tov leAeivou
7rport0:vr:; etg u.igov,
y.xl

ra tov ptydlou to-jtov

v.ax

y.od

uTrep-

90 y.ccTotTW atpi-txwy ai/^payaO/^.ara,

/yjatv

dl xai tov a9-

avTVJ dvrryovpsvoi;
:

Quse Laiine ita interpre-

tamur Enimvero quomodo accusationis maculam declinare possimus apud viros honestatis studiosos, si confessorem, qui multorum celebratur
sormone,

peractas referat; de illorum fide ac scriptore ista prsemittit Accipe ig-itur jam eadem ipsa digma Annalibus Acta quam fidelissime ab exceptore exscripta, et ab Anastasio Maximi discipulo una cum aliis rebus gestis ejusdem Sancti simul collecta quod et Joannes episcopus Ephesinus pariter pro:
:

iuclytum non proferamus in medium, atque insiffnia ac mascula magni hvijus

Maximnm

nempe res gestas ipsius ab eodem ipso Anastasio esse scriptis mandatas quam fidelissime. Sic Baronius.
fitetur,

Viri adversus hsereticos gesta,

imo vero certamen

ipsuni non
ac Com/jen-

commcmoreinus
notatum
-.

81

dium Osnrco-Vimioooncnae.

Aliud apographum in promptu habemus

titulo
Mrptl

hoc
e;:tTo

AJ/sJcro r/. "ABlr.aiz

uw
(

rou
:

octiou r.xTpbz y,u.ovj

Ma;tuou rou o^oloyrjou.

Id

Mense Aug-usto decima tertia. Compenest dium certaminis snncti patris nostri Maximi confessoris. Narrationis exordium est '0 ovtoq xal rpMT(iaiwprros ^'io itxwv Maauo; 6 o^oloyrjr^ fo
\

83 Ex auctoris Vitse ad S. Maximum apostrophe, quse exstat apud Baronium ad annum 657 hisverbis: Verum tibi quidem, sauetissime Pater, mag-na prfflsentium g^loria et splendor est, cum te etiam Dominus plus hic honorificaverit
;

intexueril

Annalibu$
suis

multovero mnjor
illa

est

longeque pra^stantissima
illi

tibi

tributa

.sors,

caslestes
;

honores,

gme luci assistis

cum ma,

etc.

ex

itla
,

item oratione, quse

teste

fiaau^a; Kwvoravro; ulov Kwyoravrtvou. ac ter beatissimus pater noster Maximus

Tti

Sanctus
confessor

ibidem sequitur , quseque nisi in uno volumine fcum

dices
,

Baronio
et

non

sint tres

Vaticani co-

in quibus

eadem

S.

Maximi

Sociorum Acta

DIE DECIMA TBRTIA AUGUSTI.

Actacontiuentur) scripta reperitur, addita, utvideri potest, anotario, qui in gratiam cujusdam episcopi, Nicolai

117
AUCTOftt
J. P.

86 Latinam ejus versionem tgpis committere nobis visum estprx Combefisiana, tum quia nec-

Vita

Grxco

lattne a
Combefisio
edita est

nomine, ejusdem sancti Maximi studioconscripsit. Sic enim se habet Hebc a nobis tibi oratio, o Patrum optime et filiorum amantissime, rebus ipsis (ut et ipse novi) omnino inferior, desiderio autem, ut puto, nemini cedens etc.; ex illa, inquam, utraque oratione, si cum Vita nostra num. 55 et sequente eam contuleris, eosdem utroque loco relucere deprehendes narrationis characteres adeo inter se convenientes, ut ab eadem manu exemplari ulrique operam esse navatam, velex hoc solo indicio fiat manifestum. Quisnam vero fuerit iste antistes Nicolaus, quo item is tempore vixerit, incompertum est defectu idteriorum idiotismorum quorum siquidem fuissent superadditi sufflcienter, adminicido potuisset aliunde erui aliquid de tempore, quo Sancti Acta litteris mandata sunt. 84 Vitam S. Maximi Grteco-Latine vulgavit Combefisius tomo i Operum ejusdem Sancti a se
sissimi,

eadem Acta

dum, quantum novimus, alicubi edita est, tum quia nobis magis arridet. Et vero an non sit melior minusque contorta quam Combefisiana, lectorijudicandum relinquimus utramque collaturo, si visum fuerit. Exhibeamus interim specimen
aliquod ut?'iusque versio?xis. Combefisius sic incipit

quod Pontanu* Lati-

nttm

feeit,

Vitam

Cum omnium,

qui relig"iosa

umquam

pietate fulserunt, vita utilis sit ac conducibilis (qua;

nimirum ad virtutem

adhortatio sit, bonique ac honesti a^mulatione animos acuat) tum maxime divini viri ac confessoris Maximi quanto major

cunctisque illustrior est, tanto etiam ad conciliandam animis fortitudinem plus valet, et ad juvan dum universis excellentior est. Fuit enim Maximus nedum eximio vitse cultu omatus, sed et gTatus facilisque eloquio

nuus, ac

editorum

in

quorum

prsefatione Yita, ait, seu

certaminis quoque gdoria strevincens comparationem ; cujus et solum meminisse, multam afferre novit voluptatem, nec minimum relig'iosis animis virtutis amorem atque illecebram injicit. Quamobrem su,

omnem

laudatio diu ab ejus obitu, nee satis acri judicio

scepta nobis impraesentiarum oratio, quaj ejus res

aut ex probatis monuraentis scripta. Postea vero inter alia, quse pag xcvn circa iltam dbservat 3
hsec memorue proditiaudatus editor Sancti Maximi Vitam post ejus lacinias illustrissimo Anualium Patri anno Christi dcxl et sequentibus ex Petri Morini versione ac Vaticanis Codd. jam productas, integram ex regio codice repraasentans, operas pretium me facturum putavi, si... pauca quaedam exceptis illis, quse ad eam ad eam annotavero
:

ac virtutes

sit enarratura, velit illa quidem pluris- E que faciat, ut singula ejus g*estorum in medium adducat ac reprsesentet ut et ipsa Uorum memoria dulcior efficiatur et magnam uuditoribus gTatiam reponat; at non potest vel cuncta simul complecti
,

vel etiam

iis,

quse complectatur, debita laude de-

fungi,

quod vel minima admirandi Viri opera ac facinora majora sint, quam ut ulla sennouis vi ea
liceat assequi.

spectantia, ad ejus

nes strictim

etiam notis
illius satis

ambas Collationes seu Auditioad marginem sunt animadversa, seu ad eas plenioribus discussa. Nec enim

Pontanus vero ea sic S7 Heec Combejxsius Latine rddidit Cum omnium eorum vita, qui di; :

intctyreta'' ifthn

no

exacta omnia, ac quibus integTa omnidebeatur nullo ampliori examine, ut ex dictis Collationibus seu Actis publicis luce clarius liquet. Subdit deinde suas ad Vitam observationes; quarum anobis in hoc Commentario ratio
fides

vinis legibus convenicnter eam instituerunt, utilis et fructuosa est, utpote ad virtutem incitans et ad recti cultum exacuens; tum vero S. Maximi
confessoris quanto

""'-

t'><i>

arridente

qiiam Combrfisiana.

omnimodis intanto etiam ad excitandam fortitudinem signior,

prfficlarior,

et

efficacior,

et

ad conciliandam auimis utilitatem

iuvenitur. Etenim Vir
ille

habita
exemptar

est.

omnium
codice,

prsesentissima

85

Ante me habeo exemplar ejusdem

diafopm
:

nostrum Su-

cum ExMs.

Grxprout eidem prsenotatur, DuVitte

'Aytwv. Vitse

non solum cum admirabili sanctimonia

:

vixit; sed

baudicum

damus
prxlo

illud

cis Sabaudise, Bfot

variorum

Sanctorum. hoc
Kariyjz Yip&v
v.ou.

titulo

Bloz xat t.oIitiU tqv dyiov

6ixoloyr,~ov Moc.Uy.ov.

Idest: Vita et

insuper oratione suavis, et certaminis generositacujus vel sola memoria te incomparabilis fuit non mediocrem parit voluptatem, et ainantibus Deum amorem virtutis inserit. Quamobrem et nos
inprsesentia de iliius laudibus verba facturi, cupimus quidem et mag-ni ducimus, singulas res ab eo
V

conversatio sancti patris nostri et confessoris Maximi. Aliud insuper exemplar in promptu est Lati-

ne redditum hoc

titido

Vita et certamen

S.

Maxi-

gestas in

medium adducere

et explanare,

ut et eo-

mi

confessoris, sive S.

Maximi encomium.

Eam

rum commcmoratione

Vitam
catur.

latinitate do?xatam esse interprete Jacobo

S. J.,

Pontano

proxime in eodem exemplari indiquidem ibi, quonam e codice vel exemplari laudatus interpres versionem suam hauserit; sed e qualicumque illam hauserit, non multum refert, quando in Pontani interpretatione habemus substantiam earumdem rerum, quee in exemplari Combefisiano ac Sabaudico memo-

jucundior fiat oratio, et ing-ens audientium cxpectatio expleatur: non videmus tamen, quomodo aut omnia simul complecta-

Non

lego

mur, aut quas comjilexi sumus, dobitis laudibus celebremus (debitis, iuquam, illi, qui priestautia
sua

omnem

dicendi

vim

superat) et

minima etiam

rantur, quidquid sit de accidentibus. Misit illud ad nos anno mdclxvii P. Gabriel Cossart cx scriptis P. Sirmondi eidem ab interprete missis, teste Daniele Papebrochio, quiista adscripsit. Interpres porro eruditis abunde notus, qui utpote doctus

ab illo sing-ulari Viro perpetrata coneequamur. cum ComIta Pontanus, quem si lector conferat inveniet magnum in rebus iisdem Latine befisio, discrimen Latine, inquam, expri-

exprimendis mendis uter enim proximius assecutus

:

sit

sen-

sum genuinum biographi, pluribus

rere supersedemxis.
33

otiose inqui-

Latine ac Grtece non pauca prmstitee in utriusque linguse facultate operse monumenta retiquit, proxd videredatur in Bibliotheca Scriptorum Sopatria Brugcietatis Jesu. Natione fuit Bohemus, Germania edxtcatus. gensis sive Pontanus, sed in Ibidemet viri laudes invenies, vita functi Aitgitxxv Novembris anno Christse Vindelicorum die proxit ibidem disti 1G26, Matis S4, Religionis 63,
citur.

Ceterwn exomplar, guod typis committi- Qwmam forte int prmMa mus, hic et illic a mendis, vitio amanuensis sdiliOM negligemus intrusis, expurgabimus; nec in illud nmtra. qxuv diximus, etiam consulere exempla atia duo, ut fiet Combefisianum videlicet et Sabaxtdicum, Annotatis cum ad textxts margiperspicuum ex quxmore nostro nem, tum ad ejusdem capita, in Quando autem nonnxdla eumdem partiti sumus.
ii\

hisce signis [] occxtrrent in narrationis serie memineris, ea desumpta esse e textu inclusa,

Grmco

1IS
flCTORi

DE

SS.

MAXIMO ET DUOBUS ANASTASIIS CONFF.

D

I.P.

prvmonere tectorem voluimus. Rehquum ztaque

?iunc
est,

nisialiud Grxco Combefisii ac Ducis Sabaudix; Atque hac quidem sunt, de quibus indicavero.
ut ipsa subjiciamus.

CAPUT
Natales, educatia,

I.

ACTA Ab
auctore

litterarum studia,
discessus

vita aulica et mouastica,

Anonymo

conscripta

propter Monothelitas.
Patriam quidem habuit principem urbium, magnam Constantini civitatem, quae et vulgo nova Roma nominatur: parentes autem avita nobilitate et mundana claritate paucis secundos, qui pietate,
virtutis

Latine reddita a R. P. Jacobo

Muc&ur
1'ilissiinos

'''

n -

Pontano

Societatis Jesu.

parentesna-

Clusac egrc!7'm indo-

amore

ct

PROLOGUS AUCTOBIS.
Rerumnarrandarum
magnitudini

quius, ut inde
illustrarentur.

consuetudine nihil ducebant antimagis, quam splendore familiae

(em

(~*
.

um omnium eorum
t
i

vita,

qui divinis legi-

KUhxxs convenientcr eam instituerunt, utilis et f m( lK)S; gg^ utpote ad virtutem incitans, et ad recti oultum exacuens, tum vero S. Maximi a confessoris quanto praeclarior, et omnimodis insignior, tanto etiam ad excitandam fortitudinem
efficaeior
et

lucem edito a, Qui et hoc Beato prima infantia salutari fonte abluto, utjam tum purgaretur, et nihil eorum, quae pueris in voluptatibus suut, ageret, neque parvulorum ludicris istis mentem occuparet, ne simplex adhuc et teneranatura ad remissionem et morum mollitiem E
et in

traheretur, durioribus et virilibus

Generosum

il-

ad

conciliandam anirais utilitatem

lum conformantes, summam

re
,

ei

ad honestas actio-

omnium

prflesentissima invenitur.

Etenim

vir ille

admirabili sanotimonia vixit; sed insuper oratione suavis, et certaminis generosi-

non solum

cum

nes propensionem ingenerarunt, et, ut toto pectoad virtutem incumberet effecerunt. Quin et

ipse

cum naturam habilem

et

idoneam

sortitus,

tate incomparabilis ruit

oujus vel sola

memoria

tum

istiusmodi educationem adeptus, etiam adhuc

imbecillus, in se ipso virtutis iudicia, tamet lineas , non obscuras
praestautiae

mediocrem parit voluptatem, et amantibus n- iii Deuin amorem virtutis inserit, Quarnobrem et nos in preesentie de illius laudibus verba facturi cupimus quidem et ma^i ducimus, singulas resab eo gestas in medium adducere et explanare, ut et

aetate

quam umbras quasdam

futurae

imagines

at

significationes

habebat. Cujus, virtutis inquain, typos et characteres, cum anni venientes indicium augerent ac
stabilirent, ratioque et cogitatio ipsius et

eorum commemoratione jucundior

,

fiat

oratio,

et

omnia

si-

ingens audientium exspectatio expleatur: non videmus tamen quomodo aut omnia simul com-

mul ad meliora
mabat.
4.

et perfectiora

tenderent, consum-

plcctamur; aut quae complexi sumus, debitis laudibus oelebremus (debitis, inquam, illi, qui prsestantia sna omuem dicendi vim superat) et minima etiam ab illo singulari Viro perpetrata consequa-

Postquam autem omnis

doctrinae liberalis

sat-

libsraliwn

agens, ut par fuit ad magistros itare ccepit quid ego dicam, quantam brevi sibi scientiam compararit? Grammaticam et reliquum orbem disciplinarum summa sedulitate excoluit. In arte oratoria ad fastigium supremum pervenit. Ad philo,

artfwn
dilt.

stu-

mur.
imparem
c(or. te

2 Quocirca
sit,

tamquam
universa

facile

ct

futetur nn-

verbis

percensere,

expeditum non si ego quoque

non sine ratione qmedam praitcrmisero, puto me idcirco in crimine non futurum quando nec alius quisquam [quantum quidem soimus] ante nos ad omnia illius pertraotanda descendit, quod nimirum
:

illum

sophicas auditiones tantum industrise attulit, ut nemo vel aliquousque assequeretur. Ingenii

namque
lans, iu

bonitatera pari studio ac diligentia

cumu-

1-

opus et oonatu et effectu difficile deprebenderet. Ne autem amplius tam eximium argumentum prorsus presterire videamur, et neqne totum persequa-

superque excellebat, quibus cum singulis uteretur, non modicum aliquando ad meliora subsidium inde capiesatis

omni genere litterarum

bat. Explicationes

autem philosophicas ardentius

mur mus
vis

(quod minime possumus) ncque totum relinqua(quod damnosum fore ct oulpa non carere
indisertissime,

dicendum, quamlongeque infra rerum dignitatem dictorum non ignoTem. Uoc enim modo et quantum in nobis est prastabimus, et vobis, quod deoemus, persolvemus, orationem soilicet deillo si

opinor) neoessario ag-grediar ad

me

amabat, cseterisque auteponebat omnibus. Quia enim sciebat cognitionem et scientiam rerum philosophia contineri eamque in contemplatione et actione positam, de natura
et consectabatur et
,

et

mundo,
id

et

tem;ob

omnino de quibusvis aliis disputanetiam plus laboris in eam conferebat,

:

quidqunni nliud, nulla admisSB cxcusatione flagitantibus.

ac de ea dies et noctes cogitabat. Non tamen indiscriminatim, ncc inconsiderate sed partem sophisticam, et

Quod
,

si

et alin

quacdam eo tempore gesta

prorsus
institu-

interjecerimus

ne hoc quidcm

toalicnum crit, neque temporibus illis non con sentaneum, quibus, ut nostis, validsa oontra veritatem
ptiulo

tempestates

captionibusque inhairet, repeUens et abjiciens; circa doctrinam vero et decreta, aliasque ratione et ordine institutas notitias, et probationes versantem admittens et complectens.
5 Quid enim ad eum fallax propositio et syl, logismorum spuriorum contextus, et conclusiopiwserttm
philusoptii?i$, mirifice

quantum

fallaciis

oommotffl

sunt.

Caeterum

altius de Stiucto prius,

rationem ordiemur, cujus sumus.

ut poterimus, nurcausa dicciv ingressi

ANNOTATA.
a De Sancti nomine, rebus ab ipso gestis conveniente, agit Commentarius

demum aliis vera sapicontamiuatur Longe abest, ut haeo de ipso dixerim ) aut quidnam tale umquam meditatus est, aut aliquid tandem ab aliis perperam faentia
(

nea hujusmodi, et quibus

excellit.

prxvius num.

tequo animo sustinuit, et vel

]

parum [eo
ni

i.

mentem

inclinavit

Quare

omnibus admiratio-

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

adeo doctrina, adeo virtute, adeo Jinsuper moderatione et humilitate instructus, ut eum res nulla ad arrogantiam extolleret nec opinione sui inflaret; non amplitudo generis, non excellentes in omni eruditione progressus, non virtutis celsitudo, nec aliud praeterea ex rebus omnibus; sed modestiae
; ,

II!)

ni erat

sed etiam quomodo subditi utiliter vitam suam aatmo. mstituant, et via meliore gradiautur. Dispiciebat

enim secum per se cum virtute rationem habenomnino esse aut majora aut minora ad agendum pro arbitrio deligere quibus etiam non
,

tibus fas

tantopere se addixerat; ut in hacsola et vitae-sancti-

tudinem

/n auUt
JJeraclii

honores omnes collocaret, plunsque faceret, quam siquisei, quidquid est inter homiues gloriae, simul donaret. 6 Porro Admiraudus iste sic setatem suam transet

eximias actiones suscipientibus parata est venia ei autem cui aliorum commissa est gubernatio, sivel paululum dc diligentia remittat, periculum immiuere; nec ipsi solum , sed iis quos gubernat
, ,

pariter,

cum ipsum non tantum

oporteat esse

iens

quamquam multa

imp, gratiotitsime ver~

satus

vanam gloriam

conaretur quotidie , quo effugeret, et vitse hujus varietatibus

non implicaretur (quibus esse proximum magnum ad virtutem impedimentum existimabat) efficere tamen non poterat, ut lateret, et ad alios communis utilitas non permanaret. Etsi autem ipse talia movoluntatem arripitur, lleraclio b per id tempus imperatore ad regiam benevolentissime eum accersente, et eorum, qui erant a commentariis c regiis principem instituente. Quo item utpote tali , et in tanta familia nato, in omnibus, quae sub manu habebat, negotiis utebatur et in rebus pulcherrimis ministrum adjutoremque adhibebat. Erat enim ad cognoscendum intelligentissimus, et in daudo consilio longe dexterrimus, atque ad dictionem commodam etextemporaneam promptissimus cujus congressu et imperator ipse , et optimates ejus mirifice delectabantur , et eum in oculis ferre numquam
, ,
:

probissimum, sed insuper ad virtutcm semper addere, si exemplo suo etiam subjectos ad meliora adducturus est vitam illius quasi architypum intuentes et inde sive ad virtutom
,

sive

in

contrarium

ad

vitium

scilicet

defle-

ctentes.
9 Haec divinus Maximus perpendens crucia- v nwun batur, et in magna alioqui corporis macie con- e 9 rc 3' e /" n ,

liretur etageret, nihilominus vel contra

tabescens, cura discipulorum

Atque idcirco non desinebat nuuc simul omnes, nunc

seorsim singulos

angebutur.

J ""'

nunc

et nunc verbis mansuetioribus ad perfectiouem cohortari et modo aequabili sermone citra ullam asperitatem eos erudire, modo austcro et tristi idem pnestare,
,

acrioribus

ut quemlibet vel habitu vel ingenio affectum animadvertebat. Ac ipse quidem sic se erga suos gerebat, taliquc animo praefectuia; hujus munus obibat.

10 Ast ubi vidit, quod supra diximus, Mono-

S i>da$ui$

thelitarum hseresim

tum longius Iongiusque

pro-

<--*w-it,itt

desinebant.
monasticam
vitam

pagari
,

am-

ptectitur,

celebritatem puta et pecunias et honorem , et quaecumque cum inani ambitione permista sunt , prae philosophia parvi pendens
7

IUe vero haec

amplificari

ab antesignanis impietatis quotidie gemitibus et acerbissimo luctui se dedidit, majorem in modum etiam scelcris amucs miseratus. Caeterum quid ageret ipse non videbat,
,

et

Monotftitith
sc

opponat.

novitates item in fidem invehi

quando Monothelitarum secta Ecclesiam vehementer labefactaret d, [omnia relinquit, animi utique coinquinationem arbitratus in hujusmodi rebus versarij atque ad vitam solitariam , quietis enim desiderio jara pridem tenebatur] serio accedit in monasterium nempe quod in adverso littore apud Chrysopolim e situm est, seseque in spirituali philosophia ibidem per id tempus florenti contradit detondetur, et e pilis contexta veste induitur ; qua continenter corpus macerat ; nec inediae tantum
cernens
,
,

cum malum immense

Orientem
et

pateret

ac

propemodum

Occidentem totum occupasset i. Unde in tantis diflicultatibus lioc tantum et sibi ct communibus rebus conducibile invenit,- quonlam k enim Komam veterem ab hoc detestabili dogmate
])uram noverat
et
,

similiterque Ecclesias Africanas

loca
alia,

cum

insulis circumjacentibus

his

terris relictis

eo discessit

ut veritati uua patroillic

cinaretur

et

cum

orthodoxis
confecto
studio

versaretur

non

prseter rationem, nec citra

laborem ac mo,

lestiam

tanto
proeclaro

itinere

quandoquidcm
quos regebat
ctsi

caeterisque afflictationibus sese dat,

stationi per totas noctes
,

verum etiam
et

omnia
illi

huic

postponel)at. Cujus
,

et precationibus longis

profectionis forsitan et

mouachi

a rebus fluxis et caducis abstractum , aute ejus a corpore discessum vinculis illis exsolvit. Nam , qui antea

incumbens

inde

animum

sustollit,

suasores fuerunt

quorum disjunctioncm
,

gravem

et intolerabilum judicaret, aliud

tamen, p

quoque

perfectioris vitae certaminibus et laboribus

,

se assuefecerat

et ex philosophia vixerat; is
,

post-

quam quod consulebatur, faccre nequibat cum tempora urgerent et abeundi opportunitatem offerrent. Verumenimvero dum prajcurrimus, media praeterivimus; initium videlicet hujus nefarise et abominandae opinionis, qua; Ecclesiam tanto-

quam

se illis consecravit
, ;

vix aliud quippiam aut

malebat aut actitabat et cum item non paucos haberet in Religioso instituto commilitones, omnes superavit, et supra omnes auctoritatem /'mirabiliter
estadeptus.-qui virtute ejusadeo inferioresfuerunt, ut [communi] consensu internuntios mitterent,

pere perturbavit, multosque ad similem Japsum

adegit. Itaque pauca super hoc necessario ubi dixerimus, reliquum argumenti deinceps perse-

quemur.

et

ad mo-

nasterii

proefecturamque inire vellet (nuper enim prsefectum g amiserant) eum precibus rogarent. 8 Ipse autem principio tamquam grave onus repellens, petitionem constanti animo rejiciebat, nec
et ut sibi

praeesse

ANNOTATA.
Anno circiter 580. Vide Commeniarium prwvium num. 2 et alibiper decursum. dib Non Constantino Pogonato, ubi ibidem num. 2 et 3. ximus
a
c Vide ibidemprsemissa num. 5. d CurSanctus monasticam vitam sit amptexus, ibidem invenies num. 7. nosternum. 1 1. e De hoc loco Commentarius XMalim dicereex Grseeo Combefis. et Sabaud. Et vero supra omnes mirificc primas tulit.

prxfecturam
promovetur,

sermonibus eorum mollescens, nec obsecrationibus quidquam cedens. Ubi porro acrius instare , et vim
intentare vidit
,

aegre

manus

dat

et

przefecturam

capessit/i, non praefecturam seu imperium magis, quam ministerium reddendse rationi obnoxium se capessere arbitratus; unde quis attonitus potius,

omni ex partc sollicitudinum plenus reddatur, dum non se ipsum tantummodo inapicit, et quo pacto extra omnem culpam ipse vivat, meditutur;
et

g De

isto

prxfecto disserit Commentarius no19

ster 2.

Augusti Tomus

III.

120

A(TA

SS.

MAXIMI ET DUORUM ANASTASIORUM

non modo contradicentibus
scriptis et
,

et

potentibus

h
i

Qw huc spectant, ibidem notatasunt num. mmtm dicit biographus etcastigatur

,

refutationibus

occurrebat

quffl

asserebantur

15.

k tfware Aoc *tar

ries.

*fl

susceptum

ibidem repe-

quoque qui illa sentirent Heraclium nihil proac propugnarent. Porro apud dumtaxat, sed intimam ficichat, qui non externam nequitiam in pectus admiserat. Properavit enim et
evertebat; sed execrabatur

Alevindrinam ecclesiam hac peste paulo post imeodem ad plere, Cyro ejusdem sententise socio

CAPUT
Sanctus
conlra

II.

episcopatum g gerendum transmisso ut et ipsa Alexandria eadem probans eodem exitio periret. Deinde et Cyrus cum Theodoro Pharanitarum sequeepiseopo, qui aeque Monothelitas pertinaciter
, ,

hwresim Monotheli-

batur,

tarum egregie promovet veritatem

Catholicam in Africa.
a, et Sergio b pontifice

congressus , cum eo unionem conficit enim appellata est) ufyo|3a<pvi (aqua tinctam/i, sic significari opinor evanidam et aqueam qua voce
tincturam
,

et

tamquam comraistam
,

et

quam

discernere nequeas
,

Monolhcli-

Heraclio

imperatore

nnumhxre*is itub

He-

Constantinopolitano, primum c quidem Heraclius ipse, et quidquid erat ministrorum ejus,

, servantem ut istis confundere et permiscere invectam ab ipsisoperationem liceat, eamque nec simplicem nec duplicem, nec neutram (quod dictu verum est) aut intelligi aut
, ,
,

neutrum colorem pure conutrovis modo velint turbare

et

raclio impc-

ratore

omnes item magistratus,

ab orthodoxa
fide

et

honoribus fungentes

nominari.
14 Ac
isti

a
e

stabant, duasque in Christo nafcuras el aotiones seu operatioues et voluntates confitebantur et prasdicabant. Ast ubi is (pro dolor!)

quidem suum sensum deceptis a

se per-

pesstmts ar-

suaserunt,

unamque operationem

et

unam

volun-

Hbus
tire

stabi-

post multa de hostibus trophsea, et illam inclytam in Persis dehellandis d virtutem , a dogmate sano simul etiam ecclesiae deflectere coeperunt, deflexil
,

tatem naturalem decernentes, occasionem Jacobitis i et Theodosianis k dederunt, contra fidem nostram synodumque Chalcedonensera l risu et gloriandi
,

E
I lc l

non modica etiam populi parte in contrarium conversa. Causa autem mutationis imperatori fuit Athanasius ille Jacobitarum patriarcha (ut quidem vocabatur) e homo impostor et ad veritatem per,

convitii explodendi. Qui et maligna mente jactarunt, ipsum Chalcedonense concilium eorum senunamque naturam statuere : id tentife suffragari
,

liquere

ex eo

quod

unam

Quod numquam fecisset,

aiunt, nisi
,

operationem asserat. veram rationem

misccndam ac turbandam omnium peritissimus.

Is ad

Iloraclium llierapoli in Syria

commorantem

seu veritatem reverita fuisset perfectiusque rem comprehendisset. Quoniam autem per id tempus

adivit/', eique
fictis

BUbdole ac maligne se insinuans,

Sophronius

Hierosolymitanse ecclesiae

preesi-

virum ita inescavit, ut Chalcedonensem quoque synodum, duas in Christo naturas

affectionibus

debat, vir pietate ac virtute illustris, aggregati ad

eum omnes
vocant
et

orthodoxi episcopi

cum
,

eo in crimen
,

hypostatice unitasdoeentem, ejus hortatu, Heraclii

anathema contorquent

in illos

qui

unam

inquam
ui

reciperet. Cupiebat siquidem Heraclius

cum ipsum Athanasium Antiochenam sedcm pollicebaturj tum nlios pnrteroa quoseumque dissentientes videbat, eum Qla synodo conjungere; etsi stultitia et levitate animi pneterquam quod neminem eo adduxit sibi ipsi pravi dogmatis opinionem
res

ipsa declarabat,

(cui

et

naturalem operationera unamque tantummodo voluntatem profiterentur; commendantes et laudibus ornantes qui cum duabus naturis duplicem quoque operationem ac voluntatem confitein Christo
,

rentur atque defenderent.

15 Volens

autem sanctus hic Viramplius

,

doctri- uc propaga,

narahanc declarare
dissertationem

particulatira de ea disserit

et

re,

allVieuit.
12
r/iKim

Hunc
est,

igitur Athanasius

cum variis modis

ut

vant

dietum

totum suum

fecisset, nonnihil

de duabus

epitcopi

operationibus, et voluntatibus
sunin

duarum naturarum

fluctuantem reddidit. Inde persuadet, sententiam

Sergium Constantinopolitanum referri Cyrum quoque illum Phasidis episcopum accersendum nam et illum se auditurum aifirmat quid de hoc sentiendum sit; et quod his placuerit, sibi quoque plaoiturum. Sciebat enim homo perversus,
;ii\
:

cos

unam

suam n ad Joannem o Romse, et Sergium Constantinopolis, et Cyrum Alexandriae episcopos mittit; hos quidem damnans, et flocci faciens; illum contra, Joannem inquam, ut decebat, celebrans et sexcentis laudibus efferens. Quod cum et ad stupidi illius Heraclii aures pervenisset, in metum et angorem delapsus, varia secum reputat, et animum huc illuc versat, nec habet quomodo tandem recens fabricatum dogma immutet misera p fortasse et dea?stuata q mutatione et subita in
,

statuere.

unamque voluntatem Postquam ergo Heraclius Cyrum quidem

operationem
,

alteram partem transitioue erubescens. Itaque ab utrisque, a duas scilicet et unam operationem

ad se accersivit, patriarchse autem, quid visum est, per litteras exposuit invenitque ambos doctrinam de una voluntate lequaliter foventes, et in eodem sensu citra dubitationem congruentes; mox contrariarum partinm totus fit, et, ut verius dicam, d$ilr-ov (id est nullam in Christo voluntatem) quam
,

hoc etiam detestando Sergio suadente, ut, qui eum ad omnia facilem et tractabilem nosset, timeretque, ne tandem ab ipso,

asserentibus, se abrurapit

rum

tribu avulsum rem pro arbitratu

cerneret, et idcirco Imperatostulte

agere pateretur.

Hic *
,

'

Combef.

ergo Heraclius,
ditatem

tamquam

f*ovo8cX>jrov (id est

unam, seu unicam) potius inesse

lucro insperato gavisus

ct

Sabaud.

scriptis litteris et edicto

stabilit.

credit.
rjutdem
primipili,

quod vocatur

absur-

Eirhrot,
Ilinc.

13 Quapropter absque

mora etiam ad primam

,

16

Sedem Romanam importatum dogma perscribit

quasi scelus se facturum putans
nisi et alios
,

Quod ubi perscriptum

non solum domi,
ore
ista

Severiani s compe-

Concilio
CJialcedo-

rerunt,

ubi-

oumque terrarum essentj suo fermento imbueret et pestilentem lueresim communioaret. Verum divinus Mc Yir molitionem illius apertam fraudem ratus,et mala atque improba opiuione oflensus

in cauponis et balneis

et apud se, verum etiam scommata jacientes, im:

ncnsi ac ueritate Ctt-

pudenti
tes

garriebant
fsic

Antea nestorizan-

enim nos appellabant quamvis Nestorii opinionem aspernatosj ad sanam

Chalcedonitje

tholica exptosis,

mentem

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTL

121
A- t*<jMUO

meutem

redierunt

et

male

sapere

desierunt

conjuncti nobiscum per unam operationem in unani Cbristi naturnm. At nunc damnato, quod utrumque perdiderunt , neque bene babebat unam, neque duas in Cbristo naturas confitentes. Dabatur itaque tum videre confusionem et turbas
,

solum quidquid erat saoerdotum et episcoporum sed quicumque itera populosae multitudinera moderabantur, toti ab illo per omnia pendebant, et idemque ipsifl velut ad magnetem adhserebant contingcbat, quod ferro in lnpide illo contingere vulgo diotitant, aut etiam quod Sirenum ff can:

in ecclesiis, quando et pastores et populi, et principes, et subjecti desipiebant, nec erat intelligens,

tibus detentis, dequibuspoetae fabulantur. Ulii yere

hi acceperant, Iloraanum Pontiflcem tunc episcopo-

Comb.

ct

Sabaud.
insectam.
t

nec qui exquireret Dominum. Quis enim, quseso, multitudinem ad salutaria induceret Praepositis huno. in raodum affectis, Imperatoribusque, et episcopispro eo, ut alias, leges ferrent, et decreta conderent, impietatem sancientibus, omnesque adobedientiam compellentibus; et integram * Ecclesiae tunicam infrusta discindentibus, ethedendi ^ansam
,

rura conveutum indixisse

theinati subjiceret, ad

ut ipsis

commuuiter

conspirantibus nefandum dogma execrationi et ana

idem faciendum ipsiquoque

cohortatione et suasu divini Maxiini incitati sunl non modo qui in Africa, et vicinis insulis, sedet
siqui inaliis ibidera erant, ad opus iiu-uuibentes et

rera

tamhonestam

eflicientes

omnesquippeillum

praebentibus res nostras instar

Momi u

irridentibus

contendunt.

etcriminantibus? 17 Ceterum breve

,

doctorem ac ducem, et eorum, qua? agebantur, adjutorem habebant.

tempus

intercessit
,

cum

multiperversse doctrinae serainator Sergius plex hydra, de vita exivit, tota ultionis fsece ilrecondita. In ejus lic ( in altero seculo inquam throno Heraclius Pyrrhuni x collocavit , qui et
)

ANNOTATA.
a Imperavit abanno Christi 010 ad 6U. b Seclit ab anno 610 adan. 638, sicut contra Baronium verosimiliter arbitrati sumus in Historiachronol. PatriarcharumConstanlinop. an- E te tomum i Augusti pag. * 77 et sequente.
pit

ipse adversEe faotionis etopinionis erat, et

cum

decessore

asserebat.

B multo
vit y,

post et ipse

eadem Postquam autem non Heraclius diem ultimum explefilius

Constantinus ejus

sceptra capessit,
stoliditatem, Mar-

quem

Pyrrhus propter

morum
et

tina illa muliere

improba

ad malefaciendura ex,

ercitatissima
*

adjuvante, ubi veneno sustulit z

,

at.

Hera

filium
,

cleonas. et

Heracliu^
dicilur.

successorem et mansuetuscilicet facinus prseclarum fecit dine sua dignum episcopus designans. Verum Ileceleriter imperio sporaolonam senatus exosus
ejus
, ,

Heraclonam * nomine

Hwresis quippe Monothelitarumpultulare coeanno circiter 616, utinotavit Pagius ad istum annumnum. 6 et verbis S. Maximi adversus Pyr~ rkum, addens Monothelitarum exordium ultra hunc annum differri non posse, tametsi hzec h%c

resis diversis

temporibus eruperit. d De victoriis, quas conlra Persas Ileraclius

retulit

anno Christi 621

et

sequentibus, consuli

liavit,

simulque et impium Pyrrhum , et Augustam moribus consortem profligavitaa. Tuuc itaque generosus ille has pcenas dedit, thronoet urbe pulsus, quod iniquam necem esset machinatus. Impe-

possunt Baronii Annales.

se Antiochuv, adversus

bb

rium postea
filius,
illi

Constans bb, interfecti Constantini Byzantii episcopumc c, et ipsum Monothelitarum improbabi l,nonnihil dogmati
init

qui

Paulum

dd
Contra im-

pium hoc dogma agit S. Muximus

dd faventem delegit. 18 Sed jam ad res Maximi, quod argumentum institueramus, nobis redeundum est, quamvis ad quorum nimialios narrationem converterimus mentionem facturos initio rum nos necessario promisinius. Postquam ergo Vir sanctus propter ee improbam opinionem Constantinopoli serpentem
,
,

Athanasium Jacobitarum patriarcham fuisPagium in Critica ad annum Christi 69 num. 6, probatur in Historia chronologica Patriarcharum Antiochenorum antetomum ixJulii nostripag. 106. f Qute biographus noster hic memorat a num. 11 usque ad num. 18, consimilia sunt narrationi Theophanispag. IHetseq. Sed Pagius ad ane

num mox

citatum confidenter pronuntiat, con-

gressum Pauli Severiani cum Heractio confusum

essea Theophanecum hoc congressu ejusdem imperatoris cumAthanasio, quem congressum etiam traducit tamquam fabulosum. Sed corrector ille convenitur ac corrigitur ipsemet apud nos in Historia chronologica Patriarcharum Antiochenorum, quam modo allegabam. Cum autemipsius ,-<argumenta ibidem non oscitanter expensa </ futata sint, superest, utsua cum Theophanirestituatur fides, biographo.

Eomam
primum

proficisci constituit,

ut supra docuimus

in transitu
,

cum

Africanis episcopis in col,

quos expositis rationibus et arlingua divina in fide corroboravit, gumentis, et quo pacto adversariorura petitiones sermonesloquiura venit
et

doque sophisticos minore negotio effugerent ignorabat Vir prudencuit et instituit. Non enim
,

tum sua maneat

integra hic nostro

tissimus,

experientiam, et solertiam requiri ad feriendos adversadisputandi erectas contra veram notitiam

multam

dexteritatem,

g Factus

est

episcopus Alexandrinus et Mono-

rios,

eorumque

omnibus illos cervices deprimendas. Quare modis serraonibus suis tamquam acuebat et instruebat,
ungebat, et geathletas ad strenue decertandum

thelitarum patronusanno Christi 630. autem tiugo, h Est enim udop aqua; (3tt Theophanespag.MMiacGro;utisat notumest.

caexpressione iiipafayn etiamutitur. dicti Jacobitaa hmretici a Jacobo

i

de cujus

enim nerosiori spiritu implebat. Quamvis sapientia seu dignitate episcopali antecellerent
throno
,

agitadannum erroribus Baronius exNicephoro

Theodosio k De Theodosianis hsereticis, qui a />Alexandrinoepiscopo nomen traxere, consuh annum 535, et Ihstotest Baronius ad eumdem riachronologicaPatriarcharumAlexandrinorum *. apud nos ante tom. v mensis Juniipag. 64

nihUoinraus

et intelligentia

cura eo comparandi
gloria

uon erant; ut de reliqua ipsius virtute et rebusomnibus nihil dicam. Hiuc et verbis ejuscecitra repudebant, admonitionibusque et consiliis gnantiam obsequebantur. vitam sublimem , 19 Cemebant quippe in eo
,

cum epucopis Afri$ :

quo$ inducit

ad ejusexecra-

dem

tioncm.

orationem autem uberem planeque singularem nec guttatim, sed toto flumine peret copiosam, stamanantem; prudentiam vero et cseterumammi conferendum. Quam ob causam non nullo

Synodus Chalcedonensis anno 451 celebrata Leone Magno Chalcedone in Asia minoresubS.
1

PP.

tum cum

imperatore adversus Eutycheet Martiano temabbatemConstantinopolitanum quiduasChriea synodo stinaturas inunam confundebat. De Baronius
t

122
\

ACTA

SS.

uiqitiol

Baronius ad dictum annum. patnarchm m 5 Sophronii Hierosohjmorum dedimus tom. 2 Martn collectam

MAXIMT ET DUORUM ANASTASIORUM num subvehitur anno videlicet

bri, sicut

videre

ticet in

041 mense Octonostra Historia chrono79.

i>

logica

Patriarcharum CP. pag. *

;

Vitamex
D

variis

die xi pag. 65.

ab eo tomomoxassignatopag. 69; de synodi vero

habiUvactis seu Htteris gesta redemnantibus, agitur ibidem pag 70. Res Baronio ad an. 633; at Pagius ad anfertur a itlam differt cujus rationes videriposnum
t
.

Mmma

habes ejus adversus Monothelitas

dd Imo vero subdotum, perfidum ac versipellem Juvreticum quiprimo Monotheliticum virus

sub fatsce pacis conservandcV studio occxtlte promovit, acpostea aperte persecutus est orthodoxos atque ipsum Martinum PP. Consute si htbet camdem Historiam chronologicam pag. 79 et seq. ee Vide dicta in Commentario prsevio a num.
15.
ff lis

eorumdemerroremcon-

$unt ad dictum annum.

6:33.

apud o Imo vero ad Honorium. Consule dicta nostomosupra designatopag. 70. p Suspicor scribendum esse nupera. Nam in ex~
emplari Combefisiano pag. \x,acnostro Sabaudico habetur ro imoyvov (sed scribe imiyviov) quod
recens
q
fis.

Sirenes,

monstra marina, poetarum fabu-

celebrata, superiore sui parte virginis effigiem

;

referebant inferiore inpiscis caitdam desinente, uti notissimum est. H,v tresnumero fuisse finguntur, qitcV

dum

littus

Siculum incolerent, nautas

seu nuperum
ix, et in

significat.
?

An
7'yj

de vel cx sestu acta

d&piav
Trpo?

Nam

apud Combe:

pag.

Sabaudico exemplari legitur

-k h/avria
uzt&SJzvvj

prmternavigantessuavitate cantus innaufragium petlexerint. Non incognita etiam est fabula Uiyssis. Vide plura apud mythologos. Hincpatet allusio biographi.

ky<

quse in
iD

Combefisii editione sic redduntur: Ac repeute

contraria versi consilii etc.
y

De famoso hoc

edicto seu ecthesi tractat

10.

Comt

CAPUT
Romce pro
conscripta.
fide

III.
;

B mentariusprseviusnum.
s

Duplex Severi ac Severianorum secta fuit quarum altera ad seculum 2 altera ad sextum spectat. Deposteriore hicest sermo ac de Severo ilto, qui Eutychianorum errores propagavit, et pertinax concilii Chalcedonensis impugnaior exstititf agunt Theophanes variis locis, Baronhts tom. 6 ac 7, nec non Historia nostra chronologica Patriarcharum Antiochenorum tom. iv Juliiprse;
:

Pyrrhi Monothelitce confatatio

orthodoxa
;

acta

i*;

Opera

Aliquantum
Romanus
cessit
,

temporis inde abiit

prassul ad

et

Joannes Pyrrhm
MonotlietUa

Dominum

corpore ex-

fixa, pag. 91 et 100.

t

Lffltandi

legerim potius

nam

in Combefis. et

a cujus thronum Theodorus conscendit non minus orthodoxiae, quam praesulatus successor b. Iuterea et Pyrrhus, utpote ab urbe imperatoria

Sabaud. est Eyr,dtaOy.i. u Notissimus est in fabidis deits, cujus natur,T esset proprium, nihil ipsum quidem operis edere, sed aliorum deorum opera liberrime carpere: unde ei nomen. Nam /xw/uioe Grsece reprehensionem sonat. Vide inter Adagia apud Manittium 7'j> Mmum r.Utjv.iiv, xd est, Momo satisfaeere.

pulsus,

in Africam venit, et

cum

divino

Maximo sermones habet

suas illi rationes pro, ponens, et ejus vicissim audiens. Qui ambo cum ad interrog-ationes et contradictiones venissent
,

quomodo aut Sancti cum probabilitate et veritate in unoquoque problemate solutiones, aut Pyrrhi
in singulis, quae dicebantur, eversionem
,

et as?

Januario anni 639, secundumdicta in Comm.prsev. num. 12. y Anno ChristiQU; de mense ac die videri potest Pagius ad istum annum num. 2. z In porrecto veneno consentit narratio Theophanispag. 275. At Nicephorus patriarcha CP. q in Breviario historico de veneno tacens, Constantinum diuturno morbo (vov^^povla) conflictatum rc/rrl png. ubi alia plura ad pnvsentem materiem attinentia legi possunt. aa De Pyrrho, Martina ac filio ejus expulsis meminit etiam Theophanes mox citatus quipag, ; 283 luvc addit: Lingua vero Martinffl abscissa
I'.t
;

x Verosimiliter ineunte

sensum

in praesens

namque
lubile,

ut

Hic quiddam inexpug-nabile acminimesoesse in Christo

pro

dignitate referam

unam

voluntatem propo-

nebat, affirmabatque veritatem aliter comprehendi non posse. At ille, quamvis hunc unum secun-

dum hypostasim esse contra objiceret tamen eum secundum binarium naturarum dividebat F cum quibus convenienter et voluntates dividebat,
, ;
,

atquehoc firmissime,
set,

axnputatisque Heraoleonffl naribus

etc.

Nicepho'-

rus vero patriarcha CP. ln Breviario mox designato discessum Pyrrhi ita narrat pag. %\,acsi ob tumultum populi in voluntarium exsilium abiisset Haec, ait ubi Pyrrhus comperit, sequent

et ut contra afferri nihilposdemonstrabat. 21 Et Pyrrhus rursus quidem pro voluntatibus eumeodiduabus etiam duos volentes inducebat, absurdo $ imt,l " s absurdum neetens. Sanctus vero istuc ut mire a ratione abhorrens nec consequens rejiciebat et refutabat. Si enim concedatur , inquit, cum voluntatibus etiam volentes introduci (ipsius enim

ti

nocte in

templum
,

Lngreditur. Ibi sacris omnict

linsuae verbis utar) prorsus et cum volentibus voluntatcs, secundum rationi consentaneam
beatffl

bus salutatis, ac detraoto huraerali,

in

mensa deposito
dico, sed

sacra

Non

sacerdotio, inquit,

meab-

oontumaci populo eedo. Inde fartim eTes-

antistrophen seu inversionem introducentur etresecundum vos superessentialis vel plusquam bonas et summae principis omniura
perietur
Deitatis,

propter
stasis,

bus etc.

bb Anno ChrisH 641, uti censet Pagius, et patet cx eo.quodConstansimperatorPaulumpromoverit ad infulasConstantinopolitanas,

narrat noster biographus. Promotus enira fuit anno 841, sicut statim dicetur.

una etiam hypojuxta Sabellium; propter personas autem

totidem
voluntates,

unam

ejus voluntatem,

tres,

etiam

atque ita

tres

naturas

secundum Ariura. Siquidem juxta Patrum

etiam
e

sivera

decreta et canones differentia voluntatum,

naturarum discrimen

affcrt.

Sed cur

eg-o disputa-

Thcophanes pag. 275 hasc ita narrat stans autem Constantini filius imperium
tur,
ct

cc

Con-

adipisoi-

Paulus ctiam ipse hfflreticus in CP, thro-

tionem c illam particulatim memorem, cum si vel ex mstituto id ag-erem, vixomnia exequi possem? Tam longaetvaria etexquisita esteorum explicatio.

22 Licet

DIE DECIMA TERTLV AKilSTI.

hrretim
jurat
;

m
,

e-

sed

deinde

ud vomitum
d

22 Licet igitur ipsum illud volumen d a Saucto confectum legentibus ex eo aceuratius cognoscere, et Sancti ipsius cum prudentia et ratiocinationibus aptissimis interrogationes et responsiones
in

tis

quotidie ad se ventitantibus proderat

iis

collo-

uwm,

quens cum

de rebus utilibus, et ex libris a se studiose compositis a<l altissimum altioris vitas gra-

dum

redit.

omnibus
:

et

Pyrrhi propositiones

non cohse-

rentes et refutabiles, imo vero male conclusas, et amentes qui et penitus desperans, bovem, quod
aiunt, in lingua ponit
e,

suadensque ut solam virtuab inferioribus hisce ac perituris sese avellereot, ut a nullo horum, ineos provehens,

tem amplecterentur,

et

quam

suamque infantiam damformet

et variet, et

nat

quam

etsi multimodi.s

undique torqueat, non potuit tamen in quopiam eorum, quse vellet habere adjutricem. Itaque et veniam factis suis petivit, extemplo dogma su,

cum per se sursura ut ad superna feratur , condita sit. Incredibili enim studio tenebatur ille Deo plenissimus, ut omnes ad virtutem pertraheret, illiusque cupidos et amantes redderet, adeo per se
,

mens

subigi posset
,

feratur, et ita

um

de una voluntate scripto ejurans, et Romano Pontifici libellum detulit, et ab eo tam libenter,

quam
set,

receptus est. At enim stultus et amentia plenus, quasi nihil in se novi accidis-

dici

potest,

Kavennae denuo priorem

opinionem

est

se/".

ctatus, etinstar canis ad

vomitum suum revertit Quod ubi divino Maximo, ipsique a nobis nominato

primae Sedis

episcopo renuntiatum

est,

in

amabilis et desiderabilis, et sui amore irretitum totum ad se transferentis. 25 Quocirca multos quoque illos et egregios libros conscripsit, viam multifariam simul et feliciter eo perducentem docens, ut uee pusillum spatium intermitteret ; nnnc de vita et perlectiore disciplina disserens; nunc de moribus et diligentia in coerceudis perturbationibus, et de omnibus cum ratioue et consilio faciendis. Rursum
alias de
tur, et

'"'*
rffl

<*'-

?"" ,/if

'

communi conventu sententiam adversus eum

nuntiant g, miserumque, ut
et

pro-

dogmatis, et in quibus cognitio recondi-

membrum putridum

quam

vix

mente
,

humana

superiores

illi

omnimodis insanabile, tandem amputant et abjiciunt. Qui quamquam ita tractatus, ab impudentia tamen et supercilio magis tollendo non desistit, sed impetu arrogantiore in thronum Constantinopolitanum rursus involat /i, et prsemium
impietatis episcopatum secundo acoipit,
Maximi
hortatn
fio-

spiritus assequantur

nostrum

inde

desiderium

explorans, et ad diviniora sustollens. Et uunc qui- ^

dem

de abstinentia

a praesentibus, cavendisque

sensuum blandimentis
et tolerantia
,

agit

et de reliqua

nunc de patientia magnitudine animi in

:

tentationibus, tametsi ese horribiles

biles videantur-

et

intolera-

ms um

concili-

convo-

23 Quia i vero tum Theodorum quoque Eomanum Pontificem ab hominibus demigrare contigit k, virum, quod palam est, a rnultis magnis-

Jam

vero commentarios ejus de

sacris precibus, et

forma epistolarum conseriptos,

atque ad dolorem et compunctionem animsB pertinentes omitto

;

cntxir,

que laboribus,
ille

et

pietate celebratum

Martinus

de charitate autem a Sancto ela,

sanctissimus in ejus sede reponitur, eg*regiis etiam ipse charismatis praestans, et vitae sanctimo-

boratos

amans divinus Maximus, apud eum frequens erat, et in quibus res postulabat, quod debebat cum eo communicabat l. Quare etiam auctor illi fuit, uti ad se undequaque orthodoxos convocaret, u umerosamque synodum colligeret, ut sub tam multis ac diniaclarissimus. Cujus et virtutem
vinis viris saua fides firmiorem et irrefragabilem

capitibus quo omnibus gratiores essent, comprehensos, commemorarem, et de iis proferrem aliquid nerlibenter,
,

et

tamquam brevibus

nisi

mihi persuaderem

neminera eos ignorare,

virtus et charitas

eorum prsesertim quibus

sunt.

curdi

26

Hoc

tantum dicam, qui eos

charitatem

et aliquoties

vaettitimam

perlegerit,

et

germanam

coguoscet,

adversariorum autem confessionem nancisceretur commentum evidentius insigniusque concideret.

j

Qui quidem ad centum quinquaginta

priesente item sapientissimo

collecti,

et odium cujuscumque generis odio habebit, et viam non secuudum rationem exultantcm compescet, et cupiditatem furentem comprimet, et meutem a concretis et caducis abstrahet, eamque ad

aepro/Un^ dii&imam

Maximo, omnia cum ratione et ope Spiritus sancti fecerunt, omniaque c acta ut sequum fuit, in commentarios retulerunt, veramque doctrinam vehemeuter defende,

cognata

evehet

et

totum

se

ad diviniora con-

formabit. Sed enim ex tempore quidem libellos scribere , et capita admonitionis forma dictare mirifice, et proraptissime poterat. Ad explanan-

runt, et unusquisque pro se in

suluit.
in

medium

serio con-

das autem Scripturas, eorumque reconditos Beosus perspiciendos haud imperitior aut inferior ali-

quo Mo~
ante-

24 Et n omnes quidem stulti dogmatis magistros sacra detestatione perculerunt, Sergium puta,

quo
rii

erat.

Immocujus

est

occultior illa et rayste-

nothelita-

ntm

et

Pyrrhum

et

Paulum,

et

Petrum
;

o,

qui

signanidam
nantur.
Scriptis tibris

Constantinopoli impie prsefuerant

Alexandrise, et
et

Cyrum item

horum

administros.

Athanasium Antiochiae episcopos, Cumhis insuper anathema-

plena Scripturarum consideratio, scusuumque profunda interpretatio ? Cujus antiqui simul et QO vi Testameuti obscuriorura et sublimiorum et minime obviorura declaratio? Cujus illi sermonea anagogici w, et subtiliores sensus, et arcanorum
expositio
?

P
<i

p, ut dicebatur, quem nefandus imperator Constantinus (alias Constans)

te confodiunt

Typum

27
luit,

Quo enim modo

ea ab omni

ipse tenuare

edidit q,

et sanctae Ecclesiae
:

publice proposuit

materiali

mentem vo- tttnm saptreprassentatione evo- vntiam

et co-

blasphemiis refertum divinus autem Maximus ad impios confutandos, et pios confirmandos disputationibus et epistolis compositis, a rationeque et e Scriptura sancta deductis probationibus flde nostra demonstrata, veritatem quaquaversum per or-

cata, ut posset citra

ullum impedimcntum

gnitione quod est supra cognitionem attingere, et ita etiara ad supremara contemplntionem ascendere,

sermonem suura

a cogitationibus orassioribua

re-

bem

disseminat,

quorum seorsum argumenta

co-

rumsub sensus cadentium, et a vulgan dictione abyssoabduxit, interiustjue progressus aby.ssum

rum
invoeavit,
subliraiorura

gnoscet qui commentarium de iis sive iudicem legerit r, Porro ex eo tempore continenter Romae Byzantio discedens habitans , perinde quasi

verborum

et

intcl-

mitligentiarura videlicet. Quis enira, ut effltera et centum c;ipitibus conscriptura quinque tara,
et ab illo adrairabili Viro opus, in noviTestamentiarcana enucleat, cum perlegerit, explicantis, et non admiretur ac cclebret nnsntem sensibus adeo eximiis gravidum, et reingenium

Uanc urbem incolere secum statuisset (tametsi ardentiore ejus quodam amore capta diutius eum Africa apud se retinueratj sed Itomam, ut dixi, mulde csetero diversorium habens, sermone suo

quoveteris,

rum

1:

a cta

SS.

UAXIMI ET DUOEUM ANASTASIORUM

sepulcrum adstans, calioe affcrri JUSSO, cx vivifico Christi sanguinc stillam excutiens, Pyrrhi, caeterorumque, qui cum eo communicarent, abrojratio-

fcuwmio.

quc

reliquamram ab eo perceptarum sublimitatem, anag-og-icam horum fcheorioam x, et mag-is

altitucxplanationcm ? Insuper hujus in dicendo etiam in scholiis in Magrni ro que videas ,l inrm

In iis Grefforii scripta confectis.

enim cum raulta

praBcipue
ipse et

aintexplioatu

difficilia et

obsoura,

do-

g-matica et de Trinitate theologica, sentcntiam vimque cog-novit, et divinioris scieneum expotia- liuniiir apertiora reddidit. Ita autem
nit

horum

condemnationem propria manu exaravit. Consuli prxterea potest Historia nostra chronologica Patriarch. CP.pag. *81. anno 655 ineunte, conjicitur li Hoc accidisse

nem

ct

ibid.
i

Vila,
;

ut non

solura notionihus

ct reconditiore

con-

deserit
pergit.

quam vutgavit Combefisius, hic nostram sed exemptar, Ducis Sabaudiw cum itta

sideratione,

verum etiam elocutionis

deinde de

prsestantia et

dictione adaequct.
pottentaii

28
hjc,

Postquam
ille

commenda''"

etiam

Dionysii
vir

animadvertit Generosus Areopagitft opusoula, quse

Hierar-

k Huic anno Christi 619 vita functo successit Martinus PP. acmartyr, de quo cum Martyrologio Romano ad diem 12 Novembris agenS.

divinus
v

caelesti et ecclesiastica

dum.
In ea, qusc Romse fecit Sanctus noster, commentati sumus num. 22. m De Numero synodi istius Lateranensis non convenit inter omnes sicut ibulem notavimus. Ibidem de tempore fit mentio. n Sequentia usque ad Quorum scorsim argumenta etc. non invenio in nostro apographo Sa1 ;

chia
bris
fieri

y composuit, plerisque locis involnta tenequantum , ad hsec quoque incubuit et

, ,

potuit, oratione ct interpretatione dilucidiore

ea illustravit
dherit, levi
*i. e, disri-

ct explanavit, non, ut quispiam brachio et perfunctorie; scd ea penetrans," et latentem sensum mirifice eruens. Quse

autciu simt de sacra

,

pimasaf u
i 1 1 1

u; oeelaravit
in

Mystagogia *, ea y.j^ri/.oiziexponens, quid sibi velit sacerinffressus: quid

baudico.

dotum

tcmplum
:

summi

sacer-

mystico

dotis catlic dra

quid

cum circumstantium

ordo,

et psalmodiffl leotionisque

ritus,et occlusio porin-

tarum,
stratio
illa

et

saltitatio

antecedens, et fidelium

gressus, ct
,

nondum
nt

initiatorum in vcstibulo pro-

et

sumraatira
in

dicam,

tremenda hora

sacris peraguntur.

quajcumque Atque

ha3c,

quantum
iis

eg-o

judicare possum, millius pro-

pterea oratio perspieue explanaverit,

tn supcr disseruerit.

quamvis mul-

Solus autem, qui ea didicat meretur, sicutetdi-

gessit, etiain
\it,

qui de

iis

et

fcantarum

assecutus.
libris,

rerum notitiam animo suo est Scd quousque de disputationibus, et

Iaboribus Sancti narratio
et sigillatim
si

ab ipso Vitse hujus auctore, huc est instrusus. Theophanes, cujus verba prgemisi in Commentario num. 22, et Anastasius Bibliothecarius de Vitis Pontificum Romanorum in S. Martino illum recte non notant. Etenim cum illa synodus anathemate perstrinxerit hsereticos istos anno 619, sicut dictum est in Commentario assignato quomodo nominatur Petrus inter eosdem, qui Constantinopoli impie prrofuerantp cum annodemum 655 inlocum Pyrrhi substitutus sit, secundum ea, quse in Historia chronologica Patriarch. CP. totiesjam allegata invenies pag.*$l; ubi etiam agitur de
o

Petrus

iste vel

vel abalio imperite

&

et aliis

Quorum
ma-

heeretici istius versuiiis.

omnium memmisse,
tere, simile
ris,

ea

in litteras mit-

p Typus
cebat circa

iste

mihi videtur, ac

quis arenas

unam

seu formida fidei silentium indiaut duas in Christo voluntates

au1

mittens

ad
in

alia

unam post aliam uumeret. Praeteramplius de iis scribere, sermonem convertain, etjam poTaus illustrissimam ejus
stellas
tgfitur

veloperationes.
231.

Ejusdem exemplar recitatur

in

concilio Lateranensi apud

648.

Labbeum

tom, 6 a

col.

Adiri etiam potest Baronius

ad annum

vexationibus tolerantiam

meraoriae

coramen-

dabo.

ANNOT AT A.
C
a

q Per Indictionem sextam, ex Relatione motionis apud Combefisium pag. xxxv, inchoatam

Sunc anno

641 vita
:

dorus eodem anno

functum ecccepit Theoad quem videripotest Pagius

mense Septembri anno 64S. Quomodo autem Typo hxretico sese opposuit S. Maximus cum suo discipido, legipotest in eadem Relatione.
r

num. 11 et 12. b De Theodoro PP. Anaslasius Bibliothecarius in Vitis Pontifxcum Romanorum, et apud
Ciaconium tom.
c
i

De

lucubrationibus Viri sancti consuli potest

col.

449 agitur.

Disputatio

illa

illustratur ex dictis in

Com-

mentario prmno 8 num .21. d De hoc OpereS. Maximi agitur ibid. c Ihctum in eos illud adagium, qui non audeant iibere, quod sentiant, dicere. Transtatum arobore animantis, quasi linguam opprimens

Commentarius pr&vius num. 23. s Longa hcec digressio usque ad Cum itaque Constans num. 29, non est in nostro apographo Gr&co Sabaudico. tDicerem genuina, idest, sincera ac stabilia. u 'Avayw est sursum duco v O 0; oLvuyayixbs,
:

non sinat eam eloqui vel hinc, quod Atheniensium numisma quondam bovis obtinuit
:

sensus mysticus, seu cum sensus litteralis, ut vocant, in spiritualem vertitur nisi matis hic indicari hujusmodi sermones, qui sensus remotissimosexquirunt interpretatione sua. Vide etiam
.-

Hierolexicon a Macris vidgatum.

figuram.

Itaquequi mulctse pendendaemetu deterriti reticerunt, aut qui pecunia corrupti loqui non auderent, bovem in lingua kabere dicebantur, uti
notarit
chiliadis

Brasmus Roterodamus
i

in

Adagiorum
in Chrono-

centuria

7.

18; ubiptura.

Scriberem theoreticam, id est, contemplativam. Gr. 0su Consuli potest Hierolexicon idem. qua> sub nomine S. Dionysii y An opera Areopagxtge circumferuntur, vere sint ipsius,
,

iConfirmantur
graphia pag. 275.

ista

ex Theophane

g Sententia ilta tremcndo ptane modo contra tfwttatettt. ld enim, teste Theophane ibidem, ubi Dhsodorus Papa rescivit, uuiverso Eoclesia conventu convocato, ad Corypluvi Apostolorum

ngendorumpag.

inter eruditos. Consuli potest LabbeiDissertatiode Scriptoribus ccciesiasticis tom. ipag. 253, et Appendix Addendorum ac cor7G5 et seqq.

controvertitur

CAPUT

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

;

126

CAPUT
Orthodoxa Sancti
riis

IV.

tiam, non compositos mores, reliquurnque decen- A.morvmo. tem et honestissimum statum reveritus idque cura iniquissimus ille nihil neque juris neque cum ratione
consentiens haberet, quamobrern Justi facta accusaret, solam autem , ut sic dioam , stoliditatem
et morum impudentiam ac summam improbitatem ostenderet. Qui tametsi adeo se impu-

suam
fides

calumniis va-

ac vexationibus Constantino-

dentem exhiberct, tamen cum apte nexis

poli

nequidquam

exercita.

et coha> rentilmsSanctisermonibuscouvenienterrespondere non posset omnino, frustra orania miscere conatus est, malevolentiam, etiusignem maxime improbita-

Jussu Constantis itnp.

Cum a itaque Constans * Heraclii iamnum imperiura teneret,

et

nepos

et-

tem suam palam prodens. 33 Singula porro tum

in eo

nonum
sentien-

CPolim lendit,

jam annum
tibus,

exegisset,
et

magnamque male
eadem
,

dicta et facta, et qua- cafumnft libus calumniis innocentcm appetiverint qui se impttUttr, , mendacio tectos fore arbitralmntur , ipse bonus

a
*

sicut et sibimet in
,

navi, licentiam

Ms. nostr.

permisisset

Grxc. Sab

Kttvorav-

nvw

omnia perniciosa lue replevisset ceteris quasi in portum delatis de actis Bomae non mediocrem sollicitudinem ingreditur, quod audierat omnes, qui ibidem convenissent a se
,

Saucti discipulus peculiari Commentario l partioulatim memorat undc volenti omnia ad verbum
:

legere, et plenius aguoscere licebit.

Non

erit ta-

men

nos pauca inde aarremus, et huic orationi inseramus, ne talia penitus pratersi et

alienum;

dissentire

et

suum dogma

subruisse. Et b quo(

eamus
sim
,

cum

praesertim

non narrando
illa

sed curin couspeet

niam auctorem non ignorabat Quomodo enim ignoraret eum, qui lucebat omnibus, et in edito loco orationem ceu facem accensam tollebat?) quam primum Sanctum ad regiam perduci jubet c, ratus si hunc vicisset, omnes alios in potestate habiturum. Cum eo autem discipulum ejus Ana,

ut quispiam dixerit, acta

infelix ille sacellarius
,

relaturi simus.

Ut ergo

Sanctum
,

ctu habuit

asperioribusque

eum sermonibus

stasium adduci curat cum alio cog-nomine et iisdem moribus, qui et Romanffi Ecclesioe apocrisiarius
i/ito

fuit.
,

ttem

accersitur
S.

Insuper et sanctissimum Martinum cum' pluribus episcopis occidentalibus brevi intervallo

30 Byzantiae sibi
sistit,

Marti-

in eos, ut verisimile est, pro-

nus PP.

pter adversariam sententiam exacerbatus.

ta

Verum

minis statim terrere initio coepit improbum et proditorem et Imperatoribus inimicum, et omnibus indignissimis nominibus appellans. Maximo autem percunctante quid ita haec de ipso diceret, et quam proditionem admisi.ssct; illc calumnins comminisci, quafi eum solum confingcre par erat, et in raanifesto mcndacio testes producere, ;itque etiam nugari in Sanctura quod magnas urbes prodidisset, Alexandriam m, inquam et -Egyptum n, et Pentapolim o, Quas, iuquit a fiui,

quae quidem sacrorum Antistiti Martino, et quau-

bus imperii
jecisti

nostri abstraxisti, et Saracenis

jam

ad-

cum
lio

per contumeliam iutulerit ille scelestus, mille injuriis cumulans , et verberibus (o manus
,

impias!) innocentem puniens et postremo exiremotissime damnans , Chersona e, inquam, et pariain episcopos ejus designans his omnibus hic enarrandis nunc otium non suppeditat, ad ea
,

quorum amicissimus et imprimis domcsti, cus es. 34 Cum autem hanc illius perver&am machinationem Sanctus oralione irrefutabili repelleret,
etnihil prseter
ret (Quid

<inmr efatatt eteun

jUltll llllll

meram criminationem esse ostendfenim ipsi cum occupaudis urbibus, qui-

tuttirut.

propria sunt festinanti. Complures partim jam scribendo persequuntur, fortasse illa partim persecuti sunt , ut opinor, virum illum honornntes, ejusque vitam et mores exornantes/^
quse

Maximo

c
Ubi itluc
pervenit S.

Nos pro viribus instituto nostro satisfaciemus. 31 Comprehensus erg o sanctus hic Vir homicii

bus potius salutem optabat?) cura, inquam nihil promoveret, ajiam [ impudens ] init viam, somnia quaedam et umbras fingens et phantasmata seu spectra, in quibus p et vocum reciprocationes majorum et minorum, et imperatorum appellationes, et Occidentis
tori

Maximus,
indignissime
travtalur
9
li

darum manibus, et iu eum omnium oculis defixis, videamus qualibus primum occursibus, quam comiter exceptus et quali judicio causa ejusa bonis istis legislatoribus transacta sit g. Simul enim Byzantium attigit h, egressum e navi certi homines ab lmperatore missi conveniunt, et solo ejus aspectu multam animi acerbitatem pras se ferunt, Sanctum proterve rapiunt discalceatum adhuc et
sine pallio violenter
,

acutiorera
et

magis quam vocem resonarc

Orientis impera,

accusatores

liic

calumniatnrcs adhibens et proCluccus in medium. Ob id amplius ingemisccns pius Vir, Gratias , inquit , Deo raeo, cum in raanus vcet hujuscemodi criminibus stras traditus sum

quoque

oneror, ut
tarie

per ista non voluntaria

,

qua? volunin vita

mihi inussi, deleantur

et

maculas

qua via

urbem

abdu

contractas abstergam. Ut tamen paucaad hflBO re spondeam; Non surn conjector *, nec ita ahundo

Gvkco
Comtof,
oi

cunt,

discipulo sequentc, et
:

iis,

quae fiebant, in

abductum in domunculam tenebrogemiscente sam compingunt, nec saltem discipuli cohabitationem

largiuntur. Aliquot diebus iuterjectis, Justum in pallatium ducuut, univereo senatu pra3sidente, et truculentis vultibus veluti dracones
ei

tempore, ut in his visis mentem occupem. Quia ut etiam tefltefl civero ita me accusare voluistis taretis , eosque non qui scircnt, sed qui a scien,

Sabaud,
^

KipoffJW'

tibus audivissent, iiuaudo(iuidem

e vita

illi

ut dicitis,
requi-

emigrarunt, cur non ab

initio et supcrsti-

illspc(

torct

tibus adhuc prioribus

sistis? Sic eniin ipsi

somniorum rationem

interpres.

quidam eum intuente. Ac tum quidem

sacellario

i,

a raolestia essetis liberi, et

Alia%cri-

qui dignitate antestabat, judicium in eum permitad tunt, viro dicendi et fabulas fingendi perito; veritatem autem nequiter corrumpeudam
peritissimo.
f oexutur

ego ut

in re aperta poenas persolverem. nec veritas sic habct, 35 Verum ut apparet

,

omuium

quid omisit nequitiae? Quid improbum '6-Z Hic non est ausus? A quibusminis, et contumeliis iu Sanctum temperavit? Non senectutem ejus venerabilem (propemodum enim octogesimum k nanon florentem in ejus vultu gratus erat annum
]

miwutonm nec delatores mei scrutautcm corda ante oculos Nc vidram cnim Dominum meuin, nec posuerunt. in Christianis numercr (nihii enim aliud habeo, quod mihi imprecer) si ementitum somnium aut vidi ego , aut informavi anirao, aut aliis mcmoravi, eo ut lucro insperato nirairum laetatus. Postmodum et tertiam ei accusationem intcndunt, ubi

secundam

ACTA
126
A. A50NVU0.

SS.

ANASTASIOBUM MAXIMI ET DUOBUM

doetverbis perterrendo venerant , autem, qui

janTYiiam custodiae redditum aln

viderunt secundam refutatam

r.dr M(l et pueril.s et
ta

^g^JJ
.^
t

m^r
se

gff. L

mr
fpi

^nijudeefl quarto mcndacio quemdam Greg-ormm r,

ducunt 4
...__.

intro .
i

qm

aanci
fas,

pulum
cuzn

^f5' ^^ w
fl

ffirm:irit,

non esse
llrl

nec

sacerdo-

Sed

u'tar) By.antin., en m eorum-rbis Ecce Alexandrin*. Hierosolym.tan ? umta, sun S. provineiis omnes cum subjectis sibi forte " Catbolica, es, un.re, ne

haneio pi i ut potuerunt, nni et hase eccles.a. nqni.nt, cujusnam es Heus tu

K'**
qu* non

tolS
ur
et

GKgufo
'
fattn tiOi ii

tunc resistens, docuit alia huic in faciem

.

nuncobjici. dicta esse. alia

SS.
SP

vitse

tu Ecelesite viam fabricans patiare

ille

ex-

K ,, imii cun
unione verba

ille

Komam

v.niswt, mqurt,

pacta* Vtr
snnctut rrfellit.

de'

fecit,

et ut no,

emus, quo decantatum illud ct describebatur. Sristovoluntate informabatur , diximus, et oceurriAdversus ea videlidet et nos
mus,
ct

Typum recipedogma de*un ,m

3rSuibus Beatus
respondit:

commode prudenterque Ecelesiam abslnlm Dominus, cum Cathol.cam

,

=
E

rectam

qum

nobis

commoda
,

et utilia fore puta-

ncc bamus, disseruimuB. Quapropter nec discipuh, qm qua3 nunc proferuntur co, testem invoco) numreus, quicum (Deum Btt tamen conscms quam aliquid communicavi. Illud ipsimet nemdixisse non discipulo sed sum mihi, prorsus neg-avent, ipse pe Grcgwio (quod nec

mea agno-

dix.sset.ia- obwuv, salutarem confessionem esse pro- ***Ca prseelare confessum beatum iciiuiu, C1IC0 e rco et Petrum, ^ , ^p fpdise ^di "loltcXftec talem Ecelesiair nuntiavit, super quo et Verumta, universornm Deus affirmavit. ficaturum super qua facta men eupio nosse confessionem probe factaest, nec estecclesiarum unio; qu ri missi, Tametsi, mquiunt, ero. Tum
et
.
i .

effo

alienus

dogmatibus deipsum plane negaverit) de quam redisputarc, sacerdotum potms cernere ac concessum est ung-ere, esse, quando et illis
!,,,,

super hoc in mandatis inexcnsabilis plane. Buas asnus dicemus, ut sis discrimen et unam serimus operationes propter
,

nihil

habemus, nihilomi-

se

propter unionem. Hic

Maximus, Duas
factam esse

operatio;

nespropterunionem
sce

dicitis

unam

an

ffum
letl

sum,

aliaque agere omma, qu_e IT ei aitari assistere, locutus sarratiora sunt. Efec et tunc diviniom et absolvat, loquor nunc ob ea, qui vult, aut
et
:
;

manus imponere,

et

panem

cselestem offer-

aut condemnet
injuria potesl
tiatur.
Alium acouiallonem
ex

neque enim homo ab homimbus

etsi

non commenti subsistentem, ac Deum unionem consumus. Si enim duasin unam propter
lestiis,

sed duas haprjeter has aliam? Non, inquiunt; mounam propter unionem. Liberati sumus
occurrit
ille,

cum nobismet
sine

fidem

existentia

amcij

atrocissima

omnium

pa-

AnoMu-

%\0 Suncti

tlwtnnlii

qm Posthaac non habentes quid facerent, Justum e jumendacium posuerunt spem suam, Anastasium prodicio educentes, discipulum ejus verbis et minis terrent , contra ducunt, quem
37
,\l;i;<;istnui]

diffefundimus, et rursus unam in duas propter dualitas rentiam dividimus, non erit unitas nec et operationum cum se invicem semper tollant, prorsus non existentem operatione desertum ac cui iuhserent. Quod enim nullum ha,

efficiant,

iOpUoari

dicrre eogvntes,

eum

scilieet in Pyr-

tmittthii

rhum maledicum fuisse, quando is in disputationem cum Maximo venit. Nec video, quare istuc
mendaoiloqui
oomminisoerentur. Ubi autem 11 Anastasius seous, quam ipsi exspectabant, responsedetomnihodit, et nonsolumnullomodolffisisse,
1 i

nequeat, et bet ex natura motum, qui auferri contra conversionis ratione variabilem ac munulla essentia tabilem, juxta Patrum doctrinam omni

nore prosecutum
g-enis

et

tamqunm benevolum humaet alapis ejus capite et

Dissime accepisse; pugnis

diverberatis, et ita
in

veritate

compensata,

rursum condi jubent

careerem. Rursum deinde

Stinctum intro vocant velut prioribus minime contenti, denuoque tentant eum, qui tentatione omni major erat. Aiunt igitur, eum Origenis dogmata
sequi, ci

Ubi frivolum, crimeu mox diluit, libere testatus esse a Deo, et forte Christianorum se-

oum

eo sentire pcr omnia.

vacat,cum non habeat operationem essentialiter, tamquam characterem suum, unde scilicet cognoscatur. Hoc itaque asserere non possum, nec confiteri. Quoid a Sanctis Patribus doctus sum circa cum potestatem habeatis, quod libuerit nobis facite. Illi cum quod opponerent non invenidenunrent, quod visum esset rerum dominis, ei ipsis non obtemperantem anathemate tiant, licere plectere, et insuper mortem decretam inferre. At Quod a Deo deille sic mansuete et humiliter cretum est de me, inquit, nunc ad opus conferatur, ad gloriam ipsius ab omni aeternitate pra3:

ji

et refutatu facile istuc

cog-nitam.

Sed

tum quidem,

quse deliberaverant,

exequi differunt.

paratuin

qui

ejus

placita

probaret, et deliraet
,

menta reciperetj de Pyrrho iterum,

illa

tunc in

ANNOTATA.
a Hic pergit Sabaudicum exemplar cum Vita nostra Latina. b Cum utroque mox dicto exemplari hic etiam pergit Combefisianumpag. xrvnwm. \7,post tantum hiatum, quem indicavi in Annotatis ad cap. 3 lit. i. Vita itaque apud Combefisium a pag. xin num. 16 postquam ista de Pyrrho narrasset, IUe autem ue sic quidem,.. impudentior esse destitit... Quin immo audaciore conatu in Constantinopolitause urbis

disputatione dictis percunetantur

personam

benignitaUs induentes etsequttatemquasi in scena

simulantes.
Novii arti
bus

38

Prsaterea

quonam modo

a Patriarch

com-

munione semet
proposuissent
tere
,
,

avellisset. Ki <-um alias

item qusaopor-

Btiones et interrogationes et

Buum quoqueTypum
honorari

confirmassentque

quem

ipse
et,

et despioeret,

vehementer exeeraretur ut brevis sim, omnia, qure putaadeo

bani deolinariao dissolvinon posse, adduxissent,

et

neque minis neque contumeliis pepercissent j tandem ut sese victos viderunt in omuibus, et,
quod
so
est in

sedem denuo irrumpit; ac impietatis prsemio iterum episcopatum accipit; continuo hsec
subjicit
:

proverbio, suis pennis captos, dimis,

cousessu
[ortiter

festinato

Imperatorem

qunm

lloino resisteret et

adierunt invictum se pMBiri.

esset,

eum non

Quod vero etiam auctorem * quisnam latebat (Quomodo enim nescire

t,

auctor

posset, qui sic claruni

staret, nmvtiantes, et

Maximum

ne supplioiis qui-

dcin ad ipsis assentieudum coaotum

Non mul-

omnibusjubar ac velut faculam in aperto veritatis sermonem prastenderet ?) cito Virum sanctum in regiam induci jubet etc.

Ubi

DIE DECIMA TEBTIA AUGUSTI.

i

127
-

Ubi vides,posteriora hsec adeo male connecti cum anterioribus, ut ea, quoe fecit Constans imperator, attribuaniur Pyrrho, Lacunam illam vel non observavit vel saltem non indicavit Vitte istius editorCombeflsius in notis marginalibus adejusdem textum Lalinum; vidit tamen ibihserere aquam,

designare voluerit biographus, non est mihi satis A exploratum.

ct Sabaudico est iv proutet hicexstat; sed constructio Latina exigit, ut pro eo vel substituas cum versione Combefisiana iu iisque; vel pro resonare ponas resonent. q Vide eam, si lubet, apud Combefisium pag. xxxi in Relatione motionis, de qua supra dictum
r

">

p/n exempiari Combefis.

in quibus,

oi;,

quod aiunt, cum ad marginem apposuerit, g-esta hsec esse Paulo jam patriarcha, ut ex Actis liquet, c De tempore quo Sanctus Constantinopotim fuit evocatus, disserit Commentarius preevius 3.
d Apocrisiarius. Quasi dicas responsalem vel referenclarium negotiorum ecclesiasticorum, quod
a.Tzo-/.piGzi$,

est. v
s

Relatio motionis ibidem addit filium Photini. Id est dicebant nam.verbum autumo prseter
:

seu reponsaetc. imperatorum velprincipum,apud quos tamquam iegati seununtiiresidebant apocrisiarii, ad Romanum Pontificem
referrent.
git

alia significat etiam dico (Vide Lexica Latina) idque sensus exigit hoc loco. Et mox infra dici-

tur

-.

Tum

missi etc.

In scripto autem
,

S.

Maximi

De hoc munere plurima

erudite colle-

ad Anastasium monachum

Cangius in suo Glossario Latino-barbaro in quo de apocrisiariorum exordio, habitatione Constantinopoli, dignitatis gradu, eorumque assumptione ex ordine potissimum diaconorum. Observat item desiisse tandem morem illum mittendi Responsales in urbem regiam quodam temporis intervallo occasione hseresis Monothelitarum,cujus acerrimi propugnatores fuerant Sergius, Pyrrhus et Paulus patriarchse CP. imperantibus Heraclio et Constante. At quidquid sit de isto more S. Anastasium nostrum sub Constante impera,
,

Romanpeque EcclesicB apocrisiarium extitisse,cum ex hac Vita, tum ex nostro potissimum in eamdem Commentario
tore fuisse Constantinopoli ,

planissime constat, quem videsis 6 ac duobus proxime sequentibus. Anastasius Bibliothecarius de' Vitis Pontificum Romanorum in S. Vitaliano, qui secundum Franciscum Pagium in Breviario Pontificum Romanorum tom. 1 pag. 436 et 441 sedit abanno Christi 657 usque ad612, heec memoHic direxit respousales suos cum synodica rat juxta consuetudinem in regiam urbem apud piissimos principes, siguiificans de ordinatione sua. Et
:

discipulum suum, inter Collectanea Anastasii Bibtiothecarii editum Grseco-Latine col. 3-iS sic narratur: Ileri quod fuit octava-deciina meusis dies, qua solemnitas agebatur sancUe niedise Pentecostes, patriarcha significavit mihi dicens Cnjus ecclesiee es? Retiqua ibidem iegi possunt. Quandonam autem apud Grsecos ceiebretur dicta solennitas, refert Leo Ailatius de Ecclesise occidentatis atque orientaiis perpetua consensione ubi post addenda habet E dissertaiionem de Dominicis et hebdomadibus recentiorum Groecorum in qua hnec memorat: Quarta Dominica et sequens heddomas vocaiur... Dominica quarta a Paschate vel Paralytici cujus Officium canitur Dominica. ac feria secunda, et tertia finit. Quarta enim amatutino, festnm medias J Peutecostes (Grceci [j.iGr -vj-r y.oc-r:j nominant) incipitur. Plura ibidem de isto festo.
; ,

CAPUT

V.
epitra-

Acta Sancli Bizyce cum Theodosio

scopo, ac relata de eo victoria
;

dum susceptiesseutjrenovantesprivilegiaEcclesiae,
reversi sunt.

Sed

ista

componi possunt ac debent

:

cum

prsemissis de Auastasio apocrisiario nam etiamsi responsales illi Romam reversi sintpostquam suam obiissent legationem, hoc non impedit, quo minus hic noster sub Constante degerit Constantinopoli ubi praster morem et tamquam minister extraordinarius negotiorum Ecciesise
,

ducitur Rhegium.
Consilio autem
inito

Imperator

et Patriarcha, Sancii

fn

perinde ut Pilatus et Juda3t super Jesu meo, Justum damnant exilio a, in oppidulum Bizyam b

rxilinin

computsi
,t

Romance residerepotuit.

nomine statim abducentes; simul etiam discipulum ejus Anastasium in locum quemdam incom-

Sabaud. Xepcwv. Martyrologium scribit, eum in Chersonesum esse releRomanum gatum. De quo loco agit Ferrarius in nova Topographia ad Martyrologium illud fol. 36. f Colligi illapoterunt ad diem 12 Novembris. Vide interim si lubet, Hypomnesticum supra citatum, et notationes ad Martyrologium Romanum die VI Novanbris. g Huc faciunt preemissa in Commentario 4. h Anno circiter 655, sicut ibidem datur vie Combefis. et
^

modum

et

in extremis

Romauorum

finibus

si-

tum, Perberim c a barbaris nominatum, deportant. Eadem inlmmanitate cog-nominem ejus, qui tractant. fuerat, iuquam , Koma? Apocrisiarius Diu post ad Sauctum in exilio mittunt d Theodosium illum Caesareas episcopum, et Paulum et Theodorum * altcrum, ambos consulari diynitate praditos, qui multa et varia disseruerunt, nunc quidem adulantes, nunc minitantes, nunc quip
,

i.

Theo-

llllSIIMII

dere.
i

Hujus officii notitia exstat ibidem. k Agebat tunc temporis annum setatis
1

qua; nterrogantes ut audireut piam conseriptus, de tim Commentarius e ab Anastasio abs quo supra memini f, exponit. Non erit tamen
, ,

spccia-

o
/

75,

prout

ibidem invenies.

Per illum Commentarium intellige Kelationem motionisete., de qua ibid. actum est. m De Alexandria a Saracenis capta agit Pagius ad

pauca dixerimus, hic enim magis huquoque cursim omnibus invictum animum oognoscemus. jus in
re fortassc,
si ct

nos de

illa

narrantes.

Sic

Quamvis enim multis eum concutientibus

et

im-

annum

611.

nihilominus pellere multifariam conantibus, ipse firmus totus et in sententia Imin vestig-io mansit
mobilis.

n Baronius ad annum ChristiGM rem gestam Nicephorus in Breviarefert. Videri etiampotest

rio historico adeumdem annum. Pentapoles notatur o Inter alias synonymas

...
,

qualia, quos dixiSed ag-e, videamus Primum de ejus statu, mus, Sancto proposuerint. amice quomodo se haberot percunctantur

, "../..

,.

41

et

Thesauro geographico, Hanccine an atiam et quam qmv sit regio Mgypti. Augusti TomusIIT.

una apud Ortelium

in

istuc,
ille

imrao

poties adulatorie ita quajrentes.

Cum

repondisset,

quomodo a providcntia divina jam 20

128
jara J
meffi

ArTA
prsdefinitum et Rursus ite babeo.

SS.

MAXIMI ET DUORUM ANASTASIORUM.

reconciliationem mcitemus et sapiente,
.

^onventa

et

insura pnenosse, et

Se irum.
num
tes ctvitia

ritum essct, et qnidem, prBC,re puta, sponJene Sancto unum gl tat,o-

pweuen jam constitutum ac ambo disenmen. Bequod inter

suut co

**^J**^Z 4*"*^^12
e^us^tuprusdefinitum
,

et

p=B

Hoe sermone Sanctus

quan

Saratus, mire e: jucunditatem persenserit,

locutum
affecerit.

vix dici potest,

am ammo

qu

nostra b. potestate

scilicet,

verborum,et operum, nosoccupent; alterum

ab

furretici

impugna-

cata

demum sensum variarum incursionum, et aliorum pcenae habentium. divimssimo 42Etcandide super singulis horum propter pectribulationes illn disserente, et quales vindicanda, quales item propter probationem,
ct,

qu*E in nostra potestate non esse et ad ea pertinere, nobis invitis accidentmm, et Sint- sed extrinsecus

et senio exhaupore exercitationibus nirairum voluntatem ostendeba Ro sto, taraen promptam rem Ecclesi mam rursus contendendi, et qua3

Qui quamvis

quibus laudibus talia adeo a^oto cor

forent, conficiendi,

si

tantum

*
nihil

**

^m
JJiU-

essent. et non inania vcrba immaculata suajurejurando confirmaret, et

Cum

Theodosius dicta

autceconomiamjure
utiliter

ut aliter dici non possit,

1111

angelia tangeret (tametsi stultus arbitrium secutus) ^anstitit, utpote Imperatorum sese ad iter compactus amplius exultans, totum Romanis conducerent, ipsis, tum
rabat, et

horum

prae

qu* tum

nobis infligantur,

interim, his dimissis,

secum volvebat.

_
,

commumonem referebant,quorum causavenerantad

invitantes.

Ubi autem

ille

contra objecit excitatam

tum et inEcclesia novitatem etfidei confusionem, cum eo inCsesariensis Theodosius addisputandum

Theodosius, ut ad SanctnRk* 45 Deinde ex eo loco abiturus referret, iterum Sancto eos qui inurbe regia erant, ae fusco palho % porrecta dextera salutato, et tunica

=-*
.

surgit, ctnihil contarium

et

ab his neque peregTinum

asseverans, a recta ratione remotum admodum cl unam vohintatem illam astruebatet opprnt.ionein Sanctus defendebat. Absurditatem hujus sermonis operationem confutans, Si detur, inquit, unam theologica dici Deitatis et humanitatis, prorsus et
doctrina et

duobus consuhdonato, sic Byzantium revenit, Octo diesecuti fuerant, comitatus. bus, qui eum consulan hoille, ipse quoque
bus
elapsis,

Paulus

cui nore ornatus, ad Sanctum exit profectus Sanctum fuit ab Imperatore, ut Bizyam cum reverentia ac veneratione tamquam amicum, Imperatoris h reduceet familiarem Majorum
:

mandatum E

ceconomiae
est
,

ratio

confundetur,
erit

et

ret, et in

quod

absurdum
fuerit

Trinitas

quaternitas

caret

l.

monasterio Theodori apud Rhegium colloitaque consul in eo monasterio Adductum

quia caro

Vcrbo

connaturalis.

Siquidem

rcliquit,

secundum Patres, quorum una- est una operatio. Quin etiam indicantia,
tia Divinitatis et

essentia, erit et constituen;

venitque ad Imperatorem, ut id nuntiaret. 46 Die postero veniunt ad eum Epiphanius, uterque patricius , una cum episcoet Troilus
,

ubi fruslra
ejus con

humanitatis tollentur imo ad perfectam incxistentiam utraque devenient; cum neque unam, neque duas operationes aut voluntates licebit vel intelligere vel dicere,
bis hisce vestris, et recens fabricato

po CaBsareae Theodosio, quem

prasstiturum confidebat,

et

cum

Sanctus promissa fallacem ejus ani-

stantiu blan-

^;;

quod ex verdogmate conse-

deprehenderet, qui ab omni dolo distabat longissime. Qui plurima cum eo collocuti, et ab

mum non

Imperatore

quitur.
ThcoiloBiut
9p,

Qrmrili

nim

tans, Quid,

43 Et Theodosius inter multa alia velut dubiinquit, quod factum est per oecoh, at

polliciti, qui et in patrem suum cooptaturus esset, et supra omnes eve cturum promitteret, si modo se cum illis conjung-eret et conveniret, communiterque cum ipsis decreta amplectere-

non ut ratum dogma suscipiendum cst: sicut et nunc, qui a nobis proponitur Typus ceconomice, non dogmatioe factus est. Tum Sanctus Nec rationi consentaneum, nec Bequum esse, hujusmodi novitatibus assentiri, et csse cas magistrorum non vcrorum atque impostorum, qui audiendi non sint et quantum fieri

nomiam
,

tur, et, eo sejuncto ac dissidente,

totum ferme

Orientem, et Occidentem una dissidere, et simul sejungi cum et alia insuper, quae sibi conductura
;

videbantur, dixissent, et proposuissent,

Typumque
Sanctum

illum informem sursum et deorsum omnibus, qua^

dicebant, immiscuissent, et cog-novissent,

possit, longissime declinandi ac fugiendi

ne eo-

rum

consuetudine videamur aliqua contagione infici. Lcgati volut amissa per ha^c dicta loquendi facultate diu siluerunt, vultibus interea in terram
dejeotis.

ne paulum quidem eorum sermonibus commotum, et exclamantem mag*na voce, Omnis virtus cselorum non mihi persuadebit , quod a me contenditis

fquid

enim
,

inquit

respondebo
si

non

di-

cam Deo,
rem?

sed conscietise mese,

propter g-loriam

Sed Theodosius ubi se collegit, alias in-

evanescentem
47

salvantem
igitur

me

fidem

nunc

eju-

terrogationes per otium conquisivit, quas velut

arces quasdem inexpugnabiles sibi fore arbitrabatur.

Ilas

igifur

sententias

cum

proposuisset

et

voces quasdem simplices, et meute non pervestigatas arripuisset, atque composuisset, Maximumque
eas

verunt et prsesertim tem, adeo temere et

,

admittere aflirmassot
et propria

prreterea

quaistiones

quasdam de hypostatioa operatione,

dam
sit.
ndeo ab
itla

quavoluntate movit, ad quae commemoranda longiorc, quam in prajsens oratione opus

44-

et naturali

sic affectum cog-noTheodosio conquerencum malo ipsorum verba frustra et juramentum exhibente ; tum consurgentes, quse volebant, et quse tales homines consueverunt, sedulo designarunt. Alii quippe pugnis eum (o scelestas manus ) contuderunt, ministros quoque et pedissequos suos ad eamdem audaciamexcitautes. AHi colapbis, alii alaphis ce-

Postquam

eum
de

deinde vcrberibus ac
opprobriii
afjicilitr.

i-imfntiitiir,

ctus autem

Postquam ergo Theodosius hsec fecit, Sanomnes sermonis ejus, et ratiocinatio-

ciderunt,

alii

huc

illuc

impulerunt,

alii in

faci-

u( victas

em

ejus expuerunt, sicut et Jesu

mantu
rferit

dc-

nura arabitns, et
fessus, et nihil
ret, alia

summas

facile evcrtit;

taudem

populus improbus fecerunt:

onerare desierunt
,

meo milites, et nec cum sputis prius

,

(on-

tisper.

habens tuno, quod contra affervia Sanctum ad se petrahere molitur;

bcnevolcntius

alloquens, et significans, se quoque velle scandala et oflfendicula e raedio removevi pristiuamque pacem Ecelesiee restitui.
,

eum

vere ipsi conspuendi quam , [adeo] implerent ut vilem ac detritam ejus vestem inundarent, utque ex copia

totam faoiem

fcetor iutolerabilis

existeret,
et

quem

odorari alius
illi

nemo, sed
erant.

fcetidi

Quod non

impurissimi

aliter

fit,

inquit, nisi

ad Koraanos mo-

Nec

isto facinore

soli digni impudentissimi mortales

destitissent

DIE DECIMA TEIfflA AUGUSTI

non Theodosius Cgesariensis, eonim impetu compresso , alio eos avertisset. Qui etiam
destitissent,
si

129

nostree.

Et

mox

Dixerant autem et

Patririi

A.

woktm.

quasi
res

illi canibus inverecundioniliil fecissent (Quid enim melius dicam?) rursus paulo post interrogationes, et percunctationes, et alia quaedam

Troilus videlicet et Epiphanius, Quia modis omnibus adducemus etiam ambos discipulos tuoS, id
est,

tam eum qui

est

Mesembriae,

quam

illum qui
teste

est Perberis.

Jam

vero

cum ex

discipulis istis

nugamenta Sancto proponunt quse cum vana et nullius momenti per se viderent, frustra dumtaxat
;

unus Anastasius, quinon erat apocrisiarius,

hic biographo nostro, Perherim... deportatussit,

laborantes, et ineptientes n, et siquid ejus usui ac necessitati serviebat, auferentes, recedunt homines
perversi.

sequitur ut altersynonymusapocrisiarius Mesembriam deductus fuerit. Mesembria porro est urbs Thraciae maritima... (Baudrandi verbis utor) in ora Ponti Euxini... inter Anchialum et Odesubi desinit mons Ha;mus. 20 milliaria Cellarium supra citatum cap. 8 pag. 371 ponitur Mesembria inter loca M&siae inferioris. Collectanea pauloante assignata aliter hivc memorant col. 355 lgitur nono Kal. Septembris, qua?

ANNOTATA.
a Quae egit Sanctus in primo isto exsiiio, Commentarius praevius 4.
illu-

sum ad

Apud

strat

b Non hoc diversa efformatione expressum in nostro exemplari Latino ad unam reduximus ex Gr&co Combefis. et Sabaud. Bi#yj. Scribitur diversimode etiamalibi. De Byzia meminit Carolus aS. Pauloin Geographia sacra pag 323 posterio.

nunc transacta
vit

est quartae

deciime Indictionis, exi-

ad

eum

in exilium... praedictus cpiscopus Theo-

dosius, ex persona, ut dixit, Petri Coustantinopoli-

ris editionis, ubi dat notitiam antiquam episcopatuum patriarchatus CP., qui suntin Thracia provincia Europse. Eam exhibet mappa topographicaadpag. 205. Consuli insuper potest Ortelius in Thesauro geographico advocem Bizus. In Collectaneis Anastasianis coJ.355 vocatur castrum
Bizyse,

tani praesulis missus, nec non et Paulus ac Theodosius consules, ut fassi sunt, et ipsi ex persona Imperatoris directi.
e

Consule dicta in nostro Commentario praevio E

33, et

num.
f

\0sub initium.
33.

Vide Vitam apudnos num,

ac

memoratur
,

episcopus

Bizyse.

Bau-

drandus

Thracise no in Periplo, Vize nunc, Leunclavio urbs Thrain Mediterracise cis Rhodopen archiepiscopalis in Euroneis, olim in Caenica tractu, et postea

locum illum ita describit: Bizya urbs Byze Suidse , Bizus ArriaPtolemaeo

suxVitmLatinse Combefisius pag.^xv, sedea non habentur in ejus textu Grseco. h Quasi dicas, per certam quamdam providentiam vel indulgentiam, et prout res ac tempora
poscunt. Anastasianis i In Collectaneis
casula.
.

Trinitatis scilicet fides et Incarnationis inserit

col.

36S dicitur

pa regione
quibus

sic

dicta, ad fontes Atyrae

fiuvii,

ubi

Turcarum, Terei regia fuit, nunc sedes prtefecti et paret, dicitur etiam Bizona Straboni
Apris in septemMelae, 45 mill pass. distans ab et Salmydessum quatrionem Peronticum versus, occasum. et 85 a Constantinopoli in

Sed Combefisius pag xxiu innotidamarpmatt,Quod non videtur, inquit cum non liqueat,
;

Maximum presbyterum fuisse: nec ea vox aliud quam pallium commune sonet. Sed sonare eam mihi suaaliquid aliud quam pallium commune,
etiam sodent sequentia. Nam quippenivox illa conformiter ad verbum rp((3<a, net vestem tritam vocem zrAfovx {cutero. Vide Lexica. Suidas certe diminutivum, ut Grammatici loquuntur, est jus czoli^bv; qucV vox propme rpifteviovj dicit esse significat, seu vestem', uti habet M-

draginta,

Sed Cellarius

cap. 15, Thraciae, a Te4 cap. llj " Intus Byzia, arx regum invisa hirundinibus . Soliuus rei nefasto crimine In Cseniensi regione cap. 10 addit nonnulla: Bizyse oppilonge a Elaviopoli colonia non invisum hirundum, quondam arx Terei regis, inaccessum. et deinceps alitibus illia
,

in Geographia sua antiqua lib. 2 pag. 859 notatista: Plinius dicto loco flib.

dinibus,

C Nota

fabula ex

lib.

Metamorphoseos Ovidianse.

Salin Cseniensi regione dicit, displicet Bt#v,, irita 0p; qui Stephanus ait masio, **&*>. Bizye urbs Thraeiss, Astorum

Quod vero
tuv -A<rrav
reg-ia .

vestimentum laceram, lacermilius Portus Suidie interpres, pallium detritum et lacerum. Etpaullopost nam, K^xiv, iui-w ad iilud Suidas rpifSwvtov, tfLpw* Pallium attntum et F interpres T.a)*w sic idem Hinc conficitur lacerum. Cynicum gestamen.
:

vocem

hic coniroversam

aliquid aliud sonare

In Astica ergo regione fuit, si exhibetur phusvere censuit. Locorum conspectus Cellarium in tabula Thracnv antiapudcitatum
quae ad

chorogra-

depallium commune, cum, teste Suida, pallium, sed tfiarwv wlcuov, notet non quodlibet attritum ac lacerum. est, pallium vetus, seu

quam
id

pag

838.
_

spectantia dedimus in c Nonnulla huc

Com-

mentario num. 47. xx Mesembnam red Addit Combeflsius pagnon habetur in textu Grseco; leffatus: sed hoc ibi eruere hauamquam aUunde eam relegationem
ceat.

apud Sirmondum In Collectaneis Anastasianis qua voce, nepluscvquo de col 368 legiturw?.* Annotata nostra ad lonqi simus, consuii possunt Arsenii anachoretw tom. ivJuln,pag. Vitam S.
:

630.

mo

Collatione suo exsilio, id est, Bizyse, seu episcopo (de Theodosio Ccvsarecv in Bithynia cum

Nam

inter ea,

qum

gessit S.

MaximusnnpH-

xmperaloms gessek In aula quippe Heraclii munus ex Commentano prsevio rat prcvctarum 36. num. 6. Vide etiam ibid. num.
t

Hivc ibidem

confirmantur

et

elucidantur

qua Commentarius prsevius num.

:

33) ista dicun-

num. 36 et 37. m Adductum itaque usque ad

die postero

non ha-

Bibliothecam apud turin Collectaneis Anastasii exi371 Et in crastinum diluculo Sirmondum coU abbatem MaTheodosius consul ad praedictum
vit
:

xxni. bet Combefisius pag. pag. xxiv Cj3p xurov Addit editio Combefisn n

imperatoris Qma ximum ...,dicens ei ex persona prolongatus est a te; et vade noluisti honorem ,

qu^s ne
esse.

xnfanda passum Quasi diceret Sanctum fanda

fari

quidem

lioeat,

eum

perftindentes.

ubi

dignum temetipsum

fore judica-sti,
,

habens quo-

tuorum que judicium discipulorum

eius
beris

tam

scihcet

quam ejus qui est Perqui est Mesembrise, notarius beato memoris avia3 quique fuit

i>

130
\

ACTA

SS.

MAXTMI ET DUORUM ANASTASIORUM.

quod
ri

|W1HO.

et ipsi cupiebant,

quam

talibus excarnifica-

CAPUT
Tormenta

VI.

Constantinopoli Sancto ac

Tenuibus enim funiculis Sancto implicito et tormentis undique presso, cultro et malleo dextram manum praescindunt et humi abjiciunt. Mox eodem furore certamiuis SOCium Anastasium ag-gressi , idem supplicium ei irrogant, ut omnisupppliciis.

no pari

g:loria
,

Anastasio discipulo

irrogata

eo-

carentes
et

praetorio
,

perfrueretur \ quos lingua et manu ejiciunt in forum rapiunt,

,

rum,

uti et Anastasii

alterius exi~

membra amputata ostentant circumducunt confusos clamores tollunt, probris et dicteriis eos
incessunt.

lium;duorum priorum mors; sepul-

chrum Maximi gloriosum, apostrophe biographi.

Qrudetiter

Deinde post igmominiosam illam circum- Amborwn urt et Anaductionem in exilium long-issimum pellunt, siraul stasit apocum Anastasio Aprocrisiario c, hoc solum prte- crisiarii exclare facientes impuri illi, quod Sanctos a se se- rillum, divU
51

eum

if>*e,

IntervallotemporisConstantinopolim eum perducunt, et una discipulum ejus Anastasium, et alterum Anastasium, quem Apocrisiarium fuisse dixi-

divina justitia non defuit, quamvis ssepe iramdifferat: sed paulo post poenas a scelerato Imperatore exegit, procul pulsum Sygreg-arent. Caeterum
racusis in Sicilia

?ift

vimlicta.

mortem perpeti maxime misera-

mus:

et

cum

malcdictis eos lacerassent

nequam

et

malcdicti illi, et anathematc ipsos, atque adeo orthodoxos omnes tam mortuos, quam vivos condemnassent, tortoribus tradunt, ut pronuntiatam in illos sententiam a exequantur, non eos vita pe-

bilem sinens. Byzantiis namque ob facta sua jure exosus, et vehementer invisus , cum metueret,
ne quid mali ab
gresso
in
iis

pateretur,

cum

conjug*e et

li-

beris inde discessit. Cui lavandi causa

,

balneum

iu-

inhumani quiddam humanitatis prfiestarent) supplicium autem morte acerbius illis

nitus spoliantes (ut
inferentes. Praafeetua b ig"ituraoceptis, et in prasto-

quidam ministrorum ejus vase lethalem caput plag*am inflixit, totumque cranium comminuit, et infelici vitam abstulit d.
52 Postquam
(sic

E
d

autem

filius

ejus Constantinus e Comtanti-

rium introductis, primum quidem divinum Maximum, a quatuor extensum, nervis crudis verberari jubet, non senectutem ejus miseratus scelestus, non corrug-ata membra, non corpus illud jejunio et
laboribus

enim vocabatur) cum

Heraclio

et Tiberio

nus

exstir-

consumptum verum
;

ita creduliter csedit,

ut proptcr copiam sanguinis defluentis subjectum pavimentum totum rubcsccret, et caro tota absumeretur, et

nec tantillum in membris sanura ac

illse-

eadem, qua pater, via minime sibi incedendum judicavit, ne similem mercedem reciperet. Quamobrem undequaque Patribus congreg-atis, et mag-na synodo instituta, quae etiam sexta oecumenicarum f dicitur, cum multa quidem, et alia memoria digna per eamdera peregit, tum duas Christi voluntates, et operationes iu duafratribus in sceptris est collocatus,

pando monotheiismo tgregie atlaborat.

c

suin relinqueretur,
/itin

Ana-

xltisittn. (/(

nciputuscjus

49 Deinde bellua ilJa etiam ad disoipulum transit, posteaque ad ejus cognominem, atque etiam

busnaturisluculentius promulg-avit, execrationi et anathemati subjectis, qui illud^ovoOeXyjTovdogmain-

ducerent

c*dun-

multas
pletos
,

eis

plagas
hcec

(ur t ac
f/ua

Unrorum

adhibitis

imponit. Et vibicibus reetiam prreconibus qui dum

]
, ,

et assererent. Hoc ipsum antea g Romas , primarius episcopus Agatho post h Martinum in Sedem reccptusdivino spiritu impulsus prsestiterat.

flagellarentur,
riis

acclamarent

(qui

imperato-

vto$cindiiur
'

Nam
ris

et ipse

maledictos et ab Ecclesia alienos scele-

Cotnb,

sanetionibus non obtemperant, et in contumacia permanent, talia merito patiuntur) paulum

perpetratores declaravit. Sed haec rius acta sunt.

quidem posteAliud Sancti, et

doinccpi

adhuc spirantes in caroerem conjiciunt, posteroque die * Sanctum ct simul discipulum iterum sistunt, totum vibicibus coopertum totum tumentem, totum plagis ferventem et quamquam adeo doloribus hiborantem nihilominus
, :

53 Ubiigitur

um

deportarunt, contig*it

Maximum, ut dicebamus, in exilieum in itinere multa pati,

A-

ac multos dolores sustinere, utpote qui nec jumento, nec lecticse insidere posset, quod afflictionibus
illis

nastasii

utriusque

exilinm

,*

H-

aliis

cru-

delioribus poenis mulctare prorsus repulsa. Linguam

non parcunt, natura enim illam theologiepig-lottide scelerate

,

eam, sermones
'

fluviis

uhundantiores fundentem,
instrumento ablato
per

foucibus usijuc ct

cmti^ia

exscindunt, ut, vocali

si-

mul

ei

sermo

ct doctrina

sermonem

auferre-

imposterum tacens ac sine voce maneret. At enim, bone Maxime, quamvis lingua exsecta non taciturua, neque sermones illos dulcissimos nonsonatuxuseras. Sed qui iinguaa infantium facit
disertas, et mutis dat loqui, et surdis audire; ipse et te prteter opinionem et vocem mittere, et Io-

tur, et

omnino confectus erat. niis eorum Ulo morQuare in grabatum vimineum imponentes, aegreque tuits. et cum labore portantes, longam illum viara asporF tant i, eumque in quodam Ahtniie k castro (Schei marium l vocant) includunt, et ab omni cura deh sertum relinquunt. Et cum egregium ejus discipulum cum cognomine eadem via egissent, ambos a magistro, et ipsos inter se separant m multa loca t n sigillatim commutantes, et procul a reg-ione Abascruciatibus
i/i
t

et mille

g-orum o abducentes.

multa
qui

afflictione
illi

Ex quo etiam unam illorum fessum et ipsum spiritum,

,

solus

supererat,

emittere

contig-it.

j\

ec

qm,

et

verba magis

dies sciri potuit, rius p.

quam

priua artioulata

edere

fecit.
std iinr
ithi

quo hinc emigravit, sicut cogmominis ejus scripsit, Anastasius, inquam, apocrisiaPorro divino Maximo in castello Alaniae Mors S. Maincluso, et sibimet in necessitatibus glocorporis mi- ximi ac ri*a sefntlciinistranti, qnamvis g*randsevus esset, ut diximus, q
divina qusedam visio caelitus oblata est, quse illum etdemortis die certiorem faceret r, et adillatabernacula accerseret. Qui dies ut advenit (deci-

loquuntur;
'Iriiulenin.

putadircji

60 Postquam autem idem in disoipulo Anastasio designarunt, et linguam quoque ab imo excidcrunt, eadem et ipsum gratia

54

connrmavit

ei-

que

citra

mstrumentum

vooale,

ploseloquendifacuitatem quod majore iuvidia com-iti

enetosis et

ubertira et coadmirabiliter dedit Ob

illi

scelerati

aliud

novum
Uriam

magria

tormentum adhibue-

mustertiusAugusti
hctis,

omnnn m Usoraciandis omnemT-^

Se fa turoS existi ntes, nisi

s videlicet)
t,

rebus humanis re-

in caalum

atroeitatem experirentur quos et longe pr*stabat neci datos tollere e medJo'

evolat

caelo et illa habitatio,

ne revera dig-nus. Sepulchrum u autem in quo sacrumejuscorpus depositum est, tres lucidee faces

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTJ. A

ces post
ptentes,
X

m
,

primam

noctis

horam ex

eo tempore illumi-

toris
pit.

nant, mirabili, ut par est, aspicientes stupore comet liberalissimi

Andreas impegit Imperatore demum

et in

fugam confestim

arri-

A Asoimit.
-

Dei ergo

Pamulum

ejus

foris

balneo demorante, qui astabant, intus se mittentes, trucidatum inve:

amplissimam gratiam ostendentes x.

55 Sed tibi quidam, o sanctissime Pater, magna sane liic gloria et claritudo est, cum te Dominus supra alios etiam sic honoraverit major autem multo, et excellentissima, quae illic tibi sors csele:

niunt.
e

Enm
mt

invo

Vitx

Cognomento Pogonatus
Christi 668.

de quo Baronius ad

anctor,

annum
f

Constantinopolitana tertia anno 680 celebrata

y

sub Pontificalu S. Agathonis

PP.
Pagius ad synodus

stis

tributa est,

magno

lumini astanti,

et

splendo-

g Anno
istum

videlicet

679

uti censet

rem beatse, et, quse est lucis princeps, te ipsum recipienti, et, quod summe dum, Deo per unionem facto, et per

Trinitatis in
est

annum num.

15, celebrata fuit

admiran-

Rom<v 125 episcoporum contra Monothelitas

participatio-

quam Baronius

differt

ad annum
,

780.
:

nem

Deiflcato totum, Deificationeque iuenarrabili

impertito.

Quamobrem

tali

gloria potitus

nobis

adhuc in prtesenti sseculo natantibus, et longam hanc vitam periculisque expositissimam transmittentibus etiam atque etiam opitulare, ut, te guber-

h Post quidem, al non immediate nam Martino Eugenius I, VUalianus Adeodatus Donus successere, quem deinde secutus est Agatho anno 678.
,

natore ac duce sine pondere hoc instabili mari enavigato, in portu tranquillo et seteruo consista,

mantur

Quce hic breviter narrat biographus, confiret ab adjunctis illustrantur in Commenin

mus, ubi beata

vita, et requies tranquillissima.

tario 7. k Ortelius
ciis

Thesauro geographico Alania

B
et

5G Ilsec orationostra, o

Patrum optime,

filiorum-

inquit. 'Alavix, episcopatus in sanctionibus Pontifi-

indicat,

(jmo

impul

torc

^am

scripserit.

que amantissime, rebus quidem tuis, quod ipse fateor, omnino inferior est ; amore autem inferior nulli, ut existimo. Causa autem et auctor orationis
deditissimus tibi hierarcha seu antistes
fuit,

qui et

nomen
gregis

et

similitudinem

morum ejus,

qui

Myrorum

abunde adeptus est. Hic semper scriptorum tuorum mirum in modum studiosus, et magnopere te amat, et tuum dulcissimum nomen usurpare pro deliciis habet. Cui etiam retribuas tecum in eodem tabernaculo habitare, cum et ipse, ut cernis, pro honesto ac bono contentionem suscipiat, et animam ipsam tradat, si modo hoc ipsum rebus prsestare et consequi liceat, pro quo certat y.
fuit (Nicolai)

summus pastor

Orientalium irnpp. circa Byzantium alicubi in est obtrudere individuum, nt ita loquar, vagum. Qu;c autem de Alanis congerit, ea perspicuitate carent, quam ad propositum nostrum hic requirimus. Rem ergo explanare conabimur aliunde. Epistola S. Ana-

Europa aut Asia. Sed hoc

stasii

apocrisiarii

Gangrensem,
ad...

in principio paragraphi
:

ad Theodosium presbyterum 1 Commen-

tarii prsevii citata, sic

narrat Cum venissemus regionemLazorum.. statim separaverunt nos

ab invicem.. et.. Maximum abbatem.. incluserunt in castro Schemari vocitato, juxta gentem eorum, qui dicuntur Alani. In tabida geographica Sarmatise, quee expanditur in Notitia orbis antiqui a Cellario edita ad pag. 313 partis i, Lazi notantur
in Colchide versus

ANNOTATA.
a Sententiam
preev.
6.

Phasim fluvium, inter Pontum Euxinum, Moschicos montes, et Caucasum. Et regione vero Lazorum pergenti versus Caucasum occurrunt trans illum montem Alani in dicta
tabula; prseter quos, consideraio locorum situ, nonvidentur quasrendi alii in rem nostram.

ipsam protulimus in Comm.

b Tragicam hanc scenam Baronius ad

quibus heec Vitasuperius agebat num.
satis recte
:

annum
At non

657 subdit actis Constantinopoli in secretario (de

31J

Combefis. pag. xxvn 2x*fwcpw apographum vero Sabaud. 2yiy.v.piov S. Anastasius apocrisiarius in epistola sua ad
1

cum

tot alia fuerint intermedia, uti

Theodosium presbyterum Gangrensem

distin-

patet e serie narrationis ejusdem Vitde.

Tormenta superius enarrata extende etiam

S.

ad

Anastasium apocrisiarium, ob ea quze habet

ctius ista recenset, uti videre datur in Commentario prwvio 7. Dominum, inquit, Anastasium y abbatem, ct me peccatorem supcr equos impositos

noster Commentarius 6. d Anno Christi 668. Hujus rei eventum sic Hoc anno imperarefert Theophanes pag. 292 tor Constans Syracusis Sicilias in balneo, cui no:

duxerunt

et incluscrunt,

illum quidem in castro

;

Scotori dicto Apsiliffi, quse est prope A.basgiam me autem in altero castro, cujus nomen Buculus
erat, regionis quse

Mesimiana

voc-abatur, in j;im

men Daphne,

dolis in

eum

paratis occisus

est.

Necis autem causa fuit hujusmodi. Morte Theodosio fratri ejus opera illata, Byzantinorum odium Martiin eum vehementer exarsit, ubi maxime num sanctissimum Papam Romanum cum decore CP. transvexit et in Chersonfe regiouem relegaconfesvit et Maximum insuper eruditissimum
, :

dictoruni confinibus Alanorum. Ea sic utcumque explanamus. Arrianus in suo Periplo Ponti Eu-

xini hcvc brevissime

]

modo

lit.

k)

finitimi

Lazis (de quibus Absilis AbsiUe.

.

dicebam
Abasc-i.
:

Qucv Baudrandus pluribus

ita explicat

Abasci,
teste

Colchidis, qui et Abasgi, populi iuerc

qui,

Arriano, habitabant in ora littorali

,

sorem lingua mutilavit, et ejus abscidit manus omnium etc. Propter hssc, inquam, cuncta odium in se concitavit flagrantissimum; quo deterritus

nalis

Kuxim, inter Coraxos ad Boroam Dioscuriadcm versus nunc parssei.tcmtrioet Absibis ad meridicm, ubi teste Archangelo AlMingreliie regionis
i'onti
,

imperium Komam transferre decrevit , Andreas cubicularius et Theodorus Coloniensis

imperatricem ac tres ejus consiliis obstitissent abduxisset. filios ad se transfretari jussos CP. ejus
,

ac

nisi

berto.

Per annos sex deinde in

igitur in

Sicilia

moram

traxit.

Eo

memoratum balneum

ingresso, Andreas

quidam,

Troili filius, ut officiumipsi pnestaret,

una

Anastasius loco mox designato, liem, sumptis tam me quam ait, post paucos clics, castris, illum quulem beato AnastaMO a prffidictiB nuncupatum Suamas. . Me miserunt ad castrum Thacyna juxta lhautemiu castrum, quod dicitur Snanias suspwor habere Castrum illud

n Idem

S.

l^eriam.

in*reditur.

Cum

vero sapone Gallico se detergere

coepisset,

elatum in aere cadum in caput impera-

connexionem cumpopulis Suanis, de Suani, populi drandus hwc notat

:

quibus Baufuere Colclndis,

,,,

ACTASS.

MAXIMIET OUORUM ANASTASIORUM.

demprobatum invenies num. 50. q De Sancti xtate agit Commentarius num.
r
1>

i .xommo.

Cedreno. Ibericam nationem Agathios. Inter Lazicas genultra Caucasum vooat

ct dis, testibus Plinio

64.

tes

fere sunt, numerantur in Authenticis. Ibidem

testc
In Sarmatia , leerunt ejus interpretes.

Cum

prsedixisset cx divinarevclatione suain in

Ptolcmreo

Asiatica

quo

in

supra ht. ad ortum, CauetColchidem ad occasum; a septemtrione montem, a meridie autem Armcnise linncasum

IocoSukam

Jam

vero

Domino ante dies quindecim dormitionem futuram, uti ibidem num. 59 habes ex Hypomnestico.
s Ibidem etiam signatur dies obitus 13 Augusti, quiproinde a biographo recte notatus est. Accidit

designabam tabula Cellariana, quam inter Albaniam k Iberue regio jacet

temrespicit.

apud Combefisium o Ita etiam textus Grxcus Hoppta r.ov rife t&v 'Afiw/w y/,)oac Idest : pag. xxvn ab Abasgorum regione. Cur ergo ac sic
Procul reddit Combefisius

autem feria septima seu sabbato, sicut liquet ex Commentario num.GQ. t Anno 662, non autem 657. Consule ibidem dictanum. 60 et 61.

nem? Ambos sane

tim dicta sunt
lit.

Procul ad Ahasgarum : Ana&ta&ios proculab earegione

regio-

disiractos fuisse, suadent

mihi cum

ea, qusesta-

De loco sepulcri mentio facta ibid, num. 63. Miraeulum hoc confirmatur in Comm. praev. num. 62e*68. npiy Ms. Sabaudicum habet hanc clausulam
u
x
:
cj>

xaetn; tum quod unus illorum

iizt

ny.aa 8bEa,

Tiu.ii

xcd

irpooxvitync.

Quem

de-

ex eo mortuus sit, ut colligitur ex Vita num. 53. p In epistola ad Theodorum Gangrensem. Vide Commentarium prsevium num. 58. Obiisse vero aliunde ibiS. Anastasium die 24 Julii anno 662,

honor et adoratio etc. Clausulam quoque apponit exemplar ) "dse apud Combecet omnis g-loria,

fisium.

DE
J.
11.

S.

WIGBERTO PRES. CONF.

IN

GERMANIA

s.

COMMENTARIUS PR^VIUS
Synonymi
plures,

hujus patria,

cultus

et

gesta.

Scriptor

Vitse

B. Servatus Lupus.
Anko
dccxlvii.

S.

flrjtii-

facio in

Germaniui
acc\tu$ esl,

nter hujus nominis varios celebres viros varie nonnihil a scriptoribus efformatos (Wicheitus, I Wichbertus, Wippertus, Wiffberchtus, Vigeberrvhtns) de quibus videri possunt Observationes

Nescio unde Grevenus eruerit alium, quem ei prrnter ceteros titulum tribuit, dum ita Scribit Ipso die Wichberti episcopi et confessoris. Raba-

num secutus est Beda Plantinianus, nominepaulo

melius efformato In Germania provincia, natale S. Wigberti presbyteri confessoris, et sic etiam
:

prwvix Mabiltonii

xapag. 671, duo pf.vapne <ul httue diem pertinent, is nempe quem ut S. Egberti socium, apud Frisones fidei prgeSec. inparte

dicatorem, inter Pnvtermissos recensuimus, et C hic alter itlustrior qui sub S. Bonifacii Germaniw apostoli, archiepiscopi Moguntini et martyris directione prwfuit

Molanus. Codex Usuardinus BruxellenItem S. Wicberti abbatis. Neplura hic ex Menardo aut aliis monasticis ad cxdtusprobationem congerantur, sufficiat Marscripsit
sis

eum ita annuntiaverat

duobus

ccenobiis,

nempe

Fritzlariensi et Ortdorffensi, ab aliis episcopus, ab atiis abbas, a Rabano et pluribus presbyler

et oonfessoT simpliciter

tyrologii Romani auctoritas : InGermania, riancti Wig-berti presbyteri et confessoris. Atque hsec ex dicto Beda Baronius, in Annalibus nonnulla miscens, quse

nuncupatus

ut

ex

mox

ex Vita hic danda ad rectam

citandis Martyrologiis
;

planum

normam
Vilam
scri-

fiet.

De patria

facite ordinari poterunt.

3

dubitandum non est Anglo-saxonem fuisse et S. Bonifacii popularem, diserte asserilur in Vita, ex qua etiam docemur, ab eodem in Germaniatn
diligvnti

Eam

composuit vir satis celebris Servatus

industria

accersitum, futurum
ille

nempe
nifacio
,

iu pradieatione

Atque imo Deo parens vocauti....

solatio.
:

S.

Bocon-

Lupus abbasFerrariensis, altero itempost Sancti vluZrw obitum secido, primus autem typis vulgavit Bu- tus ttJ steus noster cum Hincmari epistolis Moguntix sxP it,sedi ''"'
anno unde eam accepit Surius. Pluribus ejusdem Lupi opera Vir Clar. Stephanus Baluzius, ediditque Parisiisan. mdclxiv. Novissime vero Actis suis Benedictinis
mdcii,

iniit

eamdem

ittustravit inter

sortium

sancti propositi quem B. Bonifacius, ut par fuit, et exoepit ^ratissime et germaua sibi chnritate fcederatum summa venerationc su,

Bpexit, quod, ut natu major, ille studiis flag-rasset ante divinis

variii lifu-

parte

H$
in

ifolWlfttf

ab Apostolo,

Faw.

IPorro quam accurateet sedulo commissa sibi jam archiepiscopo munera admini5 et

inseruit Clar, item Mabillonius seculi sui iii i, apag. ut jam dictum est, 671. Est et alia apud nos Ms. vetustissimo charactere; verum

straverit S. Wigbertus, habes in pnedicta Vita

hinc inde ita contracta et deturpata, ut nulla ejus ratio haberi potuerit, Prteptacuit Baluziana

numero

sequentibus, ubi de virtutibus ejus

ac miraculis fitsius dtsseritur. Iis clare gestis non nisi uno secido

omnibus ptw-

nus eum
vmcia,

deformato plusculumnomine, signat his verbis In Germania pro:

m suo Martyrologio,

poste?ior Raba-

etMabitlonius ipse secutusest, hac sola facta mutatione, quod triginta brevia capita seu eapdula in totidem numeros distinxerimus sin,
tto,

quam

edi-

gutorum

titulis

ferme ad marginem adscriptis.

S.

Vigeberechti presbyteri et confessoris.

Qu<v explicatione opus habere videbantur in An~ ?iotatwnes cotijecimus. Dubia hic modo aliquaex-

pendemus.
4 Inter

DIE DECIMA TEUTIA AUGUSTl.

133
virtute
tucroia
J. B. S.

A
S.
/,{

4 Inter synonymos Wigbertos sex aut septem

conarentur,

nequaquam potuerunt divina

Bonifani
disnpu-

numero,

lus

non ma-

gitter

quidem ferme s^/nc/tronos, Wigbertum }l0cn ernum u i c it a tis supra Observationibus distinguit Mabillonius, a Wigberto abbate Nutet
^

prohibiti. Ejus

demum

reliquias jussu divino Hirt-

feldiam translata^, a sanctissimo Lullo nostro.postea arcliiepiscopo Moguntino, auro argeatoque exornatae

scellensi,quiS. Bonifacio magister fuisse dicitur,

sunt.
7

quemque Baluzius eumdem

fuisse censuit

cum

nostro Fritzlariensi in nota ad cap. 4 pag. 492. Video rationes seu potius conjecturas utrimque afferri posse, verum pluribus hic eas exponere,

minime opus est,dum Sanctum certo hdbemus qui duobus in Germania ccenobiis Fritzlariensi et
Ortdorffensi prsefuit, in cujus Vita et gestis illustrandis disquisitio nostra unice hic instituitur. Ut tamen verbo dicam, Mabillonio assentiri malim quam Batuzio quandoquidem in Vita iv Bonifaciana, apud nos tom. 1 Juniipag. 486, S. Wigbertus, licet setate paulo senior, non ut magister sed ut discipidus satis clare designatur his verbis Duo autem ex illis electis Dei (discipuli
,
:

nempe enumerantur) Wigbertus

illi

et
;

Burghardus
sed non sunt

ante Magistrum migrarunt a seculo

absque palma electionis

suae,

dum

ad regna
et in

cselestia

Magistrum prsecedere meruerunt,

regionibus suis pro Sauctis Dei habentur et coluntur ab omnibus qui vitam illorum et virtutem cum Deo nosse potuerunt. De S. Burchardo agetur xrv
Octobris.
sacerdos se-

Monendus demum lector, nos hic solius Vi- Son obiit abba tfd a Lupo scripLv rationem habuisse, ncglectis jtrivatus Mss. et cum Buseo iis, quse nescio quis monachus Hertfeldensis metrice involverat, ab ipso ob styli barbariem et tenebras suppressa. Neque homilias Vitsea Baluzio subjunctas edimus,quod de gestis nihil speciatim memorent, neque satis constet, utrum aLupo axd scriptse aut dictse sint imoSancto cuilibet aptari possint, utpote quibus ad imitandas dumtaxat virtutes et ad imploranda patrocinia auditores excitentur.Magiis ctiam imperite huc adducunt aliqui Bedse sermonem, haud satis memores S. Wigbertum nostrum annis pturibus Bedsc supervixisse,id quemjam intellexisti primum obiisseanno 747 totis post Bedam annis duodecim. Recte vero a nobis in titulo presbyterum confessorem cum Rabano appellatum non abbatem intelliges ex cap. seu num. 7, ubi dicitur a S. Bonifacio enixissimis precibus, intima
tse
:

tamen humilitate

conditis, obtinuisse, ut ad prius

,

revertens coenobium

in eo

quod superesset

vita?

jam
laudati editores Baluzius et Vitse cap. 6, apud nos num. 5
S. Bonifacius,

quasi feriatus exigeret;

omnique adeo superioii'

Aliam qusestionem adversus Browerumno-

ritatis charactere privatus.

cundi ordi-

s rum m0 vent

Ma,-

billonius

legitur

ad quod

ubi

Wigbertumsacerdo-

tem secundi ordinis coenobio suo Fritislarieasi praefecerit. Nimirum an per sacerdotem secundi ordinis indicare voluerit Lupus S. Wigbertum fuisse Chorepiscopum, ut Browerus censuisse dicitur an solum intelligatur sacerdotis nomen presbyteris et episcopis commune, primo quidem
,

qui nec a idlo alio signatus reperitur hodiernis Idibus solennitas ejus adscripta indetur, quod eo die, ut infra patebit, ex capite seu num, 25, corpus ejus monasterio Ilertfeldensi invectum, a reliquis Dei servis illic exceptum, magnice primo loco est in ecclesia couditum. Atque Lullus,

Frustra Lupo nec ab

8

qitsesitus est obitus dies,

>

iiii,

inio die

cur hoc
iat

CO'

episcopis, secundo presbyteris convenire : cui rei illustrandas adducitur liber de Vita S. Sequani Quo ad presbyterii abbatis, in qua ita legatur
:

gratiam promoto, quidam Clericorum Magnimontensis oppidi aetate primi, moribus tamen ultimi,
;

monumentum illius annuente Magno Carolo quo more per Gallias Germaniainque ceterorum Sanctorum visuntur auro et argento, nec non reliquis congrueutibus metallis exornandum curavit, et id opus ad idus Augusti complevit. Ex quo tempore, nisi vehementer fallor, dies iste proSan,
,

cti natali

videntes sibi praeponi contra sacerdotii honore

,

Sequanum secundi
mussitare

ordinis

cceperunt.

habitus est.Adejusdem cidtus augmencelebritatem etiam pertinet quod teste LambertoSchafnaburgensi Brun et Raban abbates

tum

et

Quidni Sequanus seque atque Wigbertus sacerdotes secundi ordinis appellentur, quod ambo
abbates fuerint ? Hunc certe et Fritzlariensi et C Ortdorffensicosnobiisprsefuisse,manifestum erit ex Vita modo danda, cujus compendium, elogii vice ex Bucelino prsemittimus. Ita ipse hoc die
t

fundamentum

ecclesias S.

Wigberti fodcrint auno

dcccxxxi sexto Idus Julii, quse postmodum a Habano,tunc Moguntiacensi archiepiscopo dedicata cst dccol quinto Kalendas Novembris. Habe modo Vi-

tam ipsam.

memorat
Elogium
Bucelino.
t>

In Saxonia, depositio

S.

Wigberchti abbatis

VITA
Auctore Servato Lupo abbate
Ferrariensi

Fritzlariensis. Wigberchtus natalinm splendore Puer spectatissimus apud Anglo-Saxones enituit. etiamnum mira morum probitate et rarae sanctitapostea magnum tis signis enituit. S. Bonifacium

Germani33 apostolum secutus,

stitutione

tanti

Magistri in-

tantum profecit, ut ceteris monachis meruerit , a quo Wtzlariensis monasteprajferri egregio vitse sanctissimse rii abbas constitutus , prsefulsit, neque ffiger quidem a

Ex

editione Stephani Baluzii.

exemplo

suis

consueto
pluribus

abstinentiae rigore quidqum remisit. dccxlsii, spiritu prophetico obiitque A. C. Claruit

PR.EFATIO.
-C
everendissirais

coruscus. Supra cujus ter cirexamine corpus visa, mira specie, avis disparuit. Insigne ejus cumvolitare , quce illico

amorte miraculis

Kfratribus

ejus
,

Buno a, cunetisque Lupus plurimam sospitetem.

abbati

atque imprimis memorandum meritum vastantibus, etiam Saxonibus bello omnia vicina oppidum, ad quod metu altera vice Buriburgense exuviae translatae sunt , prosacras ejus
illud
:

cum

viribusque propriis diradent., Cunotanti mihi proscqu. Wig-berchti stilo coner ut Vitam saneti
fuerat,

extorsit instantm. fit Biquun, vestra, patres dilecti, neffatione persi.sterem , in obstinatissima

nuando ad

id,

quod me iraparera
accessit,

tantffi

materue

hostium

et hostes in fugam converdigiose propugnavit, cremare ecclesiam cum iidem sa^pius cujus tit

tenuitas deficit ingenil,

ut hoc opus a vonis

m
a.svto

VITA

S.

WIUBKK n PEESBYTERI OOOT

dam
rex Vurtigernus frequenti bcllorum incendio,

**

quo essem occuvohis eo potissimum tempore, ni me caritas , reniotis , patissimus, peterctur volunnecessitatibus roeis, ut vestraj

D
Quatiier

mvissimis

suis pene copiis interceptis, a Germania, conseusu popularium suorum, contrahenda curavit auxilia

su

tati

morem gererem,

qui pareat, suis

spicit

compulisset. Siquidem buic neglectis, interdum frateruis pro-

accersitique

ab eo Saxonum exercitus

trajecto

sint incoff

Brttanniie
tnsul.r

commodis. Igitur sucoubui vestro impeno. Ceterum divime erit clementiae et ratercessionis
ex aliqua parte contingedigna memoria digno sermone scrisuis bantur, et, qua? clarissima sunt qualitate, dcformata non horreant. Nec sensibus incultis quod vero cuiquam haec ideo judicentur infirma,
beati Viri, oujns gesta
statui, ut

mari, quod GallisB Britanniaeque pratenditur Iittoribus, consistendi loco in Orientali parte insuke
a praefato rege accepto, praslium
sariis

mox cum

adver-

re

conseruerunt et eos fuga impune fnderunt. Quod ubi suis, ac simul ubertatem insulse nuntiarunt, validior

manus armatorum
a Britannis

illuc

denuo

missa est

ac ut

sedes
illi

ea conditione

octingentesimo trigesirao sexto anno Doniinicie Indictione autem quartadecima , Inoarnationis , praesens opusculum oudens, ante nonaginta ani,

quidem tuendas patriae solertius indigenae autem stipendia militaninvigilarcnt tibus penderent. Hac occasioue magnam partem
sortiti sunt,
,

insulas

Saxonum

vis brevi spatio

temporis propriae
se Christianas

nos b acta repctere videar; cum profecto, si vel levitcr eruditus, non ignoret Salustium Crispum,

ditioni subegit.

Ab horum

posteris,
;

postquam

Da
et

ortu

S.

Titumque Livium non pauca quae illorum aetapartim tem longe pracesserant partiin auditu lectione comperta narras.se, et, ut ad nostros veniam, Ilieronymum Pauli sui Vitam, quae certe
,

beatus "Wigberchtus, ab submiserant Anglis Saxonibus claram trahens originem, natalium secularem nobilitatem merito virtutum Jonreligioni

Wigberchli

quod ob

ttudiutn

virtutum
iiiafnsfuerit

ge

transcendit.

remotissima fuerat,
c

litteris illustrasse,

et

antisti-

probitate

Ab annis etenim puerilibus adeo morum enituit, uti jam tum palam emiut tanta indoles

uh omnii/i

tem Ambrosium Virginis Agnes c passionem, cui profecto contemporalis nou fuerat, editam reliquissi Noque nova haec est et quse sola depreca.

neret, fore,

magnum quiddam
mensuram

bui

parti.

bus

iilis.

supraque

communem

prorsus

divinitus,

ut contigit, sortiretur; atque studiose sacris litteris

institutus, ardentissimum amorem, nec minorem sane venerationem longe lateque gravitate sibi pe-

majorum negligentia, scilicet tanti Viri facta non esse mandata memorire; cum non ab his modo qui haud looge ante nos vixerunt, verum ah eis etiain, qui quam Iougissime praetionis egeat,
,

perit singulari.

3
nio,

Dumque

felix illius

eesserunt, gravissima quredam suppressa cognoscamus. Proinde cur mihi fides derogetur, nouvideo; cum, si culpa fuit hactenus virtutes hujus eximii Viri litterali non comprehensas offieio, haec profecto

ad clarissimi
pervenit.

viri Bonifacii

ubertim spargeretur opi- Dc fama et aures usque nutu honorc itti-

divino

tatis extitit,

me

exuo, nihilque

pneterquam firmissime vobis

Bonifacius tantse sancti- vs, ct brevis commemoconsensus omnium non in ratio aa?iGermania modo , ubi in agro Dominico incer- ctitatis et tum studiosius an felicius laboravit, verum etiam martyrU

Hic

ut

eum

comperta, mihique
lectoris

quodammodo

assignata, legere

in Gallia et in aliis partibus orbis,

majorum per
fidei Christia-

sancti Bonifacii.

volentibus priBbco. ld autem a periti hencvolentia

omnia
nae

glorise

coaequandum

et constantissime cre-

ohtimirrim,ut sicubi latinisermonislenitas liominum locorumve nominibus Germanicse lingua3 vernaculis asperatur, modioe ferat,
rieritnon carmen
d

dat et liberrime fateatur. Fuit enim

cum propugnator

accerrimus,

tum propagator

acmemi-

vigilantissiraus; nesciens aucupari favorem prin-

me

scribere, ubi poetica licentia

nonnumquam nomina mutilantur, atque ad sonoritatem d Romani diriguntur eloquii, vel penitus
obliquitatibus renuit.

immutantur; eed historiam, qua; obscurari caelorum Verum jam propositum or-

cipum faedissimis adulationihus, nec honorem seu rigorem ecclesiasticum mortiferis compendiis ac male dulcoratis refrigeriis enervare b. Ita, postquam se totum Deo devoverat, desudantem, no-

vamque gentem Fresonum

violare

diamur.

Ecclesioe gremio consciscentem, invictissimum Christi militem gladio

,

ANNOTATA.
C
a Brun ab aliis appellari
t

jam

intellexisti

ex

non verita rabies barbarorum martyrii coronam c fecit referri de prselio. Sed, ut a quo paululum deflexit, ad propositum revertatur oratio,4>

'tmtnicnt. pr:vrin uniii

S.

nempe Sanctus anno 747, scribebat autem Lupus anno 886. c S. Agnetis nomen varie in/lecti satis notum
b Obierat
est.

vur nomen Willebrordi in Clementem, Winfredi in Bonifacium atiaque mud

Iftvc vtiijue ratio

Tdem Bonifacius, cum induxisset in animum viam salutis, quique aberrassent , in eam cooperante Deo reducere , non multo post quam in Germaniam venerat, beatum Wigberchtum futurum in praedicatione solatio,
incredulis aperire
, ,

Quud ab 00dem Bonifacio in auxi-

lium prxdicuttonti
sit

vocatus.

tatasint.

arcessendum curavit industria. Atque ille beato Bonifacio, imo Deo parens vocanti, quo tempore dux Francorum Carolus rerum potiebatur
diligenti
,

iniit

consortium
,

sancti propositi.

Quem

beatus

GAPUT
Ob
virtuttim

I.

Bonifacius

ut par fuit et excepit gratissime et

germana

famam a

foederatum summa veneratione suspexit, quod, ut natu major, ille studiis flasibi caritate

S.

Bonifacio
,

grasset ante^ivinis.
5 Neque multo post ad amplissimum Pontiflcalis gradum dignitatis Moguntiaci diviua gratia provectus, Wigberchtum sacerdotem secundi ordinis coenobio suo cui nomen est gcntili Germanorum lingua Friteslar, magistrum praefecit uti
,

in

Germaniam

accersitus

binis

Quod

iiio-

nac/us in

camobiis prceficiiur, sed privatus

obit.

Frideslur
abbits sit

constitutns.

Tndlgenas a Alantur, ab

monastica
Britanniae, qui

illic

Anglo-Saxones appeleis, qui Germauiie septemtrionalem tractuni mco\unt,Saxonibus originem ducere, documentis approbat ur.

poueret. Ibi

religionis normam statumque concum Megiugo d suo, qui postea cul-

Namque Britannorum quon-

men episcopale subiit, diu conversatus est et laxam antehac ac fluidam fratrum conversationem ad normam suffi vitie coercuit, qui procul duhio
sanctarum

DIE DECIMA
Quod ad
Orldorff
jus$u tancti
Bonifacii
transkril.

TEKTU AVGUSTI.
ex eo humiliter
facti
:

sanctarum Scripturarum regebatur auetoritate. 6 Cumque sacrae professionis illic studium longo imbibissent usu discipuli, curamque magisterii quamplures, aemulando magistrum, concepissent;

m
A. StirtTo

haudquaquam passus beatus Bonifacius tanti "Viri lumen unius loci tenebras praevia Christi gratia
dispulisse, monitu paterno ad alterum compulit migrare monasterium quod Ortdorff e nominatur. Atque ibi successu simili desudans, quse perperam gerebantur correxit; ac ipse absque diverticulo car,

rationem quaesivit. Tunc ille se deprehensum animadvertens Si Inquit opera mea Domino curae sunt intra novem annorum curriculum hic nimirum declararc dignabitur. Nec finem hujusmodi qui credebatur eventus non est consecutus. Siquidem ex co grano vitium propagincs emerserunt, ut brevi occupato immodico terrse spatio nixaeque adminicu, ,
,

Lupo.

lis

suo lapsu sedentibus gratissimae porticus tecta

10

praeberent.

pens arctamviam, quae infatigabilesquosqueducit ad vitam, catervam fratrum post prospere traxit.
lnstructus enim Salvatoris exemplo, docenda prius implebat ; quaque gradienduin moneret, praecedere consueverat.
Quod
ite-

Perseveravit autem beatus Wigberchtus in Quatifim mundum divinis ministrans praceptis, reltquerif. obliquosque semper adversatus mores , quoad illum divina vocatio vinculis carnalibus liberaret
praefato monasterio,

Sic graviori praecedente languore

vitae

Itaque non
pra^ter id

frustra

illic

tritis

nif ud Frideslar reve?'sus,

aliquot annis,
,

cum
facii

quod senio gravabatur

laboraret,
,

aucipiti

ad prresentis metas perveniens, diem obiit/^consorsque Sanctorum effectus est.

,

ar-

morbo subinde
eo precibus
obtinuit
eo,
, ,

nihil citra sancti Boni-

ctiori sevi-

tx dederit.

gerere volens auctoritatem enixissimis ab intima tamen humilitate conditis

, ,

ANNOTATA.
a De indigenis Britannite istius lemporis plura notant Baluzius et Mabillonius, quse ex Bedeehistoria satis nota supponere poterant, b Videantur Acta ejus illustrata ad diem v Junii.

ut ad prius revertens coenobium quod superesset vitaa, jam quasi feriatus

veluti repuerascens

in

exi-

geret. Ubi gratulantium fratrum receptus frequeu-

tia,

atque juveuescens

ru-

dimenta denuo
propositi

sanctitatis et arctissimi certamina

diligenter aggressus,

uon emeritam

aeta-

Martyrium

subiit

Doccomii in Frisia anno

tem, non

tot superatos labores metiri consensit; ve-

755.

rum

oblitus praeteritoruni

secundum Apostolum
,

gaudiis intendit seternae beatitudinis quorum adipiscendse dignitati nihil par in hac vita valet expendi. Et quamvis corpus illius morbo, sicut di-

d Alias Megingozus seu Megiugaudus Ilerbipolensis episcopus.

e

De

eo monasterio
i

videjam dicta

S. Bonifacii

Acta tomo
f

Juniipag. 467 etpag. 470.

747, ut

ximus
re.

urgeretur
si

non patiebatur animus huic

qui remissius consulant sibi

Anno nimirum

habes in Commentario

lautioris indulgentia cibiabstinentise- fraena relaxa-

prsevio, et hic etiam superius.

Non quod

dum

infirmantur, hos arbitraretur culpandos, sed

quod sponte a licitis temperando, ad promerendum Deum non parum quemlibet progredi suo
vas electionis confirmavit exemplo. Sicque observandissimus caritatis, fratrum se coutemperabat societati; ut verbis tamen inanibus obstinatissime abstineret ac sacrae legis meditationem numquam mente deponeret.
,

CAPUT
Multiplicia

II.

ad tumulum

signa, corpus

effoditur ct

transferlar ob
ccelesti

melum
fu-

Saxonum, qui
gantur.

visione

Quod postulatus,

Haec vero semper Wigberchto

illi

solennis

fuerat consuetudo, et

cum

fideli

aliquo rogatus

non prxstolando comitcs,

visita-

confessionem auditum pergeret, nec vitare congressus commeantium posset , non temere cum
aliquo
caret;
tit,
f

Verum

hora exitus

illius,

admirationis plena Quod avis

fratribus,
vi.sa pnlifirni-

rit

xgrotos,

sermouem

consereret, salutationibusve va,

quae profecto

ut eleganter

nonnumquam ex

occasione itineris

quidam non
,

senstu-

cujusquam salutis ) sed speciale prseceptum Domini retinens , seria hinc salutis monita largiturus, morarum festinaret impatiens. Ac sicubi conventum hominum offendedio funduntur obtinendae

ma ItifOT est avis quaedam, specie pulcherrima, supra ejus corptucucorpusculum ter advolasse, nusquamque post hac lum rjun ap. comparuisse. Quam fecisse indicium vitae illius paruit,

res obtigit. Circumstantibus

mundissimae cunetis haud dubie constitit. 12 Estautem situm corpus illius ante ecclesiam, Oe mvlti plicibus tiin conditorio nullius ambitionis a, ibique per
aliquot annos quievit
:

qui salutaribus indigeret consiliis continuo, posthabitis temporalibus, quae ad animse perpetuam salutem conducerent , ad medium deducebat; et
rat
: :

ubi

vix credibile

fiierit,

gnU

fld ">

iniiluiii illi-

quot quantisque hunc Virum divina

pietafl illustra-

UJ jKtirclM.

verit signis; qiue licet incuria litteris allegata non

variis alliciens legis divinae sensibus auditores, ut

scientissimus omnino medicus, animae passionibus

teneantur, passim tamen vulgata, necdum obsohorum brevitati studens levere. Atque ideo
, ,

medebatur
De
)*a?

occultis,

vite

mi-

magnitu- tio, dinis ab eo

ex grano

uv* plantata

haudquaquam prceterierim silenunde constantissima fama fidelium nec accita se suggerit. Namque dum quoudam rem divinam vinum, de more faceret; incertum quo casu Domini non conficitur defuit. sine quo sanguis Hic ille festinus ecclesiam egressus, et forte pendentem in vite botrum conspicatus vellit atque in calicem continuo liquorem manibus puris expressit. Quibus demum explicitis, uuum reperit quod mox ante ecclesiam n- r anum attritu illaesum panxit et e vestigio ad conceptum oflicium peragendum concessit. Eo finito, quidam sollicitior frater, qui quod paulo ante gesserat observasset, Augusti Tomus IIL
9 Illud etiam
, , ,
:

quaedam narrabo. Meaque plane'sic fert opinio, longe digniora miracula semper esse, quffl Deus ad memoriam Sanctorum egentibus indulgere digmv
tur,

quam

quoe illum per eos,

quamquam

since-

re viventes,
ris,

adhuc tamen gravatos mole corpo-

irequenter gcssisse veraces nobis littera* produnt. Adhuc tentari poterant, ac quantuluxnonmreformidarc lapsum. De his totius jam casus

que

asseruntur. expertibus hoc felicius, quo solidius, tolerantur huIn illis favores non sine discrimine mani. In his, cum eduntur , titulus eorum sanglorite obscurari ctitatis ne suspicione quidem vante
potest.

13

Verum

ut

quod

polliciti

sumus
21

jam

exe-

quamur,

136
A.ST*TO
Liro.
,

VITA

S.

WIGBEBTI PRESBYTERI CONF.

tamina
,

Quod,

Hif

tuSaxo-

proprium transquamur, effera Saxonum g-ens se agros effuderat, o-ressa hmitem, In finitimorum fidcntes propriis viribus ot indigenaa, non satis
formioppidum, cui Buribureh b nomen est, compulerat. Qui conclusi, judicantes addine sui salutem huc iufinnum tenui murorum interstitio munimentum in optueri, ossa beati Viri ad sui transferenda curarunt; prsesertim quod vein

unus eorum capit ignem

et

fomenta

D
Oe homine

ccclesiam conflagrare puratyti divina virtute per intur. Sed casso infectoque nisu, pcmini mut tercessionem sancti Wigberchti d repulsus, couati- ctato.
subjicit,

jam dictam moli-

num,

Ilat-

soncs corjms
ejus effoderinl.
i

pidum

sepulchri rerentur, ne Saxonum insania violandi sumeret copiam. Nec tamen ea translatio facile
volcntibus constitit.
Dt
talr

d busverosacrilegis digna retulit praemia, paralysi scilicet perenni mulctatus. illis ex- Oe raptore 20 Eamdem etiam domum quidam ex sensa et defracta janua irrupit , crucis- vUu poliare conatus privarapuit, que argenteam laminam affabre inauratam prophanisque manibus nequaquam efferre cuncta,

t<>.

diffieut-

14

Namque
in

comitante immani

multitudine

trnmtn-

tionis rjustl<

ni.

vallem non adeo depressam ventum esset, exadversum est oppido, ibique sacros cineres, paululum quieturi, deposuissent, ac mox quo cce-

cum

quae

At confestim divina ultio insecuta ita hunc reddidit impotem sui, ut brutum magis animal, quam hominem diceres. Sic cum lamina circa ecclesiam repertus oberrans, quod sciens
tus
est.
,

perant, contendere praepararent; gpavatffl sunt, quas hactenus detulerant, reliquiae,

mirabile dietu

rum quoque
integrae.

male sublegerat, juste nesciens reddidit. Sanctoreliquiae, quas iidem asportaverant invillaGesmari, quaenonlonge abest, repertae sunt

neceas

fuit loco

moveri facultas. Hinc consternati,

satiusquc sibi duccntes extremaillic experiri,

in ancipiti

quam

patfonum rolinquere; tandem instantissimis precibus Domini sententiam fleetentes obtinuerunt, ac ferctro
15

ANNOTATA.
a Satis patet, indicari humilem et pauperem Sancti sepulturam. b Buriburcb oppidum est in ftnibus Hassorum et Saxonum ultra flumen Adranam contra Friteslariam in edito montis jugo, ut ex Browero
notavit Baluzius.

summa

relevato facilitate, voto

potiti sunt.

De candita
fluvium demersu.
in

Fuit hoc etiam insigne miraculum, quod flnmen Adranam trajicerent, amplissimam necnon cereverentiam crucibus, ac vexillis reis , ac laudibus congruis , beati Viri reliquiis
15

duin

exhibentes, matronae cuidam

nitaj,

rei

novitate atto-

candela e manibus excidit ac penitus in fluvium mersa est. Certatim vero pluribus annitentibus rccepta, quod secundum contrariam elemen-

ad hujus

torum naturam
scurius ac prius

fideni vidcatur excedere,

flammarum reperta

est

haud obglobum ef-

fundere.
fleri

Vorum onimvero nos, qui juxta naturam quidquid Deiflat voluntate, indubitanter confisic

Quse vero hicpluribus narrat idem Baluzius, Vitse illustrationem non spectant. d Id miraculi, ut vult Mabillonius ab Eginhardo et aliis S. Boyiifacio tribui videtur; at cum non una Saxonum impressio fuerit, facile etiam repetita fuerint miracula, ut hic Lupus mec

morat.

tcmur,

noncessisse

ignem aquae

credibile vide-

mus, quemadmodum igni in illistribus pueris humana non cessit natura.

II.

CAPUT
Nova prodigia
,

III.

rt \lj'tin

nc opptda-

norum
itium.

et

strarje fto-

oppidum beatiViri pretiosis rcliquiis, infecto Saxones agmine subsecuti coeperunt oppidanos lacessere , eosque summa vi munitiono detrudere. At illi, facta eruptioIii

Perlatis

autem

in

corpus

perducitur

nc , sancti Wigberchti suffragautibus meritis prospcrrimc congressi sunt; ac superiores inventi,

adversariorum armis fuderunt, profligaveruntque, multos plagis tardantes debilitarunt, omnes postrcmo salutemsibi coegerunt fugae praesiplerosque

Hertsfeldiam, ibique varie ornatur,

varice sanationes.

C
(>U|J f.tlr-

dioquBsrere.
17

Qua

repulsa

Saxones

irritatiores

facti

et

$H$vi$tont$
maj$$talt

adhibito igni et multiplici fomite , amica saneigni materia, frequenter inculcatam domum

n;nes

ec

illud

transierim

quod

saepedicti

Saxo- Dc

ineffe-

ctiva potentia ignis.

Ignominiam auam
lere
,

Saxones
perteiriti,

certamine sarcire eupientes, ac victos prius victores ad unum defagffl repetito

faglmdo

vt-

tx eoniufue-

nocte , cui tam crudelis neg-otii dies sporabatur , incredibili repente perculsi formidiue, fusa caslitus clarissima Juce ambiri conipsn

comburere conati sunt sed interventu beati Wigberchtidelusa est illorum insania, Siquidem tantum abfuit effectus ab eorum moliillius

ecclesioe

elucerc

tione, ut prteter in subjecta

fomenta nilignisille

valuerit

quem

furens

manus adhibuerat barba-

spicantur occlesiam, cujus

cta est, et per illius

memoria jam supra faculmen insignem quemdam lineamentis quidem humani corporis circumscriptum, at valontiam dignitatemque mortalium longc ppasstantem, albis etiam vestibus amictum, hac et illac dcambularc. Divino itaque nutu et hu,

rorum. Videres lignorum simplicem materiam, nec prorsus alumine oblitam, velut amoliri a se ignis potentiam, et cui prius esset obnoxia, Dei voluntate
tibus.

vim

resistendi inditam sibiostentaremiran-

jusvisionis exterriti c majestate, relictis impedimontis et omnibus aliis necessariis,

consulere fcstinantes, ad
lere.
Oe
diufcfo.

fugam

se

vatsa tantum denuo contu-

22 Saxonura post discessum, pars haud exigua Quod ecctcdicuntur, qui in- sia ipsanulcolunt ipsum paguraj raundatum ecclesiara con- lis squalo-

Hassonum (Hassones quippe

venere,

f prtd*

impotum

igitur oppidum egressi, clausi hostium mprabantur objectu murorum. Ut eos abiisse,imo velutnudoscuuctis vulgo dimissiseffugisse compororunt,divimv munificeutiajgratulantes

18

Mane

sordere illam quara gravissime ferentes, propterea quod Saxones equorum in ea praesepia fecerant , nihilque religioni detulerant. Verum
introgressi nihil penitus,

ribus

macu-

tari vatue-

quod

esset

verrendum,

advcrsariovumspolia viritim partiti sunt, inopinumque gautUum rcvexeruut.

inveniunt. Ita sordium squalorem divina virtus deterserat, nulla usquam vestigia immunditiae totius
resederant.

multo post, cum iidem Saxones revemssent, instauraturi male toties experta cerita

l^

Neque

23 Hfec obtigerunt circa ecclesiam, ante quam illiusdiumansisse monstravimus.Ceterum postquani in oppidum ossa illius transposita

Novis

signi*

mouumentum

illustratur.

sunt;

sunt ut unguentum pretiosissimum, quando est agitatum, gratissimos late spargit odores, ita Viri hujus motse reliquiae ubertim miraculorum spiravere fragrantiam. Aperuit nimirum verus arbi;

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI. 137 morem lecticae instructa perduceretur ad memoratum caenobium, ibi meritis beati Confessoris opitulantibus, non utcumque valuit, sed incolumitatem certissimam est adeptus atque monastico hic habitu sumpto, obcundis coenobii muneribus nequaquam se imparcm gavisus est. Huic nomen Huntberi fuit.
;

A.

Sihvho
-

lvf0
y/l f

XT'"'

ter et intimus, labefacta

membrorum compage,

cui

jam humana conditione quondam haecregens

beati Wigberchti paruerit spiritus, dignatus eum frequenter intra biduum triduumve collatione no-

vem signorum.
24-

At

interjectis

Quodex c&testi admonitione

praesuli Fritislarensis

aliquot annis Albuino a ejusdem oppidi qui quietem

,

27 Alius quoque, vocabulo Burckwart, viri- BBuiybus propemodum totius corporis destitutus, ante " arl0 P art% limina sancti Wigberchti non parvotemporejacuit et tandem, succurrentibus cjus efficacissimis preJ

aliquis observatus, qui se divinitus

ejtis

missum

dice-

cibus, plena sospitate

donatus

corpus

ad monaste-

rium Heroifesfelt
sil

retad monasterium, cui est vocabulum Herolfesfelt b, quo et ossa beati Viri transferri praecepit.
Id memoratus episcopus Lullo Moguntiacensis ecclesiae Pontifici revelavit isque rem ad Magnum
;

est.

Namque

diu
ora-

oblito gradiendi officia recepto, etiam tum perrexit.

Romam

ver-ductum.
b

28 Sed ne gratiam quidem fugandorum nequam spirituum huic suo probatissimo famulo Dominus
denegavit.
ferreis

DcSigeberff}

fcnwnia
'

Carolum
travit.

detulit, ac ejus

assensum protinus impe-

Hac enim

recenti

memoria quidam

co

cor-

Ita,

Lullo

jubente, suffraganeus ejus Al-

reptus acerbissimo dsemone, Sigebralit vocabulo,

et interventu sancti

buinus tribus monachis prsefati ccenobii, Ernusto scilicet, Baturicho et Wolffo, noctu sacros beati Wigberchti cineres tradidit, clam perferendos ad monasterium. Siquidem id facere interdiu veritus est, ne tanti Viri populus amore devictus fra-

manicis vinctus, miserabiliter attractus e i, Wigberchti, inimici violentia

spiritu De Bm
,

liberatus.

In

29 Sic alter, Beratgar dictus, et maligno belluinam mutatus ex homine rabiem

tgt

ro

apud

*"onfaco

memoratos cseca seditione convexaret, vel quibuslibet injuriis incesseret, viribusque superior
tres
sibi

Sancti

memoriam eadem
prasterea

horribili passione cura-

tus est.

e
oriundo Aquitanus,
cui iktrimoda
*
Ramnulpht.

tam

insignis the.sauri privilegium vindicaret.

30 Aliquis

Non quo
diffideret,

venerabilis praesul

sancto

Wigberchto
reliquias

nomen

qui

profecto

suas
;

ferentes

tueri
scite
rit
,

poterat

intercessione

pependerit,

quamquam

sed quod perquam manifeste Deus faveconsilii

,

erat Pamnulpho, ab inounte mutus aetate, surdusque et pene ad faciem pecori.siu alvum pronus, huc perduchis, maximo rarissimoque miraculo affatum repente obstructarumque aurium
sortitus apertionem,

considerationem

humani
,

utpote

etiam secundum pra?rogaticst.

justi,

nullatenus posthabendam. Plenumest quipquamdiu habet homo pe Christianae devotionis

vam
se

hominis, ad intuendum caelum erectus

Ita triplici

quod

faciat,
si

non tentare Dominum

Deum suum.

euim hac debilitate conflictatus totidem humani usus compendia subito meruisse miraConclusio
operis.

Quod
tio,

cui haec exauctorari posse videatur asserei

tus est.

obvertemus exponendum, cum Israeliticum populum Pharao dimisisset, non duxerit eum Dominus per viam teme Philistiim, videlicet, ne forte poeniteret populum, si videret adversum se bella consurgere. Quem plane locum aliter
illud

Haec inchoata,
tione direxi,

ut voluistis,

quam

absoluta orac\-

qua neque commentitium aliquid

trinsecus addidi et qiue vestra solertia jussit Inserenda, servato tramite veritatis expressi. Qiue

transire sano

nequaquam
,

poterit

intellectu,

nisi

imo majorem sentenin nostram concedeus fateatur fieri debere omnia tiam, ibi ostendi
quse consilio recto
fieri

possunt, ad evitanda quae

beatus Confessor Christi Wigberchtusutinam pio prosequatur favorc ; ac vobis, qui miniatraatis materiam, una mecum qui hanc in atiquam reintercessionis vicem compensarc digi formam
,

adversa sunt, etiam

est.

cum Deus

apertissime adjutor

dignetur.

De arca
imfiosita.

se-

pulcro ejus

25 Ergo praefati fratresmunus amplissimumsibi ab episcopo traditum, monasterio Herolfesfeldt celeres invexerunt c ; et a reliquis Dei servis illic

ANNOTATA.
a

De hoc p?\vsulis nomine ex Witta seu

lat. albusj formato,

Witta-

exceptum, magnifice primo loco e$t in ecclesia conditum. Atqne Lullus, annuente Magno Carolo, monumentum illius, quo more per Gallias Germaniamque ceterorum Sanctorum visuutur, auro et argento necnon reliquis congruentibus metallis exornandum curavit, et id tempusadldus Augusti

plura obserno (vulgo Wit supra editores, quw huc transcribere vant laudati opercepretiumnonduximus. Vide supra notam

d adPrscfationem. bllersfelUeu UeTveldhi satis notum in Hassia monasterium est, ad quod translatse etperhonorifice depositee

sunt Sancti reliquine, ut satis di-

d complevit. Ubi postea, divina exuberante graclaruere. Ex quitia, magna et admirabilia signa
bus,

cum pene

sint innumerabilia,

hic

pauca

queedam subjungam, quorum

consideratione

me-

Commentario prtvvio. volunt Baluc Id cum Browero factum fuisse circa annumlSO. zius et Mabillonius In commentario notavimus, eam causam

ctum

est in

tiatur cetera quisquis volet. carruca 26 Quidam aegrotus eo usque ut in

esse,

cur hoc die celebretur Sancti

festivitas.

DE

138

ACTA SANCTORUM
!)

DE

S.

ZUENT1B0LD0 REGE
SUSTERENI
IN

COiVF.

AGRO JULIACENSI

J.

B. S.

Sylloge de cultu.
~\uem laudavi non semel, dum de S. Vastrada \agendum fuit xxi Julii, Arnoldum Hertzxltoormium, isipsenon exiguum momentum
sua Susterenensi historia, quo demum adducerer ut Zuentiboldum seculo nono Lotharingise regem, omnibus omnino Fastis incognidttulit in

p*i*n'
ficievter

hsec

dum
vit

omnia noster etiam Bartholomseus Fisen inter Flores ecclesise Leodiensis non dubitat

gium

Zuenteboldura hoc die consignare, eique eloconcinnavit, ex quo cetera qusehuc spectant,

tum s hoc die inter Sanctos collocare auderem, quidquid apud plerosque scriptores, qui de ipso meminerunt, non iis ornetur encomiis, eco quibus magnse sanctilatis indicia suggerantur, unde, ut candide fatear, tantum non inter Prse-

termissos rejiciendus videbatur, tametsi largissimis in ecclesias et loca pia eleemosynis, peccata

abunde eluisse diciposset. Vicere demum ea quse pro sancti Zuenteboldi cultu in opusculo suo vernaculo a paucis annis Ms. adducit Hertzwormius, prtcsertim parte 3, 4, ubi dum enumerat
post

plane inteliigentur. Citat ipse Brustemium aliosque, sed ea maxime quse laudalus Kritzraedt collegerat ex veteribus monumeniis Susterenensibus. En ipsius Fiseni verba 4 Patrem habuit Arnulfum Germaniae et Lo- laudatur tharingia? regem , illum qui donato Lobio, de cJ usi,i8i 9e 9 ecclesia Leodiensi optime meritus, de caesis prae- " terea Normannis celeberriraa victoria Lovanii triumphavit. Idem ille anno octingentesimo nona- E gesimo quinto TVormacia? in publico principum conventu Zuentiboldum filiura suum Lotharien:
'

'

'

sibus

regem

dedit.

Kegnum

hic

auspicatus est

et administravit insigni religione,

quam praecipuam
Templa mo-

sacras celeberrimi istius Sanctuarii reliquias, corpora sanctorwn Gregorii et Alberici episcoporum Ultrajectensium immediate subjungitsacra ossa hujus nos/H S. Zuentiboldi. Tumque recensitis pluribus aliis Sanctorum ibidem cultorum corporibus et lipsanis, sicpergit 7.
tl

cmnis

principatus partem ducebat.

nasteriaque

Normannorum

impie foedata purgare , tibus complere in deliciis habuit. Susterenum llli carum fecit eximia sanctitudo antiquitate veneranda, sacraeque Sanctorum reliquiae.

furore vel excisa, vel rcstaurare, sacrisque cce-

tncramm

Titulum pncfigit
,

De singularibus
:

reliquiis
:

fundamentis
sit

sic instauravit,

Ab imis ergo ut a nonnullis creditus

etiibcro-

8
'Z*Jrtm

'

'-''

'

is/lI,
S.

'

,lti,J,,1(li

et filiarum

atque ita pergit

condidisse.

regis Zucntiboldi Sustereni pro:cipue honoratur, e quo decerptus dens unus innumeros

Caput

homines

dentium dolore mirabiliter

liberavit, sola

ejus applicatione ad
fceneficii felicem

dentem affectum, eujusraodi experientiam lestaripo.ssuntsuper-

pathenonem regebat Amelberga miraque disciplina? integritate sodales instituebat. Eo monastices splenillic

5Sacrum

virgo

illustris

sanctimonias,

rWBI suncrt"
la$ '

doreperstricta; tresregisfilije virginesselectissimse

(de

(dum hscc sub finem ptwteriti proxime seculi scriberet) personaa plurimffl tum ecclesiasticas scu religiosa;, tum seculares.' Monstrantur
stites

adhuc,

quibus xvn AugustiJ ut ad puriorera cfelestium

rerum amorem magnapatris solicitudine ducebantur, ita contempta omni regia majestate, religio-

(j

pnetcrca in ipso sacro cubiculo vestes bina? holosePICSB praedicti S. Kcgis ruhei et viridis coloris, auro
pretiosisquelapidibus
ticffl

distinctffl in

hodierase dalmaet Ca>sarcs indui

sum vita3 institutum amplexse sunt. Ei duse quidem ad ultimum usque spiritum ibidem sanctissime perseverarunt. Sed ad severiorem solitudinem cum
anhelaret tertia, Flemalige
egit sanctitate

formam, qualibus olim re^cs

templum cum tuguriolo F

illa

solebant, teste Paulo .Emilio,

rexpaterconstruxit; in quo

deCaroloCalvoim-

conclusa vitam
studiis

agemus xvn hujus. Ceierum ex his abundepatere

existimo, quanto in honore ibi habeantur Sancti, de quo hic loquimur, superstites reliquuv.
vrtustissimo

peratore narrante, quod dalmatica indutus ritomDAT CUM COUONA KT DIADEMATE SEKIC0. Sancti parentisreliquiisadjectasuntcapita etossa Sanctarum filiarum Benedictse et Cxcilnv, de quibus

admirandam. Ejusraodi

cum

setotumdaretZuentiboldus, suos optimates offendit, quimulierculaset homines nihili (sicilli loquebantur) arcanorum omnium conscios, et regi
solos

in raoribus esse, se vero conternni His se ducem prabuit Rugenerius

'""">

3 Ihibitavit olim P. Alexander Wittheim, in hoc Opere toties laudatus, utrum Sanctus 'dici posset rex YAwnivbMns, verum a P. Francisco Lahier, auctore magni Menologii Sanctarum Virgiuum, monitus Zuentiholdum haberi et coli proSancto, idipsum significavit P. Bollando

Eum asquo plus insolescentem dignitate rex

regnoque
6
sit
:

gnte inter suos auctoritatis, sed turbulenti in^enii

ejecit.

indignabantur dux, homo masp^Iiavit

Martum^xn.
vit

xxiii

Uey paulo aeeuratius examina-

P. JacobusKritzraedt, ad eumdemBollandum scnbens x Februarii mdcm.ii, eique mittens apographumveiusti alicujus scripti, in quo Sancti Susterenenses certis suis diebus affxguntur ubi woproprio discrte legitur Bcati siquidem Syndboldl
:

alns conjuratum, et in arce, quara Durfosiamappellabant, sese communientem aggressus, nihil promovit prohibitus inviis paludibus fluctibusque Mosie illo loco late stagnantibus. Dli obsidione

Verum graves adversum se motus ab eo senillumque cum Odoacro comite plurimisque

Grauiap-

hben Caroium
LotharinguB
ccjpiis

Simplicem Prancorum regera ad

.-

sceptrura advocarunt progressi obviam, Aquas

et

collectis

(Ua ibi scribitur pro Zuentebold , regiBmemorlacelebratupYdus Augusti.

Noveral

scopum. Quo auxilia colligente, confluxit ad suura regera tota nobilitas et in hostem itum est. Collatis

pide fuga se Leodium recepit ad

adeo iSeomagum. Iuopino territus malo rex tre-

induxerunt atque

Eranconem

epi-

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTl.

cruentum exspectabatur prffilium sed commeantibus ultrocitroque leg-atis, pax composita est. In reg-num suum, relicta Lotharing-ia, Simplex
latis castris,
:

139
ICCTOKI

tumidi metuerent conjurati, quibus audaciam adderet munitio hactenus inexpugnabilis. Eam ergo ag-grediturdenuo, sed fortunanihilomeliore. Quare
ubi anno nonjrentesimo, parenti suo Arnulfo imperatori successisset Zuenteboldi frater Ludovicus, ei conjurati reg-num detulerunt. Quod cum armis retinere contenderet Zuentiboldus, ad
oong;ressus,
pit,

J.B.

S.

se convertit.
tandem opprimitur.

Pro turbine tam periculoso non infeliciter sedato, Zuentiboldus Cfelitibus gratias acturus, auxit ecclesiam Leodiensem, donato S. martyri Lamberto nobili pra^dio, quod Tecta nuncupant estque hodie pars prima Francimontani marchionatus. Res tamen suas necdum in vado collocatas
7

Mosam

acie

cum vita reg-num

amisit, at cteleste rece.

se-

pultus,

justum suse religionis prsemium. Sustereni Sanctorumque Fastis additus est.

existimabat,

quamdiu multi

et altioribus spiritibus

DE

8.

LUDOLPHO ET
IN WESTFALIA

B.

DRUTHMARS

ABBATIBUS CORBEIENSIBUS
SY
B

LLO

G8-

HISTOIMCA
cultus, et

G.C.

Immemorabilis horum abbatum

qusedam eorumdem gesta

ex variis monumentis.
PftlMUS

ANNO

Quamvis

CMLXXXIU,
ALTBR
MXLVI,

Ambo

lli

abbutes in

Corbeia Sa-

xonica coluntur,

Hi duo Abbates diverso tempore floruerint et primus hoc die , alter decimo quinto Kalendas Martii obierit, tamen eos hic conjungimus; quia midta legitimi cultus argumenta habent communia, ut ex dicendis apparebit. In Corbeiensi monasterio, qitod ad distinctionem Corbeise GalliccV, interdum Corbeia nova vel Saxonica cognominatur, ab immemorabili tempore ambo coluntur ,tamquam Sancti velBeati, quemadmodimi colligo ex litteris nostri Joannis Kloppenburg, quianno 1686 ad Papebrochiumnostrum Neuhusio interaliasic scripsit Fuinuper, fine scilicet Octobris anni elapsi mdclxxxv, cum
, :

ex Annalibus Corbeiensibus et Ne- et ex veteri Laurishamensi didicerimus, B. Druth- wjwrwi marum diexv Februarii obiisse nihilominus eum eontm adjunximus S. Ludolfo, quocum etiam habet C0 H( mui epitaphium commune, quod Mabillonius in Actis Sanctorum Ordinis Benedictinisec. vpag. 726 sic
3 Etsi nos

crologio

fl |

refert
Istic translatos Patres

gaudete Beatos

quam congrue rexit uterque Tempore distiucto, dictis, et cum benefacto.

Isiius ecclesi_e,

Druthmarus dextra (lector non neg-ligat ista) Abbas prceelarus jacet hac in parte Ludolfus. Et sic in Sanctis Deus aspice cor venerantis
Patris Marcwardi, simulartificis Godcfridi,

celsissimo principe nostro Corbeiae, quod celebre

imperialemonasteriumR. V. novitad Visurg-ium conditum; quo tempore in eleg*anti eorum templo

et

vidi sequentes

Divorum
:

statuas

cum

titulo Sancti

Sancti Ludolphi abbatis aut Beati, ut subjungo Beati Drcthmari abbatis CorbeCorbejensis
JENSIS.
ut testis

o-

culatus

ad

Deinde in fine ejusdem epislolse oculatus itte Eodem testis ad rem nostram addit sequentia
2
:

Quorura devota prece eomplaceant tibi vota. Mabiitonius hanc notitiam accepit ab Adotpho Overhamo,Benedictino abbatuc WerUdnensis monacho, qui innotisad Vitam B, Meinxoerci pag F 366 tempus hujus transtationis indicat ex Fragmento Annatium Corbeiensium, quod ad annum Luidolfus et DruthMc,Indictione vm sic sonat
,

nos scripsit,

tempore, de quo supra, fui in sacello vel quasi crypta templo conjuncta, in qua religiose asservantur reliquise beatorum Ludolphi et Druthmari abbatum Corbejensium, olim a Marquardo, ex abbate Corbejensi episcopo Osnabrug-ensi, elevata? anno mc. etante aram sanctse Crucis repositae; deinde a ChristophoroBernardode Galen episcopo Monasteriensi
et administratore Corbeiensi,

marus abbates translati sunt, et miraculis claruerunt. Nos in Annalibus Corbeiensibus, quos Christianus Franciscus Paidtinus

annoMWH inSynta:

gmate rerum Germaniearum edidit, ad eumdem annum mc Iubc pauca legimus Dietmar noster unacum Liutolpho abba nostro miraculis claret. Sed in iisdem Annalibus Corbeiensibus ad annum
mlxxxvi de Marcwardo abbate t sub quo hssc translatio factaest, teguntur sequentia: Ossa Lieutholphi et Dietmari abbatumnostrorum elcvavit, etante aram sanctre Crucis posuit cum sumrna reverentia. At quocumque anno fucc translatio sit facta, ex iisdem Annatibuspatet, S. Ludnlfum non diupost mortem miraculis ctaruisse, sicut antiquus auctor ibidem ad annum mittesimum indical his paucis verbis: Claret miraculis Liutolphus abba
noster.

cum novum

templum

integra corporum loculisanno mdclxii, mense compag-e, in deauratis Octobri; inde translatje sunt ad sacellum, de quo
moliretur,
inventse,

antea, ubi et

easdem veneratus sum. Denique lau-

datus Ktoppenburgius in altera epistola notat diem obitusvet cidtus eorum Sanctorum, quos in monasterio Corbeiensi viderat. Cum autem non
sciret

diem emortualem B. Druth_r.ari,no&i_

t

suasit,
re-

ut

eumjungeremus S. Ludolfo abbati quocum Castetlanus in Martyliouise Mius elevatse sunU

**
*

mortis diem rologio suo univei sati etiam certam Sanctos et ideo B. Druthmarum inter ignoravit,
T
'
.

"

_- ___.

_.__.A._-h-'.*d_s/l_ /IVll

in Notis proxi- cutlum ili"iu ab impag. 367 post reiatos eosdem versus, memorubiU quos Mabittonio antea communicaverat, de suo tempore coeAnno mik.lxii, mense Octobri pi$m. addit sequentia

4 Porro laudatus Overhamus

citatis

me

reperta

sunt

horum Abbatum

corpora,

integrra

ahemeros collocaL

ossiura

1111

DE
serie,

S.

LUDOLFO ET
in

B.

DRUTIIMAIU).
D
,

tiwn
G c

ossium

paums sencis

involuta,

tumbis

sub quo vecte attolli posset, in niedio veteris templi, quod deinde dcjectum est eodem auno, sublatis prius sacris ossibus, sed incuria cujusdam, cujus
nomiui nunc parco, pennistis confusisque. Quandoquidem ex his antiquisversibus, et sedula reliquiarum conservatione, aliisque hactenus dictis

seu arcis liffueis deauratis ante altare sauctie Crucis cui insertus erat annulus, ing-cnti lapide,

que sacerdotalibusvestimentis, cum silentio exivit, obitum ejus indicacongreg-atisquc Fratribus

vit,

orationemque pro eo

fieri

bumiliter postula-

vit.

8 Pncfati Annales Corbeienses res ab anno 967 Ubm usque ad annum 971 gestas subhocsancto Abba- ^wwftu
te sic

breviter
eo, et

memorant

Florentissima discipli-

,2"

abunde videtur constare de immemorabili horum Abbatum cultu, noncenseo,hic accumulandas esse recentiorum Martyrologorum annuntiaiiones quae sine vetustioribus testimoniis legitimam horum Sanctorum venerationem non probarent. Quare tantum superest, utprimo aliqua S. Ludolh* gesta, sparsim occurrentia, ex variis auctoribus colligamus, postea etiam de paucis B. Druthmari
,

schola in Saxonia prima instaurat et exaltat fraternitatem monasticam, eique multos nobiles viros inscripsit prope et procul, archiepi-

nasub

scopos,
alios

episeopos

praslatos,

cum magno commodo

;

comites, milites et monasterii. Abiit de-

ex bac vero Komam causa Coloniam sanctissimum Patrem nostrum. Commonachus noster ob reliquiasCrispi * et Crispiniani irreverenter habitas misere punitur, Quod hic de punitione
votiouis

ad

'

fefffiCris.

pini

monachi Corbeiensis

obiter indicatur,

Ditmarus
;

gestis nonnihii dicturi.

Sancto Ludvtfb

ubbati

ses,

Corbeiemi

convenit inter chronographos Corbeienquo anno S. Ludolfus dignitatem abbatialem adeptus fuerit, quibusdam annum Christi 905,
5

Non

aiiis 900 signantibus.

Nolumus

hic uti iestimonio

iterum lib. 4 sui Chronici, seuapud Leibnitium pag. 362 et sequente, fusius declarat his verbis Prasdietorumvero reverentiamMartyrum (nimirum Crispini et Crispiniani, de quibus supra egeratj in libris antiquioribus satis jacentem * lector
,

" al. lllr.

B 24

Joannis Letzneri, quiin Corbeiensi Chronico cap. num. 42 asserit, Ludolfum anno Christi 975 abbatem fuisse electum, et octodecim annis abbar iiam Corbeiensem gubernasse :nam Germanicum hujus auctoris Chronicon parachronismis aliisque erroribus h istoricis scatet. Quapropter tantum ex Annalibus Corbeiensibus, quos Christianus Franciscus Paultinus edidit, et quos Godefridus Gui-

ut a
frater

me

eog-noscas,
in

unam rem

profero

quam

tem

meus Bruno
altaris

ejusdcm
9

nova educatus Corbeia, et servus de piorum relatu suorum

fratris sui testimonio,

mihiindicavit.

Prxmisso

illo

rem
,

sic

**<

refmur

narrat : Tempore pra?dicti abbatis Ludolphi in omnibus bonis admodum memorandi, erat quidam
juvenis confrater suus et reffularis monachus, qui

ex Ditmar0>

tietmus Leibnitius tomo 2 inter Scriptores

rerum

Brunswicensium recudi jussit, aiiquali ordine chronologico proferemus nonnulla sancti Abbatis noslri gesla,caque ex aliis monumentis illustrare
roniihimur.
Wilhelmut
prxsul fth~
ffuntinut

cum in sibi commisso tunc moratus ofiieio supra nominatorum reliquias Martyrum solito more secum veheret, incurioseque tractaret, persensit in pcena celeriter subsequenti. quod peccavit in Martyres Christi namque moritur carnaliter,
:

Annalibus Corbeiensibus apud Leiimilnu,! tomo Operis proxime citati pag. 301 ad annuni Christi 966 heec referuntur Obit Gertnus abba (Juiescat in pace. Wilelmus, arcbiepiscopus Moguntinensis, ea noote, qua mortuus [ est, ] in
6 Ilaque in
:l

qui Sanctis Domini servire nefflexit spiritualiter. Et ut boc prsedicto Abbati innotescerent , ante

januasecclesiaa exeuuti
ut

illi

nocte obviarunt. Quos

visione ooourrit Luitholib abbce.

tholfi

Hoc nomine

Lui-

atiisque vicinis
S.

indicatur

hujusmodi appellationibus Ludolfus noster, ut testatur Ditmarus

lib.

perculsus subCui protinus talia dicunt Cur noninterrogas, Pater, qui simus, vel ob quam rem huc venissemus ? Qni cum retulisset eis,
stitit,

primum
:

aspexit, timore

magmo

silentiumque servavit.

scriptor synchronus, qui

2 Chronici sui

apud

et

Leibnitium tomo l Operis memorati pag. 884 prscdictam WilhelmiMoguntinensis apparitionem Sic ctarius exponit Insuper Wilhelmus, sanetae C archipnBSul Mogunti, cui cura ab iniperatore, domiiin suimet et parente, commissa fuit Partheno.-

quod non auderet, audivit mox ab illis nomen eorum, causam, et quod hoc inultum non relinquere-

tur.

10 Discedentibus autem his, tribus suis hasc indicavit dicens juvenis, qui in nostra nunc erat
:

Abbas confraMortuus est ille

obedientia,

$criP iore
s yncfirono,

de

polim disponendi, ceterague regninecessariaregrendi,

non custodita Sauctorum,

reverentia.
ti
!

quos secum

babuit,

cum

eegrotantis
in

rcginus

Meohtildis
vi

finem

exspeotaret,
jnoritur.

Hedulverothe

Nonas Martii

Ileu mihi talia numquam consentienEt non longe post venit nuntius, qui hgec ve-

obitum nimia corporis infirmitate oppressa venerabilis regina, nullo adbuc certa
IIujus

ra esse aflirmaret, et corpus ejusdem adduci intimaret. Venerabilis autem vir nec huic obviam
exire voluit, ncc Eratres more solito illud susciperesivit; sediratus ad truncum talia fatur Quare tu, proterve, eos qui cum unigenito Do: ,

nuutio,

prasentibus cunctis intimavitj Eilius, in-

quiens,

meus Wilhelmus, proh

l

dolor,

jam

exspi-

al.

n]|i:i-

rentem

indiffet salutari. Et Luldolfus abbas Corbejensis ffi'eg-ius, eorporaliter sibi occurrentem * illnm noete cadem, qua transiit, videns,

rans, memoria

obstupuit,
ti;i\ il.

etmortuum huuc

esse confratribus nun-

cum honore haberentur magno, tecum ducere aususes? Decanus autem defunctum Eratrem interventu ullatenus vemini vivi
Eilio,

neg-Iigenter
nise pro

possibilitate

sua excusans,

tale a Patre

et

Gero Comei post

morfcin ju appa.

liuriMt,

lib. i Chronici sui apud pag. 343 narrat aliam appantionem comitis Geronis, cui jussu imperatoris caput amputatumfuerat,et eaoccasione Sanctum nostrum ita laudat Libet paucis exponere Luidull>hi Corbejensis meritum patris, cui multum vigiliis ^uniisque Laboranti, plurima Domuaus digaatus est

Laudatus Ditmarus

suo

n

eumdem Leibnitium

><

"

rcycluvc. ffio

m die

pnefati certaminis

AUSsam humiliter
c

cum

diluculo

responsum accepit ; Mi Erater, amo te, scis, qua? servus ad oculum in tuo conspectu is eg-erit, quod vero absentialiter fecerit, ignoras. Ego autem optime perpendo, qui bunc in tormentis g-ravibus nunc intelliffo; et modo nostrorum intercessionem patronorum supplex peto, ut per hoc divina pietas mihi innotescat, quaudo ei a se laxato mihi liceat peccatori absolutionem
et , communionem dare. est equuleo recalcitare, et hominibus indecens, irata majestate, indulg-eutiam

facere

et timorate, ut semper solebat, ebraret Vld it superaltare Comitis caput Geronis fimtaque hac, riUln pro defuuctis cantavit. Exutis^

"
"

Asperum nimis
exhibere
.

Post hanc

vocem

pius

Abbas ad oratorium

DIE DECIMA TEKTIA AUGUSTl.

Hl
est,

oratorium speciale, suimet rebus in anxiis asylum nudis pedibus venit, et more solito in se et aliis hu-

quod mense Junio anni 9K7 datum

rabilis

vir vene-

uctom

manam
protinus

frag*ilitatem deflens placavit

Dominum,

et

al.

scpui-

multis gratiarum actionibus exsurg*ens, divina potestate, coram Fratribus cunctis, defuncto crimen remisit, et corporis ecclesije communionem, ac sepultune * dedit.

cum

turam
Afs

\\

Hunc sanctum Abbatem etiam

spiritupro-

Soro-

nko,

phetise claruisse, colligimus ex Chronico Ms. Saxonico, quod apud Adolphum Overhamum in
notis

ad Vitam
:

S.

Meinwerci pag 394

.

et

sequente

sic habet

Corbejensis abbas prius ab cura sua suspensus deponitur, et coenobii privileg-ia et consuetudines, quas Ludovico Pio dante habuerant,
potestative ab imperatore mutantur, et ex Lauresheimensi ccenobio Druchmarus sine Fratrum con-

Wal

Thiotmarus, Corbejensis ecclesireabbas, diserte exprimitur. Insuper in bidta Joannis Papse, qui anno 989 privilegia Corbeiensium confirmavit, idem S. Ludolfi successor nomine abbatis Corbeiensis appellatur, ut in Spicilegio ecclesiastico imperialis archivi pag. 82 supradictx partis videre est. Quinimo probabilius opinamur, S. Ludolfum anno Christi 9S3 Idibus Augusti obiisse, quia in quibusdam vetustis instrumentis Corbeiensibus et in Necrologio Futdensi, quod Leibnitius tomo 3 Scriptorum Brunswicensium a pag. 762 edidit, hic annus et dies morti ipsius assignatur. Certe usque ad hunc annum mors

G c
-

XV

itlius

differenda
II,

est,

quando quidem in

dijjlo-

sensu abbas assig-natur; quod ad sedem suam in

mate Ottonis nio anni 982

stituit,

quo imperator ille mense Juloco Pontcburg Corbeiensibus re-

hac hebdomada veniente, illi vitam suam, quse cunctis pene monachis exemplo claruerat, vilescere gementes, omnis congregatio, exceptis novem, flens abiit sic enim Luidolfus venerabilis abbas futurum prsedixerat. Sed multis, iterum Dei gratia conversis, placuit se subdere regulae, quam
:

Liudulfus Corbejensis ecclesia? venerabilis

miserabiliter in seculo vagari.

Ditmarus

lib. 7

sui

quibus aii-

qwsejusttem Sanclt

actiones

Chronici apud Leibnitium pag. 404 de eadem S. Xxyftolfipriedictionememinit, etAnnales Corbeienses ad annum mxvi de hac ipsa monachorum Corbeiensium dispersione mentionem faciunt ,utinfra videbimus. 12 Jam prsecipua Sancti nostri gesta pergamus referre ex Annalibus Corbeiensibus qui in edi ., ,. .,.. , trone Lcionita omnia hsec per annos sic aistnbuunt cmlxxiii. Otto imperator privilegia nostra confirmat. Idem facit Papa, vocans ecclesiam hanc
' , . .
. :

abbas nominatur, ut ex laudato Spicilegio ecclesiastico imperialis archivi pag. 79 ejusdem partis teriise apparet. Atque hsec sunt, quse de S. Ludolfo invenire potuimus. 14 Nunc supersunt pauca de B. Drnthmaro cxquibu colligenda ex ssepe citatis Annalibus Corbeiensi- ctiam P auca bus, qui ab anno 1016 iltum ex monacho Lau\T~ f rishamensi abbatem Corbeiensem factum et WaLx ^ deposito substitutum esse, narrant his verbis Substituitur a Henrico II reg*e Drutmarus e Larshemensi monasterio a nemine vocatus vel elc:

tamen erat et doctuSj ideo ferebant Fratres, quod mutare non poterant, obstante auctoritate reg'is, et vicini episcopi (nempe B. Meinwerci Paderbornensis preesulis, qui B. Druthctus.

Pius

marum

fidelem
ei

devotam filiam Sedis Apostolicae, soli subjectam, et nemini subjiciendam...cMLxxvi.

et

Corbeiensi monasterio prseficiendum curaverat) gratia apud eum. Cum Meinwerco in Patherbrum mag-nam coluit amicitiam quod cum
;

Abba
nit,

alieni

monasterii

ex
et

maliiia
,

et

invidia

Fratrum

suorum

injuste

remotus

ad

nos

ve-

inique ferrent murmurantes Fratres, mutavit mentem et mores, monasterio suo addictus. Curatspiritualia et temporalia dilig;enter

cui Luitholfus

curam

inspectionem junio-

abba

et

oeconomus.
S. Viti

rum Fratrum commisit cum bono emolumento.

cmlxxvii. Luitholfus scholas et ecclesias suas vialtare novum dat in Gadelsitat et corrigit hem, reparans dilatansque totum templum ibidem.
j

Numquam

pomposius
est a

et splendidius

festum

cmlxxviii. Pietas doctrina, discretio et liberalitas Luitholfi multa contulit monasterio ; ipse in magmo honore apud principes et nobiles, qui filios suos

celebratum quam hoc anno, et larg-issimse collcctffi sunt eleemosyme. Ipsimendici erant liberales. Ecclesiam sancti Magmi construit in Horohusen. 15 Deinde iidem Annales reliqua Beati nostri mmmaUm
gesta ab anno Christi 1023 usque ad annum ejus emortualem 1016 sic referunt Abiit Druthmar ad metropolitanum nostrura ad Coloniensem et y Treveriensem boni publiei gratia. Adfuit Barwar: ,

translatione ejus in Corbejam

"^

certatim mittebantin scholam nostram

Fit

cmlxxx.

concambium inter Ottonem imperatorem et Luitholfum abbam nostrum. clmxxxi. Benedictus Papa Luitholfo omnia privileg-ia sua confirmat
cmlxxxiii. Otto imperator Ponteburg- in dioecesi Bremensi cum multis decimis restituit monasterio
nostro, injuste antea ablatum.

Concambium etpriauthenti-

vilegia hic

memorata confirmantur ex

cis diplomatibus Benedicti VII Pontificiset Ottonis II imperatoris, quse nuper in Spicilegio eccleetquseparte siastico archivi imperialis edita sunt, 3 istius collectionis cap. 5 pag. 79 et sequentibus

Hilleneshem in metropoli sua, qui cum luctu omnium, etiam Fratrum nostrorum.... Interfuit solemni consecratiobeani ecclesiae sanctae Crucis in Hilleneshem a Godeharto fundat;e. ViHnra Gadelhcra a Gcto injuria temporolto levita matri SU83 datam, sed ablatam, monasterio rcddit opera Chounrati
to episcopo in

paulo post obiit

ris

reg-is

Drutmarus Fratribus

nostris

unam

plus

considi possunt.
cumrarectam chro-

TdZlT

VnZL
CbrkfeMa.

13 Sed non satis apte suis temporibus divisa sun t e a, quse in citatis Annalibus Corbeiensibus cmlxxxvii. Luitholfus iterum ita subnectuntur mandiversa emit et commutat bona et prsedia, ligneta. cmlxxxviii. Idem sos, areas, pascua et iu honorem S. in Sollingo construxit oratorium
:

rum

festis solemnioribus, sofito deleg-avit portionem in pauperes de patrimonio sancti Viti libcralis. erg-a doctoStudia Fratrum promovit omni conatu, Portario mandavit diu virorum familiaris...

Bartholomaei apostoli , quod in vig-ilia ejus Papa ommus lapis jactus sit. cmlxxxix. Joannes nostra confirmat solemniter. cmxc. nia privileg-ia successit Thiatmarus. Obit Lieutolphus abba quse post annum Christi 986 hic
:

pri-

Drutraarus monastenum accipit auGruning-en visitans ad Bodam, suum Halvcrsted in sig-nnm ream crucem ab episcopo in Obit Drutmar noster xv Kaspecialisamicitia. Diptomata, quic B. Drnthmarus lendas martii.

tamen poruoctuque ad portam adesse, inter sacra vidcrehabere clausam. Quod cum molestura tam nimium loqucnti, tur Fratri Chounrato, acerbe menscmcibavit incella eolitaria.pane et aqua per

eum

pro puraitentia

Saltem omnia, alio tempore gesta de S Ludolpho memorantur, Ottonis III imperatons, sunt- nam in diplomate

imperatortbus Conmonasterio suo Corbeiensiab in supradicta parte rado et Henrico impetravit,

tertia

112
iOCTMI

DE

S.

LUDOLK) ET

B.

1HU'T1IMA\10

G.C

sunt.

S3 legi postertia Spicilcgii ecclesiasticiapag. obitus ejus confirmatur ex Ceterum dies

quod eruditissimus Necrologio Laurishamensi, Fridericus Schannatus nuper sux VinJoannes quo ad diem xv dernuv litteraruv inseruit, et in
Drutmari Kalendas Martii fit Hic istinc ibique adduntur sequentia abbatis, composuit praelatus novffl Corbeiae, congreg-ationi honorem sancti Nazarii. Ex sermonem et cantum in

nobis deB. Druthmaro reperire licuit, haud difficidter quisque colliget, hunc abbatiali vigilantia, singidari beneficentia erga suos subditos, aliisque virtutibus monasticis claruisse,

hispaucis,

qux

annua memoria.
:

adeoque non immerito reliquias ejus ab immemorabili tempore usque ad nostram cetatem semper
honorifice
initio

cum S. Ludolfo conservatas fuisse, ut hujus syltoges ostendimus.

DE REATA GERTRUDE
FILLV
S.

ELISABETIL-E TIIURINGiaE

ORDINIS PRiEMONSTRATENSIS

ABBATISSA ALDENBERGENSI IN GERMANIA

J.

B. S.

SYLLOGE
B

De
NCCXCVJI.

gestis

et

cultu

Jn lam
itris

iltu-

uam ilhtslrem tam sanguine guam virtutibus etsanctitateprscdieantscriptoresOrdinisPrde-

Sanctx

qctta

il

monst?'atensis beatam hanc

suam Aldenberet

ElisabethEe Lantgraviae Hassiee et ThuQuae ab ipsa infantia per matrem hoc loco Deo oblata, eidem postmodum mag-na sanctisis, filise S.

Habcskic
elorjium,

ring-iae.

gensis parthenonis Abbatissam

tricem,

ferme fundaet

tate et religione preefuit

tise

tam prope incredibile

est,

neminem unum

collectoque in conscienvase divinse gratise oleo accensa ornataque

:

]j

miraculis ejus commentarium scriberet et ederet, ut adeo de ea nihil in manus nostras venent prgeter brevissimum elogium et ternas lectiones ex Offieiis Ordinis. Notaverat olim paucula Bollandus, quse unhi SftfiD fcrcrunt, tdtijrtt uh/iiirtitli a; abbatia Furnensiin Flandria. Venerat quippeadMuseum nostrum anno 1057 D. Petrus Diederichius abbas Romelsdorfensis qui se aiebat Patrem abbatem Aldenbergensem, vitamque B. Gertrudis scripsisse, quam se missurum pollicebatur ad D. Petrum de Waghenare Furnensem ejusdem Ordinis religiosum, ut eam in meliorem formam redigeret. Scripsitpostmodum Waghenarius ad Boltandum,
haclenus repertum, qui devita, gestis
\

bonorum operum lampade, Christo sponso suo obviam ivit, sanctae matris non degener filia. Atque hcvc eadem sunt qiicv iradidit Waghenarius, neque plura invenies apud LePaigein Biblioiheca
Ordinis Pnvmonstratensis, neque alios me nosse eadem re queam consulere, ut nimis quam manifesie pateat, quam parce etjejune de tam memorabili Sancta ioqui mihi integrum sit. Et vero id etiam maxime mirum, in
fateor, quos de

communibus Martyrologiis
recentibus de ejus cultu nil
reperiri,

nostris

quantumvis

quidquam traditum

se

Vit.ini

ijusdrm coneinnasse ex

iis

quae miserat

Diedericluus mdigesta,

quam

etobtulit.

Verum ea

huc missa non

diligenter

4 Pergit Bollandus Postea misit (nempe lau- bultam Ckdatus Waghenarius) bullam Clementis VI datam ** Vl anno v ejuspontificatus, qui erat Christi mcccxlviii. ct Lectioncs. Sed vereor, inquit, ne sit supposititia. cum in ea
:

est.

2 Nihil igitur antiquius

habui

quam ut Furnas

ted frustra

inquiiitwn

recurrerem ad Canonicos Ordinis Prwmonstratensis, scripta ad ipsorum Pnviatum 11 Maii 1734 epistola Latina; ad quam cum nihil reponeret, Gallicam submisi, quam non magis quam priorem responso dignatus est. Petitio mea erat, e suis aliquem deputaret, qui inquireret in manuscripta

mentionem Ludovici Romanorum regis illujam a tredecim mensibus mortuus, et persecutor non dilectus filius Pontificis. Excusari id facile posse videtur, quod verosimiliier et rex ille aliique nobiles alii illarum
raciat
stris

qui Bavarus erat,

partium supplices suas preces Avenionem direxerint annis aliquot priusquam bullam suam expedierit

summus

Pontifex. Certe

aprwdictoD. Waghenario post mortem

dubium non

est

relicta, in

quibus Vitam superesse certo existiet nil accepi pr;vler libellum ab eodem Waghenario editum de S. Norberto Patriarcha etc. menseprHmum Octo-

mabam. Frustra a me laboratum est,

bri hitc allato, qui in

PapmWW

quin ex eo tempore ecclesiastico cultu gavisa fuerit Sancta, saltem, in suo coenobio Aldenbergensi, deinde in reiiquo Ordine, ad cujus majorem solennitatem non parum contulit dipioma Benedicti

datum Romee
plennriaj in

Museo jam fuerai ab annis

die xi Juiii 1729, quo

octoginta,mihipridemnotissimus, in quopaucx hneoLv occurrunt quce ad S. Gertrudem spectant, ex Natatibus Sanctorum Ordinis Prxmonstratensis Joannis Chrgsostomi vander Sterre

acceVtx, unde accepere reliqui, utproinde ejus verba ommum instar hic prsemittenda sint. 3 xm, seu idibus Augusti In
:

omnibus ecclesiis' tam Canonicorum reg-ularium quam Monialium Ordinis Praemonstratensis ubicumque existentibus, ipso sanctcv hujus Gertrudis festo die, et plurium ejusdem Ordinis Sanctomm festivitatibus conceduntur. Cum igitur tam pauca aliunde suppetantjuverit ipsum diploma Clementinum hic
describere
6
:

Indulg-entia;

Trevirensis diaecesis, natalis oeatie Gertrudis vir^nis Ordiuis Prtemonstraten-

Mrffmum camobio

Aldenbergensi

Clemcns episcopus Servus Servorem Dei Dilectis in Christo filiabus Magistree et Conventui
monastario

DIE DECIMA TERTIA AUGUSTI.

monasterii de Aldenburg' Praemonstatensis Ordinis
dioecesis Trevirensis

143
iCCTOfct
J.

Marpurgi
suo
sibi

salutem

et

Apostolicam bene-

de cujus munere venit, ut sibi a fidelibus suis digne ac laudabiliter serviatur, de abundantia pietatis sute, quae merita supplicum excedit et vota, bene servientibus multo majora retribuat, quam valeant promereri nihilomiuus
dictionem. Licet
is
:

tamen desiderantes reddere Domino populum acceptabilem fideles Christi ad complacendum et quasi quibusdam illectivis muneribus, invocatione Sanctarum silicet Dei dilectarunr iudulgentiis et
,

vita functam , Aldenburgi in cubiculo apparentem conspexit. Porro cum aetate cresceret, vitam religiosam professa etiam virtutibus crevit in tantum, ut primae monasterii Aldeuburgensis magistrae, post sanctum viginti quatuor annorum regimen ad Christum profectae electione preevia merito fuerit substituta aimo aetatis suae vigesimo primo. Ejus virtutum irradiatae splendore complures virgines, illustri stemmate oriundae, religioni nomendantes, ejusdem directioui
,

B. S.

se subdiderunt.

remis3ionibus invitantes, ut exinde reddautur divinae gratiae aptiores. Cupientes igitur ut ecclesia vestra tum ob reverentiam gloriosae virginis, sub cujus honore (sicut asseritis) est fundata, ac in qua beata illa Gertrudis filia sanctae Elizabetae Lantgra-

LECTIO
7

V.

Praeter

templum quod

quam summo

Virgini Matri , erga ferebatur atfectu et sancto archangelo

mira sanctitatis laude Deo creatori suo tum etiam ob reverentiam et devotionem quam charissimus in Christo filius noster Ludovicus illustris rex Romanorum aliique nobiles illarum partium erga ipsam B. Gertrudem quondam magistram vestram habent, congruis honoribus frequentetur et solemnizetur; B vestris illorumque devotis precibus inclinati concedimus, et volumus ut annuatim in diesancti Hippolyti natalem B. Gertrudis duplici Officio in Missis et Horis canonicis de Communi virginum peragatis et celebretis. Insuper vobis omnibusque natalem ejus celebrantibus, qui etiam ipsam vestram ecclesiam in profesto et festo ejus, similiter et in festivivise Hassiffi

inservivit, sepulta et exaltata est

Michaeli, cujus festo in mundum venerat, sacrum esse voluit et ccenobiura, xenodochium etiam, sauctae

matris exemplo, excitavit, cujus singularem

:

curam ipsamet gessit solita hoo frequentare symbolum; Quanto majores, tanto magis in omnibus vos humiliate. Unde et vilissima domus obibat
comprobante hoc caelo, dum capitis se lotum radius solis excipit ac donec siccaretur, quasi famulando sustentat. Acceperat etiam donum peculiare personas intcr se dissidentes conciliandi et semel non absque miraculo, earum aliquas hac in re sibi non obsequentes, leonis, qui in nomine Jesu advocatus ad se accurrerat
ministeria,
sii

velum a

jj

et

humi procubuerat,

obedientia confusas, firmisfiagris

tatibus gloriosae Virginis Mariae venerabiliter visitaverint, ac toties quoties ad sepulchrum B. Gertrudis ssepius memoratae quinquies Pater et ave recitaverint vel Horas canonicas de ea celebrarint,
et ad

simo pacis vinculo colligavit. Corpus suum

et jejuniis cruciabat, totoque observantios quadra-

gesimalis tempore usque ad Dominicam Palmarum hebdoraada vero sancta nudo asseri instramini
:

minus

contriti fuerint, de

unaquaque Hora

dormiebat, Passionis Christi ferventissima aemulatrix.

canonica de omnipotentis Dei misericordia et beatorum Petri et Pauli Apostolorum ejus authoritate confisi, quadraginta dies de injunctis sibi poenitentiis misericorditer relaxamus. Datum Avinionis xv

LECTIO
8

VI.

Kalendas Januarii pontificatus nostri anno septimo.

Sequantur modo Lectiones hic acceptse

stibus

Urbano Pontifice Maximo ad movenda fidei hoarma incitante Christianos, cum suo virgiccetu,

num

matronisque

quam

pluribus, sumpta,

ejusdem

Pontificis privileg-io,

sacra cruce, sacrae

EX OFFICIIS

SANCTORUM

cujus in illis partibus antcsignana erat, inscripta est. Eestivitatem corporisChristi abeodem Pontifice institutam maxima pietate celebrare cumilitiae,

CANOXICI ORDIXIS PU.EM.

etiam spirilu claruit. Tandem laborum exceptura mercedem, lethali corrcpta morbo,
ravit. Prophetico

j,

DIE

XIII

AUGUSTI

perceptisque Ecclesiae Sacramentis laita contendit ad Sponsum die decima tertia Augusti, anno Chri-

BEAT.E GEKPRUDIS PILLE SANCTjE'

ELISABETH^}

millesimo ducentesimo nonagesimo, aitatis suae septuagesimo, regiminis quadrngesimo nono, quam coruscantem miraculis Clemens Papa sextus a mosti

MAJUS DUPLEX
IN

celebrari nialibus Aldenburgensibus annuo festo etiam indulgentiis. concessit, datis

SECUNDO NOCTURNO
LECTIO
IV.

9 Diploma ipsumjam prxmisimus. Ex coltigere lectionibus S. Gertrudis rntatem facile est Magistram seu dum tam distincte exprimitur, auabbatissam etectam a^no setatis xxi, rexisse

hisvero

^ertrudis patrem habuit Ludovicum probum

(jTHassite et Thuringiae Lantgravium, regis sanctam Elisabetham Andrese Hungarorum qua juxta votum ab ipsa, ipsiusque confiliam, a

matrem

mccxcvm, tem annis omnino xlix, mortuam anno sum lxx, unde natam oportet anno mccxxvii, mtatis Elisabethw profuisseadeo tertiam et ultimam 8. non nisi quadriennio su~ lem, postquam editam mortua ipsaanno mccxxxi underursus
pervixit
: t

juge Ludovico

dum adhuc

in utero g-estaretur

t consequens est, quod prima lectione divims obsequus nettam adhuc Sanctam nostram mhit mancipatam. Atque hisce quod superaddam

dicitur

te-

emissum

obsequiis Prasmonstratensis monasterium.

fuit sesqui anno vitae suae expleto divinis Aldenburgi, quod est Ordinis mancipata

solidi

ad

manum

est.

Matrem paulo post

2-2

Dl KS

Augusti Tomus III

ACTA 8ANCT0RUM

DIES DECIMA

QUARTA AUGUSTI
S. Bermias
S. Heraclus
]
)

SANCTI QUI XIX KAL. SEPTEMBBIS COLUNTUR.

Sanctus Michaeas senior propheta, S. Demetrius M. in Africa.

S.

MM.

incerti loci.

Fortunatus

cum

tribus aliis.)

S.

Eusebius

MM.

S. Eusebius
in Syria

M.

in Palsestina.

S. Titulus

S. Marcellus episc.
ria.

Apamese

in

Sy-

S. Conditor

S. Euticius S. Paulus
S. Heraclus
-

S. Ursicius

M. sub Maximino.

S. Felix episc.
roli.

M. Gardumi

in

Ty-

B
S. Possessor

S. Eusebius presbyter Romse.

S.

Parmus

MM.

incerti loci.

S. Callistus

episc.

M. Tuderti
hegumena.

in

S. Disseus S.

Umbria.
S. Athanasia vidua

Hermas

S. Prospolinus

B. Albertus ep. Ferrariensis.

S. Protalamus

SS. Martyres Hydruntini.

PR^ETERMISSI ET IN ALIOS DIES REJECTI

Sancti
Mercolini Ordinis Preediuatorum verba sunt inter Additiones Mss. Cartusisc Bruxellensisad Grevenum hoc die, qusefrustra alibi qusesieris : nam obiisse scribitur apud Marchesium xxiv Januarii, ubi tam mutta miranda de ejus sanclitate et miraculis afferuntur, ut vix de cultu dubitaripossit. Verum res tota modo remittenda est ad jam dictum diem
:

Depositio Maxentii abbatis signaturin Additionibus Mss. Cartusise Bruxetlensis ad Grevenum,

C
S.

sed male hoc die. Colitur et de eo actum est xxvi Junii. S. Joannem Cassianum nescio unde hoc die consignent Maurolycus etFerrarius, colitur Massitise et de eo actum est xxin Julii

xxiv Januarii.
Casimiri translationem hoc die

P. Rocalowicz Polonus.
.

De

factam notavit eo satis fuse actum

S.

ipsonatali die iv Martii. Eusebins Cremonensis ut S Hieronymi discipulus refertur hoc die a Greveno et aliis verum
est
\

signantur hoc die in codice F Vsuardino Hagenoyensi, nota est dies qua coluntur, et qua de ipsis actum est vi Aug-usti. S. Quiriacum et socios Augustanos Martyres nescio cur huc retraxerit Ferrarius in Catalogo generali. Jam de iis actum estdie quo coluntur
xnAug-usti. Vigiha Assumptioms S. Mariae; est annuntiatio Usuardi et Martyrotogiorum prope omnium Quo ea reducenda sit, dicimus diesequenti Viden interim potest nostraad Usuardum
,T .
.'
.

SS. Justus et Pastor

v Martii. S. Aetius Ep. Baroinonen. et martyr refertur a Domenecco et Tamayo hoc die de quo quia cetera latent omnia, vide quse huic communia dixi:

de ipso pridem actum

est

ad

S.

cjus decessoreS. Victore iv April. seorsim refertur hoc die a Greveno his verbis Item S. Peliois, ubi codices alii socium eiconjungunt Fortunatum; et quidem de utroque agit hoc ipso die Ferrarius in Catalogo SS. Italuv. A Majoribus nostris inter Prxtermissos
t/c

mus

obser-

vatio.
S.

Fclix

Peregrinus hoc die in codice Vaticano Usuardino signatus, cum quo alio inter tot synonymos Sanctos confundendus sit, nemo
facile divinaverit.

Maii remissi fuerunt ad xi Junii, quo die ex Romano parvo , Adone , Usuardo et aliis cum Martyrologio Romano corum Acta et qute ad translationes spectant abunde iltustrata sunt. Neque hic iidem ex Hieronymianis hoc
\iv
,

Sanctum Britannum Saussayo et Alberto

le

seque ac nobis incognitum, profert hoc die Casteltanus his verbis Gallicis Latine versis Ee tone in dioecesi Venetensi, S. Riovenni presby

Grand

teri

dxe repetendi sunt, tametsi nonnidli codicespro Portunati legant Fortunat, addaturque
tte
.

Vincen-

S. Salvatoris, de qno scripfL pedibus ambulaverit super aquas viiVioenoni. Lucis plusculum

monachi
siccis

quod

J,
flu-

<iu,v

facile istic irrepserit pro

nomine urXJ

bi$ Vicenti;v,ubi

adjam

Sanctietiam cotuntur, ut vide

j unii

dicturn

diem

poscimus priusquam Biovennum inter Sanctos coltocare audeamus. ^cbiusKmissennsinterplureshujusnominisSanSanctos

et auctoritatis

DIE DECIMA QUAKTA AUGUSTI.

ctos hoc die signatur a solo Maurolyco, his verbis Item Eusebius Emissenus episcopus qui , adversus Judieos et gentiles multa scripsit, de
i

145

fuisseindultos. Si fallor, doceant

interest.

me iiquorum D

Hieronymus. Verum hsec sanctitatem ejus non probant, cum aliunde de Arianismo suspectum fuisse constet neque vero apud Greecos neque apud Latinos in ultis Fastis sacris
quibus
S.
:

Eelatio sanctas Crucis in palatia signatur in neeis impressis cum duobus versibus.

MeRaderus in observationibus Mss., quas asservamus ad dicta Mentea notat, valde addictum fuisse to,

ejus

memoria

recolitur.
:

tum Orientem olim Cathoiicum

ex
iis

cis,

Alia ejusdem Maurolyci annuntiatio est In Jordano fluvio juxta Hiericuntem, raptus Elice Prophetas.

Quid Florarium nostrum Sanctorum Ms. hoc die vetit per heec verba Apud Lugdunum, 8. Ar:

nulphi episcopi et confessoris annosalutis hlx, fateor me non intelligere, neque enim hujus no-

minis episcopum apud Lugdunenses hactenus

reperire
licuit

Simeonem monachum Vallumbrosanum invenio in solis tribus monasticis Wione, Dorganio et Menardo; sed nescio cur hocdie, namquiprimus titido Beati eum donavit Eudoxius Loccatellus, nec annum obitus nec diem signat. Ait B quidem multapassum ut Purgatoriipcenas evapost mortem convenienti sepultura donatum a Blasio abbate generali, qui sub inideret,
et

Martii, xiv Septembyis. Putat autem hic agi de ejusdem transiatione Hicrosolymis Constantinopotim, dequa Baronius tom. S Annalium anno Ch?nsti 633. Observat tamen idem Raderus t ften posse, ut hoc locoMenxatantumloquantur de particula S. Crucis anno% Heraciiiposita in cotumna Quadraginta Martyrum Constantinopoii, dequa Chronicon Alexandrinum pag. 879; de columna autem ac templo SS. xi Martyrum agit Cangius lib, 1 Constantinopotis Christianee pag. 131. Sed in dicto Chronico notatur posita veneranda crux, non autem particida ejus.
Translatio ven. reliqq. beatissimi P. N. Thcodosii, heg-umeni Petschiurici , Kiovia; qui extitit
,

cultui S. Cruquce dicuntur xxvni Februarii, vi xxxi Julii, hoc die xiv Augusti et

anno mxci sub

Jaroslavi
,

tium seculi xvi preefuit ; verum de facta

post-

corporis eievatione, de miraculis aut cultu, nec verbo meminit. Si forte modo colatur, doceant nos Vallumbrosani, ut loco suo de Simoue, ita vocatur a Loccatello , alibiagere possimus quemadmodum aliorum istius

modum

magno duce hegumeno autcm

templo
S.

AVsevolodc

filio

Joannc.

Positus

Ordinis Sanctorum gesta non indiligenter illustravimus. In Hibernia passio quadraginta monachorum ccenobii Mag'iensis,

Deipane, quod ipse extruxit. Annuntiationem^hanc extraho e Menoiogio nostro Ms. Stavo-Russico Sparwenfctdiano. Tomo i Maii pag, 360 in Pr&termissis addiemui ejusdemmensis, Theodosii Kioviensis obitum indicari monuimus in Kalcndario Moscovitico Amstelodami apud Laurentium

autem

fuit in

mul cum
runt.

Ordinis Cistertiensis , qui sisuo abbate pro fide feliciter occubuehyeretici iu

ipsi

Nam cum
se

eorum monasterium
ante venerabile Sa,

armata manu imierent,

Hem asservato apparere item ex ipsa imaginis historicse adjunctm amplitudine, cultum ejus apud Moschos celeberrimum esse proindetd de hujus vita, sstate et sanctitate pienius edoceremur, desiderare nos tunc iudiatcivander
;

cramentum hostem exspeetantes

intrepidi

eo-

rum

seque invicem ad mortem pro Christi amore tolerandam invitantes, capitis obtrunoatione vitam finierunt. Sed
g-ladiis

objecerunt,

ui snperiore annuntiatione piuribus cum adjunctis signari ; sed sive sit idem cum eo, de quo ad Maii

mus. Fatemurquidem, Theodosium

meminimus,

sive diversus, suffcit de transla-

eodem die, reassumptis miraculose capitibus Vesperas in honorem Deipara? Virg'inis in cho,

tione ejus superiora hicnotasse. Siinterim de tegitimoipsius cidtucerta documentanobis sub-

ro suaviter cecinerunt.

Ita

Chrysostomus Hen-

riquez,

quem
:

vellem ea addidisse, quie ad tem-

pus rei
ficerent
nicis,

gestee et

ad cultum comprobandum sufcertein Kalendariis Sanctorum Hiber-

ministrentur, poterit habere locum inter Sansupptemento Operis nostri,ubiabsolidum fuerii, inserendos.
ctos

deeaclasse necverbum occurrit.Pluribus rem narrat Bucelinus, ac contigisse ait sub Elisabetha AngiLv regina, notissima CathoiiSilvester Scotus

corum perseeuirice. apud Camerarium hoc

Nicolaum aiiquem eremitam Iladrue in Apridio xdteriori regni Neapotitani notatum invenio in Itinerario nostri Janningi, ubi supra altare expositum sit ejuscorpus, mortui in VigiliaAssumptionis B. MariiL', CUJUS nrcam in festo Assumptionis apcriunt, et corpus populo spectabile cxhibent. Manus etiampclle et siccacarne tcctas observavit. Quando et ubi vixerit quid </<-sse,

die,

utrum

colatur ut Sanctus, cupio aliunde doceri. Placillaaugiista Ferrarii auctoritate inter Sanctos

necdum computabitur.
Nonius Conchensis a Marietta
ctitatis obiisse dicitur

rit,

quandonam mortuus

sit,

qua auctoritate

cum

opinione san-

anno 14-77, atque hoc satis fuit Ferrario, ut ipsum inter Sanctos collocaret,

Sequitur in eodem ultimo loco Betta, ab aliis dictus Meniorum Apostolus, de quo etiam Dempsterus et Camerarius hoc die; ast hic pridem a Majoribus nostris pr&ier?nissus die xi Februarii, ut ibi vide,

Joannes a S. Guilielmo Ordinis FF. Reformatorum Discalceatorum S. Augustini in Itaiia obiit hoc die anno 1621, et octennio post formati processus varii pro ejus canonizatione. Ita noiatumest pridema nostro P. Papcbrocliio
,

ita exponatur ,doceri cupimus, priusquam tu in hoc opere locus concedatur. S. Lucii martyris mcmoria occurrii in apographis nostris Gnccis e Ms. Synaxario Sirmondi ac codice Taurinensi. Varios st/nonymos Marhjres jampridem dedimus in Operenoslro. llic autem qualis sit, frustra exnobis qusesieris, S. Oro.sium, de quo hoc diesermo est, ubt deS. Eusebio agimus, Hispanis vendicat Tamayus , tamquam pivsbyterum Tarraconensem, auctore Deoctro, quod satisdictum sit. Wilhelmus abbaa Viconiensis refertur in Natali bus Sanctorum Pr&monstratensium a Joan. Chnjsost. vander Sterre, taudaturquc maxime

qui

et 2)rocessus ipsos

repertum

est

enumerat;at nusquam hactenus, Sanctorum honores ei

coli

a munificentia in pauperes. Veltern ostendisset, ipsum ut Sanctum in prxdicia abbatia. Susanna

146

PR.ETERMISSI
Addit Hueberus fuisse ex Ordine Clarissarum a quo praeterea, sed dbsque titulo signantur. Gregorius de Neostadio in finibus Polonios a Turcis trucidatus Prancisca Maria et Beatrix ClarisScV prope Cartha.

Kalendario a BolSusannn aliqua ex nescto quo unde sit, tgnotum miht lando notata, quse aut
fateor. Tiberius I [ imperator a

Smidio celebratur ast aha

:

auctoritate opus est, ut Sanctis adscribipossit. Maynsrdus, apostolus etprimus episcopus Livonuv, merito laudatur ab Amoldo, abbate Lubecensi, cosevo in Chronicis

ginem.
Elisabetha Lopezia prope Villam
stella

novam

in

Ca-

Stavorum

lib.

7,

item a Crantzio Wandatisetib. 7, cap. 10; et Saxonise lib. 1, cap. 13, aliisque au~ ctoribus , etiam Baronio ad annum Christi

capp. 8

et 9;

Munnera vidua
S.

Tertiaria Lorcse. Simplicianus Mediol. episc. a Gatesinio non recte hoc die signatus est spectat ad xvi Augusti.
;

HS6, num. 20, ubi tribuit ipsi epitheton Sancti, quod non facit ille, quem citat, neque ullus, quocl sciamus, pauto antiquior. De sanctitate tamen ejus hic neutiquam laboramus; sed cultus argumenta requirimus antiqui et publici qualia non proferunt qui Menologiis iltum suis ad hunc diem inseruerunt Henriquez, ac Bucelinus; qui nescio quojure Ordinieum suo vindicent ; uti nec unde diem, aut mensein obiquantumvis eodem qaoque tus ejus hauserint die referatur a Castellano sed cum titulo Venerabilis tantum. Fulbertus <:onfcssor reperitur inter Additiones Cartusise Bruxellensis ad Grevenum si Carnotensem indicarevoluerit, is ad x Aprilis pridem
, ; ;
:

S.

Eberhardus seu Everardus, primus[monasterii Eindsidlensis in Nigra Sitva abbas seu restaurator, signatur hoc die inter Sanctos a Castetlano in Martyrologio suo universali, in Fastis vero monasticis Wionis, Dorganii et Menardi diversis diebus relatus; a Bucelino autem, ut notatuminvenies in Pr&termissis xi Martii, si-

gnatur xxn Augusti. Non solum diem obitus sed et cuttus incertum esse constat, quidquid etiam hoc die inter Sanctos Ordinis referatur a Mabillonio seculo v apag. 21-1. Narrat ibi, se in eo monasterio fuisse anno 1683; neque tamen ullum indicium exhibet, exquo conjicias, Eberhardi festivitatemannuam aut Offlcioaut Missa E
recoli, vel idlas ejus reliquias venerationi
sita, vel

expo-

prsetermissus est. Theodoricus coufessor quis ibidem indicelur, fateor me ignorare. Maurelianus, qui ibi sequitur, hactenus mihi inter Sanctos ignotus est. BB. Ansehnus de Thabor et Eustachius Hebron. Beatus Ansclmus Prior ordinis Caroieli in monte Thabor coenobium restauravit anno mccxii , in quo ip.se moriens ot sepuHusmiraculis plurimis fulsit, utrefert Sejrerus Pauli et Calend. SequiturB. EustachiusalterS. Brocardi discipulus, ex Carmelo in montem Hebron missus Prior primus Regulam S. Alberti a confratribus observari curavit.

demum aliqua

ejus referri miracuta.

interim ut sanctum jam pridem agnovisMajores nostri ad xxi Januarii, occasione S. Mainradi seu Meginaixli. De eo agere differimus cum Bucelino ad diem, ad quam
se videntur

Eum

pridem remissum diximus,

S.

xxii Aug-usti.

Bartholomsei Apostoli festivitas in aliquo

Ms.

Mortuumcivem

vitserestituit, obiens

circa

annum

mccxxi. Beatus colitur in Caleud.

Carmclit. Verba sunt Philippi Visitantini in Acie bene ordinata. P. Guilielmus 4t F. Joannes Arelatenses laudantura Marchesio in Diario Dominicano Joanncs a S. Maria M. apud Mea-

Reginse Suecise inventaest. Colitur ab Ecclesia et de eo agetur xxiv Aug*usti. SS. Abundius et Irena^us nescio cur hoc die collocentur in Codice Usuardino Florentino spectant ad diem quo de ipsis cum Romano agendum erit xxvi Aug-usti. S. Werenfridus S. Willebrordi in apostolatu zelosissimus socius signatur hoc die a Greveno, Motano, et muttis aliis Martyrologis passim, verum remittendus est ad diem quo apud UU trajectenses constanter Officio duplici cotitur
:

xxvn Augusti.
S.

Sergium Papam

titulo venerabilis

cum

in Japonia

rat Castellanus, quasi ignoraverit

ctariis Usuardinis et

3 Sauctus oonf, Scotaneti interrit Pi-

sauriensi

Titulo beati

mano annuntiari
S.

hoc die honoeum in au~ in ipso Martyrologio Rop

Jx Septembris. B.

Laudus Tarcntinusconf. Andrise in Aputia

Jacobus de Primadiciis conf. Bono
nise

donantur db Arturo in Marlio

Franciscano, et ulti-

Crescentii pueruli,

filii

Eushymii sacra

li-

psana

Roma

allata, asserit

Tamayus

honorilice

requiescere in monasterio Minorum Cselii montisin Carpetania, quodnon facile crediderim.

Laurentius a Fabriano conf.

apud

montem Alvemise
ti

in

Etruria

ma
in
ceo.

etiam

Quid de identitate illa dicendum sit examinaUturdie quo dictusMartyr colitur xiv Sept.
S.

Joannes Calag-uritanus conf. Tribuin territorio Palentino

Qyme-

Stanislaum Kostka e Societate Jesu nonrecte hoc die signavit Ferrarius, cum xv obierit,

ut

Christophorus a

Campo

basso Histo-

dicemus die sequenti, ad diem quo colitur

dum ipsum

remittemus

mi

in Apulia

xm Novembris.

Ursula aConoeptioue virgo

DIE DECIMA QUAKTA AUGUSTI.

1+7

DE
Sanctus hic

S.

MICHJIA SENIORE PROPHETA

alio

cum

confusus;

quisnam

et

cur hoc die detur; quid

j. P.

de eo Fasti; ipsius vaticinia.

S.

Micliaas

itos

extitisse
,

Michmas prophetas
;

/enior

juniorem alterum utrumque imperite confusum, invenies apudnos tom. i Januarii die xv, pag. 995, quando de juniore, qui sextum inter duodecim Prophetas minores locum obtinet, ibidem actum est. S. Michzem prophelae nomen hac die xiv Augusti invenio in Menologio Slavo-Russico Arabico-Mgxj,

alterum

seniorem

cinatus sit, nullo tamen ipsius scripto ad no$ transmisso; ille autem sub regibus Judte Ioathan, Achaz etEzechias.Sed hanc rem tractat safisfuse Tostatus in libri % Paralipomenon caput 18, ubi
queestione 23 quxrit quis
ibi est
sit Miclueas iste, de quo sermo. Distinguendus ergo Michwas Morasthites a Michcea filio Iemla. 3 Tomo i Januarii in Prcetermissis ad diem v Quod tttam ejusdem mensis pag. 235 S. Mieha.>as FUius lem- A'm flftnola, pvopheta et martyr ex Menologio Gr&corum io assignatur, sedin hunc diem xiv Augusti differtur. Ut itaque jam pridem datam a Bollando fidem liberarem, hoc eum die Actis nostris inserendum censui. Menologium Sirietianum hxc ibi memorat dicto die v Januarii S. prophetae Mi- E cheae de tribu Ephraim. Ad diem vero \xi Aprilis signatur ibidem. commemoratio prophetae Michaeae hujusne an alterius? In Menologio Basilii imperatoris jussu conscripto, acapud Ughellum tom. 6 Italise sac?'& Latine vulgato, diev Januarii admodumindeterminate etiam refertur,
l

ptio, Sirletiano, et alibi in nostris

apographis nec non in Men&is magnis excusis sed in memoriam revocemus censuram, qute apud nos loco mox citato Menseis istis inusta est his verbis Menaea Graecorum hunc (iniellige juniorem) habent xiv Augusti, sed cum altero confundunt, ideoque plurimis annis prophetasse scribunt;
Grsecis,
:

tamen (quod ridiculum

cisum.
1.

videri potest) a

Joramo

oc-

Mora-

sthi

b Erat, inquiunt, Michaeas Iorami filius, natus Borathae *, e tribu Ephraim, prophetavit que annos quatuor et octoginta praecessit nata:

lem Christi sexcentis et sex annis multaque fecit Achab reg-i Judae, a cujus filio Ioramo e medio sublatus est, suspensus, quod ipsius im:

quando

sic dicitur

Nonis Januarii commemora-

pietatem

et

Majoram reprehenderet. Mortuus:

tio sancti

que in Morathe sepultus est solus in terra sua prope coemeterium Enacim sepulcrum ejus no* tum est. At Menologiuin Miohaeae unius ex xn minoribus natalem statuit xiv Aug-usti ; alterius

(i

mus

prophetee Mielueae. Al distincte, dicapotius confuse, eum indicat elogium, quod

:

vero e tribu Ephraim v Januarii. Hvc ibijam pridem noster Bollandus. Iis vero quse dicta sunt de ejus ortu e tribu Ephraim , ac sepultura, refra-

ibidem continuo sequitur, hisverbis expressum Michaeas propheta Judams e\ lamilin Ephraim cum vehementius impietatem Achab reg-isobjurg-aret, quod eversis diviuis leg-ibus ac patriis institutis

daemonum

prajstigias consectarotur

alie-

gatur Cabnetus in prsefatione ad

:

Michmam

loco

mox citando nos vero de utriusque prophetze in unum confusi hic potissimum agimus, quantum
C
imperite in

Grxcn Mesua cttmjuniore syno-

nymo.

ad preesens nostrum institutum. Obtruditur itaque magna et crassa temporis hallucinatio in elogio citato, cum annis facile 150 po S t senioris Michsese mortem prophetarit synonymus Junior, prout ibidem Bollandus observat, et de quo noster Salianus tom. 4 Annalium veteris Testamenti adannum mundv&lS&^ante Christu?n dubium esse non 763, pag. 390, Illud, inquit potest, hunc Michaeam alium esse ab eo, de quo in fine tertii Regum actum est. Ille enim sub rege
estsatis
2
,

Achabo vaticinatus est, eique mortem suam praedixit hic autem sub Ioathamo. Mortuus est autem Achabus ante regnum Ioathami amplius cen:

tum
esse

quadrag-inta annis. Fallitur itaque Sixtus Se-

nensis

cum hunc nostrum prophetam ait mortuum centum annis ante Osee, cum tamen uterque

navita se regem, qui etsi SanctoesseL iratissimus, veritus tamen divinum judicium, atquc singularem viri probitatem a crede abslinuit , sed mortuo Achub, cum apud Joram filium eadem de causa vehementius offendisset, ejus jussu de praerupta rupe praecipitatus occubuit cujus corpus obvolutum a propinquis sepultum quidom fuit in patrio jo solo, sed prope commune sepulchnun. 4Parvum hoc elogium ejusdem est furfuris nasUUimcum superiore ex Menteis, et rerum confusione ^rator"plenum. Nam 1. Si Michaeas fuit Judteus, id J"X^ est, si proprie loqiti velimus, e stirpe Jitda, quo- h mart. modo additur fuisse o familiasew tribu Ephraiiii'^ Nam duse istte tribus locis omnino diversis habitabant de quibus videri potest Adrichomius in Theatro Terrm sanctee. 2. De confusione unius cum altero ex Joramo, supra egimus. 3". Proinde Achab cum Joramo filio, sub quo mortuus obtruditur Michmas, pessime hic etiam connexus,
,
: :

propheta testetur se tempore Ezechiae vaticinatum esse. Sed nec nomina nec patria nec tribus utriusque Michaeae sunt eadem, ut Hieronymus et Riberadocent. Exhis itaque satis et abunde perspicua redditur unius Michaeieprophetse ab altero synonymo distinctio-, de qua etiam agit Augusti-

cohasret mortis genus cum Menseis, brevitersupra meminimits.Cum itaque Bollandus hanc annuntiationem S. Michaeas tilius Jerula, pro4.

Nec

pheta et martyr e Menologio Grsecorum (vellem

iilius

nomen aliumve characterem

addidisset) rer

nus Calmet in Commentario litterali in omnes librosveteris Testamenti, tomo quiest de\u Prophetis minoribuspag. 321; ubi duos ponit prophetas Michmas, unum nempe de tribu Juda ; alterum filium Iemla, quorum hic sub Achab vati-

citarit, uti antea indicatum est, et promiserit eum hoc die, dandum, conabimur ipsius gesta aliunde eruere, duce ac prsemonstratore Saliano, qui has res ex professo tractavit, et superius a

nobis allegatus
5

est.

Ad annum

itaque

egisset de victoria,

mundi 3134 postquam quam Deus Achabo pollicitus

est,

Geitaeja$

us
toROM
etf.

DE

S.

MICHJ3A SENIORE PROPHETA

quia non prophetat mihi bonum, sed malum omni est autem Michfeas filius Jemla... Votempore cavit erg-o rex Israel unum de eunuchis, et dixit
:

JP

nw. 14 <?* 15 Misit, uigUftf, propheta... Sed quom prophetamP Utique non Eliam; sed proprio etiira nominc apobscuriorem aliquem
,

pellatus raisset. Existimat Abulensis eum fuisse Mimultos in ea esse chffiam filium Jemla.., aitque sententia,
in quibus auctor Historise scholasticae
et

cum Lyrano,

Hebraeis in

Seder-olam.

Ad

an-

Voca cito Michaeam, filium Jemla... Nuntius ei autem qui ierat ad vocandum Miclueam, ait illi En verba omnium prophetarum uno ore reg-i bona aununtiant quaeso erg-o te, ut et sermo tuus ab
: : :

vero 3135 Achabo propheta iterum victoriani pollicetur, qua occasione recenset laudatus Annalium auctor crebra Michsese vaticinia num.

num

Interea vero
,

Achahum

qui de

Dominus mittit prophetam ad imminente victoria eum red-

Quis autem fuerit innominatus hic vir Dei, ex Scriptura non constat. Hebraei in Seder-olam cap. 20 affirmant hunc fuisse Michaeam filium Jemla, qui apud Achabum quinquies vaticinatus sit, prout ibidem singillatim legipotest. Ad eumdem annum num. 15 narratur
dat certiorem...

Cui requia quodvivit Dominus Michaeas spondit cumque dixerit mihi Deus meus, hoc loquar. Venit ergro ad reg"em. Cui rex ait : Michaea, ire an debemus in Ramoth Galaad ad bellandum Ascendite, cunota respondit quiesccre ? Cui ille enim prospera evenient et tradentur hostes in
eis

non dissentiat, loquarisque prospera

:

manus
te
est, in

vestras. Dixitque rex

Iterum atque iterum

adjuro,

ut mihi non loquaris, nisi

quod verum

S in

At

nomineDomini. Vidi universum Israel dispersum wumuur ille ait

: :
:

propheta quidam jussisse se percuti, ex Reg. cap. 20 y. ohetseqq. Tunevir quidam de filiis prophetarum clixit ad sociumsuum iu sermone domini Percute me. At ille noluit percutere. Cui ait Quia noluisti audire vocem Domini, ecce
lib. 3
: :

et dixit montibus, sicut oves absque pastore Non habent isti dominos revertatur Dominus unusquisque in domum suam in pace. Et ait rex
:

nonne dixi tibi, quod non ad Josaphat mihi quidquam boni, sed ea quse prophetaret iste
Israel
:

recedes a

me

et percutiet te leo.

lulum

recessisset

ab eo

invenit

Cumque paueum leo atque

ibi-

mala sunt? At ille, Idcirco , ait, audite verbum Vidi Dominum sedentem in solio suo , Domini
:

percussit. ete.

Prophetam hunc,sicat observat

dem
num.

Salianus, Michaeum filium Iemla, Josephus

6.

aliique Hebrasi fuisse volunt, ut paulo ante retuli

exercitum caeli assidentem ei a dextris Quis decipiet et a sinistris. Et dixit Dominus Achab regem Israel, ut ascendat et corruat iu Raet
:

omnem

idem Annalium PropheLv percussio, et cur item Deus eam voluerit etc, qua ibidem legi
16 scribit

Deinde anum.

moth Galaad
et

conditor, cui usui fuerit

alter alio

possunt.

mino et In quo

unus hoc modo, coram Doait Ego decipiam eum. Cui Dominus inquit Decipies ? At ille respondit
?

Cumque

diceret

processit spiritus et stetit

vuticinia

Numero autem
;

19 et sequeniibus agit de

percussione Prophetse, qui regem ignotus cum parabola alloquitur de sententia insuper Achabi

contracustodemparaboLv,idemdeeve?ituejusdem non plane rei respondente; ad hsec de eadem regiapplicaia etc. I)enique ad illa verba lib. 3 Re-

mendax in ore omnium prophetarum ejus. Dixitque Dominus Decipies, egredere et fac ita. Nunc igitur. et prsevalebis ecce Dominus dedit spiritum mendacii in ore omnium prophetarum tuorum, et Dominus locuEgrediar, et ero spiritus
:

tus est de te mala. Accessit

autem Sedecias

filius

gum

cap. 20 in fine. Keversus igitur est rex Israel in domum simm, audire contemnens, et furibundus venitin Samariam, hsec observat Con:

Chanaana,
Per quam

et percussit Michsese
vi

am
?

loqueretur tibi
debis in die

fususutique

fuit,
,

qui

dum

maxillam, et ait transivit spiritus Domini a me, ut Dixitque Michseas tu ipse vi:

judicat alium, suo se

,

illo,

quando

ore condemnasse

ing-ressus fueris cubicuTollite etaiiande exP endm ~

:

ipsemet animadvertit

ac suo

se g-ladio jup-ulasse.

Mutatus a se

et tristis,

quo-

media victoriae tetitia et variis congratulationibus, lugubre nuntium mortis suae, cladisque suorum accepit. Indig-nabundus et furibunC dus in tantam ProphetSB loquendi libertatem, qu33
in

niam

lum de cubiculo utabscondaris. 9 Praecepit autem rex Israel dicens

Michaeam
civitatis,
,

et

ducite

eum ad Amon principem

,

est Josephi expositio

lib.
o tee o

8 cap.

8.

(Antiquitatum Judaicarum) Rex, inquit, libertate Prophe-

et ad Joas filium Amelech. Et dicetis Haec dicit rex Mittite hunc in carcerem et date ei panis modicum et aquse pauxillum, do:

nec revertar

in

pace. Dixitque Michseas

Si re-

offensus jubet eum in carcerem conjici, et vehementer ea prfledictione contristatus domum oserecepit. Corrigendus esttamen Josephus in
o

versus fueris in pace, non est locutus

:

Dominus

in me. Et ait Audite omnes populi. Sequitur deinde in Textu sacro, quomodo Achab secundum

isto

prophetra carcere,

quem de suo

adjecit,

ea

conjeotura irisus, quod tertio abhinc anno hic idem propheta ab Achabo in Ramoth Galaad profieiscente
in

Michsem propheliam occisus in bello fuerit. Rem gestam innectit Salianus anno mundi 3J38 et
,

oarcerem eonjici,

inter alia explanat verba heec sacra a Michsea prolata, quse aliquam habent difficultatem ni,

maleque haberi

mirum
eo dicta
hsec
:

Ascende
in

et

jussus
ttacris
terit

est.

vade prospere, et tradet eam

reg-is,

Dominus
;
.-

lu-

Rei gestse narrationem habet Textus sacer lib. 2 Paralipomenon cap. 18, e quo hsec excerpo Dixitque Achazrex [srael ad Joaaphat regem Juda" Veni meoum in Ramoth Galaad... dixitque Josaphat ad regrem Esrael Consule obseoro impreesentiarum sermonem Domini. Congregavit igitur rex IsraSI prophetarum quadringentos viros et dixit ad eos ln Ramoth Qalaad ad bellandum ire debemus an quiesoere? At. illi Ascende, in7
:
.-

manus
,

tamquam
licet

ironice db

uti videre

ibidem

Eg-rediar

et ero

num. 12. Deinde spiritus mendax in ore

omnium prophetarum
eg-redere et fac
ita,

ejus. Et dixit Dominus.... exponit contra Calvinum, qui ea impie deiorquet , ut doceat Deum opt. max. esseauctorem peccati, utpote qui preecipiat spiritui malo, ut Achabum decipiat cum hoc pr&:

ceptum

quiunt

et tradet
:

Josapbat

nnm,

Deus in manu reg-is. Dixitque Numquid non est hio prophetes Do. .

merapermissio, necprsecepto ullo opus fuerit; quse ibidem pluribus invenies num. 16.
sit

Notissimum

est illud Christi

Domini ad Judam

ut ab illo etiam requiramus? Et ait rex Israel ad Jo8apna1 Est vh ^ fi , umus

mm
:

quauere Domini voluntatem

sed ego

odi

eum,

Joannis cap. 13. V. 27: Quod facis, fac citius. Denique num. 32. Intellig-endum quoque monet Salianus, pseudoprophetas accepta clade ad mortem quaesitos, praesertim Sedeciam eorum
prin-

cipem

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI.

H9
CCTOBt

cipem, latebras studiose captantem, ut Michffias illi pra^dixerat ipsum autem Michaeam, ut veridicum prophetam vinculis solutum in g-loria fuisse. Porro quis et qualis fuerit Jemla, Michsege pater, de quo superius meminimus, kactenus non
:

Michsea propheta ad nostram pervenere notitiam; reliqua vero, quse ad eum pertinent, incomperta

J.P.

hactenus nobis sunt

; nec scimus ubi, quando, qua morte vitam clauserit, quamquam superius num. 3 dicatur martyr.

reperimus. Atque hsec quidem sunt quse de

isto

DE

S.

DEMETMO MARTYRE
IN AFRICA

Ex
CodicesLucenses apud Florentinium
:

Martyrologiis,
J. B. S.

itahoc die

annuntiant In Africa, S. Demetri cum sociis, contra quam codices alii Corbeiensis et Reginse Suecise, qui simpliciter scribunt In Africa, natalis S. Demetri, quomodo etiam legit Epternacensis , sed transmutata positione In Syria Demetri. Addit Florentinius Notkerum, Bellinum Maurolycum, a quibus etiam absunt socii, quemadmodum et a tot Usuardinis, qui in nostra edi: ,

tione recitantur. Sufficiat hodiernum Romanum In Africa, S. Demetrii martyris. Sanctum etiam
.-

signavit Petrus de Natalibus lib. xi num. 215, apposito confessoris titulo, his verbis Demetrius confessor in Africa xix Kaleudas Septembris dori

mivit. Vellem addidisset,

rit; at
S.

ex quo fonte ea hauseneque ipse, neque alius, quod sciam, de Demetrii hujus Actis aut gestis quidquamproe

didit.

DE

SS.

MM. FORTUNATO, EUSEBIO, TITULO

IN SYRIA

ET CONDITORE,

Ex
Gandara

Hieronymianis.
Vendera
Syrias, natalis SS. Eusebii, Siculi,

J. B. S.

Syriae in textu Florentinii primo loco refertur Fortunatus, quemadmodum et Corbeiensi et Reginee Suecise, cui Epternacensem male Demetrium supposuisse jam diximus.

tulo, Conditoris, Prospolami, Casti, Candidi.

pro TiQuid

In Venhera Syrise, Repetit porro idem textus sanctorum Eusebii, Tituli , Conditoris fet natalis Prospolini, qut ultimus ad aliam classem infra referetur, ut soli quatuor supra notati huc spectare videantur- non etiam tres alii qui in solo Venderasiri, pro Corbeiensi Ua annuntiatur
; :

sibi velit Gandara, Venbera, seu Vendera Syrise, frustra apud Geographos qiuvsivit laudatus Ftorentinius, neque nobis Operam lubet perdere, ut cum Notkero securius legerimus In Syria; non Aquileise certe, ubi Eusebius et Vincentius in ali-

quo codice cum Felice conjunguntur.

,

et Fortunato

perperam
p

DE

SS.

MM. EUTICIO, PAULO,

HERACLO, POSSESSORE, PARMO, DISSEO, HERMA, PROSPOLINO, PROSALAMO BERMIA, HERACLO, CUM TRIBUS,
INCERTI LOCI.

Ex

Hieronymianis
quo forte melius
legit

j.

n, 6.

Hanc undecim sorum cum tribus anonymis classem hoc die

Aquileise

Martyrum nominibus expres-

codex Rcgintc Suecuv,

ulti-

mum nomen effbrmans Beracli

bus prsedicari possit.

cum

tribus,

quam

cum

Felice et Fortunata non recte

,

codex Epternacensis ubi ceteri omnes exprimunt alibi, nullo certo loco assignato. clare
tribuit

lectionemprseferri favile patimur, decetero nihil alibi invenientes quod de Sanctis hisce Martyri-

repeti,pro Notabis e^'am,Heraclum seu Heraclium

M<;

150

ACTA SANCTORUM

DE
J.P.

S.

EUSEBIO MARTYRE
IN PALvESTlNA

Cultus e Martyrologiis
celebrior S. Eusebii presbyteri

ScbMaxi-

UUNO.

Longe quem

Romani,

avelli voluit et viudicari capitaliter

hoc praecepit.

hodie daturi sumus

est,

Romano, memoria

cum Martyrologio quam S. Eusebii mar-

Ea tempestate Eusebius quidam mente placidus,

religione Christiauus
,

saepe'hoc orando

nomen

tyris in Palsestina. In Thesauro nova anecdotorum, quem Edmundus Martene in lucem edidit, tom. 3 a col. 1C49 proferuntur hujus Acta hoc
titulo
:

implorans, audientibus locum calumnia? dedit. Ad prsesidem fides intimatur, crimen exponitur, edocetur oratio
,

quia Christum
:

sa^iius
Si

invocabat.

Passio S. Eusebii, quse est

xix Kalendas

Quo
es
;

exhibito, Maxentius ait

sacrifica
,

Septcmbris. Hsec

dum

ibi legissemus,

publicum

ne

cogaris.

mandati memor Eu&ebius respondit

:
:

ejus cultum diximus stabiliendum e Martyrologiis, priusquam cum aliis hujus diei Ccetitibus hic adscriberemus. Annuntiatio in Hieronymia-

Amplectenda lex

illa est
illi

qua3 ait

Dominum Deum
Longe itaque
et lex divina,
est,

tuum

adorabis, et

soli servies.

distant inter se

mandatum homiuis

nis a Florentinio editis est

iis

distincta seu, si

quia ilud temporaneum, istud asternuni

maxime

mavis, confusa characteribus ut in ea Eusebius a nostro diversus relucere videatur. Sic enim ea habet Iu Vembera Syrise natalis sanctorum Eusebii, Tituli, Conditoris et Prospolini. Videri interim possunt quse Florentinius in hanc annuntiationem observavit. At magis perspicue hodierno
:

cum

scripta Dei

manu
:

lex ista processerit, et vestra

mandata nec ab homine scripta sint. 2 Maxentius dixit Aut sacrificare jussus es, aut puniri tuum est elig*ere quid sequaris. Eusebius
ipsa hominis
:

frutira tcnl<i

^rverbis

respondit

Erras

praeses

si

te

sapere asstimas

nostro martyri conveniunt alise, quas huc transcribimus. Inter auctaria ad Usuardum a nobis illustratum, die xv Augusti e codice Centulensi

dicuntur ista
tyris.

In Palestina, saneti Eusebii marIn Palestina, sancti Eusebii

decollati.

Deinde ex editione Lubeco-Cotoniensi hsec

:

ibident recitantur

etiam habet Maurolycus eodem die, sed non addit martyris. Ab itlis dissentit Grevenus, qui addit tituIn Pahestina sancti lum presbyteri hoc modo
martyris,

pro

Christo

Eadem

Eusebii presbyteri et martyris, pro Christo decol-

Undeautem Grevenus addiderit istum titulum,nec est mihi promptum dicere,nec gratiosum
lati.

quidquam. Quid lapide vilius ? Quid simulachro ignavius? Quid ligno fragilius? Haec qui pracipis coli, quam sis stultus ag^nosce, quse nec sentire quidquam poterunt,nec moveri ministerio destituta cultoris. Maxentius dixit Durissimuni est Chritianorum g-enus, quibus dulcius est perire quam vivere. Eusebius respondit Impii sunt pagani, qui luce contempta, tenebras sequuntur etnebulas, nec aspicere possunt quid colant, quidve coutemnant. Maxentius ait Si patrem me tibi natura pra^buisset, obsecrationem tuam jugfiter quod postulabam impetrare meruissem nunc honore deposito, cum omni auctoritate prassidis, malo tamen persuadere quamcog-ere tu vero durior factus es dum rog-aris.
: : :

admittere prsesertim quia Passio S. Eusebii et additiones ad Usuardum, quas citabam, eumdem non habent. Quandoquidem vero hse circa genus mortis, diem cultus ac nomen Martyris conveniunt cum Actis, (quidquid sit de modica unius diei differentia, quce eisdem prsenotatur>
,

Irascendo pronuntio, Sacrifica ne tradaris incendio. Eusebius respondit Me nulla hujus cura sol:

licitat.

Scio

enim grande praemium immodicis his

esse tormentis.

ut dictum est) putavimus

eumdem in his ac in Martyrologiis Sanctumrelucere. Ceterum eadem Acta secati posuimus iltum sub Maximiano.

His verbis Maxentius incitatus, distendi ejus et immites circa latera desudare carnifices. In quibus malis hoc solum dixisse Eusebius fertur Domine Jesu Christe, tu
3

membra equuleo jubet

p
c tormentis

utcolaiidola

me

serva, sive
si

sumus,

enim vivamus, famulorum memor

:

sive

moriamur,
dig*naris.

tui

esse

Cui

preeses probata constantia subtrahi

ACTA
Auctore anonymo,
edita in Thesauro

tormenta man-

davit; et ait ei
crificiis

Nosti senatus-consultum de saconstitutum? Eusebius respondit Prssce:

ptum Dei non potest humana voluntate superari. Tunc iratus prseses tradi eum jussit incendio. Dixit
ei
:

Vides quia

leg-es vobis datas

senatus-consultum

novo

anecdotorum

apud EdmuncoL

rescindit?

dum Martene-tom. 3 a
e
Sunrdis

1649

Ms. S. Audoeni Rotomagensis.

,

11

Tmperantc Maximiano
crcdulitate mentis

Maxentio
prsside

Ahostinte provincia; praises,

Maxentius quidam Pain jussum principis

:

non leg-iwn timore ductus, sic ad circumstautes fertur locutus mandati regis

memorea
cultu et

ease uos convenit, qui Christi nonien

4 Hoc Eusebius audito, ibat securus ad flam- SuamquoCui eg-redienti Maxentius ait Pertinaci ani- qwimptra mopergis ad mortem superfluam, muta aliquando ""' sententiam Eusebius respondit Si imperator hoc jussit, ut contempto Deo metallis serviamus, rog-o ut intromittas me ad regem. Maxentius ait Serveturin crastinum et mature ipse perrexit ad regem, et ait Mag-ne imperator, seditiosum hominem, et, quod est gravius tuis legibus non

mam.

a
,

Uominum memoria, minitando poenam

hodieque repetit, deos non esse quos colimus, nec aliquid habere potentije
:

parentem

reperi, qui

denique

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI.

^

151

denique non

sacrificat,

sed tantum ipsos

sacrifi-

cantes horrescit. Imag-inem quoque tuam adorare contemnit. Quo audito, ait imperator ad praesidem Meis hic rebellis iuducatur obtutibus, Tuuc
:

nescio quis propter assisteus dixit

ris,

flecteris

Si eum aspexeejus sermonibus. Ait imperator Ta: :

lis est,

te

ut me inducat et mutet ? Et praeses solum, sed vulgus omne convertet. ejus aspexeris vultum, sequeris etvotum.
5

ait

Non
si

Nam

interponti

awtorilaleiu.

imperator jussit eum adduci. Quo advenienti intuebantur omnes nitorem vultus oculorum gratiam et ad similitudinem deductae lunae gratiam incredibilem capillorum. Sic incessit , Deo donante compositus. Statim et vox e caelo ad eum missa intonuit
,
,
,

Sed

resistenti-bus cunctis

meminit. Impe- A. icnm. nec ulla , rator ait Egredere, et Senem hunc, ut jufltitia prsecipit eg*o enim hujusrei audire festina judex esse non possum. Egressus ab imperatore Maxentius tribunal ascendit et exhibitum ad se Eusebium saerificare mandavit. Eusebius respoudit His ego non sacriticabo, quos nec a\iditum constat habere, necvisum. Maxcutius dixit: Sacrifica, si vis vitare tormenta vel etfugere iestinas inccndium; neque enim te potest a pcena eximere ille quem metuis. 7 Eusebius respondit Nec ignis me ab hac JWmtowro sententia potest revocare nec ferrum; proinde lruncahir capUe tu corpus infirmum quamdiu volueris crudclita-

majores nostri
:

gons

'

le dilacera.

Ceterum anima, qu;e ad Deum

laxletur.

pcr-

Fortis esto, Eusebi

et

ex hoste victoria.
et

nam parata tibi est corona, Ad quem respiciens impera,

tinet,

tor,

sic locutus

divinum quoddam in oculis ejus intueus, est Senex quid ad me veneris re:

primis eunabulis usque ad hanc aetatem hac lege persisto. Lapides ct lig-na scio aedificio deputari solere, non cultui tu vcro salutis ignarus ad prrecipitia festinaa, et lapidi
.

non

sponde, ne timeas.

Quo

tacenti
,

rumpe, ad

interrojrata responde
;

ait Silentium quia salvum te

;

Si ab homine aalutem spero, a Deo jam sperare non possum. Si B sis enim potestate praestantior, aequa tamen nobis est mortalitatis conditio vel natura. Ceterum ea

csse cupio. Eusebius respondit

committis gravia peccata. Uis aucaput ejus jussit abscindi. Tunc Eusebius sono vocis ad Dominum clamavit Domine
illi

quem

colis,

ditis prasses iratus,

quae paulo ante praedixerain tuis,

ribus,
,

imperator, au-

sed irrilg

conntu.

Christianus, neo non neg-abo. Hoc sum possum adorare, nec ligna; Deovero quem cognovi, et expertus sum, parere festino. 6 Ait imperator ad praesidern Quid mali sentit, omnibus imparem ? colit Deum quem dicit si Maxentius respondit Noli deeipi' imperator iunec enim hic Deum illum asserit victissime quem putasti, sed Jesum nescio quem, cujus nec
lapides
:

Jesu Christe, gratias virtuti tuae ago, quod et me inter ceteras oves probare dignatus es. Et sta- E tim divina vox sonuit Nisi dignus essesad aulam Christi, sedemque justorum non fuisses dignus admissus. Is juxta scriptorum ordinem genu posito et decollatus, gloriosum et felicibuscxpetendum vitae munus implevit, statimque exutus labe terrena, grato commercio ad caelestia regna transivit. Maxentius vero, qui tam obstinate iu ejus exarsitexitium, excruciatus poena multiplici, necscculo potuit placere, nec Christo.
:

DE

S.

MRCELLO

EPISC.

AC MART.
i.P.

APAMEiE IN SYRIA

COMMENTARIUS PR^VIUS
I

Apamese
ria;

notitia

Sancti patria, parentes, vita

secularis et forte solita-

munus

episcopale

magna cum laude administratum, communicatio

P

cum
Anno
ccclxxxix VBL CIRClTER.

Martyribus.

pamea, urbs Syrise

summa

nominis

cele-

Ajiamra
lustratur

il-

8, pag. 33 ubi hsec traeditionis Gronovianse anni 1693 Hanc (Syriam) nobilitat Antiochia.. et Laodit

A
_

britate claruit, teste

libro 14

Ammiano Rerum gestarum cap.

,

Marcellino

ut multarum Syriffi urex Macedonia petitum bium. Secundum Strabonem Orontes Apameam apud Plinium viciuus est Marsyas. praeterfluit uter nomen Axii acceperit, quod VailIncertum, Nelantius Oronti HarduinusMarsyae vult tribui.
,
:

dicia et

Apamia, itidemque Seleucia, jam inde a Syprimis auspioiis florentissimae. Postquam vero
seria in duas divisa est partes, Apamea Syrix sicut videre licet in cunda> fuit facta metropolis, Geographia sacra Caroli a S. Paulo pag.ZM pos-

que error

est

Sozomeni

sed

nummo

etiam

id

nomen confirmatur, cujus inscriptionem Grsecam est, ibidem subjungit. Quod certior in hoc Strabo

Apameam

ab Oronte adlui

quam

Plinius

qm

terioris editionis.

Sozpmenus ab Henrico
lbpag.
725,

Valesio
sita est.

illustratuslib. 7 cap.

ApudSyrosaif,

cives urbis Apameae,quae ad

Axium fluvium

agrum tantum Apamenorum quam ab Nazerinorum tetrarchia, non sig-nificans flumen accedat, verosimiliua prope ad urbem id taniquam nobilioest, Orontcm a Maeedonibus,
rem

ait dirimi

Marsya

Hunc alii coltocantad fluvium Orontem. CellaVlpag. 255 rius in Notitia orbis antiqui UbS cap
de Seleucia ad
agens, Hinc, inquit, in oret Martum jacet Apamea, 'Att^ew prope Orontis syae coufluentem. ea effatus, ad verba Sozo2 Plura deinde de a nobis prolata gumrit pag 256 mem continuo nomen Quisnam hic Axius? Ac respondet esse

Belum

Nam ipse in Macedonia fuit nobilissimus. Jacet autem inter Antioclnain Grtecis estdignus.
Austrum ad 50 (ad 65 ad Boream et Kmesam ad graphico) mil. ponitur a Ferrario in hexico geo Baudrantii, 40 mil. pass. pass. ex supputatione
dietat a
3

fiuvium, fuisse

Axium adpellatum,

quia hfo

variii notitiii

mari Syriaco in ortum.

et

Urbem porro hanc

rexit episcopus

S.

Mar-

23

colles.

Augusti Tomus

III.

L52
AtCTont

DE
et

S.

MARCELLO EPISC MART.

plura congerit apographum nostrumParisiense
sed dicta
6
;

oellus,

J.P.
huic prv/uli

virtutum suarurn, quibus egregie fuit Etenima Theodospicuus, radiis illustravit.

D
Furtmoirj " ,om Jun.
'

modo

sufjiciant.
;

brevissireto Historim ecclesiasticx lib. 5 cap. 21 rp. 5. Marquantuni laudatur, quiutirflitu Joan- moquidem hoc dicto nis succt$gue Vir undcquaque pnrstantissinius fuerit; item

Sanctus noster matrimonio junctus fuit

de

eius

Sozomenus ita loquitur pag. 726 occasione auctorum caedis per martynum itti

namque

filiis

ac a~

tor.

Vir plane divinus, et juxta pneceptuin Apostoii, spiritu fervens. Successit Joanni, qai anno Christi
381 interfuit concilio cecumenico Constantinopolitano, sicut videre licet tom. 2 Conciliorum apud

illateeCqui postquam processu temporis detecti sunt, filii quidem Marcelli mortem patris ulcisci

forttmc

ubi inter episcopos, qui ad illud concilium convenerunt, eidemque subscripscrunt, signatur .loannes Apameensis. Theodo-

Labbeum

col.

955,

cupiebant ; verum provincife synodus id prohibuit sequura non esse censens eara ulcisci mortem, ob quam gratias Deo ag*ere oporteret tum ipsum mortuum, tum filios ejus atqueamicos. Quod
,

retus

autem

loco citato,

Jam

e vivis, inquit, ex-

cesserat

Joannes

Apamensium

episcopus..

Ejus
his

autem

loco ordinatus fuerat Marcellus.

Verum

obitcr pramiissis deS.

Marcello, vita ejus ac res

se habuerint, e docu-

autem titm solitarite institutum amplexus fuerit, quodque vel ab ipsis ejusdem primordiis seu rudimentis non mediocrem in rebus agundis de se concitaverit apud synascetas commendationis laudem,illud est argumento, quod a duobus abbatibus,quamquamrecensessetsolitarius,adS.Epi-

in ea gestie

quemadmodum

Patria
vtta

tjlli,

mentis, quse ad nostrampervenere notitiam, erua?nus incipiendo a solo natali. 4 Men<va magna Grmcorum impressa e Cyprio-

phanium missus fuerit, prout discimus e Prolegolibros ejusdem sancti Epiphanii Contra h&reses tom. i editionis PetaviancV, si is qui ibidemnominatur^sitsyyionymushicnoster.Nostrum

menis ad

egngic

rum nsu aor tum

i i

esse

ipsum referunt. Martyrium

pnructa,

GrcVcum ecodice Ambrosiano,cujus apographum habemus, et de quo postea dicetur pluribus, haB IV;: kvnp .(jiv 6 y.Xnvb; ovtoc e<a,.., bet ista cujus tacuna videtur sic suppleri posse icopu&uzvoc, Inclytus hic Vir e Cypriorum vfaov ut sensussit insula oriundus. Et vero ibidem civilem egit mag-istratum, sicut dtcta Menzca memorant, creditaqne illi est ejusdem administratio, in qua ita se gessit, ut oranes raperet in admirationem cum propter pietatem tum proptor studium singulare, quo rom publicam moderabatur. Ast insignem viLv ejus rationem altius repetunt ac pluribus describunt tam exemplar Ambrosianum Martyrii, quam Ms. Vita e bibliotheca regia Pariensi. Ms.
:
:
:

hunc esse ut assereret Tillemontius, nihil in promptu habuittom. 5 HistoricV imperatorum in TheodosioIart.bH pag. 327, et Monumentorum ec- E ctesiasticorum tom. 10 in S. Epiphanio art. 10 pag. 507. At vero quamquam id e solo nomine extundi non possit quia tamen ratio temporis identitati isti, ut ita loquar, favet et quia prgeterea provincia Cypri , ad quam mittitur, congruentiam aliq\uam superaddit, e qua utpote superius dicebatur oriundus quid vetat cum aliqua verisimilitudine supponere, quod idem ipse fuerit ? In isto ergo supposito precedens animadverto sequentia. Cur, quando, a qaibus S. Mar:
:

enimAmbrosianum
ay.x
y.c/.l

tradit ista
r,
t

'Y<p'
r,v,

wv dvayopivoc,
nc/.7av
VJX.I

naidzvo{j.zvoc.,

npoo-r y.ov

zmuzyvwknl
v.xl
t/\-

">; $ir]vvz

znaivzrhv

o>.(jzrr,v,

oj

fr/.ivTx dz

riJs

adeumdem ablegatus sit, accipe ex epistoqucV ibi habetur e Grseco Latine reddita, et hoc titulo prsenotata Epistola anno Diocletiani xcn, Valentiniani et "Valentis xn, Gratiani
cellus
la,
:

vm

(7ck

zr'.)v

yocf.aij.a.Ttnv

imp&ztro. XaipovTEq
tntl
v.ai
'

toivvv
r,<7av,

ad

rouroti; oi tovtov Tiy.ovizc,

tmv 7ri^avv

Epiphanium Palaestinum Eleutheropolitanum scripta qui cum olim monasterii, quod in Eleu-

nlovT^ v.oiJ.WTMv
y.oouiv.f^ os;ao~0t

fiaSil,

r.po;
dr,

a;io^aruv avTW
KOt
[jzyio-Tr,;

5tlv v.tXTrivdyv.x^ov oyv.ov

vf,

doyr^
tjvfj.-

theropolitano agro situm est, pater fuisset, hoc tempore Constantia?, quae urbs est provincise Cypri,

^vr,v

r\v

tva

fw nxTptv.wv
fiatjthy.f,;

episcopus

fiovhtiv
fovtjsfjii
/\wc, iv

uTrpo7rTy)5
Eig

yayp,

xarsi;aro,

v.z-

ris et

est, ab Acacio et Paulo presbytearchimandritis, hoc est monasteriorum prae-

toxjto

npo^allouivr^ avTOv. Kat

vai

tea

v.a-

positis in

avrr) dixnpztyac,,
l

nav

et

rt

dUotiov OzapzvTMc,

Syrise

qua postulant

regione Carchedonis, et Berosoe, Coeles ut adversus haBreses scri,

ix*J.zfcTr tja;, iv
\

KvyyTZ vai

u.ZTp<$

tovtq taffra3-^-/j<7ac,
uipzt,

beret,

cum jam

xai TOV por.f.v

ilinlr&z, xai

r.dvTx;

r$ npinovTi /aptffa^evo; vnzpayxnxv avTbv

fiiou,

nxvTac

susciperet,

a multis insuper rog-atus, ut hoc atque, ut ita dicam, coactus fuisset.

znzitjt Kod p.d-

htjTx
rr,c
r
ft

T-f)

v.xOapOT^Ti tov

nai

tm tov

zlzoc,

rro ti

yAuTDis
)

virtuti-

t&h '*< *' raireivy t/,; ^povr]uxToc. Qu lV Latine sic Verto A quibus (subintel:

Scd antequam progrediamur ad verba epistolcv, notanda quecdam sunt de ratione temporis.
7 S. Epiphanius Panarium seu librum adversus hiereses aggressus est anno Christi 371 in ejusdem quippe operis exordio num. 2 notaturVa:

vi(a7ti

egU

blfl rsi>i
filrt.

hgo parentibus, nam lacuna hic iterum occurrit) educatus simul ac institutus, omnom prout erat convonions, laudjibilom virtutem dilig-enter exercebat nec voro minus litterarum notitiam excolcbat. Parcntcs igitur ipsius his g-avisi, quoni:

am

erant illuatresetampUsaffluebant divitiis,

eum

quoque ad dignitatum decus perveniro coog-erunt, imo vero maximi etiam mag-istratus .secularis zo-

annus xi, Gratiani vn, qui Valentiniani etVatentis annus xi anno Christi JJ74mense Februarioca>ptusest sicut observat Pagius in Critica Baroniana ad annum 375 num. 10. Consule Baronium ad annum 374, ac Petavii
t

lentiniani et Valentis

nam accipere quam ne paternorum rum contemptor videretur, assumpsit,

:

consilio-

impera-

toris

in

mandato huc ipsum promovente. Et certe eo munere eg-reg-ie exoellons, et quidquid erat

justuin o\ divino prmscripto exercens, nee non in statera ac mensura illud disponens,

Animadversiones in opus Epiphanii, quod ipse edidit tom. 2 pag. 4. Quando igitur S. Marcellus fuit missus ad S. Epiphanium operi is , suo tunc manum admoverat, utipatet e characteribus temporis supra dicLv epistolx pr&fixis qui concurrunt cum anno Christi 375. JVam ille Va, ,

lentinianiseniorisacValentisexstititduodecimus;

que

in

eam

inolinans partem,

qua?

momentumcum decoro

consentiebat,

stuporem rapuit atque ad amorem sui convertit, potissimum vitaa integritate eo accedente, nec non misericordia? sermonisque suavitate ac demisso de se sensu. De viiHutiin

omnes

postquem annum nonpotest differri tegatio qua de nobis sermo est, cum eodem anno mensis Novembris die xvn Valentinianus extremum vitx
,

diemctauserit,sicutapudchronotogosnotissimum
estj

necantediem xvn Septembris ejusdem*xnni

famosa

bus, quibus in vita seculari fulsit S. Marcellus

375, quia Diocletianus declaratus est imperator amio 2S4, a qua epocha originem duxit

mra

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI. ecra Diocletianea. Vide Baronium ad annum batur. Postquam istum, Tillemontium Historuv imperatorum tom. stum adducerent
4 art. 2 pag. 5, et
i

153

Pagium in Critica Baroniana tom. ad an. 284 num. 4. Jam vero si ab isto anno pergas ad annum 375, habebis annum Diocletianese seree 91, dicto die

misissent cives, qui Yirum juquasi pro alia quadam Utilitate,

iOCTOHt

J.P.

sed revera ut magnm huic oivitatis praiosset, cujus utique decebat hujusraodi esse pontificem ; indi-

cant

xvn Septeynbris comcurrentem

,

ptetum,

et

annum

ei hoc neg-otium, ut exsecutioni mandetur... Persuadent simul t-onsecratur ab elcctis altaris

:

92 exhinc

con-

ministris

venienter ad inscriptionem epistolcV,

Christi g^rex ei committitur, ejusdem.

quam supra

dedimus.
iolitnriain

His prtenotatis, audiamus quidnam epistocitabam, ad propositum nostrum contineat. Sic ergo S. Epiphanio scribunt Acaciuset Paulus archimandritcV Quamobrem cum Marcellus, commuuis nostrum omnium frater, tantae fa8
la,

que fit pastor bonus et non mercenarius adducit greg-em ad gramen fidei, et ad aquam bene deducit requietis
:

quam

lupos ratione
g-entiliurn

pra;ditos

arcet

et

funda

superstitionem e mediotollit delubra eoruin humi prosternit divina templa cum fervore excitat, eratque urbi omnino
:
:

fidei

omnem

gratusac perquam amabilis. Dehis vide inferius

mse inag-nitudiue stimulatus, ad te pietatistuae desiderio traheretur, idemque monasterio nostro esset adscriptus
;

num.
11

13.

hominem

nacti, qui long-inquitate

tanta itineris nostra vice fungeretur,

et tironera
;

rudem adhuc

huic ipsi peccatori^n omnium videli cet nostrum postulationem ad te Christi discipulum perferendam, paulo eam quidem audaciorem mandavimus. Petitionis porro nostra? sumraa
haec est, ut qua? nonnullis fratribus dixisti,

Porro Virum huncsanctissimumnonmodo spiritu ferventem, qurd supra dicebamus, sed etiam martyrii cupidissimum fuisse, videlur ex eo colligi posse, quod studio singulari erga Martyres afficeretur scribendo ad illos, ac necessitioUnis vinculose cumeis colligando. Audiamus Theodoretum superius allegatum Nara et ad invictis:

Communicatperlutera*

ea ad

B nostram

institutionem impertiri non graveris etc.

conficitur, S.

Ex

dictis itaque

solitaria tirocinio vacasse

Marcellum vitas anno Christi 375, sua-

que ad S. Epiphanium legatione fuisse tunc functummensibus Septembri, Octobrivel Novembri; quamdiu vero deinde vitse asceticse institutum continuarit, tametsi non est mihi promptum prsecise definire; quid prohibet tamen supponere,in eo ipsum perseverasse usque ad suum episcopapromotas
nd episcopa-

simos Martyres scribere, et ab eisdem litteras accipere consueverat. Titlemontius Histornv impe- E ratorum tom.. 4 in Theodosio I, art. 58 pag. 327 scrupulum hic movet dicens, muttos quidem sub Valeyiteexstitisse confessores, scd nutlos se nosse

tum, de quo mox agendum est. 9 Ms. nostrum e codice Ambrosiano postquam
exposuisset dignitatem, qua Martyr noster in seculo honoratus est, et de qua dictum superius num. 5, de ecclesiasiica subdit sequentia 'AXXa
:

um>

rauryjy
Tv?;

r/)V

xpyjiV

'h

ptt'wv

Travrw; dtzdzcxTQ xat ai'a.

'ATrafAEta; yz 6

loybc. TTpoefoo; Trpo/etpt^erat xai

ov$' oia
<ptXet
y'z

sub eo MartyresprceterEusebium Samosatenum At respondemus, si hunc dumtaxat Martyrem sub Valente novit Tillemontius, nullum novit, si stricte loqui volumus nam Valentem obiisse die ix Augusti anno Christi 378, notat in tabula chronologica ad calcem tomi mox designati pag. 832 Eusebius autem Samosatenus missus guidem ab ipso in exsilium fuit circiter annum 373, secundum ea quse habentur apud nostom.w Ju~ nii, die xxii, pag. 241; sed occisus est post mortem Valentis anno videlicet 379, ex eodem tomo nostro addictum diem, quo ejusdem Sancti Acta
: : :

(JicJacTxaXo;,

ov% arrXw; ourw;,

ytvenOai
Ttpo roii-

rof; ttoXXoi;,

'^? w

dz y a ^ Kpiffei 0eoG.
-

Tou

rou rov vm.

(3t'ov

aTrOjUErpyiffavro; 6 aEto; ETre^yjreiro

:w Spo-

edita et illustrata sunt. 12 Nidlum itaque novit, ut iterum hoc dicamus, Tillemontius Martyrem sub Vaiente , si

CU

Mar

tyritnw.

Kai

ttoXXwv aXXw; Xeyovrwv xat aXXwv erpw;, rov

6

MapxeXXcv
ev rof;

loyoc, exaXet. IloXu; yz 6 \6yoz. MapxeXXou

aTravrwv yzilzo-iv , 6 MapxeXXo; zXzyZTO, MapTr}c,

xeXXo; vixouero,xparouffy];,
e7Tt

ovv Q-up.cppovou raury]; ouru ^cpou

xai

0o;

T
<7uf/i{>v]cpo;

rjv

(ovdz

yz av

ei;

ju-tav

yvwfjtyjv

gvvyjIQov

aTravre;,
oi

ei

[xr,

tovto

w)

irifj.-

preeter hunc non novit alium. Sed nos tom. iv Maii, die xvm, pag. 170 novimus sanctos marTheodotyres Constantinopolitanos Urbanum rum, Menedemum, et lxxvii Ordinis ecclesiastici viros sub Valente vivente ac jubente passos anno 370. Noverat item illos ante nos Socrates lib. 4 F
,

tLavre; ayoutrtv t6v Atxatov

j

ryj?

ttoXew; xcct aXXyjv [xzv

HistoricV ecclesiasticse a Valesio editse cap.

16

rtva dr)5zv xpziav to o

ryjv,

aXy]Se;

xara

rrjv

peyaXyjv rau-

pag.

227, ubi

rem gestam

refert,

xai

v;;

eirp7rev etvat rotourov

ao/iepea, yvwpi^oucrt
rhtJouo-t,
6'
"

ipsiuslib. bdescripsimus toco

quamet nosex modo altegato,Noipsos

rou-o izpdy^a Trpo; tov zyyzipr&tv ....

6fJt&>;

verant eos

aiii,

quamquam non ita distincte

Socy^ates, sicut

^etporoveirat Tiapa

rwv
*

exx-pir&jv

rou (jr.aaro;

memorarint, quam

ibidem in no-

ry;v

XpiaTQv

7rot'uvy]v 7rtffreurat

xat ytverat raury];

7rotuvt'ov

ttoi-

UTjy

xaX6; xai ou
Trtffrew;
*

y:to-0coro;
ecp'

knavayzt to

ettV

stro opere lector inveniet. Quid, quod ipse eos alibi norit Tillemontius : nam in Valente impe-

yX.oyiV

xai

uiJwp rpcpt xai odriyzi

r/j

xaXw;

avarrauffew;

rpeTret

rovq voy]rou; Xuxou;

Troief Tr\v

fftpevcJovy?

rou nvzvfj-aToc, Traaav exTrocJwv

ffxstav

eXXrlvwv
*

%prr

reuevy)

rourwv

ei;

EO^a^o;
viv

xarao-oa
ry;

3-tou;

ratore tomo citato art. 10 pag. 07 tractat de historia dictorum octoginta Martyrum ecciesiasticorum, quos idem Vatens morti addixit, et citat locum ipsum Socratis, quem nos pautlo ante desi-

oi'xou; avzyzipzi

Gepptw;, xat oXw;

rroXei ro0r;ro;.

xai

zn-ipao-Toc..
:

Hxc autem

sic

latinitate dona-

mus
mes optimi paaio?is
parlts im-

gnavimus, addens diem cultus v Septembris, quo exstant in Martyrologio Romano. Atque hcvc ad scrupulum Tillemontii mate fundatum plus quam
satis.

19 Ast hunc magistratum (secularem) major omnino ecclesiasticus ) excepit, ac dignitas. Sapiens namque hic Vir Apamese prassul ac magister deligitur non pervulgato more, nec quemadraodum multis evenire assolet; sed suffragio acjudiNam ejus decessore vitam emenso, qui
(

&D
*n

cio Dei.

multi sic, soliodig-nus esset inquirebatur. Dumque sermo Marcellum vocabat. , aliter alii dicerent ore multus de Marcello erat Ouippe omnium

sermo

Marcellus

dicebatur

Marcellus

audie-

15*
iicroRi
J.

DE

S.

MARCELLO tempus,
Graor

EPISC. AC. MART.

pag. 278 editionis Parisiensis anni 1630, ita voab Aparaea. cari convallem decem milliapassuum aliade sanctonostro Athleta expendenda At nunc
nos vocant.
I)

P.

II.

Martyrium

ejusque

publica
cis

veneratio e Fastis
Latinis
;

ac

an

Martyr hodiver-

diernus ab alio
sus
,

synonymo

Acta.
tam inveterata erat Apameensium
,

Tanta
tlum in de-

et

$mundo
Juvis tem-

pio occupatur.

ut maerga idolorum cultum superstitio sculo prorsus atqae imperterrito opus fuerit pectore ad eam abolendam. Nam, teste Theodoreto antea citato, Venerat... Apameam Cynesius prsefectus prsetorio Orientis, ut ibidem destrueret temptum Jovis , duos secum tribunos habens, cum militibus qui illis parebant. Ac populus quidem
inetu inilitumsecontinuit, neprsefecti incepto resisteret.

ad tempus martyrii Baronius, recitataex Sozomeno historia, quammodo nos ex ipsoproferebamus, illud intexit anno Christi 389, et in notationibus ad Martyrologium Romanum anno undecimo Tbeodosii imperatoris rem gestamafflgit, qui annus concurritcum dicto anno 389. Tillemontius Historiximperatorum tom. 5 in Theodosio I, art. 58 utrumque istum annumassignat quamquam alibi sibi non
14

Quantum

attinet

Ejaadem
lemput.

ecclesiasticorum tom. 10 in S. Epiphanio art. lOpag. 507 S. Marcelannum 395. li nostri martyrium affigit versus de rebus S. Marcelli nostri Bailletus in collectione
constet
:

nam Monumentorum

quam

Vitis

Sanctorum hodiernodie

inseruit,

ab

Theodoreto adjungatur Sozomenus

:

lib 7

tempofis dissentit dicens, poni mortem ejus ab aliis anno 385 vel sequente, idque majore cum verisimilitudine at potuisset hyperista ratione
;

cap. 15 ita loquens

Adhuc tamen

in aliqnot ur-

B Quos ubi nominasset,

bibUs pagani pro templis suis acriter dimicabant. iis accenset denique cives ad ait urbis Apame,... quos quidcin accepi
, ,

verbulo, utfidem faceret, hujus temrationem addere. Theodoretus lib 5 cap. 27 poris pag. 235 de Arcadii imperatoris pietate ac S.
criticus
ille

tutelam templorum suorum saepenumero usos esse et rusticorum hominum ex vicis qui sunt circa Libanum tandemque eo auprsesidio Galilseorum
;

Joannis Chrysostomi ordinatione pro cathedra Constantinopolitana, nec non de variis episcopis per idem tempus ecclesias varias moderantibus loquens. divino, inquit, MarceJlosucccssit Agapetus.

dacias prorupis.se,

ut

MarcelJum ejus

loci

episco,

Verum quo anno

Marcellus

sit affectus

mar-

pum
los

interfeeerint.

Nam cum

hic intclligeret

il-

non

aliter a priori superstitione facile converti

posse, fana quse in urbe et in pagis erant subvertit.

Cumque

audiisset

maximum templum

esse in
,

Aulone, qni tractus est regionis Apamenorum assumptis secum militibus etgladiatoribus, eo perrexit. Et cum propius aocessisset, ipse qnidem ex-

quo ei suffectus in episcopatu Agapetus, quisnaminde extundat ? Nosvero in initio hujusce nostri Commentarii assignavimus ad marginem morti ejus annum 389 vel circiter quse notatio temporis cum patiatur aliquam latitudinem t
tyrio, vel
:

superiores
se

annorum designationes cum ea

inter

jactum remansit,- ( Erat enim pedibus segej, et neque pugnare nec persequi aut futra telbr.um
g-ere

utcumque componi possunt, uti et notatio temporis apud Castellanum ad marginem textus sui Martyrologii Romani, ubi signatur versus an. 38G.
15 Veneratio publicasancti Prcvsidisnostri probatur e Fastis Grcecis, Latinis et aliis. Nam in MartyYologio nostro Arabico- JEgyptio hac die xiv Augusti signatur Memoria S. Marcelli episcopi, omisso tituto martyris. Menxa magna Greecorum impressa dicunt Eadem die memoria hieromartyris Marcelli episcopi Apameae. Subdunt etogium, in quo tamen crassissi?num committunt errorem, quando scribunt, illum fuisse natum sub Theo:

poterat) militibus vero

et g-ladiatoribus

in

Memoria
Sanrli
Fastis
cis

expugmatione templi occupatis, quidam ex paganis

in

eum

lllic

soluin relictum esse

cum

oognovis-

Gnr-

qua parte Iocus pugna vacabat egressi sunt, et r\ improviso supervenientes eumcorripiunt, injeciumque in rogum interflciunt.
sent,

mwtyvio
potitxtr,

L8

Ei

in

pnesesti
latuit.

auctores casdis,

tamporis detecti sunt,

quidem quinam fuissent Postquam vero processu filii guidem Marcelli mor,

tem patris ulcisci cupiebant: verum provinciaasynodus id prohibuit, Bsquuxn non esse censens, eam ulcisci mortem, ob quam gratias Deo agere opqriciri, tum ipsum mortuum, tum filios ejus atque
amioos: quippe qui dignus habitus esset qui pro Deo moreretur. Atque hiBcquidem ita gesta sunt,
As/,

dosio imperatore.

Menologium
imperatore

Sirleti
:

rectius

dum

ejus annuntiationi ista subnectit

Hic sub

illa

adeo tenax

ei

ferox apud Apameenses

ex insula Cypro mundani man-istratus regimen disponeus etc. Dicta Mensea hoc disticho Sanctum prosequuntur, in quo alluditur ad genus martyrii, quod per

Theodosio

mag-no

ignem consummavit
Kal
uct.pY.hz

superstitio guo pacto satis conveniat cum narratione superiore, qusee Ms.exemplari Grmco

Ainhrosim-io exponebat modum ac rei adjuncta, quibus K. Marcellus a civibus Apameensibus ad

xvroy r ouv:l xvwffy], \\y~zp.

:

episcopatum
tus ac

arce.ssitus,

urbique

admodum

Nidore carnis spiritus cgelum subit Nidorque carnisnon subitcashim, Pater.

gra-

perguam amabilis

dicebatur, non satis

m-

Supplementum nostrum Sirmondo-Chifftetianum

indicat locum Constantinopoli ejuspublico cultui

telligimust veroquepropiusapparet, Sanctumatterius alicujus auotoritate eo accitum, cathedrse

adhibitum
tzu.) zo\i

Tiaz~-xi $k

r,

aciiTov

g-uvcZiz.

rv? Trpoa]-

admbtum\ ac eradicandee idololatruv divinoque cultui propagando operam navasseheroicam inter

persecutiones populi Apa?neensis. Cynesius supra nominatus ansam dabit parvse observationis,

xyiov

'IwWj ?ou

[jxktlvtov

rol; lytoaaxtov.

odia, feritatem

<!

Perag-itur ejus solennitas in sede sacra propheta? sancti Joannis Baptistae in tractu Sphoracii de
:

qua &de Cangius UbAConstantinopolis Christianee pag. 102.

in

quam remittimus ad Annotata Compendium Actorum lit. b. De voce g-ladia-

toribus consulipotest Tillemontii nota in Theodosw I imperatore ad art. 59 pag. 329; de Aulone
Callisti

autem seu Aulocrene observatur ad Nicephori

Bistoriam ecclesiasticam
lib.

Porro publica Martyris veneratio a Grseca ad Latinam nam Martyrologium Romanum annuam ipsius memoriam prxscribit recitandam his verbis Apamea? in Sy1G
ecclesia transiit etiam
: :

ac Latiwt

ria sancti Maivelli episcopi

etmartyris; qui

cum

12 cap. 27

Jovis delubrum diruisset, a furentibus gentilibus

occisus

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI

occisus

\.,,

Ghinius illum etiam refert et laudat in Natalibus sanctorum canonicorum. Preecesserat Petrusde Nataiibus lib. 9 cap. 55, ubidicitur apud Apamiamhonore condig-no tumulatus iv ldus Octobris. Tamayus in notis ad suum Martyrologium Hispanum hacdie pag. 471 merito refutat q'ui hunc sanctum Athletam ineptias Bivarii inani prorsus commento putavit HispanicC accensendum esse. Pudeat vanitatis. Quod supra dicebatur ex Sozomeno et ex Menmis de iaurea martyrii ab eo per ignem obtenta, ansam prtebet inquirendi, an Marcellus martyr synonijmus in Menicis Grtecis signatus aiio die, sit idem cum hodierno, an ab iilo diversus.
est.
,

vita ac martyrio S. Marcelli nostri, quodnotatur esse desumptum ex Ms. bibliothecae re^iie Paris.

tltlUAk
J. P.
''"*

~H,

potest

extare item in Caesareo, de quo consuti m u* ud in Commentariis de bibtiolheca pjn-um loco Ceesarea Vindobonensi lib. 8 pag. 12S. Incipit '""" Nsvofuorai iro/Aoxi xot roi; anb rr,q yH$ &Qalot<;
et
,-

Lambecius

'

'J.'j~

: .vv; iirouv

v.xur.r/iz.

ri; ;wv y.xpT-Jpw

roJrot;

Qry.a.z

riuav,

jjo-jov

vz

w;

zot/.z-j

upatov

K^o^xyzi^cr.i Xoyou?.
:

Quae sic Latine interpretamur Visum est siepenumero, venustis e terra floribus ac fructibus Martyrum honorare sepulcra sed solum hoc, nt decet, venustum, sermones illis deferre. Narratio hujus
;

AnMartyr
hodiernus

sis

abaliosyno-

nymo
stis,

diver-

nostro 111 Februarii in Prxtermis-iSG notantur sequentia S. Marcellum episcopum Apameae

17

Tomo

ad diem xxv ejusdem mensis pag.

:

Ms. tongior est quam pr&cedentis et continet prologum scriptoris, laudat Sanctum a rebus gestis acvirtutibus, nec non ab Jovis eversioyie templi et aiiorum post qtue meminit de cursu vitse per ignem consummato. Ea vero e Grseco
;

Cypri, qui gladio percussus martyrii coronam adeptusest, hoc die commemorant Menaea et Maximus

Cythereus. Suspicamur Apame.k in Syuia legen-

hic Latine reprseseniari supersedemus sufficiant qu cv in compendio pr evmisimus e codice Ambrosiano, et per qu tv suppleri utcumque poi

dum, eumque
log-ium

ab illo B ad verum accedere, non tam quod diversis relati sint diebus, quam quod diverso mortis genere interempti. Hodiernus enim necatus igne, cui
alicubi

Marcellum, quem MartyroAst hunc distinguendum esse, nobis videtur magis

esse S.

Romanum

refert xiv Au^usti.

Theodo?vtus, qui plura aiia de S. Mavcello quidem afftrmat, sed non retulisse idque eo nobis doiendum, quod et hic ipsi suppar vixerit, et res tunc g-estas, ut Baronii ad annum Christi 3S9 verbis lUamur, utpote Syrus homo, habuit exploratas. Reliquum cst ut subjitest

scivisse se

VI

adduntur sagitUv, ut videre

;

est infra in

ciamus

Annotatis aiter vero iste capite truncatus, prout eruimus e versibus, qui annimtiationi ejus dicto die xxv Februarii in Meneeis magnis excusis siibjiciuntur, in hanc sententiam a nobis hic Latine redditi
:

A C T

R U

^r.vsdn; Q;ro, Map/-/Ae, ^epfxu

Qz(j{j.gv:

rro

ttojw

COMPENDIUM

cra),ac u.ovc,

cfXv.y.rwj zi c-jyzyoc.

Marcelle, voto fervido dans fervidas

Guttas Deo cruoris e collo litas. Sive autem superius sit legendum in Meneeis Aparaece in Syria sive Apaineae in Phrygia, certe Apameas in Cypro legi non posse, constat ex eo, quod nidlam hactenus ibidem exisiere Apameam noverimus. Plinius enimvero lib. 5 cap. 31 oppida
in ea xv
iila

Ex

Theodorcto,
Ecclesiasticce

Cyri episcopo,
historice

lib,

cap.

21 a

pag.

262

editionis Valesianw.

nominatim enumerat, sed nidiam inter Apameam ponit nullam inter varias urbes
;

Post
tit,

h&ic fidelissimus Imperator adversus gen-

VliBodosiui

tiliura

synonijmas Orteiius in Thesauro geographico in voce Apamia; nuitam aiii geographi quos consuiuimus.
2
De Martyrii

superstitionem a studium suum converleg-esque scripsit, quibus idolorum fana de

niagnvi ido /(Ol "/ii

i

hnii

nli

nii"

Jam
S.

nosce , iector

apogra/pha nostra

Gr&ea. quse
18

Unum habemus
:

Marcelli Acta describunt. hoc tituio ; Map-jp<ov r&j

zf,q

Constautinus quidem magnus, omui laude dig'iiissinms, qui primus pietate imperiurn ornavit, cum orbem terrarum adauc izisanientem erga simulacrorum cultum vidcrct, nc da-nmstrui jubebat.

Nam

imporaloti
/;!/.>

dtstru

ayio-j uaprLips;

Mxy/.i/j/yj ^r.L^/iroj 'Xr.y.j ilac

Sxi-

excmplu

pUi. Id est
episcopi

ribus

Martyrium sancti martyris Marcelli Apamene Syriae. Desumplum notatur ex cod. Ambros. N. 152, de quo ad Vitam S. Maximi.conf. Vide de eo Commentarium nostrum ad Acta istius Sancti prsevium die xin hujus mensis 10

nibus sacriticaretur omnino intcrdi\crat. Eoram tamen templa nequaquam destruxerat, sed occludi tantum pneccperat. Kjus quoquefilii patemis institerunt vestigiis. At Julianus impietatem renovaTit
et vetusti erroris

flammam

suscitavit. Postea Joi

ia-

num
:

80.

Martyriumvero prxdictum
6

sic

nus impcrium adeptus simulacrorum cultum denuo probibuit. Valentinianus dcinde major iisdem u ue
legibus Europara g-ubernavit. Valens vero aliis quidem omnibus pcrmisit I colere ut vellent, iisque quos colerent, observan tiam cxbibere. Solis iis qui ApOStolioam doctri
abatiUperrinnuni
,,,
;

incipit

"Orz QEodooLoq
y.rJ.ro;,
Tr,

uiyac,

zw

Pw^atwdoy ziyt
JZ'z corx f

ukt.-tgmj tq
<po<5

rorz xal Mdo/.i/J.o; 6

l^in/.oroz
~isj'/vj

te-

'AnoL(j.zix;

l-jr.Urh'j

iyjoioiUro. Wrfrj

prohibtt

ql-j(^z'j

fiixpoy

yor, /
:

y.jy.yy.yziv.

QuiC sic

Q.uando Theodosius magnus Rosonant Latine manorum sceptrorum imperio potiehatur tunc etiam Marcellus divina sapientia pra^ditus Apameai Syriaj epi.scopus innotuit. Verum paulo altius ser,

nam

mo repctendus

est.

Brevis quidem

admodum,

quie

sequitur, narratio est, sed hians toco non uno, quia exempiar, e quo excepta fuit, legi non potuerit.
illa, quse supra ex isio ecgrapho narrat auctor detubrum Jovis destrudedimus, ctum miro moclo (Factum postea referetur ex breTheodoreto) ac deinde martyrium per ignem

Preeter

tuebantur, bellum inferre numquom destitit. Itaque quamdiu ille iraperium tcnuit, ct in aris incendebantur thura, ct libamcnta ac sacrificis cpusiraulacris suis offerebant pagani ct publicas initiati, las iu foro celebrabant. Kt Bacchi sacris canes discercura caprinis pcllibus cursitabant, et bacchantes, et aliaperagenpentes furentesque festus dies indicatur. tes, quibus magistri ipsorum Quffiomniacum fieri reperisset ndciissimus impe-

ratorTheodosius, funditus sustulit etpcrpctua oblivione texit.

Marccllus, 3 Primus erg"0 intcr alios episcopos
vir

viter indicat. 19 Atiud in

promptu

est

Grmcum exemplarde

156
fcx

ACTORUM COMPKNDIUM
undequaque praeatantisaimus,
legis illius prae-

S.

MARCELLI

EP.

A.G.

M.

Tbio-

vir

DORITO.
VI CVJUS S.

sidio munituSj urbis,

quam reg*endam

susceperat,

Marcclhis
ep. fana

fana detrnxit, fidueia mag-is in

Deum

quain bomi-

adfixam habens clementem Dominum orabat, ne daemonis tyrannidem ulterius pateretur sed tum imbecillitatem illius ostenderet , tum potentiam
;

pr

num

opera ad

eam rem

usus.
sit
,

Quod quidem cum

suam
alia
set,

declararet, ne forte incredulis gravioris daet

mus mcr

de-

tlruit

Apa

hoc loco narraturus sum. Jam e vivis excesserat Joannes Apamiensium episcopus, cujus antea mentionem feci. Ejus autem loco ordinatus fuerat Marcellus, vir plane divinus et, juxta praeceptum Apostoli, spiritu fervens. Venerat autem Apamiam Cyneg*ius b praefectus prfiBtorio Orientis, duos secum tribunos habens, cum militibus qui illis parebant. Ac populus quidem metu militum se coutinuit.

memoria

dig-nissiinurn

mni occasio ex eo nasceretur. Hsec

hujusmodi

cum

dixisset, crucisque signo

Equitio cuidam diacono, qui

aquam signasfide ac zelo mu-

nitus erat, proecepit, ut

aquam

aeciperet et ocius

eam cum fide spargeret locum properans ignemque admoveret. 7 Quo ita facto, dtemon aqnae vim nou ferens /Jjwmburi miro aufugit. Ignis vero, aqua ipsi contraria, non secus tnndo, ac atque oleo excitatus ct materiam apprehendit et postea mar
ad
,

Tcmplum
Jovis

4 Praefectus igitur

templum

Jovis,

quod am-

momento temporis eam consumpsit.

Ita columnse,

tyrio coro-

oruamentis decoratum, destruere ag-gressus est. Sed cum operis structuram admodum firmam ac solidam esse deprehendisset,
et variis

plissimum crat

combustis, quibus suffulciebantur, lignis, et corruerunt ipsse, et duodecim alias eadein ruina setraxerunt. Sed et templi latus quod columnis cohaerebat, illarum vi simul tractum concidit. Ex

natur.

cum

lapidum eompagem judicavit. Erant enim vastissimi lapides et mter se

dissolvi posse

nulla vi

humana

quo ingens secutus fragor cum universam urbem

pervasisset, cunctos ad rei spectaculum excivit qui cum adversarii quoque daemonis fugam didi:

aptissime juncti, ferroque insuper ac plumbo vincti. Ilanc praefecti trepidationem cum vidisset di-

vinus Marcellus, eum quidem ad alias urbis interim misit; ipse vero Deum precatus est, ut quo-

B modo destruendum
ig-itur

essct asdificium indicaret.

Mane

quidam ad eum ultro accessit, qui neque structor erat, neque lapicida, neque ullam aliam artem caUebat; sedlapides tantum et lig-na humeris

cissent, hymnos in supremi omnium Moderatoris. laudem canere cceperuut. Reliqua quoque delubra eodem modo destruxit divinus ille Antistes. De quo E cum multa quoque alia plane admiranda mihi suppetant ad narraudum (nam et ad invictissimos Mar-

bajularc consueverat.

Mructuru
nttdtut-

5 liic

Marcellum adiens,

levi neg-otio destructu-

tyres scribere et ab iisdem litteras accipere consueveratc; tandemque ipse martyrii coronam adeptus est d) ea nunc referre supersedeo, ne sermonem

mum,

templum spopondit. Duorum tantum opificum mercedem postulavit. Quam cum sanctissimus Pontifcx se daturum promisisset, hujusmodi quiddam vir ille molitus est. Templum iu vertice
se

rum

longius trahens, hujus operis lectores taedio ciam.

afli-

positum, porticum ex quatuor lateribus ipse cohaerentem habebat. ColuinnaB vero maxima? erant

ANNOTATA.
a De Theodosii conatu in abolenda omnino idololatria sui imperii, varia affert Tillemontius Historige imperatorum tom. 5 in Theodosio I, art.
57 pag. 325. Videri etiampotest art. 17 pag. 229.

templiquealtitudinem aequabant. Sing^ularum ambitus sexdecim erat cubitorum. Lapidis vero natura
erat firmissima, et quje Iapicidarum instrumentis

haud

facile cederet. Harum igitur singulas cum in orltem suffudisset et Buppositis oleaginis lig-nis eas

suffulsisset,

cum
<l.rinoncf'ru-

tres

ab una ad aliam transibat. Hac ratione jam columnas suffodisset, ig-nem Iig-nis

b Cynesius non est in textu Graeco, sed ab in~ terprete eidem additur. Varia de eo collegit Tille-

subjecit.
ttra id

im~

pedirc eoiiato.

6 Sed duemon quidam atri coloris apparens et flammro vim cohibens, materiam ab igne, sicut

montius mox citato art. 17. Scrupidum adversus eum objicit in sua notatioyie ad art. 58. c Apographum nostrum Parisiense quemdam

natura

fert,

consumi non sinebat.

,

Cum
suum

ig-itur id

sa;pius moliti

inutilcm conatum
Is confestim

esse per-

spicerent, episcopo post

meridiem dormienti eam

:

rem indicarunt.
SUS,

aquam

Ln

ad ecclesiam progresvasculo afferri jussit et aquam

;

nominat Antonium martyrem. Sanctum lauream martyrii, habemus supra 2 ex Sozomeno, et ex Meneeis quibus adde Ms. Parisiense ac Ambrosianum. Hoc ultimum tamen eum jaculis confectum vel
inter eos

d Igne obtinuisse

quidem sub

altari posuit

ipse vero frontem solo

confossum, et igne combustum fuisse indicat, dicens Kat 7rupi KaratnoVTitTavTtq eV.ainrav.
:

M
j.p.

S.

IIRSICINO

YEL URSICIO MILITE AC IART.

IN 1LLYRICO

Cultus, elogium,
Suo Mn-

Acta.

ximno,
Mrnwriii

nnua quidem hujussancti Martyris memoria

:.\

notatur in Fastis Grxcis ac

iJLb #

Maximiano ira P eratore imneratorP .. w 111

dio cjesus est.

>

* ^

a Anstide praeside post

ma

0- gium Romanum die xiv Augusti eum ita annunnat Ln Illyrico sancti Ursicii martyris, qui sub
:

PraecesseratMartyrologium Sirleti
t
i

eodem die ipsum referens cum sequenti elogio quod Actorum continet compendium Eodem die
(xiv

Augusti

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTl.

Augusti) commeinoratio sancti martyris Ursitii, qui sub Maximiano imperatore ex urbe Sibento, urbe existente supra Hlyricos, delatus apud iraperatorem, traditus est praesidi: cumque in confessione stabili constanter permaneret etc. Pluribus
ligo (tametsi

157
AUCTOBI

Maximianum sine cognomento exprimant) non vero Galerium Maximianurn, propter ea t quse de lllyria jam dicta sunt, et porro dicentur in iisdem Actis. Indicavi autem su* periusSancti martyrium accidisse sub Maximino imperatore; qui supervixit usquead annum Christi 314 secundum Baronium ac Pagium secundum Titlemontium vero in imperatore Constantino art. 34 et in indice chronologico citato pag.
;

J.P.

elogium
Basilii

Sijnaxarto

inde transcribendis supersedeo, quse cognoscentur ex Actis ac Menologio Basiliano, cujus textus Grsecus ad finem tomi i mensis Augusti apud nos excusus, et hic more nostro Latine a me reclditus Eodem mense, die xv. Certamen sancti sic sonat martyris Ursicii. 2 Martyr Christi Ursicius fuit imperante Maximiano regione Illyrici oriundus officio miles,
: , ,

710,

usquead annum dumtaxat 313; quotoautem

dignitate tribunus.

autem Christianus esset, ad imperatorem delatus est ab uno e militibus qui ei suberant et comprehensus adigebatur, ut idolis sacrificaret vehesed non obtemperans menter csdebatur manusque ac pedes lig-atus
j
:

Dum

imperii ejus anno illud acciderit, non est mihi exploratum, Posui supra sub Maximino, nonsub Maximiano rem accidisse, conformiter ad Acta, tametsi non sint magnse auctoritatis. 4 Acta inquam, cum aliunde sunt exigui meriti, tum in ratione temporis quse huc spectat, misere vacillant. Nam Sanctum obiisse memorant
,

ijutfmi

Indictione nona

quse intelligi debet proleptica

funiculis crassis oleo

,

sulphure resina ac pice illitis immisericorditer comburebatur incenso igne. Postquam veroexusti essent pedes ac manus,
, ,

namprima

et

vera tantum ccepit anno 312, ante

quem usus non

exclamans dixit: Bona et justa patior dignae quippe sunt ha? manus aduri, quia pessime perB euntem iu bello tyrannum, quod fieri non debebat, conservarunt. Hsec audiens tyrannus et pudore suffusus,

dum manus
ipsum

ejus injecisset in

aquam
Mensea

et exstinxisset,

dimisit. Sed deinde Sanctus

est.

iterum comprehensus, capitetruncatus

magna Grsecorum impressa Martyrem nostrum die xiv hujus referunt cum elogio sed singulare
:

Martyrium, e codice Ccvsareo Vindobonensi paullo post exhibendum, quod in titido notet diem Augusti xi, sub finem vero x ejusdem mensis; ubi quamquam in nostro apographo ponatur l, id est x, cum vacua aliqua lacitna, Lambecius tamenlib.S Commentariorum debibliothein eo est

erat Indictionis ad supputandam annorumrationem. Vide Petavium de Doctrina temporum tom. % cap. 39 et 10, nec non Baroninm et Pagium ad annum modo citatum. Indictio autem ista nona concurrit cum anno Christi 306, e quando ex dictis nondum erat imperator Maximinus quomodo ergo Sanctus tunc obiit ? Quomodo annus iste cohseret cum iis quse mortem ejus prsecessere, etquse narrantur in Actis num. % ? Ibi enim dicitur a Candidiano delatus ad Maximinum quod Christianus esset, tum temporis quando Maximinus desiderio tenebatur belli contra Armenos gerendi de bello aulem isto ad an;
:

num

311 Baronius agit ex Eusebio, qui

lib.

EcctesiasticcV historise cap. 8 pag. 355 editionis

Valesianse, Bellum, ait, insuper a tyranno

Maxi-

mino commotum

ca Csesarea Vindobonensi pag. 125, ita

est, inquit,

ibi

scriptum
:

ut supra unde intelligas sic ibi vere scribi, non autem contigisse quod ita descriptum vitio amanuensis nostri

nempe

non autem

ta,

adversus Armenios, jam inde a priscis temporibus amicos ac socios populi Ro mani. Qui cum Christiani ipsi quoque essent et
est

divinse religionis studiosissimi,

Doo invisus tyran-

sit.

Varix danuirobwrvat,ones

3 His de cultu hactenus prsenotatis subjiciendse sun i observaliones nonnidlse. Discrepantia nominis Ursicini ac Ursicii morari nos non debet, quan-

nus eosad simulacrorum ac dtemonum cultum traducere per vim conatus, pro amicis inimicos, hostes pro sociis effecit... Et ipse quidem in bcllo adversus

Armeniosunacumexercitu suo
aerumnaspertulit.
5

varias olades atque

do alia sunt quse majorem creant diffieultatem, Nam in dicto Martyrio passus fuisse indicatur Sanctus sub Maximino imperatore post MaxiMenologio C mianum in Menseis autem magnis, Basiliiimp., Sirleti, ac Martyrologio Romano cuiadde Galesinium, sub Maximiano. Baronius
; ,

Neque

in his

tantum, sed etiam in consu-

Actm

latu errant Acta, sub quo S. Athtetam martyrii laurea coronatum votunt. Lambevius loco supra
citato hallucinationem ittam castigans observat sequentia Notanda quoque est in supra exhibitis
:

in Annalibus ecclesiasticis ad
'27, qui, ait,

annum

Christi 308

numeratur tertius imperii Maxinum. urhsec scribit: Eadem quoque persecutione mini sub gente, in Illyrico passus est Ursicius martyr BaroniaAristide praside. Sed Pagius in Critica

Actorum Grsecorum verbis mcntio consulatus Dalmati quintum et Maxentii secundum quippe qui in ordinariorum consulum fastis hauil reperitur.
;

Similiterenim

fit

mentio aeque obscuri consulatus

in
;

Maxentii et Maximi
dinalis

epistola

S.

Marcelli Papffl

naanno 107 imperium ejus innectit quod Tillemontius tom. 4 Imperatorum in Constantino sequentem differt, artic. 14- in annum proxime erui, quod e diversis inscriptionibus
;

Carad ipsum Maxentium de qua Emincntissinnis Baronius Aunalium ecclesiasticorum tom.

quidem supra memorato anno Christi trcrccte obiter ag-ens centesimo octavo num.
3, et

additque

Maximinuspro augusto

fuerit agnitus in Ilhjna

paidlopostprincipium anni prsedicti 308, quodque Pagius debili admodum fundamento nixus sit, neque satis conciliari posse videatur cum Lactan(Hercutium hic intettio. Jam vero Maximianus Maximino susceptam esse imligo) post quem a potestatem memorant S. Ursicii Acta, ex
perii

Quod vero diversi ab ordinariis in subjungit epistolaconsules scripti leyuntur, civile inter ea imperatores conflatum bcllum potuit esse in oausententia ut quisque trium imperatorum ex
:

sa,

cum alilfl consules sponte crcaret, nec ca in re etsecundi immo et quarti conconsentiret Nam Komanis PoDtfflofbUfl sulatus Maxentiiin.libro de habetur, cum tamen nullus Maxentii conmentio
sulatus scriptus reperiatur :n
fastis.

Sed las non

profugus, captusIllyria expulsus et Massitiam purpura exutus eodem isto que a Constantino et visequente autem vita privatus est, ut

immoramur, quod
le

aliis testificationibus

Acta Mar-

anno

chronologica ad calcem laudere datur in tabula 709. Maxi 4 Imperatorum pag, 708 et dati tomi

habeantur . Consucelli sarta tecta confirmataque Binii editionem Conciliorum pneterea Severini

generalium
187

mianum, inquam

Herculium in Actis

intel

i part. i pag-. et provincialium tom. citata S. Mar188 et 189, ubi exstat supra

celll

15S
.11 |.'IM

DE

S.

OBSICDTO VEL URSICI0 MILITE AC MAllT.

dotalis.

celli

P.

ad Maxentium epiBtola,- ut et pag*. 208, ubi in qua expresse exatet Vita 8. Melchiadis Pnpaj, memoratur Maxcntii consulatus secundus. Vide Labbeum tom. i Conciliorum col. 940, 951 et
1393.

Cangius in Glossario Grxco-barbaro ob- D

^aiw&Xiov, tpev&tov, tpeAe&wrc, tpeXdviov
et 6 ytlbq ?)

servat
etc.

tpatvfitojs,

(quippe ni ergo

voces unius ejus-

dttCUtivn

Sedad majorem hujus

difficultatts intelligen-

demque sig-nificationis esse. Et post paucula de ejus etymo, Lucianus in Lexiphane, ait, illud barbaria ac.-enset, fortequiae Latinis acceptum, quibus penula idem sonat. Gloss. Lat. penula, Trsvo/y;;. Tametsi vero est ^O.ovr^ seu yw6hov vestis sacerdotum propria, absque manicis, talaris, et totum corpus ambiens, uti ibidemnotat; moxtamen citantur ab eo Glossa? Mss. ex cod. reg. 930, ubi yaivohz, / t:w vocatur, id est, tunica vel talaris y vestis. Deinde ex Glossis nomicis Vaticanis Mss.
dicitur
,
.

tur

tiam juvat audire Petrum Relandum, qui in Fa-

\WS stis consularibus, Trajecti Batavorum anno 282 observat seqnentia ad annum editisy pag. Christi 300 Ahhinc pcr sex annos diviso inter plu.-

res Aug-ustos imperio, alii fuere consules ordinarii

in Italia, ubi Maxentius imperabat, alii in reiiquo orbe Romano... ln Italia sub Maxentio cccvn post

viconsulatum. cccvm Maxentius Aug\ etKomulus.

quod

cpaivoXv;;

sit roya

oiwd

o~/Xk*o-{j.c>.

Maxentius n etRomulus n. ccox Maxeutiusui solus. cccxi. Kufinus ct Kuscbius. cccxn Maxentius Ang. iv solus. Deinde citat Pagii Dissertationem hypaticam, in qua a pag. 243 pluribus declarata
cccix

tog-a videlicet velamen, tegumentum vet operimentum. Olbianus itaque, ut redeamus ad rem

reperies ea, qua? a Relando in compendium brevissime contracta sunt. Consuti de his etiam poquam test Tillemontius in tabuta chronologica
,

3 Martyrii

antea designavi, pag. 708. Si itaque ab auctore recte signatus est consutatus secundus

nostram, prse indignatione et iracundia contra S. Ursicium concepta concusserit et agitaverit penidam vel togam qua super reliquis vestimentis indutus fuerit tamquam ministvr pubticus Varia etiam ad preesens institutum collegit Mathias Martinius in suo Lexico Romsc prohibito, ad vo.

cem
8

penula.

E
Eorum
ttpoet,

Maxentii, subquo S. Ursicius suum pro Christo certamen consummarit, tunc ex dictis illud erit innectendurn anno Christi 309,- sed cum illo non concurrit Indictio nona, quam signat idem auctor sed duodecima nec consulatus quintus Dalmati vet Dahnatii, pro quo secundum prscmissa
t

Antequam Sancti Martyrium seu Acta prot

feramus, visum est de iis Notantur hoc titulo : Mr vl A-iyovo-rw

tov dylo-j
{JLCcprvpOi;

graphum observare sequentia. vnlor.

id.

Maprjptov

Martyriuni sancti
est

Meuse AugUSto XI. martyris Ursiciui. Auctor eorum

Oopctztvo-j.

anonymus, Pro nobis descripta sunt

bibliotheeae Ceesarese
viii

ponendus Romuli secundus : Dalmatium quippenuilum hoc tempore consulem invenio,sed ad annum Christi 333 cum Xenophilo. Quia itaque Martyriographus noster characteres temporis itamale composuit, ideo, ut hoc repetam, Sanesset
cti

Ms.

pluribus indicavidie

e codice Vindobonensis, quem Augusti,tom.\\ ejusdem

agonem posui superius sub Maximino sine noAtia insuper se offert molestia in voce rov
<pe-

tatione anni.
et osDpta

mensis,pag. 344, num. 8 et 9. Ad eorum valorem quod attinet videntur nobis esse ex iliorum genere, quee non tam apposite adveritatem historicam, quam composite ad oimatum contexta sunt : quod vitium Grsecis in hac materia nimis esse famitiare, ex Opere nostro toties indicatum
;

naniw,

num. C), quam ibi interpretor penulam. Cuni autem ratio istius interpretationis, quam dabo,
/iv

est.

Ad

hcvc,

rent, sicut

continent aliqua quse non cohsesupra jam ostendimus. Divisio tex-

pluribus verbis constet, eam huc conjiciendam putavi ac dicendum quwnam mihi illa de re venerint in mentem, salvo interim meliorijudieio. Tb ytloviov est, uti habent Lexica,vestis sacer, ,

tus in capita ac numeros nostra est. Cum autem nobis aiia metioris noise non sint in promptu,
hsec quaiidcumque damus, ac Latine interpretamur.

A G T A
Auctore anonymo
e

codkeMs. bibliothecw Gwsarecc Vindobonensis. Interprete

J.

P.

CAPUT

I.

Palria, vita militaris, insidice contra Sanctum, examen,

varia tormenta.
Sancti
f>t\

"vi, mili

J-

Ha aefidci
fn

A/J axhninus, suseepta post Maximianum impetpii potestate, tautam contra nos Fideles e\Insani.-o

"MCctZifuvot

fxtrz

Mxhpiavbv

tq y.pdzo;

Trjq

(3a-

-Lt7(/ t t'a-

Oin

hibuit orudelitatem, ut tyrannos omnes, qui sibi

prfficesserant,

(ivrtde|*ftev05

roaavrw xx$' r,awv 7v

w;
awojtpt^oi
Trpo

iriOT&y

fttm

^.ott^o.
inKp^oXfi

rvossu

kr.tdziict.-o,

long-e superarit a.

ty,c

Neque enim perfmictoriam

inquisitionom
;

uawa;
vovq
trw

TtdVTaq
oit

rou;

in Christianos instituit

avzov

yzvopilr-y\-

veruni etiam

omnem grentem,

Tvpawovq
rwv
-o/tv,
tz

yk

irpspy<as

it.ouito
v.-A v.al

W.v

civita-

tcm omnem, pagosque et agTOS, ipsasque etiam innabit&as solitudines investigavit, ut ncmo eorum, qui Dominum timerent] barbaxaa ejus manus effugreret. Oontigil Ltaquetantam Martvrum illo tempore multitudincm, Deo miserante, manifestari,

XptaTiavwj,

d)j.x
re
y.cti

ndv $&ve$
aypciz
,

-j.<7av dvi-

ywewa

xw^a;

alTaz ri;
cpo/3ojfivwv

Ep>ifi0us

v.a\

aoi/.virou;, oc pr]

rtva

rwv

rov
yzvj.

K-Jpiov

rac exe<vou
ouv

mcevSp&Tiovq
/^aprOpwv

yjipa;
iffptov

diayvro-Jr&>

Toao-jrov
i),in

<ruve|3>i
.j

Iv

rw xpowp

Q;

dvadziyHvzt,

ooov

av

rt;

st-

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI.

L59

rcot

dizo ryj; dvaXf^zwc, tov Kuoio-j pi/ot rovde yeyovi-

quantnm a "Oomini AscL-nsione nd hoc usquc tempus

quis recensuerit? In his etiam fuit Ursicinus, exeellentissimus ac prasstantissimus Christi martyr,

a.Asoxvm.

vai.

'Ev

roi/rot;

Ki Oupo-txfvo; 6 $ia7rpe7reoraro xai

fikv

eoy_wraro; toO Xpiorofl u.dprvz, ro

yivoz dyorj

e/.

T&v

aVffl

'IXAuptfiv tto7;w;

2i(3evrou,
roov

y.ara/.eyiaevoc,

de

W
de

vea; rj.vAac. ev

:w rdyu.an
yevoj^evoe,
irtoriv

loyyoyopwj. Iliarwv
reXou; axepaiav
*

Sibento & quidem superioris Illyriss civitate oriundus,sed ab Lneunte ffitate lanceam ferentium agmlni
adlectus,
nitus,
vit,

yovgwv
si;

>*.^ai5o;

fie^pi

TYjV

ro

Defov

disawaro
re

rou; ptevrot

rr,vt-

v.aGra
jjLOVit

dvBpdtftovc

w;

oiov
rr,z

XavBavetv

Tretoto^evo;,

Dum vero e parentibus fidelibus esset g-esinceram perpetuo in Deum fidem conserra homines quidem tunc, quantum poterat, latere
ridei rnarg-aritam
ei

de ro> ra xpvTrra
\AX?,' oj

xapdta; eidori ffac.w;

U7rijp|ev

vtvw-

conatus,

GY.6p.tvot.
AOrt/jLOV

ueypi Travro;

aurca rr.v tto-

at solj Deo, qui cordium novit arcana perspicue cognitus. Verum non lieuit. ipsi pretiosis-

a7rozpu7rretv

y.apyapirr,v.

ITap^v yap airco 6

xat
rtg

simam

usquequaque abscondere;

rou aycovo; xai rwv ors^avwv

xatp&c,

Ixeivob

aderat enim

OWTpariwTYje,,
opcov

Oua/r ; rouvoaa,
(

KaTnradoxyie, ro yevoc,
leaSapov,
x.at

certamiuis ac coronarum tempus j et quidam ipsius commilito, nomine Valens, g-enere

aurou
,

ro

rvjc.

7roAireia;

rou 6iou

ro

a/.ptcec

oro^aartxw;

aurov

U7re).acsv

eivat

Xpt-

ariavov.

Cappadox, integram vitajejus rationem et accuratiouem conspicatus, per conjecturam suspioabatur, Christianum ipsum esse.
Z Callide igitur ac doloseeum aggressus, hono- fraudibu n "'"" ,,,Pnl'ribus et adulationibus arctiorem fingit erga ipsum amicitiam ratus videlicet et animi sui arcana ob;

2 Ilavoupyw; ovv aurov xai

rsrat
ryjc.

do/twc utteASwv
rf

rtptai;
Tr).ar-

rs y.cu xoAaxefatc. yvyjffiwrepav rrjv TTpoerov

cpi/.tav
,

Ayiov

dolac,

cTyjOev
,

xai

ra aTroppyjra
Xptortavov

aurou
^su6

(fwjpfc

ezxa?.u7rretv

xat eaurov
rr,v

dw;

ovoua^etv,
,

Taurrjv
-

uiroxptfftv

JtetpuXa^ev

velare, seque Christianum falso nominare. HanosituChrMa* mulationem tenuit Valens, donec videret, ipsuro in ;

^wtoci

OuaXrj;

#XP

lc

&

M p a *urov
eQeao-aro
rr,v

ev

rw aurw (3a0uw
ota

vndpyovra.
TroXe^oi;

'Kirel

'de

aurov

ra;

ev

dvdpayaOlaq, xat

TTepiSoyjroy
vt/.y,v,
tvJc,

xara rwv
rou rptoou/owrov,
rjffu-

eodem e.sse secum [militaris vitae] gradu. Postquam autem conspexit illum ob raascula in bejlis fecinora ac memorabilem adversus barbaros, qui tyrannum K
interfecere,

IXovrcov rcv rupavvov fSapoaowv

victoriam

tribuni honore
aluit, et odio

potitum,
sec.us

vou
/.at

rvyovra
oio"7rep

rturj;,

exza/urrret
rivt
r>5

rov

tpfiovov

clam deinceps invidiam

]5t

non

ac

[j.dariyi

/3affxavta ruTrrdpteyoc,,
TrpoereXficoV

quadam fascinalioneag-itatusquiescerenon

poterat.
c

^a^etv oux vd-jvaro.

Kat

Kavoto^tavo)
rov

ro)

apyovTt
xtvov
cpepet

rcov

'

owp.aro^uAaV.cov,

(JtaSa/Xet
5e
o

Oupcrt-

accedens ad Candidianum, corporis custodia? c ducem, aocusat Ursicinum quod Christianue esset.

w; Xptcrtavov. Ta/ecoc

Kavdiatavos avarore
6
ejri

Nee mora, Candidianus rem

rw Ma^tvivo)
ra
p.ev

ty,v

bou.r.v

eyovrt
3"e

rov

defert ad Maximinum, qui tunc temporis desiderio tenebatnr belli contra

Trpo;
vo;,
6

'Appteviouc iroXeptov.
Trpcora
Tracry)

MaOwv
avcTpefa

raura
ei

rupav-

5au/j.a"^etv

ecpyjcrev,

Oupcuxtvos
xat
ro-

Armenos g-erendi d. Tyrannus autem hsec edoctue, primo quidem se mirari dixit, si Ursicinus, omni
prudentia
his, ait, et fortitudine

<t

eTri

cruvecrei

xai
c^ta

(3ecor,f/ivo;,

celebris, tautoque a no-

craOryjs

rrap'

r,p.wv
ryjg

ra; ev TroXe^ot;

avc^payaOia;

propter praaclara in bellis

gesta

honore

a^twfieii; rtptyj;,

a/oywrarr,; rwv Xptortavwv prj-

dig-natus, insanissimam Christianorum superstitio-

OTteta? eariv.

nem
/.a/iffa; 6

coleret.

3 Attff^uptc^optevou oe rou KavotJtavou,

Etptrvo?
oto^wfftv

Mar,v)

Id durn

Candidianus confirmaret, ac

Aristi- Mwntaaiia^

rov

utt'

aurov
exdorov

imapyov
rov

('Aptffri^yic

ouroc

aurco

Oupfftxtvov

jrapayyetXa^
ota
ry;v

dem, qui sub ipso pweerat, advooasset Ma\imianus, dat ipsi in mandati.s, ut Ursicinum sibi tradi-

averaoat,
Trpo;
'/vptai;

aurov

avuoptffrov
"

rew;

6*taryjpcov

tum examinet,
tur.

at nulla interim laesum injuria conait, in

euvotav
vdptotc,

xai

et

f/iv eupot;

7rgiOop.evov rot;

servet propter benevolentiam qua,

nos

fer-

/iaerepot;
ev

e^aurr;;

r,y.tv
'

aTTOffret^ov

rov

avdpa
eupot;

rw

r/fxerepw

exffTTgotrw

ei

de, orrgp

aTTetrj,

aurov

a7revavria;

rwv

r.^erepwv
rriv
Scovyjv

vdawv
xai

S-pr,ffxeuetv

7rgtpwuevov,

>acwv aurw
Traffav

yuavwffa; auwffre

rov

rv;;

acia;,

aixtav

Trpoffayays,
/)'

aurov
r>j

stxovra

rai;

(3aoavot;

evcTouvat,
t^yjv

euuevovra

otxeia

TrAavfi xaziffrw; rou

aTraHayrjvai.

Taurr,v

rrapa rou rupavvou ?.aSwv

yj.vov 6 'Aptffriorj;, [J-tTx

.rr,v e^oufftav

xara rou Oupfft?rpo;

Etsiquidem ipsum inveneris legibus nostris obtemperare, continuo ad nos Virum mitte in castrae: sin vero, quod absit, contrariam legibus noatris relig-ionem tentare, omnera ci zona /'orbato et dig^nitate spoliato contumeliam infer, ut vel tormentis invitus sucoumbat, vel errori suo inha'- F rens pessima cura morte vitam coramutct. Aristides hac a tyranno adversusUrsicinumacceptu potcstate,
postbiduura adduci

dvo

rjftgpa;

xeXeuEt aurov itaa-

XBrjvai 7rpo

rou f^uaro;
r,pttv

aurou,

/.ai cpy-ot

aurov.

siceum

affatur

Si

eum jubet ad suum tribuual.et homo esses quidara nobis ignofori

Et uev

tic,
r,

ayvwffro;
gTri
ffot

eru^aveg,

Oupfftztve,

xara

tus, o Ursicine,

secundura ordincra

judicialis

ra^tv av

Treuffi;

tov dixaffryjptou Trpoyj/Oev,

e^r;;

interrog^atio super te procederet, raeaque potestas

7rarptda, yevo;, ovopta xai ra

Mevyj; ry^;
gurl;

etTTStv

Kxpav.etevo-

patriam, genus,
beret
ipsi
illa
:

nomen

et reliqua enuntiaro te ju-

g;ouffia;

'

erret dyj

de

ov^ 'hpw povotc,

eTriffrjuo;

dlla xai aurw rw

xupiw rwv TTpayuarwv

xaOeffryjxa;, Travra exetva Trapevre; <jvvt6[j.^

>oyw rouro
Xptffrtavwv

non solum nobis, sed etiam rerum domino apprime es notus, omnia mittentes summatim discere abs te volumus
sed quandoquidem
:

uaGerv ^>ovU[xeQa iiapa

<jov

'

Xyjvtav Spyjffxeia; uTrap/s^,

Tm

TTaveudaiuovo; il-

An

beatissimam g-entilium religionera sectaris,

an

xaxtffryjs

pessimam Christianorum sectam?

4 Respondit
Ursicinus
;
:

aipgffew;;

4 '0 de
gtut, oure

Oupfft/.tvo; aTrexpivaro Xeyeov

Oure

eX/y;v

Neque

gentilis

sum,

fiimprofi
telXi

e;

HXfpav

yeysvyjfiai,

aXAa Xptffrtavo;

ex

raurrj Xotffrtavwv yovewv ruyy avw, xat gv rij 7Ttffret u Xptffrou. '0 euxouat re>gtwOrvat evduva^uouvro; ue Tt ouv dta rr,v tyvypdv rwv yovewv uVapXOS ttysi avrtraffffrj Tor; 'Pwuatwv vduot;; Oupcov Trapadooiv vduou; eTratvw, are etJrev. 'Eyw roO; Pwuaiwv
'

neque e gentilibus natus sed Christianus e Chriet in hac fide opto mori, Christianis parentibus
:

mde
'

sto vires

mihi sufficiente.

Praefectus dixit

Cur

traditioig-itur propter absurdam parentum tuorum Roraanorum legibus? Cui Ursicinera repug*nas Leges ego Romanorum laudo, qua3 ordinanus
:

o-t/.tvo;

euraxrov

7T0/trt'av

elaY^yov^ivovc,

xai

Traoav jrpa&v

tam

videlicet vivendi rationem suadent,

,

et quid-

^rjut, xai uot X et'av, adtxiav aTrriyooeuuevrjv, >y,ffTgiav, yovovc, y.al rd alla Travra ra xat re xai a>7rayr,v
,

guvouiav de uota roOrot; aTroxwXuovra;, Tomus III. Augusti

Y.al

elpf^v it&t

inquain, adultcquid est vetitum, latrocinium et rapinam, caedesque et alia oinnia riura, injustiam hisce similia arcent; aBquitatcm vero et pacem

24

omnibus

10
A.A,.,.o.

ACTA

S.

URSICINI VEL URSICII MILITIS AC M,

omnibusubiqueliominibusadministrant. Fidei aunullo mihi illa in tem ae pietatis ergs Deum causa " io sunt nil.il oni.n pretiosius anima, qu* o r __._ diri litusg-ubernatur, et sub lege Christi optime
:

wwjp

Svexa *' ">

fWT
<

Olc,

avOpWTrOt;

D
Aoyoc

teta* brt.
__-, f3a.t/E uou.vr,;,

._

(__-,._.

* ? ^srWfv
-"'
:

7*
VOU.OV

8 "

-) w w .WA

-A ro

- U

XptOTOU
aurov

Y.a)'

gjtur, A.l h3C iterura pnefectus

Si Christianoruiu

superstitionem sectaris, cujus causa et railitiam g-entiliura, et gratiem imperatoris, et dignitatem

h<rra Wuvopev^. Kai urt iv rrpo; Kat ei r>5s -->v Xpi-Tiavv u.z7a-GLf *\pyjffxeia;, rivoz evexev xat arpana; e-Urjvtx-fe, xat dwpea; paff-Aurife,
xai

vitapyoc,

hujusmodi susoipere ausus es

Respondit Martyr

aHtwf/aro;
etirev
*

rotourou

iQdppr rjaq
t

xararo\u/jo"ai

'0
;

Ego horumomnium

factus

sum compos non

indis-

Mapru;
eret,

'Eyw rouro_v aTravrwv ux' axptrw atpzdtxaia evto; eyevopiv,

,

creto studio, scd justa scntentia, non nt fortunae gentilis donum referrem, sed bellicorum certami-

a/),a

v|/}Cf&>

outf _MyiVti._7s

rvxns
*/p;

dwpov
,

HOU.LO-du.evoq
,
i

dAAx

Ttolzp.tvMV

aO/wv

rege

num praemium possiderem, Christo universorura me roborante et victoriam largiente contra

x/y;pwG a uvo;

Travra^ou
,

tov

TtatioarjtAzoic,

XpiGTOV _vduyapiwcravr6; (U

xat y.ard

rwv

Kolzu.ioyj

hostes. Nam quid vetat, viribus corporis uti adversus hostes , animaa autem proposito servire vero Deo, qui omniuin bonorum auctor mihi exstitit P

vbap /aptc-apivou. Tt ydp xoiluzi Ty uXv piaprn TOu o-wf/aro; v.zyp-ho-Qai xaTa roiv 7roAep&>v, rr$z rfc, tyjyf^ irpoSeffei Xarpeuetv r vravrwv y.oi -wv xaAwv aX-ioiytyzvr u.ivryt d\r,QivM Szoy,
t

ac .arii(orwientJi

5 Hfiec a Martyre dicta interpellavit adstans commehtaresius g, nomine Olbiauus, et ad p.assidem,

5 Tau-wv
CtV
tpyiffi

7rapa

tov Maprupo; lzyou.zvoiv

,

vntxpovxa'

ZG-TOiC,

Y.QU.tVTXpirJlOC

'O^OtaVO;

T0VV0U.O.J

Maxime,

ait, judicum, genus hoc Christianorum, ex natura loquaxest si itaque illud sustinearaus, numquam superabitur sin vero vestrae visum potestati fncrit, tormenta nunc cxperiatur. Vidco
: :

Trpo;

rov

uTrap^ov

Meyiore

rwv dixaorwv, ro
'

yivo; rouro rwv Xotortavtiiv (fucet cri ~oAvpr,tiov

zav
z:

ovv avyo)p.eOa clvtov, ovdznoTZ

r rry)Oy;o-rat
(

dXX*

TtapiazaTai

Tfj

vu.tTtpa e^ouata, Hthl nzipav

*

rwv fiaad-

]j

quippe sermonem cjus immutabilem esse. HffiO autem dixit Olbianus, scelesto Cappadoce Valente ei
illa

sug-gerente. Scmel

enimasatana contra

Ursi-

dpw ydp ai>Tov tov "koyiciibv atitzaTaura dt zlzyzv 6 'O/ctavo;, rou jxiapov Kan-adoxov OvdltvToq vnooaXovTog aurw. "A7ra yap
vwv ).a^.6avrw
Bztov.
xiVY}Bel$

cinuin concitatus quiescere iiaud poterat; scd nocte

v-b tov cra7avdY.azd QvptrudvQv, Oua^y;;

qI>k

r.av-

ac die vigfiJabat curasque ag*itabat a prastorio non

ydtzLV
y,Ta Y.al

rfivvaTQ

a//.'

f ypvTtvzi
l

Y.ai

z(pp6vTi^z
rrav

vvetrt

poeuam ejus esset grave, manipulo militum pratoriano maligne suggerens.

discedens, etquidquid ad
Praefectus

fu.ipav Trpocxaprepaiv
rtpooptav

rw

Trpatrtoptw,
l

dzLvbv
7(i

7rp6;

avzov

Y,a~*07zyyoic

vitQ7iO'tp.tvoc,

quidera reverentia Ursicidium ducens,

7at\tL.

'0 u.zv7gl vzaoyoc dl atcJou; avwv rov Oupll&XXov

f\

suadendo potius

quam

raetu et tormentis flectere

fftxtvov, TTt0o(

cpoSw
dz oz

xoct

rtptwpiai; TtporjdyzuQai

eum

satagebat;
incepit, et a

sed Olbiano annitente, qui furo-

eairouoa^ev

'

vztp.vou

rxv rou '0/6tavou, rr/v bpyf,v

fiarjdvoiv,
oiiioic,

rem tunc magis accendebat, tormenta adversus

ert u.dllov exxatovTOg,

Y.at

dpyzrai rwv xar* aurou

auTOV x

eum

quatuor partibus extendi jussit, ac nervisduris verberari in tergoatque in lateribus,

Y.z),tv~aq raGvjvat

7trjrjdpOiV vzvpoic

ir.oir,rjt Y.f pvv.oc,

l

ruTrrecOat
7ricowvro;

xara rou vwrou zat rwv 7r/upwv,

''Apvtcat
t

Nega Christum tuum, et saclamante prfficone orifioa diis, ut graviora non experiaris tormenta. J)uin autem cuxleretur lieatus, orabat cum clamorc dicens: Domine Jcsu Christe adjuvame servura tuura. Ut vero eum jam deficere Aristides conspexif, e mediosublatura referri in custodiara denuo mandavit.
:

cov rov

Xotarov,

xat

Bvrjov

rot";

^eot;, tva u.f xat detvorepuv Tretpao-Oyj; jSaca-

vwv.
Azyoiv
'ii;

Tu7rro^vo; 3i 6 Mav.dptoc,,
'

f,vyzTQ

u.zzd

~wrfa

Kupte "I^cou Xpta"re,

j3oy;Gt u.ot

rw

6ou).w o*ou.

oe sioev ai>70V $$/} iv.Azi-ov7a 6 'AptorttJyj;, zy.zIzve/.

~zv aurov
lUtaOyjvat.

u.zrjov

apOevra

ev tyi

ypovpd

itdAtv

obwxo-

tnuiatw

C Sequenti die

tionis civilis neg-otia peregisset,

postquam communia administraMartyrem adduci

:

T-/;

7riouo*yj

^tera

r6

7rpa^at ra

'/.ptva

r/j;

tto-

/trtXV75

dioiY,Y,tJZfjiq

TtpdytiaTa,

zirja.yQfvat

xsAewet

TOV

jubet, Olbiano id sugg-erente

tribunal, Aristides ita

dumque

staret ante
:

Maprupa, vTto^dl^ovToq tqv

aurou
Tt
rrpo

'OX6tavou.
itpbq

Kat aravro;
6 'AptartiJyj;
'

eum

alloquitur

Quidnam

tgv

jSyjjU.aro;, "kzyzt

aurov

C impensius

per noctem es meditatus, o Ursicine ? Martyr dixit Consideravi numquam derelinquere Deum, qui me fecit et nutrivit a juventute mea uunc usquc, neque uinquam daimones malos ac
:

Tr^iov

eSou^euaw
zinzv
'

o*ta

ryj;

vuxro;,

Oupctxtve

'0
Trefv

MdpTuc,

'o-/.e^aptyjv
u.z

^r,6*e7TOTe
Y,al

evxaraAiu.z

tov 0e6v
ptou

tov 7rotyicravTa

TpityovTa

ex

veoryjro;
p.orji

ew;
xat

tov vvv,

ptyjoe

Aarpeuo-ai rtoTt dai-

impuros colere. Rursum itaque Olbianus deorum exhibens Aristidi, dictaque ab Ursicino cxaggerans.ad alia supplioia praesidem adhortatur, et, instigatoanimoa Valente, auggerit, ut manus
injuriain

Trovyjpot;

dv.aQdpTGtc..
urr'

IlaAiv

ovv

'OAota'AptffTt-

vo; tvjv uSptv

ijyj

twv @ewv

o^tv

(fipwv

rw

xai OttvoTrotwv Ta rrapa rou Oupatxtvou

lzyou.tva t

ecf'

erepa

j^ao-avto-rrjpta 7rpoffxaAt"rat

tqv vr.apyov^ xal

UTrooaAzvzlIi-

Martyris freno lineo involvantur, oleoque inuugantur ac sulphure et resina asperg-untur, atque ita accendatur ignis. lloc facto, quando urebantur Martyris manus, magna voce dixit Bona etjusta
:

yvwfxr,v
Iti

Xaowv

Trovr/pav

rrapa

rou OuaAsvro;,

livov

fvLo-yj.Y.bv

rou Maprupo;
xat

ra;

xtipag

yQf)vaL t

eXatw T

dtagpe^at,

xara7rao-at

^Eacptov

xai

pyjrivyjv,

xai uotw; 7rpocra^a[ rrup. Tourou dz yzvo6

patior

amputatioue sunt digmu manus, quibus tyrannum pessime pereuntcm conservavi.Tertullianus prseses ad priefectum dixit Per deos poenam lianc non debebat hic
:

hffl

naraque

ignc

et

fievou,
Tri

7reptcfXEyo>Evo;

Mapru; ra;
^fps; aurat,
7reptcrwc7a.
*

Xt"pa;,

u.tydl'n

cpwvyj

IXtytv
v.a\

'

KaXa
at

tz

xat dtxata utto^uevw

ev
alc,

actat

ydp

Ttvpbc,

TQLk-nc,

v.dx.t~Ta

arroXAuuevov

tov

rupavvov

TtpTvllLavoc,

SUbire.

Confestim- itaque praefeotUB atferri jubet caduinaqujefrig:id;e, et in illura injici raanus. Olbianus item videus quod factum fuerat, indigrne id
tulit, et

Trpoedpo; 7rp6;rov urrapxov eIttev

Ma

rou; 0eou;1 raurrjv rau

concutiens pennlam h exivit e pratorio ira

riv (3ao-vov oux edet aurov urroptErvat. riapaxpyjpta o o uTrap^o; xe^euet xo^tio-Oyjvat xao*ov udaro; yu^pou.xaxEt f&ififyai ra; yftpaq aurou. Tdwv ds to ysyovo;

pleuus

k, /vavaxrr^e, xai rtva^a; tqv ~zXbv zlflQz 70v TtpaiTOipiov opyyj; TrXyjpwOet;.

ANNOTATA

BIE DECIMA QUARTA AUGUSTI.

101

ANNOTATA.
a Eusebius supra allegatus de Martyribus Palwt-iw * a. ~ versus Christianos crudclitatem Maximinus caaar ex eo tempore ad imp Snm ^ertuf vioS, n" nostrorum incubuit. Et bus adhuc reliotus omnes improbita^

A,Am>mmo.

b iocwm Aunc non tm-em hactenus apud geographos

c 7*2 est, iltorum satelliium vet armigerorum deputati. Videri possunt dicta ad dieL hujus

EMa^^M^^^ ^ ^^UP^u^^^
""^ ***
St

bremUZ2^o^d^ P9

on(1
'

,.
,

^aximmi oarbaram ad' ?*" *?"***

"*
*
'

BUperiorespnncipee persecutioni

"*

*"

^^

"*

nopolitanorum lit. k. d Dehocbello Commentarius prsevius

* ducem oui ad wuwvtorf. *** p7g 4SSin Annoiatts ad Acta Martyrum ConstantiJ
,

lA^tT^j^Af

baloXlTpLra!
lil l

""^**

num 4 "*
;

Vklere

** a*ud Ca ^um

in Glossario

Grxco bar447,

muU *0ssuni Annotata,

^LSL^^!^^

qux indicabam, ad Acta Martyrum Constantinopolitanorum pag.

;
6t

Tmsm

t0S CarCeriS

Ua dictUS > qU0d ^mentarios, hocest, raliones Pt*onescriminunreciperet.Adisis Cangium in utroque

>

h Nostram de hac voce conjecturam habes in Comm. num.

1.

is

CAPUT
Aha
ptorwv rw

II.

contra Sancti constantiam molimina, martyrium, sepultura,

rf,

IIAiv ovv avex.opffCyj 6 Atxaio; sv

yvlaxvj, ilvyy.^ccpttrafxevoa

Iterum
est,

erg-o

0sw rw

rr,w

vnopQvr v utm
t

Kat

Deo

gratias ag-ens

et;

saurov yei/o'^yo;
AtyjAOo-xyjv

Vir justus in custodiam reductus Marhjr de patientia sibi donata. Deumiau:

tto

rou
xai

aywvoc,
uffaroc.

sUaAAev
xal
e|vj-

urw;
(jufcu

o\a
6

jrupoc

yayec. fyias,
poi,

XptarE

0o;, eic

avatpupjv
TiavToc
tvj
ffyj

aAAa yax.ai

Et post certamen sibi relictus, ita canebat Trausivimus per ig-nem et aqiiam, et eduxisti nos, Christe Deus, in refrigerium. Sed da mihi, Domine,
patientiam perpetuam, ac cursum meum consumma in tua confessione, ut perfectam certaminis coronam referam a tua bonitate. Sanctus igitur in exultatione et compunctione animi h830 precatus

dat>

tfeffTrora,

rou p.s/pt
dpou.ov
ev

uTrou.ovr,v,

rsAetwffov

w;ou

rov

6u.oloyia,
x.outffwt/at

tva

rsAetw rov oretpavov

t/jc.

twc
r

afiAyjffews
ptr.v

rrapa
Iv

ffyj;

ayaOdryjro;.
x.ai

ouv

"Ayto; raura

yaAAtaffEt
rsAet
ev

xaravuqt
Jeffpuaryjpuj-t.

tpu^yjc

Trpoo*eu^ouevoc

dte-

tu

'0
ev

6*e

'OActavo;
dyjptofftw

TreAGwv
Aourpfi
,

au.a

dufftv

erspot;

auTOU

rw

perseverabat in carcere. Olbianus vero una cum duobus aliis sociia ad publicum disccssit balneum,cui nomen Antoninus, abluit se, domumque rever-

sttwvuu.ov

'Avrwvtvoc, eAoiiffaro,
nzera

xat u7roa-rps(|/a; et;

iyMvovc,

rov otV.ov aurou earta&etc

[j.-fiV

twv eratpwv,
ev
>

a7T/uo-EV,
r,o-j/affe
ffx.opTrto;

auro;

5e

etffsX0uv
*Ev

rw

^a^uatrptx.aOiucJetv
eiff-

quidem humi stratum quiescebat meridiano tempore. Pum autem

illos

sus, celebrato

cum

sodalibus convivio,

dimisit,

ipse

autem ingressus

triclinium

zXtvw,
avrbv,
r,A0ev

r6 /xeffyj^optvdv.
pteAas
ij.<x.
t

6e

rw

ex.

rwv ^epte/iwv e^eAQwv,

x.at

travit in

dormiret, scorpius nig-er e fundamentis exiens incalceum ejus et in eo permansit. Experre-

et;

ro
o^e

vn6dY

aurou
uttvou,

^uetvev ev

aur&j.

AteyepOeu
co;
yoe,

dno rou
,

xat

jrporeua; rov rrdda

uTro^yjffafxevci;

eHat^yy);

x.pouer^t

exetvou ffx.op7rtou avapieffov

ttoo^o;
errt
,

JTro rou ^eAarwv JaxruAwv rou o^eu7ro

ry;;

ctus vero^ e somno, quando extendebat pedem ut calceum indueret, repente impetitur a nigro illo scorpio per medios digitos dextri pedis, et prse ve-

hementissimo cruciatu retroactus

in

cubile per-

^tou

xat

avarpaTrei;

c^o^porary;;
aAyyj(Jo'vwv

oiJuvyjc,

rov

x.Atvyjv

dteffrraro,

arro

rwv

trahebatur, toto ejus corpore pcrturbato ex dolorum tremore ac ffistu. Mentis erg*o inops et exclamans,

rpdptw
f/ivou.

xat

^paoptw

6'Aou
6^

rou
xai

ffwptaroc

aurou xAovou/j.yj

'A7ropouptevo; eTrexa/eiro,

avaSowy rou;
ri

6'vra;

non existunt, invocabat. Ingressa ipsius mater, quas solvebat capillos ac vultum suum per*
deos, qui
cutiebat, his

0eou;
ffaffa

EtffeAOouffa de

ptyJTyjp

aurou,

Au-

eum

affata est

Quid
:

tibi,

homo, cum

ra;

v.ou.cxc,

xai ruTrrouffa ra; cf^et^ aurw;, rotaura

Christianis? Quoties tibi dixi

colis,

Deum, quem non

miserean-

rrpo;
Tre
;

aurov eAeyev

Tt

'iyj.ic,
*

ptsra rwvXptffrtavwv, avOpwffeoyj, pt/i o^e t^eye

*

ne conterane. Vide quid

tibi fftcerint suspirla

7roffax.t; ffot etrrov

0e6v, 6v ou

ide
*

tribuni Ursicini.
tur tui.

Jam

veniant

dii tui, et

rt ffe errotyjffav

ot

ffrevaypto 1 .

rou Tp&ovvov Oupfftxtvou

aprt eAOwfftv

oi S"eoi o~ov x.ai eAsyjfffflfff ffe.

o^e

*/. va-

8.
S"eou;
r;

MeraSaAwv

'OA6tav6;

*/ipc{aro

Aot6*opt'v
'i};

rouc

8 Olbianus vero rantatus deos suos conviciari,

diris

r/u'f/c

aurou xai dpciaQtxt xai avacxarrretv *.

oduvyj
ryj;

5e vi^aro

impctere

et

in

eos irrucre. Ubi autem cru- cmiamti*

appworoc

xapdiotc,
T>7V

avrov

rpt^a;

rou;

66dvra; xai ffuyffaxwv

ptera
pteytffrou

aurofc

TiovY,pav
ryjv

yAwoffav,
AetAyj;

|3puyptou

dizkppr^t

tpu^yjv.

d raura ptaOwv 6 'ApiffTiJyjc xat

uyodpa. xaTarrAayet;

quo male habebat, tetig*it cor cjus, stridens linguam simul illis raordens, magno cura rug-itu vitam abrupit. Sub vesperam heec edoctus Aristides et admodum perculciatus a

dentibus, et malig-nam

7/v 6tavotav, rrpoffxa Aetrai rou; 7rpoo*pou; aurou, x.at [iouAeuETat ptev ou6ev uyie;* 2vv%6y.ivoc oe rw <pdw
"effxoTrEt

tat

sus animo, advocat 8U03 prassides, et consilium ag-ineutiquam sanum. Metu nutem eorreptHS di-

TTOtw

rp07rw /pyjfferat, wo*re xai ro Tzpoaza.yp.a

TrA/jpwOyivat,

spiciebat,

qucm

esset adhibituru.s
et

modum,

rou Tvpdvvov
/j.7j

xat

rw Atxatw,
opwvre;

et

oIcJv

re,
ev

raandatum tyranni impleretur,

fieri

ut et Viro justo, si

Trpoffxouffat.

Oi

ouv

Trpdedpot

aurov

posset, infestus non esset. Prajsides itaque tali

in perplexitate

rotaurr; 6'vra du.Y,yavia t

eiffyjyouvrat

Adywv

7rapatvefftv

TraAtv

aurw rrv o*ta rwv etffevEyxstv rw Oupfftx.tvw

eum

ipsi sunt,

versantem conspicati, auctores ut sermonibus iterum admoncat Ursici-

num

162
a.anommo.

ACTA
et siquidem iis

S.

URSICIXI VEL UKSICII MILITIS AC M.

se dicat, opxal
de
i

num;

morem

grererc

fi&v

mtaGdr,,

pipl, r&i

My<p- apiord dv e/ot'

el

time cum eo agatur : sin minus, presides ad pratiam contra eum feremus. Bfflc Illevero per totam noetem se discrucians fectum. gravi consilii inopia laborabat. Exorto autem die
frladii

senten-

'xr,yt t

tqv 3td rov t<poyc

fxev
oi

"jrotpaffiv httfipofxevoq v.ar'

avrou. Ota
oztvf.

lavra

npozdooi npbc rbv

ddr,fj.ovo~iv,

vixapyov. "Ode

xdo-riq

vvxrbc
oe
cpyjfft

ev

dfxr.yavia

wzHpyt
rbv
o 8xi

'Hfxipac
v,aX

ysvo{isvY[$
TTpoc

iioayOf.vat
'

xzlzvet
Xeyffl

jubet nd se adduci Marfyrem, etiamsi hodierno die experiar quid dico absurdi tibi ilBentias, et edocear, quidnam post tormenta lata respondere nobis velis. Fortasse enim dii, qui
: ,

et sic affatur

Nihil

M^prvp*.
,

avrov

Ojoev

y.ai
(TJ7S

ty,v

orjxioov
v.al

r.t/.kpav

dnoTCEtpav

KOrfiaoQai
rac
Efft

T?,:

yvriur,;,

ixaOzlv

ri jcat /^sra

cot

npoelOovoac
oOai
'

faod.vovc

(5o-JXet

nphc,

r.fxdq

dnoxplva-

benigni sunt,

ita

disposuere, ut

qus

in

rem tuam

iooic,

ydp

tuu.zvilc ovrzc oi %zoi

ra ffvtiatpovrd
iroiittoc,

aunt moliamur. Si ergo paratus bib abnegare Crucifixum et immortalibus diis sacrificare, breviter Solus immortalis super eloquere. Martyr dixit Trinitate adoratur et ab omnes Deus est, qui in omnibus Fidelibus pie giorifieatur nam quos dicis deos immortales, dsemones sunt, qui nec vivunt nec moriuntur, sed .semel mortui 6Unt, quando ex
: :

oot fio'j).zvoaoOa.L

7rapecrxeuacrav.

Et ovv

i/nc
Movoz
r.poo-

apvfiGauT&ca ~bv
roic

^Eoravpwy.ivov
ziTti.

v.al

Bvoat
6 iv

zolc
*

dOavd-

Sioic,

o-jvziuGK
6

udprvc,

et7rev

dOdvxroc ioTtv
Kvvovfj.evoc,
v.ct.i

hd

ndvTOiV
iravrtav

&zbc,

rptddi

vnb

kiotow

evoe^&c,

doca*6~

y.tvoc
:

'

ovc ydp

Hyuc

dOavdQovc,

5"eoi;;,

Saiuoviq elot
V.
TT,C,

JTZ
v.a).ov
fj.zvoi

ZtoVTZC

OVTE

Tz).ZVTO)VTZCf
vzv.ooiOzvrzc,

XX' TTa^
v.ai

T0V

bono delapsi sunt, et ab omnibns Fidelibus deridentur, iu vobis autem solis operantur filiisdissidentia;.
frtutra
itc

a7ro7rrtoc:to;

vnb

Ttolvrtav

yzhJivtott;

TTtor&iv,

ev

vtilv

de

[j.6vot^

ivzpyovvrzt; rolq

TVJG
:

dnziQziac.

9 Prfflfectus respondit
te dicis,

Christus,

quem

adorare
dicis

9 '0
y.vvziv,

-jnapyoq ).zyzt
ovv.

'

'0

X.piorbq,

ov

Ityztq TCpoo-

rum tvntnlur.
li

nonnc

fuit

eruci afflxus ac

mortuus tam:

euTaupwQy]
6

v.aX
zij.o;

dniOavtv

u;
raic
eiq

xarddtv.o;
f

quam
libris

judicio

damnatus? Quomodo itaque

:

llw; ovv liyztc, ''Qrt

y.dprvc zirxtv
'

Qzbq dQdvaroc, eoTtv;

(3t'6Aois

Deus meus

est immortalis? Cui

est,

nostris scriptum

asccnderit ad cjrlos, cl

Ast in Martyr quod rcsurrexerit, et sederit ad dextram Patris.

'A^A*

iv raiq
v.ai

rtLzrtpaic
rovc,

yiypanrat,
voic,
v.xi

ort v.aX dvzorr, iv

dvr,).Otv

ovpa-

ixdOtozv
Silat
xai

5e;ta tov

Ilarpoc..

Et ovv zkzifxzri-

Si ergo illa admittis, edmitte etiam hso. Nemo qulppe rationis particeps ex parte admittit Scripturas, ct cx parte non admittit. Prfflfectus dixit: Omnia hffic videntur mihi ziugn ad id autem
:

va 6iyr,,
%0iv
iv

ravra

ovdzic,

ydp loyov

diyjrat rdc, ypa<pdc, v,ai ev tzepet ov napaozyerai. 'Q vnapyoc, ).iyzi 'Efxoi ravra ndvra
pzpzt

\r,poc etvat
v.pivov
roi
'

ooxet

3z

epwrw

oz,

did

rdyovq dnofxzO'

quod

tc

znterrogo

afferatur,

mora responde. Si tbus an nobiscum ingrederis templum Jovis

,

sine

'Eav

ive/O-n

licavoc,

tioipyn

r^.oiv

ev
vjxi

izptJA

rcu At6c, xat Svfxiaq v,ard rb zQvoq ^ulv

/)

more nostro rerum domino, an non P babes quod agas jam enim audisti Sfflpius, ct nunc tibi dico, quod,
et llius adoles

tw avTQxpdropt,
v.atpziq,

ov,

Qjpotxivo;
xal
ti

etVev

MdlXov
zyetc,;

evr,3r\

"Valde otio abundas, judex, nec

6*ixatrr,

7Tpaat

ovv,

ydp

-hy-ovoac

noDdv.ic,,

xai vvv

di oot
tiot
yj

).zyoi,

ort

rov
v.aX

etiamsi diaboli tormenta mibi infcras ac corpus

dtaco).ov
fj.e).tdbv

rdc

tTTpeo/tocet;
fj.ov

eav

r.pooaydyr^
-rcvpl

meum membratim
inas,

disscces aut igne

ratinne Dri

non pcrsuasurus mihi sis, mci, ac impuris dseinonibus thus adolcain.Tunc ]ir:cfcctus praesidibus annuens senten-

totum consuutdesistam abado-

rb

ooiy.d

dtaxdtpyjg,
y.z

dnav

v.ara-

va?.a>o-/;c,

ov

izeioetc,

dnoorrivat

Tr,q

Ttpooxvvr,oz(>i<c

rov Qzov Liov xat ^-j^tatrat daifj.ooiv dxaOdproic,, ToVe 6 D7rap^o; veutra; rotc TrpoeJpot;, zxihvot riv xa.r

tiam contra cum pronuntiari jussit. Martyr vero, audita sententia, gaudens exivit, ut g-ladio oursum

avrov dno^aotv
G-eco;

dta).a).r,oai.

'Axouaac $i
zni
rr,v

rr.q

dnoad-

Mapruc, yaipoiv e^et

did rov tyyovc

consummaret.
Martyriwn
tuhit

riXctcotxiv.

Postquam autem pervenit ad locum morti suae prfflstitutum, Martyr se vertit, ac Valentem conspioatus multa cum alacritate scquentem hilarique
ii)

10 'Q; dz

r\).Ozv

cTrt

rov wpio-tceyov
o

rr q
t

rehioioeoiq
rbv
v.ai

avrov roVov, arpatpet;

Mapruc zat
rr,c,

to*eav

Oua'dapa

J.zvra fxzrd tzollr.q kttofievov

rto
7rpocrto7rto

npoQvy.iac,

conspectu

ductores snos, producto Cur tantopere, o liominmn longe vaferrime, ut quam ocyssime videas mortcm mihi desideratam, easum vero tOum,
sic

vultu ur^-cntcni lictorcs,

e7refyovr
ttpi
toc

rovc,

yzpovrac, avrbv

cum

8r,fj.iovc,
co

alloquitur

Plippa
7rav6^etvE,

fj.ry.vvac
t77reucJet;

npbc,

avrov

Tt
kfj.oi

tooovtov,

rd-/tora rbv
Trao-tv

noOovfj.zvov

Zdvarov

taetv,

ry,v6*S

de quo latentur omnes, et inexspectatum pauco post tempore intcritum nec vides nec consideras. Jam

E7rt^apTo'v crou Trrwfftv v.aX

rov fxer' oliyov dd6xr,rov

t

o/eGpov,

ov

re copa;

ov

rz

enim cxiit sententia oontra tea veroetjustojudioe, et permanebit ira J)ci super tc, et non effug-ies quin
mali ad
petiit a
te

)oy&,; "HoVj ydp elr lOev dn6<paotc vard

tou A^StVOU xat oixato-j xptTOU,
v.ai

oov,
-r)

Trapa

fxtvti

opyh rov
rov^

0eoO
rcbv

etti

ffe,

v.a\

ovx exceu^

rr.v 7rovyipeov

mittantur angeli. Hmc locutus Martyr militibus duotoribus suis, ut unius mo:

dnoorolriv

ay-/).cov.

TaOra

etnm

Udprvc
rr.v

r^oev
por.fr,

ayovra: avrbv ffrparttora;,

dovvat.

U-id; avro}

menti spatium

sibi conccdcrcnt quo favore ab ipsis impetrato, fleotens gemiaorabathis verbis: Bomine Deus potestatum, qui mihi indigno dedisti gTatiam

oWav
rd
rjvvd-

Kai Xaotiv
ydptv

Trap'

avrtiv
'

ydptv,

vlivac

yovara Kpoor^vyj.ro,
fxecov

liyw
ifxoi

MonoraKvpte twv
ava^tw
ev
rrj

6 dovq

ru,

moriendi

hao puloro Christi oonfessione, aocipe cum pace spiritum meum, et per meam mortem ao per meum minimum sang-uinem fac ut cesset ecolesiaruiu tuarum pcrsccutio, ct nc aillucrcat tibi sedes iniquitatis, formans laborem in prasoepto.
in

xahn ravrr,
fxzr
'

rov XptffroO bu.oloyia nlztoiOovai,

ro nvevLxd fiov,
v.ai

di^at
ifxf.c,

ttpf,vr[c

navoov

&a

rfc

oyayf^xai
exxA>JO"10V

rov euov

ilayhrov
fxr>

aitxaroq tcov aytcov

ffo-j

r6v o^yfxov, xai

6

uvu.npooioroi ooi Zpovoc dvofxiaq,

nldoroiv xorrov

nwpuifu-

" Quando
qucm

hfflc

orasset Martvr, non patienterid

rtmnndatur.

tulit Valcns, scd

qui a prineipio ipsum

Lictor

impulsus vchcmenter a dfflmone inalc arma\crat, ensem,

errt npoorayfxa. 11 Taur toj Maprupo; Trpoo-eu^evou

Tzp+oa;
tcapxr.c

6 Qvdlr.c,

dUd

fxr,

xap-

o<r,otjp^

coQo^uevoc utto tov

t?

avrov

xaxtoc

vibrabat, in

humerum dextrum cum

:

d7r?.tffa>To;

a(>ovoc,
rth

piyvvrat
o^atto

fragore decidentem e

manibus ejus eripuit, ac iu Mrtyriscollumimpegit ictum dcinde iteravit; et ne sic quidem valens Qlud amputare, tertium etiam lOtum dcdit. Statim vero magnus
prfflsentium tur-

xara rov outbv roaov ro ciyoz

xat apTracrac
cfepet
tv.

xariyovrt
rf.v

rf.c

yztpbz

avrov
rou

xara rov
epcooev^ xat

rpayf.lov

ondOry, xaraMdprvpoc. Eira xai

a7roreuet"v,
v.xi

^oe
de

ojtw; oV^Oetc
c opuco; fxiyaq

iToiruiozv.

EjGetoc

rdv

rapbvTOiv

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI.

L68
factus, et

&%faw eyeveTO
uiot,

v.at

aupigomc wc opaxovre;

oi

o^-

barum tumultusest

draconem

iustar >ibi- A

*nohtiio.

zai

eoaXov Ai9oue xt" aurau, du ptovov avopec, aAXa yvvaixeq trvv rofc. flforo twv dtarptcwv Tratdioic..
fj.o

lantes plebei, lapidibus illum impetiere, non viri dumtaxat, sed etium feminre cum pueria acola-

Kai

tpepwv o

7rpoo"o'ry]C

rac

o-(f>oopac

xai a/XsTraXoi|f(V

rum
tes

XriJlouc

rwv
ev

^tGwv
aurofc

vt<paoa;,
evoetvafc,

Trecwv

eV

^auai,
ev

^SOTrreTyjV

oiuwyafc

xai

ooyyj

ayyeXwv
ocrreoic,
ct/.ivou,

Ttovyjpwv cruvTpioei'

aVav ro

owua

auv

rof;

trivialium et proditor non sustinens vehemenlapidum unius post alium nivis adinstar cadentium ejaculationes, lapso humi vultu sepelitur in gravibus hisce ululatibus, et inpravorum angelo:

xara to pyjua rou jxaxaptou Maprupoc Ouptov ETrapaTOV Savarov aTreveyxauevoc. 'Qc os
Trept
r*7c

rum

ira toto contritus corpore

cum

ossibus, sicut

praedixerat beatus Martyr

Ursicinus,

execraudam

yixouoe

aoitftuou

reXetwo-ewc
Vi

xai

tou xaX/t2tpi7rAi-

vtxou ptaprupoc Oupffintvou

dou^ri rou

0egu

mortem subiit. tum celebrem

Simplicia vero Bei famula

egregii victoris Ursicini

dum cum

obi-

audivit
plu-

Treuyaca xia, Treu^aca eva

7r?.eto'voov

rwv ttictwv Tnorwv

xat
rnc,

euvou^wv euvouywv
rou

auT'/;c aunjg

uiTa

misso uno e fidelibus suis eunuchis una

oi/.erwv,

^epatreiag rwv tou TipaiTW-

ptou, aveiXero

ro

rtutov

Xeiij/avov

Maprupcc, xal
idiw Xzyoei;

ribus domesticis ac comitatu prretoriauorum, sustulit corpus pretiosum Martyris, illudque ad sepultu-

xocutwc evratptacaaa aTTsGero

ptevw

ev Trpoaoreiw

Ka^auw, ani^ovrt
aiwvtov
a.\)Tr)t,

r/iq

ttoXewc aretdlovq x(3\

ram decore comparutum deposuit iu suburbio suo, nomine Calamo, stadiis duobus ac viginti ab urbe
distante

ptvyjudouvov

auTYjc.

re

xai

7iavroc

rou tptAo-

^ptarou yevouc
xi)ot;

iao"iv

re

xat
rvi

avatjnv roi? ttoiS^JC/l

<$e

vdcot;

ouve^ouevwv,

xai

rou
6

rtp.tou

Aeu|/avou

TTpoo-xaprepouvTwv.

"EreXetwOy]

evoo^oc
uy;vt

xai TToXuuuvyjroc rou Xptorou

uapruc Oupatxivo;
ev

'Auyouarw
tq
Treu.Trrov

'IvoV/riwvoc

0',

uarareta

xai

Maevriou ro deurepov,
'Iyjffou

AaAuarou xara dk /uac

vuv xai aei

(3affi?>euovroc

rou y.vpiov r,uwv

av.a

XptoroO, ueG" ou

ut perpetua et sui et omnis Christum amantis generis ejus servaretur memoria, sanurenturque et acccnderentur illi qui diversis detinentur morbis et ad loculum pretiosi corporis perseverarent. Gloriosus veroaccelebratissimusChristi martyr Ursicinus obiit mensis Augusto die x a lndictionis ix &,Dalmato quiuto ac Maxentio secundum consulibus c; apud nos autem regnante Domino nostro
,

a
f,

B rw
xai

Ilarept
eic

dola,

rw ayiw Ilveuuart

rouc aiwva?

rwv atwvwv. 'Auviv.

Jesu Christo, quocum Patri gloriaac sancto Spiritu E nuncet semper etin secula seculorum. Amen.

ANNOTATA.
a In titxtlo hujus Martyrii ponitur ia', id est xi. Vid. Comm.num. b Vacillat illa Indictio, ex Commentario num. 4 et 6. c Non coheerent consules isti, ut ibid. dictum est.
.

2.

DE

S.

FELICE EPISCOPO MARTYRE

VALLE GAKDUMI IN TYROLI
Sylloge
miraculis

de cultu

et

J.

B. S.

xiv Auc.

Sanctusde

quohtcagt-

C\ti sanctum hunc Felicem ut episcopum et ma rtyrem asserunt Tyrolenses,ut itadicam, yJ omneSf probat innumeri populi adsacras reait-

liquias concursus, frequentissima prsedicantur

C miracula, sacellum inejus honorem legitima

ctoritate

exstructum
:

est,

reliquiae translatee et

honorifice expositse,

imago circumfertur, quam

infra exhibebimus verbp, clamant certa monumenta quse pro vindicanda alicujus sanctitate afferri possunt ; quidquid interim nec Fasti nec scriptor ullus pauto antiulli ecclesiastici quem saltem noverim de eo usquam quior, meminerint, nisi cum aliquo synonymo confundatur, cui rei via omnis prseclusa videtur, cum patronos ejusdem nominis singulse urbes sibi
, ,

seorsim vendicent, singulee Sanctontm suorum corpora exhibeant. De setate autem, gestis aut martyrii tempore seque quidquam eruitur : neque mihi integrum est alia huc adducere, prseter eaquse anostro P.Jacobo Schmid, quiderebus Tyrolensibus scripsit, nonita pridem mihisuggesta sunt cum imagine, quam hic recudere visum
est.

2 Conquisivit collegitque vir eruditissimus et ditigentissimus dumHistoria sua Tyrolensi Germanice

m
J-

DE

S.

FELICE EPISCOPO MARTYIIE

rem, sed casso labore, iis solum exceptis, qure, aduitente potissimum reverendissimo domino ca- ncfcpau. a ace*pta nonico Martinio , tunc episcopi Tridcntini vi'^

B
l$

s
ro '
'

.^

ad Sancti nice scribenda occuparetur, quidquid incogniti, gloriam spectare posse cenutut aiibi uit;cumquemenseAugusto illustrando nos ocS

gZ,r

cupatos intellexisset, Sanctique istius memoria nihil antixiv hujus mensis festive recoli soleat,

cario

jrenerali

ex

litteris

et

relatione

admo-

dum

reverendi

domini

ilyppoliti

Madernini

quius habuit,

quam

ut ea nobis subministraret,

loci illius

parochi per R. P. Georgiuru Tonaver,

possent, guB eo die in opere nostro consignari historia, ab ipsomet Laquseque exlaudata ejus

modo
in

subjungam, prmmissa unde etiam pateat Austriam usque atiasque regiones pridem exrersa, hic fidelissime
ef/igie

nostri Collegii Rectorem transmissis hauscram documenta, tum etiam alia ex epistola Murio fltalis Mori) qui locus haud multum

Trideutini

Viennse excusa,

Gardumo

distat,

accepta abs Illustrissimo et Re-

cckbricui-

tensamsancti hujus Felicia venerationem. Exipsa imagine satis apparef, S. 1'Vlicemw* episcopum coli; rem clarius explicant subscripta verba in hunc modum: S. Eelix ei-iscopus et MAiirvitTiiArMATUBGUS, IN ECCLESIA ABOHIPEBSBYEBBALI ET PARQciiiALi Vallensi Gabdumi in Tyholi. 3 Imagine annecti solet brevis Italica narratio
quotidianis prope miracuiis et beneficiis ab omni hominum genere impetrari sotitis,quam inf je

verendissimo S. R. I. Equite Hieronymo de Thunn 'Murii parocho ac tandem fideli ex relatione

:

quam hauseram
incolam
tiquiora

dum

ipse

Tridentini

Collegii

agerem.

Domini

Hippolyti

Madernini

epistola fere sequentia loquitur, scilicet

omnia an-

lem
6

in

d?S. Eelice documenta interiisse ob hostiTyrolim Gallorum incursionem, factam an-

no MDCCIII.

/uAonoratur

fra ex Schmidio amptiorem dabimus. Satis hic subjungere orationem ex Itatico versam.

sit

tamen concordi illorum qui annis grarerum notitia pollent, relatione constat, S. hunc Eelieem cum erudelissimam persecutionem fugeret, huc delatura adhuc ante temId
,

pdnw.
l

ves, aut alia

y rio
'"

< PS 'n-

li

DliVOTA ORATIO
Facienda
S.
f.

pora S. Vigilii , Tridentini Christianam fidem intulisse

praesulis
:

his

oris

prteterea

in

omni opportunitate ad miraculosum

Felicem

sanctum Virum hoc ipso in loco martyrii consecutum cum in magnam scrobem-j in qua, superinfusa aqua, calx ad ccementum faciendum paratur, injectus , combustusque esset solis
,
,

eumdem palmam E

In omnibus nostrls miseriiset calarnitatibus

qme postmodum
Hiec ex
S. Eelix
litteris

extracta sunt

ossibus

intactis.

animas et corporis S. Eclix. Adjuva nos et ora pro nobi.s o Omnipotens, B3teme et misericordissimeDeus, qui
tf.
!

domini Madernini.

Pauca
ita

addit

in suis Reverendissimus Thunnius,

inquiens

mirabilis es in Sanetis tuis, praM-ipue

S. Felice

episcopus fuit in Italiae partibus, in ul,

in

glorioso

cpiscopo et niartyre,
in

cujus patrocinio et
,

protoetionr

omnem

fidclem Christianum

tima gentilium persecutione ( tempore ut opinor Diocletiani Cffisaris ) in has horas se contulit,

hu-

et

cum

hisce populis

millime supplieantemj
ros

inexhaustffl

oum suznma pietate thesaubonitatistuaj cum summa pietate

Euangelium

priedicaret,

effundis, esto

misericors misero mihi pcccatori, et

ab iisdem martyrii palma condecoratus fuit. Ha^c Reverendissimus Thunnius. Ubi locorum episco-

pum

mediante potenti intercessione prodigiosi servi tui Felicis, i.n me, licet indigna creatura tua, sanare digneris omnem miseriam et infirmitatem , tum spiritualem turrj corporalem utper immensam gratiam et benignitatem tuani incessanter tibi gratiasatfam.te laudem, totocordc te amem et adorem,

egerit Sanctus, difficile erit divinasse, ob Sansimili

ctorum multitudinem, qui

Italia eoclesiis prajfuerunt.

nomine

variis in

7 Certiora porro dici poteruut de persecutio- adxpene nis temporer quae probabilius decima fuit, quam " orudelis saug-uisuga Diocletianus contra Christia- re ^ rendo
-

omnibns viribus tibi serviam ct benedicam, plenlssime recreatus tua sancta divina benedictione
et ineflabili mlsericordia, hip temporalfter, etibi in fflternum. Per Jesum Chfistum Dominum ac Redem-

nos movit anno cccn. Erat ha^c omnium maxime dmturna, atque atrocissima; quippe per decem

dem

omnino annos in Christi fideles desseviit, ut non solum non remitteret, sed
,

ita

qui-

in dies
,

majores

ptorem nostrum, Amen. Additur. Ter oratio Dominica ter salutatio Angelica , etterGloria Patri etc. Quod superest, sequantur
,

in furias excreverit.

Neque urbiura

re-

gionumque
ria

prafecti mitius

cum
,

Tgroiensium et miracula, ex variis relationibus et documentis cotlecta atque hucmissa ajam taudato nostro P Jacobo Schmitraditio
,
.

modo

bant ad

nis

Christiani nomiexterminium conjurabant, unde huic crude-

quam ipse Diocletianus unguem exsecuti, ubique in

Christianis ag*esed hujus impe-

dio, in

facrZu

4 Etsi
.

hmc verba ^ " !lh immen">riali temporc

:

lissima; tempestati, juxta Christi Salvatoris consilium, cedendum nonnihil ratus, in valles hasce

11

gloriosis-

simushicsanotusepisoopus etinartyrFelix cultum habucrit insignem in ecclesia archi-Presbyterali, dc quo nomen sortita est; verum nostris pnecipue temporibus eultus iste ob plurima, quie Deus imjus
eia

Tyrolenses sese subduxit S. Felix, quamvis, ut supra diximus martyrii purpura candida , cui injectus est, calcis ex massa indutus in cailum evolarit. llsc omnia dum mecum conferrem
,

Sancti patrooinio operatus est, benefi-est

,

hanc demum sententiam abii, S. Felicem martyrii. coronatum fuisse eodem tempore, quo S. Casin

plurimum quoque auetus

,

et in

omnem

late viciniam diffuaus. Jaoel

provincia
DioBcesis
Grcssa
itaii.
>

(iardumensis ager in scu comitatu Tyrolensi, Tridentina* P<'rtinetque ad lllustrissimos Comites

sianus Brixinensis in Tyroli prius, dein Imolanus Itaha episcopus, pro Christo sanguinem

fudit

serius nonnihil, tum nempe, latuis suse extendisset. Agitur

etsi

cum

perseoutid

ad pedemarois Grestan * situa, Complectitnr scptem aut octo villas, suis quoque
(le

Castelbarco,

S. lelicis in tota illa

gusti, celebraturque
sit,

autem dies festus Cardumensi viciuia, xiv Auoctava.

cum

An

templis instructas, a

quorum

incolis S.

qua moriens cslis transcriptus

ha3c dies illa

Felix

est,

communcm omuium patronum eleotua est. Omnem movebam lapidem, ut de

Sanoti hnjua

iu

aihrmarc.
8

non ausira
Dt,acri
re

aotia

net

Thaumaturgi, aut quo modo in patnam nostram devenerit, certi quidpiam erue-

Quod id sacros illius cineres, et ossa attijam per centenos aliquot annos in priedicta
parochiali

^ u '"

ecclesia

quiscebant

donec

muccxix eievata,

anno
elegan-

et iu

uovam eamque

tissimam

DIE DECIMA
tissimarnefundnmentiserectam capellam translata SUnt, populo instantissime flagitante, et annuente, immo et jubente Reverendissimo, et Celsissimo S. R. I. Principe, et Episcopo Tridentino Joanue Michaele Comite a Spaur, qure solennis translatio

NONA ATJGUSTI.

165
ttCTOMI
J.

entum experientia lueulenter manifestata sunt, licet nihil per hrec derogatum velimus constitutioni
Urbaui Vllt. Peculiarem
beneficia merentur, qme,

S.

tamenmemoriam quredam
pne
reliquis aliispluribus

hic addenda duxi. gare,

hunc
ibidem invcntis

in

modum

instituta est.

Vigesima sexta Octobris reverendus D. loci parochus multis aliis huuc in finem stipatus testibus , medio noctis silentio in ecclesiae sacrarium sese contulit, ubi postquam a tergo altaris
9

12 Margarita Romanclla, oriunda e\ oppido No- Caratw /nunc vero Roboreti (urbe Tridento quatuor ''"""" &<**

leucis

versus distante, Italis Roveredo, Germauis Roffereuth) habitans tam gravi pedum malo laborabat, ut vel iis insisterc, vel domestica
obire rnunia prorsus nequiverit. Vovet igitur pe-

Italiam

ba$

murus apertus est, marmoream cistulam seu sarcophagum operis pervetusti, in quo sacra ossa delitescebant, iuvenere. Cistula dein e muro extraatque altari imposita sequentia sacra inventa sunt lipsana. Primo integrum sacrum caput, una cum dentibus omnibus, et utraque maudibula , quam non sine magna admiratioue obsercta,
, , ,

regriuationem ad divum Felicem anno UDCOXIXX. Distat (iardumum Roljoreto tribus solum horis verum illa tribus omnino diebus * emcnsa est. Postquam tandem ad sacra lipsana Gardumum deveuerat, ueseio,

itcr

quam vocem

audirc sibi visa est,

:

ac

si

haBc
,

varunt adstantes penes

te
:

visibili

adhuc carne,

et cu-

garita

verba sibi in aures dicerentur projice abs te baculum obsecuta

:

Mar-

illa di-

ra

obductam prseterea brachia, pedes, et crucostaB, omniaque reliqua, quse integrum corparti-

centi voci, et ecce, sanam, et

iucolumem

se ani-

madvertit

brevique temporis spatio viam

relegit,

Garvelut

pus constituunt, ossa, excepta cruris alterius

dumae Roboretum
admiratione
,

nou sine ingenti onmium

calculo

B
tt

cula.

qui

communi

rem

magnifi-

ed exaltatis

modo Divi ossibus, reverendus dominus parochus, prius jam superpelliceo

10 Lustratis hoc stolaque indutus sacrum caput venerabundis prehendit manibus, eoque adstantibus impertitus est tum in sarcophago recoudidit, benedictionem ferreis vinculis denuo clausum. firmatumquod
,

maguum

cum dum usum

pescerent.

saue prodigium Sancto adscribebant, vetulam, annis jam gravem, integrum peS.

Felicis

patrocinio adeptam obstu-

que fuit. Inde in novam, quam descripsimus capellam translatum aree ibidem imposuere, ad
exhibet, statuam. Comomnibus ad lucis usque crepulsatis dein campanis pusculum seu ad diei mensis ejusdem xxvn exor-

marmoream,

quae

Divum

13 Anno mdccxviii Nicolaus Coo solo arcae atta- UmtpiUpctuquasacraDivi ossa continentur, speciem tiuam- ltcut dam morbi epileptici, quo divexabatur, dispulerat. Haud multo post, tertio nimirum Junii, Catharina Berlanda pari attactu arcaB, et olci, quod ante Divi aram ardebat, inunctione, brachium, ad omnes

prorsus labores inutile,

cuperavit.

sanum

recepit.quin et vi-

dium,

quo affluente magna populi multitudine capella, et ara praescriptis ab Ecclesia ritibus beet dicto in

sum, quo jamjam periclitabatur, eodem attactureJoannes Brigenti ex oppido Brenzono * hujus (unmamla anni mdccxxiv cum filiolo suo ad templum divi <*ff*onu: a Mou agitabatur misellus pessimo Felicis advenerat
' ;
'

nedictione sacratse,

eadem

sacro,

to-

clauta haec festiva translatio hymno Ambrosiano In hac tam pretiosa capella S. martyr, et sa est.

episcopus Felix in dies maximo peregrinantium quod concursu ex circumjecta regione colitur antequam sacra divi Feidem quoque factum,
:

mauia^ malo, praBterquam, quod et mutus, atque ad omne functionum genus incapax esset cum verosacra sibi impertita benedictione, oleo, quod su:

sunt; licisossa in novam hanc capellam translata ipse Reverendissimus et Celsissimus S. E. quippe Tridentinus anno mdccx I. Princeps et Episcopus
sese

pra diximus, inungeretur, et ore quoque aliquid excepisset, protiuus melius habere ccepit. Substitit

Gardumum contulit,

tum magnum ibidem Sau-

ctum deveneraturus. C 11 Nunc tam frequentem omnium ordinum

ob

tamen per horam ad sacros Divi cineres, tum vero non solum loquelam recepit, sed etiam quod integrai menti restilonge magis in votis erat
,

tutus,

domum
est.

propriam ingenti animi

solatio re-

amtuiwt a d sacra

miraciiia.

lipsana concursus continua, eaque gloU i DUS j) e us Servum suum identidem q neque euim ullum rificat, miracula excitant corporis genus pene malorum tum animi , tum hic Euergetes non medeatur. Praeest, cui divus
gtria ^
;

lllu-

versus

y
/<,

14 Maria Bonoma ex oppido Than, utroque pede ex capta curru ad divum Felicem advehebatur innixa grallis in templum repebat quo duabus
:

pmubu*

'"/"u

sentaueam prajprimis opem ventre matrum proles ad tes, dum demortuas in vitse siguo BapDivi aram deportaut, datoque
tismatis

sentiunt msesti paren-

concepta, quam potuit in Sauctum fiducia, et sacra pariterbenedictionerecepta, grallas extemplo projicit,ac omni prorsus liberata gradiendi di/rieultate,
,paulo aute, scilicet

lavacro abluuntur. Caecis

visum, audi:

incolumis adsuos rediit xx Aprilis mdccxxv, cum xxv Martii, eumdem a Sanoto

sic pedum tum surdis, mutis loquelam restituit pra3aliorumque membrorum usum sed quoque manum enerDivi cipue potentem experiuntur incangumeni, aut variis prajstlgiis, magicisque quos tum a maligms hberat oppressi,
:

favorem impetrasset proprius ipsius tilius, Thomas nomine. Caurino ab 15 Eodem denique anno Alexander
oppido Tierno,
scripsit.

ulla ocuii

utriusque oculi lumen Sancto ad-

orba,

tationibus

hospitibus,

plures

tum a maleficiis immunes reddit. jam cum morte luctantes, quam pnmum

Com-

quispiam , Divi hujus vel ipsi, vel adstantium actutum sanitati redditi sunt opem imploravit, aliis steterat, quando aut animi,
:

Multa ispro recuperanda oculorum acie, suasu pia cused frustra, expenderat, eum, ecce, peregrinationem vovet ad divum jusdam femime, conscientia, ac Feiicem, ibique expiataexemologesi Sancto posacraSynaxi refectus beneficium, quod a
poscerat, impetravit.

nec deprehensi, vix Sanctum aut corporis in angustiis iucolumesque liberos sese in vota vocantes, Qua> omnia ecclesiastica auctostatim senseruut. examinata, probataque ubique locorum
,

minoris res

hoc 1G Ceterum id pro coronide de

tria3

illustri

pa

untle

'/'(!'

licet

adeo hisce etiam Thaumaturgi nomen

illum scinostrae Sancto addidisse sufficiat, excellerc, ut sibi in patrandis miraculis

in terris

matufgui

jam Pro-

ritate rite

divulgata,

immo

et

quotidiaua

devotorum

cli-

prium

fecerit.

1CG

ACTA SANCTORUM
I

DE SAKCTO EUSEBIO PBESBYTERO

ROFUE
J.
li.

S.

Sylloge de cultu et gestis.

martyrem ab \iniquioribus criticorum censuris ad xxix Ju\jlii vindicare conati sumus, viam una stravimus,utet hic Eusebius strenuus fidei assertor, meritissima sua laude non privaretur. Quse de

,-,

yvMi S.Felicem
' I

11

Papam

et

passis, adscriptam

aliiiannwtiatio

ipso pauto intricatius in vetustis Martyrologiis

aupponinutS in nostra ad Usuardum observatione hoc die, ubi nobis przeptacere ostendimus vetustissimam annuntiatimem Romani parvi ita simpliciter conceptam aomae Eusebii presbyteri et confcssoris sub Constantio Arifino, sepuiti in coemeterio Callisti, a
pr;nlicfrut.iw,
tiliuuilc e.rplictifft
:

quarecte absunt qu;r Ado ex non sinceris ActissuUsuardus, recte ti quibus absiinuit etiam annuntians Romffi via Appia, natalisbeati
pcrtititiditi, ci
:

eamdem lauream experientia Atque haec pro vetustissimo et celenos doceat. berrimo S. Eusebii cultu dicta sint. Superest modo varie ut de Actis Mombritianis, apud nos etiam Baluzio editis tom. 2 MisMss. etpostremum a quse ad satvandam cell. a pag. 141, ea moneamus eorum integritatemnecessaria censuimus. A-Pr&mittenda observatio postremieditoris pag. Acta Vitam istam sanctiEu- ^uu 496 qu& est hujusmodi presbyteri Romani, qui crudeli novoque morsebii Constantii imtis genere exstinctus est Romse jussu peratoris, ediderat olim Boninus Mombritius, sed valde corruptam. Nos cum illam invenissemus in p
:

om -

rum

quatuor vetustissimis codicibus manuscriptis, quotres exstant in bibliotheca Colbertina, quartus

presbyteri ci confessoris, qui a Constantio Augusto, ob CatholicB fidei defensionezn, in quodam oubiculo domus suae fnclusus, ibique in oraEusebii

in Reg-ia,

eam
;

diligrenter

recensuimus et emenda-

viraus, et sic

emendatam putavimus emittendam

continet enim res scitu dignissimas

rursum esse

A martyrii titulo

tioneconstanter perseverans, dormitionem accepit. utrobique abstinetur, qui curei

merito tribui jjossit ex diuturnis ;erumnis quas passus est, facile intelligitur. Audiamus modo verba Martyrologii Romani cum Baronii observatione
inRomano
ratituitur.

quarum nulla mentio exstat in Annalibus ecclesiasticis. Diceres, Baluzium thesaurum hic aliquem, a se refossum, nobis exhibere, ubi tota historia, sive ut apud Mombritium et in tot manuscriptis exstat, sive ut eam ipse edidit, tam libere

exomata
natalis

sit, et

dialogismis incomponibilibus re-

2 Romae, u Constantio imperatore Ariano ob Catholicae in quodam oubiculo domus defensionem

,

beati

Eusebii presbyteri, qui

ficlei

spersa, utpro majori parte admitti non possit.En ipsam, cujus titutum facit. Vita Sancti Eusebii
presbyteri Roniani.
5

suse

inclusus, ibique menses septem

in

oratione con-

Eodem tempore quo

Liberius de exilio

re-

nova edu

stanter perseverans dormitionem accepit, oujus corjms Gregorius et Orosius presbyteri collijrentcs
in

vocatus fuerat a Constantio augusto hseretico, in eodem tantum dog-mate ut non rebaptizarent po-

tione

riiiiniri in

Callisti
:

via
\h-

tin

ruotfo tiuiuifft/toucnt

coilem Heda,

Appia sepelierunt. UsuReoitat

ejus

ardus, Ado

ac

ceteri
i.

renentiores.

pulum, sed una communione consummarent plebem, Eusebius presbyter urbis Romae coepit declarare; Liberium hsereticum et amicum Constan- p
tii.

A.0ta Mombrititis tom.

IlabemuB cadcm manu-

Cumque

multi sancta confessione et Catholica

soripta.
tio

Bst vetus titulus S. Eusebii, cujus

in

habetur

oonoilio primo

Roms

menhabito sub

fide

vitarent

comraunionem

Liberii

presbyteri doctrinam

occupantur

ecclesiae

per Eusebii a Li-

Symmaoho
pora SS.
Panlini,
ut

ISusebii

Papa. Asservantur illio veneranda oor(adde Gregorii) Orosii atque

berio, ejicitur Eelix de episcopatu,. subrog"atur Li-

berius, tenetur Eusebius presbyter, et quod in

inulttcque
ecclesiai

aliorum martyrum

reliquiffi,

domo

sua,

quam

ipse exstruxerat,

populum congre-

ejusdem

monumenta
:

dcclarant.

Eam-

garet, et quia confortaret

ilcni

psam

nrl.sinni /aeliarias Fapa, vetustate collarcslitucndani curavit hffioque tam inscriin

plebem sanctam. Tunc Constantius imperator aggreditur cum Libcrio Eusel)ium presbyterum dicens Tu solus Christianus
:

tiuam etiam liber de Kumauis Pontifloibu8testantur*AdtfMW Gregorium, quent Avta tvstantur, in eamdem cryptamjussu
ptiones
inclsffi,

marmore

es in urbe

Roma? Eusebius

presbyter respondit
fideles nos inveniet
et

Sic confidimus in

Domino, quia

Christus, sicutetbaptizati

sumus

benedictionem

Gonstantii prcecipitatum fuisse,

et in

eadem etiam
ad idem

sepultum.
augemtque (i Mutiurw

quamabeato Julio suscepimus, tenemus. Liberius dixit Nos cujus fungimur vice, nonne Julii ante:

3 Plusculutn notat Motherius noster

rioris nostri ?

Martyrologium

Romanum

a se Galtice versum,

rasses in fide

Eusebius presbyter dixit Si persevequam in persecutione primo tenere

:

dum

ait, Sanoti Eusebii nomen seiaper oeleberriiuum fuisse, ejusque memoriam in summa ve-

visusfueras.
6 Liberius dixit
:

Praesente Augusto
dixit
:

neratione per totain Kcclosiain. Fuisse item olim unam ex stationibus Quadra^-esimalibus Komanis

tumacem me existimas? Eusebius

te

tam conRex ipsa

pauio fusiu

templo sub ejus nomine Deo dicato, solitumque ibidem Missam partioularem in ejus honorem oelebrari; de quo tamen hodie sola tiat commemoratio; Romse, opinor, non in hodierno missaU pro tota Ecclesia. Adsoribitur, inquit, ei simin
plicia oonfessoris

docet et declarat. Imperator Constantius dixit Et quid est inter fidem et fidem ? Eusebius pre-

sbyter respondit Quantum ad nos peccatores integre tenentes sumus. Quantum ad vos, insania
:

diaboliet invidia superstitionis vestrse, ut Felicem episcopum, quem vos non tacuistis Catholicura

titulustametsi mortis ejus oircumstantins oonsiderando M.uityius lauream meritus videatur. Recte sane. cum tot aliis, etiam

Dominum Jesum Christum invocantem, purum sacerdotem ab omnibus declaratum, in damet

minora

nationis

causam

exilio

direxistis,

qui

tamen

in

prse-

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI.

1G7

pradiolo suo orationibus vacat. Et quidem jussu tuo Christianis occisionem et necem praecepisti,
inferri,

num

Eusebius presbyter

Rom

claruit

tempore

*wjToti

Constantii Aug-usti et Liberii Papge ha?reticorum;

niaxime

clericis et presbyteris et diaconibus.

qui vir

Tunc iratus Constantius, subrog-atu Liberii, includit Eusebium presbyterum in quodam cubiculo domus
suse,

dum Catholicus et doctrina pra:clarus fldem Catholicain constanter defensaret, et Constantium Augustum atque Liberium urbis Rom
,

quod humile erat iu latitudine pedibus quatuor, multis mensibus in oratione coustanter perseverans, inclusus tamen, post menses septem dormitionem accepit nono decimo Kalendas Septembris. Cujus corpus collegerunt Gregorius et Orosius
et
ibi

episcopum hsereticos prsedicaret

consensissent, ab

deteutus est

in

quod Arianae fidei eodem Constantio rogatu Liberii quodam cubiculo domus suffi in,

clusus, habente iu latitudine pedes quatuor et ibi

multis meusibus in oratioue perseveravit. Inclusus

presbyteri parentes ejus et sepelieruut in crypta juxtacorpus beali Sixti martyris et episcopi via Appia
in coemeterio Calisti, ubi et titulum ejus scribentes

tamen adhuc post menses septem dormitionem

pit xix Kal. Septembris. Cujus corpus

acceet

Gregorius

ixptican'

tur

posuerunt pro commemoratione ejus Eusebio homini Dei 7 Eodem tempore auditum est a Constantio imperatore eo quod Gregorius et Orosius presbyteri
:

Orosius presbytpri sepelierunt via Appia in coemeterio Calixti, juxta corpus beati Sixti Papse et martyris in crypta. Quod audiens Constantius Augustus,

Gregorium presbyterum
vit.

cepit, et

vivum

in

eadem

crypta sepelivit; ubi post dies tres in pace quie20 Hasc narratio, si hscretici appellationem, puncin ,(,er 'Liberio crude impactam expunxeris, satis tolerabilis est, ex qua xd priccipue patere votumus, quantozelo remCatholicam tueri conatussit S. Eusebius, eam a Christo Domino coronam promeritus, ut inter fortissimos confessores seu fidei defensores, quin et eo titulo martyris merito recenseri possit. Ad certum obitus diem alicunde eru-

collegeruut corpus Eusebii presbyteri et iu eadem crypta vivum prsecepit includi Gregoriuin. Tunc

Orosius

presbyter

collegit

Gregorium noctu occulte Augustum, et emisso spiritu,

semivivum beatum propter Constantium

sepelivit

eum

juxta

corpus sancti Eusebii presbyteri. Qui etiam Orosius hEec gesta conscripsit. Ab eodem die intra ecclesias jussuConstantii imperatoris quisquis inventus fuisset

non

sic confiteri vel participari sicut Liberius,

in-

discussus g-ladio puniretur. Quapropter iu plateis et in vicis et in ecclesiis sive in balneis g-ladio trucida-

bantur, persequente Constantio Christianos una cum

Liberio.
*edcorrcctionc indt-

gmt

'

g Q uee { n ea vita merito displicere oporteai, CQntinu0 intelliges, si memineris Constantium cum Liberio e^Eusebio Romse eodem tempore non fuisUrbem sub se. Advenit ille triumphabundus in an. 357, unde, mora exigua finem mensis Aprilis interposita, Maio ejusdem anni exeunte, Me-

laboravimus, ut in hodierno sistenquo sive translationis alicujus aut ecclesi& dedicationis, aut alia festivitas recolatur, id certissimum est, aprimis usque Ecclesisepost obitum ejus, seculis, ut supra notabat Motherius, S. Eusebii memoriam in summa veneratione per iotam Ecclesiam fuisse hoc ipso die, tametsi de primafesti institutione aut ejus caitsa, nulla antiqua monumenta meminerint. Monet Piazza in

endum frustra

dum sit,

suo Menologio Romano,

Ccelestinos,

S.

Eusebii ecclesia hodie

diolanum digressus est, tum quando Liberium necdum ab exilio Romam rediisse, constans est Chronologorum sententia, ut proinde congressus annd ha^ iste etpaido acerbior collocutio dictojam non potuerint, multo minus anno inberi omnino
Liberius, sequenti 35S quo ab exilio reversus est tum nempe dum ab Urbeprocul aberat imperator ac si Constantius. Adde quod ita res connectantur adhuc Romse commorante, in Eusebius, C&sare Gregosuo carcere fuisset exstinctus, utpote qui C rium, quod Sanctum sepelisset, in eamdem eryptam prmipitari jusserit unde semivivus ab Eusebio conseOrosio eductus est, paulo post ipsi
,

apud quos ejus memogaudere PP. ria celebretur, ut pluribus videre est apud Pancirolum, de templis Romanis agentem pag. 166. r 11 Locus postularet ut hic Gregorium subjuncausa mortem passum, si ejus gerem in eadem

onrfutii
'

memoria ut in Greveno iia in ullis vetustis Fastissacris aut in Romano Martyrologio consignata esset. Satis erit cum Ferrario in Catalogo SS. Italise hic modeste insignare De S. Greg-orio
:

presbytero et martyre Roraa?, vide in Vita S. Eusebii presbyteri supra hac eadem die, qua etiam die praedictorum S. Orosii presbyteri et Confessoris familiaris memoria adnotatur. Ubi satis socii et

pultus. eximit Luutyrxferen9 Variis hisce difficultatibus nos fotit Emt. Petrum de Nagebii e i ogium i onge brevius apud
.

buhutoria

Mihus EquiUnum episcopum,

cte
si

mus

in quo omnia remorbo Liberium censeaexplicaripossunt, cmsarea auctoritate usum ut ardeniiorem^x

clare innuit, nihil de ipsis traditum superesse przeter ea qiuv in Actis jam datis supra memorantur. Neque nobis licitum est, ulteriorem eis cultum decernere. Locum.hic demum habeat

Wandelberti elogium metricum Qure decima et nona est Septembris ante Kalendas

sebii et

ConGregorii zelum comprimeret, licet Audi Equiliabesset. stantius ipse Roma procul

Eusebium Romas

sancit celebratquebeatum.

DE
Ahno
wxviii.

S.

CALLISTO
TUDERTI
IN

EP.

MARTYRE
P. u.

UMBRIA
antea extra ecclesiam
fuit ignotus. Lectio-

tSl
inMariio

itidem f\u% de cultu et reliquiis S. Cassiani, I Tudertini, hesterno die iscopie t martyris \

Callisti episcopi et martyris;

Rom

'

repetenda censemus. todem tinen t- neque hic Martyrologio additus est sed uteraue tempore Tuderti, sanct: ad huncdiem, hisverbis
;

Mnotata

sunt,

xque ad

S.

Callistum hunc per-

antiquas habuit, quas nes apud suos in Officio episcopalietiamnum asservan, ibidem in archivo
Jacobillus in Vitis testatur Ludovicus Umbrix tom. 2 pag. 118; addens,

Tudertinam Fastis omnibus

Sanctorum ahas nunc

uoras

Camstus Augusti TomusIU.

25

*i

i-iru

P.B.

DE S. CALLISTO EP. MARTYRE natum Pictaviensem, virum sanctissimum ex D novas legi, a Sacra Congregatione Romana apGallia Romam proficiscentem hospitio accepit probatas anno 1602; festum autem ejus nunc
IGS
,

Tuderti celebrari ritu duplici. Acta ejus nulla sciuntur, nisi quee brevi compendio Itatico collegit ex AnnalibusTuderti ibidem in urbis tabulario
servatis, Joannes Baptista Possevinus ad hunc diem in Vitis Sanctorum Tudertinorum pag. 37. Sed quoniam ab isto compendio vixdissonat elogium Latinum, quod in Catalogo Sanctoru?n Itatiie proponit hoc die Ferrarius ex Officio ecclesiae Tudertina?, hoc recitare visum est potius, quam

redeuntem curiae episcopalis adjutorem ac postea in episcopatu successorem habuit. Cilicio asperrimo, quod adhuc suavissimum mittit odorem, corpus suum macerabat. His et aliis piegestis clarus sanctus Episcopus, dum quorumdam perditos mores increparet familiarium
et
fecit
,

quem

illorum

hastis gladiisque crudelissime confossus,

ad

Kal. Septemb.
quiescit.

sempiternam martyrii palmam evolavit xix anno post Christum natum dxxviii.
S.

illud vertere. Sic

rlogium habel

2 Callistus,
tate,

apud

ergo habet episcopus Tudertinus insignis pie-

Cujus corpus in aede

Eortunati honorifice re-

Ferraritim
et atifiB.

eo tempore eccle.siam
,

Tudertinam adminiItaliam

stravit

quo GothJ Ariani

episcopale

occuparaut.
constantia et
gercret, ec-

Qui

cum munus

magna

religione in ea

temporum calamitate

cleeiam suara
i

immunem ab

n servavit. Ecclesiam S. dralem prope forum civitatis

ea labe Arianse haeJoannis Baptist catheffidiflcavit.

Hsec Ferrarius; quibus haud absimilia tradunt Ugheltus Italiae sacrde tom. 1 in episcopis Tudertinis, et laudatus modo Jacobillus, qui cum addat, illum annis tantum quatuor sedisse, episcopum fuisse statuit ab anno Christi circiter 524. De S. FortunatOy qui S. Callisto successisse hic dicitur,
bris.

agemus

die ejus natali xiv Octo-

Fortu-

DE SAIVCTA ATHANASIA
B

VIDUA AC

HEGUMENA
PJRJEVITJS
Acta Latina

IN ^GINA INSULA
J. P.

COMMENTARIUS
Locus
vitse

asceticse,

cultus,

oetas,

cum

Grsecis

collata,

dies obitus;

Sancte synonymse.
Sequitur longum elogium seu Actorum conv e quo delibabimus, si qum in rem nostramerunt, quando deejus vita loquemur. Tunc etiam signatur in Menaeo Chiffletii 'ASaiWac; 5xyuar., Athanasia? thaumaturg-ae, nec non in nostroApriliMoscorumfigurato ante tomum iMaii pag. xxiv sub hac notione Athanasia f vidua sanctimonialis. Publicusporro ipsius cultus apud Latinos etiam propagatus est, qui hac die xiv Augusti eam referunt.
siffi.

Sin. ix.

Ituulx JE-

ghix ttim

eulum habel episcopalem eognominem in eius oraaustrali sub archiepiscopo Atheniensi, nunc
)

|fflna,

insula parva GrcBciaa in

mari

Mgeo

et

sinu Saronico, teste Strahone. Eg-ina vulg-o IfeiverHginaj subAttica censebatur, eturbe-

pendium,

paucis
excitata
le
<i<>ii\>

oonstantem
in

colle in

incolis, cum arce a Turcis tutelam sinus Saronici, ab ea

d'Egina
in

dloti,

xx mill. pass.
el

distat

ab
diis

Athenis
ncsi

meridiem, inter Epidaurum Peloponmill. pass

insigrnis

urbem xwin
Pauli medici

Megaram xx
ex qua

Btans.

patria,

iEgineta eognominatur , olim

fuii, teate Brietio:

Martyrologium

Myrmidonia

dicta
pass,

memomam

annuntiat
,

circuitus est

xxxvimiU

Locum hunc

Athanasia viduae

ita

describit

dem

Qeographia; Cellarius ewhibet parte i,

Baudrandus in sua autemin sua,situm ejustabulaM adpag.lto, ac

ita annuam ejus In _'%ina insnla sanctaj monastica? observantia et gTatia

:

Romanum

ac Latinis.

varia ex antiquis de ea colligit a pag. 805. piurima alia curioso lectori videre Hcet in descriptione Qrmcise lib. z, gui est de Corinthiacis,

apud Pausaniam, a quo, teste Qrtelio in Thesauro geographico ad vocem /Kjrjnn, ca optime
describitur.
memoriu
Sanrtx id
Pai( Qrttcfi

llnsulam hanc 8. tthanasia inrtutibus ac miraculis egrrgir itlustrarit, <p<.r v.tpotv insupwm

miraculorum illustris. Notatur item in additionibus apud Molanum, ac in Martyrologio quod vulgo Canisii nomine appellatur s quibus adde Arturum tn sacro Gynscceo, monasticis etiam Wione, Dorganio ac Bucelino locum inter suos Sanctos ei dantibus. An recte? Mabillonius in 1 reetermissisanteparlemprimam seculi vi Actorum Ordinis S. Benedicti, quod est ab anno Christi m ad mc, tltam accensere eidem non audet, sed rem in medio indeeisam relinquens, hcec
Athanasia abbatisga in insula ^ina celebratur die in Martyrologio Romano, quo item die ui Mcnolon-io Benedictiuo
scribit

tam apud Latxnosquam apud Qrascos puhtim rcneratione rps, prprrerunt, uti tiquet 6 sacris iUorum tabuhs. Menologium quippe Sirleti die w, Aprilis,aquadieapwl>ws tom. u dicti mcnsis

Mnominiejusconsentientemimmortalitatemflioc enxm significat Qneca voa>

W)

xivAu^h

Arnoldum W,onem memoratur

Bucelini^

apud

sed ev ejus Vi

^^^eturapudSuriumeademxivAuffusi
vixisse, ut observat Baad Martyrol ium Romanum. 0ff Nec fo^mchontitulopoi-tinuissedicitui. ad

aaepaeteamseculoix
ronms
ln not.s

Wbadhanc

paq.

[tem sanmatris) nostraa a.tb.anasie ojiapus orte parentibus se ipsam Deo oonsecravit!
martyris

remissafuit, sic habet:

[immo

die xmii Aprtltsj sanctse matris

nostra Athana-

Benedictmum. Huic itaque qui eam adscribencensent, probare iltud debent. De tempore quo Sancta floruit, et de quo e Mabiltonio jam

Ordinem

dam

facta

DIE DECIMA QUARTA AUGLSTI.

possit. facta est mentio, videamus quidafferri Baronius in notis proxime citatis dum xn 4 mentio habetur Actis nostra? Sanctae apud Surium ea quse de ipsa essent futura, de S. Joannicio, qui eam vixisse circa pnevidit, colligi posse afprmat tempora Michaelis et Theodora; augrustorum. De
, ,

1C9
AOCTMI
J.P.

hic t

quinam fuerint Athingani. Pagius ad annum Christi 810 postquam num. i ex Theophane
odio publico
,

,[o* qua vi
zit.

scripsisset de

cephorus imperator auctore, Manichceorum

quo xstuabat Ninum. 2 ex eodem subdit

,

et

Athinganorum
i

su-

eorum imperio post mortem Theophili augusti

aait

Paqius in Critica Baroniana ad annum 842

7.

perstitionibus ipsum fuisse addictum de quibus Theophanes in Chronographia anno 1655 PatHsiis edita sic memorat pag. 413: Porro Manichseorum,

num.

S. Joannicii abbatis gesta illustranda

,

erunt ad diem iv Novembris quo is habetur in Martyrologio Romano. Floruit seculo ix, anno Pagio utpote ejusdem S46 mortuus, ex Baronio et eumdem annum. Vaticinium istius Sancti ad
,

quos nunc Paulicianos dicimus, et Athing-anorum nam ex Phrygia et Lycania (imo Lycaonia AuxaoviavJ juxta patriam suam in textu Greeco lego
,

erumpentium amicus
,

totus

eorum cupidine

fla-

quod in

vita S. Athanasite inferius exstat

apud

nos num.Al, non transcribo. Quo autem ante suum obitum tempore illud enuntiarit, in eadem

gTans extitit ac eoruni vaticiniis et superstitioeuim accitis, cum iis nibus omnino deditus eorum patricius seditionem movit Bardanius prajstig-iis usus homiuem in se rebeUantem prostra: ,

non additur nec per ejusdem Vitee decursumreperio ullos personarum rerumve relucentes chaejus racteres, vi quorum Sanctte gesta ac obitus
:

vit etc.
7

Jacobus Goar in notis ad Theophanem pag.

pcnditur.

632.

De Athinganis, inquit

nonnuUa Balsamo.
Italis Tzingari,

deterin ordinem redigi chronologicum atque ad minatos annos revocari queant, aliis alios signannotatur annus 850, tibus. Apud Surium quippe 860 placet Casiellano in suo vero circiter

Eorum

reliquia; ac successores

nobis Boemi vel .Egyptii, quod ex Oriente pronos penetravint. fecti in illas partes, et inde versus

annus

De hominum istorum
sicut

fiece tractat
5.

abunde Delrio
, ,

Martyrologio universali. Ex dictisitaque abunde annum refutantur Wionusac Bucelinus, qui circa Domini 1050 Sanctam ponunt. Quia autem de
breveest illud S. Joannicio paulopost fiet mentio, annum 846 de eo elogium Magnus ille Baronii ad adeo lausanctitate celebris, quem suis scriptis
:

Disquis. niagic. cap. 4 qua;st.

observat

Hwc ibi. Verum E num. % jam citato Pagius

(

Constantinus, Porphyrogennetus

seu ejus potius

et

davit

clarus, virtutibus insig-nis,

admirandis operibus Joannicius anachoreta, dictum est, ex hac vita de quo ssepe tomo superiori qummigravit ad Dominum, annos natus centum

Theodorus

Studita

lih. % num. 3 Parisiensis) loquens (pag. qui ex Athinde Michaele Amoriensi imperatore, erat, ait quidem frequentem semper secta

continuator) in
27

Chronographia

editionis regise

ganorum

multitudinem
i,

Athinganorum in Phrygia conseverbis descnbit disse, sed eorum sectam his quidem lavacrum utsalutare Secta hec divinum prohatumque suis explorate agnitum
et

decim
Ratio Acto

etc.
.

rwn,

Acta veniamus, non5 Antequam ad Sanctee iisprsenotandasunt. Habemus illa Grsece nullade Bto; y.ai nohrzia nis oil^ pirpoc ifcwv
hoc titulo
:

eos qui

initientur

percipere
ritu

sinit

in

reliquo
fere

autem

omnia

prfeter

unam circumeisionem
servat.
><

ex legis

Mosaicse

lisdera

Id est
tio

matris nostrse Vita et conversatio sanctse peculiaris miraculorum ejus narra ; Athanasias et
,

Cedrenus in Vita ejusdem verbis hanc haeresim interpretatio depingit. Quare Goaris Michaelis

Exstat Latine apud Surium ista

cum inscri-

"Tlocus

sanctse matris nostree ptione- Vita et institutio quodam viro pio Athanasi*, ejusque miracula a ea vidit, partim a muhenbus narrata, qui partim

aller,qui in Vita expendi meretur nostra obiit. Biographus aqit de die, quo Sancta
,

DtooMft.

apud Surium
aderat, quo

sic habet

Quoniam vero
,

dies festus

sanctissima3 Genitricis Dei Assumptio

ipsiusMatrisfamiliaribus audivit. Hmc confirmanVite.Provinturexejus verbis sub finem dictse vana secutus figmenta, ciam ait, hanc suscepi non oculis vidi, tura a sanctis sed qu* tum ipse propriis quibus et hrcc dicerent, audivi, e mulieribus cum
,

celebratur,

omnes sic admonens Videte, mquit, diem festum pertinent ne quid eorum qu* ad ordiprateraittatis. Itaque Psalmorum
,

infectum

nem

fuitfelicissima

Mater nostra. In prxdictamscridicitur

ytione apud Surium Metaphraste desumpta esse.

,

Vita ex Symeone
istius

Verum siveejusdem
biographi

exemplar sit suppositum aliis is manum quoque suam Vitis Sanctorum sive admoverit ut res in illo eidem exemplari postea modo sive neutrumacciproferret
,

deinde post divinum rei diUffenter exequamini humile hoc corpus meum fccrnc sacraa ministerium in pace dc.rmiyit mandetis. HttC cum pracepisset.. quxsnam dies potest hic ac requievit. Quxri assignandus festusne Deipane morti ejus sit Bucehnus assum.pta>, an profestus.
:

ipsos et ministeriura in

egentes pro vmbiis

incmios Compendio vitw, Mortua

verbis y ei

cst

ait,...

oum

npmui

narratas suo

u de festo crastini diei

.

tam

sibi

charo solioita

ma rginali ad hanc
eam obusse
r
os

H -jlliliUt

res aliqna

cum nostro apographo xeros divisimus, et post dicetur Grxco contulimus, v.t paullo occurrit aliquid ad cujus 6 Et quia num. 2 verbis.ideo maelucidalionem opus est pluribus quamin ^nnotata limillud hoc locoexpedire, laec refert Cum vero differre. Vita itaque ibidem omnesque inopia preme, :

nominum Sanctorum

indicat

ejusdem mensis. Res f %.f Latma Vtta quod esl videtur everbo aderat, ouod tego in nostro exemplarv nece verbo **!* etiamsi sxpissime Grxco Nam Latinum aderat aderat; hic tamen hoc prasens

decidi

"
die xv

alquando
rentur

qui ejusdem fidei hommes largiebatur j sed al.ems erant 'uutrimenta copiose appellabantur , fame tunc etiam qui Athingani accedentibus misencordia et ad eam
illa

faraes esset

non solum

iis,

pr.-esentem quam verbolnificari potius rem nilnl esse mtht m Zoxime uturam, fateor Nam adesse etlan. Zromptu unde id decidam.

alibi significet

dSauodpaulopost

futurum

est,

aut quod ad-

Lnre

E^

sis

Wtum

impertiebat..

Neque solum

nutr,-

Adest Scip.o cum jam ventat. Unde diolmus abest, uli notatur zn est.vel non lonpe
,
,

verum mTnto illis tribuebat, eos consolabatur. aliis donis fovet-at et

etiam vestabus eos

Se mdonario
duni anno

oclolingm
1647 edilo.

Ambrosn Caleprm, LugGrmcum wro irapwjwa

Qu*ntur

170
Al'CTORI

BE
significat
instare, uti
,

S.

ATLIANASIA VIDUA AC

HEGUMENA
,

non tantum
etiam
t

J.P.

rem adesse prmsentem, sed habent Lexica Grxca sive

,

bari homines in illas regiones irrupissent

atque

D
*

Athanasiae
judiciis

adesse, ideo quod eodem redit appetere vel prope

virum ad praelium egressus esset, illis, qua? Deus novit, factum est, ut gladio

n,vHdeprofileor,nonessemihisatisexploratum,

interficeretur.

an sancta nostra Hegumena in ipso festo , an in profesto die Virginis inccelos assumptm ultimum
Saucir /yn

nonymx,
Vtta LtUi-

na

rtiwt

vitx sux diem clausent. aliam 9 Observat Baronius in notis hac die, quae fuisse ejusdem nominis clarissimam feminam Constantinopoli vi\it cum S. Matrona; de qua plura
,

Grxca collata.

ejusdem Matronse apud Lipomanum tom. 5: Itemquc ejusdem nominis aliara, de qua inferius ad scptimum Idus Octobris. Hujus autem nostrse
in Actia

priusquam Vitam Latinam damus, monitum volumus lectorem, cum ea quse in ipso ejusdem textu uncinis inclusa sunt, tum observationes quse ad
alia qum in Annotatis occurrent eruta esse e nostro Ms. Grtcco cum eadem Vita collato quam nunc le-

marginem opponuntur, tum denique

,

Cum igitur multum temporis praeteriisset, Athanasia secumipsa certaret, et ad monasticam vitam mentem dirig^eret, reg-ale quoddam edictum d repente prolatum est , ut mulieres , quse nuptse non erant, seu vidua3,iis viris, qui essent ex natione , collocarentur. Ex eo igitur factum est , ut Athanasia non antea monasticam vitam ag-gredi posset quam ejus parentes eam ad alterum virum dueendum impulcrint. Quas res quamvis facta sit, ut consueverat illa tamen propriam salutem curabat, Psalmorum cantibus et divinis lectionibus dilig-enter vacans, neque ullarum bonarum rerum aut studiorum mutationem accipiens; sed mancordis humilitate sanctissime suetudine ornata ita ut ab hominibus, qui bonos ipsius fulg*ebat
2
et
, ,

secundx
"">" ,x >
efe-

corplrak
acspiritua'

gendam exhibeo.

mores audivissent, laudatissima

ut, quas

illa

Eemina
illa

dilecta

valde fuerit. Eleemosynae vero tantopere studebat

domi habebat, quamvis plurima

essent,

VITA

ad copiosam tamen minirae sufficerent.

viduis
pupillis et

manus ipsius distributionem Omnes enim monachos qui E

,

undique peregre veniebant, benigne accipiens,

Auctore

anonymo

synchrono
,

omnibus indig-entibus abunde

Apud
cum

Surium vulgata

el

hic

suppeditabat quse vitae sunt necessaria. Cum vero aliquando fames esset, omnesque inopia premerentur, illa

non solum

iis,

qui ejusdem fidei homines

lexlu Gratco collata.

erant, nutrimenta copiose larg-iebatur

; sed alienis etiam, qui Athing;ani e appellabantur, fame tunc oppressis, et ad eam accedentibus misericordia
,

GAPUT
Nalales,
cducatio,
,

commota

victura impertiebat. Illud

enim Domini

visio

nuptice

vita ascetica

virlutes.

prasceptum observabat: Estote misericordes, ut Pater vester caelestis, qui facit solem suum oriri super malos et bonos, et pluit super justos et injustos. Neque solum nutrimenta illis tribuebat verum etiam vestibus eos fovebat, et aliis donis
consolabatur.
vicinas

Dominicis

vero

et

festis

diebus

Purentet,
patrta jdueatio,
viito,

Pauli prseceptum est, ut Sanctorum memoriis oommunicemus. Eorum vero vitam atque institutionem conscribere et ea legentibus

Apostoli

scripta

omnes amanter ad se congreg-ans, divina illis leg-ebat, eorum mentem aperiens, et ad

Domini timorem ac desiderium divino quodam modo

illas

vimjuijium

marttimort.

oommunem

erigens.
igitur in his, quae Dei sunt, ita profi- Marito
ejus

utilitatem proponere, illud certelauda-

3Cum

bile esl ac Balutare. Beataa igitur

,

feminae AthanasifiB

ceret,- et virtutibus ipsis, ut

vitam oonscribere conabimur pauca quaedam eorum, quee adillam pcrtinent, oratione percurrenles, nc tcmporis diuturnitate res ipsre oblivioni

campus multis

ribus abundaret, conjug-i suo persuasit post aliquot annos convictus, quem cum illo habuerat, ut

flo- facto monacho ac morluo,

monia-

fibus ipsa

hominibus damnum afferant. Hsec Pemina laude digna, et immoftalitatis nomine pnudita qua; vitaui ipsam bcne transegit, Deiquc universorum Domini optimam ancillam se prajbuit, patre Niceta, matrevero Irene orta est, parentibus sanegenerepraestantibus,etDeum valdetimentibus
traditic plurimis
,

admonitionibus suis cedens mundo et his omnibus, quffi in eo sunt, renuntiaret, et ad sacram monachorum institutionem se conferret. ln qua cum sancte versatus esset, et in ea excelluiaset postea dormivit in Doraino. Beata igitur illa Femina libertatis tempus nacta se totam per
,

pnfictor,

omne tempus Deo

qui

domum
el

ipsi dedicavit.

in insula

^ffmaapossidebantiequibufl
promota, utilissimum

Nam cum

ei alias

genita,

ad vitam

humanam

quoddam

sanetissimi Spiritus vas extitit. llla cum esset annos septcm nata, brevi lcmpore Psalteriuni
edidioitj el divinis literis b

mulieres valde relig-iosas invenisset, quEe et idem propositum habebant, et spiritu ipso ardentes erant illis coucordi animo adhajrens quam
,

pri-

raum

ex hujus

mundi confusione
qufe
et

se

prompto animo opcram

die sederet, et sola

removit.

navabat.

Cum

Cumque omnia,
stribuisset,

igitur

quodam

possidebat, pauperibus di-

una cum moribus

telam texeret, vidit stellam quamdam volde splendidam ad Buum usque peotus descendere seque ab
,

mundi habitum
f

stellam ipsam postea ex oculis suis evanescere. Ex ea igitur re cum ejus

tlla

multum

illustrari, ao

mutavit cum illis ipsis honestis /*mulieribus, quas supra diximus. Itaque cura quodam in loco'quietara vitam ducere coepissent, cujusdam viri
et
\

anima multo lumine

irtute prffiditi adhortatione

illustrata essel

omninovitsa

sancti qui et eas totondit

post tres

aut

hujus vanitatem odisse ccepit. Cumque sibi proposuisset ad monaaticam iustitutionem se conferre, ejus parentes invitam et nimium reousantem mul,

quatuor

annos
illa

Athanasia

earum

raulicrum,

tam

ei

violentiam adhibentes,

cum

viro colloca-

nmtj quocum sexdeoim

repente vidua remansit,

solos dies habitavit,

ao

Cum enim

Maurisii c bar-

principatum etiam m vita suscepit, prima quidem ab illis uonnnatn, sed omnium uovissimam, quod ad mentiB sensum pertinet, seipsam existimans, ut illud Domini praeceptum scrvaret: Qui vult in vobis esse primus, sit oruniuni novissimus et ultimus a

quae

cum

erant,

4Sed

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI.

171
,

\
Virtutes

Sed quaenam oratio, aut quae liugua humilitatis et summissionis, qua Femina illa excellebat,
4
celsitatem explicare posset?
j-,

igitur

ejusacdonuffl

Neque enim umquam

tecry-

p assa est a a liqua earum mulierum, quse cum ipsa erant, ministerium sibi praeberi, vel aquam in manus dari per totum vitae suse tempus, quem-

quaecumque ad proprios usus possidebant ea omnia pauperibus distribuissent, ardentianimo ad id, quod sibi proposuerant se praeparabant. Adierunt igitur virum quemdam virtute praeditum , et Dei amantissimura Matthiam nomine presbyterii honore decoratura qui et eorum
, , , ,

A. fcnoMn.

admodum
h

sauctum ejus obitum, omnes illius reg-ionis homines de ea re certiores fecerunt h. llla enim se indignam putatantum abbat, quae una cum ipsis versaretur
quae post
:

cum

ea vixerant,

se in vita monasticu

exercebant, ovili praasidenaffectura

vidisset
et

tem.

Ille

cura

vitae

honestae esset studiosus, et ea,

rum mentis ardentem

Athanasiae dixit
:

beatae

Tuum

quidera

earum, quae

est,

ut sibi

tamquam

praesidenti abillis ministra-

etiam abstiuentia multum valeret, paulum panis et aquae post nonae horae 'tempus guri vellet.

Cum

stabat, caseo

et pisce

solo die festo

omnino abstinens, quae in Paschae, Deo gratias ag-ens, g-ustaSanctae vero Quadragesimae diebus

re solita erat.

post biduuin sumens cibum, crudis tantum oleribus contenta erat, in illis sanctis diebus omuino potum non gustans. Cumque dormiret non in
,

tecum sunt, bonum est et valde laudabile propositnm sed quoniam vos video ita exercitatione afflictas, ut infirmissimaa sitis, moneo ne * durissimis vitae leg-ibus vos ipsas tradatis. Itaque si meum consilium suscipitis, vos in quemdam locum in quo poteritis ita, ut decet perducara versantes bene vobis ipsis consulere. llabcbitis
;
,

Gr*caad<'"<

oura) '

etiam
toto

me
,

infirraitati vestrae

opitulantem, vobisque
,

animo
et

et

omnibus viribus ea

quibus

indi-

latus, sed iu

unum quemdam

lapidem, ad id

ip-

getis

ministrantem. Haec
iis,

cum
illa

dixisset, sanctae

sum accoramodatum,
ni capiebat. IMeque

sese inclinans,

parum

sora-

Mulieri,

quae

cum

erant, persuasit

solum in sancta et mag-na Quadragesima, sed etiam in sanctorum Apostolorura,

Dei natalis Christi Salvatoris uostri exercitationis et vitae regulam servabat. Ejus vero stratum ex magnis lapidibus in solo ipso compositum parva quadam et aspera veste desuper tegebatur quo loco in ipso quietis tempore cubans, lacrymis per singulas noctes, ut Propheta dixit, stratum suum rigabat. Cum enim divinus amor iutus abunde ipsara aclacrymae ipsae tum cenderet atque inflaminaret tum in precibus ad Deum in Psalrais canendis mittendis ita copiose profundebantur, ut fontem
et sacratissirai

temporibus,

eamdem

promptissimo animo sequerentur. Cum vero prope locura accessissent, eum beata illa Mulier contemplata, valde hilaris coepit dicere E Hunc ego locum jam pridem mentis luraine contemplabar, et, ut opinor, hic in posterum vivemus, vitaeque finem excipiemus. 7 Erat in loco illo sanctura protomartyris Ste- oncm ci prophani templum, tum gloria tum vetustate claris- cnrat U, Mntliias nutu ejus monachut simum. Beatus igitur ille Matthias illic mulieres cui ajtparet episcopi qui regioni praesidebat
ut

eum

illas

collocavit,

omnemque curam
,

eis

adhilmit.

S.

Joanws

Insuper virtutis exercitationi valdc studebat, continentiae

,

Ap.

inquam

et vigiliis

multis

cum

per

potius vidisses aquis destitutum,

quam

sanctos et

assidue Christum spectantes ejus oculos lacryma-

ruraexpertes esse.
recensentur.
illi erat interius quidem aspecarnem asperitate afHigens, exterum i, rius vero tegumentum pannis constabat ex ovium lana contextis. At interior illa vestis ignota erat exterior autem corpus contegens, ab hominibus

Indumentum
ipsius

totam noctem et Psalterium recitaret, et preces quamplurimas ad Deum funderet, dormiensque non supra latus, sed sedeus, somnura, quautum satis esset, caperet. Tanta etiam erat illius viri

compunctio

tum

in Psalrais canendis

tmn

in

offerendo divino et

incrueuto

Sacrificio, ut,

qui

eum

cernebatur h.

Ad

haec,

vig-ilabat se collig-ens, et
,

multam ex ea re utilitatem perciautem aspera contentus erat quain cum unicam ferret carnem ipsam horribiliter
videbant,
perent. Veste
: ,

singulisque sessioniDavidis Psalmos meditans bus l oratiouem animo valde sobrio atque attento ad-

domabat. Cum vero Joanuis Apostoli, qui recubuit super pectus Domini, esset valde studiosus,
et ejus die festo
Sacrificii

Deum fundens. Die autem modo secum modo cum aliis, quae cum illa erant, Psalrao,

ac

memoria
uni c\
,

instante, incruenti
esset,
,

ministerium celebraturus
affectus,
iis

maxima
prfcsen-

rum

versus recitans, dabat operam, ne ullo tem-

compunctione
tes erant
,

qui

pore aut hora ejus os aut mens a Dei g*loria celebranda vacaret, ut sacrorura carminum author

Num,
qui

inquit

aliquis est

dignus ho,

dierno die,

Ephesura

iiroticiscatur

e1

san-

Benedicam Dominum in omni DaVid cecinit tempore, semper laus ejus in ore meo. Ex quo autem die monasticam vitam Pemina illa ingressa est, ad illud usque tempus, quo ad Deum migravit, nullos omnino fructus degustavit. Cum:

ctum Apostolum
que hsec
emittens,
dixisset,

Joannem contempletur? Cumfontes lacrymarum ex oculis

'

g-emitum e corde proferebat, Bes igi' tur oblata est * ejus fide et in discipulum Domini

Grsc.

que multas aerumnas pateretur,

esset,

et sororibus prae-

yiverat charitate dig-na. N;un ab initiosacrae illius inystelil iWucci quoad res divina completa riorum celebrationis
,

dit

earumque curam

haberet, ob animi sub,

est,

missionem, qua excellebat nulli umquam increpationem adhibuil, neque contumeliosum aliquid exejusore honestissimo * ne adversus minimum
quidera aliquem aut
honorabili

Apostolum Joannem in ara illa secum una stantem videbat, ncque solus sancta ipse eum cernebat, sed duo etiam alii, qui uua praesanctissiraura

magnum
:

servum aut
prasertim
illa

libesae-

rum
cere.

hominem profectum est

cum

sentes erant, cura iucruenturaSacrificiura celebrabatur. Ad tertium igitur usquc diem pcrmansit, ita compunctioneillaseoblectans, ut humani cibi particeps fieri

pius audiret, diabolica tentatione

omnia

se fa-

non

posset.

Omnes

ig;itur mansueto animo, et recto corde

Ad hunc beatum
:

Matthiara acccssit homo

sanctitate

perferebat, ad futurara illam

mercedem semper
,

ani-

mum attentum habens.

Locum qux.
rii solita-

quidam, totius corporis compages remissas et discujus misericordia oommotusvir solutas habens
qua indutus erat, sc ipsum humeros eam imposuit, Quo faexuit, et in cjus stridorem mag-num emicto, ejus compag-es cum factusest. Cuidam sissent, statim homo illc sanus
ille

vtu
rucutii intigni.
'

Cum
cum

vero
illa

quatuor anni praeteriissent

erant, persuasit, ut e loco,

iis

chlarayde

Qr.

quae

in

quo

6 "Outo;,
Siinctus

rium, ut
metius Deo
terviut,

manebant, exurg;erent, et ad privatum et omuipossent no remotum montem secederent in quo vitam.degentes Deo ipsi operam dare, solitariara
,

vero

alii

faciem

habenti, diabolo

auctore

per-

et

ab omni humana consuetudine scparari.

Cum

versam, honorata;

manus

sute signaculo curatio-

nem

m
A.

VITA

S.

ATIUNASLE VIDU/E AC IIEGUMEN/E

pusculum coutegrebat. 1 In Grceco dicitur wSt h<x rdv Kc&urft&zw'. Apud Goarum in Euchologio sive Rituali Graecojy

umbimo.

nem attulit. Quiu etiam vetula? mulieri, impuro apirita detentae, et ad beatum iJIum virum Matthiam accedcnti,
illius precautis

perseverantia fa-

sanitatem monastico induta impuro spiritu vexabatur, et ad monasterium accessit. Cum igitur [Sanctus] ille ingressus, eam solam vidisset in ecclesia pravo spiritu

ctum

est,

ut

Deus

ipse paucis diebus

rumpag.

34 inter ea

qu& observantur

in notis
:

ad

conferret.

Alia

quaedam

inulier habitu

ordinem sacri ministerii, dicuntur

ista

Earissi-

me

et fere

numquam

in ecclesia sedent GraBci....

Habent nihilominus tempus aliquod sedendo permissum, y.a.$iG-px-o; verbo significatum quo, ubi
;

laborantem, misericordia

manus

erexit

oravisset, et ad

signacuJum ipsi daemon aufugit, et femina

cumque eam conversus esset, ter Crucis adhibuit. Quo facto, pravus ille
,

commotus in caelum quantum satis esset

de Psalmis, iutelligitur ea Psalterii pars quas sedendo dicitur ubi de Canticis , illud etiam est
:

quod, ut cantoribus levamen concedatur

seden-

illa

sana deinceps perut

vitte
,

do persolvitur. Videri etiam ibidem possunt notaa in sancti olei Officium pag. 435. Porro voci, de

mansit. Hsec nos perstrinximus,

quem

qua hic agimus,

alia insuper significatio subest

vir ille tenebat, prtestantiam declararemus, et si-

nam

xa&Urtutxa vocantur divisiones seu sectiones

gnorum
Eo
defuncto

gratiani a

Dco
!

illi

concessam omnibus ma-

totius Psalterii,

eaque numero

vig-inti,

sicat inve,

nifestam faceremus.
Ignatius
pretb. 10nialeg San-

nies in
]

Glossario Grseco-barbaro
fAeyaTiOnohv.

Cangii

quae

ctx dirigit

m B

quomodo factum sit, ut cum sanctus ille homo et Deo ipsi dicatus navem couscendisset, et ad reg-iam ac mag-nam urbem m navig-aret, judiciis illis, quae solus Deus novit, acciderit ut una cum sociis navig-ationis
9 Sed
[

hei

mihi

nescio

etiam enumerat. m In Graeco dicitur

tiochiam

Romam, Alexandriam,

Sic appellatam Thessatonicam, et An-

; sed prassertim apud scriptores Byzantinos ita dici Constantinopolim, videre datur in

fluctibus marinis suffocaretur.

lius sancti

Quamobrem

et

il-

corporis

sacras illas et quaj nos

neque bcatas reliquias repositas habemus,

cxpertes facti sumus,

eodem Glossario Graeco-barbaro. Hoc autem loco indicari Constantinopolim, eruo ex eo, quod apponatur inVita -bv fiy.uO.ida, quas vox urbem regi- E

Sanctus

maxime juvare possent. Omnino enim quomadmodum, cum in corpore erat,

am seu imperatoriam indicat.

quam

curationes abnndc conferebat, multo mag"is, postexceflflit, iiis qui ejus reliquias attig-isseut,

CAPUT
Favores
tio,

II.

Gr.

TOtt, in

Dmninn

otidurmivil:

easdem anYrrc posset. Hujufl ministerio alius quidam prcslryter successit, cunuchus natura qui vocabatur Ig-natius. Ule cum iisdem moribus quibus et is qucm supra diximus , excelleret sanctcadmodum etDomino Deo gratus migravit* cujus sepnlcrum fulg-oribusquibusdam diemonum turums prosternit, et curationes affert. Sed ad narrationis ordinem revertamur, sanctae matris nostrse Athannshc factapcrstring-entcs.
, ,
:

ccelestes,

templorum

cedifica-

mors, apparitio, miracula, fides

auctoris Vitcs.
3

ig-itur
,

beata Pemiua

di ximus

humilitatem

cum multam magnamque et

se

ut cujus mansin- suetudo ei

humilitas

gularem mansuetudinem

in

haberet

ssepe

ANNOTATA.
a yEgina insula

Deum

pluribus describitur in Com-

precans, atque in cselum intuens, stupore atque excessu quodam * implebatur : nubem autem *

"^ou
ZnlrlZur.

mentario pr/vvio num i. b Eooemplar nostrum

nxo-xtz rctU

Grwcum

Vitae

habet

K\
sa-

dyizi; ypacpai";

Idest: Et omnibus

cris Scriptnns.

lucidam solis radios emittentem videbat, et in Gi ejusmedio virum speciosum, formaque ita efful- Kal (Jatgeutem, utejus species singularis existeret. Cum- ^aro;, et pavore que hoc ssepe vidisset, et ejus viri adspectum ob- *Gr.
stupesceret,

Scribendum Maurusii ex textu Grseco, qui eocstat Mavpovdw; Latinis autem sunt Mauri. Strabo lib. 17 pag. 825 editionis Parisiensis anni 1020, de Lybia seu Africa agens, a Graeeis, ait,
Maurusii appellantur... Hoinani et indiffeme Mauros vooant. Plura habet Cellarius lib. 4 Notitiarum orbis antiqui cap. 7 in Mauritania Tingitana.
d Quando, a quo, et qua occasione illud fuerit laturn, hactenus
c
f

secum

ipsa dicebat

Ecquisnam

vi-

decore atque ornatu reple- enim vitPEt quaBnam virtus ita splendidum ac speciop sum effeeit? Cum heec cog-itaret ac diceret, sibi visa est vocem hanc audire: Virum hunc, cujus speciem tu admiraris humilitas et mansuetitdo
,

rum hunc tam multo

ita

splendidum reddiderunt
in

quse

cum

et ipsa

rum

modum

mifu-

imiteris, te

quoque illustrem

decretum

nonreperi.
et 7. dig-nis.

turam manifesto scias. Quotidie igitur hsec contcmplans ita duabus virtutibus se ornavit,
iraeaut superbiae ne vestig-i U appareret, Quae vero ad earum
illa

ut in

De

iis

Commentariusnwn.G
est nfUac? idest,

quidem ullum

In Grseco

honore

g Bis dicitur idem. In Qrmco habetur -avrwv EffXaro; xai vfoxw ^tsexovo; Omnium novissimus et onmium ministrator.
ccurn TTiaat

h Grwcum eocemplar sic legit K*5^ a aA^.a; {Uta rov aylav airfc xofpwy
:

n
fa-

peuvno-aaat.

Id est Sicut omnes, qucB rnm ea vixerant, postquam rem inter

:

rravra;

e(3e|3*iffvro.

Beinquisivissent postsaiu-tiun ipsiusobitum, omni-

lpsoDeum preearetur. Illa vero humilitatem ostendens, quasi eum consolaretur,

quit,

tem ascenderat, quaeque Offllestem visionem puro oordis lunnne inspexerat, mirum non est, siadmirabHibussigmisDeus eam ornavit. 11 Etenim cum quodam die ipsa sederet et occumsa. Deo operam daret ad eam venit homo quidam oculos multum dolens eamque rog-ans, ut pro "*<
, ,

virtutum celsita-

suam

busconfirmarunt. i tn dicto exemplari est rpi X v cujus substanttvum estTuyvnov.quod significat vestem ems confectam.

Ibidem tantum sunt ista

6TUxaXJ7:rov

Ula
:

cum nequaquam discederet sed curationis Se compotem heri cum fide multa postularet, beata
,

Et mihi inhujusmodi morbus moiestiam' attuHt 'ferL ig-itur, et Dominus te curare poterit. Ule vero

"
CPoli ' qu

X+.

S"**

Kai

ro fcp6* irfc

Muker manum suam super

,

ffw^ari

Et

quod saorum ejus

cor-

nens, IUe, inquit curavit, det tibi,

ipsius oculosimpo-

Christus
frater,

qui caBcum
istius

natum
morbi

perfectam

curationem.

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI.

curationem. Hsec

173
-

cum

ille

audisset, et firma fide

accepisset, statim illo ipso

tempore optatam

sani-

starluminiseffulsit, ita ut qui ad eam videndam eo A *<>. venerant, admiratione et stupore afficerentur.
ctissimae Dei

tatem assecutus est. Postea vero quam Athanasia prope templum illud protomartyris Stephairi supradictum alia tria templa ffldiflcavit, celeberrimse Dominae nostrss et Dei Genetricis Mariae,
Joannis Prsecursoris, et Nicolai illius divini praenecessitate postulante ad reg-iam urbem conis profecta fuit , ibique in monasterio sex vel se,

quo san- acptadduAssumptio * celebratur ^SbSCL, omnes sic admonens Videte inquit, ne quid Gr. eorum qure ad diem festum pertinent, infectum j*oif5
13

Quoniam vero

dies festus aderat

Genitricis
,

praBtermittatis. Itaque et Psalmorum ordinem, et z?? rr- ^ dormitionit mmistermm ipsos egentes pro viribus dilig-en- fcslum

...... m
:

ter

ptem annos morata

inquit
,

est.

Quod moleste
, ,

ferens, Exul,

facta
:

sum

peperit
est
iis,

quo derelicto
quae

templo illius quae Deum en hic moror. Cum ijriilli

tur divina quaedara visio

oblata esset

ausa

exequamini deinde post divinum rei sacrae ministerium humile hoc corpus meum terrae mandetis. Hsec cum prsecepisset et duas sorores, quas supra diximus amplexata esset in pace dormivit ac requievit, ita nt qui eam videnmt,
,
, ,

eum

illa

versabantur, dicere:

Tem-

communi somno

requievisse

crederent:

nam

ore

pus jam instat, ut ad cum locum abeamus, ubi olim nos sedebamus. Vidi enim in mentis excessu templi Dominae et sanctissiinse Marise quae De,

atque oculis * clausis, minime illi opus fuit, qui 'Gr.addiiw haec honeste componeret. At sorores, ad sanctas Vj fv&$
ejus reliquias
se

abjicicntes, et
,

suam orbitatcm

fncilc, leni-

um

g^enuit

fores patefactas, nosque illuc intro-

deplorantes

Quouam

inquiunt,

mmc

ter, placidc

abiisti

ire jussas.

Cumque

haec dixisset, ex urbe illa re-

gia mig-ravit, et Dei vere pretiosum illud vas ad desideratum locum venit, qui vocatur Timia,

Mater nostra sancta, et immortalitatis eog-nomen habens d? Quomodo nos ita orbas dereliquisti
e nostro conspectu evanescens?

nomine ipso ab honore deducto,- decebat enim honestum locum illum ejus praesentia honorari, B et appellationem veram ac factis ipsis comprobatam habere a, ut a quadam perspicaeissimo viro
ac patre multis annis antea praevisum fuerat. Hic, quem dixi , Joannicius b fuit ille laudatus et insignis vir, cujus g-loria per totum

angrelicam faciem
illam
tur, et ad

Ubinam posthao tuam adspiciemus? Ubi vocem

tuam audiemus, qua nostra corda cxhilarenbonorum operum studia cxcitentur? Kx- E tinctum est nostrae spei fomentum. Tu nunc dormis, et nos in seg-nitia velut mortuae jacemus. Non amplius te nobiscum una versantem habebimus ele:

orbem

terra-

g"it

enim

te

Dominus,

et

ad mansiones illasajlernas

rum
per
*

celebratur, Hic

inquam

divinus vir,

cum

vocavit.

eum

locura transiret, prophetico spiritu proet

14

Cum
,

Grxc.

locum illum honorari quornmdam sanctorum corporum collocatione. Id quod

nuntiavit, decere *,

consuetum Orficii canonem e in ea complevispost mystcriorum tempus sent sacrum illud

,

hsec et his similia Jamentatai fuissent, etpoudiu Woflpwei

in fjloria.

oportet

Cxlitus ds

postea factum fuit. 12 Cum igitur beata Mulier eo pervenisset, et

corpus in loculo repositum, in tcrra cong;ruenter condiderunt. Qure vero mulier in ejus locum suc-

morte prxmonita radiis fulgei,

paucos quosdam dies

illic

vixisset, gravissimo quoet

,

dam morbo
antequam
e

correpta

est,

duodecim diebus,
ea
re mysterio

vita discederet
fuit.

de

quodam edocta

Vidit

enim

viros

duos,

al-

sepulcrum permanens neque noillic discedebat, lachrymans et beata illa Femina se orbatam lug eus. Cui Ath;inasia in somnis apparens, Esto inquit, bono
cessit cte
,

prope

neque die

bis vestibus indutos, ad se venientes, et pag-inara

animo

quamdam
En

ei

tradentes, in qua haec scripta erant:

:

sume hanc et laetare. libertas tua l\sec est Beata vero Mulier cum ad se rediisset, et unam e sororibus ad se vocasset, sing-ulatim ei omnia narravit Totis igitur illis duodecim diebus mansit assirtue contemplationi dans operam, neque cibi neque potus particeps fiebat, nibilque aliud, nisi hoc dicebat; Psallite sorores mea3, psallite, et
, ,

quadraglnta diebus poat meum obitum, recipiam quoil a Deo ipso receptura sum. Hsec igitur cum in somnis vidisset, experrecta dubitabat, quiduam hoc visum, et sanctae Mulieris verbum significa,
,

et

certo fore

scito

ut, completis

Cumque quadragesimus dies venisset, quBeque sorores monasteriura habitabant id oblitas (ut saspe usu evenire soletj post duos dies ilhim quadragresimum diem futurum existimarent, ejufl
ret.

Deum assidue laudate, ut propitius sit peccatis nostris. Cum ig-itur duodecimus dies venisset, sancta
Mjilier alias currite
,
,

diei
sia,

vespere sorori, qure supradicta

cst,

Atliana-

quae
,

cum
quseso

illa

erant

affata
,

Suc-

inquit

infirmitati
c,

aedem sacram ingressae, versus

,

mese et in qui mihi dicen-

beata illa femina, se offerens, Cur, inquit, ita quadrag-esimos dies raeos neglcxisti, neque qinc ad pauperum distributioncm, neque ea, qufe ad

amicos benigne accipiendos pertinent, prspora*

sti? IIoc

non enim possum di essent cum omnino vis amplius Psalterium complere mea deficiat. Illae vero cum clamore et lacrymis
vos

Deo

reddite

viso illa perculsa, ct ad se rediensj

ac

diligenter dies numcrans, cogrnovit tempus illud vesperam esse quadragesimi diei, quo sacra Psal-

respondentes,
xvpla
domina nostra

Ad quemnam,

inquiunt,

Psalmum

morum

cantio eelebrari deberet.

et divinura

Cum

i^itur dies

ipsa * pervenisti, et undenam, quod' rcljquum est, nos incipiemus ? Illa sensim respondens, "Nonagcsimum, inquit, psalmum in ore habeo sed infirmior facta ulterius prog-rcdi non possum. Illac cum heec audivissent, ad aedem sacram ing-ressae, reliquos Psalmos compleverunt. Cumque exiissent, in faciem ceciderunt, ct ulutatura magnum emittentes, sibi preccs a sancta Muliere imparti:

illuxisset,
-et, duae,

quse illius

Offlcium eelebrari ooapissacri et monastici chori jtrin-

cipem locum tencbant, quarumque cordis oculos

Deus aperuerat, ut horriblle illud visuiManiiii.nlverterent, duos quosdam viros contemplataa sunt
Specie
terribiles
,

habitu cfful^ciitcs,

cl

hcaiam

ri

postularuut. Illa vero omnibus quidem pariter

suis

Athanasiam mediam haoentes: quam cum duxissent, et ante sacram aram constituisscnt, purpuraraque pretiosis lapidibus ac margaritis ornatam
protulissent, rcg-ali habitu

bene precata
ulnis

Marinam autem et Euphrasiam En inquit, 80honoratis amplexa

est
:

eam

induerunt, et C0oapntejufl

rona, crucem

et ante et retro habente,

Gr.

muluo

rores meae dilectae, ex hoc ipso die a nobis * separamur sed in futuro illo seculo rursus nos Deus

cinxerunt:

manus

ei

cumque rirgam gemmifl ornatam in dcdissent, eam ad divinam aram perduig-itur visio

conjung^et

det

autem
,

tem

et

concordiam

vobis pacem , charitaet impleat vos omnibus bo-

xerunt. Ilaec
contigisset,
Liquise inira

cum

quadrag-esimo die
re-

looulufl,

in

quo eanotsa Mulieris

nis suis. Haec et alia

cum

dixisset, ejus facics in-

terram jacebant,

Btridorem emittere
cceiiit,

174
A. KONTUO.

VITA

S.

ATHANASL^ VIDILE AC HEGUMEN.E

tinctis,

tempus faciecoepit, idque assidue per totum anni

bat.

aquadefluente madefieri, et, omnibus candelis exad sanctas beatae Mulieris reliquias con-

Sanatdxmoniacum,
corptu habet
incorrup-

15
cta

Cum

vero

anniversarius * dies
obierat,
et

quo sanviri

fug-ere, stridoreque

magno

ex arcula emisso, vocem

illa

Mulier

jam

venisset, ecce,

duo adstiterunt,
sanctae illius
darg-uti sunt.

cum

ipsfe

misera quoedam

mu-

tum, renuit lier,

veitem pretioiam.

pravis spiritibus vexata; qui spiritus supra

Mulieris reliquias debacchantes, re-

Manibus
,

ig*itur

teg-uraentum illud,

Gr.

quod

supra sanctse Athanasiae reliquias

impositum
extra-

fuerat,
omni vencratione di-

amoventes

arcam
mulier

monumento
est.

ad se venientem audire sibi videbatur, quae ita diceret; Aperi cito os tuum, aperi. Quod cum ille fecisset, hilaris, quod missum fuit, excepit, simulque sanitatem recuperavit. Cum vero dies illuxisset, omnibus, quae in monasterio erant, curationem suam clara voce prasdicabat. Cumque oranes concursu mag-no illuc venissent, et causam ejus rei

xerunt.

Quo

facto

illa spiritu

malo agiSacri ve-

tata, curationis

statim compos facta

inspicientes,

gnus

ro

illi

viri

arcam illam
diligenter

eam viderunt
,

tum ille donum, quod accepesinu protulit, ung-uem videlicet mag-ui dig*iti e sanctae Mulieris pede raissum, ac parvo quodam
ediscere cupivissent,
rat, e

undirjue

suavissimi odoris ung^uento diffluentem.

Cum

ig-itur

eam
.-

patefecissent

Atha-

panno involutum. Abiit ig-itur vir ille sanus, divinam gratiam, et sanctae Mulieris g-loriam * celebrans.

*Gr.
$<XV[JL{XT(X
y

nasiam invenerunt ita decore positam, ut recens mortua ftiisse videretur nara et ejus oculi luminis speciem prae se ferebant, et labra [ejus saucta] et totum illud beatum corpus sanum, integrurn et intaetum videbatur, teneris adhuc carnibus, ct manibus in rectum protensis, neque
alia

17 Aliquando
retur, et
lier

cum

ejus sancta

memoria
,

celebra-

miracula Alia mala

multus populi concursus factus esset, muquaedam nomine Theodota manum arefactam habens, curationem assequi supplex posce,

bat.

Una

igitur e sororibus,

cum eam

apprehendisillinc

ex parte

ad

motum ]
,

impeditis.

Cum

illud

set, et maxillae sanctse Mulieris,

quae in arca erat,

et lacrymas [ ubertim ] igitur venerati essent B effudissent, arcam munierunt, et in omniura con-

admovisset sanam atque integram Dei ope

extulit.

Gr.
etitrinq,

spectu ponendam esse, sancte * judicarunt. Postea vero quam in aliam arcam translata fuit in

Alia vero quaedam mulier

cum

occulto spiritu

recle

vexaretur, et multos dies

fecta ac tristis

illic

permansisset, re in-

qua

et

nunc

sancte

Beata

illa

reposita est,

mo-

domum suam

nachae ipsa* veste priore illam exuentes, alia qua-

dam

sericis filis

contexta et colore caeruleo /"eam

:

tem sanctam Eeminam centem Tu fraudem viro tuo

;

reversa est. Yidit au[in soranis] talia sibi difecisti, et

animam
igitur, et

induere cupiebant

sed minirae Athanasia san-

tuam

in

gravem mortem
et

injecisti.

Vade

cta eis obtemperabat,

manus
]

ipsas tenens pectori

erratum tuum proferas,

tionete liberabo. Haec
est.

ego mali daemonis vexa-

adhasrentes, et vcstem illam

Una

igitur e

sacro

[omnino] renuens. choro illo, quse omnibus

mulier audivisset, et ea, quse audiverat, fecisset, divina ope adjuta, sanata
Alia quaedam

cum

virtutibus effulgebat, et sancti Spiritus vas quod-

dam

erat valde pretiosum, flexis genibus sic

:

eam

precata est

Quemadmodum quo tempore

[

nobis-

'

Gr.

domina ] sine aliet nunc libenter nobis obedire velis, et humilem tunicam tibi oblatara tc indui patiaris *. Ilaec illacum perinde ac si
cura versabaris, obedientiara
praestitisti,

quo discriminc

ita

7rept/3a^ou

mulier infantem puerum mamtum dexter oculus extinctus, tum raanus et pes torpens, et motionis expers erat, ad Sanctae illius sanitatis datricem arcam eum adduxit * Post paucos vero dies illum *Gr. sanum receptum in propriam domum g-audeus retu-

mam

sugentem

ferens, cui

QMumo,
lllic.

rlveret, audivisset,

raanusstatim relaxavit, ettuni-

lin-

lit.

abjecit

Pttetla ac

cam, quam diximus, accepit, acdeinde ad sanctam iii;mi arcam se reelinavit. 1<> Operos pretium vero est pauca quaedam

18 Alia quaedam tam male oculorum morbo g laborans, ut ei tamquam poma aliqua oculi pende-

S.

Athana-

puer a dx-

monr, scrvui ab drope

rati
/(i/-

libt>-

commemorare, ct ita omtioni finem imponere. Cum non multi dies prfflteriissent, puella quaedam, annos fere duodeoim nata, impuro spiritu detenta, cadens et spumam eraittens, ad sacrae Mulieris sepulchrum adduota eat; oumque iUioquadraginta dies permanSisset,

qute postea

lacta sunt, miracula

supra sanctasreliquias imposito, sanitatem assequi precibus postulabat. Cum igitur duobus aut tribus diebus
permansisset, Dei ope adjuvante, sana facta est,
ejus oculis ad priorem statum restitutis.

rent, ad ejus

arcam

accessit, et, capite

* ix

P atroci

*'pita

divina ope adjuta, sana rediit.

Puer vero duodecim fere annos natus, cum map nusetpedes torpentes haberet, ad ejus sepulcrum
accessit.

Cumque nondum
ille

Aliusquidam puer, annos fere octo natus, in raanu ipsa dfiemonem babebat. Ilunc ut passerem quemdam oigrum ad manum suam venientem, et illic sedentem videbat, a quo et manus ipsa comraovebatur. Quare miserabilitcr afflictus puer ille, cum totos septem dies apuddivinassanota&Mulieris
reliquias permansisaet, sanotissimi Spiritus ope cu-

pauci dies praeteriissent,

reversus est

divina visione puer

dig-nus factus, et propriis

pedibus inambulans,
nes obstupescebant.

domum suam

quod miraculum perbeatam Mulierem editumomCollum

tur, et in
laborabat.
puellae

cujusdam

quae Maria vocaba,

raonasterio

habitabat

gravi

morbo

ratus est.
*Gr.
'Av/ip

quidam conditione scrvus , fide vero oooulto daanone vexatus, et insuper aqua intercute totum oorpUS instar utris tumefactura habens, ad monasterium illud veuit, ct sauitatis
Liber,

Alius *

Cui beata Athanasia in somnis apparens, Asperam, inquit, tunicam meam accipias,
et raorbo adraoveas. Id
feoisset,

cum illa e somno excitata statim curationem ipsam admirabiliter asest,

secuta

est.

compos

supplex postulabat. Illi erg-o beata Athanasia in somnis apparens, Expeota, inquit, frater, paululura et cg;o tibi, divina ope adficri
,

Marina vero, cujus supra mentio facta to tempore gravi morbo ex ventre

mul-

Juvante, ourationem afferam

dam mei
[<uu
te

partera enira quamcorporis ad te mittam, qua morbo isto tenet undique, omnino] liberaberis
:

laboraverat Cum ig-itur lauri folium sumpsisset ex iis quae tunc super arcam illam posita erant, et supra morbi
locura tnbus dicbus reliquisset, perfectam sanita-

tem

accepit.

Autlivit hffic

vir ille, et fuit

mensem unum

nocte

quadam

iucidens, seipsum vidit

bono animo, et post in mentis stuporem undique a templi teoto

20 Haec, quantum vobis relig-iosis monumento/iw turacssepossint, mediocriter a nobis dicta sunt. hutorim. Singulatim enim omnia persequi, nou solum supra vires meas est, sed neque iis facile erit, qui
et

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI,

et vita meliore sunt
,

175

quain eg-o, et orationem

vftae

fuov

o-xijo;

xafatro. "Edct yi ioti di atafc nfii|04- A.Akwtiw.

v.ctl

parem habent. Eg*o vero cum ingenio sim valde tenui et sublimoris orationis omnino expers, provinciam hanc suscepi non vana secutus figmenta
, ,

vat ra TtLiia,
Irfiz-jouoav.

7r]v KAYJCTIV

rof; Ttpayy.ao~iv e'x- tv

:

tlzlt ~

sed quae

tum
,

mulieribus

cum

ipse propriis oculis vidi,tum a sanctis hsec dicerent h audivi , e quibus

,

fuit et felicissima

Mater

nostra. Quse

omnes cum
,

per totam vitam rebus g-estis excelluerint et Athanasise beatae mulieris facta cuncta bene noverint , illis eg"o credidi. Earum nutem vitam et
,

optimam maximseque
tutionem , mittamus.
fipostroplte

utilitatis cODciliatricem insti-

aliis

suo tempore scribendam

praeter-

21

Tu

vero Beata et immortalitatis appellatione

Ad Timia auQuse ita interpretor tem (hoc quippe nomen loco fuit inditum) Sancta, honorabile revera vas Dei, pervenit. Oportebat enim oportebat ut ab ipsa honorera acciperent Timia nomenque haberent rebus vere congruum. Vides allusionem ad nomen proprium loci ra Ti/xia et ad adjectivum synonymum. Est autem adjectivum 6 xai r, ri^to;, honorabilis, in pretio habendus etc. Proprium itaque ra Tif/ta quasi dicas loca honore ac pretio digna. b Dehoc Sancto dictum in Comm. prsevio num. 4; e cujus tempore fixa ibidem est setas , qua
, ,

ad Sanclam

prsedita,

divinorumque ang-elorum contubernalis

S.

Athanasia, quse propter Christum bene paupertatem exercuisti, et divinis muneribus dives facta es:
quae assidue lug*ens, consolationem istam tibi comparasti, et

mansuetudine oblectata mansuetorum terram recepisti, et in fame et siti vitam ducens perennes delicias invenisti, misericordemque animam habens, a Deo ipso misericordiam magnopere consecuta es tu, quse corde puro splendorem sancti Spiritus excipiens, et in animo pacem habens, ejusdem sancti Spiritus diversorium, et, ut summatim dicam, omnium bonorum thesaurus, ob
:

Athanasia floruit. In Grseco est art/oXoyiav, id est, Psalmorura secundum singulos ari^ou; seu versus recitatiouem seu decantionem, quge fit in ecclesia, uti exponit Cangius in Glossario Grseco-barbaro apud quem etiam reperies discrimen inter o-ri^ou; et o-rt/^pov. Consuli etiam potest Goarus supra assic
,

gnatus pag. 30, 32 d In Grseco est

hic,

206.

r^; d&avaoiaz e7rwvujz

quod

est

quae

immortalitatis
es.

aptura

convenieusque

nomen sortita num. 2.

Vide Commentarium prsevium

,

idque maximo lumine digna facta es , cum Sanctorum turmis simul versans, et cum justorum choreis hilaris una chorum ducens; sis nostri memor, qui
factistuis lsetamur : cura sororum gTegem, quem propriis laboribus congreg-asti respice vitam nostram, multis hujus mundi fluctuationibus k ag-ita:

e Kavuv av7rUffifWS si y.oy.r^eioa^ yuvalxaq Canon funereus pro mulieribus defunctis exstat

apud Goarumpag.
f

588.
<paiw

Grsecum exemplar ponit

,

id est

fusco
inter

pullo

p.utVjj

mustellino, qui
,

medio
:

est

tam, ut per tuas preces sancte viventes,

et laqueis

diaboli fortiores redditi, tecum una sempiternis bonis digni efficiamur, gratia et benignitate Domini
nostri Jesu Christi
:

candidum et nigrum colore et ex albo et nigro colore commixtus est. Vide Lexica in quibus etiam invenies colorem cseruleum dici xuavsov.

g Grseca dicunt

ylzyy-ovhv, inflamraationera

de

cum quo

Patri simul

cum
et

sancto

Spiritu sit g-loria, honor et adoratio

et in secula seculorum.

nunc

semper,

Amen.

qua agit Gorrseus in Definitionibusmedicis Francofurti excusis anno 1001, pag. 493. h Grsece ea sic expressit auctor dlrfidac, loyov l^uyojjivaic, veritatis sermonem eructantibus.
te i Qrsece rwv e7rl cot y.aray.aHuvo^.ivoiv quse iu ornamur. k Gr. TQtKuptai' procellis raaximis et tempestatibus; quasi dicas trinis fluctibus, ul Latine dicitur nuctibus decumanis.

ANNOTATA.
a

Exemplar Grsecum sic habet

Xlobc,

di

ra.

TiTl-

Beou uta, ouzoi ye 6 ro7ro; wvo^acrrat, ro ovrco; tov

DE

B.

ALBEBTO

EP.

FEBBABIEMI
P. B.

IN ITALIA

COMMBNTARIUS HISTORICUS

I.

Beati cultus et reliquise

et his verbis inscripta:

Anwo
mcclxxiv.

Cultum ejus
publicum,

S^Maurelii episcopi, martyris,et Ferrariensium cultus patroni, plus quam sufficere videntur ad legitimam confirmandam. ejus antiquitatem fuisse Constat enim inde, corpus ejus inventum cum corpore S. Maurelii eodem anno 1419

Placentini, use de B. Alberti, epvscopi primum dicta sunt , inventione \deinde Ferrariensis

Hic

est corpus, sive ossa

_>n hoc Opere ad diem vn Maii

occasione

et confessoris. beati Alberti episcopi Eerrariensis eidem inventioni assistentes Petrum

Constat,

Boiardum episcopum Ferrariensem cten marchionem Atestinum, cum amphssimo tam

,

Nicolaum^

una eodem

mense vn Maii, in eadem ecclesia Ferrariam, in eadem crypta seu S- Georgii prope subterraneo sub ara majore, in eodem sacello simili tamen tumulo- sed in theca separata, plumbea unam ulnam longa, Maurelianse, hocest
die ac
,

statim in genua provotum peractis debitis lutos honorasse reliquias; utramque sigillatim, noc est cseremoniis, capsam sustulisseex crypta ad altare

quam nobilium comitatu,

voce iteratum fuisse: eloqium magnapsallentium qui in diebus suis placuit Ecce sacerdosmag-nus,

unampost aliam, translationem idem hoc majus, et ad geminam

contmuo ad Deoet inventus estjustus^em
26

re-

positas

Augusti Tomus III.

176
AVCTOftE

MB

ALBERTO
Missw

EPISC.
diVffi

FERRARIENSI
Virginis
cunctis

P.B.

offipositas in altari capsas ambas sacrum reverendissimo cium solennissime cetebratum a domino episcopo fuisse. Quis hic non agnoscat
, cultum B. Alberti modo, sed etiam diu prxteritum ? 2 Quid enim capsula plumbea unius ulme , qu& certissime defuncti primum corporis capax

censebatur;
certatim

ibique

incluserunt

pnedictas capsas, prius omni populo palam monstratas,

caput
voce

inclinantibus
,

publicum non prwsentem tunc

manus brachiaque
tientibus
ii

tollentibus in caelum

percu:

cuju*

pnrr-

mordia
dsntur

ferenda vi-

esse nonpotuit ,at potuit resoluti ,refossiet loti; quid inscriptio Beati Alberti significant , nisi

clamantibus Succurre nobis miserere nobis. Exinde vero tam multa facta miracula sunt ut iis exponendis non sufficiam; tacere tamen non possum rem prorsus novam et admirabilem. In eo.dem , unde
pectus
,
,

magna

prmteritam diu corporis ejus aut ossium elevationem ? Qaid item inventio ejusdem capsulx juxta similem S. Maurelii capsxdam intra tumidum
ctfti/dcin fjosi.Lv iu sacct/o,
,

sacra lipsana extracta

rire coepit fons

primum
qui ad

fuerant, loco scatu,

aquae pulcherrimaesapidissima3que
iis,

necnon saluberrimse
infirmitatum illuc

tum quidcm neglecto

medelam variarum descendunt, ipsam velin potum

ac deserto sed olim publico , et eo recurrentium supplicationibus frequentato, indicare potuit evidentius,quam publicam istic aliquando fuisse non

haustara surapturi, vel in lavacrum aspersionemve

acceptam infusuri corporibus suis ; ex quorum innuraero recensebo paucos , nominatim genti
descriptos.
5 Tum subjicit octo miracula , sigillatim a Bonaverto in Vita S. Maurelii pag. 58 et seqq. quee apud nos ibidem Latine Italice recensita contracta legi possunt; modo hoc unum monitus hic lector observet , quod interpres noster , ditm studuit brevitati, eapassim iltis adjuncta rese,

minus

B. Alberti,
si

quam S.Maurelii

veneratio-

nem ? Enimvero
illustrabant
,

dubitare de hac repotuissent

pltuimie

ot

qui inventionem hanc apparatu tanto

pompaque

nata mirtt
culis.

numquam

in ea

parem utriusque

I!

Sancti reliquiis tam conjunctis quam separatis cultum aut exhibuissent ipsi, aut ab alio quocumque patam exhiberi permisissent. Priecesserat ergojam diu manifesta erga beatum hunc Antisti-

tem
tjisu

religio setalem ante

:

assignatam inventarum
alioquin tetas hsec

ejus reliquiarum

quamquam

per quse scriplor Italus disertissime signiomnia beneficia non per E unius S. Maurelii, sed per Maurelii simul et Alcuerit,

ficarat , prodigiosa hiec

nd

cultus

immemorabilis

probationem
:

ttbifitdesnlti sufftciat.

VWtUI
/iKttl

Iflh

*ecu/i

3Diu, inquam, hanc illa prsecesserat quod vel ex co colligimus, quod monaehi Olivetani, teste
Bonaverto in Vita Kalica S. Maurelii pag. 52, tempus ignorent, quojam dicta corpora ambabus i/lis Jtifi-othcfis f.nvpta et in oratorium istud
,

U.

sitti/rrrtDifinu int/ra sinnttcrun)

:

cnii/muuc rcpnsita

berti supplices invocationes impetrata fuisse adeoque non adhujus minus, quam ad illiuspatrocinium et gloriam relata fuisse olim , ac referri nunc etiam oportere. Ceterum qutvproducta sunt hactenus, legitimum B. Alberti cultum usque adeo persuasere Majoribus nostris ut jam tum ibidem num. 19 ampliorem ejus mentionem hoc in Opere ad hunc diem decreverint; quod animad, ,

fuerint etsienimaliam hujusignorantise

causam

vertisse videtur Castellanus,

dum

illi,

forte solus

non obtendatibidem laudatus auctor

ecclesiailla instaurata ssepius fuerit

quam quod

eta diversis

possessa
/'/'.

rectoribus
,

antequam per Joannem

huc usque, tocum eodem die fecit in Martyrologio universali, quod Parisiis edidit anno 1709,sic enim annuntiat In iEmilia S. Alberti episcopi
: ,

anno Pontiftcatus ejus quinto , Christi \i\i, Montis Oliveti monachis obvenit fttri/f tamen quilibet intelligit prxcipuam ejus causam fuisse rei gesLv antiquitatem quse nimirum srru/n non modo testem illius nutlum supersttlr/ir, srd ne memoriam quidem retiquerit. l/ntjitr Papebrochius in Maurelio num. 29 non tfntrrf suspicatus est factum hoc eodem
,

XXITI

Ferrariensis.
8 Porro tametsi intra eamdem subinde ecclesiam sacra utriusque corpora in suo quodquesacello non paido honorificentius fuere reposita; nempe S. Maurelii ad deccteram ane majoris in berti vero
Etsicnltus
ittcdiinpau-

latim elanguit.

arcxda argentea seneo monumento conctusa; B. Alad sinistram ejusdem arsc partem in tumido, qui ex candido marmore eleganter scul,

quo obiit B. Albertus, seculo contigisse. Favet sanc generalis itla omnium cum nhi drrrssi/ saurtittUis ejus Opinio , duplici , Ut
forsitan

nxi

infra
iin.iil

>< rruttit

u r in ipsis ejus exsequiis

,

miraculo

foufiriuittir.
uii

ventio cor-

fn-f sn/fnni/as i//a

I'rinrem vero cultum iltum illustravit miriH un t/iximits anno 1119 in,

qnno

III!),

ventumac transtatumejus corpus fiiisse unacum corpore S, Maurelii: hm namque Deo quantum
cordifuerit, plurima continuo prodigia declararunt, dr quibus ita Papebrochius loco citato
,

num, L3e( sequente ; Vulgatua quaquaversum rumor Inventlonis prrediotffl brevi tantam exoivit

hominum multitudinem ,

adorare, videre, tamrere eupientium, utdisorimen considerantea monaohi, ne minime purrs sustinendaj lnultitudini hnud
,

ptus,aurosparsim interlucente rutitabat, ut alibi dictum est; diffiteri tamen non possumus quin F hujus veneratio illa apud Ferrarienses aliquando tam fervida pautatim intepuerit liquet id enim non solum ex Philippo Ferrario, cujusin Sanctis ac Beatis, prsesertim Itdtise , perquirendis operosam sagacitatem omnino fefettit hujus Aiberti jam tum nimis obscurata memoria; sed vel maximeex litteris P. Heraclii Cristanelli nostri huo Ferraria datis xxiv Aprilis anno 167, in quibus de memorato Beati antistitis tumulo mentionem faciens ait: Si quserit Reverentia vestra a me, quanam in veneratione raodo habeatup
, ,
: ,

ejus scpulcruiu; rcspondeo

Fere in nulla: neque

:

ulla

satis aroere a saoro

thesauro possent pie rapaces

manus, ipsum
Intra

recluserint in

saoristiam,

quoddam arciuvium doneo novum sepulorum fabri-

memoria toto anno quibus verbis non omnem quidem desiisse venerationem affirmat sed fere tamen omnem sicut neque omnem tollit
flt
;

oaretur.

Verum increbrescente in vulgus rumore qund sancta oorpora aliorsum auferre molirentur Patres, parum abfuit, qnin inipetu facto cffrinml ostium sacristi, Quareouratum oaleriter
est
,

Bemardinus Faynus in Ccelo Brixiame ecclesim anno 1668 mcuso Brixim cum pag. 841 Alber,

fcum
Qice

hunc accenset

Brixianis non Sanctis nec cano-

altare

ligneum
in

caretur, quoe

mcdio templo

instar aroa majoris fabrisuperne aperienda rolloearetur in

,

eapella

Beatis.quorum memoria tautumraodo in behabetur:nn in ejusdem etogiopag. 93 agnoscit satis recentemreliquiarum ejusdistribtttioncm 'iijus tnquit non mediocri reliquia gaudent Bnxue Patres Oratorii S. Philippi
iiedictione
1
,

quae tunc sub nomino

Nerii

seotatores

favore

Valeriani

Sealeae

abbatis

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTL

batis
cessa.
g"eneralis

177

Olivetanse

Religionis

illis

con-

10

Anno

1248 institisse scitur

apud Romanum

VfCIOM
J

Pontificem, et obtinuisse, ut Piacentise studium generale vel erigeret vel instauraret,ditaretgue

legibus, quibus atice

ecnlix ltudia

tum unive?'sitates gaudebant.

tuterarum

%
*>

II.

Eiusdem J
.

gesta
.

quaedam

et

^^ijmusin^cmtu pp.ivexh^auctor
Piacentisc in ecclesia collegiata S. Antonini prse-

fellX

ODltuS.

nosteribidempag.M9;ubietiamvidereestin-' strumentum a Bcato dictatum anno 1219, quo

y^^

bendam sacerdotalem fundavit ad honorem Dei

B. Alberliis

Vitam

B. Alberti scriptam

non

fuisse, censet
:

et g-loriosse Virg-inis

Mariae, ac SS. Antonini

et

anno

12

Bonavertus in S. Maurelio pag. 51 neque enim Vitam ille reputavit cum Guarino in Compendio historico ecclesiarum Ferrariensium pag 393 exiguum illud elogium Italicum cum duobus miraculis, quod manuscriptum servatur in archivo Olivetanorum, apudquos requiescit Beatus, et unde apographum nos fidelissimum accepimus, anno 1675 die xxvn Aprilis a P. Andrea

Victoris, his prseter alias conditionibus, ut ea

gaudens debitam
concesserit,

et

continuam residentiam faciat

prout

in dicta ecclesia, et

ei Dominus facultatem Officium divinum debeat in ecclcsia ipsa celebrare, siugulis diebus Sabbati ad honorem sanctffiMarise, etin secuuda feria pro remedio ani-

mse mese, inquit,

et

rum meorum

et

omuium
;

Lazari Societatis Jesu subscriptum, missum huc autem anno sequente a P. Joanne Heraclio Christanello et suo mox loco inserendum post
,

Missas celebrare impedimento, postmodum

celebrare. etc.

antccessorum atque successofidelium defunctorum quas Missas si omiscrit aliquo

illas dicat,

cum

poterit

alia nonnulla, quie diligentissimus

rerum ejus

in-

vestigator Petrus Maria Campi, Canonicus Placentinus, in ampiissima sua et summo labore collecta digestaqueHistoriaecclesiasiicaPlacentina,

part. 2 a pag. 181 de illo refert ac probat; et nos ex eo Latine hic versa delibabimus. Orditur
is
fit

ab hoc ejus elogio

8 Fuit B.

ep. Pla-

centintis,
et

luuda-

tur ab Innocentio

gente Albertus patria Brixianus gradu magister et doctor (Theologiae, Prandonius, an leg-um, ig-noratur,) professione ac statu clericus et sacerdos secularis, domesticus antea Cardinalis
,

11 Difjlcillimis temporibus ad Religiosarum soUcUcaica, ot etiam familiarum stabilitatem tutandam curas vel extendit, ne quid iis vel in re domestica quodpejus, in spiritus prinicWi fervore detrimen- E ti accideret. Hinc anno 1250 Arduinum, abbatem S. Sabini, seris alieni, quo ccenobium ejus premebatur, solerter expedivit augustiis, ibidem pag. 204. Hinc anno 1252 ceram prcefecto militise Placentintv parthenonem S. Syriunacum homi-

"'

('.

nibus

suam

PP IV:

Preenestini (Jacobi Pecorarias defuncti

anno

1244)

nunc autem (eodem anno

1244) subdiaconus. Apo-

stolicus et Pontificis sacellanus, atque in episcopo-

omnibus in txdeiam fidem per instrumentum publicum, ibidem pag. 401 recitatum, suscepit ac securum preesiiiit advcrsus infesta tum passim ibi latrocinia. Hinc denique anno 125C, cum extorris
illi

subjectis ac rebus

et

quinquagesimus quartus. Consonat fere epistola Innocentii PP. IV, de Alberti ad cathedram Placentinam promotione, ad Prmpositum et Capitulum ejusdem ecclesise Nos diligrentius directa, qu3e sic habet ibidem attendentes, quod solicitudinis nostrse intererat, ut in eadem ecclesia illum hominem poneremus, qui Deo gratus, et hominibus sit acceptus, dilig-enti

rum Placentinorum

serie

ipse et ad curiam Romanam profugus rescisset, inter moniales Ptaceniini camobii, quod nuncupabant Hierusalem, pessum ire disciplinam,

deliberatione praehabita,
,

dilectum filium

Mag-i-

subdiaconum et cappellanum strum Albertum virum profecto secundum cor nostrum nostrum
propter preerog-ativam

hoc per vicarium suum uniri mandavit cum translatis huc ccenobio S. Syri florentissimo inde monialibus et conversis omnibus ut ibidem legibus imposterum et exemplis recte vivere diqua> domi jam non poterant scerent alienis suis Mandatum authenticum repra>emendari sentat ibidem Campius pag. 402.
, ; ,

morum

et scientia?,

super

C quibus

qui diu nobiscum est laudabiliter conversatus, laudabile testimonium perhibemus, ipsi ecclesise de Fratrum nostrorum conei,

tamquam

illi

12 Religionis autem Catholicve promovendee etpdemCa'''"'> auanto ferbuerit studio, inde licet conjicere, quod ideoexotut ., /i itinerum socium sibi sciatur adscivisse, Campio hrreticig:
-*
.

teste

ad anuum Christi
fidei,

1250,

ardentissimum

it-

lum Romanev

tum quidem

prsedicaiione,

episcopum prsefecimus et pastorem etc. Dat. Laterani secundo ldus Martii, anno Pontificaid est Christi 1244, cujus tus nostri primo mensejam in Placeniinm sedis possesOctobri sione constitisse Albertum, ostenditur ibidem pag
silio in
j

auctoritate, miraculis, at paulo post etiam sanguine ac nece gloriosissima defensorem ac vindi-

182.
scriptisse di-

Anno
183.

citur conlra

Fridericum
II imp.
:

pag. ginta episcopis astitisse concilio i Lugdunensi adversus Fridericumllimperatorem; tum quia tunc acta Placentiai Beati Vicario adscribuntur, nec ab ipso quidquam reperiter anno 1245 aut sequente gestum ; tum quia deinde a Friderico eique adhmrentibus diu atque acerbe vexatus est quamquam hoc etiam accersere sibi potuit per quibus imperatorem illum infensissi scripta mum Romanne Sedi insectatus fuisse dicitur ab Ughello, Fayno et aliis. Ibidem pag. 186 legitur examinasse, approbasse, ac scripto publico consiqnari jussisse miracula qusedam S. Raymundi Palmarii de qua re videri possunt hujus Acta, prima, ad diem xxvni vel eorum potius Appendix
,

sequente verisimile ait esse Campius ipsum cum aliis centum et quadra-

cem S. Petrum martyrem ex Ordine Prcedicatorum, cujus Acta videri apud nos possunt ad diemwm Aprilispag. G9G, num. 88, ubietprodigium ejus narratur coram pnesulc hoc nosiro Al berto patratum. Hmc sane inier utrumque familiaritas, si eodem ambos animatos ardore non
reperit,

animasse credenda
:

est

quandoquidem

grasut S. Petrum anno 1252 e medio sustutcrunt eodem anno fautor satores hieretici sic Albcrtum hcvreticorum idem hostisque Pontificius Ubertus Pallavicinus odio primum, et mox deinde electus Piacentise dominus pervicacissimis injuriis ac

tyrannicisdireptionibuspcr^
miiissimus, eccleut sub initium anni 1254 Vir vicario commendata, Romam ad asytum Insia nocentiiPP. IV confugiendum clam sibi duxerit. enim cujus ita jugulum suum subtraxit

Verum

ecclesise sucefunodio atque insidiis, ejusadeoin accendit avaritiam ut, cum dos rapacissimam
;

ne soiemni

quidem,

anno

1257,

Aiexandri

Jxdiipag.

W\,num.

PP IV

10.

178
41'CTONI
I.

DE
in

B.
ilti

ALBERTO

EPISC. FERBARIENSI
tradit D 81 et sequente Bona- De ejutdetn in Vita S. Maurelii pag. testatnento. vertus, et ex hoc Petrus Maria Campi Hist. ec-

PP. IV

B.

adh&rentes (quod recitat Campiuspag. mjcoeranathemate debuerit cum ceri potuisset, Placentia tandem Episcopo, quo digna non erat, quique Ferrariam

eum ac

Placentinos

15 Consonant fere quee

eodem ex fonte

inde translatus fuit, eliam episcopatu privari. Vide eumdem auctorempag. 214, ubi tam diuturnam Prxsidis hujus tot inter adversa patientiam

non immerito commendat

translatu
atl tedem Fcnaricn1

elogio.

tem, ohiu

Aug.

127J,

i.

f.

codi-

porro Ferrariensi prmfectus quid egerit, intelligi maxime debct ex manuscripto, de quo supra meminimus num. 7, et quod ex ItaErg-a venerandum urlico Latine sic vertimus bis Ferrariensis aniistitem, beatum Albertum (uti habetur, et ego hisce oculis leg-i, in catasto *
S Ecclesiec
:

cles. Placentinee part. 2 pag. 214 et 287; imo et pag. 455, ubi ipsum Beati Testamentum authenticum reprsesentare se credidit hoc principio Millesimo duccntesimo septuag'esimo quarto, Indictione secunda, die decimo quarto exeunte Aug*usto, praesentibus testibus etc. Verum qui totum
i

legerit, fallor,

nisi

mecum judicet, non

esse Telegale,

stamentum
testamento

illud; sed
et

instrumentum aliud

morte Beati posterius , quodconfici

antistitum

tabuhirii

episcopalis

Ferrariai)

cum

ad securitatem sibijusserit exsecutor testamenti. Patet idprimum ex tempore quo Albertus obiit, anno, utjam dictum,mi\\esimo ducentesimo septuagesimo quarto, die decima quarta Aug'usti
;

huic ecciesisc pncsidens, vitBB sanctimonia fulgeret,

cum

maxima
,

vijruit populi devotio

ac reverentia, observaibi

instrumentum

illud

factum

sit

eodem quidem

propter ipsam illam,

jejuniis

quam

in

ejus orationibus,

clcemosynis,

exhortationibus

bant omnes sanctitatem. Prtefuit autem

(quan-

tum quidcun comperiri potuit) annis decim. Cumque jam prope abesset a
ex
affectu

circiter quinvitas

termino,

commieerationis eleemosynas multas B ipse distribuit, multas imperavit in varios Relig-iosos, aliosque pauperes. Sicque anno millesimo

decima immortalcm commigravit, postquam paulp ante testamentum condidisset unumque codicillum, mandassetquecorpus suum efferri ad ecclesiam S. Georgii, ibidem scpultura donandum. Concurrit excitatus
quarto
,

duccntesimo septuagesimo
quarta Augusti

die

cxhac

vita ad

beatam

et

opinione sanctitatis ejus frcquens

|Ki]iUlus:

ad exsequias quotquot vcro iisdem adstiterunt, bina eodem (licspcctavcre miracula in personis duabus, quae attactu corporis B. Alberti, morbis, quibus

anno, sed alio die; nempe die decimo quarto exeunte Augusto id est [ut recte Cangius probat in Glossario ad voces Mensis exiens) die decimo octavo Augusti, toto post obitum ejus quatriduo. Patet idem ex eo, quod instrumentum illud eodem die xviii Augusti testetur solutionesjam tum factas heredibus ex testamento quse certo valere non poterant, nisi post obitum testatoris, ipsum- E que adeo testamentum, quod obitum utique antecesserat. Ceterum instrumentum illud lectu ac fide dignissimum fatemur, pluriumque conferre, adea, quse de Beati virtutibus dicta jam sunt, egregie confirmanda ; quia tamen longiusculum est, assignare maluimus quam recudere. 16 Quod ad tempus attinet episcopatus ejus in ac tempore, ecclesia Placentina ab anno scilicet 1244 usque quo sedit
; :
:

ambaa laborabant, liberatffl fuerunt. IIujus rei veritas multorum testimoniis fuit comprobata; ut
apparet etiamnum cx iustrumentis antiquis, per illiufl temporis notarios confectis. Miracula vero illa sio habent.
in ii>isexwjiitisilr

ad 1257, recte illud probat Campius at non ita certum videtur, eodemne anno 1257 translatus fuerit ad sedem Ferrariensem an potius aliquanto posterius quod omnino in episcopis Fer:

Ferrarix.

14

quid;im,
la

coratut )
raoulit
'

Prlmum. Quod ibi conspcctus fuerit vir nomine DominicuS Calzolaro *, incoJoannis extra murosFcrraricnses; qui allirmavit, annis amplius quatuor maac

rariensibus tom. 2 Italise sacree secundo editse col. 544, num. 40 evincere debet Ughellus, si satis fidelia sunt,ut esse videntur, heeeejus verba : B. Albertus de Pandonis (lege Prandonis aut
Praudonius) Brixiensis, episcopus antea Placenti-

burg*i S.

f.

lutor

pro certo

appeltuttvt,

num dextram
dens,
et

brachium

g-cstasse se prorsus

sedem translatus est anno mcclxi ab Urbano IV; ut habetur in Formulario Marini de Ebulo ejusdem Pontificis vicecannue, ad Ferrariensem
,

inutilia, qnaiido

cum

fiducia ac devotione acce-

tdem

illud
B.

rens corpori
tatc

aJberti,

liberum sensit. multi professi sunt

,

brachium manumque admosubito hac sc infirmiExammati super hoc testes

Quo quidem modo sedisse dicendus erit F Ferrariee annis tantummodo tredecim completis pro quibus Ms. antea recitatum numerare potuit
cellarii,

omnes

vera csse qua3

iste

asscrcbat, oaptum se videlicet ultra quadriennium illo brachio fuisse; id enim sese universos

si intelligantur hoc anni 15 utrimque incompleti. Plura de beato hoc Antistite non sup
,

annos

circiter

quindecim

loco (ut intelligi possunt)

petunt.

Mulicr qiuedam, Betta uomlne, dixit, privatam sefuisse plus quam 862 mcnsibus usa dextr manus, antequam fide aoreligione inoitata istuo intervenit, et manu illa
II.

vidisse.

Miruculuni

secundum,

Additio

ad Commentarium de
Ferrariensi.

Allicrti

luit,
fuil

eoque

oorpus nttin-cns, cxtemplo convamalo, pluribus oircum adstantibus

Ilujus prodigil

Alberto

perfecte libcrata.

nioimmen-

tum adhuo
,

superest In vetusto soripto testium tunc prasentium ac speotatorum, qui fuerunt partim Canonici pjirlim Kcli; losi viri fide diirni ct

Remhuc perduxerat P.
modum

nominatim reoensiti per manum tabellarii coa-tanci ineodemeodioe anticfuo qui signatur * 0. mouasterii Hactenus M$, apographum, cui ad<<.

dituralia manu Bgo infrasoriptus plenam et indubitatam iidcm faoio, quidquid hic scriptum est de B. Albcrto, desumptum esse ex antiquo

ma-

nuscvipto,
lj

quod scrvatur

Boschius, quem postea corripuit infirmitas, ut omnino a sludiis nostris abstinere coactus fuerit. Interim Ferraria accessere seripta nonnulla huc spectantia, a nostro P.PetroBrescianinimissa et abadm. reverendo et erudittssimo D. Josepho Antenori Sealabrino operose collecta. Descripsit is impigro labore instrumenta varia duodecim folia chartte implentia, at quibus plurima complectitur, quee
potius ad S.
ctant,

Accessere

Ferrariensiascripta

in

monasterio

8,

Geor-

Patrum Olivetanorum,
MVHM.WV

lta testor die

xxvu Apri-

lis

\iMrcas Lazari Soo. Jesu.

Maurelium episc martyrem speGeorgium, ad S. Romanum et alios, in Actis nostris jampridem illustratos, et porro magis in supplemento Utustrandos ad proad
S.

prios

DIE DECIMA QUAKTA AUGUSTI.

1
aumom

prios dies, ut hic eorum ratio haberi nonpossit, quemadmodum nec variarum figurarum, ex quibus eam solam hic elegimus, unde doceamur quo in honore hactenus apud suos fuerit S. Albertus

episcopus, cujus gesta, numqitam hactenus edita hic t quoad fteri potuit, non indiligenter collecta
et illustrata sunt.

En

ipsam delineationem cum

sufficienti totius rei explicatione.

Albcrli Pandoni. Episcopi Fcrraricn. cx mio forIcon partis antcrioris lumuli marmorei in quo rcconditur corpus B. matur Altare S. Bencdicti apud Olivclanos in lemplo S. Georgii extra muros Ferraviaj. Exhibet imaginca inaur&tas Ep. Ferror.fi lalenbus. B. Albevti in medio S-S. M.M. Georgii et Maurelii
:

De quibus
hic agitur,

ampliori Antenorii scripto multa fusius referuntur instrumenta tum ad illustrem

18 Toto
Alberti
illi

quam anno

1257 ad

Ferrariensem cathedram

S.

familiam spectantia, tum ad Gymna-

sium ab eo erectum, ad fundata ccenobia, aut varie amplificata, ad testamentum, ad ?nonumenta,

quibus preecipuum jam supra dedimus. Verum iis et variis ampliationibus et parergis id adversus Ughellum et plures alios evicit Antenoet

evectum, quod manifeste ostendit variis inscriptionibus et epitaphiis, ubi annus diserte exprimitur sedente Ferrarise S. Alberto, ut in eo uti et in ceteris cum Boschio omnino consentiat, atque adeo operee pretium non censuerimus, testi-

monia illa omnia hic verbotenits describere, cum et hoc et cetera omnia satis probata et illustrata
existimemus.

rius noster Scalabrinus,

S.

Albertum non serius

DE BB. MABTYRIBUS HYDBUNTINIS

IN KEGNO NEAPOLITANO

COMMENTARIUS HISTORICUS
I.

IM).

Cultus eorum

et reliquise inecclesia

Hydruntina.

Anno
MCDLXXX.
Caltus eo-

rum

Otranto, urbis est ItaliEe Neapolitano satis nota, ut quze ejusin regno ^dem regni provincice Jonio mari proximte Terra nomendedit TcrrwHidruntinte, vernacule ornamenta nossedesided Otranto. Quipluraejus Ughelli recusam nuper rat, adeat Italiam sacram 52, ubi de metropoh et auctam tom. 9 a columna passim archiepiscopis Eydruntinis et obvios

ydruntum,

Italis

H
y

sed ipsa tamen (hac non solum non obnitente, asseruisse videtur antiquitas; etiam fovente) satis
,

quod agnovit Philippus Ferrarius dum illos Martyrologio suo, seu Catalogo Sanctorum genein hunc morali ad diem Augusti x non dubitavit

dum

et

geographoscumrecentiores, tam etiam veteres

nobis hic satis erit

adscribere In Salentinis B13. martymm calcearii, et aliophani epispopi Hydruntini, Fabii occisorum. rum ncccxn, a Turcis ob Christi fidom luculentius, una cum Idem tamen mox apparebit
;

Ste-

unum

illud illustrare decus,

auodeianno Christi 1480 Civzum plurimorum, capta exarmataque sub immani Turcarum in dominantium tyrannide constantia jam ivrbe
,

prxter atias, illa auctoris hujus hallucinatione, mensis hos annuntiat die x hujus qua Martyres cum celebrentur die xiv. antiquitatem ab ipsa duca2 Ut ergo cultus
;

abipsofere

etsi nonmmrit His etenim honores Martyrum Ecclesia confirmavit ; dumper solenne decretum

mus

quin origine, dubitare nonpossumus,

eum

m*
'

suscitarint

180
ICCTOM
P.B.

DB

BB.

MARTYRIBUS HYDRUXTIXIS
tiori schemate arcuantur, eoque minorum apsidum hemicyclos efflciuut; qui exporrectis infra testudinibus adiculas formaut ferreis a fronte clathris obstructas quarum in dextra collocatum est san:

suscilarint miracula, quse infra ex certis auctoribus contigisse dicemus in ipso martyrii loco, dum ibiper annum circiter inhumata Heroum nostrorum corpora jacuerunt. Itaque cum ad

urbem illamjamjussusuo Christianorum armis obsessam Alfonsus Calabrise Dux regisque Neapolitani filius natu maximus die xv Junii anno 1484 advenisset, nihil sibiprius faciendum puta-

ctissimte Eucharistia? tabernaculum; in

quias venerabiles conditre sunt

lva

reli-

Martyrum Hydrun-

quam ut locum invisens, positis prnmum genibus prostratos adhuc sparsosque Martyres non salutaret modo, sed etiam ad expugnandam feliciter eorum patriam propitios invocaret; deinde, ut in locum decentem eorum omnia corpora collivit,

tinorum. Pleraque etiam sacris apta ministeriis altariain aedis lateribus utrimque adnumerantur. 4 Sed per minores januas basilicam introeuntibus scala se duplex inflectit. Per

ambas descenchori et

WstffeoeCKP "' e *'

ditur in cryptoporticum

quffl superioris

propediem dum urbe potitus esset, meritis honoribus transferenda. Narrat hccc Franciscus de Araiijo in Historia Martyrum Ilydrurjtimrum Hispanica anno 1634 edita Neapoli , cap. 30 ; sed confirmat epistola responsoria eodem tempore et ante recuperatum Hydruntum data ex urbe Florentina a Marino Tomacello ad Joannem Albinum tum cum Alfo?iso Duce, cujus appellatur librarius major, in castris Hydruntinis agentem, et rei jam dictse non testem tantummodo, B sed etiam participe?n sic enim ad illum inter alia rescribit Italice (nos Latine vertimus) ToPium ao dignuin opus mihi fecisse vimacellus detur dominus [Alfonsus) cum iu unum congeri mandavit corpora sanetorum illoru m Martyrum, quos Bassa jusserat interflci. Utinam Deo placeat spero) tantro caritati vicem repen(et pJacebit dere tum domino, tum etiam tibi, qui operam iu ea tam sedulam contulisti. Jam id factum acceperamus at raanu tua factum esse , nunc primum discimus etc. Citatur hoc fragmentum apud Franc. Antonium Capano in Collectione monumentorumde Martyribus nostris excusa Lycii in provincia Hydruntina anno 1G70, pag. 79. continuo ii Urbe recepta pulsisque ab Italia Mahumecrcvti in cctanis mense Septembri ejusdem anni 1481, concUitia metrop. Bytinuo dc Martyrum horum corporibus in me* dnmti. tropolitanam ecclesiam transferendis digneque coittlrntlis i's( coyitatum. Qua d& '<', tj/><>"' adprogeret,
, : : .
,

conterminorum laterum atque hemicycliarum areolarum amplitudini sube.st, perpendiculari substructione passibus lata xx, longa xvi in medio, xiv in
;

lateribus, propter hemicyclias inasqualitates

stris a parte

fene-

septemtrionali conspicua duabus, ab Orientali quatuor; columnatione spectabili susten-

Columna3 ipsse promiscui generis, ordinisque compositi una et septuaginta, sequalibusinterstitiis

tata.

novenorum pedum
moreffl xlii,
impactffl,

collocatffl

expeditse solidse mar-

ceterae ex lapide Salentino parietibus

quarum

singulis epistyliis cornua insur-

gunt arcuum terna, expeditarum, singulis quaterna et inde est universa concameratio novem et qua:

draginta constructa quadratis aequalium intercolumniorum,- et trigonis, in tribus hemicyclorum

curvaturis, novem.
5

sionis

Locus antiqua observatione sanctus, Confes- unaeum nomine jam olim celebris; deinde Rosarii hypogxo,
:

ubi sacellum est sacratissimffl Virginis, et simulacrum ejusdem venerandum ; ante cujus aram archiepiscopi laudatffl meniorise
Petri Antonii de

titulo insignitus

raneum

optimus enim

Capua sepulchrum jacet subterantistes, magnis pro Ca-

, et de sua Hydruntina ecclesia, capitularique illius Collegio sat bene meritus, postquam ab oecumenico Tri-

tholica religione perfunctus laboribus

dentino coucilio

summa cum

laude reversus

est,

eum

sibi

locum tumulando vivens adhuc

praeleg-it;

liares

sicut et plures et nobilibus civitatis altaria et famiibidem sepulturas pio voto construendas im-

bandam iUustrandamquepublhvevenerationis a?itiquitatem non parum conferat, audire juverit Pompeium Gualterium, ejusdem ecctesine metropolitictV piwterito seculo

Canonicum acdecanu??i t cujus apud taudatum Capanum pag. 99 hzec est De jiBuquns Mahtykum Hydruntinohum uieroTOBO-ChbONIOA knarhatio Lati?xa Hydruntime mri rupolrus cathedralis aides magnifica regum
\

petrarunt; propterea quod in istius cryptse veneexcavatam fossam fuerunt initio translata benedicta corpora Christi fidelium Hydruntinorum, qui salutis anno mcdlxxx sub serenissimi Perdirabilis
reg-is Aragonii potentatu, post validam cum impiis hostibus dimicationem, fracti bello vinctique extra urbem educti, Turcarum Duce jubente,

nandi

Normandorum
speciosi

liberalitate oonstruota, ct lithostroto

totoque exercitu spectante, g-loriose occubuerunt dum Testes fidei, optione sibi data, viverene ma:

lint

Christum abnegantes,

emblematis exornata, xl passuum longitudine a bemate jid frontem protenditur in occasum hybenium, inter subvesperum ct argesten
:

quam

alioqui

diram

subire mortem, constanti

dimidiam laxitabasilicaj mediana, marmoreis subnixa colmnnis usque ad cliori

in

latitudine
;

vero

distenditur

tem

x soilioet
rt

passuum struotura

contemnentes, illustre Quorum corpora ad tertium et decimum mensem insepulta, ^olique imbribusque exposita, integ*ra omnino et a feris avibusque peuitus intacta permanserunt.
_

animo temporalem vitam martyrium consummarunt.

lniiil.cni

alaj

utriusque distensio passuum v,

geminatorum a oolumnis ad extreraos parietes, hinc in septemtrionem inter corum et trasciam, inde in austrum inter lcuconotum et vulturnum medios iu templum aditus exhibentes. Ipaum autem chori spatium quatuor maguis undique elevatis arcuhus
insurgit. Eorum ultimus deolinat introrsus in hemicycliam ourvaturam, eujus cleganti sobemate beina perficitur. Istius in medio
stat ara

6 Divini cujus prodigii Xistus

IV summus Pon-

titcx

certior factus
:

esse

illa

omni veneratione 'F*

inquoMar^08 '"

digna advertit propterea speciali diplomate Francisco de Areuis archiepiscopo Brundusino

proviuciyeque prjefecto coinmisit, ut cslesti ope expeditiquejam regii exercitus auxilio postquam ab hostibus fuerit receptum oppidum,
episoopis convocatis,

deP' iiinint a "' 1<81 *

maxima
;

Genitricis

situata, cum signo puerperffl Dci dextroque a latere soliuui prominet

archiepiscopalc, comprovincialium sedibus episcopomm.pro conoiliis celebrandis, ex adverso coexietentibuB. Kvtremi vero alarum foruiees auim-

suhraganeis cunctisque dicecesis et vicinarum oivitatum congregatis sacerdotibus Pidehum corpora pro Christo interfectorum incorrupta in campo jacentia reverenter colligenda, rehgioseque in prius reconciliatam cathedralem ecclesLam Hydruntinam asportanda

auno subinde mcdlxxxi, expulsis ab urbe

curaret. Quffi

Turcis,

DIE DECIMA QU ARTA AUGUSTI.

A quodam sacro loco, ubi serenissimi Calabria; ducis Alphonsi, Ferdinandi reg-is filii pio jussu in modum ag-g-eris coacervata fuerant, ne ob reverentiam expug-nationi essent impedimento, solemni ritu
cis, a

181
ucr

tabulati;

et similiter

quod eleganlissima venustate sculptum deanratum, quatuor lapideis item et

,

PB

insculptis deauratisque columnis sustentatur, velut altaris ctelum

in civitatis

templum introducta, et in foveam prsedictam illata sunt;achumo superinjecta, diuinibi

sepulta jacuerunt. 7 Anno postea mcdlxxxii sediculam
superius

donec abtoi-

veniur
tia

,>adem eccle-

memora tam Hydruntinus populus de *

'

sacdium tate

proprium,

faciendam impetravit f (quce tamen anno demum mdxxiv perfectionem habuit ut in ea corpora gloriosorum Martyrum honorificentius conderentur. Quse dum exhumantur, non utique iu.

re^ria larjri

uovempalraaris longitudinis habetque in zophoro Monumentum hoc Morte sua pacti sdht Immoutales. Addit idem auctor in alia Relatione Italica anno 1677 bis impressa Lycii pag. 17, sacellum jam dictum non tanlum regio jussu ac sumptu erectum fuisse, verum etiam fundatum assignato censu perpetuo duca:

torum centumannaorum, quiusque eo excamera

regia constanter quotannis persolveretur. Idem asserit Araujus, sive -Arauchus, Hispanice de Araiijo, in opusculo citatopag. 86, ubi ait, eam summam esse destinatam ornamentis, Missis, et
Officiis, quse

tegra,

ut

jam fuerant
,

ibi

reposita, reperiuntur

sed vitio sarcophag-i

temporisque diuturnitate

carne consumpta; nonnullis exceptis membrorum partibus et paucis frustulis, quse summa Dei providentia, ad posterorum animos in veneratiouem excitaudos, carnibus tecta dignatur adhuc asservare. Igitur in hoc reg-ali sacello, cujus long-itu-

in

eodem

sacello celcbrantur, Cete-

rum

de Missis

et Officiis

dicendum hicpaulo ex-

plicatius,

do xvm pedum est, totidemque frontis latitudo, ac x cubitorum altitudo, altare estpositum quinque palmaris altitudinis, septem palmaris latitudinis
,

II.

Cultus amplificatio

et exterisio

et crassitudinis tripalmaris

blatteoserico

Quamquam
dum

ex

allatis

huc usque

et

postmo-

..j.

B ornatu auroque
structum
,

intexto accuratissima dilig-entia in-

afferendis manifesto constet Martyrum (m

cui supereffertur insig-nis picturse ima,

horum publicamvenerationem per immemorabilem temporis cursum fioruisse ante celebres UrbaniPP. VIII Bullas; eamque adeosufficere etiam nunc ad legilimum eorum cultum absolute comprobandum; inea tamen olim Hydruntini nequaquam acquievere, donec ApostolicSB Sedis auctoritate copia fierit eosdem ctiam ut veros Marlyrcs communi Martyrum Offxcio Missaque celebrandi. Pungebat vero eos id maxime; quod gloriosos hosce Pugiles suos, quod totaliisjarn dudum argumentis palam ut Christi Martyres et profiiebantur et supplices invocabant, non alio lamen usque ad annum Christi 1 5o9 vel Officio vel Sacrificio fas esset prosequi recurrente quotannis eorum natali die xiv Augusti, quam quse adjuvan* das fidelium quorumvis si forte piacularibus adhuc fiammis expurgautur, animas pnvscribit Ecclesicc; Vesperis mortuorum videlicet et Missa pro defunctis; per quse nimirum non obscure proderent, se vel pro Martyribus eos, contra quam firmissime credebant, non agnoscere vel inju, ;

go Deiparse Yirg-inis inter ang-elorum obsequia Theanthropum infantulum gremio foventis a cu;

jus dextra D. Stephanus protomartyr astat, D. Martyr Laurentius a sinistra.

ad quod an.

KU

g
est,

Sub

altare vero

(quod ex lig-no

concavum

et detracto frontali, in

arcae biforis

modum

clave reseraturj

Reliquiarum loculus continetur inclusus, id est capsula lata palmis sex, alta palmis quatuor et semi, crassa sesqui palmo fun:

do, lateribus

ac terg-o ligneis constans j fronte , tamen et summitate limpidisobducta specularibus quadratis, inaurata compag"e dispositis per qua?,
:

ablato purpureo velamine

lent

inspici clarissime va-

sacra pig-nora; dum , admotis luminibus , frequenter solitum est easing-illatim devotis fidelibus indicari , qui sancta impulsi curiositate, ex diversis locis et longinquis reg-ionibus ad illacontuenda et adoranda quotidiano concursu conflu-

unt; maxime vero

martyrii

m
,

anniversaria memorabilis
quse xix. Kal. Septembris civitatis, uni-

solemnitate
dicecesis

magnificentissima pompa, ac totius

riam

n versaeque
,

et provincise

exultatione

ce-

lebratur. Quo die sexus utriusque fidelium multinon modo Beliquias in sacello expositas tudo venerantur; verum etiam in subterraneam sedem

i^iferrepro cultu, secundum illud S. Augustini Injuriam facit Martyri, qui orat pro Mar- p tyre. Eodem igitur anno rogandum Ghristi Vicaiis
:

descendentes, ad singulos scalarum gradus contum sisistunt, precesque effundunt gcnufiexi modo orantes , singulas hypogsei columnas mili
:

III censuerunt, ut Rlartyribus llydnmtinis in sacetto suo regio Missamimposterum et Offxcium de Communi Marlyrum concedere pro suapotestate eorumque majore gtoria dignaretur.

riumPaulum

devotis

amplexibus osculantur solumque illud beuedictum reverentur, lacryinisque perfundunt, sub quo a principio fuerunt sacratissima corpora tu,

Hoc autem ut fieret efflcacius, institutum continuo examencanonicum, sive, ut appellaest

tur, Informatio de
fici

cum

libello

ipsorum martyrio, una Pontisupplice consignanda, cujus nos

,

perlumorifi-

mulata. 9 Sed armaria lignea

cetantele-

mli

bina concinnati operis parietibus defixa complent j n superioris sediculae corporum ossa cum suis careliqua venerabilium quae diducti chalybis rete pitibus digne aptata
:

affabre facto prsetexta interius, deauratis exterius

foribus conteguntur, et clavibus obserautur

dua-

infra subjiciemus exemptum. haud 11 Votine statim facti sint compotes equidem certo novi; fattor tamen, si res muttum dilata est eam enim omnino indicare videturin opuscido posthumo. quod Basilix prodiit anno 1558, De situ Iapygiw Antonius Galatous pag. ubi coltegisse narrat cives Eydrwitinos Mar;

mhum
j" sc
f

55

,-

bus hinc atque illinc rum Martyrurn honorem rcgio sumptu perpetuo ardeutibus. Magnam denique partem similium Reliquiarum suspiciendam prsebent (coccino dimovitreae, deauratis compacts vn deaurata comprehensae corona juucturis ac altitudinis et xvm latitudiuis, a con-

argenteis lampadibus

iu ipso-

tyrum horu?n iipsana, eaquereposuissr

intua cap-

to

sipario)

tesserie

pellam, seu sacellum, quod dedita opera conetiuodier* tuerunt in ecolesia majorij ubi u que ad num diem quieacunt, e1 quoad OhriBtiana erit rein maximaque veIigio, visenda roimnoraQtur,
neratione
vinis

habentur,

soLBMNiBUfl

OFPicna

di-

palmorum

cei-khkantuk.

Gatateum

autem

diu post

ad planum lapidei vexo fornice arcuatim deductae

annum

18!
UiCTOftl

DE BB. MAKTYRIBUS HYDRUNTINIS

1539 supervixisse,

annnm

nequaquam

est verisi-

P. B.

mile; utpote qui ante annosfere octo et

sitis,

ginta Christianorum castris, non utique puer, assistens, oculis ipse suis Alfonsum serenissimum Calabrise Ducem ssepe
viderit; ut fidem facit Epitaphium, quod eidem ipse principi, imo regi, composuit, quodque una cum Iapygiae descrijrtione vulgatum est. Scio, Ferrarium ad locum superius i, num. i citatum hsec observare Nondura (anno 1G25J Officio ecclesiastico coluntur venerationem tamen apud inoolas habent sed et
: ;
:

quinquaad Hydruntum po-

Altera conceduntur et .. ablati fuerant. annectuntur indulgentise pro defunctis eidem capellse sanctorum Martyrum, dummodo in ea septem

dexters

Missa? quotidie celebrentur. Sufficiunt hsec, opinor, ut ne quis de assensu Romano possit ambi-

cum Turcis depugnantem

gerein eultu, quo HydruntiM.a,vtyresnostricetebrantur. Nuncalio divertamus. 14 Narrat Joannes Antonius Summonte in Historia sua Italica urbis ac regni Neapolitani tom. 3, lib. 5, pag. mihi 501, multa Martyrum horum corpora a vicinis Hydrunto populis ex
affectu religioso sublata fuisse et in suis ecclesiis collocata ; quod si verum est, contigisse debet

Antiquavc" e, a "n"
'

'^1^
vcram

scio,

perquam
per Ofiri-

virum optimum Martyrum horum notitia exilifuisse instructum, quod iterum in-

frapatebit.
um et Mistam d$ Com

12 Sed hsec utcumquc tum fuerint, certum est inusu fuisse jam pridem, teste Pompeio Gualterio in

antequam illa conderentur adeoquejam tum diffundi ccepisse latius dicenda erit eorum publica veneratio. Summonto certe patrocinabitur infra inter coccvos, anno 1539 canonice examinatos
;

mum MM.

pag. 20
,

1677 Relalione ltalica ubi hsec asserit : Die martyrii eorum quod contig-it, ut dictum est, xiv Aug-usti, solenniter ipsorum festum quotannis ag-itur cum apparatu totius ecclcsia: cathedralis, nec sine musica, concione, academia (per quam [intelliet seqq.
;

memoratajam anni

B go piarhetorum acpoetarum certamina)

norem sanctoriim Martyrum,
norali

in

ho-

Hydrunti, testis tertius Joannes Longus in responso ad interrogationem scxtam;ubi etiam docebit, quanta inveneratione locus martyrii suburbanus fuerithabitusannocirciter decimo quarto post ejectionem Turcarum. Et vero de eodem in Relatione Italica pag. 15 sic scribit Gualterius Loco martyrii qui antea Mons Minervse,
,

et supplicatione

Capituli

cleri,

Beligiosorum,

geconcurci-

dein
Sixti

Mons Martyrum

dictus

est

sedificata
,

fuit

rente universo populo non liujus

tantummodo

vitatis, sed et Iocorum in dicecesi ac proviucia oircumjacentium. Exponitur vero tum pars reliquiarum fpsorum in ara principe, ad quam decantntur Missa conventualis de Communi Marty-

rum
tus

"

Intret in conspectu tuo, Domine, gemicompeditorum etc. cura Oratione Praesta, quasBumus, omnipotens Deus, ut qui g-loriosos Martyrcs fortes in sua confessione cog-novimus, piosapudte in nostra intercessione sentiamus.

Mariae Martyrum idque jussu PP. IV (qui obiit anno UM.) Postmodum fundatus ibi est Conventus Fratrum Minimorum; annoscilicet 1540, ut adannum itlum in Chronico generali Ordinis notat Lanovius. Gualterio consonat Summontus tom. 3, lib. h,pag. 501. Supra hujus ecclesise januam hsec marmori insculpta leguntur
ecclesia titulo S.
:

D.
SS.
sti

0.

M.

Martyribus Hydruntinis, a Turcis ob Chrifidem constantissime servatam crudeliter ca5et

Quaj eadem Missa privata tum in eadem ecclesia

oelcbratur a quolibetsacerdote; reliquo autem anni tempore per modum votivae, quoties'ad invocanda

sis,

D.

Prancisco

Paulano
,

victorise

au-

g-uri,

templum claustrumque

olim

Duce

Martyrum

CalabriaB conditum, vetustate collapsura et funjore redditu

,

patrocinia recurritur

quod

si

necessitas

est publioa, cantatur solenniter loco Mi.ssae tualis.

non
tine

conven-

damentis in ampliorem formam redactum, malocupletatum Joannes Eranciscus Arnesanus Lupiensis, et Maria Leucia con,

au

13 Incredibile vero prorsus est id incceptasse

jug-es,

pietatis

erg-o

ctoritatc

S*

dit ApostoliOM.

Hydruntinos absque assensu Sedis Apostolicx; primo, quia palam profitentur in instrumento

PP.

DD.

anno Domini

MDCXIV.

jam
lare,

dictm Informationis, id se a Pontifice postuquod ejus ad hoc auctoritatem necessariam

;

esse scirent

Sine cujus assensu, inquiunt,

terris.

usque ad urbem Neapolitanam et hujus ecclesiam olim S. Marise Magdalense, deinde , illatis in

15 Vetustissimam quoque cultus extensionem Neapoiim

nemo

proSanotoest honorandus in

Roma, cum diu non possit, numquam tamen impedivit, ne quidempost UrbaniPP. VIII Decreta. Imovero tantum abest,uthsec Urbanum secuti Pontifices
inhibuerint, ut foverint potius beneficentia singutari; ut ClemensPP.IX,qui omnibus
utrius-

Deinde, quia id fieri intra fines Italix ignorare

facuttate InnoPP. VIII Martyrum nostrorum reliquis, v Marix Martyrum, nunc autem S. Catharinte ad Formellum nuncupatam, traditamque RR. PP.
centii

eam

et honorifice conditis

cum

quesexus
fessis,

Christi fidelibus vere pcenitentibus, con-

qui ecclesiam cathedralem llydruntinam et in ea sitam ca-

ac sacra

Communione

refectis,

Prsedicatoribus, testatur inscriptio quam ibi , sic legit Carolus de Lellis in Neapolisacra part. 2 pag. 148 In hoc sanctissimi Rosarii sacello, die xxiv Maii mdlxxiv erecto condita sunt ducentum * quadrag-inta capita cum suis ossibus et reliquiis illorum beatorum Martyrum, qui in
:

* lege

du-

civi-

cenla

pellam, Sanctorum Martyrum nuncupatam... die xiv Augusti aprimis Vesperis usque ad occasum solis die hujusmodi sing-ulis annis, devote vipro Christianorum principum concordia etc. plenariam omnium peccatorum suorum Indulgentiam concessit anno L668dtexx Junii. Verba BulLv hic data videri
et
ibi
,

Hydrunto pro fide Christi trucidati sunt quorum nomina, soli Deo nota scripta sunt in Libro vitas. Hos serenissimus rex Alphonsus II ,
tate
,

sitaverint,

Dux, in duabus mag*nis capsis transtulit Neapolim, et in capella a se constructa sub nomine S. Mariae Martyrum in ecclesia
Calabriae

modo

S.

Ca-

theriua^ ad

Capanum
et alise

in Coikctione

possunt apud pag. 97 ; ubi sequuntur

reposuit. Et quoniara fata3 capsae ob teraporis vetustatem a tineis

ste

Tormellum

praa-

corro-

du.v Clementis Pl\ X; quarum prima commithtur archiepiscopo Hydruntino dispensa*to mv sacerdote, cui ocoasione solemnitatis sanctorum Martynim, quorum corpora in dicta (nemPe Uydruntina) ecclesia fut pie creditur;
vantur,,.. cs displosione sclopi

asser-

tres digiti

manus

pene consumptae erant, venerabilis P. E. Paulus Rovadus, tunc sacrista major, et Er. Joannes Baptista de Bouonia conversus de licentia Subpnoris Fr. Cornelii de Calvisano caBterorumque Patrum in rei memoriara dictas reliquias sanctas ex capsis extractas, reverenter et debito cum houore in hoc altari ab omnibus venerandas
et

po-

suerunt

A suerunt

die xxix supradicti

inferius recurret sermo, cum examindbitur historia martyrii, cujus hic epitomen libet prsemit-

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI. raensis et anni. Dehis Perpcssos rigidus postmodo

IS3
transtulit
9. U.

tere in Hymno Ms. quem in Capani Collectione subjunctum accepimus datse jam ^Pompeii Gualterii

Cunctos ensis ad athera. NuncaChristiadum finibusaspera Turcarum pereant arma furentium Istorum meritis, o bona Trinitas,

hierotopochronicae enarrationi hoc titulo

Bymmis

CuiperseculaGloria.

$o-

By ~

Tmti

\q Ejusdem (Gualterii) in eosdem sanctos MarTYRES Hymnus ' <l ui can tari solet processionaliter in

anniversaria

eorum solemnitatis die xiv Augusti, Hydrunti scilicet Majorum celebri plaudite nomini,
:

III.

Hydruntum obsessum

Tur

Lffitantes socii, psalliteGlome

cis et crudeliter

expugnatum.

Invictos Eidei pandite Milites, Christi dicite Martyres.

Hi sunt, quos g-enitos inclyta Japygis Pubes Gnossiaco sang-uine nobiles Hydrunto peperit, Fonteque mystico
Claviger abluit. Hinc audax Gothicis tirmaque Gallicis Obsistens Soboles postera praeliis,
Cffili

Martyrum
mus, in
:

nostrorum certamen auctores syn:

Martyrum

chroni supparesque multi scripserunt ut horvm hiAnlonius Galateus, de quo supranum.W dixi- uoriamper-

Regni principibus fulsit amabilis Romanis et Iberibus.

Hi,

Iapygixpag. 51 etscquentibus Michael Lagettus in volumine Ms. Italico ac pervetusto, quod in archivo metropolitanie ecciesiee servatur Hydrunti hoc titido, Ilistoria
libellode Situ
della cita
tatis

muUi,cri '

d'Otranto etc.

id est,

llistoria civi-

dum

pervaluit dira

Mahomadum

Hydruntime; quomodo capta

cives ejus

fuerit per Turfideles;

scri-

Victorum rabies, urbeque diruta,

Percussi gdadiis, se tibi Victimas, Jesu, denique consecrant.

cas, et affecti martyrio

quobreviter describi

tur

X7 Aucta fulmineis classe triremibus, Jussit bellipotens rex Othomanicus

Invadi Hesperise littora protinus, Salentinaque moenia.

Plenae Bistonio milite

Bosphorum

Joannem Michaelem Lag-cttum et ipsum Hydruntinum. Magnam hic meretur fidem, ut qui pleraque acceperit a patrc suo, qui Hydruntitumcaptus a Turcis manseratusqueadmensem Martium anni 1181, quando Velonam in Albania, seu Valonam, uti nunc vocatur, avectus, ibique fugse nactus occasionem; medio circiter
pta per

Navestransiliunt, etvada Cycladum, ./Egeum superant ac mare Jonicum,

Julio rediitadobsessamper Christianos patriam; ubi mansit in caslris usquead urbis deditionem.

Ag*matho Duce

perfido.

Terrent inuumeris aequora puppibus Substrataomnig*enum corda Fidelium Incerti pavitant, quo fera transvehat

Asserit insuper, se multa didicisse ab aliis senibus, qui rebus, quas testabantur, olim interfuerant; non omnia tamen a singulis, sed aliud ab
alio.

Non habemus,

nisi preecipua hujus Excer-

Immanis ratis agmina. Sedjam velivolis Acroceraunia Proris advehitur, jam tenet Adrise Ang*ustum pelagus, jam Scytha barbarus
Hydrunti subitostia,
"Eheu sollicitus
Instat finitimis;

pta, sed ipsis aucto?'is verbis edita in Collectione

quam timor oppidis nontamen incolis;

Capani apag. 37. Testem quoque ex iis, quibus in eadem Hydrunti calamitate parcitum est, honestum audivit Leander Albertus, cujus narrationem exhibet insua Descriptione Italisc;ubide Hydrunto in Salentinis. 20 Accedunt ejusdem ictatis acloci testimonia,

gqaibiubrtno hia

Qui siccis Cernunt monstraferocia.

oculis fluctibus evomi

Urbem
C

terrificis, ecce,

phalang-ibus

infra consuli poterunt iu Informatione anni von e 1539, quam recudemus. Mitto cetera instruillorum qu/v si necessaria menta temporum fere

qux

^"
p

lda '

Urg*ens impavidamThracius improbus,

Mittit Christicolis nuncia fortibus

fuerint, in loco exponentur : visum est enim ex universis optima seligere potius, quam unum ex-

Pravi foederis impia.

Quos

et legitimi principis integra

hibere, cui vel multa desint (ut fere desunt antiquioribus singulis) vel pturima redundent, quee

Et Christi intrepidos alma fidelitas Labine sineret, protulit, emori

Accinctos fore millies.

ad absolutam Hydruntini belli, magis, quamad Martyrum, de quibus hic agendum est maxime,
faciant historiam; qualia sunt, quse tamquama Galateo pridem Latine composita, vutgavit ItaMichael lica phrasi adulto jarn secuto xvi Joannes Martianus, Canonicus Hydruntinus tum ea quo:

Mmyram
historia

18 Turritis igitur moeuibus efferi

Hostes assiliunt;
Virtus objicitur;

summaque civium mox tamen arduos

:

Murosimpete subruunt.
Augescit feritas insilientium Custos opprimitur, fortior occidit. Transcurrunt rabidi perloca milites Urbisplena tumultibus. Sacris tum medios ^Edibus ingruunt;

laude que, quee anno 1681 Hispanice non sine Neapoii Franciscus de Araujo pubtici juris fecit protonotarius apostoticus et siquaforte sunt alia satis generis ejusdem hactenus ignota nobis, nec
;

Mactant presbyteros, et caput, infula Protectum, Stephano caede nefaria pcedi saeviter amputant. Vinctos sacrilegum turba superstites
Educit,

huic Operi congrua. Ordiamur adeo hanc syilogen ab urbis obsidione, de qua sic ioco citato Antonius Galateus Achamatus , 21 Anno a Christo nato mcdlxxx Machometis Turcarum regi-s ex prafectus classis
ducenAulone Macedonise oppido, solvens cum millibus fortissmiorum tis navibus et octodecim sine orani bellatorum, llydruntuin obsedit non machmamentorum g-enere. Qui, tcnet

Achmelc ,
ffydrun-

*W

Domitorquo ferus imperat, Mandans interimi, ni Mahometica Christo dogmata praeferant.

:

IQllCIH
:

potci t

armorum

Sed constans perhibet quisque libentius Jesu martyrium verhera, spicula

ablatisque n..n iniquis tatis oppidanorum animis, conditionibus; ut, quando non haberent aliquam spem 27

Augusti Tomus IIL

184
rCTORt
P. B.

PE
auxilii

BB.

MARTYRIBUS HYDUUNTINIS
res est^ at secundo stilem oratorem fuisse, certa
sagittis esse confixum,

derent;

neque invalulam urbem vim posse [scirent,] ut defendi contra tantam barbaras, aut ultro se decallide et vcre aiebat [quod] suadebat; aut cum uxoribus et
in

spem

(exercitus

emm
)

noster eo tempore

Betruria res gerebat

liberis et iis

quaecumque

ferre possent,
)

urbem

de-

redeuntem horum sotum tegimus Galateum. Ceterum tempestatem tam improvisam omnibus pridem ante divinitus S. Franedoetus prseviderat simul ac preedixerat anno sequenh ciscus de Paula, uti et secuturam

apud

fenderent

imo

desererent,

atque

in vicinas

ur-

Turcarum ejectionem; quemadmodum

in Actis

suam bes commigrarent, vitamque et libertatcm Stultum essc aiebat bene sperare, ubi servarent. fidem, nulla esset spes salutie aut auxilii : at si ipsi haberent, se exerhomini et ignoto et hosti, non
citumque suum omnem naves ascensurum atque ab urbe in mare octo aut decem millibus paSBUum abiturum pollicebatur; illi interea sueb saluti et Haec oratio primo ab HyIibertati consulerent. contempta est. Rcsponderunt, se paradruntinis tos esse pro Christo proque suo rege extrema

Aprilispag. ejus non semelnotatum est ad diem 2 cum Ga141 d, 166 f, 169 a etc. Sed prosequamur
lateo ibidem.

24 Concitatus

ira

barbarus,
qua?

mentornm

g-enera,

et

omnia mac\iinabombardas dicunt, et

Expugnatw Hydruntum
xi

omnia

pati et

demum mortem

obire

ac nuntio,

ne iterum

rediret,

nati sunt, siquis

mortem commidededitione verbum facivium

jusserunt, ac
;

quas habebant incredibilis mag-nitudinis, expedimuros triduo ri jussit; ac invalidos et veteres per plures dies inter nostros Turevertit; adeo ut casque res telis ensibusque ag-eretur. Nostriurbem acerrime repugnantes tutabantur. Tandem sexta, quam genus Turcarum in veneratione habet, fequinto obsidionis die, tertio Idus ria, decimo Idus semper Italiae infaustas : etenim vi Idus Sextiles apud Cannas cum Hannibale infeliSextiles
(

Augutti

ceret. Secundum nuntium cadera referentem sacujus lugittis eonfixerunt. Hactenus Galateus xatam ab amanuensi vel typotheta syntaxim per B insertos uncinos restituere coactus fui. Quod si

citer

pugnatum

est)

omnibus

fere nostris sauciis

ac laboribus et vigiliis defessis, Turcse urbem per plana ingressi, primo impetu nemini pepercerunt.

cum
hujm
rci
et

illo alios

eatenus conferre volueris, observa

sequentia.

22 Primo, Expeditionis hujus Turcicze causas

referri a Martiano apud Capanum pag. 1 et 2 ab Araiijo pag. 17, a Spondano in Continuatione Annalium Baronii ad.hunc annum , num. 3, aliisque; ubi legi possunt; cum nostra nihil intersit, quxcumque demum ilhv fuerint. Secundo, wque quidquam huc facere qualis quantusve apud Mahumetem II ejusque fdium Bajacetem vidert id proinde posse ad fuerit Achamatus annum 1475 num. 8 apud eumdem Spondanum, qui eum Visirem Bassam Geducem Achmetem
,

omnes ad unum trucidaveHostiam tenentes tamquam victimas mactaverunt. Postquam nocte

Sacerdotes in ecclesia
runt, et nonnullos super altaria
tota,

temput,

quam

turbulentus
,

ille

dies secutus est, Ste-

ttlia (jux-

<lam

consanguineus meus omnem populum divino Eucharistiee Sacramento firmaverat ad matutinam, quam praescierat , pugnam a subterranea templi parte ad locum quem chorum dicunt, ascendit; ubi martyr Christi pontificalibus insignitus ornamentis, in sua sede ab irruentibus Turcis jugulatus est. Ad heec ite-

phanus

archiepiscopus

rum observesvelim,
25

Primo de

quse subjicio. die urbis expugnatse Galateo as;

crudetitate

nmtcitpa/ 1'hirn taittcn rolcnti dabit Leunclavius

,

in Ilistoria

Musulmana ab anno

1480 seufine

li-

bri decimi sexti. Tertio,

annum

Christi 1480, quo

Turc.c Ih/ftruntum venerint, adeo certum esse ex consensu veterum atque ejusdem anni titteris Apostolicis a Raynaldo recitatis ; ut mirum sit, a Leandro Albcrto sequeniem assignari potuisse. Qttarto, diem adventus Turcarum et cceptse obsidionis a Volaterrano exprimi xxviii menais .lulii. eumdemque colligi possepaido inferius ex Galaq teo contra Martianum, qui adventum affigit ejusdem mensis diei xxiv, exscensionem vero e navibus diei xxv. Quinto, variari inter auclores in numero, cum hostium tum navigiorum; fuvcenim Volaterranus universim ait fuisse circiter centum alii multo plura; solus, quod sciam, Galateus usque ad ducenta pertingit hostium cum Galateo Martianusrecensetockhicini millia; aliicum Bonflnio Rerum Hungaricarum decade 4, tib. 6, \ Iglnti millia contra urbis propxtgnatores idoneos, Martiano teste, non amplius mille quadrin:
:

sentiri Volaterranum testem sextumjuratuminfra, Lagettum; antiquam epigraphen in ecclesia Hydruntina apud Capanumpag. 45 etc. Proinde, audiendos non esse Bonfinium cum sequacibus, qui eum fuisse volunt die xvn obsidionis multo minusverovel Summontitm^qainotatx-si,
;

maxima

in

sacerdolet pratscrtim

Giannettasium nostrum, qui xx Augusti, seu xin Cal. Septembris, Hist. Neapolit. tom. 3, crudelitatem licentiamque pag. 62. Secundo Turcarum in primo illo invasionis impetu paulo fusius a Volaterrano et SixtoPP. IV apitd Raynaldum hoc anno num. 17 et 20 depingi; sednescio,ansatisexplorataveritate; quod addo pro~ pter supplicium, quo Sixtus affectum fuisse scribit archiepiscopum Hydruntinum; utmoxdicevel
,

tur.

Porro inter sacerdotes qui in variis ecclesiis csesi memorantur, agit celeber istius setatis in Ordine S. Dominici concionator Gabriel Barelete, alias Barletta, ad feriam tertiam Pentecostes folio, secundum editionem anni 1518 Hage,

tum

gentos.
adjwicta,

noensem, 142, de Fratre nostro (hoc est, ejusdem opinor Ordinis) in Otrando dum civitas caperetur
:

23

Quod narrat

Galateus, ante

sitas obsessis fuissedcttitionis

omnia propoconttitiones; et mo-

ribctlko courcnit, ct Araiijus af/irmat cap. 13; Martiaitcs iiimct ait, prius diebus decem impetitos atque interruptos fuisse muros. At si hoc ipse ex Latina,nescio qua, GalateiHistoriavertit

a Thurcis, nec cessaret a proedicatione, Descende, inquiunt. Mori potius voluit et per medium in pulpito sectus est nec cessabat loqui Sancta fides, sancta fides, sancta fides Verba sunt ipsa citati auctotHs. De aliis vide-sis Martianum
: ;

pag.

11.
etnrcUie-

Itaticc,

profecto Galateum
\

cum
,

Gatateo pu-

gnantem exhibuit

oum

in opusculo ejus notissiet

26 Tertio, mira varietate narrari ceedem archiepiscopi Hydruntini nam Sixtus PP. IV
:

piacopum,

mo, quo hic utimur,

ttsscrnt

?nuros quati

apud Raynaldum hoc anno ad num. 20

scribit,

coepisse posterius, et solo triduo eversos fuisse. tLnc Martianum historise su<v Italicx malim au-

ctoremcredere, quam sincerum interpretem.Porro repidsum ab oppidanis cuni intcrminatione ho

captajamurbe, Turcas ad metropolitanam ecclesiam accedentes bome memoriEe Stephanum archiepiscopum Hydruntinum, seuem decrepitum et plenum dicrum, qui in apparatu pontificali corpus

DIE DECIMA QUARTA AUGVSTI

pus Domiui nostri Jesu Christi deferendo per eamecclesiam cum suis Canonicis et aliis presbyteris ac clericis processionaliter pro civitatis defensione et incolarum ejus salute humiles preces
tiationem ejus supra
:

185
*OCTOtt

dem

num. i propositam dictaverit nam Paulus Regius, quem solum citat, cum insinuarevidetur, archiepiscopum eodem diecum Octingentis fuisse cscsum, errat insigniter; tum
vel indicia (ut

P.B.

effundebat,

non secus atque impius Manasses

Isai-

per medium secasse, et eos, quos am secum habebat, canonicos et presbyteros prsedictos Deum laudantes et misericordiam ab eo alta voce exposcentes crudeliter intra ecclesiam ipsam trucidasse et interemisse etc. Consonat Sixto synchronus Breydenbachius sub finem operis de Peipseque Raynaldus, et regrinationibus sacris alii. Bonfinius contra decade 4, lib.G ait, cute
serra lig"nea
,

quse affert publicse venerationis vel incitamenta quod martyrii locus suajam setate nuncuparetur "Vallis Martyrum; itcm, quod ibidem per multas noctes lucere visse sint faces su-

exutum fuisse Martianus aliique, obtruncatum, et quidem cum sacram Eucharistiam populo distribueret; eodemque modo cecidisse Canonicos omnes ipsi assistentes, quos auctor ille singulos compellat nomine. Nimirum hsec omnia sparsisse famam,facilecredimus.Cederetamenhxcdebet
:

per Martyrum corporibus, non dubio ccelestis corum glorise argumento) ea prorsus nihil ad ar~ chiepiscopum, alio loco alvo modo, alio tempore ceesum abjectumque. Absit tamen ut pastoris tam boni (ut qui animam strenue posuerit pro ovibus suis) detractum aliquid glorix velimus, dumcultum ejus publicum absque graviore auctoritate non audemus aut possumus confirmare.
t

jurato testimonio venerabilis abbatis (hic titulus^ Angeli est canonicorum Hydruntinse ecclesise)
Pendinelli, qui anno 1539 legitime interrogatus,

TV/r * TTJnin+;nn g IV. Acta Martyrum HydrUlltinO rum.

rt

B
vi eccletia

sua obtrun-

respondit sequentia 27 Quod, cum jam ipse testis sit astatis annorum lxxxiv , recordatur , quod de anno Domidiaconus, ni mcdlxxx, cum ipse testis tunc esset
:

Acta

Martyrum, quos hoc die solemniter coli ^1*8 *1 c Hydruntiuorum Galateus perostendimus jrei stringit potius, quam enarrat his verbis Qui ^
,

catwn

venit classis Turcharum, et obsedit civitatem Hydruntinam per dies quindecim continue, et tan-

cladi superfuerint octingenti Viri, aut capti, aut saucii, aut aegroti extra urbem ducti, omncs ante

dem eam

reverendae

in qua inter alios erat tunc memorise dominus Stephanus , tunc et dum ipsi hostes archiepiscopus Hydruntinus civitatem, ipse dominus archieastu expug-narent vi cepit
: :

crudelissimi Ducis barbari oculos csesi sunt. Dicam rem raras et antiquae laudis, et futuris forte senemo in tanto populo, culis minime credendam
:

piscopus apparatus

ad
ne,

altare

et,

cum vestibus sacris, accessit prsesente mag-na populi multitudi-

mortis metu, a fide Christi descivit; imo alter alterum, filius patrem, pater filium, frater fratrem ad mortem hortabatur. Macti virtute, felices animsa,

devotione sacram Missam celepopulo debravit, et benedictionem pontificalem paternis vocibus auimando ut firmi omnes

cum magna

dit,

ejus amore, starent in sancta Christi fide, et pro

respondente vitam exponerent paratosesse pro sancta Chnuniverso populo, se mori. Et cuni ipse resti fide millies libentissime
si

Martyres Iliesu Christi, ausi facinus mafrnum ac memorabile! Numquam ego possum vos satis laudare laus vestra et g-loria et felicitas apud Deum manet reterna semperque manebit. Rmo ille tantum de martyrio; quam breviter, tam confuse atque hoc involute. Alium interim istius tetatis, qui
:

opus esset,

verendissimus tunc dominus archiepiscopus,

ita Missa,

fin-

sbitus

in

hoad sacristiam rediret, irruentibus venerunt intra ecclesiam civitatem,

ibi

argumentum, quod huc proprie ac propemodum unice pertinet, Latine et pro dignitate digesseLeander, etsifusior ril habemus neminem nam olim Latinitate donatus; Italice tamen ipse estet tantummodo testis scripsit; et quidem ex unius
:
t

ipsam; et reperto

D. archiepiscopo ante fores occiderunt, ipso teste pb.esensacristise, eum quos omnes lpsi hote cum multis aliis clericis, captivos fecerunt, solo ipso arstes

relatione,

quam utrumsatis
,

fideliter,

usque
,

dum

infideles

decrepitae aetatis chiepiscopo interpecto jam etiam et ultra, discurrentibus annorum octuaginta

et civitatem occidenipsis Turcis per ecclesiam et quotquot mvemedo multos ex ipsis civibus

non postea scriberet dubites, si eam cum Lagetti narratione temere et plurium ac ssepius au- F et admodum simplice confirmata comparaveris. ditorum testium fide exHujus proinde Excerpta, ut apud Capanum legitime collata subscriptaque a pag. 37, stant sequi potissi* Latina hic facere non pigebit ac

commendarit memorise

in InformationeHybant Redibunt hxc infra hic tamen etiam adscmbere; druntina; placuit videtur affem posse quia nihil ad remprsesentem
l

mum.

Sic igitur habet,

:

postquamde victajam

urbe dixisset

MM.

la

men Bydruntinis
nostrts di

vertum.

tametsi archiepiscopum 7i Martyrem Chnsti; ^cuJhunc Galateus appellet verbum facere; quin ab iltu tamen ejus nullum deinde cuttum adstruit Us Octingeutis, quorum aliunde Znc manifeste secernere. Sed neque

intrare , aatequan) ^O Noluit bassa civitatem mortuis tam Chnst.anoesset purgata corporibus Turcarum nam platcm omnes lls

U* ^

rum quam

tb7erva quarto

communem auidquam accepimus hactenus,quo agendum Octingentis, de quibus modo %si cum
nobis
tror
est,

in agro, in quo castra poerant plenaa; sed mansit ue, ut omncs , qu. capttsuerat : pwscepit quo 4 proderent et sibi coram sistevos habebant, eos qui edituin i-misit die sequentc, rent qua dc rc post ad xui * Augusti : sic non diu

ttgcxn

sabbatum

fuit

illum adducti

suntomnes;

exceptis quibusoam,

venerationem iueamur. Bis asserit,faHydruntinis Uqhellus in archiepiscopis

ceteris
:

absconderant mtrxrenu nuosTurcarum capitanei ea non fuerunt, quiqiic se pos us e t qui adducti
,

eum \n communi cum

Hydruntime ecclesix

^demerunt pecunia, quam

ante abstruserant (ut

siffi

nonprobat cum appadeperditum fuisse corpus reatmulto verisimiUus, Mahumetanos,qui,ut mox narrabitur eius ver
sed vacello conditumesse;

Lrme
sa

fecerailt univcrsi)

uamctaisfuict appul q
non essent,
suis;

producti hi vero curn

latnn

omnes

urbemante JZtratampromiscuis cadaveribus

rS

Capitancis exacti fucrunt a Ipso dic, quo Civitas expueos essc necatos

qui affirma-

TfoneUs ingressumpurgare

jussisunt. Vzderzt

^FerraLs,

annunquo nixus fundamento

"'^fnaqutper

interpretem suadere

PJ^rf

186
iUI.ll

DE
i

BB.

MAKTYIUBUS HYDRUNTINIS
porali aeternam vitam et jmartyrii coronam obtinebimus. Ad hsec verba cceperunt una omnes voce et contentione multa claraitare, malle se millies perire quocumque genere mortis, quam Christum negare. Quaerit bassa ex interprete, ecquid Christiani responderent. Keposuerunt omnes, inquit ille,

P.B.
iterum (fn-

hortari, ut Christo rcnuntiantes Jlahumetis relihoc si racerent, reddigioucm ampleuterentur

taniurpromissis ac

turuw

68 iis uxores suas ac filios, ac liberos in ursin detrebe rclicturum uti subditos domini *
:

minis
'
i.

ctarent,
Sulri

jussurum

interfici;

sic

cnim omnino

fie-

e.

oportere

ox consilio et sententia Chogiae (ut

cein-

lani

magistrum ipsi suum appellant;) quod arma periut ac domino suo restiterint. Erat autem
^os # fuerat
,

tcrpres ilie apostata Calaber, qui simplcx sacer*

ili

tof. prctc

ac de sc ipse refcrebat
,

Christia-

mori se velle potius, quam a Christo deficere. Et omniuo deliberatum est illis omnibus post senis istius Christiani adhortationem. Indignatus admodum hoc responso bassa, obtruncari maudavit
sic

HisM

nuncupatumque presbyterum antca Dominum Joannem; sed errore cognito, in quo vevsubatur, transisse ad Mabumetem, quem sciret B Deo missura fuisse; ut perspicuum esset ex victoriis, quafi Turcarum domino largiebatur tum si major Mahumcto Christus esset ab hoc utique suos bello defcnsurum fuisse, non captivitati permjssunim. His et similibus buisphemiis Btque Impiissiinis falsisque avgumentis nitebatur eosadducere scelcratus iutevpres, ut Christum eju-

num

se fuisse et

universos; primo tamen loco mag*istrum Antonium Grimaldum, qui primo locutus, ad hoc ceteros impulisset.

34 Itaque die tertia

Aug-usti
,

qute Dominica fuit, xiv dieUAuillos

deduci

jussit

in

montem

Della gmfi

Minerva dictum, passibus

dissitum

fere trecentis

ab urbe

rarent.
<"/

Maliu-

metitmum

32 Antequam pergamus, nota primo; de hac nova optione Octingentis hisce Christianis jam B inermibus vinctisque seorsum ab Achmete proposiia, non meminisse quidem Galaieum in Opere de situ Iapygue, ut neque testes infra proferendos in Informatione Hydruntina sed neque illam eosdem negare. Secundo, subsistere igitur debere scriptoris hujus gravissimi tam expressum de illa testimonium, imo testimonia testes enim ptures audivit ac secutus est; quibus accedit itle quem pro se adducit Leander Albertus, de Octingentis his ianium sic asserens Ceteri ad
:

(Montem Hydrum appellant cosmograet partito per phi) manibus a tergo colligfatis quinquagenos ordine ut ibi omnes tamquam ia altero colle Calvarige per Turcas immanissimos jug"ularentur. Incedebant vero alacritate maxima, se invicem ad suscipiendum patienter martyrium
,

hoc pater filio, filius patri, hoc fraamicus amico, socio socius multo cum fervore lastitiaque sugg-erebant, Kelatum est etiam, auimantes
frater,
:

tri

cum ita constricti procederent, adductam illuc per certos Turcas puellam fuisse, qua3 inter vinutrumque conspicata germanum suum, quo tenditis? Eespondente autem altero : Imus ad moriendum amore
ctos illos

rog-itaritrO fratres mei; et

Jesu Christi
lut

exanimem

ad has voces misellam continuo veconcidisse; tum per unius ex iisdem

Turcis, qui erigere illam volebat,

impactum

in ca-

ootingentos cotnprehensi omnes, deduotis vestibus nudi extra muros In vallem exignam pertracti

sunt

ConBtitutos

autem

iu eo certamiuis

loco

primutn Turca praemiis amplissimis propositis, ut fideni in Cbristum ahnegarent, tcntare; deinde minis lndiotaque morte,
si

put acinacem ipso in loco mactatam exspirasse. Christi Servos porro, cum in loco jam destinato consisterent..., Turca quidam circumibat manu praetendens tabellam characteribusTurcicis aliquot inscriptam, proclamante hsec interim scelestointer,

omninm una

voce

ete,

recusarent, terrere. Sed Accedunt Martianus pag

V6etsqq., Araujus cap. ld,atiique tanto numero, ut affirmet Guatterius in Relatione Italica pag. n et sequenle, eam esse vocem publicam, famam ac sensum universalem provinciiu Ilydrunti-

Quicumque vult ista credere, -vita donabitur; qui non vult, occidetur. Sed ne unus quidem iuventus fuit , qui a sancta sua voluntate propositoque
prete
:

dimotus
35

sit.

Ergo

alii

post

alios per

accinctos rauneri

oet{ngmH

carnifices ante oculos perfidi et spectaculo

rali laetantis,

de interprete apostata Calabro consentire cum auctore nostro Araiijum cap. 19, ticet C porvQcemGhogi&jCogfgia, seu Cozza videaturinteliexisse leffem seu siatuta Turcarum Martianum vero silere de interprete jam dicto sed ejus
D83. Tertio,
:
:

quem

dixi,

bassa3,
,

lovo

nominare Moplesum quemdam

qui apud

suos appellelur Tatisman; cuique permagna sit in rebus ad superstitionem eorum pertmentibus auctoritas. Leunctavius in Onomastico Turcico Talisman interpretatur sacerdotem iltum, quiprecibus Turcisprseit -.potuit hoco/pcium eidem apostatee fuisse cotlatum. Sed parum refert, idemne
fuerit,

amputatis capitibus &*""interempti sunt; et primus quidem, ut bassa prteceperat, magister Grimaldus; qui ceteros, quoad superfuit, contenta ardentissimaque voce commonere atque incitare non cessabat ad martyrium* intentis in caBlum oculis affirmans, illud se apertum videve, paratosque magna cum exultatione ad
imperterriti constantesque
,

tam fead unum omnes

obtruncan-

torpottOrS-

suscipiendas interfectorum animas augelicos spiritus; et hflsa quidem se clare ac distincte intueri. Cum ea dicenti decussum caput esset, fixus
per-

an

alius.

Prosequamur.

ud

ftor-

tunte

Gri
iii

matdo,
victt
'

6*6.1

33 Inter alios captlvos, inquitjbidem Lagettus, Anluiiius quidam Cirimaldns *, pannitonsov, vir senex, et ceteris bass propinquior is
:

nl.

Pri-

maldui

respoadit, agmoscere se omnes Ohristum filium Dei, Dominum Buum ac verum Deum, ei mori se millies malle, quam huic renuntiando Turcaa fieri, ntque apostata? damnato et Christi inimioo assentiri. llinc ad Christianos conversusj Fratres, inquit, msi, pugrnavimus hactenus ad patriam oostram vitamque tutandam ac probandain fidem dominis nostais temporalibusMuao tempus est, ut pro animauus nostris et pro ChriBto decertemus, qui cum pro uobis in cruoe sit movtuus, ajquum est,ut et nos pro illo moriamur sohdi et constantes in
fide
:

omnium nomine

columnse truncus ejus ; neque ad terram concidit (quidquid ad lapsum impelleretur a Turcis) donec in ceteros carnificina desieviit; ac tum demum juxta illos suapte sponte collapsus est Numerus hoc modo neeatorum fuisse dicituv octingentorum .... p st lanicnam relu-ta sunt iu dicto monte, ita ut conciderant, covpora trucidatorum insepulta canibus, feris, avibusque carnivoris in piu-dam
; ,
. .

stitit et

erectus

instar

ta,

exposiluculentissimo impietatis ac sajvitiae Turcicse

:

hac morte tem-

monuenmus. 86 Ac primo quidem, Grimaldum illum , Sujmmarquem noster pauni-tonsorem facil, a tyriiadjmInformatione anni 1539 sutorem appeitari. Se~
testibus in
cta i u;rdam

aifirumento. IIxc itie de martyrio nam quw hoc secutaidemauctoraliique narrant, prosequemur sequenteparagrapho; postquam hic nonnulla

cundo

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI.

187
P B

cundoj nihil ab his referri, de truncati corporis ejus tam diuturna atque immobili statione, quam post Lagettum etiam adstruunt Martianus pag. 17, et Araiijus cap. 19; qui addit, permotum eo miraculo carnificem Christo statim dedisse nomen ideoque sine mora palo transfixum evasisse martyrem. Hwc tam singularia in loco tam patente prsesentes non omnino ad unum omnes advertere debuisse et, si adverterint, poiuisse deinceps interrogatos non testari, vix apparet
; ,
:

postea tribus, quibus crque ibidem, eisi congesta, corruptionis expertia permanserunt quam vero expertia? Solus in Informatione anni 1539 testis
:

decimus

asserit, ea se vidisse cum carne exsiccata intetrra et illcesa; alii tamen de exsiceatione nihil ; secl primus ait, fuisse sana, integra, et

etiam odorifera, cum

interfeeta fuissent
:

ruptione et
ip>is

ossihus, acsi tunc absque aliqua corabsque aliqua la?sione quin irao cum
et

came

tertius;

carne incorrupta
:

et

superextensa
si

super ossibus

hunc eumdem Grimaldum vi~ deri, quem supra num i Ferrariusper ignorationem historige Fabium appellaverit calcearium. Quarto, deductos fuisse ex urbe Martyres nostros non solum ligatos, sed etiam nudos, ut in Informatione infra testabitur Joannes Longus et consonat supra Leander Albertus. Quinto, de illa
credibile.

Tertio,

nonus; ilhesa
Octavus
testis,

intacta et incorrupta

absque
fuis-

aliquo fcetore, et pulchra, sicut

sent.

tunc occisa

urbem et ecclesiam Hydruntinam inferfentur, eodem vocatus a quodam cive, nomine Urso Capito ut aci-cderet
in
,

cum jam

sorore, qucV fratres duos, cum una ducerentur, allocuta sit ; et horum responso, meminisse etiam

in Informatione anni 1539 testem

nihil de sororis
\

septimum sed
;

ejusdem Ccvde quam alteri puellze

ad videndum corpus sui genitoris (unius ex iisdem Martyribus) vidit illud inter atia, aitque quod erat adhuc cum carne acsi tunc fuisset occisum, non obstante quod per tresdeeim meuses sic praedicta corpora stetissent inluunata tempore tam hyemali quam sestivo. Ceteros preeter,

ibidem adscribit.

mitto.

e
fait,
etnpejiro(

B
observamvr.

quam, interprete comitante, singidis ante necem Turca quidam exhibuerit, non reperisse me, nisi apud Lagettum, et qui hunc plerumque sequitur, Arailjum cap. 19. Septimo, quamquam ex auctore non appareat, vin~ ctorum quemquam in loco supplicii supplicium evasisse id aliunde tamen esse certissimum nam in Informationejam toties memorata de se fatentem audiemus Angelum Pendinellum et ibidem
37 Sexto, tabellam,
;
: ;

qui incorruptionem hanc non adscripserit manifesto p7'0videnti<v divimv miracido, atque evidenti cum veri martyrii tum ccelestis eorum gtoriee argumento pr (vsertim cum id solis illis corporibus acciderit nam cum non post multos dies dictonun Sanetorum oeoi39
;
i

Nemo autem

''f/'oi''u-

"""

" ,co

"

;i

sione quidam alius forensis (id est, rusticus) fuisset a Turcis ipsis in

eodem
;

loco decapitatus, et ibi

inhumatus

derelietus, canes accessenint ad corae-

de alio Baptistam de Natali. De Gabriele Memmo idem asseverat Martianus pag. 17 et sequente de anonymo, qui dissolutis paulatim vincidis, prsecipiti sefuga subduxerit, nec visus deinde fuerit nec auditus uspiam, narrat loco citato Araiijus. Hoc taraen verum, nemini prorsus abjectae reli;

dendum

carnes ejus

ad corpora autem dictorum

;

Martyrura

se approximarunt ut ait infra testis quartus. Imo vero ad hoc prodigium interim accessit et alterum, de quo ita Lagettus pag. 41 Neque illud, quod a senibus, qui tnuc
:

numquam

evaserunt

accepi

praeteribo

quod postquam

gionis crimen inferri. Octavo, universos numero quidem rotundo octingentos passim censeri; non videri tamen hunc numerum tam exacte defini-

tum
15:39,

esse;

quandoquidem in Informatione anni numerentur septing-enti et ultra, modo modo

beata illa corpora caesa fuerunt, noctu videivntur qualia etiam videibi luminaria multa accensa bantex muris urbis ipsi Turca? quod caues illi calumniantes; dicebant, animasinterfectormn illorum
; ;

per

montem istum errabundas

vag-ari

diabolos

circiter septingenti,

modo

octing-enti vel circa etc.

Postremo, desupplicii generenullam apudveteres (nam. recentiorem Bzovium nil moror) esse discrepantiam. At Martyrum cruorem (quod aiunt Martianus pag. 18 et Araujus cap. 19; per du~ centos et quinquaginta passus decurrisse in mare, C difficiie credituest; difficilius, (qu&d solus Martianus addit) iilud aquis marinis exceptum ita supernatasse per dies multos, ut nec amitteret ruborem, neque inde longius
sestu diffiueret.

autem venire cum luminarihus ad eas capie&das. Prodigiosa hiec lumina super stratis adhuc in martyrii loco corpoinbus iilis noctu sxpius et a
multis fuisse visa, tuculente docebit Informatio

Hydruntina. F 40 Hcvc miracula impiderunt Alfonsum Cata- irun-fcrunbricV

Ducem,

ut

quamprimum urbem Hydrun-

Utr tnentc

sacro V. Incorruptio prodigiosa rum corporum, ac duplex translatio.

\'nn mbri tinam recuperasset (recuperavit autem die x Se- MHi certum est ex Raynaldo in Anyxaiiptembris; ut bus ecclesiasticis ad annum HSl num. 30; quam quam eam non nisi post biduum ingressus est, Araitjo teste cap. 40J de Martyrum horumsolenni in ecclesiam Hydrunti metropolitanam transtatione acceteranda soticitus imprimis esset. Et

vero fuit

nam,

uti narrat ibidem Araujus, ea-

Corpora per
mtnses
\

Corpora
rii

mb

Martyrum nostrorum in loco martynon tantum insepulta jacuisse: yerum

idqueper menses tredecim cont

Augusti, qua urbem intravit, adprinecclesiamrecta contendens, ibiprimum de cipem victoria Deo gratias egit tum ejus damna, qux obsidionis tempore fuerunt iliata, jussit continuo &j 1'ostridic, inqnit LngeltUB /<"(/ repiirnri. ct viros Rrlidux s:irerdotes multos Calabriffi

dem die xn

dio in-

corrupta,

eiiam incorrupta ; decem omtinuos, affirmant omnes puta, per anni MSO usque ad nino menses a xiv Augusti 14S1 quando (ut^ xv circiter mensis Junii anni ex integra, ni fallor, Historia Lagetti Araujus projecta coiiigi, scribit cap. 30) ea Dux Alfonsus eremitorium coacervari proximum istic
;

ex provincia mandavit aeriri; qui et vene>et cura solenni procedentium ordine runt conducere voluit corpora illa bemitatus ipsemet
g-iosos
: '

if

in civitate nedicta Ca-sorum, e;MjUe reponi jussit pro veri 808 IIvdruntiTia in eoelesti majore.
. .

agTioscens

et

ad

nem

jussit

recepiam

urbem donec honorifice sepeliendi post mensibus locus esset ac tempus ; ut fuit

Atfonsum

Jesu Christi Martyribus. Transtatiohanc Martyrum ad eamdem ecctesiam per Ducem confirmabunt infra testes, qui
;

interfuerunt

quique,

cum

illam contigisse asserant

ISS
ICCTOII

DE

BB.

MARTYRIBUS HYDRUNTINIS
siam Hydruntinam. Certe contigit hsec Hydruntina translatio ante ullam corporum resotutionem
in ossa, ut asserunt locuptetissimi testes
:

P.B

rant post menses a martyrio tredicem, ad provection eam Septembrem anni 1481 non obscure defigunt.
41

conti-

partim

in

Martianus pag. 19

ait,

a Sixto PP.

IV

ecclcsiam

Budrunfi
metropolila

mandatam fuisse curam tam Hydruntinx ecclesisereconcitiandx, quarn transferendorumineam,

nam

jam

reconciliatam, dictorum

corporum Franci:

sco de Arenis, archiepiscopo Brundusino, et in

provinciis Hydrunti?ia et Bariana proregi quod salis apparet verisimile primo, quia ante translationem sine dubio reconciliari ecclesia illa debuit secundo, quia id fecisse non dicitur ullus
;
:

ergo Neapolitana nonpaulo posterius, 43 Non pauto, inquam, posterius nam hoc etiam innuere videntur auctores modo citati cum translationi Neapolitanse statim adjungunt repositionem eorumdem ossium in ecclesia quadam Neapolitana, ubi etiamnum quiescunt paratam ergo fuisse significat ecclesiam illam ad hsec
git hcvc
:

Neapoiim

alius episcopus, nedum Hydruntinus, qui die tantum xii Augusti ad vacuam illam sedem (ut habet Araujus cap. xl) ab Alfonso designatus, non tam cito credi potest consecratus fuisse tertio, quia nemo ad itlam solennitatem paratior, nemo dignior ; nemo Ferdinando regi ejus filio Alfonso (qtios omyiino credibile est rem hanc antea Sixto Papie IV proposuisse) gratior tum erat, quam archiepiscopus ille ac prorex, ut ex Ughello colliges in editione Italise sacrse novissima tom. 9, col. 37. Itaque miramur, de hujus in hoc negoB tio prtesentia operaque solum, quod quidem sciamus, Martinum fecisse mentionem. Obsewa hic interim Summonti et quorumdam aliorum hallucinationem, cumdictajam corpora translata tum fuisse ?iarrant, non intra urbem adecctesiam majorem, ut expressis verbis testantur qui astiterunt ; sed in ecclesiam, qux nondum exsistebat, S. Mariee Martyrum in loco martyrii suburbano. Observa preeterea, locum ecclesise Hydruntinse,
;

priusquam ea Hydrunto movere statuisset Alfonsus. Constat autem illam Alfonso concessam non fuisse ab Innocentio PP. VIII, nedum ita comparatam, nisi post annos atiquot a corporum transtatione in ecclesiam
ossa honorifice collocanda,

Atexandri PP. VI quod utraque Martyrum noslrorum translatio, altera ad Hydruntinam, altera ad Neapolitanam illam ecclesiam, uno circiter eodemque tempore censeatur instituta. Sed Lagettus, inquis, translationem Neapo;

Hydruntinam

ut

ex

litteris

mox

inteltiges.

Non

est igitur,

liianam connectit
hic vero

cum

Alfonsi discessu

discessit

Hydrunto Neapotim post aliquot meuses ab urbe recuperata, etquidem urgente admodwn e Ferdinando patre uti docet Araujus cap. 43 imo ante provectum ver anni 1482, ut liquet ex
;

Diario Stephani Infessurse et Historia Neapoli-

Non potest igitur inter translationes jam dictas interjici tantum spatii, quanto opus est ad
tana.

corporum ittorum, quam defendimus, dissotutionem in ossa pulveresque. Respondemus, Alfon-

sum

ut Neapoli

inquoprimum

Hydruntum

condila fuere; illumque, ad quem ibidem posterius fuerunt elevata, descriptos esse superius i a num. 3 a Pompeio Gualterio ante cujus tempora tantum de Hierogazophytacio hoc
;

Hydrunto Neapolim

saepius venit ; sic ssepius discessisse : venit

Hydruntino decesserat per targitiones quorumarchiepiscoporuni; ut nisi distractiones istiusmodi imposterum excommunicationis pcena
,

dam

partim\ali-

quanto puterim.

exhauriendum aliquando videretur quod ex Araiijo discimus cap. 40. 42 Majori in pretio Martyrum nostrorwn exuvias Alfonsus habuit ; quam ut Hydrunti ad extremos regni fines universas retinqueret, nullasque secum ad regni centrum et caput, Neapocoercuisset,
,

Neapoli Hydruntum 1480 sub finem Septembris ad obsidendos Turcas; discessit inde Neapolim exeunte ejusdem anni Novembre propter , hiemis inclementiam coactus aliquamdiu ccepta suspendere; ut habetAraujus cap. 25 Hydruntum Neapoli rediit mense Junio anni sequentis
:

1481,

quando strata

istic

lim romportaret.

Ergo Lagettus pag.

42,

post

descriptam translationem Hydruntinam,

et cor-

porum prodigiosam
set

integritatem , ita subdit llanc (incorruptioneut) Dux cum attentius fuis-

quas dudum imperaverat, tustrandas, iterumque post aliquot menses dicessit inde Neapolim, ut
narrat idem Afaujus cap. 43. Ad hunc tertium discessum respexisse putamus Lagettum, eique translationem Neapolitanam alligasse; hic enim
sotus

; discessit inde Neapolim accersitus a Patre, verno circiter tempore anni 1482, postquam recuperatse civitatis munimenta designasset, quibus absolvendis toto decennio operte insudarunt rediit postremo iterum Neapoti ad eamdem urbem ad munitiones omnes,
:

mum vidit ac veneratus est

Manyrum corpora pri-

contemplatus (ut crat relig-ione excellens) multa ex dictis corporibus in suo disoessu Inolusa capsis, guibus onerati nmli fucre, transtulit Neapolim, eaquc honorifice eollocavit in ecclesia quadam ubi etiamnum quiesount. Et in Informatione annt 15;!) tcstis quurtus in eo etiam consonat, quod illustrissimus Dux Calabriffl dcvotione motvis hujusmo.li si-nis, feoit de corporibus illis ad
cassas honorifice reoonditia transportare auper tresdecim mulos ad civitatem Neapolisj ubi eondidit

ecctesiam Alfonso Neapoli concessisse testantur litterse Alexandri PP. VI, quas ex Capani Coltectione pag. 93 subjicimus 44 Alexandeii Papa VI. Venerabiles Fratres, salutcm et Apostolicam benedictionem.

quem transferendis Martyribus

ad Innocentii VIII tempora referri potest,

in ecclcsiatn
S.

Dudum cum

Magda(cum

quamdam

felicis

ecclealam

et

ihi

dactas cassias

cum

modo tredecim in discessu Atfonsi tot cum sais ossibus et reliquiis, quosnum.

corporibus diotorum Martyrum reverenter rcponi curavit. At enim credi non possunt mulitantum-

recordationis Innocentius Papa VIII, pra?deeessor noster, monastcrium monialium b' Maria;

lenx

facuttatc

num

capita
15 nu-

merata sunt, ducenta quadraginta sciticet, Hydrunto Neapolim transferre simulpotuisse; nisi jamante translationem resoluta fuerint illa corpora, diuque adeo ibi antequam un>h<- r <>ntur deposita manserint. Miramur igitur, a
,

suppressis in eo dig-nitate abbatissah et pnedicto ordine, clar* memoria. Alphonso rcg;. Suahie; tunc Duci Calabri*, ut in loco dicti

norum deg-entium,

Innocentii Magdalcntc prope Castrum Capuanum Neapolita- VIIL Ordinis sancti Augustini subcuraFratrum Mi-

Galateo

palatium pro sua habitatione consuas literas concedi mandasset, pro parte ipsius Aiphonsi, tuno Duois, c.dem Pradeoessori
S truiet,ed,hcarifaceret,perquasdam

monastcrn

unum

exposito,

multa Neapoltm translata

dici, et

quidem ante
in eTJe-

oorporumjamd^torumtramlaiionlm

clesiam dicti monasterii honorare et decorare, aolibns, calicibus, paramentis,

quod

ipse ec-

tum

et aliis ad divinum culnecessariis munire, et ibi nonnullos presbyte-

ros

ME
A
redditus assignare proponebat
:

DECIMA QUARTA AUGUSTI.

5.

189
iliCTOti

ros et clericos, qui inibi divina Officia celebrarent, instituere , ac pro eorum sustentatione congruos

harum

Catharinvc ad Formelium, administrandam litterarum Alexandrinarum beneficio Fe-

P.B.

desiderabatque, ut

ex tunc deinceps praefata ecclesia, non B. Mariae sed B. Marise de Martyribus apMagdalenae b pellaretur; quodque certa pars ossium Christi qui apud Hydruntum per perfidos Fidelium, Turcas pro Christianae fidei defensione interfecti
,

dericus, seu Fridericus elegit anno proxime se- 0^,^"" cuto, Christi 1499, fuisse Ordinem S. Dominici; u2. ut vide apud Csesarem Engenium in Neapoli

fiierunt],
lig-i,

et quae ipse pro

sua devotione recol,

sacra cum supplementis, part. 2, pag. 148. Nota secundOy quamvis in Litteris Alexandri non exprimatur annus, quo Innocentius VIII ecclesiam jam dictam Alfonso cesserit, monialibus
alio translatis;

n ad dictam de Martyribus transferrentur idem Praedecessor per alias suas literas inter alia eidem Alphonso, tunc Duci Calabriae, partem ossium hujusmodi ad dictam ecclesiam transferri, et inibi

et honorifice recondi fecerat

non videri tamen dubitandum,

ecclesiam

honorifice recondi faciendi,

ac in

ipsa

ecclesia,

postquam illam

sufficienter dotasset,

certos pre-

sbyteros et clericos, qui simul Colleg"ium facerent, introducendi plenam et liberam licentiam concessit;

prout in singulis
tineri.
hic

literis praedictis

plenedicitur concharissimi in

denuo

45

Cum

autem, sicut pro parte

confirtnata

Christo

filii

nostri Federici Siciliae regis III fuit

,

ab Alexan-

dro PP.
VI)

nobis nuper expositum

dicti in dicta ecclesia

presbyteri et clerici praefuerint instituti,

numquam

per aliquos presbyteros conductitios divina ibidem Offieia aliquando celebrentur, et monialicet

olim monasterii ad alia loca translatae fuedecenter collocatae, ipseque Fedecupiebat ricus rex singulari devotione ductus nonuullos Fratres alicujus ex Ordinibus mendicantium in dicto olim monasterio introduci illudque ipsis pro perpetuis eorum usu et habitatione concedi; pro parte ipsius Federici regis nobis fuit humiliter supplicatum, ut ejus piis votis in hac parte annuere dig-naremur. Nos itaque hujusles dieti rint,

ibique

quin id contigeril anno Christi 1492,- primum quidem quia fere ab initio Ponti/icatus ejus usque ad annum illum, qui Innocentio postremus fuit, perpetua inter Apostolicam Sedem aulamque Neapolitanam betla contentionesve pertinacissime continuata, nullam istiusmodi beneficio opportunitatem videntur obtulisse; quam obtulit sine dubio annus 1492, a die xxviu Januarii solenni inter partes dissidentes pace recreatus; ut ad annum eumdem num. 10 Raynatdus, aluque tradunt. Deinde, quia Alfonsus non potuit inde moniales dimittere, nisi alium iis fundum cocmeret; coemit autem eodem hoc anno 1 492; utprobat Engenius loco citato. Quidni ergo eodem ilto an- E no et concessionem ecctesicV, et Martyrum aliquot Hydruntinorum ad Neapolitanos transiationem; et honorificam hicintra eamdem cn-tesiarti collocationem defigamus ? Sed jam de Neapoli saiis.
;

Redeamus Hydruntum.

VI. Aliamiracula.
Translatis ad
ribus
ecctesiam

Hydruntinam corpo-

EeeUstia

modi supplicationibus
strse

inclinati

Eraternitati
,

ve-

per Apostolica scripta

mandamus

quatenus

vos,

aut

alter

tres de

aliquo

vestrum, si est ita, aliquos Eraex Ordinibus mendicantibus, de

fuerit

quoeidem regi visum

dictaverit,
in

etproutejus devotio

monasterio authoritate nostra introducatis, ipsisque illud pro eorum perpetuis usu et habitatione concedatis, nec non eisprsefato

Martyrum, desinere quidem ccepit, quod ad iltorum gloriam ubique propalandam sa> tis jam superque iuxerat, integritatis adeo pro~ digioscB spectaculum sed alia tamen minime defuerunt Sic, inquit Lagettus pag. 41 et seq. cum jam introducti in urbem fuissent et intra majorem ecclesiam depositi, multo tempore istic ap; :

flydruntf-

nas.rpcdi'
vinitu$ col/ f

"^B

parebantacoensaprffidicta luminaria; itaut semel,

cum

forte navis
in

qua:dam

esset

in portu,

viderint

dem

illud perpetuo habitandi licentiam

Fratribus monasterium ipsum recipiendi, et eadem authori;

nos enim quamcumque obper prsefatum Alphonsum reg-em de lig-ationem dotando ipsam ecclesiam de Martyribus > forsan factam penitus cassamus et annullamus; non
tate elargriri curetis

ea positi lumen maximum super ecclesiam; cumque ardere illam crederent, in cymbam qua exposuerint, qui cives commonefacerent denuntiatione perturbati oppidani, cum ad eccle-

homines

obstantibus felicis

recordationis
nostri

Bonifacii
,

Pap

siam undique concursufh esset, nihil ibi quidqunm deprehenderunt. Totum hoc, subdit ibidem auctor f deomnibus, quse huc usque narraverat, scribo

VIII,

praedecessoris

Constitutione

quam

um
re

prohibetur, nequis Ordinum Fratres loca ad inhabitandum de novo recipeprsesumat absque Sedis Apostolicae liceutia

per mendicanti-

ex vera patris mei, qui prsBsens ibi fuit, relatione. Testesplures infra dabit Informatio anni 1B89j etintereos quidem tertius tfeMartyrum eorum-

dem

speciali faciente

verbum
'

f.

ordina

et quibusvis aliis

plenam et expressam de verbo ad hujusmodi prohibitione mentionem de * Constitutionibus, et Ordinibus

non Statutis et Consuetudinibus Confirmatioquocumque juramento
,

atiquot ossibus alibi cottocatis mentionem inmisuper facit, quae per eadem tempora multis
raculis claruerunt.

48 Nequc

illud

annotare

tionibus

Apostolicis, nec

Ordinum

verbasuntpag. 42) quod ^jj^ iunumeris ^f^a per Martyrum horum sanctorum merita
hffio civitas

negligam (Lagctti Jjjj"" (Hydruntina)

ne Apostolica, vel quavis alia firmitate roboraDatum tis, cseterisque contrariis quibuscumque. Romae apud Sanctum Petrum sub Annulo Piscatoris die xi Martii mcdxcviii, Pontificatus nostri anno
sexto.

adversitatibus vicibus liberata fuerit oompluribus pestilentis obveet periculis, quae ab hostibua ac probutum nerunt; ut multis exemplis et luculcntis
est, et firmiter creditur:

Et quid hocvideri
83tate
in

poteflt

L. Podentharus.

evidentius, quod aocidit mdxxxvii? Volensenim tum

nostra
per

aimo
ipse

hoc Pegnum nruere

8e

Ketro vero Venerabilibus Eratribus Archiepiscopo Neapolitano, et Episcopo Montis Pilosi.

:

Turcarum

imperator
ter

Solimannufl ,

Locust

Sig-illi.

Registratanumero 37.

oenties mille] una cnm claflfle basaa, 8olitrecentarum navium, cui praaerat Sofi ad portum hojufl urbis die xxv cog-natus,

sttorum fuisse ferunt

exercitum

advexil

Immanem

(capitum

manni

mendicantium 46 Nota primo S. Marix de Martyribus, nunc quem ad ecclesiam

,

Ordinem

mensis Julii bdxxxvu; ubi pOfltq.uam, demiflsis consultando moram traxisset, velifl, satis lon#am

tandem

m
fttOOB P.B.

DE
velis,

BR MARTYRIBUS IIYDRUNTINIS
in sacrosanctam

spicatos fuisse

tandem sublatis denuo sunt HydruncenitqueCastrumUxentum (opptda quorum mcolaa loca tiLprovincix) et alia Multi autem Gr*. Aulonemavexit in servitutem... tum classe fuerant, postea retuled q i in eadem tantam super urbis muns conrunt, Mahumetanos multitudinem armatorum tantumque
ausi non fuennt ad puprasidium, ut pr terrore exscensum e navibus in terram tentaiulam
fiTiam

discessit ulteriu^,

illam aedem iugredientes, more supplicantium totara circuibant. Et vero insuper

tum Canonicus

istic

inventus est satis dignus, ut

modulationem ipsorum caelestem aure perciperet;

Gloria, gloria tunc scilicet concinentiura voces Jubilate, respondentium inde a Altissimo >. idem interim Canonicus, tamDum jubilate abreptus in ecstasim, ita defixus hmsit; ut
:

quam

quid anno Pompeius Gualterius; addens, in ejusmodi consuevisse pro eventibus Martyres apparere
facere. Simile

1644 ibidem accidisse,

neque nec movere se posset ad alios advocandos apparitio; cujus aeque scire quamdiu durasset hsec accuratum et solenne, ac praeeedentium, examen est
,

refert

summis mmnibus tamquam

bellatores armatos.

habitum.... 52 Folio
ejus

hoc

scripto

Bomamque
apparitio

exemplis

Christi 1677

in loco

mar

tyriiauditi

cantw, visa lumina

impressam Vide Relationem ejus Ualicam secundo sequentia Lyciis anno Wll,pag. 22; inde enim depromimus, resectis tamen quie nil Latine versa faciuni ad historiam. tem49Ssepe ctiam(etsi olim rarius) nocturno ecclesia S. Mariae de Marpore visa sunt lumina in Paula extra urbem; tyribus Fratrum S. Francisci de cum apparitione eorumdem Martyet quandoque descendenrum, composito ordine gradientiuin, ac gradus montis, in cujus tium et ascendentium per procul ab ecclesia sacellum est, ubi
apice non obtruncati saxum asscrvatur, inquo sancti Martyres legimus.) Etpost fuerunt. (De hocSaxo nihit alibi
istiusmodi
B

non paucis die xvi Februarii ad Cardiuales

contigit

diversos missis,
ceteris
illustrior,

sexta, tanto
et
di-

quanto

cti

uuiversae civitati noLoria. mensis , hora noctis secunda

magis publica fuit Die Dominica, xxi

,

visi

sunt con-

sueti splendores et intra et extra. et supra dictam ecclesiam cum admirabili et multis palam exhibito

spectaculo sanctorum eorumdem Martyrum; qui, ad modum succedentis ordine sibi multitudinis, bini ac bini progredi videbantur ex australi ecclesiae porta (quae plena lumine apparebat et aperta
;

tametsi revera esset obserata,

que et ipsa clausa

et

circumire us-

que ad septemtrionalem ejusdem

ecclesiae

pparitionea, nuntii supervenere vel de transitu apparatu olassifl cujusdam Turcicae, vel de aliquo aliquot barbaricarum, vel de casu navium
sinistro,

cum

esset, aperiri

portam tamen ad il-

Iorum ingressuni et collustrari visa est. Ea species omnium animos variisacpiis commovit affectibus.
Illustrissimus dominus Piccolomineus, archiepiscopus noster, iu ecclesiam desceudit eodem vespere; ad quam accurrisse jam populum universum comperit ; et postquam Litanias Beatissimae

nerat.

qui terris ab hac provincia remotis obveUmle pro certo habetur, quod hi sancti Mar-

omni necessitate nobis apud misericordiam divinam assiduo patrocinio opitulentur, nosque Recentius ab imminentibus defendant periculis. proxime eiapso mdclxxvi, est quod accidit anno mense Aprili; qnando a rusticanis quibusdam Martyribus extra muroa juxta dictum S. Maria de
tyres in

Virginis
ipso
jussisset,

cum

Collecta sanctorum

Martyrum

in

Martyrum eorumdem

sacello devote

cantari

unumquemque ad veram pcenitentiam et Communionem generalem adhortatus; universale

Conventum

liabitantibus

cxauditae noctu fuerunt

voces duUussimffi melodiae; quod cum indicarent in patri familias, prosiliens et ipse foras, vidit

jejunium indixit in proximum diem Lunae, quando et servatum illud fuit, et ipse illustrissimus interfuit Missae, quae

de

monte prope ccclesiam lucentes maximo numero taedas,quasi liominum processionem solennem instiapputitione
fjuatuordc-

iuit celebrata, assistente

Communi Martyrum solenniter cum civitate propemodum

preces
publicas, juri-

tota magistratu.

Inde, ad

tuentium. 50 Verum hoc

dice discussa prodigii

jam

dicti veritas, et in

tabulas

demum

admiratione magna, nec

relata...

cim

minorc metu affectuque religionis omnes perculit, quod hoc ijiso nnno mdclxxvii similes luminum q appjiritioncs tribus aliquando plus mensibus decies et quater noctu sint observatte. Et quatuor quidem primis vicibus llispani milites ad arcis hujus regiae OUfltodiam excubantes, ex addis lmjusce cathedralis
fencstris prolucerc viderunt splendores plurimos;

53 Post apparitiones luminum septimam et mi octavam aubsecutis diebus observatas non solum a dim 17 Acivibus, verum etiam a viris Eeligiosis e mona- P rtUs
steriis

^^
p

suburbanis, ac praesertim e coenobio

PF.

S.

Jo-

annis

Minorum Observantium

cui

partes

hujus basilicse superiores magis expositae sunt, aceidit etiam nona ad vesperam diei Martis, xxiii

ut

in

examine publicacurkenostree arohiepisoopalia

mensis Martii,
buisset
:

auctoritate instituto juridicc testati sunt. Apparitio

cum jam sol duabus horis occutum enim ad copiosissimos luminum sospleudores
,

festo

medinm uoctem die vi Januarii Epiphania Domini. Secunda, eodem illo mense in profesto S, Pauli primi eremit, die Jovis, xiv Januurii post medinm uoctem. Tertia post mediam itidem noctem diei Sabbati, pridie festi S. Petri Nulasci, xxx meusis ejusdem. Quarta, post melrima contigit post

litorum

ab

ecclesiae

metropolitaua?
toti,
,

fenestris, muris, tecto affulgentes urbi

ipsi-

que

illustrissimo

Domino ejusque

familiaj

vi-

derunt qui utrumque palatium ex adverso fronti. spicii basilicea iucolebant in eamque ex alto per
oppositas utriusque alae fenestras duas attente intro-

diam noctcm S. Aguth.

eodem annv

diei Jovis,

iv

Februurii, in profesto

spectabant

viderunt,

inquam

inter lucidissima

multa
videri

51 Apparitio quinta successit post mediam noctem diei Sabbati, vi Eebruarii, pridie festi S.

consuetam jam beatam illam inuumerabilis populi Multitudinem ordinata serie procedentem ab ea parte,
et quasi discurrentia sidera

llomualdi abbatis; neque ab excubiis tnntum arcis, sed etiam ab oppidnnis multis conspecta fuit. Lumina tum scilicet, majore, quam antea uu-

mero

fenestris iisdem

prodire,

et

ipsum

Efldts

ubi saeellum est Sanctissimi Sacramenti, per alam ecclesiae dexteram et , praeterita media templi nave, per alam sinistram ad sacelium regium, ubi sanctorum Martyrum venerands quiescunt re,

tectum occnpare visa suut. Quinimo etiara Doinino placuit, in immensa splendorum adeo gloriosorum luce ipsos etiam oculis cuiu intra tura extra

Cumque Beatorum quem ex sese spargebant,

liquiffi,

illorum

alii

proprio

fulgore, alii discurren-

tium luce siderum

prasferebant
,

alii

cereorum

quos

manu
inin-

memoratam busilieam spectabiles exhibere sanetos

Martyres, qui raultitudinis instar

limpidissimis flammulis,

oculis

innumerabilis

tuentium clarissima se in luce exhiberent', per

signem

DIE DECIMA QUAKTA AUGUSTI

L

191

signem Dei bonitatem

licuit accuratissime observa-

re gloriosam cujusque formam, habitum, aliaque adjuncta, quas in confectis bac de re legitime tabulis

*u^obe rum nostrorum toties iteratas, non obscure significari, quam sedulo et eonstanter advigilent, ut u Jlzl omnipotentem Deum, tot nostris peccatis irrita- are hwpUco-

omnia sigillatim enumerantur, usque eo, ut in quibusdam etiam rubentia vulnerum, quasi recens
inflictorum ac sanguine (ut apparebat) flueutium, indicia discerni potuerint.

tum, semper nobis exorent propitium attendens piuccmoru insuper, quot, quantaque prseter ordiuarium na- mapromut:

turse

cursum

et olim collata sint, et conferantur

iu pro-

gatum

adhuc ndclibus eorum tam in urbe quam

morbis
qui
fere

spectatx,

54-

Die Jovis,
solis

viii

Aprilis,

quinta post occacelebrari solet Offi-

vincia clientibus beneficia prsesertim in malignis

,

Sydrunti

sum

hora, pridie

quam
j

omnes

in perfectam

valetudi-

cium de Septem doloribus Beatissimse Dei Matris, sed a paucis personis contigit apparitio decima conspecta, quarum una egregie pia ex cubiculo, quod habebat in altero dictorum palatiorum, per
oppositam in fronte
basilicse

nem
te

desierunt die, postquam cceperaut, quartodecimo (qui numerus mysterio non caret, utpo-

fenestram prospiciens
diffu-

idem
sos,

vidit

agmen

gloriosuni inter splendidissimos

Martyribus nostris consecratus , qui die xiv Augusti pro Christo passi sunt ) attendens prseterea, post apparitionem hujusauui decimam (^uartam ita cessasse febres ut exinde nemiui cui-*
:

radios,

ab ipsomet, ut a sole clarissimo,

quam
rae

attulerint

mortem

haec, inqviam,

atteudens,

ordine in binos partito, ecclesiam circuire. Eidem accidit apparitio undecima post mediam noctem diei xi Aprilis, quse fuerat Dominica Pal-

omnia, firmiterque coufidens, hasc prodigia secutufelicitatis

esse prsesagia

decrevit
,

illustrissi-

mus Dominus novenam solennem

blicis
,

marum
;

quando

inter tonitrua

nimbosque

celo

expositione

Corporis

precibus puDomini et Sacra, :

deciduos ingens populi murmur audivit ex cubiculo inde ad fenestram cubiculi prsedictam accedens, clamores advertit ex basilica, tamquam aperta demum feneoppleta populo, proficisci stra prospiciens in ecclcsiam, simul hanc vidit pau:

mentorum

frequentatione celebrandam

invita-

vit exinde missiouarios, qui

more suo populi

ecolesiffl susb

pie-

tatem accenderent. Postremo per edictnm publi-

cum
tos

adhortatus est universos

subdi-

latim illustrari totani, simul audivit haec verba contentis quidem, suavissimis tamen consonisque vocibus versus altare venerabilis Sacraraenti ssepius iterari
(i
:

ad vovendum commune jejunium, iu solo pane, E ut loquimur, et aqua servaudum festo sanctorum Martyrum anniversario, die xiv mensis Augusti

proximi.

Deus, Deus meus

sede a dextris

crescentibus istic interea magis magisDei o que splendoribus vis tanta ventl pluviseque in fenestram et vultum obtuentis irruit, ut, ea con:

festim

occlusa,

ulteriori

spectaculo fuerit abstiest

in ecclesia

nendum. 55 Eidem personse oblata

Hic finem facit referendi Gualterius. Nos, quando recentiora non suppetunt, ad vetera redeuntes, promissam toties Informationem Hydruntinam anni 1539 exedita Lyciis probataque anno 1670 Francisci Antonii Capani Collectione monumentorum ad hos Martyres pertinentium,
hoc loco recudimus, notis pauculis intercisam.

apparitio duode-

melropolita
rta

cima, die xviu Aprilis, festo Resurrectionis Domini, paulo ante horam secundam noctis, qua
vidit ecclesiam illam luculentius illustratam,
;

quam

esse posset interdiu sed ex humili reverentia mox a fenestra recessit. Secuta est postridie ad eamdem horam apparitio decima tertia, non tantum ab illajam persona, sed et ab aliis ejus domesticis per eamdem fenestram spectaia satis diu ; siquidem in

EXEMPLUM
informationis super martyrio glorio-

eadem
us
ris

cede cathedrali, praeter fulgores jam saepivisos contemplati sunt duabus et amplius ho-

sorum Martyrum Hydruntinorum,

factae

coram episcopo Scodrensi,

hominem quemdam gravem ac lucijundissimum, positis humi genibus manibusqne

continuis
ctis

Hydruntinse sedis vicario generali

ante
uti

aram

Sanctissimi Sacramenti quasi oran-

tem;
tt

constatex instrumento juridici examinis

anno mdxxxix

a.

in sub

nrbiis,

de rebus modo dictis instituti.... quartadecima die 56 Evenit postremo apparitio Aprilis, versus horam ab occasu Martis, xxvn secundam quando primuni ab arcis praesidiarns
;

Ex

impressis

apud Capanum

fuit solita claritas, adet urbis incolis conspecta basilica videreeo tum tamen intensa, ut flagrare prsesidiarii milites numerosam deinde iidem

apag. 46.

tur;

viderunt supplicationem cum accensis montem sacri marreis ex urbe procedentium ad urbis muris, et multi cives spectantes ex tyrii monte, sed etiam alibi non solum in dicto
in
ce:

manu

Scocharis, aaciflB theologiEe doctore, episcopo generali in spiritualibus vicario eeclesias drensi et

Coram

vobis, reverendo

domino Antonio de Bac-

Ittfirrmutto
l,.,r

ritr t\

mta
Jj*

eos
(ut

verad orientem versus mare, et ad occasum sicontinentem) eodem inodo conspexerunt , sus sancti Martyres Sancti mulque conclamaruut omnium, Martyres! sonantibus interea campanis nonnullis sunt extra urbem , cceuobiorum quse conjuncta voce etiam melodiam illorum , quasi etsi exaudientibus dulcissimam supplicantium
:

archiepiscopalis llydruutina;, constitutus magnificus Joanues Franciscus de Cesauis, syndicus pra>

b, sentis anni magnificaj Universitatis Hydruntinffl nomine, et pro parte ipsius Universi-

,,

etsyndicario

fercquiutatisexponit; quod, cum jam sint anni quagintanovem, quod, tunc Domino flic permittente
suffi, civiocculto judicio sapientissimae providentiaj fuerit vi capta a s;tvissiniis VAivitas Ilydruntina

minus

distincte

cum

propter

nimiam distantiam,

tum etiam
clamores.

propter immodicos obturbantis popult

,

depraidata immanisstiaiue fidei inimicisTurcis: et alia per ipsos fidei Chrisime ipsa civitatc, inter
stiante ac Christiani populi hoatea
c,

quaB gesserunt

illustnssimus D. archiepiapparitiones gloriosissimorum Martyscopus, per Augusti Tomus III.

57

Attendens vero

immania, plurimos ipsiuscivitatisCivestrucidarunt ueque ad numerum septicentorum et ultra, ob id, quod 28

192
IX IHPIESSIS

!>

E BB MARTYRIBUS HYDRUNTINIS
re
ritffi
:

quod constanter fidem

siti

Christi fatebantur, et requi-

snb

promissione liberationis

eorum, eam

dientiae deposituri

debeant coram nobis in virtute sanctae obe- D testimonium veritatis de et super

,

Hydruntina cimemoriae screnissimum vitateper tune honorandae Alfonsum, Calabriae Ducem, fuerint honorifice colcappellam majorem ecclesiae cathein draHa dictce civitatis, ante sacristiam sita, et usque ad praesens coneorum memoriam ab indc
ia

aliquo niodo abnegrare noluerunt rabilia ossa cum recuperata eadein

quorum vene-

citatis, relatis, et

contentis in retroscripta supplicatione : alias ipsis non comparentibus providebitur,

et

prout juris fuerit. Citetur, mandetur,

referatur

quoniam

etc.

Datum

in archiepiscopali palatio

Hy-

inter

druntino die xvii Junii mdxxxix.

Antonius episcopus, et vicarius qui supra,

propria, etc.

manu

suetum

sit in die

occisionis prredictas a presbyteris

Nomina Testium d
Abbas e Bernardinus de Alexandro. Abbas Ang;elus Pendinellus.
D. Joannes Leondarius. Nobilis Ang-elus Pavosius. Joannes Long-us. Magister Paduanus de Vito.

et clericis Hydruntinae ecclesite

cantari Vesperae
;

mortuorum cum Missa etiam pro defunctis

videa-

turque ipsi Ilydruntino populo satis indecens esse, ut pro liberatione animarum illarum a purgratorii poenis clerus etpopulus Ilydruntinus oret, quorum tamen, veluti Christi Martyrum, in dies ante eo-

omnes de
f

Hydrunto.

rum

ossa sacra g-cnuflexi, suffrag-ia petunt, et de

in
caelesti
;

quorum

patria

g-Ioria

etiam complura

tum, ut hsec removeatur inde Injucentia, dicente sancto Doctore Augustino Martyre ; tum t riam facit Martyri, qui orat pro ut, quantum potcst ipse Hydruntinus populus, beatas illorum olim concivium suorum animas debito prosequntur honore, et amplius illis gratias
apparucrunt signa
:

Joannes Panemolla. Magister Baptista Natali. Franciscus de la Cerra. / Philippus de Pressa. Abbas Marcus Antonius de Giliberto Act.
Die xvni Junii mdxxxix cursor, etc. clericus Antonius Lazaretta retulit mihi abbati Marco Antonio de Giliberto actuario, se intimasse supradictos testes modo et forma sibi superius commissis, etc.

agat pro ea protectione, quam in dies ipsa civitas experitur se ipsorum sanctorum Martyrum habere
suffrag-iis
poitutata
furrit,

50

Ob

has, inquam,

rationes, intendens ipse

ANNOTATA.
a

Hydruntinus populus suppliciter petere a sanctissimo domino nostro Papa, sine cujusassensu nemo pro sancto est honorandus in terris ut loco dictarmn Vesperarum et Missae pro defunctis ab ipso clero in honorcm dictorum sanctorum Martyrum dicantur Vesperse de Communi plurimorum Martyrum, cantetur ctiam et SUCCessive Missa, cum
;

Hunc titulum ipsius Capani Latinum fecimus

Italico.

ex

b Syndicus universitatis Hydruntinae, id est, urbis Hydruntinie totius procurator. c Etsi hic nonnumquam argui poterit grammatica ; de infidelitatis tamen vitio cave nos ar~
guas. d Observa, non esse hic nomina testium scripta eo ordine, quo infra citabuntur. e Abbas, hac appellatione gaudent Canonici ecclesise metropolitanse Hydrunti.

Cnllorta
u
a

(i

quaesumus oraniMartyres tuos fortesln sna confcssionc cognovimus, pios apud te in noslra intcrccssione scntiamus. Pcr Dominum nostrum Jesum Christum filium tuum etc.
ista, vidclicet.

Prajsta,

jiotens Deus, ut, qui gloriosos

Proptcrea ipsc syndicus praedictus nomine praedictro magnifloffl universitatis petit,

ut a Rev. D. V.

tamquam

a vice illiusordinario Pastore infrascripti

TESTIS

I.

tcstcs lcg-itimc et canonice

supor praemissis exami-

nentur, quatenus vera rolatione facta sanctissimo

ac domino nostro, domino Paulo, dlvina providentia Papee tertio , facilius his dein Christp patri
i

onstitutus coram prtedicto Rev. domino epi- fl. D. Ber scopo, et Vic. antedicto, die xxxi mensis Ju- nardimts <'*

nii prsesentis

anni mdxxxix in aedibus archiepisco-

Alexandro
lestaturin
ter alia.

votis desiderlis nostris sua Sanetitas aesentiri diffnetur.

palibus Hydruntinis, venerabilis abbas Bernardi-

et

indicta

juridicc.

BUppUoatio praescntata fuit coram Rev. Domino ^ntoniode Bacchariis, episcopo ScoPrGBSena
drensi, ct generali in spiritualibus Vic.
tino,

GU

nus de Alexandro, Canonicus Hydruntinus, prius de ipsius D. episcopi mandato legitime et canonice citatus, et eidem per ipsum D. episcopum
delato juramento de veritate dicenda super contentis in praemissa petitione, seu supplicatione fa-

Hydrun-

per Mngrn. Joanncra Pranoiscum de Cesanis, syndicum ordinarium ipsius civitatis Hydnmti-

cta per supradictum spectabilem

syndicum nomi-

n, nomine etpropartc ipsius universitatis ; quse pcr ipsum Hev, dominum episcopum, et vicarium benigne admissa fuit ct deoretum exiit per
.-

nc

praedictae

Magn.

universitatis Hydruntinae,

ma-

nibus corporaliter tactis Scripturis, interrogatus

respondit.

eumdcm
sitis

quoa

oapiatur informatio

Buper expo-

Et primo interrog-atus, quantum tempus

habitat in civitate Hydruuti
nativitatis suse
;

ncm

retroBoripta Bupplicatione per examinatiouttirasoribendorum testium, jam uoniinatorum;

in

usque iu

est, quod quod a die praesentem diem semper in

respondit,

oitatia

prius

nihilominus ct praunonitis

testibus

ipsa civitatc habitavit,

circiter

cum
,

sit ipse

natus

ijisisctc.

annum

sexagesimum quintum.
,

K\

provisione facta per Bupradiotum

et

Rev.

do-

rainum episcopum,
tcnus

Vic.

cummiUinms uni ex

Clericis juratis et servientibus

ipsius curice, quareoeptis prtesentutiouibus, ad omnem in-

Secundo iuterrogatus si scit quantum tempus est, quod civitas Hydruntina fuit capta a Turcis; respondit, quod fuit de anno Domini MCDLXXX.
civitate,

Btantiam ipsiusmagn. syndioi Bepersonaliter conforat ad pnesentiam infrasoribendorum testium, eoaque citet, moueat etrequirat; et citaudo

Tertio interrog-atus, an ipse testis esset in ipsa quando fuit capta a Turcis ; repondit,
sic
;

man-

quod

et

det eiBdem, prout per pwesentes

quod
et

ipse testis etiam fuit captus

ab

noa oitamus et mandimms, quutenus prima dic post pneseutium mtimationem Ipai, et ipsorura quilibct compare-

ipsis Turcis,

stetit

captivus per menses tres-

decira.

02

Quarto interrog-atus

an

sciat

aliquos ho-

mines

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI.

mines
dc numcro

\\K\
c&iupflisfia

ipsius civitatis post illius

Martyrum,
etpalxstra,

Turcis trucidatos et ferro quod faerunt post captam civitatem circiter octiugenti Viri, ab ipsis Turcis in ipsa civitate capti et
:

capturam fuisse a peremptos respondit

ANNOTATA.
a Senior. Innuitur sine dubio Anlonius Grimaldus, de quo vide supra num. 33 et 36. b Hoc est Filii et fratres mei, hoc pradium est quod Christo debemus patienti fortique animo
; :

ligati deducti extra

ipsam civitatem circiter per tertiam partem unius miliarii, in loco, qui dioitur II Monte de San Joanne de la Minerva, et ibi
fuerunt ferro per,empti. Quinto interrogatus
propter ctos Viros
,

de cattsa
marlyrii,

an

sciat

vel

illud quisque suscipiat propter ejus

audierit,
di-

amorem;

inar-

quam causam
;
,

tyrii

Turcae sic trucidaverint

,

namque corouam habebimus.

TESTIS
II.

respondit

quod

ipso

capitanio

Turcharum

dicto el bascia

dictae civitatis,

quod

, dicente universitati in deditionem se darent sibi

responderunt tota civitas,una

interfectis,

cum pradictis Civibus

mori pro
fide

Constitutus coram
DO po
. ,

prredicto Rev.
,

quod

ipsi parati erant

et vicano vicarin

ant.pHirtn antedicto

rliV die

Christi etfidelitate
de B. Gri-

suorum dominorum:
ipse testis interrogatus , se au,

mensis et

Addens insuper

anui praidicti in spectabilis D. Joannes Leondarius.

dato etc, ut supra

domino episcovwn nin^inm xxvu ejusdem loco pramominato

oivis diotffl civi-

Joannes
L>ondariu* Lcondai

maldo.

divisse a pluribus civibus

et praesertim a quon-

tatis HydruntinBB, prius de ipsius D. episcopi

man-

dam
et a

venerabili Demetrio, Canonico Hydruntino,

num.

61.
,

essent captivi et servi

quondam D. Raymundo de Muro qui cum Turcharum ibi fueruni prae,

sentes, quod interdictos Viros sicligatos, ut interficerentur , unus ex eis senior a ad alios omnes

conversusdicebatverba exhortatoria hujus

tenoris,

vel similia in effectum, vulgari eloquio; videlicet;

ii

Eiglioli et fratelli miei, questa e la giornata che

n
ii

dovemo

a Christo

in pacieutia e

ciascuno per suo amore si piglia con bono animo che haveremo la
: ,

coroua del martirio.

decorporum
incorruptione,

63 Sexto iuterrogatus, an sciat vel audierit, apparuisse aliquod signum post mortem dictorum Virorum, propter quod rationabile sit cogitare tale signum, seu talia signa, si plura fueriut , esse
in testimonium, quod tales Viri sic iuterfecti essent de numero Electorum Dei, et merito iuter Martyres

Et primo interrogatus quantum tempus est, quod dictamcivitatem llydrunti habitat; respoudit, quod iu ea uatusest jam sunt anni septuaginta et in ea semper mansit, praeter annos quatuor, iu quibus eaptus a Turcis , captivus eorum stetit in eorum regione. E Secundo interrogatus, quantum tempus est, quod civitas Hydruntina fuit capta a Turcis; respondit, che secondo lo parere suo a , sunt anni circiter quinquaginta novem. Tertio iuterrogatus, an quando fuit capta a Turcis civitas Hydruntina ipse testis fuerit in dicta civi, ,

tate

respoudit sic; et cum esset natus anuum undeciraum, fuit captivus ab ipsisTurcis usque Constau;

tinopolim deductus.
civitate

numerandi, utpote mortui pro fide Christi; respondit, quod ipse testis vidit eorpora dictorum sic occisorum stetisse inhumata in eodem loco in quo occisifuerunt, per menses tresdecim absque aliqua nec a putrefactioue et absque aliqua laesione
, ,

66 Quarto interrogatus , an sciat tuuc in ipsa captiva fuisse trucidatos Viros aliquos,
,

vidit Jifar( .'/

rc * occ,d*

dictae civitatis

cives,ab

ipsis Turcis;

respondit,

canibus

aut lupis, vel avibus rapacibus fuerunt in

quod cum ipse testis fuisset factus captivus ab uno ipsorum Turcharum fuit conductusad locum qui dicitur San Joanne de la Minerva, extra oivitatem Hydruntinam; ad quem locum deducti fucrant
, ,

aliquo laesa aut tacta.

(ranslaiione
in

viri

circiter septingenti

ligati ut

trucidarentur
sibi testi
:

urbem,

Insuper etiam dixit ipse testis, quod postmenses tresdecim ab eorum occisione cum fuisset ab ipsa
,

ad hunc finem, ut ipse

puerili aatate haberet
dici per

testis,

qui tunc sic erat in

timorem; fecitque

captivatione liberata civitas Hydruutina a quondam honorandae memoriae Alfonso secundo de Aragonia,

uuum

serai

homo
in

ex servis suis hasc verba Si tu no da bene el Signor fara far cusi b, te 6.

,

tunc Calabriae Duce, ipsa corpora sic interfecta in eodem loco reperta fuerunt sana , integra, et etiam odorifera, cum carne et ossibus, acsi tunc iuterfecta
,

Et

sic

eodcm

loco

vidit ipse testis diotoa pre3-

dictos Viros ferro incidi, et

cidari.

magna
scit

crudelitate tru-

P
,

fuissent

et honorifice deducta in
,

ipsam civitatem
aliorum

Quinto interrogatus
propter

si

aut

intellexerit

Cawa marlyrii.

Hydruntinam cum mag-na

devotione
coltustrationibus coelestibus.
:

dicti Ducis, et

quam causam

dicti Viri

sic interfccti fuc-

64 Addens insuper ipse testis mterrogatus se audivisse a fide dignis personis HydTuntinis, quod, postquam dicta corpora fuerunt introducta in ipsam ecclesiam Hydruntinam, visa fuere multotiens de
,

rint, et quid dixerint, quando sic trucidabautur; respondit, quod intellcxit, quod quaudo ipse capi-

taneus Turcharum
se arraata

dictus

el

Bascia, i)ra3scntavit

manu

in civitatc

Hydruutina,
Viri
,

petiit

populo etcivibus, ut traderentsc sibi;promIltenfl,

nocte luminaria
et sic

magna

in ipsa ecclesia

et

lucem

quod bcnc eos

tractaret

tum

illi

una cum

immensam extrafenestras dictie ecclesiae apparuisse,

aliquantulum spatium; ita accurrerint ut etiam in ipsa prima apparitione multi cives, dubitantes, ne ecclesia combureretur. Insuper ipse testis etiam dixit interrogatus

populo constanter responderunt

sc esse paratos

visam

fuisse per

mori pro fide Christi et fidelitatc servanda domino suo: addens insuperipse testis interrogatus, quod
inter VirOfl sic ligatos in dicto loco, ubi fuerunt trucidati , erat quidam inter alios senior, nominc

audivisse a fide dignis personis in loco eodem , ubi apparuisse muldicti Viri sic interfecti fuere, luminaria miraculose accensa. In causa
totiens

magister Grimaldus, sutor, qui verbis suis animabat et animavit omnes ad sufferentiam mortis et passionis pro amore Domini nostri Jesu
Christi.

supra scienti dixit, se vidisse et audivisse, prout

deposuit. Ego Julius de Caballis Auct. Actor. dictae Curise Not.

proprias

Bt sic vidit ipse testis omncs illOfl cervices absque aliqua contradictione gladiis
Miracuta,
translatut-

Apostolica Not.

interrogatus, an scit vel audierit, apparuisse aliquod signum vel aliqua signa insolita; ita quod sit rationabile cogitare, talia signa
fuisse

exponere. 67 Sexto

a Deo, quod

illi

erant de

numero

^'f^
(l , t

electo-

rum

191

ra bb MARTYRIBUS HYDRUNTINIS
mortui fuerint; respondit, quod cum esset in ecclesia majori civitatis Hydruntinae, antequam ipsa civitas capta fuisset

HWMVfiu- rum ipsius Dei, et inter Martyres raerito numerandi; respondit, quod audivit a multis et multis fide dignis personis, multa luminaiia miraculose
accensa et apparentia super locumillum, in quo bant ipsa cndavera dictorum mortuorum , et
Uge post

quando
ipse

sic

testis

et venisset

unus nuncius mag*ni Bascia Turcharum

interrog-ans ipsos

omnes

cives

et Viros praedictos

super ecclesiam archiepiscopalem Hydruntinam postquam per * menses tredecim ipsa corpora de mandato honoranda? memoriae Ducis Calabria?, recuperata ipsa civitate Hydrunti fuerunt
etiara
,

deducta in dictam ecclesiain et ibi honorifice reconaddens ipse testis intcrrogatus et hoc aliud dita
:

quod vellent dare se in deditionem principis Tur charum, qui omnes bene tractaret ; Viri praedicti una cura toto populo coeperunt clamare , dicentes se esse paratos mori pro fide Christi et fidelitate suorumdominorum et ideo post captam urbem sic adoccasionem deducti fueruntfermeomnes, exceptis
:

siynum admirandum apparuisse

in loco

quod

cum

dicta

adolescentibus ephebis
70 Addens insuper interrog-atus, fuisse quemdam magastrum Grimaldum , sutorem seniorem animantem omnes alios, quod respicerent ca^lum apertum et libenter sustinerent mortem pro amore Domini nostri Jesu Christi. Et sic cum ipse testis
, ,
,

corpora stetissent per tresdecim menses inhumata

>

Grimal-

eodem, ubi trucidata fuerunt, numquam tanien fuerunt putrefacta, nec malum odorem
emiserunt, nec umquam fuerunt tactaaut Iaesa nec a cauibus nec a Iupis nec ab avibus et vermibus;

do.

propterquam causam admiratustuncillustris. Dux

Calabrise, ex devotione feoit dicta corpora deferri

esset prope papilionem dicti patroni sui

in

eodem

loco distentos vidit

omnes illos
:

Viros,

cum liuniilitate

intra
c

ipsam ecclesiam

Hydruntinam,

et

etiam ex

eis in casseis c honorifice

recondita
fecit

multa tam-

quam Sanctorum ossaetcorpora,devote

B
in

deduci

civilalem

Neapolitanam.

In causa

scientiae

respondit ipse testis se vidisse, et audi visse, ut supra

dixit, et testificatus est,

Ego

.luliu.s

de Oaballifl Auct. Apostolica Not. et

Cur. Metr. Ilyd. Actor. Mag-is.

et mansuetudine desponentes capita sua, ut pro amorg Christi trucidarentur Addens insuper ipse testis , quod, cum ipse esset in domo sui patris et esset sermo an deberent se dare in manibus Turcharum juxta eorum requisitionem, audivit suum patrem haec verba dicentem, vel in effectum sirailia Tutti noi homini de questa citta siamo deliberati e pronti morire perlo amore
, ,
:

el

putre

tes-

tis ;

ii

ANNOTATA.
a Che, secondo Io parere suo, id est cunduin opinionem suam sunt etc.
,
:

de Giesu Christo b, & 71 Sexto interrogatus an audierit vel viderit *WH* apparuisse siguum aliquod, propter quod rationa- """*"
,

quod, se

biliter cogitari possit, praedictos sic interfectos Vi-

te et

post

translatio-

ros merito inter

Christi

Martyres numerandos

nem;

b Se tu non serai etc. Hoc est Si tu non fueris homo frugi idem tibi fieri dominus impe,

respondit, quod ipsetestis audivit, quosdam nautas in navi una , existente in portu prope civitatem

rabit.

c Casseis, id est

oapsis,

TESTIS
Jounnn
Lonyut

111.

D
etc.

ie

eodem et loco constitutus coram peajdicto Rev, domino episcopo, et Vic. antedicto hono,

supra ecclesiam majorem Hydruntinam in eam fuerunt deducta dicta corpora, faces mag-nas et lumiuaria miraculose accensa: addens insuperipse testis interrogatus, audivisse a multis personisutriusquesexus, quod ipsasviderant supra corpora ipsorum interfectorum in Ioco eodem,
vidisse

postquam

rabilis

vir,

magister Joannes Longrus de civitate

ubi interfeota fueraut relicta iuhumata, multa luminaria acceusa in nocte.

prajdiota, prius de ipsHisdomini episoopi

mandato

utnum.

61.
,

Et primo interrOffatus quantum tempus est, quod ipse habitat in civitate llydrunti; respondit quod, oum jam sit rotatis annorum septuaginta unius,m Epsa civitate natusest, etinea semper mansil praater annos quatuordecim quibus stetit , oaptivusinregioneTurcharum. 3eoundo, quantum tempus est, quod civitas
,

Insuper etiam dixit, quod, cum ipse testis rediit de captivitate, semel esset iu quodam horto suo vicino dicto loco applicuit

de miraculis
alibi

postquam

fucfis

quasdam navis quorumdam forensium c ex parte

occidentali ad litus, et descenderuut de navi, ducti
dicti

devotione videndi locum, in quo interfecti fuerant Martyres; et reperto ipso teste rogaverunt
,

Bydruntina
Mnt
.iiiin

fuissel oapta a Turcis; respondit,

guod

quinquaginta novem. Tertio Interroyatus, an ipse testis tunc esset in ipsacivitatc, quando fuit oapta; respoudit quod
,

eum, utlocum ipsum eisdem ostenderet; quos ad eumdem locum adduxit, qui cum mag-na devotione inolamati, * osculabantur terrain illam, dicentes, se habere in regione sua aliqua ossa dictorum Martyrum, ibidem interfectorum, qme miraculis
multis
clarueruut

,. P . vocifcrati

sic; el

tunccum

ipse esset ipse

annorum duodeeim,

fuitfactuscantivusaTurois l etexindetransportatus in rpjrioncm eorum.

aditititmtir
tyrio,

tpwd

narrat.

dictaa civitatis fuisse truoldatos, et

an sciat Viros aliquos quotfuerint et ubi Interfecti fuerint post ipsam oivitatem oaptam
,

68 Quarto interrogatus

mo cum

AiMens postremo ipse testis, sibi pro mag-no sig-no quod dicta corpora sic interfecta per menses tresdecim in eodem loeo iuhumata steterint absque aliqua corruptione et absque aliqua kesione; quinividcri,
,

decorporum
incor '-pt io **'

carne incorrupta et superextensa ossibus ipsis.

iuper

a respondit,

quofl,

oum

ipse testis fuisset

deduotus

captivus ad papilionem sui patroni Turcas, in loco,

quidiciturSanJoannedela Minervajpropeoivitatem vidit Viros Hydruntinos oiroiter septigentos vel ootigentos nudos, et lig-atos cum funibus
ilbus post terga

scientite respondit, se sic vidisse prout sup. dixit, et deposuit. Eg-o Julius dc Caballis Apostolica Auct Not Cur. llyd. Metr. Actor. Mag-is.

Iu causa
,

audivisse

et

et

ligatis, ad

iUum iocum

de-

duci
eidi.

e1

ibi

viditoos

cum

ensibus trucidari

ANNOTATA.
a Observa, numquam hicexaminari testes de ns, qui tempore obsidionisaut irruptionis hostium urbem stve annati sive inermes interfecti sint;

et 1U-

Quintointerrogatus, an scial cauaam. propter quamdictiV.risirfurrinttrucidati^etquiddixerint,

sed

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI.

sed solum de iis, qui post ipsam civitatem captam, seu omnino subaclam occubuerint; ad quam non
pertinent, qui in prima Turcarum invasione ceciderunt, quando cives nondum omnes arma deet

195

positerant
28.

intra urbem cum , sed adhuc passim Turcis tumultuarie dimicabant. Videsupra num

b Id

est,

deliberatuni est

Nobis, quotquot urbishujusviri sumus, promptumque mori propteramorem

Jesu Christi. c Forenses appellantur seepe, qui de civitate non

sunt.

tamen canes accesserunt ad comedendura car- " hduhm nemejusjad corpora autem dictorum Martyrum numquam se approximaverunt 75 Addens insuper ipse testis, apparuisse aliud eommcuisi^uum, prout ipse testis auribus propriis audivit "" r(Uio *stepius ab ipsis Turcis, quod supra corpora ipsorumtrucidatorum siciuhumata plerumquein nocte apparuerunt luminariamayna Addens etiam, quod illustris. Dux Calabriae, de- an,iatio votione motus hujusmodi sigfuis, fecit de corporibus Nwpolim.
l
;

,,

illis, sic

TESTIS IV.
R. D.

trucidatis, ad cassas honorifice reconditis, transportare super tresdecim mulos ad eivitatera Neapolis; ubi condidit quamdam ecclcsiam, et ibi

An-

gelus Pavosius

adfuit
tyrio.

coram mar-

xxvni Junii mdxxxix ibidem constitucoram prsedicto Rev. domino episcopo, et Vicario, ut supra , nobilis Angelus Pavosius de civitate Hydrunti prius de ipsius Rev. episcopi mandato etc. ut num. 61. Et primo interrog-atus , dixit, quod, cum ipse
ie

r\

-s

tus

cum corporibus dictorum Martyrum reverenter reponi curavit. Interrogatus in causa scientise, dixit, se vidisse
dictas cascias
et audivisse,

prout sup. deposuit. Eg*o Julius de Caballis Apostolica Auct. Not. et Cur. Metrop. Hydr. Actor. Magistr.

jam setatis septuaginta annorum vel circa natus et educatus in dicta civitate Hydrunti, in ipsa erat quando, jam sunt anni quinquag-inta novem, civitas ipsa fuit capta a Turcis manu hostitestis sit
li:

ANNOT ATA.
lasse

cum

esset ipse testis,

fuit

capta,

postquam ipsa civitas apud papilionem illius Turcas, qui

a Satis apparet ex ipsis verbis circa, vel, vacitvirum senem in tam tonga memoria; et

eum captivum, prope locum, qui dicitur San Joanne de la Minerva, extra ipsam civitatem, vidit ad locum illum deduci ligatos circiter sefecerat
ptig-entos Viros de

atiunde certum est , martyrium non accidisse ante diem xiv Augusti.

TESTIS V.
T^vie ultimo Junii ibidem constitutus coram pra> p a duanu$ J-^dicto Rev. episcopo, et vicario, ut supra, hono- <te Vitomar rabilis mag-ister Paduanus de Vito, de Hydrunto, 'I/^o (n/wprius de ipsius D. episcopi mandato etc. ut num fmt
'

ipsa civitate

tamquam

ad locum nominantes nomen Doinini nostri Jesu Christi et se se invicem alterutrum confortantes quos omnes, cum ipse testis esset prope dictum locum, vidit cum ensibus crudeliter trucidari a Turcis ipsis, cervices proprias humiliter exag-ni
,

qui ita ligati, praedictum ibant ubi

:

trucidati fuerunt,

61.

Et primointerrog-atus,dixft, quod,
sit setatis

tendentes.
Causu martt/rii;

annorum

cumjam ipse sexagrinta octo vel ciroa, natus

Secundo interrogatus de causa, propter quam

ipsi Viri sic interfecti

cum

fuerunt; respondit, qUod, fuissent requisiti per nuncium a bascia Tur-

eteducatus in ipsa civitate Hydrunti; in ipsa erat, quando, jam sunt anni quinquaginta novcm vel circa, civitas prsedicta Hydruntina fuit capta a
Turcis; et ipse jam testis

charum, ut se dederent principi suo, renuerunt, dicentes , se paratos esse mori pro amore Christi et fidelitate dominorum suorum. Et sic propter istam causam, amoris Christi scilicet et fidelitatis, postquam capta fuit dicta civitas partim doc lose et partim vi ab ipsis Turcis, bascia Turcharum fecit ipsos sic deduci ad locum dietum, et, prout dixit, trucidari; semper ipsis clamantibus, et invocantibus nomen Domini nostri Jesu Christi ; et sese invicem ad martyrium animantibus.
tncorruptio

vem

cum esset annorum novel circa, fuit factus captivus et expositux vcn:

ditioui

deinde

jiost

essetipse testis in
dicitur

qumlam

captam ipsam civitatem oum loco prope montem, qui

San Jovanne de la Minerva, vidit multos, de quorum numero dixit se nescire, ex ipsis Christianis viris Hydruutinis cxtra ipsam civitatciu duci K ligatos addictum locum aeu montem, cum fuuibus
ad collura, et manibuspost terga lig-atis, qui cum mag-na humilitate procedebant et audivit ipsetestispassim a circurastantibus ipsis dioi quod ibant ad moriendura pro flde: addens ipse testis, quod audivit ab illis, qui erant vicininrcs ijisis interfectis, qund sese invicem hortabantur ad morienduin pro araorc Domini nostri Jesu Christi ct pro (,'Iiri:

wporum ;

74 Tertio interrogfatus sciat vel audierit, si apparuisse aliquod sigrmm, propter quod ratio,

nabile

sit

cogatari dictos Viros sic interfectos, an-

esse inter electos Dei et Martyres Jesu Christi; respoadit, quod, cum ipse testis post diem tertium dictae occisionis transisset per illum locum, ductus a servis patroni sui, cujus erat

numerandos

stiana fide.
77
rit,

captivus,

cum
vel

decimum
pro [juan(lo

mense Auguisti circa duotertium decimum diem a ejusdcm,

esset de
calores, et essent ibi

Sccundo interrogatus , an seiat vel audle- Prodigia apparuisse aliquod signum, propter quod sit martyrtom
"'

verisimile coffitare mcrito, tales Viros sic intcr.

"'""

qui * suut inag*ni

corpora

fectos, esse lnter

,,

inhumata et sangruiuolenta, nullum sensit toetorem; imo potius suavem odorem addeus insu:

respondit,

quod

Martyres Chnsti annumerandos, corpora dictorum Viroscit,

ibi

,,,

traitttath
,

MM

rum

sic interfectorura

stetisse

inhuuiata per

per interrog-atus, fuisse mag-num et etiam sufficiquod erant veri Martyres Christi; ens sig"num
,

quia,

cum

stetissent corpora illa

,

inhumata per
fuerunt
ta-

inenses tresdecim
cta,

numquam tamen

neque laesa, uec a canibus, nec a lupis, nec ab aliqua fera sylvestri, vel volatili, cum taraen non post multos dies a dictorum Sanctorum occisionc,

tresdecim menses absque hoc, quod fucrint Iffisa, nec a canibus nec a fcris: et absque hoc, juod quain rcra ij)se testis eraitterent raalum odorcin novit: quia post quatuor vel qulnque diea ipse testis ductus fuit a quibusdara Turcis per mcdium
:

quidam

alius forensis fuisset a Turcis ipsis in eo-

dem

loco decapitatus, et ibi

inhumatus

derelictus,

dictorum corporura qua? vidit sic intacta et illffisa, ut praidixit: addens insuper, quod vidit etiam ijise testis , quod honorandaj raeinoria; tunc Dux Calabrias post menses tresdeeim recujjeravit ipsam
;

196

DE

BB.

MARTYKIBUS IIYDRUNTINIS
respondit, quod vidit eos , sponte cervice deposita, et verba sancta dicentes, trucidari et occidi;
cidi.'
si audivit aliquos , aut Quarto interrogatus aliquem, ex dictis Viris Christianis se ipsos hortantes; respondit, quod audiebat eos ad invicem dicentes quod libenter sufFerrent mortem illam ;
, ,

IHl'Rl.-SIS

Turcharum; et fecit ipsaru civitatem de manibus loco colligi et asportari ipsa corpora, quffi de dicto et honorifice reconerant sana, integra et illsesa ; cum reverenti devodidit ; et ea vidit ab ipso Duce
testis sepluries tione tractari: dicens ipse insuper

ipsa,

corpora audivisse a multifl, quod viderant supra quandosic inhumata jacebant, multa luminascientiag dixit, sic vidisse et audivisse,

ria miraculose accensa.

quia
diis

illa dies

erat dies salutis

et sic vidit

omnes

In causa prout sup. dixitetdeposuit. Ego Julius de Caballis Auct. Apostolica Not. et
Actor. Magister

illos voluntarie, et libenti

animo cervices suas gla,

,

exponere.

Cur Metrop, Hydr.

rit,

vel audive- Prodigiosa Quinto interrogatus si sciat lumina mapparuisse aliquod signum, propter quod raper corporitionabile sit cogitare, dictos Viros Christianos sic bus MM. merito annumerandos inter Martyinterfectos

80

TESTISVI.
mdxxxix Hydrunti constitutus cosupradicto Rev. domino episcopo, et vicaram
xvii Julii

res Christi; respondit

quod audivit a multis et multis personis, quod de nocte super dictis cor,

R. D.
gelu$

AnPcnur-

Die
rio,

poribus ibidem relictis apparuerunt lampades divinitus accensae; et tum propter voluntariam sic

dincltus

bem capividruntinis, venerabilis abbas Angelus Pendinellus a, dit, jam Canonicus Ilydruntinus, citatus prius de mandato tum diaconu,

ut supra,

in

aedibus archiepiscopalibus

Hy-

mortem toleratam pro amore dei, tum propter dicta signa

Christi martyres
esse

Christi et sanctse
,

fi-

credit
:

ipsos inter
alio
sic

computandos

autem

modo,
illis

et alia dixit nescire;

quia ipse

captivus

interrogatus respondit Et primo, quod cum jam ipse testis sit aetatis annorum octuaginta quatuor, recordatur, quod de anno Domini mcdlxxx, cum ipse testis tunc esset
etc.

diebus fuit deductus in regionem Turcha-

rum. In causa

E
scientiae dixit,
est.

quia

sic dixit et audivit,

prout supra testificatus

De

loco et tempore dixit,

diaconus, venit classis Turcharum, et obsedit civitatem Ilvdruntinam per dics quindecim continue ;

ut sup. dixit et deposuit. Ego Julius de Caballis Apostolica Auct. Not. et

Actor. dictse Curise Metrop.

tandem eam vi cepit in qua inter alios erat tunc memoriae dominus Stephanus, tunc archiepiscopusHydruntinus: et dum ipsi hostes astu expugnarent civitatem, ipse dominus archiepiscopus,
et
;

manu

propria.

rev.

ANNOTATA.
cum
a Videtur ex agnomine fuisse ejusdem familise archiepiscopo.

apparatus

et praesente

cum vestibus sacris, accessit ad altare, magna populi multitudine, cum magna

devotione sacram Missam celebravit et benedictiopontificalem populo dedit, omnes paternis vocibus animando, ut firmi starent in sancta Christi flde, etpro ejus amore, si opus esset, vitam exponerent; respondente universo populo, et omnibus,
se paratos esse pro sancta Chrisli fide millies liben-

nem

TESTIS VII.
xxix Augusti mdxxxix constitutus coram Rev. domino episcopo, et Vic. ut supra, in archiepiscopali palatio Hydruntino, honorabilis Vir Joannes Panemollis, de civitate Hydrunti citatus prius de ipsius Bev. episcopi man-

le

Joannes
Panemollis
vidit urbetn

'prsedicto

tissime mori

et

cum

ipse Eeverendis. tunc dofinita

capi,

minus archiepiscopus,
intra ccclesiam ipsam

Missa, ad sacristiam

rediret, irruentibus hostibus in civitatem,

;.

venerunt

et reperto ipso

D, archiepi-

scopo ante fores

teste

sacristias,

eum

occiderunt, ipso
clericis,

dato etc. ut supra. Et primo interrogatus

testis sit

dixit,

quod,

cum

ipse

prassente

cum

multis

aliis

quos

annorum septuaginta

in circa a,

meminit,

omnes

Ipsi hostes infideles captivos iecerunt, solo

ipso archiepiscopo interfecto

jam

decrepitae aetatis

annorum octuaginta

et ultra ; discurrentibus ctiam ipsis Turcis pcr ecclesiam et civitatem; occidendo multos ex ipsis civibns et quotquot invenie-

quando fuit capta civitas Hydruntina a Turcis, modo possunt esse anni circiter sexaginta: in qua etiam depraedatione ipse testis fuit factus captivus a quodam Turcha, habente barbam prolixiorem
et

cum

esset ipse testis setatis minoris, fuit ductus

bant.
et

martyr

mox futurtw otim ociis, nisi

quod, cuni

79 Seoundo interrogatus, addens ipse testis dixit, ipsi Turoffi cepissent civitatem in die

ab ipso Turcha extra civitatem ad papilionem suum, ubi fuerunt occisi Martyres illi, de quibus
supra.

pv-

Veneris;

sequenti autem die

videlicet
fecit,

Sabbati,

Addens
fuisse

ipse testis interrogatus

se audivisse

post ublatam

tcnti

Turcr ipse bascia

Turcharum proclamare
;

ut

omnes

transmissas
in ipsa

quasdam

literas per

sagittam

a Turcis
frustra
li-

donatusfuisset.

oaptivi ante se ducerentur

et sic octingenti, vel

unam

circa, Viri Ohristiani Iigati,

ad conspectum ipsius
qui sedebat super ca-

bascia prffisentati fuerunt

thedra

quadam in loco, qui dicitur lo Monte de san Joannc de la Mincrva, ipso teste etiam cum aliis trucidandum, quod etiam absqne dubio mortuus fnisset cum aliis, ni quidam Turcha ex gratia enm ab ipso bascia rcquisivisset, ut esset captivus, seu,
schiavo SUO *; quem postea vendidit pro prctio ducatorum quatuor. Et sic eaptivum ad civitatcm Constantinopolitanam deduxerunt ubi
;

per quemdam Christianum, nomine Joannem, qui tamen morabatur in regione Turcharum, in loco ubi dicitur la Velona b et adductum cum classe in obsidionem civitatis Ilydruntinae in quibus literis continebatur, quod, si ipsi cives Hydruntini darent civitatem
civitate,

scriptas

bertatem,

libere
filiis

magno
et

Turcae, dimitterentur abire

:

illsesi

cum

rebus suis

et audivisse

unanimiter ipsos

t. c.

mtm- ut dicitur,

cives Hydruutinos

cipfrim su-

um

prompto animo respondisse, se paratos esse velle mori pro sancta Christi fide et pro
tidelitate

suorum Dominorum.
ct

stetit

dimidio captivus, quousque, oommoditate sibi a Deo coneessa, fugam arripuit.

per annos octo

cum

82 Secundo addens ipse testis interrogatus, respondit , se vidisse et audivisse cum postea deductus fuisset ab illo suo patrono extra civita,

vmctos

duci

Mar-

tyres,

Tertio hvterrog-atus,

si

vidit dictos Viros Chri-

tem

in

Stianoa in

eodem

loco,

seu monte, deductos oc-

erat papilio

locum ubi dicitur la Minerva , ubi magni bascia, ibique vidisset successi,

ve

DIE DECIMA TEIITIA AUGUSTI.

197

ve

magnam multitudinem ipsomm civium Hydrun,

cientes

inter quos ipse testis etiam,

quamvis

es-

iwmmw

tinorum

qui

ligatis

locum occisionis, et tur ad tolerantiam passionis et mortis propter fidem et amorem Domini nostri Jesu Christi addens
:

manibus, ducebantur ad omnes se se invicem hortaban-

set minoris setatis,

ut prcemissum est, fuit factus

captivus.

cum

85 Insuper dixit ipse testis interrogatus quod, vidit et pa; die sequenti ab illo Turcha, qui fecerat eum trcm uum,
intrr

insuper, specialiter se vidisse duos fratres seorsum

ab

conductos et cum una eorum soror esset captiva, et ducereniur ipsi coram dicta eorum
aliis fuisse
:

sorore,

illaque diceret eis

:

Quo

vaditis, fratres ?

captivum, fuisset deductus extra civitatem Hydrunti ad locum, ubi trucidati fuerunt dicti Viri Hydruntini, vidit ipse testis ipsos deduci ligntos ad locum occisionis: inter quos dixit, quod
erat etiara genitor suus, magister Natalis
;

Mar-

tyres con-

stantem,

et

occidi

puellam,

responderunt Ad mortem propter amorem Domini nostri Jesu Christi. Insuper etiam dixit , se vidisse ibidem quamdam adolescentulam, quse ducebatur captiva a

quod

omnes simul pergebant ad locum occisionis, promptoanimo sese invicem, ut dixit ipse testis se intellexisse, exhortantes

mvocata
Dei Matre.

duobus Turcis,
deberet esse

inter

sese

altercantibus,
;

cujus

Christi et fidelitatis.

ipsa adolescentula

[quse]

elevatis

cum unus

oculis in caelum, invocabat Sanctissimam

Domi-

nam VirginemMatrem,
lis

ut mitteret sibi mortem,

:

ut a manibus infidelium eriperetur

in cselum elevatis,
fuit

sicque, ocu-

gladio

confossa,
et

et

ab altero Turcharum extensis manibus in cselum

Beatiss. Matris, emisit

vocans

invocans

nomen

spiritum.

B
De luminibus
et

S3 Interrogatus amplius, si vidit, vel audivit aliquod signum apparuisse , propter quod conve-

ex ipsis data, dictus suus genitor noluit se redimere sed voluit potius cum aliis suis consociis mori ; cum tamen potuisset se redimere quadam pecunia et summa ducatorum, quam prius metu 'furcharum ipse absconderat. 86 Interrogatus preeterea, si vidit, aut audivit aliquod signum apparuisse, propter quod cogitari + j ,r;
,

ad tolerantiam mortis amore Et specialiter dixit quod, civibus se redemisset pecunia

:

et

V ot 15 ,e,Mes *' r
tiidem in-

pObSit, dictos Vrros

sic

occisos
;

annumcran

posse e0TTUJJtm

inter sanctos Martyres Christi

totiens audivit,

respondit,

quod mul- e

incor

niens sit putare dictos occisos merito esse

;

ruptione

randos inter Martyres Christi audivit multotiens atque multotiens a multis Turcis, super corpora dictorum occisorum apparuisse de qua re , ut dixit multa luminaria accensa videbantur etiam ipsi Turcse admiraipse testis, ri addens ipse testis insuper, quod, cum per multum tempus corpora dictorum occisorum stetissent ibi inhumata, numquam tamen fuerunt, nec a canibus, nec a bestiis sylvestribus, nec ab avibus rapacibus in minimo tacta aut lsesa, nec aliquem
, ;
:

numerespondit quod

quod

a multis

visffi

fuerunt frequen-

tius faces accensae, et luminaria super corporibus

terunt ita inhumata,

'

ipsorum occisorum noctis tempore qu ibi steillaesa, et remota ab omni fcetore per annum, et ultra, de qua visione dixit ipse testis se audivisse, quod ipsi Turcse talia videntes, multum admirabantur addens ipse testis interrogatus quod, cum post tresdecim menses a
;
:

dicta occisione

recuperata

civitate

llydrunti

Christianis, eoque redacto in libertatem, ipsa cor-

minimum malum odorem

emiserunt.

Interrogatus in causa scientise, dixit, quia sic vidit, etaudivit, ut supra. Super generalibus recte
respondit.

pora deducta fuerunt in civitatem, et posita in ecclesia, fuit ipse testis vocatus a quodam cive, nomine Urso Caputo, ut accederet ad videndum
corpus sui genitoris, quod erat adhuc-cum carne, acsi tunc fuisset occisum, non obstante quod per tresdecim menses sic przedicta corpora stetissent

Ego
pria.

Julius de Caballis, qui supra,

manu

pro-

inhumata tempore tam hyemali

quam

sestivo

ANNOTATA.
a In circa Italicum est Latinum circiter. b La Velona seu Valona, urbs et Latinis olim Aulon appellata; at jam pridem in potestate Tur;

propter quae signa merito cogitari potest, dictos occisos sic computandos esse inter sanctos Martyres Jesu Christi.

In causa scientise dixit, se vidisse

etaudivisse,

carum cum portu capacissimo, in Albania unde Achmetem cum funesta Eydrunto classe egres;

prout supra dixit etdeposuit. Interrogatus super generalibus, recte rcsj)ondit. ^ Ee-o Julius de CaballisNot.et Actor. Magistcr,

manu

propna.

sum

supra diximus.

TESTIS
TESTIS VIII.
Baptista dc

IX.

Eodem
Natali vi*
dit

urbem

copi,

v Septembris mdxxxix ut Jjprasdicto Rev. Domino episcopo, et Vic. magister Baptista de Natali, de supra, honorabilis ipsius D. episcocivitate Hydrunti, citatus prius de
!->. ie

constitutus

coram

Rev. dommo honosupra et Vic. ut episcopo pr33dicto la Cerra de civitate Hydrunrabilis Franciscus de de mandato etc. dixit; quod, ti, citatus legitime cum ipse testis fuisset annorum duodecim, modo
die

constitutus
,

coram

Vranc. de
la
dii

Cerra

vi-

urhem
et

capi

Mar-

tyres inter-

pi
factus et
tpse

tum ca-

ut supra. Interrrogatus , respondit; quod, cum ipse tesexaginta novem, stis nunc sit annorum circiter

mandato

etc.

possunt esse anni circitcr scxaginta, civitas Ilydruntina fuit capta a Turcis ante cujus oaptu:

ram,

dixit

ipse testis

guod Turca requisierunt

,

ptivus,

circiter recordatur, quod existente ipso annorum novem, modo possunt esse anni sexaginta vel circivitatem Hydruntinam. ca, Turcse acceperunt

Verum
tassent

die praecedenti

ipsum populum
eis,

Turcse solliciHydruntinum, utsese de-

cum

ipsi

populum Hydruntinum, ut darent sibi civitatem, unanimiter dixit ipse testis et abirent. Tunc responderuut quod volebant mori in fide omncs multiacmulsua. Deinde capta vi ipsa civitatc,
,
;

ti

in

corum ingressu fuerunt

qui

occisi

e1

multi etiam
fue-

responderunt omnes unanimiter, pofide*Christi, et fidelitate tius velle se mori pro

derent

suorum dominorum
:

quam

dare civitatem ipsis

testis interrogatus, quod infidelibus addens ipse ipsam civitatem, postea Turchas ingredientes vidit et alios captivos faetpassim multos occidentes,

fuerunt facti captivi, qui dirittir San Jornnt die sequenti a in loco, ctiam ipse testis annc de la Minerva : inter quos esset minoris ietatis, cvafuitcaptivus; sed cum addens insupcr ipse testis interrogasit

postea

trucidati

mortem

tus

quod viditaltera die ad mandatum oapitanei

Turcharum

10S
IX IMFHISSIS.

DE

BB.

MARTYRIBUS HYDRUNTINIS
91
ctos

qui erant captivi, Tureharuni deduci omnes illos, ad quem locum ibant liffatos ad locum occisionis ; patientia et patientissime perniiserunt
.11

aliquod signum

si intellexisset , apparuisse D Interrogatus propter quod putari possit, di- fomfoum

,

maxima

Homines,
Christi

sic

occisos,

apnumerandos
;

inter

wwion*.

se trucidari pro
et

amore

fidei ChristianaB.

pott 13

mentet absqxtt utla

corruptione
tramferri-

audivit, 88 Interrogatus , si vidit aut quod merito credi propter ruisse aliquod sig-nura, sic occisos , computandos dictos Viros possit sanctos Martyres Christi; respondit
, ,

appa-

esse inter

quod
siam,

vidit

ipse testis

post

annum etmensem
stetissent in loco

deduci

dicta

corpora in
illud
,

civitatem et in eccleet incorrupta

cum

per

tempus

quod priMartyres respondit mo intellexit, eos fuisse mortuos pro amore sanmorctee fidei Jesu Christi, et patienter ipsam tem sustinuisse insuper, quod steterunt per tantum tempus sic inhumati, illaesi, et sine foetore et postea ipsa corpora deducta fuerunta praedicto olim Illustris. Duce, cum magna devotione et reverentia insuper etiam quod apparuerunt
sanctos
:

oocfsionis

illsesa
;

intacta,

absque

multotiens faces accensse super eisdem corporibus de nocte, quando sic erant inhumata in loco occisionis ; quas etiam faces intellexit etiam apparuisse sic accensas de nocte in ecclesia
scopali Hydruntina,
in qua,

aliquo foetore

et inducta in civitatem,
sicut, si

et eccle-

siam,

apparebant pulchra,

tuuc occisa

fuissent.

archiepi-

audiIn causa scicntiae respondit, quia vidit, ct

vit,

ut prasdixit, deducta

ut supra testificatus est. Interrogatus super generalibus, recte respondit. Bgo Julius de Caballis Actor. Not. manu pro-

fuerunt.

Interrogatus, in causa scientia?, respondit

vidit, et intellexit,

quia

prout supra dixit.

pria.

ANNOTATA.
B
a Die sequcnti
j

De loco, et tempore dixit, ut supra. De reliquis recte respondit. Ego Julius de Caballis Actor. Not. ut supra.

sed non proxime sequenti

ex aliis constat, Martyrcs passos esse biduo post captam urbem.

ANNOTATA.
a Mater tamen ac sorores non fuerunt inter Octingentos nostros, qui omnes fuerunt mares ergo censendx sunt cecidisse in primo tumuttu
:

nam

TESTIS
Ptiitippus tk

X.

irrumpentium in urbem Turcarum.

-p^iexvn mensis Septembris mdxxxix constitutus

ATTESTATIO ILLUSTRISS. VICARII.

Prma
tetta
;

fuit

JJcoram

praedieto Rev. episcopo, etVic. ut supra,

(n xirbe ob-

ted

honorabilis vir PhUippus de Pressa, de civitate llydrunti, citatus legitime de raandato sup. Rev.

Ego Antonius de Bacchariset Eerrariensis Ordinis Prsedicatorum, Dei, Sedis Apostolicse

,

gratia episcopus

Scodrensis,

in archiepiscopatu

cvatit;

domini episcopi,
corporaliter

et Vic. et sibi

delato juramento,

taotis

Scripturis,

interrogatus

[de]

stipra dicta supplieatione et petitione prassentata per supradictum D. syndicum, dixitet respondit;

Hydruntino in spiritualibus generalis Vicarius, in raea subscriptione attestor, et fidem facio , me diligenter examinasse suprascriptos honorabiles
viros; qui, ut probi et honorabiles ac boni et sani

raodo possunt esse anni sexag-inta vel circa, cuin ipse testis tunc esset annorum sexdecim vel
([iiuil,
.

oiroa, reoordatur,

quod

oivitas ipsa

Hydrunti

fuit

eosque sic ad meas prout per suprascriptura egregium virum et venerabilem dominum
capitis
:

ab omnibus habentur
,

interrogationes respondisse

obsessa a classe et aoie exercitus

fratres ipsius testis per

Turcharum;

et

funem deposnerunt ipsum

extra muros, ut salvaretur; et ipse tunc aufugit ad terram, quffl dieitur Scorranum, distantem a civitate Ilydrunti clroiter railiaria decem addens ipse testis interrog*atus, quod intellexit tunc, ci:

ves Ilydruntinos, qui postea fuerunt occisi, quod ad intorrogationein, quam fecerat capitanus Tur-

Julium de Caballis subdiaconum et Apostolica authoritate Notarium, notatum et descriptum est. In cujus reifidem ego idem Antouius me subscripsi et sigillum meum annularera apposui. In ^Edibus archiepiscopalibus Hydruntinis die xxir mensis Septembris mdxxxix. Locus t sigilli Episcopi. p
,

eharum

cis,

ut

illi

darent civitatem,

et ipse securi

SUBSCRIPTIO NOTARII.

reccderent, responderunt

omnes unanimitcr,

se po-

tius velle inori pro sancta Christi fide,

quam

illud

Ego Hydruntinus

Juliuus de Caballis,
,

clericus subdiaconus

Apostolica

authoritate

Nota-

facere.
tcstatw la-

rius, et ordinarius
civi-

Actorum Magister

curias archie-

90 luterrogatus, quid sciat postea dictis

piscopalis Hydruntinae,

supradictis examinationi-

men de
irantlatiouc
et

incorru-

bus accidisse Hydrunti ab

respondit;
fuisse

quod

capta

civitate

ipsis Turcis,
,

fuerunt omnes occisi

occisos

ptionc cor-

intcr quos, dixit

patrem suum,
:

bus et inquisitionibus factis per praedictum reverendum doininum episcopum, et vicarium generalem praesens fui, etdescripsi fideliter ut permis,

pomm
a

duos fratres, et matrem cum duabus sororibus a quod illi addens ipse testis interrogatus et
, ,

sum
tico
,

* est

quse fideliter ex originali archivio

meo authen-

reservato in

ordinario
curise,

omnes

alii sic

occisos pro

amore Christianaj

im0 r>mprgedictae missum

fidei,

llydruntinae arcbiepiscopalis

exemplatae

steterunt per tresdecim meuses, ita inhumati, intaoti, et illsesi in loco extra eivitatera Hydrunti,

fuerunt
tia

quamvis aliena manu, tamen in prsesenprasdicti reverendi domini episcopi, et Vicarii

;

qui dicitur lo Monte de san Joanne de la Minerva, ubi fuernnt oooisi , usquc ad illud tempus,
in

fuerunt diligenter

collationatae

cum

supradicto
fideliter

meo

originali

et

repertte

in

quo venit honoramhv memoriie tunc

Calabriai
,

omnibus

Illustris.

extractee, salva

Dux

Alfonsus

semper meliori collatione. Inquoet

secuudus de Aragona,

rum

fidem

me subscripsi,
apposui,

qui recuperavitdictam civitatera a raanibus Tur-

signum solitum mei

sigillo praedictse

tabellionarii

solitoque

oharum
corpora

et recuperata ipsa civitnte, fecit colligi

arehiepiscopaliscurisemunivi.
ffldibus archiepiscopalibus die

dictorura

Sauctoruin
,

occisorura

et

introduei in civitatem
testis, se vidisse
ilhr-sa.

qme

Datum Ilydrunti in xxu mensis Septempropria.

corpora,

dixit ipse

bris mdxxxix.

cum

carne exsiccata, integra, et

Ego

Julius, qui supra,

manu

Locus f

sigilli

Notarii.

DIES

ACTA SANCTORUM.

199

DIES DECIMA QUINTA AUGUSTI

SANCTI QUI XVIII KAL. SEPTEMBRIS COLUNTUR.

Sanctus Tharsicius
Romse.

acolythus

M.

S. Altfridus

ep.

conf.

Hildesemii.
Ita-

S. Arduinus conf, Arimini in

S. Alypius ep. Tagastensis, in

frica.

AS.

lia.

Arnulfus
conf.

episc.

Suessionensis
in Flandria.

S.

Maccarthannus

ep,

in

Hibern.

Aldenburgi

PR^ETERMISSI ET IN ALIOS DIES REJECTI

B
^ancti Sulpitii episcopi Trajectensis translatio notata reperiiur in Additionibus Mss. Cartusise
est
Virg-inis Brig-idas.

bulis legitime consignetur,

quo nihil prorsus

Bruxellmsis ad Grevenum. De ipso

xviii Januarii.

actum

Natale

S.

Ita additiones Mss.

binse synonyi

Cartusise Bruxellens. ad Grevenum. Quam hic

Sanctam indicare

velit,

nescio

conferunt Tamayi elogia. Balthrannus abbas laudatur in Vita S. Deicoli ad xvui Januarii cap. 10 verum de ejus cultu nihil hactenus nobis innotuit. Alberti de Satthiano memoriam hoc die notat in Martyrologio suo Franciscano Arturus, uti et
:

msejam

datse sunt

Februarii

Juliana in monasterio S. Marise de Monte Mediolanensis dicccesis sanctimonialis anno 1501 hoc die obiit, et Beata habetur ejusdem corpus anno 1547 xxi Februarii de sepulcro tevatum etin choro monasterii honorifice deposiquod quia privatas venerationis potius
:

Hueberus in Menologio sed hic abstinet a titulo Beati, haud dubie quia sufpcientia legitimi cultus ejus indicia non reperit. Neque vero
;

tumfuit;

quam
eo

publici cultus est, ipsam hic omittimus, magisquodpleraque, quse dici de eapossent, attigimus in Actis B. Catharinse de Palanza
ti Aprilis.

etiam nobis ea sufficerc videnter omnino, quse ad asserendam admirabilis hvjus vereque apostolici Viri posthumam et publicam venerationem diligentissime collegit Franciscus Jlaroldus in Vita ejus Operibus prsefixa, et una cum illis edita Romse per Patricium Duffium anno 1688, hoc est integro decennio ante vulgatum

Landolini, In monasterio Plechtorp adventus sancti Boeck, (pro Landelini) eonfessoris, de pago dicto

Est ubi per Carolum Magnum translatus erat. quem secuti ferme sunt annuntiatio Greveni, et auctor Florarii Sanctorum Ms., Canisius Landelini non una translatione plu;

Hueberi Menologium. Cormachus vel Cormacus episc. Murthnccnsis vcl Aberdonensis soti Camerario hoc die notus est, Dempstero non item, neque Missali nostro Ms. Aberdonensi, utpaulo distinctiori notitia opus
sit

tum gestorum
,

ejus

tam

cultus.

alii.

Commeniano ribus disputacit Papebrochius in 1062, ad diem ad ejus Acta tom. n Juniipag. xv Junu. quocolitur episcopi Trevirensis translatio signataest S Naviti Bruxellensis ad 'in additionibus Mss. Cartusise dicta sunt dienaGrevenum. Vide quse de ipso
tali

De

Silvestrum Scotum die prsecedenti ex Camerario

S.

prsetermisimus ipsum hoc die notavit Dempsterus et ex eo Ferrarius,

Assumptio sanctse Marise in codicibus Jlieronymiaconnis et in vetustis omnibus Martyrologiis

TOju

Palsestina meminere auctaS. Eusebii martvris in Usuardum nostrum, ac Maurolycus. ria ad die deSed cum Passioni ejus, quam hesterno xix Kalendas Septembris, prsenoietur

donmtimiem seu mistanter signatur hoc die patitur Fiorentinius. Ceterum grationem non solennitate de hac qutestione et celeberrima
:

ageiur in opere non semet dicto dc beaiissimse Deiparsc festivitatibus Germanla, Conradus conversus Ileistcrbacensis in
variis revelationibua vir simplex et timoratus et
illustris

dimus,

Martyrem istum tunc etiam Operi

nostro mse-

X1V Augrusti. ruimus. Vidc ergo in Syria in nonS. Eusebius presbyter et martyr die relatus, nullis codicibus Usuardinis hoc cum soctisex codicibus Hieroidem est, quem nymianis consignavimus pridie seu xiv Augusti. annunliatio In Scotia S. Silvestri presbyteri. est generali, unde non magis Ferrarii in Catalogo
die prsecedenti. Legionensem episcopum sotus hoc die Pelagium generali, citans signavit Ferrarius in Catalogo concionatorum licet, ut candide

moto

et

Chatehoc die iaudatur ab JJenriqnvz, *" ri s ut qui w\<* P '" |,|| :i11 Bucclino,
'
'

audire mcruerit, in lpsa et concentus angelorum V. piissime mosolexmitate Aasumptione B. M. mihi occurrerunt exhibiti ei aliriens.

Necdum

quando cultus

vestigia.

docemur quam ex Camerario

extoihtur Maria Consimili eiogio ab eisdem mire AanctimonialisadS.ClemenlisTuhMiinll.spaNia, qui est Tamayo non innotuisse,

quam mirum

Thesaurum

ecclesiaj Le^ionensis fatetur, in Tabulis adnotatus. anno mdcxii excusis minime sit driti exspectare, donec in iis Tanobiscum

Ma-

aut Acotautunu Petrum Acotanto seu Acotantum suggessit nobis hoc dtc citatum supra Venctum Jtinerarium, non semel Janningi nostri P. M,
29

certo non omisisset. Velin tati festivitate eam mihi alicunde constaret, eam Sanctorum lem, honoribus celebrari.

Poterat Augusti Tomus 1U.

qui

200

PMTERMISSI
Raissii in Auctario ad natales SS. Belgii. Qui-

in ecclesias lustrans oui plerasque Venetas AnconitaS. Constantium Ancw S Basilii invenit tnscrzptionum cui ctjam dicto Petro Acotanto contexnemrecens appositam legit his verbis venerabundo pophte sistis Viator quisquis

bus subjungit Ibidem obitusbeataBmemoriaeNicoLAi, Conversi, ut

Maria Pisana

tam

sacras ad aras, divi Constantii

Anconitam

et

Petn

admodum pii. cum beatas titulo refertur in Diario Dominicano Marchesii verum de ejus cultu
vocant, viri
,

et adora. Acotanti Veneti hic quiescunt ossa, scito

probando,

parum fuisse videtur

solicitus.

adferat,

Abest a Petro divi titulus, et qux insinuarivideantur Petrum illum diserte Venetiis in ea ecclesia olim veneratum,
y

quamvis nonnulla

hodie nullum omnino cultum habeexhiberi, ut proinde pauca, qum de ipso solidiori auctoritate a Venemus manuscripta

tamen

asserit, ei

Bartholoraaeum Varg-as, Dei servura recte nuncupat idem Marchesius; Andream de quo jam egimus, male cognominans Holiort. S. Varanes M. in Persia ponitur in Martyrologio universali hac die apud Castellanitm sed dif;

tis,

riosis,

rerum suarum sacrarum non nimium cuconfirmanda sint, priusquam hic Pctro
S.

ferri debebat, uti ipsemet Castellanus se corrigens, in suo Supplemento monet, in diem pro-

xime seguentem, quo nos eum daturi sunius

xvi Augusti. Simplieianum episcopum Mediolanensem signatum repererunt Majores nostri in aliquo Kalendario hoc die, ab aliis refertur dum Mediolani colitur
S.

Acotantio locum inter sanctos tribuere audea-

mus.

Aymo

dc Tapellis inter Beatos recensetur ab Ambrosio Taegio in Chronico Ordinis sui Prsedicatorum hoc die cum insigni elogio, ut plane mirer, a Marchesio et aliis nullam ejus memo-

xvi Aug-usti.

riam

fieri

.-

certe

necdum

constat, ulla ei ticitce

venerationis aut cultus signa fuisse umquam exhibita; de quibus si docear, debitus ipsi in

hoc Opere tocus concedetur. Cosmas a S. Damiano martyr Hierosolymis

Joanncs C.iltorusconfessor in
lia

Balsemius?naHyr indiozcesi Tricassina ponitur xvi Augusti. hoc die a Castellano, ab aliis Idem dicendum de S. Frambaldo qui etiam ad xvi Aug*usti. diem sequentem spectat, Iliaciuthum hoc die signat Molanus, spectat ad S. diem quo cotitur et quo de ipso agendum erit
xvi Augusti.
S.

Gal-

Antonius Ortitius confessor in spania

Kufinus a
sice
S.

,.\ Hi

Urso confessor Peru-

donantur ab Arturo in Marlio Franc.

Liberatus abbas et socii Carthagine in Africa sub Wandatis martyrium passi, nescio unde

Kuphrasia llodcrica virgo Tert. in

Jlispania
yEgidius Angianus conf. Pennie in

hoc die signentur; de ipsis cum Martyrologio xvii Augusti. Romano agemits SS. Stratio seu Strato, Philippus et Eutychianus et socii referuntur hoc die in codd. Hieronymianis. De ipsis agemus cum Martyrologio RoS.

xvn Augusti. mano ad diem Aredium abbatem Lemovicensem hoc die signa*

Aprutio
.loanncs Sehifietus conf.
Sicilia

Adduntur
Catanx
in

tum reperio
lis est

in chartis nostris, ast ipsins nata-

Thoinas de
Calitri in

IVsroeampagno Apulia

conf.

Juannrs Bapt de Campo conf. Facuzce in

ab Hueberosedabsquc titulo qui etiam abest ab

aliis.

die quo de ipso

agemus

xxv Aug-usti.

Romandiota

Maria Pimeates Clarissa in territorio Abidensi

BartholomfflUB e.r

Ordine Prxdicatorum in Arme,

nia arvhiepiscopus dictus Parvus comparatione facta ad S. BarUiolommtm, ejusdcm gentisprimum Apostolum, patria Bononiensis a Joanne Iiechav, Marchesio aliisque non solum Bcatus appellatur hov die, sed et Martyr. Eum mire laudai Leander Albertus, sed omni titulo abstinens, eumqne asserens plenura bonis operibus
sancto fine quicvisse
lib. 3

de Viris illustribus

Ordinis f. 124, demartyrio altum silens. Neque vero Fchardus in sua Bibliothcca aliter eum

nominat quam bonm mpmoruB, de ma7 tyrio nec verbitm etiam memorans, ut prorsits non videam unde Castellanus vum tam tiberaliter sanclis Martyribus adscripserit. Vereor equidem ne quid confusionis subsit: certe priusquam vinn in itov Opere collocem,vupio de vjus gestis
i

Africani ex aliqito codice hoc die signarunt Majores nostri, absque ulteriori notitia Castellanus eos referendos contendit ad diem , quo res examinabitur xxvn Augusti* S. Stephani regis Hungariae memoria tamqitam natalis hoc die signatur in Martyrologio Romano, sed ibidem additur, festivitatem ejus recoli iv Nonas seu n Septembris. Terentfi martyris translatio, opinor Pisaurensis, notata est a Bollando qui recte monet, de ea xxiv Septembris. agendum die quo colitur Abbo abbas ttt sanctus et martyr refertitr in aliquo Kalendario Benedictino qui non ad hunc diem spectat sed ad xni Novembris, quo ei insigne elogium texit Bu&elinus Castellanus tamen nonnisi venerabilis titulo ornare ausus est, si cultus aliunde probetur, poterit de eo agi xni Novembris. Die prcvcedenti notavimus, male ibi signatum a Ferrario S. Stanislaum nostrum, quem constat hoc die in ipsa B. M. Virginis festivitate obiisse. De cetero, ut ibi etiam diximus, translata est
SS. Isaae et
: , , ,

Maximianus

MM,

etcultu paulo distinctius vdoceri. Jacobus de Blaneonibus ab eodem Castcllano subjungitur em eodem Ordinecum titulo Beati, Oe eoageturdie hujusmensis, quocolitur,

ejus solennitas ad xm Novembris. Margarita Priorissa, S. Edmundi archiep. Cantuariensis soror, a Wilsono in Martyrologio Anglivano signatur hoc die inde eam accepit
:

mn

llarlemi

in

Hollandla, transitua

kmmxn

\oorth

Domiuicani, viri boni admodum et devoti.Hiosedulobcatissiniam viryinem Alariam rog-abat cuni

lacrymia, ut

eum

ex hao luce reoedere

minime

permitteret, nisi in festo

ejusdem Verba SUnt

Ferrarius in Catalogo generali. Citat ad marginem WitsonusMatthtVumWestmonast. inHistoria ad annum 1257, quod paulo accuratius notari vellem, atque de ejus cultu edoceri, quem non reperi hactenus. Si de ipso postmodum satis constet,poterit de Margarita agi cum satwtissimo fratre ad diem quo is colitur xvi Novembris.

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI.

xvi Novembris. sanctimonialis ccenobii Elpediani in Mechtildis Saxonia, multis revelationibus aliisque mirandis celeberrima, non recte hoc die ponitur in Martyrologio Bened Menardi qui alibi pro.

201

bat

eam

obiisse

mense Novembri die quo

obiit

et colitur S.

Elisabetha Thuringica.

De

ejus

itaque sanctitate et cultu videbitur ad dictam xix Novembris. diem Balsemium reclusum in Campania hoc dieMenar-

929, distinguitque accurate ab alio synonymo qui hocvel sequenti die colitur. Rem ancipitem remittimus ad diem quo agendum erit de S. Basolo ejus patruo aut avunculo, nempe ad xxvi Novembris. S. Audentius episcopus Toletnnus hoc die refertur a Tamayo in Martyrologio suo Hispanico, ubi tamen fatetur, ab aliis signari eo die quo olim

dus inter Sanctos numerat, quemadynodum et Saussayus in appendice pag 1159, at Castellanus eum solo venerabilis titulo dignatur pag.
.

cultus fuit in ecclesia ipsa Totetana, nempe Decembris quo eum signavit Castellanus tn Martyrologio universali, Tamayo in hisce lon-

gissimeprteferendus,ut adeo S. Audeutium reni Decembris. mittamus ad dictumdiem

DE

S.

TMRSICIO iCOLYTHO
ROM^E
Actis S. Stephani Papse II Augusti.

1.
J.B. S.

Ex
11

Inter ptures egregios hujus S. Pontificis discipulosmerito recensetur fortissimus hic martyr
Tharsicius duce

Ecclesia, s&vientibus pr<esertimpersecutionibus, ut ea rationeChristianis prospiceretur inmaxima

Romano parvo ab Adone

lau-

datus, atque ex eo ab Usuardo totaque ejus progenie. Martyrii occasionem narrant Acta jam citata die n Augusti num. 22 pag. 145. Nos ea hic describimus exPetro de Natalibus lib. 7 cap.

ministrorum -aritate et penuria Hic adjungimus ex Aringhi Roma subterranea tom.i pag. 456, quod hujus etiam beati Viri sepulchrum Damasus
>
. t

Pontifex

carminibus

hisce

tamquam

nobilis

triumphi insignibus exoruaverit.

66

Tharsicius acolythus et martyr Romse passus est sub persecutione Valeriani et Galieni imperatorum. Qui cum Corporis Christi Sacramenta portaret ; tenentes eum pagani, discutere coeperunt, ut
:

PaU MERITUM QUICUMQUE LEGIS

DDOUUM,

COONOSCE

QuisDAMASUS

RECTOll TlTULOS POSTPR-K-

quid gereret, indicaret. At ille indignum judicans, nequaquam voluit porcis prodere marg-aritas; quem fustibus ac deteg-ere sacrosancta mysteria tamdiu mactaverunt, quousque spiritum lapidibus exhalaret revolutoque ejus exanimi corpore sacri:
:

MIA UEDDIT. Judaicus populus Stepiianum

MELIOBA
IIOS-

MONENTEM PEUCULERAT

SAXIS, TULEHAT QUI EX

TE TUOPHiKUM

Mautyrium PRIMUS UAPUIT Levita

LIS

vide-

leg-i

discussores, nihil in
Cbristi

manibus ejus aut vestibus

invenire potuerunt
,

Sacramentorum

sed

relicto corpore, cum terrore fugerunt ; quod a Christianis sublatum et via Appia in Ccemeterio

Tarsicium sanctum Curisti Sacramknta ferentem Cum malesana manus peteret vulgahe,
profanis,
IPSE
S

Calixti sepultum

xvin Kalendas Septembris. Quod hic imperitiores posset offendere, ab acolytho nempe Sacramenta portari, pluribus inannotatione explicat Baronius, usitatum fuisse in

ANIMAM POTIUS VOLUIT

D IM ITT K RK 04-

US,
BHA

PltODKREQUAM CANIBU S RA III DIS CvKLKSTIA

MEM
.

DE

S.

ALYPIO EPISC. TACASTENSI

IN

AFRICA
P. B.

COMMENTARIUS HISTOKICUS.
I

Modernus ejuscultus; gestorum

,

scriptor S. Augustinus.

ClRCfc kti.

CDXXX. Annnututtur hoc die

T
hic

Sanctus i

Marlyrologio Hom.,

seu potius uxmetsi venerationem S. Alipii publicam ac veterem Alypii post obitum uspiam olim in Ecclesia viguisse, ex nutlis omnino Musei hujus nostri monumentis^ sive sive Latinis aut jam prselo vulgatis aut

reformato Gregorius PP. XIII ab anno 1584 ex Martyrologio Romanoper omnes ecclesias recens quotannis hoc eidem Antistiti elogium recitari mandavit ad hunc dtem xvu. palam in choro

Grxcis

manu tantum scriptis demonstrare possimus; wquum tamen haudquaquam putavimus, ejus
memoriam
silentio prseteriri,

cujus

modo

cultum non

tolerat

solum Ecclesia, verum etiam

i

Tagaste in Africa, sancti Alipu postea episcopi, qui Aug-usti olim discipulus, munere pastorali collcga, conversione socius, in hiereticos commihto et in certaminibus adversus demum in cselesti gloria consors fuit. ac

Kal Septembris

strenuus,

dilatat auctoritate legitima fovet ac

namprimo

Quam

202
ilCTOfel

DE

S.

ALYPIO EPISC. TAGASTENSI

Tagastensem evectivirtutibus ac sanctimoniajam D

P.B.

Qnam quidem annuntiationem usitatam antea non fuisse, cum prxcedentia Martyroiogia prortum ibidem in sus omnia, dum illa carent annotatis ad eamdem Baronius indicant, dum
;

tum

concepisset opinioncm, luculenter ostendit

in epistola sua

ad ipsum eodem tempore, hoc

est

nuUum, contra quam passim assolet, Martyrologum citat, qui in ea prieiuxerit.

rt

colitur

apud Canonicos Regu-

laretS. Auguttini

Augustini Regulares congregationis Lateranensis ab anno 1G34 eumdem festo dupliceper Officium proprium colere die xvi Augusti cccperunt ; ut constat ex Offtciis eorum propriis eodem anno apud Venetos excusis idque
8

Deinde Canonici

S.

Paulinianas editionis novissinicV Parisiensis annilQSb tertia, alias quadragesima quinta inter Augustinianas vero apud Benedictinos S. Mauri tom. % epist. vigesima quarta, alias trigesima quinta. In eaprae-

anno Christi

394, data, quee est inier

sul sanctissimus
totlit

non tantum Alypii virtutes exmirifice; sed et historia dignissimas reputat

;

hisverbis

Specialiterautem hoc a te peto, quoniam

et

non

alia,

sancti
siuv et

quantum apparet, anctoritate, quam PiiPP. V, cujus privilegia congregaiioni Ordini anno 1570 concessa ibidem prxfi-

me immerentem

inopinantem magno

tui

amore

complestij ut pro bac bistoria

temporum (Eusebii Chronico, quod in Africam una cum hac epistola

gunt. Nimirum quod eis ibi prseter alia Sanctoruni nominatim expressorum festa generaliter indulserat sanctusPontifex, Ut omnium quoque

submittebat Alypio) referas mihi

ctitatis

omnem
unde

tuae sansis

historiam

ut qui g*enus,

domo

tanto vocatus a Domino, quibus exordiis seg-reg-atus

aliorum dictse congregationis et Ordinis Sancto-

rum
que
etc.;

festa
iis

etiam sub duplici Officio celebrare, atet singulis

.

ab utero matris tuse, ad matrem filiorum Dei prole la3tantem,abjurata carnis,et sang'uinisstirpe,transieris, ct in

omnibus

authenticas

loctiones,

proprias eorum atque accommodare valeant

g*enus reg^ale

et sacerdotale sis transla-

tus, edisseras.

V.

hoc, inquam, interpretati sunt illi sigillatim de SS. Alypio, Possidio et aliis , quos pro suishabent, et quorumproinde festa dupliciapropriis Officiis anno I 63 i cetebranda typis publicis v<li<1vrvnl nnii nwt/o rvvtnmantv ncmine sedet
; :

5 Hoc Paulini judicium ac desiderium usque scriptit S. adeo probavit S. Augustinus, ut exsecutionem A ugusti-

in se ipse susceperit
atias 32,

sic

enim in

epistola 27,

nus, primo

Ordinis ubique congregationibus idem exemplum, etsi non ad eumdem ubique diem, certatim sequentibus. Imo vero cum ex eodem privitegio, etsi ante institutam Romse sacram Rituum congregationem dato, Canonici Regidares festa sua propria et Offlcia nova ad alios insuperSanclos et longe plures extendissent
aliis

mox ejusdem

anno 395 circiter ineunte, Romanianum continuam, quemdam, Alypii cognatum, S. Paulino commen- E dans scribit Est et aliud, quo illum fratrem am:

seo?sum

plius dilig-as

nam
:

est cog-natus venerabilis et vere

ris,

quem toto pectore amplectequisquis de illo Viro benig-ne cogitat, de mag-na Dei misericordia et mirabilibus
beati episcopi Alypii,
et

merito

nam

Dei muneribus cogitat. Itaque

cum

leg-isset peti-

in

Germania,
Cruois

Prfflpositus et

conventus monasterii

sanctse

Augustro,

provinciae Moguntinse,

Ordinis
sacrae

Canonicorum Regularium S. Augustini, Rituum congrreffationi supplicavit, fecultaOffloia SanS.

tem eis impartiri dignaretur recitandi

ctorutn Ordinis
respondit,

AugTistini;

sacra congregatio

oratoribus Imjusmodi Officia licuisse ac licere reoitare, modo sint Regulares ejusdem
Ordinis. Die xi Sept. mdclx. Ita

gationis

Proprium congreWindesemensis, Bruxellis impressum

postremo cum amplissima
;

anno
<t ttitirrr-

1678.

tionemtuam, qua desiderare teindicasti, ut historiam suam tibi scribat, et volebat facere propter benevolentiam tuam, et nolebat propter verecundiam suam quem cum viderem inter amorem pudoremque fluctuantem, onus ab illo in humeros meos transtuli nam hocmibi etiam per epistolam jussit. Cito erfro, si Dominusadjuverit, totum Alypiura inseram praecordiis tuis nam hoc sum ego m;i\irae veritus, ne ille vereretur aperire omnia, quse in eum Dominus contulit ne alicui minus intellig-enti (non enim abs te solo illa legerenturj non divina muneraconcessahominibus, sedseipsum
: : :

Pontifkis facuitate Ordo Eremitarum S. Augunrm F.rrmistini universus qui in prolegomenis ad Officia tarttm ejitn. c sua propria anno 1674 Antverpiee edita de festo S. Alypii sigiUatim heec habet OlemensPapaX ad expositionem Josephi Eusanii, c\ Ordine Eremitarum sanoti Augustini, episcopi Helenopolitani
:

mm

3 Accessit

Ordi-

summi

prasdicare videretur

et tu, qui nosti

quoraodo hasc
fra-

legas, propter aliorum

cavendam infinnitatem

terme notitiaa debito fraudareris. Quod jam fecissem, jamque illum legeres, nisi profectio fratris (Romanianij improvisa repente placuisset, quem
sic

commendo

etc.

et

cito preestiterit

Apostolioi Prasfecti, tria deoreta, quai a Rituum Congregatione nd preoes ejusdem. episoopi emanaverant, confirmavit quorura primo,
lacra
:

sacrarii

Dubitari vero nonpotest, quin Augusiinus, quod hic eito factu-

rum

se spondet, etsi

opusculum

illucl

olim interdeinde spar-

cidisse videatur.
6 Est, qui locum hunc S. Augustini intelligendumpidarit non de historia quadam S, Alypii se-

dato die

xvm

Julii mdclxxi, conceditur, ut

omnes

sam per

ope,

utriusque sexus &eIigiosi dictiQrdinisreoitare-valeant die xvi Au-usti sub ritu duplioi )ffloium sancti Alipii episcopi Tagastensis ejusdmi Ordinis, in
(

parata,

Rlartyrologio
rati,

de

Romana die xv Augusti commemoCommuni confessorum pontifioum, ouxn

propriis,

qiuv legitur etiam nunc in ra varia quum hic libris Confessionum. Non ptacet opinio, primo coUigcmm. quia hic promittitur historiu cito mittenda cum

verumde

illa,

libri

Confessionum
:

toto posterius

quinquennio

scripti sint
es!

pro correotione Offloiorum dicti Ordinis ex Operttms saucti Au-ustiui desumendia et in Kalendario ttreviarii et Missalis pnrfati Ordinis apponendis. Apparet hinc, quam tonge lategue jam Aiypii nostri sesecultus diffuderit, Nunc ad Actaprocedimus, seu potius eorutn scriptorem.
Vuioriam
Alypti nvenlis

oratiouc et leotionibus

a deputatis

deinde promittitur totus Alypius, id narratio gestorum ejus usque ad annum 395

complectensxdiquepromotionem ejusdem ad infulam Tagastensem, quamsigiUatim expetierat S. Paulinus: at inlibris Confessionum iuvc non
attingitur, sed historia desinit in Alypii baptismo:

Sedemmsatisnunccertum

est,

a S.
t/c-

Paulino

aidemtam

Qualis quantusque vir fuerit S. Paulinus, nsvopus Nolanus, fuse ex instituto demonsiraJlf in hoc Opere ad diem, quo celebraturin
1

bowwOi ixumffufe
<*

Junii.

'"""""<

Sic autem guam

Wypii recentissime ad episcopatum

jus Antistitis dici jam possunt, ex variis S. Augustini opcnbusadhucservatisesseprcecipue col[i9enda.EtfecUhocpride?nvirclarissimusatque itt Augustino perquam versatus Innocentius Keterloherus t CanonicusRegularis,DiessensisinBavaria

qumdevitahu-

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI. A varia abbatise decanus cujus haud absimilem Actorum S. Possidii episcopi Calamensis congeriem dedere Majores nostri ad diem xvu Maii a pag. 29,idemjam tum statuentes in hunc mensem
;

203
P.B.

cum

studio

ne vanorura ludorum cseco et prsecipiti tam bouum interimeret ingenium. Verum qui pnesides gubernaculis autem, Domine tu omnium quee creasti, non eum oblitus eras futurura
illo,
, ,

- Circensibu

ejusdem gestorum Alypiaac diem norum huc simid tunc humanissime directa. Ve~ rum, ut jam idem opus alii suscepere, visa nobis
de collectione
est ea Keferloheri lucubratio nec satis ordinata, nec satis integra, ut non prsestet modo novam

inter filios tuos autistitem sacramenti tui

et

ut

ad Manichmot
nitraxit.

aperte tibi tribueretur ejus correctio, per

me

qui-

dem dam

illam, sed nescientem operatus es.

die

Nam
,

quaatque

cum sederem
,

loco solito

et

coram me
:

adessent discipuli
lectio

venit, salutavit,

sedit

exhibere,

quam nunc aggredimur,

ducto a nata-

in ea, qute ag-ebantur,

in

libus ejus initio.

animum intendit et forte manibus erat, quam dura exponerera, et

,

oppft^tune

II.

Alypii natales nobiles

studia

in

juventute Tagastee

Cartha-

gine,

Romae.

Sobiles

A l>/

pii natales

lypius (inquit S. Augustinus Confess. lib. 6 cap.l) ex eodem, quo eg-o, ortus erat mumcipio

mihi adhibenda videretur similitudo Circensium, quo illud quod insiuuabam, et jucundius et planius fieret, cum irrisione mordaci eorum quos illa captivasset insania, tu scis, Deus noster, quod tunc de Alypio ab illa peste sanando non cog-itaverim. At ille in se rapuit , meque illud non nisi propter se dixisse credidit et quod alius acciperet ad succensendum mihi accepit honestus Adolescens ad succensendum sibi et ad me
:

post.

an.

Citristi

Z5i

parentibus primatibus miraicipalibus , me minor natu. Natus est ergo in oppido Numidiee Tagastensi; nam id etAugustino natale facitPossidius in ejits Vita, cap. 1 et quidem post annum Christi
,-

Etenim ille post illa ardentius dilig^endum proripuit se ex fovea tam alta, qua libenter demerg-ebatur et cum miserabili voluptate ca?cabatur, et

excussit

animum

forti

tomperantia

et

resiluerunt

natu minor Augustino, quianni illius mense Novembri prodiit in lucem. Non fuisse
354, utpote

omnes Circeusium sordes ab eo, ampliusque illuc non accessit. Et audire me rursus incipiens, illa mecura superstitione involutus est,

midto minorem natu, facile colligemus infra cum ex tempore, quo Romse gessit munus assessoris, tum ex anno, quo consecratus postea fuit episcopus pr tvsertim quia gravitatem publicis monasteriis consentaneam semper debuit setate fere tantum ac morum constanti maturitate tueri nam corporis ejus moles nihil ad illam admodum conferre potuit, nisi forte minuendam siquidem statura pusillum fuisse anno Christi 3S6, manifeste significat Augustinus lib, de Beata vita, num. 15, his verbis Quasi vero, inquam longum aliquid nos quseremus , prBesertim adversus Alypium
; :
: :

quam veram nondum

araans in Maniclueis ostentationera continentiaj et g-ermanam putabat. Erat autera illa vecors et seductoria, pretiosas animas capt;ms,
virtutis altitudinem seientes tang-ere,
faciles
,

et

superficie decipi

sed tamen adumbratae

Romvodipflracula enrto,

simnlatpeque virtutis. 10 Non sane relinqueus incantatam sibi a parentibus terrenam viam
,

Romam

praecesserat

ut jusdisceret; et

ibi

g-ladiatorii spectaculi hiatu A((uc , a

rcla ,

incredibili et incredibiliter abreptus est.

Cum enim

ptum

aversareturetdetestareturtalia, quidam ejus araici redeuntibus et condiscipuli, cum forte de prandio

nam non
utilia, tur.
studiatjrnm
malicir ac

mediocriter
ipse

parva
suo

ista

esse

fortia

et

pervius esset, recusantem vchementcr

et resisten-

sibi

de

corpore

arg-umentare-

to

rhetoricx

noialibus ejus S. Augustinus loco ante citaliberalibus disciplinis idoneam transgressus egregiam ejus et amabilem com8

ad eetatemjam
,

tem familiari violentia duxerunt in amphitheatrum Iuec crudelium et funestorum ludorum diebus Si corpus meum in illura locum tradicentem numquid et animum n hitis, et ibi constituitis
,
:

n
h

et oculos

meos

in illa spectaoula

poteatis inten,-

ub

Augu-

stino.

mendat indolem, docetque, quibus eam ab anno

C
circiter Christi 375 studiis recte excoluerit; quiet studuerat, ait, bus perperam oblectarit: nostro docere coepi oppido, et apud me, oum in

dere? Adero itaque abseus, ac sic et vos et LUe

superabo.

Quibus
id

auditis,

illi

nihilo secius

eum p

Nam

adduxerunt secum,
tes

ipsum
,

forte explorare

cupienT
est, ct

utrum posset
,

efficere.

Quo

ubi

ventum

postea

Grammaticam

Tagastm Carthagini ( hic rhetoricam docuit Augustinus, teste Possidio

,

bonus cap. 1;) et diligebat me multum, quod ei ego illum, propter niag-nam et doctus viderer, et satis virtutis indolem, quse in non mag-na setate eminebat. Gurg-estamen morum Carthag-inensiuin,
quibus nug-atoria, servent spectacula, absorbuerat eum in insaniam Circensium. Sed cum in eo miibi serabiliter volveretur, eg*o autem rhetoricam professus publica schola uterer, nondum me audiebat ut

sunt, servalooati sedibus quibus potuerunt omnia immanissimis voluptatibus. Qle clauals bant foribus oculorum, interdixit animo, ne in tanta mala procederet. Atque utinara et aurcs obturavisset!
11

Nam quodam

pug-n;e casu

:-\u\\

clamor m- m{Uriaorj
'""

ti

g-ens totius populi

riositate victus,

vehementer eum

pulsasset, cu-

divina ruti

paratus, quid.piid lUud visum ontcmnere ct vinccre , apeesse, etiam vulnere in oculos, et percussus est ^raviore
ct qaasi

mag-istrum

propter quaradam

simul-

mit anima, quara

cupivit,

ille

in

eorpore

tatem, quaeinterme et patrem ejus erat exorta et compereram quod circum exitialiter amaret, et
graviter ang-ebar, quod tantam spem perditurus, vel etiam perdidisse mihi videbatur. Sed monendi eura et aliqua coercitione revocandi nulla erat

ceciditquc

miseral)ili.s

quem cernere COttquam ille quo

,

aureB cadente, factus cst clamor, qui per ejua ut esset qua lumina intravit et reseravit ejus
;

feriretur et dejiceretur audax fortis aniraus, et eo infirmior

copia

vel amicitiae
:

g-isterii

benevolentia vel jure maputabam enim, eum de me cum patre

adauc potius, quam quo dc se prfflsumalloqutqui debuit dc tc (Deum Sanctus scrat, Unmanif san^uincm tur.j Ut enim vidit illum
,

sentire; in

ille

vero non

sic

erat.

Itaque, proposita

tatem simul

ebibit

ct

non sc avertit, sed

Jixit

hac

re patris voluntate,

salutare rae coeperat,

et audire aliquid, at-

veniens in auditorium

meum

nesciebat , et aspcctum, et hauriebat furias , et et cruenta voludelectabatur scelere certaminis veneinebriabatur. Et non erat jam iUe qui
ptate
rat,

que

abire.
erat, ag-ere

mihi lapsura 9 Sed enim de meraoria

scd unus de turba ad

quam

venerat, et vevi

id

MU
iDCTOHE

DE

S.

ALVPIO

EPISC.

TAGASTENSI
n

P.B.

.s rus eoruin socius, a quibus adductus erat. Quid plura? Spectavit, clamavit, exarsit, abstulit inde

secum insaniam, qui stimularetur

rcdire,

non tan-

III.

Gesta ejus usque ad bapti-

tum cum
etiam
prffl

illis,

illis

a quibus prius abstractus est, sed et alios trahens. Et inde tamen

smum

Mediolani susceptum.

manu

validissima et misericordissiraa eruisti

eum

tu, et docuisti

non sui habere, sed tui fiduciam

Ceterum Alypius Romae

sed lonjre postea.

ticut rt alia

inconmltum
ejus euriosi-

tatem

jam hoc ad medicinam futumemoria reponebatur. Nam et illud quod cum adhuc studeret, jam me audiens anud et medio die cog'itaret in Toro Carthagrinem
12 Veruintamen
in ejus

ram

quod recitaturus. erat,

solent,
sivisti

sicuti

exerceri

scholastici

eum comprehendi ab seditimis fori tamquam furem. Non arbitror aliam ob causam
te permisisse,

tus futurus,
cile in

Deus noster, uisi ut ille, vir tanjam iuciperet discere, quam non fadignoscendis causis bomo ab homine damesset temeraria credulitate.

diuturnam perdiscen- Mediolanuut disjuris prudentias legibus impendit operam; anno 384 quandoquidem, cum eo advenit Augustinus anno wmAugiuti. o discedit Christi circiter 383, aut certe antequam anno se- Kotna, quente Alypius inde cum eo, ad profitendam Me~ diotani rhetoricam evocato, discessitjam ibinon semel in causis gravibus ac publicis consilarius assederat, etiam amptissimo magistratui ut Comiti largitionum Italicarum seu Ualicianarum, qui largitionibus in Italia faciendis prseerat ubi stipendia militibus, aliisque persolvi curabat.Sed
; ;

nandus

Quippe ante

ipsum de his Augustinum audiamus, attendentes interim simid (quod antea monuimus, ) an ab

trihuual deambulabat solus

cum

tabulis ac stilo,

cum
tans,

ecce

adolescens
,

quidam ex numero scho-

anno setatis irigesimo, quem S. Augustinus a die xiii Novembris anni 383 ingredi cwperat, abesse
tunc

lasticorum fur verus

ilio

securim clanculo adpornon sentiente, ingressus ad cancellos

muttum
lib.

D plumbeos, qui vico argentario desuper prominent, et prascidere plumbum ccepit. Sano autem securis audito, submurmuraverunt argentarii
,

miserunt qui apprehenderent quem forte invenissent. Quorum vocibus auditis, relicto instrumento, ille discessit, tiraens , ne
,

qui subter erant

Hunc erg-o "Romse inveneram , et adhaemihi fortissimo vinculo, mecumque Mediolanum profectus est, ut nec me desereret, et de jure, quod didicerat, aliquid ag-eret secundum
sit

Confess. stinus :

potuerit Sanctus noster. Sic igitur 6, cap. 10 de S. Alypio suo Augu-

votum mag-is parentura, quam suum. Et ter assederat mirabili continentia ceteris , cum
magis miraretur
ponerent.
eos, qui

jam
ille

cum
rat dit

eo teneretur. Alypius autem, qui non vide-

aurum

innocentise prae-

intrantem, exeuntem sensit, et celeriter viabeuntem. Et causam scire cupiens, ingressus est locum, et inventam securim stans atque admirans considerabat. Cum ecce, illi qui missi
,

fuerant, repcriunt eum solum ferentem ferrum cujus sonitu exciti vencrant. Tenent attrahunt,
,

15 Tentata est quoque ejus indoles non solum sed etiam stimulo timoris. Romse assidebat Comiti larg-itiouum Italicianarum. Erat illo tempore quidam potentissiraus seuator
illecebra cupiditatis,

ubi consiliarii

munus

incorrupte
gcsserat

lujtplicio

proximam
liberaverat
Cartliagine

oongTegatis inquflinis fori, tamquam furera manifestum se comprehendisse g-loriantur; et inde offerendusjudici ducebatur. 13 Sed hactenus docendus fuit. Statira enim
Doxnine. subvenisti
solus.

cujus et beneficiis obstricti multi et terrori subditi erant. Voluit, sibi licerenescio quid ex more
potentise sua3,
stitit

Alypius
:

quod esset per leges illicitum. Repromissum est pramium irrisit

:

innocentia;
vel

cujus testis erat

animo omnibus

prffltentae

minas

calcavit

mirantibus
tan-

inusitatara

ad custodiam vel ad supplicium, fit eis obviara quidam architeotus, oujus maxima erat cura publicarum fabrioarum. Qaudent illi, eura potissimum occurrisse,

Cum

animam, quae hominem

enim duceretur

innumerabilibus prEestandi nocendique modis ing-enti fama celebratum, vel amicum non optaret, vel non formidaret inimicum. Ipse autem judex, qui consiliarius erat quamvis et ipse
,

tum

et

rum

cui solebant in suspicionem venire ablatarum quas pcrisscut deforo; ut quasi tandem

reille

Verum autem Alypium in domo cujusdam senatoris, ad quem salutandum ventitabat statimque eognitum raanu apprehensa, semovit
viderat

cog-nosceret, a quibus hfflC fierent.

homo

fieri nollet, non tamen aperte recusabat; sed in istum causam transferens, ab eo se non permitti asserebat; quia et re vera si ipse faceret, iste di-

siepe

turbis; et tanti mali stum esset, audivit;

causam quswens, quid o-eomnesque tumultuantes qui

scederet. Hoc solo autem pene jam illectus erat studio litterario, ut pretiis prffltorianis codices sibi conficiendos curaret ; sed consulta justitia, deliberationem in melius vertit; utiliorem judicans aaqui-

adernnt et minaolterfrementesjussitvenire secum. Et vcnerunt ad domura illius adolescentis qui rera commiserat. Puer vero erat ante ostium et tam pnrvus erat, ut nihil exinde domino suo metuens
,

tatem qua prohibebatur quara potestatem qua sinebatur. Parvum est hoc ; sed qui in parvo fidelis est, et in mag-no fidelis est Talis ille tunc inhfflrebatmihi, mecumquenutabatin consilio,
,

quisnam

esset tenendus vitaa

modus.
hic miratur

totum indioare cum eo quippe in pedissequus. Quem posteaquam recoluit Alypius, arohiteoto intimavit. At ille seourim deinnnstmvit pucro, qvuerens ab eo, cujus esset Qui confestim, Nostra, inquit; deinde interrog-atus aperuit oetera. Sioin illam domum translata oausa confusisque turbis, quffl de illo triumphare jara coeperant, futurusdispensator verbi tui, et mult-inmi in eoclesia tua causarum examiuator experientior Mistructiorque disoessit
.-

facile posset

foro

fuit

nullo

16 Mediolani cum jam essent, ac de vitse modo ditigendo conferrent, non minus ibi miratus est Augustinus Alypii castitatem, quam suspexerat Ronuv justitiam cum enim ad matrimonii statum, uti de se ipse narrat lib. 6 Confess cap 12, vehementius inclinaret, prohibebat me sane Alypms, inquit, ab uxore ducenda, causans
:

Augutiinus
ejus casttta-

tem:

modo nos

sapientiffl vivere

posse securo otio simul in amore sicut jam diu desideramus, si

,

fecissem. Erat enim ip se in ea re etiam tunc castissimns, ita ut rairum esset , quia vel experientiamconcubitus coeperat in ing-ressu adolescentiffl
id
suffl;

sednon

hfflserat;

ma-isque doluerat

jam continentissime vivebat. autem resistebam illi exemplis eorum, qui

verat; et deinde

et spre-

Eo-o

con-

jugati

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTl,

205
illos

jug-ati

coluissent

sapientiam

et

proineruissent

quod eas et solas apud

perisset.Et vero
concipiebat,

Deum, ethabuisscnt

fideliteracdilexissent amicos.

quam ex

Litteras repente comea re spem deutroque

ipse in locopromovit

*<>

PB

Quamqnam
,

vero, ut ibidem explicatur,

cum

sas-

non segniter

pius res eadem ageretur, Alypius Augustini infirmitatem obstinatamque a ccelibatu aversionem, ac matrimonii tamquam necessarii defensionem identidemadmiratus, manus tandem amico, imo serpenti per hujus linguam blandienti, dederit, cceperitque et ipse desiderare conjugium,
idfecit victus libidine talis voluptatis, sed euriositatis : dicebat enim, scire se cupere, quidnam esset illud, sine quo vita mea,

multa subjiciendo de S. Antonio abbate, deque

ejus historia, cujits impi^ovisa lectione aulici

duo

prope Treviros, cum ibi esset imperator, subito commoti, solitudinis horrorem prevtulissent auUe deliciis, novam e vestigio sanctioremque militiam
auspicati; ut

nequaquam tamen

apud Augustmum videre est lib. 8 Confess. cap. 6 et seqq. ubi etiam vix digressum inde Pontitianum statim consecuta narratur Au.

gustini

quse illi sic placebat, non mihi vita, sed pcena videretur. Sed nec illud qualecumque desiderium

diu fovit, testante ibidem Augustino Sic eramus, donec tu, Altissime, non deserens humum uostram, miseratus miseros, subvenires miris et oc:

et Alypii per earumdem Apostoli Pauli Litterarum brevissimam et quasi fortuitam inspectionem conversio. 19 Nam a Pontitiani congressu hortum ambo subeuntes, miris adeo cogitationum et affectuum

lectionctcx

" M A i>
autl
'

* toli

cultis modis.
hic ttiam

eum

ipso

fil^atcetfu-

menus,

17 Jam si usque ad matrimonii desiderium amici verbis et exemplo potuit adduci indoles ejus a ^ an ^ a virtutis, et a conjugii voluntate modo tam aliena per sese; dubitari vix potest, quin ceteris in rebus, quse ad virtutem proprie pertinebant, ad ejusdem exemplum promptius multo se ac libentius accomodaverit; Mediolani prsesertim, ubi una convixerunt, donec tertius accessit

<vstibus agitari ccepentnt, ut Augustinus, posito apud Alypium codice S. Pauli , tantillum inde secesserit, quo lacrymis ac gemitibus paulo libe-

rius indulgeret. Sed

Tolle, leg-e
:

mox ad cozlcstes hasce

ad Alypium
et

voces,

Tolle, leg*e,

sacrum

codicem revolans,
:

arripui,

inquit, aperui, et legi

in silentio capitulum,

quo primum conjecti sunt oculi mei Non iu commessationibus et ebrie- E tatibus, non in cubilibus et impudicitiis, non

in

contentione

et amiulatioue
,

sed

induite

Nebridius, qui, relicta patria vicina Carthag-ini.., relicto rure paterno optimo, relicta domo et non secutura matre, nullam ob aliam causam Mediolanum venerat, inquit Augustinus Confess. lib. 6
cap. 10, nisi ut

Jesum
,

Christum
nec opus

et

caruis
...

providentiam

ne
sine

feccritis in

concupUcentiis
erat.

Nec

ultra volui

leg-ere

Statim quippe

cum

liujusce sententiai quasi lucesccuritatis infusa cordi

mecum

viveret in flagrantissiino

studio veritatis atque sapientise.... beatse vitse inquisitor ardens et quEestionum difBcillimarum scru-

Tunc

Non dubium, inquam, quin eo tempore honesta qiuvque Augustini studia sit multo ardentius imitatus Alypius, ac proinde quserendse veritati et sapientm se totum dederit, S. Ambrosium omni die Dominico verbum veritatis in populo recte tractantem una eum Augustino suo adierit, per hujus pr&dicationem paulatim cum eodem victus, a Manichaeorum erroribus ad Ecclesiam et ad Liiter^arum sacrarum lectionem propendere cceperit, ac denique fieri catechumenus in catholica Ecclesia, donec aliquid certi eluceret, quo cursum dirigeret. Qiuv omnia cum de se coitfiteatur Augustinus, de Alypio certissime q innuit; utpote Mediolani aliud agente nihil, qitam ut inquirendcC veritatis ac sapienticV occasionem omnem captaret, dum socii, Augustinus et Nebridius, curis insuper atiis ibidem vacare cogetator acerrimus.
loco ac

meo, omnes dubitationis tcuebne diffu^enint. interjecto aut digito aut nescio quo alio signo, codicem clausi, ct tranquillo jam vultu iudicavi Alypio. At ille quid in se ageretur (quod cj;-o nesciebam) sic indicavit petit' videre quid lcg-issem ostendi et attendit ctiam ultra quam ego legeram; et ig-norabam quid sequcrctur. Scqueba lufinnuin autem in fide recipite . tur vero Quod ille ad se retulit, mihique aperuit. Sed tali admonitione firmatus t-t, placitoque ac proposito bono et conyruentissimo suis moribus , quibus a
:
:

me
sine

in

melius jam olim valdc long*cque distabat,

ulla turbulenta cunctactionc conjunctus est.

Accidit hoc certo,

lib.

secundum Augustinum ibidem

diebus ante fcrias vindemiales sive autumnalcs, ac proinde ineunte Augitsto. Sed cujus anni? Controvertitur; aliis F annum 3S7, aliis quos hic sequi malumus, U8G
9 cap. 2, viginti circiler

defendentibus. 2U Sic animati

cum nihil oplarent magis, quam

,

'"'"

''

rentur; ut asseritur Confess. lib. 8, cap. 6. Et certe catechumenum fuisse anteqxtam nomen ad baptismum daret, diserte asserit Augustinus ibi-

utprocula civium strepitu negoliisquc tranquil- '^!? lum alicubi meditationibus otittm invenirent ciac0 peropportuna eis accidit Vcrecundi cujusdam
amicissimi, rus ac villam

demlib.
etconvertitur

9,

cap.

4.

suam Cassiciacum

in

cum

co-

dem,

cursum ejusadveri18 Unum t a tem tunc adeo prosperum retardavit aliquamdiu nempe quod Alypius, teste Augustino Conaliquid interea
:

agro Mediolanensi ad id ultro offerentis benignitas. Eac Ujitur usus libenter Augustinus cum suis omnibus (puta matre Monica, Navigio fratre,
Adeodato, Trigetio ac Licentio discipulisf Lastidiano et Rustico cognatis, atque individuo imprimis Alypio,) secessum illum adeo sibi comfilio

fess.

lib.

7,

cap. 10,

Deum
,

carne indutum ita

prseter

putabat

credi a Catholicis

ut

Deum
:

ct

carnem non esset in Christo animaj mentcmque hominis non existimabat in eo praedicari et quoniam bene persuasum tenebat, ea qua.* de illo memorias mandata sunt, sine vitali et rationali crcaad ipsani Christianam fidem pigrius movebatur. Sed postea hsercticorum Apollinaristarum hunc errorem esse cog-noscens, CatholicaB fidei collaetaius et contemperattus est. Ilaque bene cceptis alacrius insistens, S. Pauli Apostoli Epistotura non
fieri,

perit idoneum; ut rhetoricie valediccns, inde reut sdiolastinuntiarit , peraclis vindcmialibus locis suis Mediolanenses venditorem (sic ipse simulque aliuin providerent quitur) verborum ad S. Ambrosium de prseparatione sua adbaptismum scripserit Et insinuavi inquit ibidem
,
:

lib.

cap.

5,

per litteraa antistiti tuo, viro sanpristinos errores meoa el praesenB ut moneret, quid potissimum mi-

cto, Ambrosio

las meditabatur

haud dubie cum Augustino quando utrique inopinate superveniens Pontitianus Afer, quam in palatio tum pnvclarus tam
,

votum mcum,
hi dc
da; libris

tuis

lcgcndui.i esset;

quo pcrcipienfierem.

tanta gratiaa paratior aptiorque

,

Ex

egregie Christianus

gratulatorie miratus

est,

quibus vcrbis perspicuu, fd

quid ipse, quid

AJvpius

DE
206
tLCTOM P.B.

S.

ALYPIO EPISC. TAGASTENSI

D

tam sacro spectarzntprxAlvDius in hoc recesssu Quadrageusque il^ltcurineo ad proximam

de IV. Reliqua, quae

sciuntur.

illo

timam
per aliquot mense ad

cisChristianx

TlTigiturverUati

sesc continuerint.

AcademiAlypius quod ante ab certitudtni contranum ac

bapttimum
egregiecomparatui.

verba servavit AugusUnusjn Academicos, hb. 3, cap. omre tum scripto contra satis supererat vanitas, cux non 20J Jbi siqua

ejecitque; ut fatetur tpse tione victus, agnovit,

TauseraUucundissimacumAugus^

QuidS.

Augustinusjam lavacro salutari

tin-

Cxpit

mox

'Z ipsa AUE

ejus Vita cap. 3 ctus egerit, sic explicat in vitx societainierjecta transihens Possidius, alia qumdam tem citm Au aliis civibus et gitttino inAc placuit ei, percepta gratia, cum amicissuisDeopariterservientibus ad Africam et stiluere,
:

evangelicx

philosophicis vel ecclesxaarrideret in scriptis sanctisvel usurpatio crebra stici stili humilitas,

simi nominis Jesu Christi,

eam

animo Testem habemus Augustinum

tempore ac loco scribentem lib. commemorandi Et quando mihi sumYiat tempus nos beueficiatua wi Ulo temomnia ma-na erga Revoprsesertim ad majora properanti? pore mihi nt et dulce recordatio mea
,

penitus erasit ex ita de hoc 9 Confess. cap. 4

agrosque remeare. Ad quos veferme triennio, niens, et in quibus constitutus , secularibus, cum iis qui etase jam alienatis curis oraDeo vivebat jejuniis eidem adhterebant in Lege Domini bonisque operibus tionibus ipso meditans die ac nocte. Societatem hanc in Alypio et cum Alypio quodammodo baptismo ab
propriam

domum

cat enim me Dominc, confiteri

mueris, et meahnmiliatismontibusetcollibus cogitationum ct aspera lemenim, et tortuosa mea direxeris, fraris/quoque modo ipsum ctiam Alypium subegeris nomini unigeniti tui trem cordis mei, Christi , quod Domini et Salvatoris nostri Jesu
,

perdotibi quibus me stimuhs quemadmodum me complanavens

putamus, Mediolani exorsum fuisse Augustinum de aliorum secuia mox aggregatioet ideo, cum netoquitur, se et Aly pium, tamquam simul aggregantes, exprimere

numero plurali; ut cum

,

de Adeodato meminit Confess. lib. 9, cap. 6, coaevum nobis in gra- K Sociavimus eum inquit
,

primo dcdig-nabatur inseri litteris gymnasiorum cedros, vu \m eas volebat redolere hercontrivit Dominus, quam salubres quas jam
:

nostris

magis

serpentibus. Ibi quibas eoolesiasticas, adversas atuerit, idem bus facibus conceptum Dei amorem Quastibi, Deus meus, istic Augustinus indicat cantica David voces dcdi cum legerem Psalmos, sonos pietatis excludentes turgidum spifldeliaet
:

educandum in disciplina tua. Quamquam hunc mors prsematurasustulii,aniequam ibidem in Africam socii navigarent. Non aliter intelligendum videtur, quod ita de attcro cap. 8 socio subdit Qui habitare facis unanimes in domo sociasti nobis et Euodium juvenem ex notia

tua,

.-

qui cum ag-ens in rebus militastro municipio nobis ad te conversus est et baptizaprior ret tus. Simul eramus; simul habitaturi in placito
; ,

sancto

tuo, catechumenus pitum, mdis in gerraano amore

in villa

cum catechumeno

Alypio feriatus? Ibivir-

quisnam locus nos utilius pariter remeabamus in haberet servientes tibi Alypium comprehendi cerAfricam. Imo hoc loco
,

quEerebamu.s

tutum ejus exercitia usque adeo suspexit prw suis Augustinus, ut non dubitarit hsec de illis coram ranfjirmarrlib. 2 de Ortline rap. LO Quffi tanta in ea naturaj admirabilis jmisti aviditatc, tantoque
mihi Impetu tngressus es; ut egolibi verborum, tu bnpetum autem illum r. Tiini magister effeetus sis. ad quam inusitatum sui odium divina ibidem impxderit gratia, cotliges

tissimum est ex libro 22 de Civitate Dei, cap. $; ubi Augustinus ex Italia recenter se cum Alypio Carthaginem apputsum interfuisse narrat miraculo, quod ibi tum acciderat hospiti suo Innocentio exadvocato vicarisc prsefeciurse; venientes enim, inquit, de transmarinis me et Fratrem meum Alypium, nondum quidem clericos sed jam Deo
,

ex

lib. 9

Confess. cap.

servientes, ut erat

cum
et

tota

domo sua

relig-iosissi-

Q;

mus, ipse susceperat,

apud eumdem tunc habi-

ubisichabetur
quo me nomen 22 Inde ubi teinpus advenit c Quadragesimam, uti a S.Atnbro- dare oportcrot (puta circa tio baptizndictum, adbaptismum Paschate proximo suscitur m PaMediolanum remeavipiendum) rclicto rure tchatc fimn mus. Plaouit et Alypio renasoi in tc mecum, jam 87.
,
,

tabamusetfc. 24 Fuit igitur Alypius

P
tam
sancti propositi fceet

pluresad

induto humilitatc Sacramcntis tuis congrua , et fortisslmo domitori eorporis, usque ad [talicum

conjunctus in Italia ab anno 887; ita discessit inde cum eo in Africam post Maximi tyranni mortem (ut asseritur lib. 3 Contra litteras Petiliani cap. 25) hoc est, post mensem Augustum anni 388; ita Carthagine in com-

dere

cum Augustino

enmexempto
BUO constanler attrahere.

solum glaciale (pcr exactamjam hiemem) nudo pede obtcrcndum insolito ausu. Dura enimvero rudimenta homini in eatoribus Africanis nato adultoque! sed heroe tanto digna quantum exinde
se

muni cum eodem

hospitio

commoratus

est.

Et

tnm linn
a.
tlr

pnebuit reversusin Afrtram. Porro baptizaAmOrosio Jiusse, salts $X ro itquei, a S. Ambrosio fuisse, satis t\r eo tiquet,
^
t

quidni porro inde Tagasten cum eo adierit, ibique prccstituto jam in Italia more ferme triennio convixerit? Certe nondum umquam discesserat ab ejus conjunctione anno 301, quo ineunte Augustimis ab Hipponensibus raptus ad presbyte-

uttfnf ttntt ru.ii

uuo S. Possidius in Yita cap ctum est divina prsestante opitulatione, utper lUitni talem ac tantum antistitem Ambrosium et doctrinam salutarem Ecclesia Catholicseet divi\

... Auqustmo renahts

.
.

,-,

/!!,,# 4 (hristo sit, * ., ij i tratlit VA fe

,-

num, entsdem
enim
satis

*, .,";..... s .,,.,mstituti monastemum apud Untduue secum traxit Alypium erexit. ad illudque seeum traxtt Alviuum crexit,
.

eos
.,
:

..

.,

id

epist. 22, alias 61,

quamquam idem Sacramenta etiam aliunde, atqUQ adeo ex ipso ipsius testimonio apudS. Paulininn epistola inter Augustinianas %4i alias$b, rertissimum est. Trmpus quoque ex dictis numero 19 eruitur, Pascha nimirum
na perriperet
-,

anni 387

manifeste ipse Augustinus indicat cum Auretio episcopo Carthaginensi, qui hoe ei gratulatus fuerat, ita rescriQuod Fratrem Alypium in nostra bit anno 392 conjunctione mansisse, ut exemplo sit Fratribus ouras mundi hujus vitaxe cupientibus, benevolentissime accepisti, ag-o g-ratias quas nuilis vcrbisexplicarepossim. Dominus hoc rependat in animam tuam. Omnis itaque Fratrum coetus qui apud nos
:

coepit coalescere

tanta tibi pra^rogativa

obstri-

ctus

est,

Otis ita

ut locis terrarum tantum long-e disjunnobis consulueris tamquam prtesenti^simus

spiritui

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI.

spiritu.

207
Yisita litteris tuis,
4CCTOM
I

Invi&ii S.

Uieromj-

mum
395:

anno

Quapropter preoibus, quantum valemus, tecum incumbimus, ut g-regem tibi commissum diguetur etc. Vides hic Alypu Dominus sustinei-e genere ac societate non moin arrepto semel vitx do constantiam, sed eminentem insuper et Carthaginem usque cetebratamperfectionem. utilem 25 Vix in Hipponensi monasterio tam Augustino coliectisque Fratribus operam poS. suerat, cum ejusdem impulsuin Orientem profectusestadS. Hieronymum anno,ut statuit Baronius Christi 393. Nimirum hunc talem ac tantum virum adire per se ipse ac videre coram vehementer optabat sed quoniam id non poterat, Hipponensisjam ecclesiee curis presbyter alliga;

am suam

dari sic effiugitat

i

etprofer in lucem in qu.. ipsc v.TMiris super aurea candelabra conspicuus. Eloquia tua lumen scmi tis nostris erunt, et oleo lucenia- tu;u impinguabitur caput
spiritu oris tui

B.

notrum, et acccndctur tides, cum cibum mentiset lumeu nniinae sumtaliigitur Prwsute quam florentem pserimus. Sub continuo Tagastensis ecclesuv statum fuisse necesseest? Ifoc certe iunuil anno ^05 Augustini adhuc presbyteri, in epistola editionis novissini3c 29, haec ad Alypium episcopum scripta gratulatio

sane ex parte vobiscum requiescimus cum alacritate fervoris, quia spiritualis ecclesiae Thag-astensium tam crebra nubis dona nuntiantur.
:

Magna

tus,per alteram saltem sui partem adhuc liberam, per Alypium, inquam , desiderium suum explere conatus est. Eruitur hoc facile ex ejus quamepistola 28, alias S, post Alypii reditum, licuit, ad primum sine dubio per occasionem Hieronymum data cujiis hvec verba describimus,
;

Itaque talis paulatim ejusdem ecctesue facies evadelicium videri sit, ut sacrum quoddam Afriae Melanuvjuniori ejusque matri et condebuerit S. jugi,quando sub finem anni 410 illuc usque peregrinati, ibi annorum omnino septem sibi sub
Alvpii disciplina stationem fixere ; quam gloriosamPastori, quam utilem ecdesiee Tagas/mst,

quia Sancto nostro perquam honorifica sunt Quamquam erg-o, inquit Augustinus, percupiam
:

docebit Vita S.

omnino te nosse ; tamen exiguum quiddam tui miquam B nus habeo ; prsesentiain videlicet corporis episcopus, ipsam postea quam tebeatissimus mino
:

28 Sed

si

Melanix addiem xwiDecembris. tam admirabilis fuit ac felix quam

intcutimuiu.s

ovili suo peculiari,

dum

itli

prxfuit, imgendil

fnUHtn

ubiquc rei

tunc vero jam non posvidit, remeansque a me visus est, negare exparte mihi esse relatu ejus impressum, mag-na sam et ante reditum cum te ille ibi videbat, eg-o me atvidebam, sedoculis ejus non enim auimo
:

episcopatu dignus, Erater Alypius

operam; longe profecto mirabilior iUadicenda Ctulwlicx. idncumque de- E est, quam interea simul Ecclcsi.v constantissime commodavit unimum taboranfi partem versce. Verum enim hanc laudum ejus
amplissimam
alio remittere satius est

pro dignii

unde iDio
sequcnte rc-

dux

fit

epi-

scopus Tagastar, ct
ibi

condit

dixerit, que illum, sed corpore duos, qui noverit, dumtaxat et ramiliaritate fidissima, non concordia meritis, quibus ille antecellit. eve26 Patet vero etiam ex eodem hoc loco, sedem Tagastensem nequa* ctionem S. Alypii ad quam longo intermtlo secutam fuisse reditum Hieronymo proxiejus cum utramque rem simul renuntiet Augustiadeum litteris
;

tateexplicandum, quam hoc locopcr summa tantummodo rerum capita perstrictam involvere quidquidenim inhoc genere magnum maximus aliquando prcvstitit Auguslimts, id fere totum ab Alypiisut et consitio susceptum et pro-

eo constat motum auxilio confectumque fuisse, ne victoria quidem itia de Petagianis, qiuv Augustiniano

misacprimis

sibi

monu-

strrium

factus est nus Rediit ergo eodem forsitan, quo anno Christi 394, adcujus autumnum episcopus,
spectat epistola Alypio,

tamquam

episcopo

re-

nomini tantum ubique gioruv pepcnt,exccpta: nam et hanc Alypio simul et Augustino tnbuunt ciadis S Hieronymus, et impius atque acceptse atrocissimis utrumque impatiens Julianus hic proscindendo caiumyiiis apud tpsum
;

identidem

laudaviscriptaper S. Paulinum, quam supra quoque discimus, conditum musnumA. Ex ea Tagastw, cui ab eojam tum fuisse monasierium episcopus, aliter advigilare per se ccepissct non presbyter Augustinus quam Hipponensi adhuc Nam etsi in populis, inquit ibi Paulinus, ac sureyens ag'as, oves pascme Domini
:

Augustinum

in

Opere imperfecto contra Julia-

num

sub finem anni 119 sic per unam episto2lj ad iam (quie inter Augustinianas est 102, alias Deo ^ratias ag-imus, .iuod utrumque scribendo vestris epistolis itaevenit, ut nostrum sitentium mihi enim omnis occasio gratissima vincerctis
;

ille

per

populum

est

pcr quaro

scribo

vestrre reverentifl&j testem

solicitis vig-il pastor

excubiis; tamen abdicatione

sanguinis, seculi et repulsa carnis ac

desertum

ti-

multis, vocatus in paubi ipse fecisti, secretus a indiintelligi de monasterio Tagastensi

cis.

cat
et

Quod sanctiper heecverba continuo prsemissa Per salutentur obsequns tatem tuam nostris invicem
:

et in roonaclero sanctitatis tute comites, qusesub ac virtutis tuse aemulatores et steriis tidei sanctitatis sequuntur Benedictos
in
: :

assumptis si posset ticri, invocans Deum, amplexibus implicarer, vestris alis columbte, vestraruxnj semper quidcm nro merito virtutum cooperatoribus et auotor^ sednunc maxime, quia jugulata est. Et bus vobis hspresis Celestiana quidemrei Catholicw per se et Auguhuncejus operosissime tuendp stinum adversus hiereticos circiter 429 haudquaad annum qund,

ardoremusque

epistolm finem in Dommo fratres tuse eomites, et lemulatores, tam in ecclesns, quam (sidi^nantur) nostros Hippone-remonasteriis GarthagirJ, Thagastae,

ouam

intepuisse, testis est ipse S.

,

Augustmus

inepistota,

quam ad Quodvuitdeum tumdnhl,

.
'

secunda. 9 Post
sit

n-io

Domino

catholice servientes multo affectu

annum vero iltum qmd Alypio ftoetum Vflll llUl">'" senUant, umput ignoramus. Sunt, qui non temere
1

et obsequio salutan

vo&imus

etsi
,

steria plura

commemorantur tam celebris wmulatores tum Alypianee

etenim monaubi sanctitatis

fuerint
;

Ilipponem eum anno 430 confugisse ; tempore pcrsUUssc gustinum, ibique obsidionis cap.^ Quo de quibus agit Possidius

ad 8 Au
:

tiHl-Jli*,

II'

''

lontn, JU0
,,,,1'hi*

cum

potuisse

congruere Tagastensi tamen soli tunc temporis quod additur ; Desertum lbi censemus
ipse fecisti.
,

ijuod tfmul

Mlneadem

epistola prseter sohcitas hujus

1 a-

cuin eccletia
sunetissime
rexit,

sublimium exempla virtutum storis excubias et S. Paulinus eximiam prorsus commendat etiam litteras disserendi ratiode rebus divinis vet per

vicinbcumaUisnostnscoepiscop i etiam ipsi nosde cjus obsidionis ccmftifferamus,ineademque omni tamen certa non est. At muttempore fuimus. Res reiecta monumentoLertiora ei nuliis hactenus gloriosum obitum perixtanti fa qu* ad Viri QUO decessit, nescitur nent- nescitur tempus,

iis,

moduset locus

nuUa
t

sepulturie ejus notitia su-

adseac Therasinem, quas proinde frequenter Augusti TomusIH.

rest,nuiiasepuicri
'

nedum corpons aut

30

reii-

quiarum

DE
AOCTOHI
.

9.

ALYPIO EPISC. TAGASTENSI

in-

imn rrro nulla etiam cultus publici

nos)vetustiora,

P.B.

S
S

TJTteJtZawd

quam qux

cdxxx, sic

lSu7<Zmen^lii dedimus. Quod igitur apposuerimus, circa a*. Alypio in margine significetur, ultenus mhil accipe, ut

de gestis ejus esse compertum quamquam alioqui etiam verisimile non est } Virum septuagenario majorem ac tot fractum iabwbus multo super;

fuisse diutius.

DE

S.

MACCARTHENNO
CLOCHORJ; IN HIBERNIA

EP.

CONF.

COMMENTARIUS PR^EVIUS
p. B.

Cultus ejus et Acta.

hoc sancto Antistite egit ex institulo R, P. \joannes Colganus in Actis Sanctorum HiberI) nise addiem xxiv Martii, quo nos illum inter
e

Anwo
tui.

ovi.

Sancti cul-

duae capellae et monasterium B. Mariae nec non curia episcopi una cum triginta duobus aliis
redificiis

etc.

prsetermissos positum remisimus ad hunc diem ejus itidem memorise sacrum ; si B xv Augusti, nancisceforle interim, ut ibi noiatum est,plena Acta, quse ex codice nostro Ms. Salremur ejus

et curise structuram Arthurus

incendio conflagrarunt. Ad ecclesiae hic omni studio

iiie

postea incubuit. Hsec

de loco cultus

S.

Mac-

carthenni

primario

quse legi etiam pleraque

manticensi acephala Colganus edidit, aut alia his non omnino sinceris metiora. Nunc igitur hac spadejccti prufcrre coghnur non QUSB mallemus, sed quse possumus, et quam brevissime possumus, resectis, quieiaudatus auctor de Sancti familia et genealogia ex monumentis Hibernicis

non raro variantibus operose cotlegit in Appendice ad ejus Acla. Ad illius tamen notitiam ac
dislinctionem observandum ante
etsi
rit,
rici,

omnia

videtur,

non unumolim in Hibernia nomen ipsi fuesed quadruplex (puta jYA\ sive Aidi, FerdachKcrlhcimi sive Caertlionni, et Maccarthenni hoc tamen ultimum vulgi

sive Maccaerthennii)

nunc usu sotum esse notum, quamiumvis non eodem ubique modo expressum. quoniam vero per hoc nomen non satis distinguitur a germano
,

possunt apud Warseum in episcopis Ciochorensi bus ex loci Regesto ante medium seculi xvi con~ cinnato desumpta, 3 De tempore cultus, seu potius festis ejus olim anniversariis iia Coiganus in Appendice ad ejusdem Acta cap. i Duo hujus Saneti festa in Hibernia celebrari tradunt Martyrologi. Priraum die xxiv Martii qua ejus natalem celebrari tradunt Martyrologium Salisburiense (a Richardo Withfordo cum additionibus aliquot editum Anglice Londini annolhZQ JUsserius.. (in Britannicarum ecciesiarum Primordiis pag. 856 ) Martyrolog*ium Tamlactense...f^woc? aiibi scriptum ait vel interpolatum circa annuyn Christi 900; ) Marianus Germanus.. (cujusMartyrologium refert adannum circiter Christi 1167; ) Calendarium Casselense... (anni, ut antea statuit, circiter 1030;j Mag-uir
:

E
onnunrtatar in
/f
24.

Mar

'

j^"*^
Martu.

fratre uliisce

ecclesitv cui solus

synonymis, adjungi fere titulum hoc nomineprsefuitepiscopust

Clochorenaia Clocharensis, de ( llochar etc. ZEstautem Ctochoro, Ctochar, Ctogaria(vulgo

fn

Maguirii Martyroiogium adxdti secidi xv) et Martyrolog-ium Dungallense, coltectum ex variis ante medium seculi xviii. continuo
(intelligo

Tum

teel ifa

Ctoger) urbecuia Uttonuc in Comitatu Tyronensi

Clorliorrtm
trlrhcrri-

mu5.

sub archiepiscopo Arinachano, a cujns nivtropoti riginti circiter tuilJiurihus Auepiscopaiis

tjlicis t/isfiit f-crsus

occusum.

Ibi i/ecessisse

Mac-

curtheiiiiinm nnstruiu tiuno C/rristi 50l> tradit Us-

seriusin Tndica chronologico ad Britannicarum ecclesiarum Antiquitates, Consentiunt atii, ut

pergens ad festum ejus hodiernmn. Secundum festura ipsius, inquit, celebrari die xxv Augusti (Legexx Augusti, ut eadem pagina bis, et alibi s&pius legitur) tradunt plerique cx citatis. Confer, F si lubet hunc auctoris hujus iocum cum ejusdem Annoiatis in Triadepag. 181 num. 174. 4 Acta S. Maccartheimi, ut jam dictum, alia /?J' ,S, ''"
ulla, quam quse olim ex codice nostro Saimanticensi a quadringentis ut miniannis exarato desumpta Colganus publici juris fecit. Aliane viderit, an eadem quidem, sed cum initio, quod nostros deest, Usserius, in-

nunc non habemus

Acta.

Jacobus Warssus in Commentario de pr tvsidibus HibernxSB pag. II, et Franciscus Porterus in 'tttttpc.nlio Annalium ecclesiasticorum regni Hibernise pag, 173, addentes, tum ibi sepultum
i

mum

fuisse in ecolesiae suaa ooBmeterio.

esse

Unde dubium

certum

non

potcst', quin ibidem cultus ejus ct pri-

mum cceperit et viguerit

est. Certe in nostris non habentur de Sanctoverba, quse ipsepag. 856 transcripsit ex suis,

prascipue, tametsi prt-

mordia nobis adeo perspcctu non sint eat Portero jamcitatOj cumait; Posl aliguot deinde secula, anno oempe mm.i, bmc ecolesia de novo lediflcata
cst ct S.

Maccartini incinoria' dioata. Cirea

nunum
Mac-

Mac-Kartinusde uobili prosapia Aradensium ortus. Recuttemus hic adeojam pridem excusa, sed ad coiiicem iterum eumdem exacta; non quod ea nuncpluris faciendaputemus, quam decessores olim nostri censuerint sed quia non suppetunt
;

vero

hcoxohi

eam

restauravit-

Matthmua

atia.

Catasaid episoopus Clochorensis.

ro oondidit supra

[s capellam porsepulorum aanoti Macoartini, et

cmmeterium muro oircumdedit.

poat

oentesimo,

Aprilis

xxvni,

Anno demum dum Arthurus

CD
ACTA

Mao-Camseil loci episcopus oapellam Maocartini de novo wigi cnraret, ccclcsia ipsa cathedralis et

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI.

ctum
suti

209
*-.

vestimento suo esse et optimum odorem

**<>"

ACTA MUTILA
Auctore

naribus percipere putat. 3 Rex tot et. tantis miraculis visis

dit
;

non

credi-

?brii
tit

anonymo

ex codice nostro
notato

sed magicis artibus fien asserens , quemdam de suis misit, atque ut ignem refocillantem Virum Dei extingueret, et ipsum a finibus expelleret, prrecepit.
et

mtrocu* reddu

benefieum.

membraneo
P. Ms.
Sanctus
Clochorx episcopus
et

Salmanticensi,

Qui cum ad Sauctum perveniret, ignem extinguere conaretur manus ejus ri,

11

Die

quodam sanctum magistrum trans flumen cumque ut solebat, portavit a quoddam

, :

guerunt. Cum iram Dei in se saevientem sentiret, flexis genibus a Servo Omnipotentis veniam humiliter petit. Qua data, solutus est a poena, ac ea, quae vidit, renunciavit. Videns autem rex, quod arrepto nil proficerent sui contra Virum Dei
,

abbas factus a

sacrum deponeret onus

rando ostendit.

Cum

signa debilitatis suspia pio patre pulsaretur, ut

,

gladio, ut

eum

interficeret, ipse perrexit.

Cumque

manum

causam
et

suae

diceret

debilitatis,

ait;

Jam

in-

quit, pater accedente senio

assiduum

iter

me

mibi deficiunt multum gravat fac ergo me,

vires
;

ad percutiendum erigeret, velut lapidea statua riguit, necillam deprimero, ncc pcdem movere, vel linguam ad loquendum potuit aptare. Sed cum regina ad retardandum conatum regis properaret, ac
ceret, fusis lacrymis suppliciter deprecatur

pater, in aliquo loco

b
*

in pace , Fili, et mopater annueus, ait: nasterium tibi construe in platea ante regalem sedem Ergallensium, resurreciurus in gloria inde. B Sedes euim illorum, qui terrena sapiunt , desolabitur ; tua vero de die in diem augmentabitur b ;

Deo Vade

et

tibi

servire.

Quod

poena tam debita flugcUari conspia , ut tot flagellis solvatur. Movetur precibus tam dcvotis pius Pater atque aqua beuedicta regem perfundens
vexatio g, moxsospitatiintegrffiest restitutus. Cum daret regi iutellectum, ante Virum Dei in terra
prostratus, quidquid ipse ei prfflOiperet, facturum se
<j

eum

tege cce-

mclcrio

atque de ejus sacro cimitherio * plurimi ad beatam resurgent vitam. Et addidit; Accipe in,

veraciter promisit, atque

ei

adopus mouastcrii terram

Il

quit

baculum
sustento,

itineris et

mei

mea

Apostolorum
pillis,

et

scriuium in et de sanctffl Marise casancta Cruce Domini, et sepulcro ejus

reliquiis
,

quo ego membra quo de sanctorum

dedit h.
4

Quodam

die

dum

divinam Scripturam cum dKamfraet

vehementi desiderio perlegerct,

ctis

ingruontis no-

tenebras venire doleret, Deus, qui vera lux est

Quibus diet aliis sanctis dimisit eum cum osculo pacis paterna fultum ctis
reliquiis coutinentur.

benedictione.
c

Itaque illuc perveniens Clochorente-

d
vexutur a
loci

se fuudavit monasterium c. sceptrum 2 Eo tempore Echodius d regni

suorum, dilecti Filii desiderium complens, effusa desuper luce, tota nocte monasterium suum, acsi esset irradiatio solaris, illuminavit. [tem aliquando inceptam diluculo praedicationem ad scqucns
,

mane
diffi

nens

dyna-

ta

Virum Dei in multis molestabat: bovem namque unum qui ad usum discipulorum ejus
,
,

continuavit. Et non solum hic in prffldioationis veritate resplenduit, verum etiam in misericor-

operibus abundavit.

Quodam enim tempore

necessaria portabat, a pratis coercebat, atque ad

dum
ad

lapidem ligari

jussit.

Cumque
:

bos longa affligere-

Quibus autur inedia, tres altos dedit mugitus. Scias, te grande damditis suus magus regi ait num incurrere, eo quod bovem Episcopi e ligaIpsius enim possessio erit, ubicumquc mugitus bovis advenit: quod rei probavit eventimuit, ac tus. Audiens vero rex verba magi misit filium suum, volens prophetiam cassare Corpreum f nominc, licet parvulum astate, praer cipieus, quatenus Servum Dei de terra sua expelne pronibuit leret. Sed regina conatum pueri
ri fecisti.
, ,

quidara hospites cxtranci ad Virum Dei venirent, nec quo reficcret eos , alimentura haberet, charitatis fontem recurrcns suppliciter petiit, ut
qui bruta animalia et bestias sufficicnter reficit, neccssitate suis servis venam misericordhe in hae Dei liberalitas Araici aperiat. Nec distulit summa monasterio sui complere desiderium nam mox in
:

nec suo frumentum e ceelo copiose pluerc ccepit, nulla tota noete sic pluendo cessavit, et ubi antea habebatur aqua , fons limpidissimus erupit: mi-

Deum, F rantur omnes qui adcraut , et g-loriflcant mirabilis. Denique qui in 8'anctis suis seinper cst

scilicet

in

aliquo
,

Virum Dei

offenderet, et pro

exmanna

cielitus

data

viri Israelitffl reficiuntur,

super filium procuraret, maledictionem induceret. Cumque pater filium ad licet nolens ac animo jussa complenda cogeret
benedictione

quam

atque ex aqua

mirabili rctbcillantui-. Panis

vini

saporcm

dulcedinem pnetendcliat. Miracllis, et et non sohis rificavit Dominus Sanctum suum in

aqua

obtemrenitens et in lachrymas prorumpeus, et cum mater videret; flens flenperans ivit. Quod Cumque puer ad meti pomum quoddam dedit. diam plateam perveniret, donum quod mater desed cum diu perditum quareivt perdidit dit
:

lum
vit.

his signis,

verum

etiara spiritu prophetiffl dota-

5 Erat cniin vir quidain crudeHs, Vir Dei misericordiffi et pietatis, a quo
vit

immemor
postula-

invita

et
ris

fomentum ei sopominime ministravit. Res mira atque omni admiratione

inveniret, vexatio
!

stupenda Transit turba equitum, transit et multitudo peditum; sed ille a nullo est tactus, neque a somno excitatus, uec etiam aiicui est visus. IV mittit ter miratus, quod tam diu filius moratur,
post
sed quaesitus non invenitur. omniAulici regis plangunt, et nox ilia in ploratu Crastina vero die illucescente , de transitur.

monaflterio habcbant, permitteret. Sed ob.luratura prffldio suo pasci Virum Dei exaudirc. est cor Pharaonis; noluit prophetice ait Te novem raihtes de-

utbovem unum.quem

Tunc Vir Dei

eumnuncios;

um

somno expergiscitur, pomumque sollicite qutesiretum, faciliter reperitur. Sic gaudens domum
parentes et ceeteri laePercuuctatus ille de morae retardantia, tantur. sanrem narrat ex ordine atque apud Episcopum
vertitur. Adveniente filio
j

quo redierint, collabunt; sed unde venerint, aut vero ncgasti pabulumbovi inaranescictur. Quia mcura. Quod troDei trituranti, tuum prtcdium ent novem vin totum completum est. Postmodum enim et caput ejuflin pera venientes ipsum decollavcrunt, lionore dimisenon longo spatio dcferentes, sine Ilis et hujusmodi et statim disparucrunt. runt,

ElectusChristitamquam flol mundum Ifltum inundo transicns miilluminavit. Sed ncc minus de memonam coruscavit, de quibus paucu ad raculis
vita

reducamus.
6

Quidam

.,

210
C>

ACTA MULTA
Quiilnm
vir Clochorcnsis dicecesis
16

S.

MACCARTIIENNI
c Quc-e

EP. CONF.
S.

uxorem ha-

huc usque teguntur in hisActis de

Mac-

ei

)MM

obi-

tnm

buit d;eraonio vexatam, uuam loco ratenatnm reliquit, ac t-.iU- in quoda-m obscuro autem anno daemoslbi copulavit. Evpleto Ma-n sna lig-atam niacam dc carcere eduxit, ac in domo duplici contritione infelix mutenuit. Cumque sic
lior

Clocborensi civi-

carthenno, clarius narrat et melius in Vita S. Patricii Jocetinus apud nos Martiitom. 2 pag. 569 ?ium. 125, et apud Colganum in Triade thauma-

vexaretur,

orien.s

ex alto Sol

justitiffi,
;

circum-

fulsiteam lux

immensm

irradiationis

ac in ejus

fulgore splendore vidit virum reverendum nimio ad cubiculum suum accederrtem. circumdatum

Qucin
Eg-o

ciift
;

quis cs tu

ct

admiratione interrog-ans, ait Domine quid qmcris ? At ille rcpondens dixit

:

turgica auetor Vitec septimcV ejusdem S. Patricii pag. 41-0, seu part. 3 cap.^r. utrdbique disertius exprimitiir Sancti promotio ad episcopaturnecclesice Clochorensis cui adjunctam fuisse ccenobii fundationem ac prsefecturam satis indicat Jocelinus, addens mox de S. Maccarthenno, quem ipse Certhennum nuncupat : Ibidem erg*o S. Certhennus
;

'degens, interius abbatis, exterius pontificis officium

excrcens, canos suos fovit, et in mag-na sanctitate

sum,
tc

inquit, episcopus Maccartinus, qui venio

;

snnarc
ris,

cras enim liberabeB Innguoribus tuis et sana eris. Cujus promissio facta est veritatis

vitam

finivit.
, ,

complctio
corpore

nam crastino die illucescente, mente et cum omnium videntium admirationc illa
:

Echa Echu dynasta d Echodius, Eoehodius fuit olim tractus istius in Ultonia, in quo sita erat Clochora. Vide quse de hujus fitia S. Cinnia sive
Kinnia dicta sunt ad diem
et sequenti, vel
1

invcnta est saoa; atquevinculis soluta, in sui ad tcrnpussupcrvixit Ji.

domo

viri

Februarii pag. 96

Cotganum

hic in Annotatis

num.

10.

ANNOTATA.
U
non esse principium Actorum, cum non exprimatur S. Maccarthennus, sed supponatur antea nominatus uti etiam supponitur nomia Vides hoc
;

e Vides, non tantum ibi monachis preefuisse Sanctum, sed etiam episcopum Clochorensis ecclesise.

natus antea mag-istcr, qui fuit S. Patricius. Et vero in codice nostro manifestum estprzecedenlem paginam unam autpluresexcidisse. b llxc S. Patricii prsedictio non videtur eom-

notat Colganus proavum fuisse S. EnAraniensis abbatis, de quo post ipsum egi- E mus ad diem 21 Martii.
f

Hunc

dei,

g-

Nominativus pro ablativo absoluto, passim

mode componi posse cum ejusdem alia, prout Colganum in Triade ab auctore Vitse septimse S. Patruii png 145 num. \W> sed nullo modo
atttl
;

repugnat, prout narratur a Jocelino ibidem pag. %%"cap. \1'&,ct apud nos Martii tom.Zpag.
illi

frequens. h Nondum tunc tamen baptizari voluit, secundum Jocetinum in Vita S. Patricii cap. 80,- vel apud nos Martii tom. 2 pag. 557 num. 70 et 71. iManna etiam alibi invenitur generis feminini. Vide Martinium in Lexico etymologico.

k Putat Colganus etiuni hic aliquid esse mutila-

565

aum.

107.

ium sed hoc non

;

indicat codex noster.

DE
.1.

S.

ALTFMDO

EPISC.

C0NF.

HILDESEMII 1N SAXONIA INEERIORE

11.

s.

SVT^LOGE HISTOU.XCA
DE CULTU, ^ETATE ET GESTIS

I.

Examinatur
2

cultus.

Anno
ih:cci.xxv

hrmllu
Vojorei
Hutitri

tl&esia, ffitdesemiutn (Hftdeseixn) ut^bs episcojxdis (icrnta)ii;r iu Sa.roniavariis modis

Tcrtius ad episcopalem dig-nitatem ex Raba-

aliquundo
dubilanicf

II

ni discipulis pervenisse dieitur, Altfridus qui Eul-

Latiite cffnigitur, ut c.r tficcndis patebit:

ea

da missus ad Corbeiam
ordinatus est
.

Saxonicam Scholasticus,

autcni siujuta/-/' piwrogatira gaudet, qitod ejus

postea qinutus Hildelsheimensis ecclesise pontifex

Catholicus in tota Saeooaia, rl civitds i/>so cuwi ti>t<i cpiscopali ditione, impcriiitis ct tihcra. Paulo amptiarcoi ttescriptioucoi ilahit (liraaographits Sa.ronicus anoai/utus dpud Malnttouiaui, cujus muuiullas observationes iufra suhjicicuus. Ilic potissiutuni au;rritur utruut MtlViilus t/ua/ins ortii)ie tticta- ciritatis
sit

hddie episcopus solus

eum
S.
t

confuderit

Verum ne cum Otfrido monacho Trithemius multum veremur.

8 cap. 207, et lib. 4.

Scribuntde eo Trithemius de Viris illustribus Ord.

Benedicti
in

lib.

cap.

19G,'

c/nscojius Sanctis

hitassc atiquando

qu;r nottn-u.it

a<i
1

sit, de quo t/uMajores nostros, patet e.r iis Yitam B. Rabani Mauri tiic \\
r>0.".,
/'.
>

aunu nicrandus

Pchrun/wi, ton/o
JttOrf atiijui

put/,

ni/niruni Occasione

Altfridum

Chronico llirsau^iensi ad annum 847, AVion in Episropis Uildeshemensibus., Letznerus in Chronico Corbeiensi cap. 9, ubi anno dcccxxix ad mouastiram vitam admissus dicitur: a quibus jiliis.iueScriptoribus nulla mentio fit aut mouaGhatUS Fuldensis aut disciplin;e Rabani. Vpud E-^vhardum Vra^-iensem abbatem in Chronicisa

liatunti itiscipiitun/ pcr-

m
'

fXiisse rctiat,

OUm

c.rtra tn/mcn/ cantrorcr-

nonsit, trstc Mabillonio, utrum vere monadnis Corbeiensis 61 Sa.ronia fucrit. Ut ut sit, ita
citato Februarii locodeipso toquitur

Henschcnius:

episoopus Alttndusn.nstitutus anno occcxlvii sedisse annis xxix, in die Assumptionis obiisse anno dccclxw

Browero post Vitam S. Godehardi episcopi Hildeshem Mis,s intST sidera illustrium Sanctorum Virorum (iormanite editis, le^itur iv
t

quo

A quo

die in nullo Teperimus, lioet Sanctum appellet Trithemius unm. 15, et "Wion looo citato.

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTl. statuas cum titulo Martyrologio nomen adscriptum
lib.

211
Sancti

nimirum a dextro
pii
:

lntorc

S. Caroli

mngmi, a sinistro S.Ludovici

in

deinde

.1.

B S

in choro sequentes

postrnodum

Agnovere postmodum ad xx Februarii inter

monasticem

divornm statuas, qui aliqwmdo hoc asceterio professi fnerint

,
:

agnoverunt

Prwtermissos, S. Altfridi episcopi Hildeshemensis nomen Kalendario Ms. Ord. S. Benedicti eo die inscriptum, sed constare, eum obiisse xv Augusti seu hoc die, quoipsum refert Grerenus, quasi subtimide his verbis Item sanctiB memoria^ Altfridi episcopi Hildensheymensis et confessoris, in Essendeno monasterio quiescentis. Greveni phrasim Germanice reddidit Canisius; neque Flora:

oum

B. ut subjung-o B. lleimeradi (qui tamen monachus non fnit) S. Ludolphi abb&tis

titulo S. ant

Corbei. S. AVarini ahbatis Corbei. S. Altfridi episcopi Hildesieusis, S. Uog:eri archiepiscopi Bremensis,

Remberti archiepisc. Bremensis S, Stephani Druthmari ahbatis Corbei. S. Paschasii Ratlberti, qui aliquamdiu in
S.
,

epise. Upsalensis in Sueeia. B.

nacnova Corbeia
satis
S.

vixerit, S. Adelardi abbatis Corb.,

rium nostrum Sanctorum Ms.

:

satis aperte

rem

S. Adelg-arii archiepisc.

Bremensis. Mitto ccteros;

exprimit. Ferrarius in Catalogo generali rotundiv.s scribit Hildesemii fn Saxonia isancti Altfridi episcapi. Mque expressa est annuntiatio Ca~ stellani in suo tylartyrologio universali, dum ita loquitur In Germania, S. Alfridi episcopi Hildesemensis; fundatoris abbatiae Assindiensis, cujus abbatissam ut supremam Dominam ag-noscunt. Suc,

mihi sit, exhis omnibus manifeste constare, Altfridum, merita gloria pridem eeleoratum et
,

p07*ro hodie constanter cetebrari.

7 Id nobis quam maximc dolenttum videtur neminem unum qui saltem ad notitiam no,

DcgesiififltlCU III-

cedat Mabillonius quirem conficere -videtur dum Altfridum nostrum Sanctis Ordinis sui inserit sec. iv, parte secunda a pag. 259.

B
CUf PP.
Benedicti

4 Non absque elogio ipsum memorant Wion et Bucelinus, qui posterior cur eum differat ad ix Decembris prorsus non intelligo, neque longiorem ejus orationem hicjuvat describere, suffi,ciant ea quie habet Wion tom. i Ligni vitte pag.
321,

stram pervenerit nec inter canonicos a sefunda%os, nec inter monachos Corbeienses repertum, qui tam illustris Sancti Vitam aut Acta posterontm memoruv commendaret, ut laciniic hinc inde colligendte fuerint ex quibus ea potissimum e eruuntur, qusead Hildesiensis, alias Hililhiisheimensis episcopatus erectionem et primorum Antistitum successionem, uti et ad exstructiones templorum monasteriorumque fundationes spectant, quse cum in Actis Sanctorum Ordinis S. Be, ,

per$unt.

his verbis
S. Viti

S.

Altfridus sive Alcfridus

mo-

nedicti, loco superius citato satis accurate digesta

sint, operee

nachus
niensis,

Corbetre

Saxonicse

patria Colo-

pretium nobis visum

est,

totum Ma-

ac nobilissimo genere natus, vir doctrina et sanctitate emicans, creatus est quartus Hildeshemensis episcopus anno dccclxvii. Hic construxit tria ccenobia,

biUonii

commentarium

hic describere, cui et ine~

ditum hactcnus, prseterquam a nostro Schateno inter res Paderbornenses, instrumentum p?\vclarissiniec fundationis
sis

Essense et Assuedense Vir-

Assendienses sive Esnedien-

g-inum, et Selg-enstadense virorum sub regrula S. nec non et ecclesiam colleg-iatam in Benedicti
,

honorem
ejus,
in

Dei

Salvatoris

et

sanctissimse

Matris

subjungendum censuimus. Habe modo laudatum commentarium, ad normam nostram in duas partes diinsum, cujus prima est

qua ordinavit et eonstituit, ut canonici sui omnes sub professione ac reg^ula divi "Benedicti viventes, Deo acerrimo studio servirent, non omnia habentes communia. secus ac monachi Mortuus est autem bonis operibus plenus anno
,

II.

Prima

ecclesise

Hildesien-

dccclxxv, regiminis sui xxvin, et in monasterio Assuedensi honorifice sepultus est. Ut superius di-

sis fundatio,
nis.

ex Actis Benedicti-

ximus
biuin.
5

varie inflecti Hildesium, ita

et

hoc ccenoin Saxo- j, Carolus Mag:nus anno dcclxxm, ut; PrtmaBllsuperius diximus, ad anum dcccliii, ubi de liai- deitotuit
1

ciwn nostro
P. Kritz-

radt

Porro de S. Altfridi cultu recentiora testimonia nobis olim suggesserunt Patres nostri, alibi non semel laudati, Kritzradt et Kloppenburg, quorum prioris epistola data v Maii anni 16bl
Essendia respondit mihi Clar. D. Arnoldus Tutmannus J. V. Licentiatus , Dominae Essendiensis agrens et consiliarius Fundator noster est S. Alfridus episcopus Hildesientestatur in hsec verba
:
:

x oelo episcopalibus sedibus, quaa

eiexit.

Einia
mone

episcopo Halberstadensi

una

fuit
:

ecclcsi;i

ppucopatut
ortgo,

Aulicensis, dcin Ilildinesheim translata

cujussedis orig-inem accurate describit anonynius chronog-raphus Sa\nnicusad aiinuui DCGOXV in luiicvcrba. Karolus Mag-nus imjicrator, postquam diu in "
><

sis,

cujus corpus in ecclesia tumulatum. Eundavirjri-

tiouemerexit piissimam xxxncanonissarum num et viginti canonicorum, duodecim scilicet sacerdotum, quatuordiaconorum etquatuorsubdiaconorum, sub titulo B. Virginis et sanctorum Cosmse

frenem ct Christiani nuiniiiis tuuc immuucm Saxoniam, long'o tandein mollitam hcllu, 1'idci catholica; impressit sig-illo
;

intcr cctci-a

SftxOniBE)

loca, qua; episcopalibus subliuianda sedibus de-

<

crevit,

Aulicam villam, ab
reg-is

insig-niente
llbi

eumdcm

etDamiani. Clausuram habet fundatio, contra nunc mutata est in statum secularem. Ejus festum non perag"itur nec Patronorum nisi antehac in ehoro, nunc vero ex mandato celebrari jussum. Addit, reliquias Coloniam translatas dici, sed de qua transiatione

n
ii

locum

aula appellatam, et

Salafluvius

p;irvus,

srd jnscosus, Levia: inmnt, sitam, scdr

ii

episcopatus dig-nam judicavit, tum proptcr" detum pioplrr licatam tpfiiUB loci auui;nitatem
,

P. Kla

non constet. GAlter Neuhusio itaad Papebrochium

:

confluam nog-otiandi eominoditatrm. Qulppecftlfll naves Krcsi:! dr Wisara jht lieviam adsccndcu1

scripsit

tes,

penburg.

xi Januarii 10SG Eui nuper, fine scilicet Ootobris auni elapsi mdclxxxv, cum Celsissimo Principe nostro Corbeiffi , quod celebre et imperiale

u "

locupletare, publlous etkzn usitatissimusquc viarum transitus celeberrimum

eumdem locum

possrnt rcddere.
Quo derrrto Karolus Aulicensis ecclesiaj XuUcm priprimam fundamenti petram tpse poneUS, ciun- mum u Cu.

monasterium novit ad Visurg-im conditum , quo tempore in elegunti eorum templo vidi in altajustte humanse inagnitudhiis ri summo collocatas

n ;

ecclesiam, quasi primitias Saxoniai et desudati Christo triumphi titulum, fundato supn-

dem

ruln

Magno

petram

212
IVCTOll

DE
:

S.

ALTFRIDO EPISCOPO CONF.

"

II! S.

vit

petram qui Christus est caeli clavig-ero dicaet subsequenter morato ibidem pio Imperatore, ad primam usque csementarii staturam murus ejusdem surrexit ecclesiae. Karolo autem, quoad vixit, ad promovendas, ordinandasque in episcopatus, et hanc, et alias quas et ex neg-otiis construxit ecclesias , impedito
,

bus remotius a dicto sacello,

virg-inis

latere construxit et principahter

" ctae Cecilias

"
//

meridiano ejus honore sandedicavit. Sed hanc ecclein

in

siam fratrum celebritas et canonicalis

incoluere
,

relig-io

non

"
/'

Guntario

prassidentibus tribus episcopis, et Reinberno , qui per xx annos illi

nisi
, ,

bellorum

et penuria praediorum, Aulioensis in-

terim ecclesia per directos praefectosque sibi a suo conditore sacerdotes , qui Saxoniam solidioris cibi

tertio Ebbone prius Remensi archiepiscopo post Hildinisheimensi epi" scopo ". Hsec de hujus episcopatus origine fusius referre visum est, quia non facile cuivis obvia

ecclesiae prsefuerunt

"

tuncminime capacem,
.

lacte ecclesia-

esse possunt.

stico

imbuerant; per hos,

inquam, gubernata,

adjaccnti provinciae erat ecclesiasticze legis

ma:

gistra et Religionis christianffl evidens forma

Ioco,
//

quem nunc

Ililflinesheimcnsis illustrat ec-

III. Primi ejus episcopi quatuor,

clesia,

deformcm adhuc situm

passo, domesticis

adhuc paludibus obducto, tamen apto.

10
//

silvis horrido,

venatui
sor-

quos inter illustrissimus S. Altfridus.

udpoftmodum a Ludovieo
l'io

Karolo

cumdcm cum

regni et vitae finem

religionis,

//

tito,

Lodowicus tam paternae

heres,

quam
einberto

" " "

"
-

promovendo Aulicensem ecclesiam in caput et arcem episcopatus , et cum hoc disponendi gratia eumdem locum incoleret frequentius, contigit eum transita Levia venandi affectu in loco, quem nunc Ilildinesheimensia occupat ecclesia tentorium fixisse ibique allntis regiae capellse reliqniis Missam audivisse. Erant autem exDei propotestatis

totus esset in

Guntarii
sufficitur,

r;antistes
ordinem

redactus est

successori Ebo Remensis non anno dcccxxxv quo in neque anno dcccxxxvii ,

Eosinter
cel ^brisEbo

Miemensis

ut leg*itur in Chronieo Saxonico, nbi ejus obitus

anno dcccxlvii malc reponitur, sed anno dcccxlv,

videntia eaadem reliquias sanctae Gcnitricis Dei

Mariffl.

ilcgc

regreSBOj ibique tunc

autem dehinc de venatu Aulicam missarum solennia audi,

turo

capellanus reliquias altari impositurus

recoluit se xmlitum

demum
dinis

eas dimisisse,

ubi

" "

Missa celebrata est pridie. Rcvertitur sollicitustimulo conatus invenitque cas ubi et suspenderat, in ramo scilicet arboris purissimum
,

tum ex epistola synodica concilii Tri- E ad Nicolaum Papam, tum ex narratione clericorum Remensium de Ebonis depositione. Siquidem Ebo post reditum ex profectione Italica ad Sergium Papam, cum legationem in Graeciam a Hlothario sibi injunctam suscipere de" trectaret abbatiis quas imperatoris beneficio possidebat, sibi ablatis Hlodovici Germanise re" gis largitione in provincia Mog^ontina et reg-io ne Saxonia?, non long*e a vicinitate finium Nortut constat
cassini
//

"
//

mannorum, quibus a Paschali Papa

fuerat destinatus, episcopium
:

prsedicator

"
h " n

fontoni obumbrantis.

Approperat hilaris,

et,

Hildinesheim va-

stupenda Dei raagnalial o divina dispositionis abyssusmulta! quas facili manu ibi snspcnderat,
nullo oonatu aufferre suffecit. Reourrit Tmpera-

cans obtinuit ubi etiam auctoritate privilegii a beato Greg-orio Papa sibi collati, ministerium
pontificale fine tenus exercuit
"

"

ut scribunt Pacelebrati,

"
n n
d

torem mirando auccturus nnntio.

Ille

avidus au-

tres Concilii Tricassini

anno dccclxvii
teste

dita experiri, acoeleratissime multis stipatus venit, reliquias de looo, cui semel Inheeserant, nolle

ac proinde
dcccli,

isti

ecclesiae praefuit

quo ejus obitus,

Ebo ad annum Hincmaro in epistola

movcri sensit,
[nstruotus igitur hoc nutus esse divini, sncelliim ibidem Dci accclcravit (Jenitrici al11
"
,

27 ad Nicolaum
//

Papam,
.

contigit

Indictione xiv,

non ntm
raculo

tni-

xinCal. Aprilis

"
/

14 Remenses clerici testantur

tari
sffl

eumdem
reliqui.

eumdem

in se-

cuisuccessit

locuni obtinente, quera et suspen-

de

'

Looum
,

igitur

huno novitate mira-

'

culi illustralum, hunc tantopere Dei Genitrici plaouisse probatura rax Uidowicus toto affectu promovere ajrgressus, prinoipalem episcopii

non solum usque ad finem S. vita3 perstitisse, sed inter cetera multa bona, diversas etiara fecisse ordinationes, qufe absque ^ " ulla umquam reprehensione ab omnibus Deo

Hildinesheim

AUfridut

cathcdnun, qiiam prius

in

apud Aulicensem

ec-

'

olesiam a patre suo fundatam, et a se tantopere oelebratam honori Prinoipis Apostolorum

,

amabilibus probarentur. Et taraen in prsediChronico Saxonico Altfridus Ebonis in sede Hildincsheimensi successor, administrata ab antecessore suo eoelesiastica sacramenta cas

cto

attribuere deorevit, sacello Dei Qenitricis conoessit,

mum

prohat religionia Guntarium priepiscopum proefecit. Sio Ilildinisheimensi

eitjue

ecclcsia prinoipalem Bedem obtinente, sic Principe Apostolorum Genitrici Conditoris Redemptorisque sui locum dante, ohtinuit Aulioensis eeolesia,u1 essel mater et filia filia scilioeteo:

memoratur iterando scilicet ecclesiaconsecrationes et clericorum (si qui dig-ni videbantur) ordinationes ". Itaque anno non ncccxLVii, ut legitur in eodem chronico Ms.,

sasse

rum

sed

dcccli, Eboni mortuo successit Altfridus ex

ligit,

mo-

olesiffl
1

episoopalis

rumdam

ultra,

omnium autem

mater vero eoolesiarum quaseouxn ois Le-

nacho (ut scribit Trithemius) Corbeiensi. Intelut puto, Corbeiam Saxonicam , tametsi in

catalog-o ejus loci

monachorum, qui Warino tum

Altfridi res g-estas ex Chro-

'

Mtdcmtm
(miulodu,
nijnn

pHmi

'

viam positarum. 12 n Saoellum autem Hildlnisheimense a rege Lodowioo oonatruotum el sanotse Mari dioatum, perduravit in sibi digrno religrionis cultu, non adjunoto sibi alio opere usque ad Alt1'riduin quartum prSBSulem ipsius oeclesin?. Guntarius enim primus ejus epiaoopufl episoopalem eoolesiam, in qua principalis fratrum clerns Deo serviret cum duabus altissimis turri,
,

abbate ibidem vixerunt, nullus Altfridus reperitur

apud Meibomium. Jam

" prietatis,

nico Saxonieo repetamus.

donavit,

Deus curtes sua3 proSalig-enstad et Esnedi ecclesije suse conin quibus abbatias Salig-eustad mona-

"

chorum
15

et Esnedi

virginum coadunavit

annum

Ha^c ad

dcccxlvii.

cum

"

Anno dccclii Liudolfus dux Saxoniffi sua conjuge Oda Romam petiit et ab Apostolico reliquias sanctorum Pra^sulum Anastasii
//et

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI

213
lucroai

A
Ejus prima cura exttritenda-

" et

Innocentii impetratas detnlit, et in houore eoet

" " "

frido

rumecclesiarum,

coenobium virginum, ante inchoatum, in " quatuor annos iu Brunesteshuse loco construxit. Tum" Gandersheim antiquiori " que domnus Altfridus Hildinisheimensis episco pus ecclesiam ibidem aedificare ccepitet Hathmo dam ejusdem ducis filiam primam abbatissam m ibidem ordinavit. Decimas etiam ex proprietate " suse ecclesise ibidem pro exhibendo sibi servimine et censu in beneficium prfflstitit, et cetera " ibi Christo famulantibus profutura ex sua paterna pietate providit . Gerbergam Hathmodas sororem ipsi successisse anno dccclxx ait Chronographus, Gerbergae Christinam anno dccclxxxiii, dein Rotswindam, post Wendelgardam anno cmxxvi. Wendelgards successit Gerberga cui Ilroswita

rum monasterium

ejusdem ecclesiae episcopo , et Rimberto Bremensi, Liuthardo Balherbrunneusi, ac Theodorico episcopis,cum iuterventioneCorbeicnsisabbatis Adalgarii, sub titulo Cosmaj et Damiani,
Tiburtii et Valeriani niartyrum, et Cectijffl virginis.

J.B. S.
Dedicat

monasttri-

um
ritr.

S.

Ma-

sis " " " h "

Anno dccclxxv Altfridus, Hildinsheimen- PiusobUu* quartus episcopus, plenus dierum, xvm Ka- cl > uccm lendas Septembris in consortium Sanctorum mi- '""'
19

ii

et Asnede ii sua ecclesia , quam ipse , construxit, ac dedicavit, sepultus est : ubi miraculorum virtutibus per plurima sanitatum insi-

gravit

gnia, ut ibi commanentes perhibent, iunotescit. Post hunc Liudolfus, novse Corbeiae monachus, designatur; sed subita morte prievcntus aufertur.

ejus loci sanctimonialis et illustris poetria pane-

" Marquardus dehinc quintus successit episcopus. Ejus sedis episcopus fuit sauctus Godehardus de
,

gyrin Ottonum dedicavit. Exstat carmen istud apud Meibomium cum diplomate Ottonis imperatoris, confirmantis bona monasterii sanctas Marise, quod Gerberga in superiore plaga civitatis

quo agendum

in seculo vi.

IV. Assendiensis fundationis

di-

Gandersheim construxerat. Gandersheimense praenobile ccenobium ducatus Brunswicensis superiori B seculo, uti et alia multa, ab haereticis pessumda-

ploma.
Alfridus, Dei disponentc providentia, Hildesiensis ecclesiae antistes. Cum inter immensas Dei Patris miserationes, quibus humanum genus
gratuita pietate relevare dignatur, prffloipue cam,
Soaunm
i"'*f,ltnr

tum
prxsertim

est.

16
"

Idem

ecclesiasticus

pnesul

cum

religio-

sux calhedralis,

los
ii

sissimo suo clero triduanum egit jejunium, esepulsant^ precum constantia, Deum orans,

m
ii

demonstrari in Hildinisheimensi civitate, quem Mediator Dei et hominum dignaretur ecclesia in sui suseque Genitricis honore construenda. Cumque quartus dies illucesceret, visi sunt designati, et quasi ad fodiendum cccle-

locum

sibi

qua constat consubstantialem coreternum

ejuti

fi-

lium pro nobis incarnatum et crucitixum fuiflse, ad memoriam reducerem, circa me vero spccialiter divitias bonitatis ejus non sine admiratione

perpenderem
tis

ii

sise

fundamentum

artificioso

metientis orthigo-

ii

ii

nio limites descripti, instar vernalis pruinae, directi quidem a primitivo sanetffl Marim sacello

ii

occidentem versus, lati quippe et longi inter seque distantes, prout muri spissitudo et ecclesioe

qui me nullis exigentibus meride sordibus levatum inter Principes Ecolesi considere, et solium gioriae tenere fecit, ne tantis ejus beneticiis ingratus apparerem, quid retribuerem Domino pro omnilms, quffl retribuit mihi, diu
,

longitudo ac

capacitas poscebant. Eevela-

multumque mecum cogitare coepi. SU Tandem itaque e\ divina,

ut credo, inspi-

16

amore

ii

ii

tum est praeter hoc eidem praesuli eadem, qua jejunium finierat, nocte, quia in crypta, quam a Lodowico Imperaadjuncturus erat sacello tore olim constructo, duo deberet altaria dedialterum Joanui Baptistse alterum Stecare
,

ratione occurrit auimo, sanctissimam

et semper Virginem Mariam unicum et singulare pncsidium peccatorum post Deum esse cui siquid vcnerationis impenderem, id et Deo fore gratum et animEemeae ejus patrocinantibus me meritis arbitratus
,

B. V. Dei-

puram

pliano protomartyri. Mox illustris. praesul intentioni divinam adspirare dignationem

ficatus, posito,

suae
lseti-

sum

ii

ut sibi revelatum est, fundamento, ecclesiam tam honesti quam firmi, sed arti sedificii construxit . Haec chronographus

profuturum. Opitulante itaque Dei gratia in meo, quod Asnido vocatur, in honore sanctse et individuEe Trinitatis eonsecratam, sanpraediolo

ctseque

Saxonicus.
Alia ejus
gcsta in conriliis tl

semper Virgini Marhe et SS. martyribus Cosmae et Damiano dicatam ecclosiam liis, qme Domino donante possidebam construxi in qua
, ,

Anno dccclxiv cum Gallicani episcopi u ygente Nortmannorum procella, Pistas, qui lo17
, ,

ad immaculatum sacrifioium sanctimoni tam

mae,

ani-

quam

corporis

Deo
,

in eordis et

spiritus con

mm reg
bus

cus est dioecesis Rotmagensis, convenisscnt, et ipse inter eos adfuit Althfridus Hildinesheimenn

tritione

sis

episcopus

subscripsitque privilegio Autipag*. 592.

sanctimoiiialium congregaotterendum tionem coadunare, eique vietus et vestitus necesspiritualem quoquc mativm, quas saria providere
;

siodorensis monasterii S. Germani, ut legitur in

Spicilegii

regulariter prBBSldeat,
curavi.

eidem ex eadem

prajficcre

tomo %

Deinde annno dccclxx

Carolus Calvus pro Coloniensis archiepiscopi ordinatione in Germaniam perrexisset legati a Lodowico mittuntur, orantes, ut a regno discederet. Novissime Liutbertum archiepiscopum et

cum

22

Ne

vero post mei excessum futuris seculis pwihmo'

abbatisflffl

de electione

dissensio oriatur,

ex de-

"

creto Sergii Paj)ae et ejus successoris Adriani s:m-

citum
nec

"
ii

.i

" "

Altfridum episcopum Hildinisheimensem, virum prudentem, dirigit, manilans, ut aut discederet, aut sibi puguandum cum fratre sciret. Qui eum tanta ingenii arte tantaque constantia aggressi sunt, ut absque dilatione recederet, seque in suo

eorum privilegiifl confirmatum, ut nec pretio, ncc ullo omnino umquam modo alterius congregationis sanctimonialis dictis sanctimonialibus prfflponatuf, sed qufficumquc ex
est,

et

jirece,

eisdem, et in Dei servitio potissima, ejuedem ecclesise rebus justc disponendis aptiflflima reperiatur, haec

regno reciperet . Hsec ex chronographo Saxoninico, utet sequentia. 18 Anno dccclxxii, Indictione v, in Kalendis Novembris dedicatum est principale mona" sterium sanctae Mariae in HiJdensheim ab Altii

ex

communi omnium ibidcm Deo famusecunduin

Dei

lantium

clectione,

timorem suis

sororibus praficiatur. Quod tamen ooneuetudinarium jus tarn ministrandis BUifl rebus imposucrim, et perpetualiter offerendum velim, paucie absoi-

vam.

214
*ucroi

DE

S.

ALTFRIDO EPISCOPO CONF.

coatradictione suscipiat, restitutis prius omnibus tam mobilibus quam immobilibus rebus, quae in
illa

JBS

mobiles quam iminfceriores vel exteriores, tam consilio Deum timentium summa cum mobiles cum
dilig-entia

vam.

Possessiones ecclesia; traditas vel tradendas,

esse videbantur ea die,

abbatissa prucuret,

redituque

earum

aufc

qua ipse eam suscepit, ipsa vivens, prout voluerit disponat, aut ali-

tam

iB sua,

quam

in

sororum

mquflfoili distribuat,

quis

amicorum

ejus post illius

mortem pro

salu-

utpote Deo ratioutilitate, id summopere cavens, redditura, ut de communibus earum rebus nem earum ne veluuam miiiimam prtebendam absque
absit, con^ilio vel utilitate alicui tradat, ne, quod familiuris rei urg-eutc, ruptis sanctimopenuria
nia? habenis,

te animae distribuat. Constituimus etiam ut nullus

bomiuum vel advocatus aliquis aliquam jurisdictionem iu civitate prrenominata habeat, excepta abbatissa Assindi, prajter intruncationem manuum,
vel

armorum proclamatiouem. Anno

Incarnatio-

libcriuAUac vel illacabsque Dei timnre

vagentur.
quodianctUUgibtu
/?rmo1 '

sub piissimo reg"e Ludowico anno imperii ejus xxxvi apud Coloniam
nis Dominicae dccclxxvii

quffi v.ero sanotimonialis ibidemhabet prodoinum, aut aliud aidificium vel a se emEr ptum, vel dono sibi datum, vel aliquas refl undelibet juste acquisitas, nihilominus ex omnibus supra-

23 Si am

civitatem

v Calend.

Octobr. in ipso die dedica-

Ego Aifridus episcopus hoc privileg*ium coram domino Wiliberto prsedictae civitatis archiepiscopo recitavi, nec non cotionis basilicae S.

Petri.

dictis

neque abbatissa neque aliquis alius ei aufcrat, neque ullo modo aufcrendum suadeat, sed eadem

ram Luitberto Moguntiacensi archiepiecopo

dunensi
episcopo
,

et

Bertolfo Trevereusi archiepiscopo, et Berhardo Vir*

sanctimonialis libero arbitrio

eamdem domum
suae-

et

atque Tiederico

Mimidonensi
,

cuucta, quai inibi possidet, sorori

vel

amico ad

episcopo , et Herolfo Perdensi tpiscopo

Halverstadieusi episcopo, et Adolfo
furdensi episcopo,
et

et

Lui-

eamdem

eeclesiam pertinenti, absque uiliuscontra-

thardo Padcrbornensi episcopo, atque Hildegrimo

diotione, sive morti sit proxima, sive vita3,

quocum-

Mimigerna-

que modo voluerit

tradat.

B
eifam^twh.

j^g

24 id ipflum vero et clericis ibidem servientioonfltitoimufl-, si quis antedictam earum aliecolefllte

quam

posse.ssiouem abbatis.sa largiente sus-

Othiboldo Trajectensi episcopo, et coram Luitberto Osuabrugensi episcopo, nec non coram aliis quamplurimis sacri ordinis viris, qui ob supradictae ecclesise dedicationem convenerant.

j^

OOperit, tali suscipiat conditione, ut post ejus ob-

itum eamdnn jiossessionem ecclesia absque ullius

DE
G. C.

S.

AKDUINO CONFESSORE
ARIMINI IN ITALIA

COMMENTAItlUS PR^EVIUS
Antiquus hujus Sancti cultus,
vitae

institutum, Acta,

eorumque

scriptor

Anno
/';.r

mix.

xnuin.

tsi hic sanctus Vir tantum recentioribus Me|^ I^ aologiis sit inscriptus, tamen immemora-

njfnumona
Gauttentv,

| J/,i/ r/l/ g us r/( /, ///n fac ne eru imus ex aliis j VSteriOUS monumentis, tnter quie est libellus de
sltttiontfmst'/ in/fttft/fntiis aionasteri i

niampru
cterieit.

mncli Gau-

dentii emtra

muros

civitatis

Ariminensis,

quem

Caelestinus ejusdcm loci

111:1

monachus anno Christi composuit,et inquo apud Ughellum in no:

vissima editione Vencta Itatiie sacrse [lomo 2 cot. n ad rem nostram legimus sequentia Quinta stjitio sou Iooua Indulgentiarum sanoti Qaudentii
i

esl iii oapella sanotee Coroncs, quaa est superius asoendendo per supradiotam soal&m inpideam, ubi es1 monumentum beatd Lanfranohi, in fmeeoclesiffl

Petrus Damiani occasione quo- et festimo venerabilium virorum, qui ab episco- nio bcati pis Simoniacis ad sacerdotium innocue promoti pct Dafuerant, indicat veterem canonizationis ritum in miani Ecclesia usitatum, et Opuscido vi cap, 29, seu in Lugdunensi Operum suorum editione pag> 441 p sic scribit Illud quoque, quod orebrius iterari multis referentibus audio tacite pra^tereundum non duco. Quid enim quod nonnullos venerabiles viros quos eonstat procul dubio a Simoniacis ad sacerdotium provectos, et usque ad obitum novimus offerendis indesinenter sacrificiis institis2 Prseterea S.

rumdam

ad ni.imiin Binistram altariB majoris sanoti Qaudentii, in qua oapella es1 altaye Lapideum, et retrojun-

otum oum eoefli quoddam magnumsepulcrumlapideum, in quo est corpus Coronae virginis, e1 oorpus
sanoti Bjdnini oonfessoris, qui ra
siim-ti

etnunc persnicue videmus insig-nibus rairaculorum virtutibus coruscare ? Nostra quippe tetate beati viri, videlicet Rondaldus * Camarinensis, Amitus Rnmibonensis. Guido Pomposianus, Pirmnnus Firmensis, et quamplures alii sanctae
se,

a (.Rou-

naldus

conversntionis studio

eodem monasterio
s;i

Cnudrntii

vixit,

e1

ibidrm

m-t

ific.it

us fuit.

RaphaffiAdtonarianno L618 Brianm qdidit Qpus ftalioum de situ Ariminensi, cui inseruit Latinum memorati Cvlestini libetlttm, ubi lib. 2 pag. LlStoc eadem referuntur, Ceterum emhoc
tesiimonio patet, retiguias S. Ajdulni ab immemorabili tempore ante notissimum Urbani

indicium, ex conspectui quam suaviter sit et acceptum, atque per eos divma dispeusatio luce clarius iunotescit; quia ne-

floruerunt super quorum videlicct veneranda cadavera ex sacerdotalis auotoritate concilii sacra altaria sunt erecta, ubi nimirum divina mysteria, miraculis exig-entibus offeruutur. Evidens ergo clarescit
:

eorum

manibus

sacrificium

dipino

decretum

in ecclesia

sancti

VIII QaudemHi honori/ice

minem

cahg-o alienas perversitatisobnubilat,

quem

oonseruatos fuisse, et

tituto snucticonfessoris decorari.

eumdem Sncerdotem tunc

proprife reliyionis et honestatis illustrat; nec reatus obruit promoveutium, ubi stat puritas

fulg-or

etiunocentia promotorum. E?ninentissimus Baro-

nius

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTl

V

215
* 1X701
(i.

nius in Annalibus ecclesiasticis anno Christi 993 apud nos num. 8 ad hsec S. Petri Damiani verba observat, concessam illam facultatem erigendi aras super corpora defunctorum tunc supplevisse

dum in hoc mundo corporaliter vixit, cauouicum habitum nequaquam mutavit, et in eodem
habitu
vit.

c.

omne monachicum upus

his

solicitus

adimplevir"ii opinioni
difficullas

probatur
pubticus
il

nntiquus
euittu S.

Arduim

locum solennis canonizationis, quaejam in usu est. 3 Porro S Petrus Damiani post proxime relata verba ibidem statim meminit de Sancto nostro, quietiam ab Ubertoprimo, Simoniaco civitatis Ariminensis episcopo, innocenter sacerdotium susceperat, et Ubertum secundum, pium ejusdem urbis preesulem, hac de re ita secumcolloquentem inducit Sed dum hsec aliquando cum religiosis quibusdam episcopis agerem, ecce nunc quod Ubertus Ariminensis, in memoriam redit
: ,

Ex

quidem

sequititr, S.

Arduinum

tutes

monachorum semulatum
:

esse ; at hinc non-

dum

constat, illum professionem Religiosam vel Benedictinam emisisse nam regula S. Benedicti cap. 55 sectatoribus suis certam restium ttionttsticarum fortnam et quantitatem p?wscribit. Quo* modo igitur S. ArJuinus, jam regulam Benedictinam professus, semperhabitum canonicum rCtinuit ? Potuit itaque sanctus Sacerdos in monasterio illo degere, ut forsan cum veterisuo magi-

'"*,'" ^*

reverendissimus videlicet et honestissimus praesul, iEquivocus, inquit prredecessor meus attulit. Uhertus episcopus in sacras sedis acquirendffi commercio, teste provincia, nongentas Papiensis mo,

stro Venerio viveret vet consilio ejus et eccemplo in via perfeotionis securius procederet. Pnvterea
S. Benedictus in reguta sua cap, 00 de sneerdotibus, qui voluerint in monasterio hahitare, sta* Si quis de ordinc sacrrdotum in tuit sequentia monasterio se suspici rogavcrit non quidem et
i ,

neta: libras appendit, qni tatnen

postmodum

bea-

tum Arduinum

per quem omnipotens Deus tot exhibet stupenda miracula in presbyterum conseutcravit. Quem cum perquisissem e vestigio rum beatse meinorife Vir ab offerendo in sua incolumitate perstiterit, usque ad ultima3 decuba,
,

tionis

articulum offerendo salutaribus Hostiis se-

dulum insudasse respondit. Cum ig-itur omnes isti, quorum supra meminimus, et consecrati a Simoniacis asserantur, ct tamen acceptis usqne ad fipermanentcs, ita divino examini placuerint, ut ndmirandis eorum meritis iniranda testimonia sig-num perhiheant, constat procul dubio, quia promoventis coemptio non prse-

omnino perstiterit in hac supplicatione, sciat, seomnein repuhe discijlinamservaturum; necaliquid ei relaxabitur. Siergo S. Arduinus fuerit Benedictinus stricte dictus, cur certam vestium formam E regulsc Bencdiclinas prcvscribenti, non obedivit, et Canonicum habitum cum monastico nequaquam mtitfivit? St quis has
citius assentiatur.
si
,

Tamcn

difficiUtates sotide dissolverit, libenter BenSdicti-

nem

vitae officiis

judicat, ubi promotus contractus venalitatis iguorat; nec distractoris in eum culpa transfunditur,

qui distractionis crimine non tenetur. Denique sanctus ille scriptor in Actis S. Mauri episcopi CcVsenatis, quie

Operi nostro ad diem xx Januariiin-

namS.Ardum\professionem(i'ht/i//ctus.Attame?i Csesar Cle?nentinus eques in ()r<!int> militari S. Stephani, constantem illam Cano?iici habitus rete?itione?n etiam notatu digna??* censuit in Collectio?ie Italica historiw A?*imi?ie?isis tomo i lib. 3 pag, 287 ante Latina S. Arduini Acta, de quibus jam nonnulla prte?no?iebi?nus. 6 PhilippusFerrarius inCatalogo generali Sa?i- viiam tfui ctoru?n, qui ?%on sunt in Martyvologio Romano Fwariiu

serta sunt } satis indicat publicum et immemorabilem S. Arduini cultum, dum ibi apud nos cap.
17 sic scribit Popilieusis dioet 3 istius Vitse cesis turba ad beati Arduini limina orationis causa
:

ad diem xv Augusti an?iuntiat annuam

ni

S.

Anlui-

eontraaU

num

ibideyn in notis ??\eminit de ?nanuscriptis ipsius Actis, qiur in bibliotheca emi-

metnoria?n

et

teudebi\t.Pr<vter alia igitur Uabemus synchronum antiqui cidtus testem, qui etiam hunc Virumjam vita functum expressobe&tinomine appettat.Quapropter ex omnibus hactenus dictis confidenter

nentissimi Baronii conservaba?itur. Ilaud dubie hagiog?'aphus vidit fuec aut similia S. Arduini Acta, cumi?i Catalogo Sanctorum Itadilige?is ille

concludimus, S. Arduino securc locum dari posse C in Opere nostro, quamvis in Martyrologio Romano et vetustioribus Menologiis non memoretur. Nunc videamus, anpius ille Sacerdos monasticumvitse institutum ex professo amplexus fuerit, ut nonnidli arbitrantur.
quem
uti-

eadem die ex iis concintiaveril satts accuratum ViLv conpe?idium, quod hic ad prmviam notiti* am transcribimus, et quod ibidetn exprimitur
lise

his verbis
tre,
rii

Arduinus Arimini natus, raortuo pa- p

presbytero
speetatus
,
,

Vcnerio
rectori

ecclesiai sancti (ireg*ovitffl

,

viro

adhaasitj

quocum
,

vigiliis,

quidicuut
/ujsae (o-

nachum Be
mdictiitum

Mabittonius in Actis Sanctorum Benedictinorum secuto 6, parte, i, pag. 81 paucis de S. Arduino presbytero agit, eumque Ordini suo ibidem sic adscribit Etsi monachi titulus Arduino
4,
:

et jejuniis eleemosynis orationibus qui ut Deo libcaliis piis operibus vacare ocspit in ccclcsiam sanrius inservirent, urbcm eg-ressi
:

cti Apollinaris se recipiunt, ihi in unum m-antcs, psallentes, ac ctiam laborantes. Ubi Arduinus adhuc juvenis , ut carnis incendia exstlngueret,
1

non tribuatur a Baronio, Eerrario, aliisque auctoribus, eum tamen nostris esse accensendum, persuadent vitae austeritas, et mora diuturna in
monasterio sancti Gaudentii, ubi post transactam in accurata reg-ulari disciplina vitam obiit etsepultus est. Equidem fateor, hanc Mabillonii conjecturam non esse improbabilem sedei argumenta
;

sese

quotics ardor
,

invadcret

intra

urtioarum

gravioraque renu-dia adhibebat. Sacris initiatus et denique factus sacerdos

condensa volutahat

non tam

artate,

quam

vitffl

sanctitate,

famaque

crescebat. Quare muiti ad eum in diea consilium poscentes conflucbant; quos instruebat ct iucn--

quiedam opponi possunt. Imprimis ampliora S. Arduini Acta, quse Mabitlonius non vidit, infraapudnos num. \%narrabunt, quomodo Venerius tandem officium abbatiale monasterii S. Gaudentii admiserit suasu S. Arduini, et hic suum
tunc eo secutus fuerit, ut ibi exponitur Quem (scilicet Venerium jam abbatem electumj isdem Vir sanctus ad monasterium est devota mente secutus, ccepitque cum eo perfectiorem vitam, quam antea, ducere. Tamen

pabat, in quibus Rodulphum Comitem Ariininensem. Cum multa sibi in dies donarenturj omnia pauperihus erogabat. Coenobium sancti Gaudentii, per

eos dies pastore dcstitutum

oui

oum

amicum

Joannes cpiscopus Vcnerium tamquam seniorein isque onus detrectarct, tandcm Arprsefccissct, hortatu illud suscepit. In quo coenobio quanduini
ta

his verbis

Arduinus

humilitate, obcdicntia

patientia,

abstincntia, vitaique austeritatc fulserit, vi\ diei assiduis vigiliia et mapotest. Deniquc Vir sanctus confectus migravit e vita xvm Kacerationibus

Augusti Tomus III.

31

lendas

216

DE

S.

ARDUINO CONFESSORE
ipsam hujus scriptoris lucubrationem oculis cu- D
riosi lectoris subjicimus.

moom
G.C.

Septembris, anno Dominicae Incarnatioms mix, Henrico Juniorc iraperatore, in eadem sepultus. Ad cujus tuecolesia saneti Gaudentii
lendas

mulum

plures

ajgroti et infirmi

divinitus sanati

exampUo,ibuMu.

puer pedibus contractus, puella paraalter et lytica, ca?ci duo, unus Bononiensis demoniacos, aliisque morbis Ravennas, praeter laborantes. ffmc eadem fusius referuntur in antiquioribus Actis, quse post hunc Commentarium prievium prselo subjiciemus, 7 Habemus duo manuscripta- hujus amplioris
sunt. Iniis
,

VITA
auctore

anonymo
Ms.

incertae

setatis

yifa exemplaria, quorum primum accepimus Arimino, ubi exslat in veteri codice membraneo, qui ibidem apud illustres dominos confraternitatis sancti Hieronymi conscrvatur.Alterumprodit

Ex

veteri

libro,

quiArimini apud
confraternitatis

illustres

dominos

sancti
folio
lii

Hieronymi conservatur,
usque ad folium 119,

ex Passionali pcrgameno ccenobii Bodecensis, ex quo P. Joannes Gamans, in Operenostro saepissime laudatus, hmc Acta descripsit, et anno Christi 1641 apographum ad Majores nostros transmisit. At miror, Actis in codice Bodecensi hunc
prmfigi iilulum
:

a
et

quem cum
contulimus.

apographo

Bodecensi

Incipit Vita. sancti Arduini epi-

scopi et confessoris, quas est xviii Calendas Se-

ptembris. Nescio, cur in titulo vocetur episco-

pus,

cum
fiat

in ipsis Actis de cpiscopatus illius nul-

PROLOGUS.
E
mihi est, venerabilis pater Andreas Aunoranoquod, relictis sapientibus, quos contig-uos ymwp rx habes, opus me persolvere cogis, quod nisi pru- fa(ut dentibus nequaquain faciendum convenire proba, . '>

lum

verbum. Ceterumin hoc apographo Bo-

decensi decst prologus, qui lcgitur in codice Ariminensi, ex quo Vitam S. Arduini una cumpro-

Mirum

qu/i aucior

anonynm
''

"'"'-

psi(

Cum tamen librarius Ariminensis mnf ndfithtr tttinioduni peritus fuisse lingum Latinm et solcecismis scateat, emendatius apographum Bodecense non inutiiem prmstabit operam, ul sphatmaia illius amanuensis corrigamus. Nihil hic dicimus de Actis, qum supra memoratus Cmsar Clementinus absque proiogo excudi jussit ex libro membraneo Ariminensi, ex quo fonie nos eadem inferius integra et emendatiora propinabimus postquam de auctore Vitm aliquaprmmonuerimus. 8 Scriptor eorumdem Actorum non prodit suum nomen, neque clare exprimit, quo tempore Vitam et miracuta 8. Arduini colleqerit. Attamen iciatem ilhus prwtcrpropter sciremus, si catatogus chyonologicus abbatum 8. Gaudentii, aut h isloria istius monasterii nobis ad manum esset nam in protogo asserit, sese hmc scripsisse rogatu venerah h s Pati 'is Andrem, qui verosimiilime fuit abbas S. Gaudentii, quemadmodum coliigimus
logo edemus.
;
i

tur.

Postulas

enim, ut de beato Arduino sacer-

provincia, vel civitate exortus, vel qualiter divinis ab infantia fuerit mancipatus
sit

dote,

qua

praeceptis

qualiterque in matura vixerit aetate

quibusve postobitum, nunc apud te a, miraculis fulgeat, ad posterorum memoriam cunctorumque audientium, aedificationis exemplum epilog-um luculento
si

stilo

conscribam. Eg-o vero jussionibus

di-

lectionis tuce libeutissime

ino-enii facultas

me

obtemperare satag-erem, adjuturam sperarem,- sed

legefo-

imparem melmjus
dig-ne

omnino cog-nosco, necme posse reor perficere, quod tam studiose efflaoperis

euliatcm

g*itascommentarii.
2 Verum quoniam sanctitas tua obtinentissima f/uomodo prece coarctat, non audeo ultra tuse resistere vo- hanc Vitam
luntati. Idcirco

tuam deprecor enixius charitatem

saibrntinm

C ex sequenti auctoris phrasi, qua iitum

quitur
:

ita allo-

Postulas cnim; ut do beato Arduino sacerdote, qua sit provinoia vel oivitate exortus,

quatenus precibus adjuvas, quem laborare comut, quod imbecillitas non supplet ing-enii, sanctaa compleat oratio caritatis. Fateor equidemi F nulla me ad id peragendum provocat artis peritia,
pellis,

ab infentia fuerit manoipaius preeoeptls, quaHterque in matura vixerit tetate, quibusve posl obitum, nunc aptjd te, miraoulis fulffeat, ad posterorum memoriam, cunotorumque audientium BBdifloationis exemplum, epi-

vel qualiter divinis

sed tua prorsus et filiorum tuorum, quos in Cbrinec non et clara Sancti hujus, de quo loqui cupio, merita.
sto nutris b, benig-nissima caritas,

**

Quidquid

igitur

caritas

oportet impleri,

quia

pra-cipit , obedienter caritatem Apostoius majo-

logum luoulento stilo oonsoribam. Al certe tunc corpusS. Arduini in abbatia S. Gaudcntii sepultum crat, ibidemque miraculis fulgebat. Deindebiographus eidem Patri Andrese causam susceptm lucubrationissumindicat his verbis Nulla mead id peragrendnm provooat artis peritia, sed
.

rem omnium virtntum commemorat. In nomine erg-o summaB Trinitatis ad narrationis initium, Hcet inculta oratione, devota tamen mente, festinare
tentabo,

ANNOTATA.
a In Commentario prsevio num. 8 ex his verbis collegimus, hunc Andream fuisse prmsidem
in

tua prorsus et flliorum

ruorum,

mo-

quos

in

Christo

nutris, benigrnissima oaritas.

Bm

his probabiliter

nasterio S. Gaudentii, duiui quiescebant.

inquotunc

reliqititeS. Ar-

concludimuSt Andream tuncmonasterio S, Gau-

denUiprmfuisseisedcumhactenusnoslateatmtas hujus abbatis, quam eruditis Ariminensibus indagandam relinguimust etiam ignoramus, quo temporegesta et miracula S. Arduiniaft anonymo
conscripta fuerinU Hoc tantummodo ex lectione Actorum constabit, mtate hujus biographi ptura patrata esse miracula, qum se audirissc affirniat

b Etiam ex hac phrasi confirmavimus conjectunostram, qua ibidem suspicati sumus, hanc vitamjussu Patris Andrese, qui monasterio sancti Gaudentiiprseerat, conscriptam fuisse.

ram

ex

its ipsis testibus,

quibusea contigerant.

Nunc

CAPUT

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI.

217
,

CAPUT

crebra jejunia peragebat , assiduis orationibus crebrisque vig-iliis pernoctabat, eleemosyuis, proI. ut poterat,

^
lio

acquies

vinum

Nihil quippe quod ad dipertinet cultum iu aliquo uegliyendumcreinsistebat.

cens

Sancti patria, pueritia, sacerdolium,

prcecipuce virtutes.

Santtus

Artmini
a
b

Beatus
cerdos

igitur Arduinus,
,

eximiae sanctitatis sa-

llulia nattts,

Bod. c\-

ex provincia , quse ab historiographis Plamiuia a uuucupatur, civitate Arimino b, quje in littore maris Adriatici sita est, oriundus fuit. Sed priusquam de ejus laudabili vita aliquid proferam, hujus nominis etymologiam reor prseponere *, quo ex hoc intelligere quis valeat,

in quantum quibat id adimplesuo vero priori atque raagistro dehitam honoriticeutiam exhibebat, nec ab ejus praaceptis vel modicura declinabat. Ille autcra ut bouus pater, dilecto suo filio 1111 complacere .studebat, ipsiusque consilio cuncta , quas acturus erat, agebat. Cumque quadam die siraul sederent,
;
,

debat

verum,
:

re studebat

et sicut soliti erant divinis

occuparentur alloquiis,
:

idem

venerabilis Venerius ait

Arduine frater
,

multum

doleo

valdeque

contristor

quoniam

inter serpentes, et scorpiones, et spalargiost/ ha-

ponam

quanta
ta,

sit

electionis gratiaab ipsis etiam refertua

Arduinus namque quasi ardua, id est alconscendens dicitur re etenim vera de virtute in virtutem succrescens polorum ardua scanauspiciis.
:

dit.

Nam quam
proditj

religiose vixerit,

sacer ejus tuibi

bitamus, quorura venenosis percussiouibus noster Ordo a recto frequentius tramite perturbatur. Necesse est ergo, fili, ut de his tumultibus nos quantocius auferamus atque ad tutiorem loeum cum Dei adjutorio commigremus. Cui beatus Arduinus tale accommodavit responsum Licetenim,
,
:

salvantur, qui diversis infirmitatibus obsessi,undique de pro-

mulus

enimvero plurimi
solliciti.

sanctissime pater
vita

laudabilior

sit

inter reprobos
disci-

proborum, sicut collaudans Apostolus

,

B pria confluunt salute

Sed de his interim sileamus, et qualis quantusve vir iste sanctus ab infantia fuerit, ne narrandi ordinem interrumpere

pulos suos inquit,

perversse

In raedio nationis pravffl et inter quos lucetfs, sicut lurainaria in

vitaj

muudo verbum
fui

continentes.

Beatus quoque
dicens
:

videamur
4

prout possumus, primitus expli-

Job de semetipso

commemorai
socius

Prater

cemus.
transacla
pie pueritia,

draconum

et

strutionum. Et beatus

Ab

annis

namque

puerilibus traditur a paren-

tibus litteris imbuendus. Qui quippe quanto proficiebat

corporeis incrementis, tanto

prseceptis.

nis

animabatur

Cumque

illi

magis divijam sen,

sus cog-noscendi veritatem plenius iuesse ccepisset, coepit quoque hujus mundi voluptates abjicere

atque ad seternse beatitudinis g-loriam totis visceribus anhelare. Crescebat igitur in eo quotidie
virtus gratiae spiritalis, atque totius sauctitatis in

Loth inter raillia populorum, qui Deum pervermoribus offendebant, solus tunc inventus est justus. Tamen quia tibi rectum videtur, hino habitationis muternus locum. 7 Est erg'o ecclesia extra muros liujus urbis in cujusdam possessione beati Apollinaris e constructa memoria, ad quain, si obtiuere npud possivssmvm possuraus, comraigTare valebimus. Ibiqueab omni
sis

d(l

aHutn

focum oum oodem m(

,

fralt

augebatur industria. Cuncta euim hujus vitse caduca postponens, sola, que mansura sunt, sollicitus appetebat. Illud euangelicum dictum devoto attendens auditu, Omnis, inquit, qui reliquerit domum , vel fratres , aut sorores aut patrem,
illo
,

aut agTos aut uxorem aut filios aut matrem et centuplum accipiet propter nomen meum vitam aeternam possidebit. Et qui amat patrem aut matrera, plus quam me, non est me dig-nus, et
,
,

tumultuosa crepti inquietudiuedivinissccuriuslaudibus insistemus, ejusque servitiis liberius vacare Vacatc, et videte poterimus, sicut scriptum est quoniara eg-o sum Deus. Cujns siquidem consilium eidem Venerio optime placuit, ac protinua accersivit ejusdem oratorii possessorem, atquc indicavit illi hoc, quod habebant ncg-otium. Mox ig-itur ille lcg-ali titulo eisdem, quod dcvotc po:

poscerant, gratanter concessit, insuper etiam uf

cetera.
tacerdotio

Omne enim quod

cum

in

mitiatui\
et allcri

videbatur, siraul
pio

matre,

hoc^mundo quam jam

possidere

inhianter exhortari cospit. Tunc illi in Christi nomine gratulabundi quodammodo de gravibus catenarum laqueis erepti prcefatam
id concite fieret,

1'

patre de-

sacerdoti
ndlt.xrct.

functo superstitem habebat, dereliquit, et ^sacerdotalem gradum Christo jugiter famulaturus de-

adierunt habitaturi basilicam, fidentes per divinam miserit-ordiam, illic se melius in bonis actibuscustodiri.
8

vote suscepit; et quoniam videbat pene cunctos hujus ordinis tunc per abrupta vitiorum turpiter

Constructis denique

primitus

prout facul-

'" Intor
atia

tas SUffragabatur, ncrcssariis oilioin;iiuni doiniciliis, hoc quod corde conceperant, prodire deinde patulo aiihclabant, et ne quidmi vitiuin ineurre-

'''

titi tttl rtnil

ne forexemplis in aliquod facinus laberetur. Adhsesit ig'itur cuidam religioso Venerio sacerdoti, qui tunc ecclesiam beati Greg-orii c infra
gradientes
, ,

noluit se hujusmodi sociari

primentliii

te illorum pravis

sfimulut

ret otiositas,

inimica esse anlmffi comprobatur, cceperuut fodere terram , hortos excoli n

qua_,

prsefatse urbis

muros

assiduis reg-ebat obsequiis

fieri

plantarc vineam

irrig-are

petiitque illum, ut sibi mag-ister

dig-naretur

momentum
g-erent,

praeterire

nullnmque sincbant, quo non aut leplantaria;

At ipse videus eum

probis moribus intentum, suo

sociavit.

aut psallerent aut orarent, aut ctiamma-

eum
illo

colleg-io

libentius

Coepitque

cum

simul Christo Domino alacriter studioseque impendere famulatum illud quodammodo psalterium decantans Ecce quam bonum et quam jucundum habitare fratres in unum. Fiebatquc in
,
:

nibus laborarent. Viritaque Domini Arduinusjuvenili adhuc tetatc pollcbat, sed animo jam ad seniles transcenderat aunos,

cunctasque maturis

rao-

illis

fraternae consolationis caritativa sollicitudo,

;

Etenim voluptates. necaverat carnales quotiescumque tentationura carnaliumstimulis prcmebatur, parcimonia; mox medioumine sanabatur.
ribus

queraadmodum scriptum est Si frater fratrem adut autem ferrum juvaverit, ambo consolabuntur
:

Quicquid autem carnalis delectatio conabatur everigitur tere, spiritalis afllictio reformabat. Leg-ebat instituta J*atruin, atque ad eoassidue antiquorum

ferro acuitur, ita

quippe invicem se adobsequiaaui-

mabant

divina.

rumsecorrigebatexempluni.

6 Vir itaque Domini

nior tempore, in divinis

Arduinus

cum

esset ju-

Quandocumque

vero

internis

ureretur

in-

operibus existebat.

Nam

cendiis, competcntibus se exterius vulueribus afflig^ebat.

218
1\ HSS.
ii/rpus u-

VITA
Saepe

S.

ARDUINI CONFESSOBIS
Viriste sanctus crebris correptionibus coercens coram cunctis, ne pauperibus molestus foret, obquin et de omnibus eum graviter arjurg-abat guebat erratis. Nam si fortasse pro aliquibus ali,

mn

i-ariis

rrticiatibut
nffligil.

namque, dum ahquo vitio pulsacorporetur, inter urticarum condensa nudo se vero de eisdem urticis re volutabat. Aliquaudo
flig-ebat.

inter

femora

sibi

locabat.
.

Urebatur exterius

ut
de-

interius refrigesceret
facto

imitabatur autem in hoc

cus,

beatissimum Uluffl Benedictum scilicet

monacborum eximium
caelestis

tramitis ostendie fecisse. Aliud

,

sorem,

quem
,

ita

legerat
est

quadam

quoque

quod non

praetermittendum

san-

ctus iste vir facere eonsueverat.

moreis collo
titillatio

tamdiu martenus perstabat in fluentibus, donec

cordis antro funditus pelleet

Nam

voluptatis a
,

retur.

His

hujuseemodi cruciatibus omnes

quando supplicandum adiret, imperare potius, rog-are videbatur. Timor enim, inquit Scriptura, non est incaritate; sed perfecta caritas foras mittit timorem. Hic autem, remoto jam timore poenali, in solo timore Domini jugiter permanebat, sicut dicit Psalmus, lnitium sapientiae et Beatus Vir qui time.t Domitimor Domini num, et nihil deest timentibus eum. Subditorum erpro vulnera non jam noverat palpare, sed pun-

quam

carnales delectationes jugiter edomabat. Bene at-

gere.

Quemadmodum
Cumqne

in Sapientia scribitur

Ver-

que prudeuter iutelligens illud

ait
:

quod Apostolus

ba aapientum quasi stimuli, et sicut clavi in altum

defixi.

Mortificate ipritur
;

membra

vestra, quae sunt

tantae esset

constantias vir, nullis

super terram, et illud

sideria
piscit

Spiritu ambulate, et de-

prorsus flectebatur adversis, nullisve secundis ex-

earnis nou

perficietis.

Caro

enim concu-

adversusspiritum, spiritus autem adversus

||;ii-

carncni.

enim

sibi invicera

adversantur,

utnon

domus fundamina supra firmam posuerat petram, nec jam sonori euri metuebat flatibus dejici, nec procellosis ventorum nimbis
tollebatur. .lam vero suae

quaecumque cimini, non

vultis, illafaciatis.
estis

Quod

si

spiritu dualio loco,

prosterni. Eratque stabilisin

ctitate,

omni

bonitate, etsan-

sub lege, quia ut idem

ipse

omuesque
autem

illicitos

appetitus radicitus ab

Justo, inquit, lex nonest imposita;

enim

sibi

animoextirparat.
11

autem namque non spiritalibus, sed carnalibus data est. Iste quidem vir desideria carnis miniinc pejfeeit, suaque membracrebris macerationibus superterram mortifioavifc, etquitunc in terris seminavit in Iacrimis, nuncingaudio cum
pro lege
est.

LtXX

Hi

qui ab

illo

poenitentiam accilibentius

rt

miscrt-

piebant, de suis falcultatibus

illi

munera
ca-

cordiam erf/o

conferebant.

Quae

ille

non amore pecuniae

pauperei

exercuerat,

ptus, suscipiebat, quippe qui nihil pre&ter victum,

et vestitum, juxta

Apostolum in hoc mundo pe-

Christo metit in

cajlis.

ANNOTATA.
a Flaminia est regio Italw, quse eliam Mmilia, et nunc commimiter Roraandiola vocatur.

eorum scilicet munerum mox ut accipiebat, pauperibus erogabat. Quaedam vero vendere faciebat, et vestimenta ex
nitus appetebat,

sed quaedam

illis

in opus simile expendenda comparabat , et hoc ipsum in quantum occulte poterat. Nam dum

pro aliqua
tionis

utili, et

necessaria causa extra habita-

b Ariminum vernacule Rimini, urbs JEmilisein Italia, episcopalis sub archiepiscopo Ravennate, estque sita in ora maris Adriatici, de qua vide gcographos passim obvios. c Suspicor, hanc esse ecclesiam parochialem S. Gregorii Papas, de qua Raphael Adamari lib. i Situs Ariminensis apitdnospag. 13G meminit. d Spalogua vel spalangiufl est species serpentis, utvidere est in Glossario Cangii, et hicecc sensusatis eoltigitur.

locum exire disponeret, nimium quodammodo se simulabat algere, quo hac occasione numerosa vestimenta portaret, et ubicnmque nudum pauperem invenisset unde operiretur , haberet. Qua de re nonnumquam in uno revertebatur, qui plurimis abierat vestimentis indutus. Illud semper attendens quod veritas dicit Estote misericordes
,
:

sicut et Pater vester misericors est, et illud

ti

misericordes,

quouiam

ipsi

: Beamisericordiam con-

sequentur.

Quidquid

erg-o

PutO, hanc ecclesiam eonstructam fuisse in honorem S. Apollinaris episcopi Ravennatis, de C quoad diem 2-'i Juliiegimus.
e

divitibus, erog-are satag-ebat eg:enis.

quodammodo rapiebat Verumtamen

pro ipsis videlicet, qui pecuniam tribuebant, die,

noctuque
offerebat,

Dominum

deprecans salutare sacrificium

CAPTJT
Amor
itus

II.

ejus

erga proximum,

et

trans-

quatenusad salutem animarum suarum proficeret, quod inhis operibus conterebant. 12 Eodem itaque tempore cum Johannes episcopus Ariminensem gubernaret ecclesiam b contigit, ut coenobium beati Gaudentii quod haud long-e extra muros prsedictae civitatis est po}

mitjrni

uil

monasleriuni S.
denlii,
1'niii

ad perfectiorem vivendi mo-

dum.
Pottquam
Sdticfm
in-

situm, proprio pastore careret, nec foret qui ag-greg-atis ibidem fratribusdebita solatia ministraret.

Tunc
illius

praefatus episcopus pertractare

una cum

fra-

Tunc

deniqne fama
38

rc^-iunes

ocspit

per omnes finitimas extendere eceperuntque

,

tnpids iu-

ninum
juverat,

ad 6UJD concurrere plurimi, ut de suis abilloerratilms pumitudinisjudicium reportarent. ut erul Vir raagnro discretionis , tanta

tribus coepit, quis ibi abbatis offloium digne posset implere. Faotum est, autem divino nutu ut , omnes una voluntate, unoque consensu , superi-

ini

At

ipse,

modestia unicuique loquebatur, ut neminem sperneret; sed

us norainatum Venerium eligerent sacerdotem. Quam ille ordinationem, cohortante beato Arduino qui hoc praecipue perfici cupiebat, omnium
,

votis

secundum morem proprium aingulia suadoeumenta pi"vberet. Aliter enim loquebatur hnmilibus,
aliter superbis, uhter
u-tate
,

taudem obtemperans, non repudiavit. Quem isdem Vir sanctus ad monasterium est devota mencoepitque cum eo perfectiorem vitam, quara antea ducere. Tamen dum in hoc mundo corporaliter vixit, canouicum habitum
,

te secutus,

juveuibus, aliter seailijam

fortibus
aliter
,

provectis,
,

aliter
,

aliter

imbecil-

Ubus

coujugatis , ajiter divitibus, atquo aliter paupertate attenuatis. Erat namque tuuc Comes Arimmensiuiu Koduiphus
a,

aliter iijnuptis

nequa-

quam

mutavit, et in eodem habitu

sollicitus
,

omne mona-

ohicum opus

adimplevit

c.

Nam

humili,

qui fortior
ctis

tas, quse est reg-ina

et uobilior , ac locupletior in cunmljaeeniibus regionibus prmeminebat quem. ;

,

materque virtutum
;

per-

spicua in illo claritate fulgebat obedientia vero, quse ex humilitatis radice nascitur, et est prseci-

pua

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI.

pua monachorum
,

219

virtus,

illi

specialiter adhaere-

bat, patientia illum comitabatur insignis, maumodestia discreta, omniumque suetudo simplex bonoruni actuum fructus veluti bona arbor ex se

quodammodo
Psalmus
:

proferebat, et sicut primus indicat In lege Domini meditabitur die ac nocte,

eratque tamquam lignuin, quod plantatum est secus decursus aquarum, dabatque fructum suum in tempore suo, et omnia, quae faciebat, prosperabantur.
ubi vitam

Dominica calculabatur tunc nonus et millesimus annus. In Cyclo autem Indictionum septima tenebatur Iudictio. Tunc quoque gloriosissimus atque invictissimus rex llenricus regni gubernabat habenas. Cathedram vero urbis jam saepius pnelibata*, per haec tempora prSB&ul regebat omnigenae bonitatis Ubertus d. Sepultus autera est beatus
,

Arduinusiutraecclesiara beati Gaudentii,in angulo

septemtrionalis plagae; nbi

quam

mirificis sit cla-

rificatus signis, tuis petitionibus

monacho-

ma,

13 Quis, inquam, monachorum per haec extreet, ut ita dicam, periculosa tempora, sanctiopoterit ducere

anmiens, reverendissime Pater Andrea, subsequentiuus Dominoju vante conscribain.

rum
tur,

imita-

rem

vitam ? Quis tanta frugalitate

sufficiens est, ut huic se valeat in aliqua parcitate

ANNOTATA.
a

ciborum abstinentia raira, vigiliarum exercitatio crebra, orationum sollicitudo continua nam alimenta, quie sibi compepraeferri
?

Eratque
:

illi

C&sar Clementini

lib.% Historuv stuv

Arimi-

nensis,

quam

Italice edidit,
,

apud nos tomo 1 pag.

inferebantur horis , impertire studebat egenis, illeque viliorem, ac paroissimum victum,

tentibus

286 disputat

a secretorum
percipiens
,

suorum

consciis

latenter delatum

quando tamen ab occasione supervenientium hospitum in aperto illum reficere contigisset ; ne , quod absit, simulator , vel hypoerita videretur ex omnibus
latice

potabatur. Si

quomodo Rodulphus ille fuerit Comes Ariminensium, vel vicarius imperatoris. b Hic Joannes episcopus Ariminensis apud Ughellum tomo Zltaluv sacne in postrema edit ione Veneta colA\9 dicitur anno 967 concilio Ravennati
interfuisse.

appouebantur,, alacri voluntate, et, ut ita dixerim, avide quodammodo cum gratiarum actione attendens quod ait Apostopercipere videbatur Quia creatura Dei bona et lus ad Timotheum
quae
illi
, , ,

nihil

rejiciendum

percipitur. Sauctincabitur

quod cum gratiarum actione euim per verbum Dei, et

exercitiis

orationem. proferam,

Quid igitur de vigiliarum

cum

nihil de

somno

curaret, nisi quan-

lassitudo cogebat. Qua de re ita extenuatus videbatur et debilis ut uequaquam illum crederes vel uno die subsistere posse. Cumque ad horam collocandi ad lectulum perveniret, ita se lassabundum exhibebat ac tenuem , ut non eum putares

tum

c Ex hac retentione canonici habitus in Commentario prsevio suspicati sumus, S. Arduinum non emisisse stricte dictam reguhv Benedictimv professionem quamvis ibi austeram monachorum vitam imitaretur. d Hic estUbertus pr/esul Ari?ninensis,secitndus istius nominis, quem S- Petrus Damiani laudat, ut in Commentario pr(vvio num. 3 diximus.IIunc aliqui perperam cum altero homonymo et simoniaco ejusdemsedis episcopo confuderunt.
y

CAPUT

III.

in sequenti luce
ille

omnimodo surrecturum. Verum

,

ut ceteros dormitasse sentiret, de stratu consurgens oratorium ingredi festinabat in quo

mox

Varia miracula, qiue post mortcm

Sancti cdntigerant.

totam pene noctem bus Christi ducebat.

multisque
virtutibus

pervigilem in oratione, et laudi-

14 Cunctiri ergo probae vitae praebebat exemplum, omnibus suadebat iter peragere supernum.

ornatus,

Quod vero praedicabat ore Non cessabat quotidie alios

sed quasi bonus dispensator

opere

confirmabat.

instrucre et docere

parvo temporis intervallo, cum jam sunimus etaequissimus retributor tanti Viri meritum cunotfa *

evoluto itaque, postquam Vir sanctus obierat,

hltn cestio .
,

nahujtu

pecuniam Domini sui studuit non minui, sed augere. Talentum quoque quod acceperat in terra minime abscondit, sed ad mensam posuit, et erogando multiplicavit. N;im
cantandi artem, quam optime noverat, aliis quaraplurimis insinuare curavit, ex quo nempe audire

propatulmn sepulchrum sanctissiuii Arduini

in

prodere decrevisset, oceperant circa

clariora

1-

SanctiinuL
lit

iiardh/ti-

signa
\f

frequentius apparere, per qua; daretur intelligi,

beatum Arduinum magni apud Deum esse meriti, cui tam devote in vita servivit. Erat itaque ta supradicta civitate quredam puella, cujus brachium, et manum paralysis ita contorserat, IHtt ncc illam

meruit Euge serve fidelis, in pauca fuisti lis, supra raulta te constituam intra in gaudium Domini tui. Ergo beatus iste Sanctus jam gaudet cum Christo jam quippe intravit in gaudium [Domini ] sui, jamque adeptus est, quod sibi pro:

fide-

ad

os,

nec ad ulloe corporis usus inflccterc omniuo

valeret.

tatis perdidcrat.

Jam enim oranem spem rccupcrandajsaniCumque a mcdicis nullum jam

missum a Domino

fuerat.

Qui

fecerit, inquit,

volun-

expectaret solatium a suis coiuinonita ad sqml chrum bcatissimi, ac praeclari saccrdotis Arduini

tatem Patris mei, qui in

uiiiio

oaelis est, ipse intrabit in

1009
ex~

vivii

regnum caelorum. 15 Nunc igitur haec pauca sufficiant, quae de vita quoniam si sancti Viri summatim pestrinximus
:

rogatura devcnit illicque parum dcmorata dum mox sanitate recenta ad orasset ad Dorainum propria cum gratiarum nctionc laeta reccssit. Tunc omnes cives, omncsque circum manentes cCBperunt
,

cessit,

omnia, quae salubriter gessit, dum adhuc in corpore degeret, explicare voluissem ante lingua defecta torpesceret, quara cuncta rialtem simpliciter quiret effari. Unum ergo super haec necessarium reor, ut quo tempore vir Domini vitae hujus cursum impleverit, et ad caelestem gloriam trausierit, cunctis hoc opusculura legentibus patefiat. Obiit igitur in pace beatus Arduinus sacerdos quintodecirao die

hoc miraculum circumquaque magna cum cxulundique tatione largius divulgare, cceperuntque
tegroti concurrere
,

auxiliumque salutis a sancto

puer,

viro, videlicct Arduino. inhianterdeposeere.

17 Interea
praefata

quidam
ita

Domininis nomine,
,

in puercontrn-

civitate

contractus cruribus

pedi- "<>

busque jacebat, ut de loco, in quo erat, nullatenus moveri, nisi manibus reptando valeret. Qua-

mensis Augusti

in festivitate scilicet sanctae Virgi-

dam

vero nocte

dum

soporatus jaceret,

affuit

<-i

nis et Matris Dei Mariae.

Ab

Incarnatione vero

uuidam

vir splendidissiraus vultu,

cthabitu dccorus

220

VITA

S.

ARDUINI CONFESSORIS
:

uss.

alloquutus est dicens rus in visione, qui illum Cumque Ule responderet, Domi-

Quid
ue

ag-is

puerP

nescio quid Bgttm, quia vitam gero. At ille, aridus jacens miserrimain et episcopum hujus civitatis , et Vade inquit, ad ipsisque cum luminanbus acquire tibi luminarfa, propera, lbique msancti Gaudentii domum ad sepulchrum; illio gressus, sancti Arduini require
inquit,

contractus,

quodsibi divina pietas bus concivibus suis innotuit, Arduinum suum famulum fecit. Hujus quippe per miraculi, multi idonei testes existunt, qui hoc se vidisse firma assertione fatenter. 20 Alter quidam esecus Bononiae habitans

hac mnmrtei.
P**t

excitatus fama, concito

gradu Arimiuum

petiit,

atque ab incolisilliusloci ad sancti Gaudentii dedusancti Arest mouasterium, ad locum, iu quo

ctus

enim
ille

subveuire. tibi divina pietas dignabitur

Tunc

expergefactus conatu, quo poterat, surgens, atque ut verba jubentis coepit anxius adimplere, somnis desiocius valuit, ad locum qui ilH in gnatusfuerat, properare curavit. Cui diviua pietas
actione,

* , iuhianter properare duini quiescebat cadaver mentis curavit. Cumque ibi per aliquot dies prona
intentione ad Dominum funderet preces, minisque taudem omnipose miserum suppliciter declamaret, beati Arduiui precibus motus, petenti tens Deus immensas cEeco, optatae lucis contulit munus.At ille

'

at.

corpus

adeo dignata est succurrere, quatenus sine ulla mox ut sancti Viri tumulum tetigit, optatam meruit percipere sanitatem non tamen
,

pro recepto lumine gratias reddens, beneficium, quod sancti Viri patrociuio acquisierat, clara voce
rediens prsedicabat.

sine ingenti

artuum cruciatu.

Nam cum

se in ora-

tionem dedisset, ploransque jaceret ad tumbam nervi. At illico se cceperunt contraeti extendere

nimio dolore clamare coepit, ac dicere Bucourre, meque miserum tuis Sancte Arduim: orationibus juva. Tibi enim si convaluero, donec
ille

prae

Sed et hoc non est praetermittendum, quod pwefatus hujus ccenobii Pater frequenti mihi relaqui tione narravit. Aiebat enim quod unus puer,

r *T
e[i

c
.

"*&*

flatus spiraverit

in

pectore,

devote

me

servitu-

ruui

prumitto.

Cumque

haec et alia,

prout sensus
proferret
fue-

vocabatur Felix, es ignotis partibus ad memoriam ut beati Arduini a matre fuerat deportatus, qui, ipse anirmabat, ita erat corpore dissipatus, atque contortus, ut transversis, ac commutatis cruribus
levo, levoque pro dextro uteretur ratione vestigio. Nullusque erat, qui incommoda illuni aliquo modo sanandum in seteruum spera-

oapacitas ministrabat, dolores,

inter acerrimos

dextro

pro

paulatim

membra,

quaj

contorta
llle

rant,

pristmum reoepcrunt vigorem.

,

vero

membrorum sanitate recepta promissionis suse non Immemor, nuno ueque suo Benefactori famulatus sui ex magno cordis amore impendit
excubias. Lsta
a

ret.

Sed rerum

omnium

nator, cui
quas
tollere

nihil impossibile est,

providentissimus Guberqui vocat ea,

vero quea supra attuli ab ipso audita

prajterca saepius mihi solitus est
,

cognovia.
18
peferre

aUtrmmi>,i*

Idemque
de
alio

diitor-

qui

simili fuerat infirmitate de-

(ui.eMn.

tentufi, sed ita toto

corpore glomeratus,
pectori
strictius

ut peooheere-

non sunt , tam mirificis prodigiis voluit atSanctum suum ut apud omues niagnae esset venerationis, sicut magnae fuerat bonitatis. Cumque jam desperatus miser ille jaceret ad tumulum (jam enim postquam venerat, evolutus abierat annus) affuit tandem illi per beati Arduini
,

des natibus, et
rent,
Ail

genua

sepulchrum sancti

Viri a parentibus est

suffragia, divinae gratiEBpietas, quas itaillum sanavit, ut nec ullum in eo remaneret pristinse infirmitatis

adduotus, ut illum Dominus dignaretur adjuvare misertus. Nara dum illio per paucum degeret tempus preoibus beati Arduini adjutus , ab omni
,

vestigium.
,

oonnexione solutus, gaudens cum suis ad propria est regressus. Benefloium quoque, quod & sanoto Viro acoeperat, omni modo non cessabat
infirmitatis

ad tamuIllud quoque non debeo silentio tenere lumpJ u$ quod cuidam contigit qui miraculum quod in ^ nrodtgtosc ., , semetipso gestum est miln narravit. Qui quippe Mnon(ur>

22

</-
,

ut ipse dixit,

adeo paralytica infirmitate depres-

sus fuerat,

ut caput inter

genua habens, nates

'

narrare.
Post hunc alius luminibus venit orbatus, sanotumque palpans tangere properavit sepulchrum,

vero calcaneis junctas per terram omnino trahebat. Quique dum diutius venerandum jacuisset ad tumulum, beati Viri interventu ita est sanitati re-

q neo multo
natus.

post fidenter gradiens reeessit illuini-

stitutus

acsi

numquam

fuisset infirmus.

Quam]?
i$

obrem
tus b.

sibi

medicanti Arduino adhuc servit devo-

Puer autem quidam, quem gravis infirmitas fealiquantisper Sancti flens oravit cerut manoum
,

;nl

bumulumj sanum
L9

reportavit

ad

propia bra-

chium.
dnocna

Eo quoque tempore ecus quidam in Eamorabatur, qui in hac vita numquam se aliquid viilisse recordabatur. llie beatissimi Ar-

renna

Quasdam quoque mulier filium suum parvulum, daimonio plenum, adduxit, nec multo post illum ad propria sauissimum reportavit. Alter daemouiacus per aliquod tempus ibidem est demoratus, tandemqne sanitate recepta ad propria
est regrcssus.

duini

ut valuit, gressu ducere se feoit ad Sanotum. Cumquc pro expeotanda sanitate illuc demoraretur, contigit

duin

famam

audisset, veloci

Quis praeterea enarrare

laborantes
,

sufiaciat,
,

quauti

paralytici
,

quanti febribus quantique variis

dum

Dominica Euangelium legeretur, ut pauspeoiesque a se latim Lnoiperet Lumina aperire

die
;

ad sepulchrum illius venientes sanati sunt? Nam si cuncta mei corporis membra ia linguas commutarentur, uon possem
infirmitatibus detenti

numquam
erant, pro

visas attonitus

admirari.

Fit protinus

edicere cuncta, quee

Dominus per famulum suum

mugnus populorum
tam

tuinnltus, omnesque, qui ad-

Arduinum

sigiiisgratesreferuntDeo omnipotenti, qui per merita sanotissimi Saoerdotis sui tanta prnjstat benefieia fideliter invoeantibus
mirifiois
oLiolonoiuti >u>

Arduine facundissime Medice, quo habuisti hactenus ista medicamenta abscondita? Puto enim, immo veraciter
credo, quia pigmenta
fecta, jejuuia,
,

operari dignatus est.

unde

talia antidota con-

se<
el

Completis itaque Missarum soleiunis * Ueti, ct hoc quod a jacrea aa propria redierunt
,

oratioues,

eleemosyna;, ca^teraque

mirabiliter

gestum fuerat, longe lateque divulgaxunt. tpse vero qui alioruzn manibus ductus
,

bouorum operum incrementa fuerunt. Et quoniam in tuae quondam carnis mortario spiritali pilo tonsa fueruut, atque protrita summajque discretionis
,

veuerut ossous, siue ductore

,

Ravennam

rediit il-

luminatus ibique ccepit disccre videndo , quod hactenus didiccral solummodo audiendo. Omui-

cribro bis terque cribrata charitatis quoque melle beue conspersa, ideo nunc infirmis omnibus salutis

transeunt ad effectum.

Agamus

crgo omnipotenti

Deo

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTl

Deo grates,qui nobis talem contu!itSacerdotem,per quem et animarum et corporum accipere possimus salutem.Teneamus igiturillius exemplum in terris, ut illum habeamus socium et patronum in cadis, pnestante Domino nostro Jesu Christo, cui est cum
Patre et Spiritu sancto omnis honor cula seculorum. Amen.
et gloria in se-

2*21

ANNOTATA.
hac similibusque phrasibus patet, quantam fidem scriptor iste anonymus in his miraculis referendis mereatur, ut etiam in Commena

Ex

tario

pnevio observavitnus. b Hinc etiam conjicimus pleraque heec miracula tempore hujus scriptoris anonymicontigisse.
,

DE

S.

AMULFO CONFESSOM
EPISCOPO SUESSIONENSI

ALDENBURGI

IN

FLANDRIA
G.C.

COMMENTARIUS PB^EVIUS
gl.Aldenburgi in Flandria pnecipuus hujus Sancti cultus^memoriaejusin e
b
Martyrologiis, et

unum

alterumve antiquum ejusdem elogium.

gensis in Flandria veteri sive ethnieacap. pag. 87 et sequente hanc popularium saorum opinionemita expW^: IListeraporibus chronica nostratia volunt eversum ab llunnis Aldenburgum vetus
nuivocatur
Atdcnburg,

Anno
MLXXXVIl.

e etymologia Aldenburgi, ubi

Sanctus in

Dispntatur
de etymolo(fin

propositus forsan hodiedum quiescit etpotissimum colitur, inter scriptores Belgas diversa est opinio quidam enitn tradunt, Aldenburgum vemacule Oudenburg*, idest vetus castruni

D
sic

\tituio

oppidum,
,

ab antiquitate dictum fuisse. Alii autem volunt, Aldenburgum ab Aldo vel Aldone , qui istius nomen suum traxisse. His loci dominus erat favent antiqua Acta S. Ursmari , quie Henschenius noster ad diem xvin Aprilis illustravit et in quibus tomo 2 istius mensispag. 562 legimus sequentia: Ipse etiam provincise dominus, Aldo
,

ita tertio ab urbe Brugensi lapide dictum, ut aiunt, ab antiquitate tamquam vetus burg-um quod alt Germanis, Flandris 0UDT, sit vetus, antiquum. At verum id non esse apparet tum ex itinere Attihe supcrius demonstrato tum exeo, quod Aldenburgum situra sit in prima Francia, ubi non in urbibus, sed pagatim habitnbatur. Et nemo crcdat Aldenburgura urbera adeo anli, ,

nomine

ad fidem Christi conversus, donavit de suo dictum vocabulo Aldeburch vicum et mille passus undique per circuitum, in quo construxit atqne consecravit
,

beati

Ursraari praBdicatione

quam

fuissc

secus cnini attestatur Vita

S.

Ursmari,

ecclesiam iu honore Petri Apostoli; de qua postmodum dotavit Laubiensium ecclesiam quatenus ipse beatus Apostolus, cui a Domino ligandi atque solvendi collata est potestas patrooinaretur Flan, ,

ubi Aldenburgum dicitur cujusdam topararohffl cui nomen erat Aldo sive Aldus,vicus fuisse. Ilic Vredhts citat verba, qu<v numero primo ex Actis et deinde ratiocinimnS. Ursmari retulimus
,

suum

drensibus atque Menapibus

qui de diversis idoerant una ecclesia

prosequitur Origo hujusfabula' vidctur profluxissc ex nuncupatione pagi vicini, qui Kt- F telgiiem cumdicatur, Attilae doinum sive tcmpluni videtur sonarc. Verum enimvero Attilara eo locl
ita
:

lorum cultibus revocati,

Christi.
el

factl

consedisse, domurave aut

hilo

templum habuisse

ni-

antiqui-

Etiam scriptores
loci

illi

dissident circa

antiquum

tate loci in

ejusdem

Flandiia,

statum; quem nonnulli magno splendore exornant, inter quos Aubertus Mirceus in Originibus coznobiorum Benedictinorum in
Belgio cap. 39 sic scribit Aldeburgnm primse olim nota? apud Flandros oppidum fuisse constat. Sed cum Attila Hunnorum rege Galliam vastante est; et monstrant hodieque aliis oppidis excisum
.-

magisveruin cst,quam Ulyssem errando ad has quoque partes delatum, pagis nostris Veisskghem, Lisseweghe, ct oppido Vussinghb Ciroemqueurbi Zelandica- ZraiCX-ZEB, quasi CirOffli maris appellationera fecisse. Denique laudatas scriptor variis testicap. 24 seu pag. 493 ejusdem Operis Aldenburgum et argumentis confirmat moniis vicum appetvetustis temporibus tantummodo
\
, ,

lari.

castrorura Attilse locum primo lapide ab Aldeburgo, quem vernacule 2UlilaaJ)ein nuncupant., Tra-

dunt autem a Balduino Calvo, Flandrije Comite, ad annum Christi octingentesimum sexagesimum quintum, burg-um Brugense, cum a patre ejus rauniri cceptum esset Aldeburgi rudcribus eo advectis
,

nobis suf- uM "' 4 Quidquid sit de hac controversia animam Creatort ;;;;-;;;;;;; /fett,S. Arnulfura Aldenburgi suts Mttjntts hhirS reddidisse et hunc locum sacrts
,

ditasse-

Unde ibidem

hic Sanctus singutarem ve- Anmifu

Meyerus,Marchantius, Buzeiinus, atiique apud Antonium Sanderum tomo l Ftandruv ittustratx pag. 316 et sequentibus relati de Aldenburgo similianarrant, eamqueante tempora AttiUv metropolim Flandria: ac opulentissimam
cinctum
fuisse.

Menolonerationem obtinuit, ut Acta nostra et Benedictina passim testantur. Certe ab immegia morabilitemporemonachiAtdenburgensesfestum et in ejus hoipsius Officio proprio celebrarunt decantarunt hymnum , quem Amoldus norem quondam Wion, eruditus ejusdem monasterii Vitse seu parte 2 pag. 269 incoia, Ub. 3 Ligni
,

civitatem fuisse contendunt. juris-consultus Bru3 Sed Olivarius Vredius

exhibet his verbis

Pange

2*4
MTOftl

DE
Pange lingua gloriosa Confessorum gaudia,
Inter quosfloret, ut rosa, Arnulphus in gloria

S.

ARNULFO CONFESSORE
exprimit
bet
:

G.C.

rium Ms. nostrum die sequente nutium locum D sed de eodem sancto Prsesule htec ha;

Possidendo fructuosa
Militari

Natale beati Arnulti Suessionensis episcopi et confessoris. Ilic natione Brabantinus de stirpe quoque Karolidarum prodiens, genere nobilis, sed
religione nobilior, factus est primo abbas sancti Medardi ; dehinc cresceatibus meritis praesul Suessionensis constituitur, miraculis refulgens, et
suae mortis praenoscens

Meritorum praemia. armaturn Juvenishic utitur Seculi relicta cura, Mednrdus expetitur; Portans Christum mente pura
:

diem

Monachus

efficitur.

Codex Centulensis inter auctaria nostra Usuardina ad diem xvi Augusti in extrema laborum suorum ac mortis paleestra eumdem Sanctum annuntiat his verbis Item in
\

Christo cupiens servire

Flandria, depositio sancti Arnulfi Suessionensis episcopi, qui inter cetera

Promptufi ad obsequia, Et abbati obedire,

tum

regis

miraculorum praeconia, orFrancorum Ludovici et orando impetravit

Servando silentia; Purastudet CUStodire Mentis domicilia.

Pratribue hie abbas datus

Corrigitdiscrimina;
Piis mitis est et gratus,

Preetermitto hic Menardum, Saussayum, aliosque recentiores Martyrologos, qui hunc Sanctum distincthts Aldenburgi in Flandria collocarunt nam ex his annuntiationibus atque ipsis Actis infra dandis abunde constat, sanctum Antistitem illum antiquo et legitimo
et prae.>cius prophetavit.
:

Mcestis dat solatia;

Sic devote adornatus
li

cultu honorari.
6 Hisce subjungo honorificum testimonium quod scriptor cosevus de sanctitate ejusdem Pree,

ct

ub aucto-

Prffisulis cst infula.

re cosvo bis

Jussasibi adimplendo

sulis perhibuit. Is est Sigebertus ccenobita

Gem:

impenie
Utudatur.

Monitus persomnia,
Discordantes paci daudo
Prasdicat in Plandria

quiin chronico editionis Pistorianee ad E annum 1080 exornat illum sequenti elogio Hoc etiam tcmpore in ccenobio sancti Medardi pollebat
blacensis, signis et virtutibus vir beatissimus Arnulphus, qui pro miro sauctitatis fervore propositum reclusionis
eligens, et arcta nimis abstinentia seipsum
affli-

Abundanter seminando
Pletatf s

semina.

Pra38uli associantur

Virtutum insignia; CiEci vidcnt, mutifantur, yEgra sanat omnia

:

gens, prophctise gratiam divinitus accepit, et ex recluso abbas hujus monasterii factus, ad ipsam

Dfieinonosfjue effugantUT

Per BUQ siiflYngia.

Ilic a

Petro visitatur Mortis in conflnio,

reclusionem pro contemptu mundi ac desiderio inpostmodum rediit. Suessonico autem pontifice defuncto, electus est ad episcopatum, et jussu Papae Gregorii a Sedis Apostolicae legato Hugone Lugdunensi archiepiscopo in praesulcm est
ternaj quietis

Angelorum huno solatur

Copiosa legio
:

consecratus.

Deinde memoratus chronographus

Christi 1087 de
:

Cum

Maria prassentatur

Virffinalis concfo.

Adoremu-i Christum regem, Qui guberimt omnia,

eodem mirabili Viro Sanctus Arnulphus ex abbate sancti Mednrdi postmodum etiam ad pontificatum civitatis Suessionicas promotus, pro pacis reintegratione iutcr Flandrenses Flandriam venit, atque in vico,
hsec habet

ad annum

8uum
D

uf

conservet

gregem

Per Arnulphi merita

Cujus hio servando legem

Mciuii caalestia,

Collaudantes celebremus Arnnlphi solemnia:

Nbatrl cordis
Kt oris offlcia
I
i

illi

demus

cum
et

illo

conregneinus

nomine Aldenburch ecclesiam sancti Petri jam diccenobiummonarhorum fecit, ordinem regularis vita3 instituit, tandemque in eodem monasterio et finem vitae et sepulturam, secundnm quod ipsc praedixerat, accepit. Similia leguntur in Chronico Sigeberti, quod Laurentius de la Barre Parisiis inter alia vetera monumenta anno 1583 imprimi curavit. Quamvis in eodem Sigeberti Chronico, quod Aubertus Mireeus Antvinis miraculis illustratam,

ln ctelesti gloria.

verpise

Qloria

honor Dco

Usquequo altiBsimo Qna Patri, Filiogue

[nolyto Paracleto Cui laus es1 el potestas
Ilir swmmatim amtinct diflusioribus ipsius Actis post hunc Commentarium prmtrium edendis cla~
(./
,

anno 1608 edidit, hmc omnia non inveniantur, tamen ad annum 1086 aliis characteribus in ilto tegitur hoc breve ejusdem sancti Viri

Per jctcrna sccnln. Ainen. hymnus, qui prsedpua S. Arnulfi gesta

rius intelligetur.
gui eifam
Wtrrfi/nilii
;jiis

: Arnulfus Suessonicae civitatis episeopus propheti, puritate vitse, et miraculis venerabilis claruit, et in Aldenbort * in ecclesia ' legc Alsancti Petri Dei nutu sepelitur. Omitto hic Trithe- dcnborch mium aliosque recentiores auctores, qui eumdem wlAMen sanctum Episcopum meritis laudibus extide- burcb runt, et ad sacras ejus reliquias indagandas progredior.

elogium
spiritu

ui

rr/ir-

(UP.

5 Legitimus h vjus Sancti cidtus confirmatur ex Martyrologiis interqwe Romanum modornum die xv AugusH de illo sic breviter meminit:
,

Suessione in
confessoris.

Qalliis sancti Amulphi episcopi et Martyrologium Iiomanum kic naud auoie eum Suessione annuntiat, eo quodSuessionensem episcopatum administraverit, vel magnam cLvpartem in hacurbe transegerit.

Flora-

u.

DIE DECIM.V QCINTA ALGCSTI

28
ItCTORI
t;

sente et adjuvaute revcrendissimo ac nobillissimc domiuo D. Carolo Philippo de B&doan episcopo

II.

Ossa hujus

sancti

Prsesulis

Brug^nsi.nec non reverendo domino Joaune Bourier abbute sancti Petri de Oudenburg;. Quid testor

identidem recognita, et furori Cal-

Joannes Baptista VanBello I. V. D. scriba civitatis Brugensis iiac xxvu Maii mucxiii.
10 Ab hac prima sacrorum ossium etevatione nobis de reliquits S.Arnulti nulla ovrurrit mentio
et

vinistarum prudenter subducat.

anno
i&7 pretiu-

Corpus
Sancti, in

Postquam in synodo Bellovacensi decretum erat

utossaS. Aruulfi solemniter de terra levaren-

usque ad annum Christi 1457, quo Anianus abbas Aldenburgensis eas pretiosiori caps<v invhnh
curavit, ut coltigimus exauthentico instrumentO $ quod in lipsanotheca conservatur, et CujusapCh

siori fiirro-

thecx inc/uilitur.

magna popuh
vitota
inultitndi-

W,

Lambertus episcopus Tornacensis-, ad cujiAS Aldenburgum spectabat, Utteris encyclicis fideles sibi subditos ad hanc honorificam sacrarum reliquiarum elevationem invitahtr,

dicecesim tunc

graphum
Amen. Hic
Patris

sic sonat

.-

In uomino aanotee
et Filii

e1

indivi-

dvue Ti-initatis Pntris

et Spiritua

sanoti.

vit,

quemadmodum

in Actis infra edendis

lib. 3

cap. 2 fusius narrabitur. Sed ibi deest authenticum hujus invitationis vel convocationis instru-

requiescit g-loriosum corpus sanctissimi ac dcfensoris nostri Arnulphi, apisoopi et confessoris, translatum per roviMcndissimum in Christo patrem et dominum Guilielmuin episeo-

mentum quod tamen non

y

ita pridem favore reverendissimi ac illustrissimi D. Henrici Josephi Van Susteren episcopi Brugensis accepimus.Quare nobis visum est hic inserere legitimum hujus authentici instrumenti apographum quod ex schedapergamena juridice extractum ita seribit Larnbertus Dei gratia Tornacensis et Noviomen,

pum

Sareptanura, sufflpaganeum eeverendisaimi in Christo patris ao domini D. Joannis episcopi Tornaccnsis, ludictione quinta , Calisto tertio Ro-

manam sedem

tenente

Joaune mctropolitanain
,

Remorura sedem

reg-ente

Carolo rege
nobilissimo

rum regnante, Ludovico

Franoiffi Brug-is spatiantr,
driae

EranooDelphino

Philippo autem Flan-

siuni episeopus

omnibus decanis ac prebbyteris

nostrae dicecesis salutem et beuedictionem. Coopcrante gratia Spiritus sancti, decrevimus sacrvuu

Comite anno sui reg-iminis xxxvm principante, atque Aniano curara Aldenbnrgvnsis coenobii,

auctore Deo,

corpus sancti Arnulphi episcopi de terra levare; ad quod sacrum officium prima die mensis Maii, praeduce Christo, explendum plebes vobis comiuissas
per sing*ulas ecclesias a vestra charitate jubemus commoneri, ut devote conveniant, et Domini benedictione

tam
bus.

abbatibus

admiuistrante, raultis praetecea quara praapositis eeterorumque

Christi fidelium

potiantur

sancti Petri Apostoli. Datuiu anno

apud Aldenborgh iu ecclesia Domini millesi-

cum g-audio et devotione astanti solemniter anuo Dorainicaj Incarnationis millesimo quadringentesirao quinqnagosimo septimo, Kalendis Maii die Dominioo. Ut a posteris nostris indubitauter crcdatur, tliligenter honorctur, ac in perpetuumcclebretur, nomina ctsigna conun
Actum
qui huic translationi interfnere, annotarc sanctum
est.

anno 1121
solemnifcr

de lerra
valur.

elc-

centesimo vig-esinvo, Indictione xiii. 8 Anno sequente solemnis illa sacrorum ossium etevatio Kalendis Maii facta est, ut patet ex altero instrumento, in quo hsec leguntur : Anuo Domimca? Incarnationis millesimo centesimo vig-esimo primo, Indictione xiv, Ludovico reg'e Fran-

mo

corum aunis xiv,

Calisto

Papa lloinanam sedem

11 Iluic instrumento adhuc annectuntur siyilltt prtvferentiaproprium cujusque nomen, gatcepHs duobus, qiuchaud dubie exciderunt nam in ipso autographo omnia sigitla vet signa per titteram majuscidam S designantur in hunc modum S. D.
:
:

%it iri

ftu>''

tluntico

ttlmonio

tenente annosecundo, Carolo etiam Flandrensium Comite anno secundo , coenobium Aldenborg*ense

Guilielmi
S,

cpiscopi S.ncptani.
S.

S.

Aniani abbatis
S.

IVtri

Oudenburgensis.

Jacobi abbatis

An-

desudante abbate Hariulpho annisjam<iuindecim et mensibus sex praeter dies novem, levatum et translatnm est sacrum corpus beati Arnulphi episcopi Kalendis Maii a Lamberto Tornacensi episcopo ,

dreae juxta Brug^as. S. Nicasii abbatis S. Adriani

martyris. S. Everardi abbatis de Dunis. S. Jacobi

abbatis de capella Thosaua.

colai Furucusis. S.

8.

Petri

abbatis B.

Maria; Middelburgensis. S. Limanni abbatisS. NiIlectoris Pra*pusiti de Loo. S.

nf ex

lerjiti-

mis instrumentis
ttat,

con-

id est in

bierothe-

cam

quando Eomanus Cardinalis presbyter Petrusde Leone hospitabatur apudsanctum Bertinum visitans has regiones. Hi characteres chronologici ferme conveniunt cum iis, quos infra in Actis lib. 3 cap. %num. 136 referemus, aut saltem cum illis faeile possunt conciliari. 9 Ceterum in dorso ejusdem schedse pergamense de quibusdam S. Arnulfi reliquiis hsec notata erant Alba, quae in sacculo seorsum jacet, ipsius Sancti fuerat, in qua consecratus est iu episcopum, et in qua usque ad finem vitae Missas cantavit. Deinde ibidem leguntur sequentia Tibia in alba posita de ipsius sacro corpore fuit; sed ex amore cog-itaveramus eam forinsecus retinere, donec nimia importunitate coacti sumus in lectum * recoudere. Ignoramus, quo tempore hse duse annotationes scriptee sint ; sed scimus ex alio transtationis testimonio, quod mox infra exhibebimus
: :

Petri

Prffipositi

de

Eversam.
S.
S.

S.

Jacobi

abbatle
S.

B. Mariae de Zunncbeyke. Bartholoma^i de Eeckout.

Antonii abbatis

Walteri Praepositi

ecclesiarnm B. Maria; Brugensis ac S. PetriCaaletani: Circa Albam S. Arnulfi, de qua superius

memini, in dorso hujus instrumenti habebalur aliamanusic scriptum Nota, quod eodem anno (nimirumll')!, quo id contigit) quffidam Alba, io qua fuit conseoratus episcopus, fuit reperta iaantlqua capsa, a qua fuit exstracta et reservata ob au:

g-mentationem majoris rcverentiaj. 12 Sanderus tomo 1 Ftandriie iitustratse pag. 320 eamdem translationem ex Annatibus cceno-

0/w

'

Sandtrinarratur.

eamdem

Sancti albam anno 1457 in veteri hierotheca inventam fuisse. Porro authentica hujus aliorumque instrumentorum fidesjuridice probatur hac subscriptione Concordat haic copia cum orig-iuali schedula ex perg-ameno vetustate ambc:

sa, sed

leg-ibili

collatione
III.

cum

ea facta, prae-

Atdenburgensis distinctius refert his verbis Videns insuper dictus abbas (videticet Anianus, de quo supra egerat) corpus g-loriosi patris nostri Arnulphi requicsccrc in quadam vcteri capsa lig-nea, uua; pra; uimia vetustatc crat tara raodicae pra-scntationis ac parvi apparatus, quod ob hoe veneratio cjusdem Sancti omittcbatur, fccit Brufabricari quoddam novum feretrum auro et g-is argento, ut ocuiis patet intuentium, decoratum, in quo fecit translatari sanctissimum corpus patris
bii
:

Augusti Tomus

32

nostri

221
fCTflBI

DE
,

S.

AKNULPO CONFESSORE
Petro Westbusch, D. Adriano de Grutere, D. Christophoro de Boukere, ^Jg-idio Sawyne, Laureutio Bertenchon presbyteris Keligiosis , Jacobo Cro-

no<tri

P.B.

tunc doctoribus, BDbatibua prrcpositis,

die Maii, quse inralpW anno KCDLvn, prima prawentibus multis erat dies Dominica
curatis, et ca-

ceterisque pellanis ac nobilibus, videlicet Gandenses, Bruin maxima multitudine,

g-enses,

utnusque sexus

Oudenburgrnses, Dixinuden>ps Novipor-

Bergenses, Ghitenses, Furncnses, Osteudenses, Leffing-enses, qiu stclloiKes, Ettci-hcmenses, et

Joanne Hoye subdiacono monachis professis totoque conventu ; nec non honestis dominis ac magistris viris Arnoldo Dicrkens, Hugone Coens curato Canonicis ecclesias collegiatae

melync diacono

omnes decoraverunt hunc locum mirabiliter

prse-

intinitis cedendo clerum proccssionalitor cum taedis iicne sonnntibus in magno numero cum ;)r inIh devotione, g-audio et jucunditate. Hsec vidi. Dili-

Salvatoris oppidi Brug-ensis, magristro Leone de Voocht curato ecclesiae parocbialis oppidi item probis ac honestis viris Audenburg-cnsis Jacobo Lucas receptore fabric et totius communitatis S. Salvatoris oppidi Brug-ensis prsedicti
S.
:

gentia

et

studio dicti Aniani h83C

ilte

omnia

in

mcmoria

remanserunt. Ita
conscripsit.
Paucii
rtli-

ex

tesle ocitlato,

qui verosi-

Daniele Miels, Joamie Sanders, Arnoldo Bertelz, Judoco Valentin aliisque pluriinis. In cujus rei

militer historiam monasterii sui Atdenburgensis

13
S. Ar communicatee fueSaltem proxime laudatus Sanderus tomo 1

Vi.r dithilo,

quin co tempore queedam

testimonium praedictus D. abbas has litteras suo sig-illo et sig-illo praescripti reverendissimi domini Guillelmi episcopi, suffraganei Tornacensis et decani praedieti Salvatoris Brugensis communiri fecit anno, die, ac mense, quibus supra. Inptica supe-

quttt alio

tromlatii,

nulfi reliquiec aliis ecclesiis

rint.

scribit

Flawlri.r illnstra.Ue pag.ZW in remnostram heec CorpUfl hujus Divi nunc Brugas adscrva:

li

quod portio aliqua exiffua per Anianum mcdlviii Tideg-emensi in Brachbanto, undiMiatus onit, ecr|('Si:t.! duii:ita sit. Paragrapho sequente hunc natalem Sancti locum indagabimus,eteaoccasione ihidem explieare conabimur
tur, nisi

abbam anno

rius heec legebantur De mandato prsefati domini Sareptani; et erat signatum Christianus Grave Notarius Apostolicus admissus. Appendebant autem duo sigilta memorata et ceree rubrse im\

pressa.
15

quomodo pagus Tidegcmensis in Brabantia colloruri possit. Q/wd vero ad atias ejusdem Sancti
retiquias attinet, Balduinus Wiltotus noster in
ilirm asserit

Hagiologio suo Belgico ad hanc bracJtium hujus S. Arnulfi Montibus Hannoniec in ecclesia S. Waldetrudis honorari. Al. rehementer miror, notitiam hujus brachii non pervenisse ad Arnotdum Rayssium diligenlissimum reliquiarum Belgicarum investigaMarli/rulotjio
,

se.it

His temporibus in Belgio adversus avitam ct postmoretigionem Cathoticam variee seditiones excitatee ilum furori Calvinistasunt et impii rerum sacrarum violatores plura rum subduBelgii tempta et ccenobia partim spoliantnt par- cta sunt. tim destntxemtnt. Huic ruinee etiam involutum fuit monasterium Aldenburgense, ut Mabillonhts in observationibus preeviis ad Vitam S. Arnulfi

num.

7 tradit his
:

coenobio

verbis Eodem tempore in eo (nimirum Aldenburgensi, de quo ibi

:

sermo estj
et

florebant duo viri illustres de Ordine

,

Benedictino bene meriti

scilicet

Jacobus
,

Byns
de.siru-

torem

qui tamen in Hierogazophylacio suo Belgico pag. 644 et sequentibus minores ejttsdem
,

Arnoldus "Wion
monasterio
suut.
,

qui anno molxxviii

cto funditns per haereticos Calvinianps Aldenburg-ensi

Montensis reliquias recenset. Quare illi, quorum interest,facite poterunt istud Rayssii silentium supplere si hunc sacrum thesaitrum adhuc /"issideant. Nuncadatiam ejusdem sacri corporis inspectionem transeamus. pfi 'i-nliuii annis post suprad iclam tipsanothecee lilijiin SflHmutationem rursus ossa s. Axnulfl visitatasunt cti ouaanno ut eoitslat cj: sei/aenli instrumento, quod est huIBB7 runu Aldenbm gi justenoris Vigesima octava die mensisJunii anno
ecclesiss
,

in alias provincias abire

in

comubi

pulsi

Jacobus

Hispaniam

transiit,

Ilispali

xenodochium ad suos contribules recipienfovendos

construxit;
ibi

dos

et

Italiam secedens,
tiis,

1111/111

Arnoldus vero in librum de Ordinis nostri iniprog-ressibus, aliisque ad eum pertinentibus

sub nomine Lig*ni Vitae conseripsit, diuque inter

nostros Casinenses versatus in

eadem

reg*ione de-

rocognita,

Doinini udlvii, Pontifibatus sanctissimi in Christo

functus est. Hsec sub Melchiore Everaert abbate contigcrunt, sub quo monachi huc illucque varia
sunt; sacras vero reliquias aliaque furori haereticorum subducta Brugis interea asservabant pauoi admodum monaobi, qui postea pacatis tumultibus ad Tnonasterium rediere. Sanderus in Hagiologio Ftandriee ad diem xv Augusti de his S. Arnulfi reliqitiis, quee tunc Brugis
in loca dispersi

Domini D. Vauli divinn pioyideutin Papffl anno tertio, [ndiotione vivente Carolo Etomanorum imperatore, rege Eispaniarum ejus nominia quinto, regnante Philippo ejtisdem filio,
patrifl

IV

Ilispaniarum, Ang-liaotc.

Francia* , Sicili Neapolis rcgv, comite Flandri, sub episcopatu reve,

rendissimiD. Oaroli deCroy episcopi Tonuicensis reverendus in Chxisto pater D. Oliverius Vander llnl ! abbas monasterii S. Pctri Audenlmrgvnsis
desiderans alleviare pondus multum grave feretri oontinentis Baorum corpus seu reliquias S. Arnulphi episoopi et confessoris, feoit aperiri dictum
feretrum,
in

asservabantur
ejus

sic breviter meminit Corpus etiamnnm Brugis adservari a Judoci Dam,

.-

houderi regii consiliarii filia per has turbas solicite custoditum, nuper Aubcrtus Mirssus nobis indicavit

quo reperit
Kalendis
repositas,
S.

litteras

in

pcrgaincno

Boriptas, sigillatas tredecim

sigiUia

de data anni
die

Domini
in

wodlvu, eodem iterum

prdioti

Maii

Dominioa
et

Ltem

16 Heec vene7*andaS. Arnulfi ossa prudenter furori iconoclastarum subducta esse, ac tempestive sacrilegas eorum manus evasisse, patet ex testimonio itlustrissimi preesulis Brugensis qui
,

ul patct

cj;

teslimonio
episcopi
Ilriigensis.

reperit ossa

reliquias

Arnulphi involutas pauno

:

et

oerato oorrupto et coopertas panno serico inte^ro has litteras testlmoniales includcns soleimiter
fccit

anno Christi 1G13 veteremhierothecam examinavit, ct eadem Sancti ossa in aliam transtulit, ut docetsequens instmimentumjuridicum^cujus hic est tenor Jaoobus Philippus de Eodoan Berlegdie:

reoludi

prs&sentibus

reverendis in

Christo

dominis D. Guillelmo Dei et Apostolioa Sedis gratia episcopo iSarcptano, D. Johanue Vander Weerde abbate monasterii S. Andreaa propeBrugas, Joaune
de

mius Dei et Apostolicae Sedis gratia episcopus Brugensis, perpetuus et hereditarius Flandriae cancellarius etc.

Universis et singulis praasentes nostras

,

litteras visuris

lecturis

Mncr monaoho ejusdem monasterii

pariter et audituris sa-

et Priore monasterii S.

Andreaa Petri Oudenburg-ensis, D.

S.

lutemin Domino. Posteaquam religione avita restituta et iconomuchorum furore cessante , inter
,

alia

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTL

li:>
&UCT<i*l

alia sacra pignora relata esset major pars calvaris cum variis notabilibus ossibus corporis S Arnulvarns notaDilibus ossious corpuns o. phiepiscopi Suessionensis et confessoris, nec non antiquae litteroe, sigillis plurimorum praelatorum firmata? ejus fidem facientes, nos juxta decretum

G.C.

HI. Sancti nOHien, patria,

tas,

nobiliforti-

et

duo ejus corporese

exempla,
quse
in

sacri concilii

Tridentini, examinatis illiusergo ex-

aminaudis, eadem, ea qua par estreverentia, repurgata ex priore lipsanotheca, iu qua veconditaeraut,
qui anno

tudinis

Mss.

Actis nostris non meniorantur.

1615

/croe-

thecam

jusdcm
cti

Sofl-

huic nova? iuclusinius. 17 Et ut nemini dubium esse possit de sacri hujus thesauri certitudine, testimonium hoc apponendum duximus, sig-illi majoris appeusione et
secretarii

Ex

Actis infra edendis lector intelliget, hunc SanctutduSanctumnostrumcazlestivaticinioChristopho- pfrww"

l' abml,
;

coram

nostri subscriptione firmatum, prsesenet nobilibus

,

vniltis in-

tibus reverendis, venerabilibus,

ris,

vi-

rum vocatum esse sedipsiusconsanguineum Arnulfum Aldenardensem ei suum nomen Arnulfi

imposuisse. Hocposteriori nomine ad auctoribus passim appeltatur, et Molamts in Natalibus Sanctorum Belgii addiem xvi Augusti de illo sicdisserit Familiare est autem matronis sterilibus ct
:

sncxil.

Joanne Bouvier pralato

ne Montano abbate S. cetano, Aruoldo Vau

Rernigio
tro de
S.

JoanAndrea) Bartholoimei vulgo QuerS.

Druitio

officiali,

Mechelen archidiacono , Joanne Baptista Blonostrae Canonicis, Pe-

tag-rio cathedralis

ecclesise

gravidis hunc sanctum Prfflsulem pro

felioi

part*

Cueninck
rectore

collegialis et parochialis ecclesiffl

,

invocare. Est porro Arnulphus Fiandrioe

2Uuout
Flan-

Jacobo Jesu, Jacobo Ludovico de Noyelles vice-comite de jMielles Lopez Gallo Barone de Male, Adolpho de Maldeghem scabinorum Burgi-mag-istroBrugensi, Carolo de Boonem Franconatus , Carolo Christiano
Salvatoris decano et priinario pastore
collegii
Societatis
Stratio
,

sed Aldenardensesdicunt Latine Ai;\<n

drice

n k, e1

cum grata sibi aspiratione Cjurcnl. Posteriua Latinum nomen Trithemius refertad morem Qer- E manicum. Si hunc Sanctum cum quibusdam A.Tnoldum nominare maris^pernoslicet atcave, ne
:

de Rodoan domino de Schieter, Betro Suucx

Berleghem
,

Nicolao

de

et

infinita utriusque se-

propter hanc nominis similitudinem confundas iiium cum S. Amoldo citharsedo, cui Carthusiani Bruxetlenses in Mss. additionibus ad auctaria

xus multitudine, appositis copiis binarum aliarum attestationum vetustate corrosis etfere absumptis,
anni videlicet millesimi centesimi vigesimi, lndiLudovico ctionis decimse tertise, Calixto Papa
,

Usuardina tumutum Aldenburgiperperam

1

assi-

Francorum rcge,
te regnantibus.

et Carolo

Flandrensium ComiIn-

Datum

et

Actum Brugis anno

carnationis Dominicae millesimo sexcentesimo detertio, mensis vero Maii vigesima octava Indictione undecima, Pontificatus sanctissimi domini nostri Pauli Papae "V nono, regnantibus se-

cimo

gnarunt, uttomo vrJulii in Commentariopnevio ad Acta S. Arnoldi citharsedi pag. is ostendimus. Ceterum nosin titulo hujus Commentarii hodiernum sanctum Prsesulem appellavimus soto Arnulti nomine. quod apud veterem biographum aliosque scriptores plerumquc usurpatur, Hsec de nomine Sancti nostri dicta sufflciant
20 Laudatus Molanus loco

proxime

citato de tfnaiwi
(;i

renissimis nostris principibus Alberto et Isabella

Eugenia infante Hispaniarum, Archiducibus Austrise, Ducibus Burgundiai, Comitibus Plandriffl De mandato reveetc. In plica hxc habebantur rendissimae suse gratiffi P. De Meuienaere secretarius. Prxterea sigillum illustrissimi Jacobi Philippi de Rodoan in cera rubra appendebat. 18 Decreveram prwsentem sacrarum reliquiaM atltiuc hodicdum rum statumet peculiarem earumdem veneratioin Flandriu nem distinctius hoc loco describere, sipetitioni conscrvanmex satisfactum fuisset ijamenim fereab anno tur. P. Procuratorem Collegii nostri Brugensis rogaC vi, ut data occasione traderet amplissimo D. Abbati Aldenburgensi scedulam quamdam memorialem, quam scripseram eo fine, ut de hodierno istarum situ et ornatu edocerer. Sed nutla hujus rei notitia ad me pervenit, cum forsan Procurator ille negotii sibi commissi oblitus fuerit, aut nullum responsum acceperit. Collega meus Sotlerius ab aliquot annis vidit has sacras S. Aruulfi exuvias, quae tunc Brugis privatim asservabantur. Facile tamen credo, easpostea acl abbatiam
:

\d stirpe et patriaS. Arnulfi sic ratiocinaiur familiam Pameliorum eum pertinere, notissimum cst e\ gentilitiis armis et aliunde. ScdputaturLi siardus (supponit Molanus , lAsiardum Vitam Sancti titteris mandasse, qua de re postmodum agemus) soriptor Gallus eum malevocare Brabantum quamvis cnim territorium Alostanum, quod
:
:

pogOj

Scaldis disternrinatj Brabantiee soleat annumerari,

(tibingljcu

tamen qiun nuno vocatur (Etilljcn^ solumestextraditionemAlostanam oinatale ejus tra Scaldim duobus milliaribus ab Aldenardo, cui loco abbas Anianus anno millcsimo quadrin,

gentesimo quinquagesimo septimo reliquias aliquas inde oribeati Arnulphi oontulit, ut Praasulem undum ardcntius honorarcnt. Circa natalem Sanctilocumcum Molano consentit Sanderus, dum tomo 2 Flandriw illustraUv pag 589 de eodem pa go sic scribit Tiedeghem olarus est pagussuhdoi

minioBaronis Anglo Wonasteriensis , ae maffis beati Arnulphi ob natalem, reliquias et miraoula etapud Aldenhurgenses ahSuessionensia episcopi
batis.
rtmc q 21 Attamen Arnotdus Wion tib. 3. Ligm pag. 270 eumdem j*jj* tm seu parte % istius Operis Sanctum vocat patria Atdenardensem, dum Wt

Atdenburgensem transtatas esse, quandoquidem monasterium istud, quod olim beitis aliisque infortuniis ferme exhaustum fuerat, nunc incipit ita reflorescere, ut non exigua spes sit, fore ut paulathn ad pristinum splendorem reducatur. Cum igitur Acta S. Axnulfi jampr&lo danda sint sequus tector mihi ignoscet, ut spero, quod de
prsesenti iltarum reliquiarum statu nihil certi inpticare potuerim.

dem
tione

sic scribit

rluitautem sanotusArnulphusna,

praeolara Flander, patria Aldenardensis Certe his scriac nohxli Pameliorumfamilittortus. inpago Tii de ptoribus, qui Sanctum nostrum ghemvet Tig-hem natumasserunt, favet antiquus

quiinfrain Actisnum. Bdepatre toquetur: Fuit vir, nomine EolS. Arnulfi ita pago Brahantia; circa fluvium Scaldum, faertaif in
Yitse auctor,

qui

nou BOlum g-eneris spcctabili

nofailltate,

sed

rcrum

22G
t;.c.

DE

S.

ARXULFO CONFESSORE
urguunt Arnulphi insignia g-entilitia apud Aude- D burgfenses exstantia., eademque, qute nunc sunt Pamellensium; et amplius, quod Arnulphus de
Aldenarda Puerum sacri baptismatis lavacro ablu-

intcr ootcros rerum copia mundanarum ditatue, quam corpore per omnia compatriotas tam mente Wionushunc saniaelyftusexiatebat.J^r/e igitw Episcopum cognominat Aldenardensem, eo ctum

mtodpagus
ret

Btii nnli'

Aldenardensi cx illustri famitia Pameliorum, qui vetus castrum Aldenardense incolebant, et in tractu illo non enim existimo, ipsam late dominabantur nomine pagi designalam fuisse eo Aldenardam tempore, quo biographus noster hsec scribebai 22 At nonnemo exmequseret: Sive iste San:
.

Tiedeg-hem vel Tiffhera** territorio situs esset, vel Sanctus ortum duce-

tum

testis et

sponsor excipiens, a se voluerit ap-

non facturustemere, si nulla interceesisset affiuitas. Similia habent alii scriptores Belgee quibus accedere videtur Mabillonius Gallus cum Sammarthanis, dum in observationibus prtWiis ad Vitam Sancti nostri ita loquitur Arnulfus ex sed et divitiis parentibus non nobilitate solum
pellari,
:

qaitna nn-

ctus Atdenardoe, siveinpago Tiedegem natussit, quomodo potest alteruter iltelocus natalisaban-

amplissimis pollentibus natus dicitur initio ejus Vitae; quem e nobilissima Pameliorum in Belgio familia ortum asserunt unanimi consensu omnes re-

tnr Brabatltiw,

biographo Brabantiffl annumerari , cum utrumque in Flandria situm esse constet? Molanus supra citatus rotunde pronuntiat, auctorem Vitce in ea re erra&se. Sed verosimilius opinor, fcriptorem Actorum in hac re seculum esse divisionem sui temporis, quo Brabantia latius extendeoatur. Ne idgratis dixisse videar, hanc opinionem vetustis quibusdam testimoniis probabo. Sigebertus monachus Gemblacensis apud Mireeum in Chronico adannum 1059 itascribit In pago B (pagus deducitur a voce Gattica pais, et sxpe
tiquo
:

rum Belgicarum

scriptores,

Gallia Christiana secuti sunt.

quos Sammarthani in Arnulfum Aldenar-

qui ibidem

densem patruum habuisse, testis est Vitae scriptor, matrem ejus ex illustri Comitum Lovaniensium, Namurcensium, Losnensium, et Montensium prosapia prodiisse asseverat. 25 Aubertus Mirseus in Bibliotheca scriptorum ecclesiasticorum cap 362 consanguinitatem matris ejus cum Comitibus Namurcensibus sic obiler indicat : Sanctus Arnulfus Martyrolog-io Romano xv Augaisti adscriptus, patrem habuit Folce nobilibw
varc ntib

tjHi-niilaiu rri//unis
si

trarlui sitjnificat
liiultit.udincs

Braebatenaltrin-

bertum

matrem Meinsindem
filia

aviam

Godam

juxta Tornacum
ctc.

oolubrorum

qute fuit

Alberti primi Comitis Namurcensis,

in

ecus

congregatte, prodigioso pradio inter so con-

currunt

Anselmus monasterii Gemblacensis

abbas apud

eumdem Mirwum
:

in Chronico suo

ad annum 1118 hsec narrat In pago Bracbatensi i\ Knlriiihis Mnii ciroa Tornaeum nix tanta cecidit, utetsirras Fregerit. Tornacumigitur civitas Bracbtiitfi vel Brabantuv tunc erat, quve nunc Flanifr/.T iillrihniliir.
r/ui

sua Luxemburg'ensi historia doilla, quse hic dicitur filia Alberti primi, vocatur soror ejusdem Comitis Namurcensis in veteri Ms. codice monasterii Gtaricet.

utQuercotanus

Verum Goda

marisci, ex quo laudatus Mabillonius in observationibus preeviis supra citatis disiinctiorem

(unc
ex-

/nfiii*

tindcbntur.

23 Quinimo ipsa urbs Gandensis, quse ja?n Ftandruc metropiolis est, antiquitus in Brabantia coltocabatur, ut patet ex litteris Ludovici Augusti,

quarum fragmentum
o\

Valesius in Notitia

Galliarum pag. 93 refert,

Kinhanlus abbas

et in

monastorio
ost

Ganda

quofl

sitinu
in

in
S.

quibus vocatur quod dicifur pago Brachbaiense

, , ,

conatraotuin

honore

Petri

ubi

etirfm S.

r.MM corporo requiescit. Unde Valesius pagina mox citata monet sequentia Bbacbantuh Bn \r. wti 0.1183 Latraie scriptoribus reecntioribus , nostris lb BrabaNT ox parte nuncupatur
:
,

maternce stirpis ejus genealogiam ita refert Albertus Comes Namurcensis habuit tres g'ermanas sorores Lutg"ardam Godam , Ermengardam qui Albertus genuit Godefridura patrem Godefridi Namurcensis; Lutg-arda g'enuit Emmonem et Ottonem fratrem ejus. Emmo genuit Arnulfum Comitem de Lo et Sophiam de Hungfaria ista Soplua g-enuit reg-em de Hung^aria et Ducissam de Ilui. Otto frater Emmonis g-enuit Gisleltertum de Durat *. Goda soror Alberti Comitis g-enuit Me- at. Gizclinsindam, matrem sancti Arnulh episoopi Sues- Wrtumilc
: ,
,

Fere eadem habeniur post Vitam S. Arnulfi in apographo nostro Thosano, cujus notitiam paragrapho sequente suggesionicas civitatis in Francia.

Duras.

oliin

ab Alosto
etiftxn

aut

Minnt

lidcs

ad Turnacum si qua habctur. Joanncs Roberti noster ad

ot.

Gunda

usijue

remus.
26

usque ad Condate pe-rtanebat,

Compendium
S.

Vit%,

quod Mabillonius

F
lo?i-

rmomm

gioribus

quod in vetustis S. Iluberti Arfis aoourpft, innotis num. 7(> hSBC breviter obserrut Ih-ahantia, multo <|iiam nunc patchat latius, adoo ut mag-nam Flaiidria' ]iartem occuparetj mtignam etSam M:mwmiu>. Denique Justus
Urachnnto,
;

nom&n

ejusdem Sancti genere meminit,

:

Arnulfi Actis subjunxit, de paterno stcmma ab et inter Acta wtoribu

vi part. 2
indicatvr
'

Sanctorum Ordinis Benedictini seculo

pag. 555 sic incipit Quamvis Brabantia litium ac rapinarum olim fuerit altrix et mag-istra, veridicoque poemate diotum sit rancia quot vi,

l.ijisms

r,i

hrsrriptione Lovanii

lib.

cap. \3et

TES

TOT HABET

BlLABANTIA

LITES

SUb

tempore
,

Ortus

ttt

Carolus Scribanius nosterin Originibus Antverpiensium cap. 2, quos laudatus Joannes Roberti citat et sequitur, hanc sententiam pluribus exemplis confirmant. 24 Qmdquiil sit de peculiari nativitatis loco,

tamen Comitis

Balduini

et

Adelae
,

Comitissfe
sanctte re-

superno dono irradiari meruit

cordationis virum

dum

Arnulfum futurum episcopum

tiutem saiirfHi

Pvxiut

gwm Flandri.vatif Brabnntia pro ai*bitrio adsrrihrre poteris, auctores Betg.v unanimiter tradiott, S.

Arnulfum ex territorio Aldenardensi

ad illuminationem bominum non paucorum suo sinu prog-enitum, ceu radium sole justitia? illustratum meruit procreare. Hujus g-enitor Fulhertus, Godelef matris ( pro matris , ni fallor
,

et

cum apographo

claro
ter

PameUorum stemmate oriundum atios Joannes Baptista Gramage in

},

esse. fn-

Descripverbis-.

tiont'Atilnuir<f,r
liisiardus

a nc originem probat his

nostro Thosano martvris legendumest) consobrinus, clara nobilitate refulsit; et mator, nomine Mainsindis Teuthonicorum

abbas (haud ditbie episcopum dicere rotot*)inVita bonti Arnulri matrcm ejusnobilissimam e\ stiviic Lovaniensium, Montensium,

, proi-orumstirpeodita, ing:enbitate speotabili claruit. Vides hicpatrem Sancti nostri consanguinitate

smm

Namuroon-

ot

vocat,

quem

liossrnsium ait fuisso; patrem Fulbcrtum ex Aldonardensibus dominis fuisse

conjunctum cum S. Godolevamartyre Ghistellencujus Acta ad diem vi Julii, tomo % istius meftsis a pag. 359 itlustravimus, et quam ex Botosi,

me?isi PicardicV tractu

oriundam diximus.

Dum
vero

DIE DECIMA QUIXTA AlHJUSTl.

vero auctor Florarii nostri manuscripti, quod superius alia occasione allegavimus, ad diem xvi Augusti asserit, Sanctum nostrum de stirpe Karolidarum py^odiisse, verosimiliter secundam regum Francorum stirpem designare voluit. Sed nobis
soeptae, sed persaepe
in luctura et

227

nentes
et

quod
si

idem profecto
inflatis

homicidia desilevibus hominibus

j..toiii

G c

mutuo turaore

facile

potuisset,

non hunc ludum

vir virtutis

etiam his evenire Arnulfus

diremisset.

non vacat singulos illos

indagare
et

nobilitatis gi^adus operose

cipuam
n przditm
fu.it

S.

hicdiutius inhserere rei, qiuv adprseArnulphi gloriam parum spectat.

faciunt

magna

27

Non multum quoque

29 Cum seniore suo Arnulfo Aldenardensi quan- ^mapodoque, ut crehro solehat , proricisceus ad iter 0"/*** aretissimum pervenit ubi plaustrura foeno onu- $trt90mU 1
, ' ,

ad honorem

stnm

(urilnr.

torporis for
titudine.

Sancti nostri ea, quse Surius de corporeo illius robore edidit, et quse in apographis ac codicibus nostris non leguntur. Nescimus, utrum hsec ab ipso Actorum scriptore fuerint exarata, an ab alio posteriore adjecta. Cum tamen Mabillonius ista corporecV fortitudinis cxempla ex Surio transcripserit, atque Actis S. Arnulfi inseruerit, nos oculis curiosi lectoris hic subjicimus eadem, quse apud laudatum Mabillonium referuntur his verbis: Ad ostendendam corporalem ejus fortitudi-

viae augustias occupans omuem transitum prohibebat. Itaque sociis ejus alio se conferentidus, solus cum aruiigcrosuo mnnsit illic,])artemque

fceni in

terram abjicieutes,

manu
Spina
iter
vit.

sustoUons, in

eum

et aliam cum plaustro looum, quem vepros e\

,

obsidebant et iter augustum faciolmnt longiuscule transposuit; atque ita viaj obstuenhi.

agcntibus nou miuus facile quam bonigne amoHaud dubie Sunus fuvc in codice suo invenit,etiamsi ea in nostris apographis non eompareant. Pneterea in Actis Surianis occurrit quad-

nem

nos tamen non nisi duo succincte expedimus. Cum enim opera Dolicet

plura suppetant

dam fragmentum magis

notatu dignum, quod

et

mini uuiversa sint bona valde, illius quoque roboris seu virtutis cognitio materia erit laudis Dei, B qui eam illi contulit. Simul etiam accedet ad cumulum gloriae Sancti hujus, qui ea non ad mundi vanitatera et insanias falsus, cum posset, abusus est sed contemptor ejus, et qu& ex illa comparatur, mundance gloriffi, totus ad Dominum conversus est. Enimvero in Sanctis etiam corponobilitas commenralia Dei dona praedioantur datur, opulentia extollitur; non quod hsec beatitudinem illis contulerint, sed quod eorum contemptu quibus ad malum potenter abuti potegloriosiores et illustriores rant, sed noluerunt
:

manuscriptis nostris desideratur, grapho sequente proferemus.

quod para-

IV. Scriptor Actorura

et varia eo-

rura exemplaria.
Inter auctores modernos
S.

qiuvstio est, quis

Acta

Krudt(it*i-

lucu- mns Joanbrationem Lisiardo Suessionensi cpiscopi, atiis nM *'"<"'-

Arnulfi conscripserit,

quibusdam hanc

eamdem

evaserint.
ut ostendi-

28 In aula igitur
stu tumentium, et

imperatoris apud Trajectum

turduobus
excmplis,

frequens erat conventu^ secularium,

in
ls
iis

mundano

fa-

Comes

Flandria:

inter

praecipuos

summus.

cum

exoccupatus quibus-

dam hora opportuna

occurreret, ut juvenilis ier-

vor assolet pro captando inani iavore mira facilitate agi, exsurg'it hinc inde militaris cohors, jactandisque lanceis non sine virium attenuatione alius alium vincere summopere contendebat. Inter hos conatus animosi et audaces arcus frarjgunt, et impcratoriis militibus in hoc conflictu fere superiorihus,

Hariulfo abbati Aldcnburgensi tribuentibus. Mabillonius in Obsercationibus prwmis ad Acta S. Arnulfi num. hanc controversiam clare explicat, et ibidem de hac re sic ervdite disserit Insigne monastcrium sanoti Medardi Suesaionensis, dequoalias fuse dixinms, hoo seculo beati Arnulli meritis ct virtutibus illustratum 1'uit. Hujus beati Viri Vitnm sub Lisiardi Suessionenais episcopi nomine edidit Surius ad dicm xv Augusti, in cnjus initipexstat ojusdcm Lisiardi epistola ad Radulfum Remorum archiepiscopum, qua hanc Vitain a se, uti profitetur, conscriptam ejus ccnsuraa subjicit.
i
:

'"'""*

Varii item

alii

codices manuscripti

eamdem

episto-

dum

Elandrenses nihil egregium, quod

eorum virtutis quoddam esset probamentum sive documcutum, efficiunt, parum absunt
celebris

lam sub Lisiardi nomine prfieferunt. Undc factnin est, ut eadem Vitaal) omnibus fere soriptoribus eu^ Lisiardi nominc laudata fuerit. Verum si rem attcnVitum siwe prlo- Aldcnburgensissinccrum essefuituin dcprehendcmus; tjuud tum manuscriptorura codicum auctoritutc, tum etium
tius expenilcre libent, hiinc ips;un
res duoslibros llariulfi abbatis tertii

ab opprobrio et igmominia. Aderat tunc in comitatu Elandrensium vir egregius Arnulfus, qui aetate quidem juvenis, sed senili prudentia et gravitate pollens, nulla instar illorum levitate

move-

nonnullis

aliis

artiumentis c\ ipso contcxtu mu-

batur. Quidarn igitur virtutis ejus, eui nulla in Germanorum regno comparari poterat , conscii

tuatis probare

ipsum adeunt, et ut ludicro certamini apponat manum, non tam rogant, quam cogunt. Adduntur precibus prsecepta

erit operosum. Et quidcm ex variis codicibus manusoriptis , in quibufl djbc Vitahubetur, unus e\stat in bibliothccu monastcrii Ursi-campi Ordiuis Cisterciensis prope Noviomuni,

nou adco

majorum
,

et seniorum, qui-

ubi hgsc ipsa Vita

cum

triplioj epistdla

ipai praafixa

bus ille coactus in re , non tamen cuiquam nocitura obedicntiam pertinaciter negare frivolum ducens, lignum quod afferri in vertice mali positum velum continet curavit. Allato ligno, quod lanceis multo longi,

etsi ipsi nihil profutura,

sub Uariulfi nominc rcpcritur. Karum primu LumbertoTornaconsiuni episcopo inscripta est altera ipsimet Lisiardo; tertia deniquc Jladulfo Rcmcnsi
;

git, et
*

Fortitn \

us et crassius esset, ille cunctis stupentibus assurmolem illam atque pondus potius quam lanoeam ut * multa concutiens procul conjicit.
,

metropolitano, qufe qnidem ultimu eadem est, puucis admodum mutatis, quffl in aliis nonnnllis codicibus et in editione Suriana sub Lisiardi noinine ei-

dem
31

archiepiscopo uuncupata legitur.

Mox

strepitus et clamor

omnium

in

laudem

Viri

illas epistolas

Postea taudatus Mabillonius exhibet tres eiimt ^ t quas humanitati R. D. Nicotai aputolat ,

Flaudrensibus eo in ludo sine periculo victoria cedit: nam juxta illud poctae Ludus enim ira truces inigenuit trepidum certamen et iram et funehre bellum. Ejusmodi aulis remicitias
existit et
;

Peremperti acceptas refert, et quarum prima sic sonat: Domino Lamberto Dei rutia Tornaccn.sium episcopo filioruin ultimus Ilariulfus salutem. Regalia fercula, quamvis auro ct urgcnto fulgeant,

gis fiebant conflictationes, joco quidem initio su-

quamvis saporibus percgrinis

et aromaticis

odoribus

22S
tCCTORK

DE
quam
si

S.

ARNULFO CONFESSORE
litani

odoribus redoleant, nisi sah

rentur, conteroptui potius
excesserit,

condimento tempedelectationi proin suis ffldiflciis

GC

sisac Tornacensis episcopi ad audientiam metropopcrducere satagentes, ratum taxavimus

prius vestro

veniunt. Sic architecti peritia,

vel

eumdem
profecto,

sequos limites frustra se laborasjusto lihramine non servavcrit,

se eero
rit,
ita

lincarum

tramites

quoniam

quffl

exhibere examini, scientes vobis veritatis libramiue

pcenitebit,
fabricffi

dum

et pcritire

palmam amiseincurrerit.

et

jacturam

dolens

His

quoque Remensis ecclesire nullatcnus judicio displicebunt. Horum itaque veritas vobis non ignota vestrre auctoritatis obtentu
placuerint, sanctffi
liberius pateat, et in cordibus

Consideratis, ct paris periculi formidans evcn-

eorum
:

qui hauc

sime

tum, tibi, o prassul venerande, o pater mTarisLitmberte, prresentis opusculi offero xenitibi
,

perceperint relationem, respectu vestrre experientiae

uberior credendi
qure soli

fiducia

oriatur

nou enim
sed opera

um;

ccii

fido

pastori

ingenioli mei fru-

inanes nrenias hrec pagella resonabit

virtutis
,

otigenum committo velluseulum, ut vestra pontificalie auotoritas detroburet fiduoiam his ad utiUtatem sanotffl Ecclesire legendis, cognoscendis
ct

Deo competunt,
fidelem

et qure

duce

Spiritu sancto

omnem

exercitium valeant provocare,

animam ad virtutis Munus igitur, quod

committimus,
ut
cog-nitio

imitandis; nc propter agricolffl abjectam indi-

vestraediscretionis examini pio ausu

latius propalare fideliter procurate,
pictatis,

gnitatemcives deliciosi novelhe Begetie conc-ulcent teounditatem :tanta enim Bpinarumdensitasetveprium asperitas, id est impugnantium nequissima
Btoliditas

quse

quondam

illuxit

vestrae raenti,

ad

aliorum praecordia vestro ministerio diffundatur.

Valete.

me

hactenu icontorsitetcompedivit, utnil

aliud iuam tristem fugam traetare animo liberet. lii At, postqnaiu gratia cielestis ad pontificalem B
iiuas

Ha-

gradum

in

liuljlllUX

siumque vestram
spinaa et tribuli,
,

jremina sede Tornacensium Noviomenpaternitatem promovit, statim

stimulabar, arccere et succidi coepcrunt. 8tatim mihi valde con-

quibus

fortiter

trito

pax uova exorta

tonitrui

est,

as et Christo vobis:

et immensas ago gratiquoniam sicut ranre ad vo,

qicam Hariidfus ctmtcrqwit dedit, est hujus tertia tenoris: Venerabili et carissimo patri atque domino Radulfo Dei gratia sanctffi Remensis ecclesiffl archicpiscopo omnium abbatum peripsema E Hariulfua salutem et omnium bonorum plenitudinem. Frequens videndi et audiendi usus patefecit mihi vestrae scientiae pelag-us immensum et vestrae
35

Tertia denique

epistola,

ad archiepiscopum Rhemensem
,

cem

conticescunt

sic

affligentes

me

in

prudentitc cor ad

omnia discretum, amorem quo-

initio vestri prffisulatus,

vestrse

mox

pietatis for-

midine
paois,

sopiti

sunt

et

relisi.

Egitur quia

per vos

quamdam
pulruit,

vivendi

libertatem

recepi,

in

diebus

quibua

jugum

inimici vestra auctoritate

com-

hunc compegi libellum de vita

ct virtu-

tihUB
pi,

eleot) viri

domni Arnulfi Suessonici

episco-

mira Dei pietate nobis collati, nostroque in looo proventu divino humati. Ilunc denique pavens tota
certe veritate suffultum,

tribuo

primum vobis,uti fasest, promulgandum, quatenus vestri censuraimaut certe comprimatur. Si

perii au1 sanctis Ecolesiee filiis innotescat,

mole silentii ergo lux gratiffl Dei hoc opusculum cognitione dig*num effecerit, pervos e1 a vobis viam progredienili ao&ipial quod dum clementi judicio duxeritis laude digTium, obsecramus, ut domino nostro C fratri et coepiscopo vestro Disiardo Suessionico antistiti prorogare non pigritemini, qualiter vestroet
:

intra domestioos fines

que provectuum sanctae Ecclesiae, et in his, quae corrigenda surit, tenorem disciplinae. ldcirco tot vestraruln virtutum adminiculis confortatus, praesumpsi opusculum, peritis scriptoribus merito reservandnm, non typho elationis (novit Christus) sed obtentu utilitatis, ut per mese pusillitatis obsequium qualitercumque palam fierent opera Dei, quoe sapientes et docti hactenus neglexerunt sustollere de profundo silentii. Cumque ad htcc exaranda aciem mentis dirig-erem palpitabat animus prre timore sed cum retractarein, quod ille meus timor fraternre foret utilitati obstaculum, reducebam cor ad altum vestrre discretionis obtutum; sciens procul dubio facilem veniam patere temeritati, qure aceidit germanre famulando
,
:

caritati.

36 Donet itaque vestra paternitas veniam prre- (trcliiepiscusumptori, qui talia nitens vestro per omnia stu- po Rhemensi
duit decori. Donet vestra auctoritas g-ratiam et vigorem horum propalatori, ne ob sui vilitatem
l

illius ofllcio

uobilibus aivis
rrfdnrs

Remorum

visibus pro-

" scnP la

pagetur. Valete.
ttbbas

A I-

:'.:;

Poslen iifcm

Alifenburgensis in allera
:

tlcnbitrtjen
si$,

epistola

ad Lisiardum
ll

ita scribit

Omnimode

pro-

subjaccat rubori. Porro de istorum veritate nullius mens vertatur in ambiguum , quoniam tam
exquisita ab
illis

bitatisfloribus enitenti sanotae

Suessorum
exprimit,

ecclesiffl

qui,

interfuerunt, et ad

liqui-

episcopo Lisiardo
veteres

(heec est initialis littera,

qua

dum

dbbas Hariulfus nomen

bant) sub
fcitulo

suum

et

quam

sxpe ad nominasua indicanda adhibe-

abbatis servus sancti Petri apostoli salutem et jugem in oratione Pratrum memoTiam.
i i

vestrro paternitas

reverentiam his interpellemus

affatibus,
vit,
t

bina nos congruffl rationis oausapermona quidemquia praasentis negotii notitia vos
fulcit, vita; soilicet et virtutis

comperta, ut in omnibus sit veritatis constantia oerta. Et quoniam ratum habeo ecclesiarum provectum vos ante omnia sectari, quidquid in his minus compte prolatum est, vestrre vcstrorumque committo sophire ut per nobile Remensis acumen eloquii fiat elimatum , quod per meam socordiam resonat impolitum. Yitre
.sunt
,

non modioa

merito-

stus

igrtur sanctitatem et virtutum opera, qure Chridominus novcllis temporibus suo militi Ar-

rumque domini nostri, vit scilicet et virtutis meritorumque domini nostri, prffidecessoris vestri, Arnulfi episcopi

quam

altera vero, quia etsi vobis num\ notus (UiBset, tamen quia Illum Deus mirabiicui cultu justitia* fecit, quidquid de illo sanctum
dici vel desoribi,

ex aliqua parte narraturus, omnium artificem bonorum mihi opto adesse Spiritum sanctum, ut ad hfflO referenda benignus
,

nulfo contulit

rcpleat os
tur,

meum

laude sua, qui, ut talia operare-

authenticumque potesl
be1 testimonio roborari.
prwfiaUAtlisS.
nulfi.

vestrode-

ejusdem servi sui prrecordia illustravit luce sua. Admittant hanc incultam dictionem ad sanctre

31 Libellum
noi viri

Ar-

de vita et miraoulis almiArnulfl, ejusdem, oui, Deo auotore prssantistitis,

itaque

facundissimarum

fabricam Ecclesire lege silvestrium lignorum, periti lectionum , ut iu domo

estia eoolesiffl

ad notitiam sanctre matris Ueclcsiffl proferre eupicntes, huncque lcg-itimocalle per mnnum domni Lamberti Noviomeu-

Domini pili caprarum locum habeant; et magnre domus vasa diversa, pront competiit, suis oniciis non fraudentur. Yitam vestram vestrumque primatum iucolumem carne et spiritu conservet Deus
noster

DIE DECIMA QUARTA AUGUSTI,

ttiam sub
notnine Litiardi inve-

229
V CTI.H G. C.

noster in longum. Amen. 37 Cum hcvc ultima epistola, paucis mutatis, codicibus sub nomine Lilegatur in variis

dexmanuscriptus Ursi-Campi cum tribus epistolis, quas modo laudabamus. Sed eam ex Ms. codice
monasterii
Longri-Pontis Ordinis Cisterciensis in duos libros divisara proferimus cum tertio libro de ejusdem Sancti miraculis et canonizatione. Quae

MM.

siardi,

nitur.

Surius aliique eum secuti totam itlam lucubrationem Lisiardo adscripserunt. Huic opinioni aliquod pondus addere potuerunt verba Lisiardi, qui in concilio Bellovacensi infra apud Inter ceteros nos num. 130 narrat sequentia quoque adfuit ipse Aldenborg-ensis abbas ferens in manu libellum de vita et moribus miraculo:

omnia sub Lisiardi noraine in eo codice habentur, ita tamen ut tertio libro poculiaris opistola prrefixa sit, qua suum opus idem Lisiardus Uadulfo Remensium archiepiscopo mmcupat. Ex quibus omnibus
licet conjicere,

rumque

grestis ipsius saneti

Arnulfi

quem
et

libellum

ego de manibus ejus accipiens aperui,

obtuli episcopis dicens
:

apertum

Lisiardum post beati Arnulfi canonizationem, Hariulfi opus cum libro suode miraculis et cauouizatioue ejusdcm Sancti in uuumsimul
conjunxisse
:

Ecce, domini, libellus iste

me

conscio

meque

auctoiie conscriptus est etc.

Sed

sub

Hariulfi,

unde coutigvrit, ut ho Vita ab aliis a ceteris vero sub Lisiardi nomine

arbitror, hoc loco

per auctorem

intelligi suaso.-

rem,

quemadmodum

Latine dicimus

auctor tibi

postca descripta fuerit. Propter h<vc Mabillouii ratiocinia duobus prioribits libris nomen Ila-

sum, id est suadeo tibi, ut istud facias. Hinc Aubertus Mirxus in Catalogo scriptorum ecclesiasticorum cap. 362, et Valerius Andreas in Bibliotheca

Belgica secundse editionis pag. 340

S.

aliique recentiores bibliographi

hanc Vitam

Arnulfi a Surio

passim asserunt, non recte Lisiardo

prsefiximus; lcrlium autem librum parliru Lisiardo tribuimus, ita tamen ut existimcuws, pleraque miracula prius ab Hariul/b eonscripta et postmodum a Lisiardo recognita aut forsan aucta fitisse, quemadmodum in Annotatis ad (ibrum tertium observabimus.
riulfi

fuisse attributam.

40

Jam

superest, ut breviter

enumeremus va-

B
Porro
jtro-

babiliui pu-

tamw, hanc
ilaiiulphi

lucubratio-

nem

38 Quinimo Surius ex ipsa editione sua eolligere potuisset, hanc lucubrationem potius Hariulfo quam Lisiardo adscribendam esse, cum in fine Actorum addat nonnulla, quse in apographis nostris prsetermittuntur, et qiuv ipse tamen in codice suo haitd dubie invenit expressa his auctoris verbis In calce libelli mei meus cudendus est apolog-eticus, ut quorum relatu haec didicerim, quibusve urgentibus haec scribenda suscipere ausus fuerim, omnibus perspicuum fiat. Primus ex iis fuit, quem saepe dixiraus, Everolphus,
:

ria Actorum exemptaria, inter qum primum oc- mus exapocurrit in codice nostro membraneo Ms. V L58, prapfto T/to-

ubi in fine libri

deest.

tertii

unum

alterumve folium

tani tnonatttrii
,

Alterum apographum

accepiij/cs

ex

(Ustei*-

ciensi monasterio Ursi-Cautpi, illudque ibidem Itdephonsus Vraget nobis offtciosc transcripsit, ut in fine ejusdem apographi notatur. Papebrochius noster manu propria in hoc ccgrapho scri-

psit sequentia

Eadem

Vita continetur

in

Ms. Car-

thusise Brugensis,

in ejus servitio perseverans, qui

ejus certius cogmovisset,

cum praasens res mecum Aldemburgi maAlter

nens dies aliquot, cuncta, quas noverat, mihi in

cera exaranli

ordine

enarravit.

Arnulfus

sancti Viri ex sorore nepos, et primus abbas Al-

denburg-ensis, quse ceris impresseram mihi adju-

mento

fuit,

ut ea atramento in chartis conscribe-

rem. Tertia denique soror ejus Adzela, quse illi multa de eo nobis indicavit. Non videntur hsec Lisiardo episcopo Suessionensi convenire, ut Mabillonius solerter observat ad illam biographi monitioyiem, et ex qua in supradictis observationibus prxviis ita argumentatur Haec sane nescio, quo pacto Lisiardo tribui posfuit familiarior,
:

quod nobiscum communieavit Hugo Bollius Carthusiae Lirnmu prolV.-sus anno mdclxxii mense Septembri, ox eodemque promisit transcribere Ofiicium, Missas, el qusadam miracula carmine expressa. Interea miracula primumoc* currit de monacho quodam surdo, cujus inUium aut fragmentum assignatur his verbis Hocmirum fit ita Tornaci de coenobita. Frustra Offlcium Missas, et h<vc miracuta, qucr Bollius se transcripturum promiserat apud Carthusianos llrrgenses indagari jussimus. Porro hssc Acta, quss in monasterio Ursi-Ctuupi c.rstant, plerumque convenhtnt cum apographo nostro Thosano, de quojam nonnulta monebimus, 41 Eruditissimus D. Joannes Franciscus Fop:

pens nuper

calhcdrtilis ecclcsi.c [Irittjensis,

auac

et oriijo
i

sent, qui

numquam

Alclenburgu
ea, quae

commoratus

est.

Deinde non tantum

ab

aliis visa fuissent,

vero metropolitanse Mechliniensis Canonicus, in notis ad Diplomata Belgica Mirsei non ita pri-

s/ritilitt"

scripsissot Lisiardus;

mum,
bri de

sed ea etiam, et id potissiquce coram viderat, cum in pr&fatione limiraculis,

dem recusa
rio

et

aucta tomo

2 pu<j.

905 de monaste:

Thosano hanc

sutjjcrit notitiam
ftoit

lutra limites

quem

edituri

sumus,

asseratj

parochisB de Lissewegrhen sita

abbatia quou
,

ordinatum fuisse, seque ipse ejusdem beati Viri cohabitatorcm nuucupet,- quin et in eodem libello miracula a se visa
se a beato Arnulfo subdinconura
o Lisiardo

vulgo diota Thosana florens et opulenta Doest, cujus h;cc fucrc exordia. Erat illio saoellum iusacris dependons ab nbbate sancti Eioharii Or-

dam

udoptatam
etee,

passim enarrat. 39 Deinde Mabillonius ibidem propter verba Lisiardi, quse nos paulo superius num 37 retulimus, istud opuscuhtm Lisiardo non penitus abrogat, et ex iis sic denique concludit Ex quibus verbis apparet, quod sive Ilariulfo, sive Lisiardo id opus tribuatur nihil detrahitur ejus auctoritati; siquidem Hariulfi, qui tunc erat Aldenburg-ensis abbas, librum Lisiardus adoptavit, quo conscio et auctore conscriptus fuerat. Ceterum hanc Vitam uno libro comprehensam edidit Surius, cujus, pro more suo, stilum passim mutavit, omissis etiam nonnullis versibus, qui pro eorum temporum consuetudine , variis in locis narrationi immixti erant. Eamdem unico quoque
.-

dinis 8.

insi^-nitum. Everardus de
censis,

Benedioti ab anno movi Prioratus titulo Oisy episoopufl Tornael donatione Geremhoc anno uclxxv con

accodcntc emptione

baldi domini de Lisseweghe

vertit

inabbatiam Ordinis Ciatercienflis, donavitque Dunensibus. Ccenobium hoc per bclla et turbas seculi decimi sexti dcvnstntum augendestidte doti episcopatus Brug-ensis anno kdlxi
Relig-iosis

libro in quadrag"inta capita diviso complectitur co-

Dunensibus monastcrium excitandum, fuit attributum. llabes hic originem et fxnem monasterii, ex quo apographum nostrum proantiquiorem ilturn codidit. Porro suspicamur, ex quo Acta nostra descripta cem Thosanum, sunt, ad monachos Dunenses transisse nam Papebrochius
Kelig-iosis

fuit, et nunc esse quod Brugis poesidebat,

natum

dcsiif.

Kcfufirium vero,

ad novum a

ftmdamenfcifl

ZV)
u-ltu
G. c

DK

S.

ARNULFO CONFESSORE
teruaeforet utilitatis obstaculum, reducebam ad cor vestrse discretionis intuitum, sciens procul dubio
.

pebrochius in schedis nostris notavit, sirnilem Dunensis monastes. Arnulfi Vitamin Passionali
rii parte tertia exstare.

D
<*t'chiepi,e .

n cam aUU
Actorum

nostra, in co42 Quidquid sit de hac conjectura et jam dictis apographis dice nOS t ro membraneo
P<>st

p Rhe>*> facilcm veniam patere temeritati, quae accidit ger- f r dedtcat. --v a. -x ltaque vestra pamanae famulando cantati. Donet ternitas veniam praesumptori, <jui talia nitens vestrae

T^Tfm " m

Acta longiora sequitur quoddam Vitw compendium, quod in Officio ecclesiastico usitatum

per omnia studuit ecclesias decori

auctoritas gratiam et

donet vestra

vigorem horum propalatori,

dividatur. fuisse videtur, cum in octo lectiones his brevioribus Actis prsefxgitur hic Alibi tamen titulus Sermo dc Vita sancti Amulfi. Mabillonius seculo vi Benedictino part. 2 pag. 555 et sequente
:

ne ob sui vilitatem subjaceat rubori. Porro de istorum veritate nullius mens vertatur in ambiguum, quoniam tam exquisita ab illis, qui interfuerunt, et

hanc ipsam Actorum synopsin sub nomine Compendii ViUe typis vidgavit. Habemus prseterea aliam Vitse epitomen, quam Lovanii ex libro manuscripto Canonicorum Regularium sancti Martini desumpsimus. Nobis non videtur operse pre-

ad liquidum sunt comperta, ut in omnibus sit veritatis eonstantia certa. Quidquid vero in bis minus

compte prolatum

est,

vestrae,

vestrorumque comirf cs * S a-

mitto sopbiie *, ut per nobile Remensis ingenii

tium hdce Actorum compendia prmlo subjicere,

cum tantum ex primeevis Actis excerpta sint et Mabillonius jam unum eorum exemplar excudi
t

jusserit.

Quare edemus dumlaxat Acta

et

mira-

cula longiora ex apographo Thosano, quod cum editione Mabilloniana contutimus, et quod variantibus alicujus momenti lectionibus que annotatis post singula capita iltustrare cona,

elimatum, quod per meam socordiam cernitur impolitum. Vitse igitur sanctitatem et virtutum opera, qua; Christus Dominus nostris pene temporibus suo militi Arnulfo contulit, ex parte narraturus, omuium artificem bonorum invoco Spiritum sauctum, ut ad haec ixf'erenda, benignus repleat ora nostra laude sua, qui, ut talia perage-

acumen

fiat

pientiae

ret, ipsius

Servi sui praecordia illustravit luce sua.

solitis-

H bimur.
i.

TITULI
De

VETERUM CAPITUM,

loco et patria Viri Dei Arnulfi, et de praesain latere reperto, et de vaticinio

giis ortus sui.

VITA
auctore Hariulib synchrono abbate

ii.

De nomine De

peregrini.
iii.

inclyta ejus juventute et

armorum

stre-

nuitate.
iv. De conversione ejus ex milite in monacbum. v. De obedientia ejus, et rigore vitse. vi. De monacbo recluso, qui post mortem ipsi

Aldenburgensi

quam

adoptavit

Lisiardus episcopus Suessionensis

etiara coaevus.

ExMs.

Thosano, quod

cum

aliis

tam

Arnulfoapparuit. vn. De silentio ejus per quadraginta duos menses, id est anuorum trium et mensium sex. vin. De fuga, quam iniit noctu, ne abbas fieret.

manuscriptis

quam

impressis ejus-

dem Sancti Actis

contulimus.

De lupo, qui illum noctu reduxit nescium. De asino debiiitato, quem recuperavit. xi. De caduco, quem sanavit. xii. De segroto escas horrente, quem sui panis
ix. x.

gustusanavit.

LIBER PIUMUS.

p
C8eca, quae

xiii.

De muliere decennio
ejus illurainata est.

per

aquam

manuum
xiv.

De rhombo repente reperto

in dedicatione

c
Awtorin
pruiogo /-

PROLOGl

s.

cryptffi.

xv.

T Tenerabili

et oarisaimo patri

atque domino Roliln-mensis ecele*

xvi.

De contempta regis Prancorum expeditione. De abbate Gyraldo sibi substituto.

dulplm

a, Oci grutin sanctje

,

cubmtio-

sin>.

nrehicpiscopo
,

omnium episcoporum

infimus

xvn. De multimodo sancta? vita3 exercitio. xviii. De praescita morte Israelis sui quondam sodalis.

ncm luom
f)

LJgJurd-flg

salutem, et totius sanctae obedientiae

plenitudinem c. Frequensaa oelebrla voa videudi et audiendi usus, patefeoit multis, inter quos et mihi,

xix.

De

pisce infectoper spiritum cognito; et de

corvi obedientia.
xx.
xxi.
dit.

ol.

provc-

oiuum

pondus immenaum vestneque pruad omnia discretum, amorem quoque proveetivum * saueta- Boclesiffl, el in oorrigendis tenorem disoiplin, [doirootot vestrarum virtutum
veatraa Boientiea

dentiae oor

De prsecognita morte sui nepotis. De muto annorum xm, cui loquelam de-

xxn. De arrcptitio a legione, quem, utvidit, purgavit.

atudiis confortatus, veridicorum etiamtestium

tipliei relatione

mulscri-

informatus, neq oon rerum magni-

xxin.

tudme
<i

De suspicione adventus barbarorum quam

;

instigatue praasumpsi

opuseulum doctis
11011
1

divinitus rejecit.
gloriosi quondam Comitis Simoquem statim agnovit. sxv. De Guidone nobili diu infirmante. \\vi. De uxore ipsius Guidonis in partu pericli-

ptoribus merito reservanduni,

sed obteutu
utilitntis, nt

tvpo

elationis,

xxiv.Deobteutu

pcr

mea

exiguitntis uhse-

nis,

quium, qualitercumque palam fierentmagna opera Dei, quao sapientesncdoeti haetenus neglcxcrunt de
profundo sustollere

silentii.

tante.
diri-

Cunique ad lueo exurauda aeiem mentis gerem, palpitabat animus pra timore; sed
vigilnntnis rotractarcm,

xxvn. De infante casco nato,

oeulis donavit.

quem per salivam

cum
fra-

quod

ille

meus timor

xxvin De sorore ejusdem

infantis.

xxix.

De

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI.

xxix.

2:31

De rege Francorum

et

regina filium

es, fodere fac, et fossa

humo

invenies laterem

ma-

sanoto Arnulpho poscentibus.

gnislitteris sculptum, qua3 litterte tibi prodent tui

xxx. De Gerico milite, quera corpore et corde

sanavit.

partus

nomen meritum.
41.

xxxi.

De uxore

ejus,

nomine Judith,

cui

futurum

5 At matrona, tantre laudis percepto oraculo, a somno evigilans cum ingenti stupore et mirabili

pnrit hune

filium prophetavit.

ANNOTATA.
a Guilielmus Marlotus tomo 2 Metropolis Rhemensiscap. 23 et sequentibus gesta hujus archiepiscopi, qui ineunte seculo xn ad cathedram Rhe-

gaudio visionem enarravit marito. Ac demum ut comprobaret cfelestium fidem verborum, assumpsit famulos cum fossorio g, et pcrgeus adeocleaiam in
eo loco, ubi supplicare solita erat,

Sanctum,

fodere

fecit,

lateremque quadrum inveuit

ita
:

altis Htteris

cxaratum
,

Chiustovhorusj

quo reperto

majori

mensem evectus esi,

fuse commemorat.

lanitia afflata est, et jam secura de prolis sanctitate,

d Lisiardus, qui hanc Hariulfi abbatis lucu-

quuniam antea nesciebat,

exspcetabat
divinffl

se concepisse, alacriter

brationem adoptavit, dicitur apud Sammarthanos anno 1108 cathedram Suessionensem ascendisse, ac anno 1127 eamdem moriens reliquisse. c In aliis quibusdam manuscriptis ac editis pro et totius sanctas obedientias plmitudinem legitur et omnium bonorum plenitudinem. d Typus vel typhus apud scriptores mediee eetatis accipitur pro superbia, ut in Glossario Cangii
videre
est.

operationis

nuums

taiu

honestum. Tempore ergo opportuno peperii tilium repromissum cum magna Uetitia genitoris et propinquorum, quem etiam de sacro fonte suscipien-

dum, secundum morem direxerunt ad Arnulphum

Aldenardensem, virum.
ravitimpertiri
divitiis

tunc etpotentia inelytum

6 llic Igetanter suscipiens

illi

puerum mox

accele-

(/iii

to/in>

saorffi

regenerationis lavacruni,

ciiiiraln

et ex nimio propinquitatis

amore fastuque jaotantiffi

ctii

non permisit,

ut nominaretur Christojihorus; sed

qui-

CAPUT

sibi

aequivocum nominari fccitAniulphum,

etsi

I.

dem

defuit

nomen

Christophori,

virtus taineu

Christum ferendi de die

Prcenuntiata Sancti nativitas, sedula

educatio,
militari
militia,

nam dum
quadam

in diem semper excrevit studiose satisque aceurate nutnretur, die supervenit quispiam percgrinus wlerana

conversio a vita
et

canitie resperaus, qui

eumdem

inftuitulum bene-

dicens ac quasi

ad

coenobiticam

soli-

tariam.
tempus, quo regio Flandrise Balduini a Per Cap. Comitis et conjugis ejus Adela: regimine orNobilis manabatur, regnum Francoruni moderante Ilenritrona de/lensmortem co b filio Roberti regis, et Anglis regnante EadLlB.
1.

alludeus ait ad nutricem Ilunc parvulum magna diligentia summaque munditia enutrito quuniani Christus Dominus corejushabitando, vivtutcm operum suoruin
i :

balba locutionc

id

i.

perhuncpopulo suo decrevit annuntiare. Tantis ac talibus auspiciis, agente * Deo, meritum illius et futura gloria propalabatur et antequam faceret opera Domini, jam qui facturus erat, divini favoris
laude anticipabatur.
7 Denique adultus cospit esse blandus alloquio, acutus ingcnio, promptus obsequio, alacer in ope-

n/.

augon

fllii,

nomine Folbertus in pag-o Brabantiae^ circa fluvium Scaldum e, quinon solum g"eneris spectabili nobilitate, sed rerum cofuit

wardo c pio rege,

vir

iii.

pott pern-

re, efficax et

fortissimus

membrorum

robore, tauta- ctam

fiam

pueri

pia

mundanarum
;

ditatus, inter ceteros compatrio-

mente quam corpore per omnia inclytus qui ex more nobilium digno matrimonio sociatus e^ nobilissinia conjug'e Mensinde geC nuitfiliumeleg'antem, quique jam adultusetarmotas /"tam

existebat

que virium excellentia accorporisagilitate emiuebat, ut quatuur aut quinque cou:vorum virilms excederct ct illum omnes Arnulplium fortcm uuncuparent, quem pater ac matec cupiebant tra,

e\ praesenti luce est ablatus, cujus mors gravissimum patri et matri omnique adeo ut domesticse clientelas incussit moerorem
g-estui nptissinius
,

rum

dcrestudio Utterarumj sed ceteri propinqui resistebant plurimum, ct maxiine supradictufl Arnulphus K Aldenardensis cx patcrno sanguine propinquus * u/. ejus nam materna prosapia cx Comitum gente
:

goncn

annuali tempore illum deflerent,

gerent,
divinitiu
fn

et incessanter lu-

derivabatur, seilicet ducis Lovaniensis

Couiitis

Namurcensis,

Jamque

menses aliquot in hoc dolore deflu-

Comitis atquc Montensis.

S

Lozonensis

<'t

Duracensis

tii

xmonita

xerunt, cum, ecce, in somnis apparuit cidem matronse vir speeiosus et luce micanti fulg'idus, di-

Hao tanta

nobilitate ornatus Ariiulfus Chri-

stophorus
praitulitct

(sio cniin illnin

matcr mcmor diviuje

tangutm
runi

cens ad
utili

eam
;

Quid

te

ipsam moerore

afficis et

in-

sponsionis, maluit appellare) quidquid in seelegans

deprimis pro filio tuo tam utiliter mortuo quem si spiritum vitae ex te accepisse cognosceres, profecto a tc fuctum vel plasmatum non immerito plaug-ere vel lug-ere debueras at quem Supernus conditor secundum incomprehentristitia
:

jueundum, totum concupivit ad Dominl

bcllicis

redigerefamulatuin.Optabantig-iturpropinquiillius

magis

in

rebus

clesiasticorum

graduum mancipari

habere tyronein, quam ec consortem. tnde

sibile tequitatis

judicium sustulit de hac

?

vita, ut

factum est, ut secularis militiaj cingulum cum grandi cxultatinne carorum suseiperct, spiritualia

quomodo lugere prassumpsisti

Pro cujus obitu nullum tu deinceps cordi tuo admittas dolorem imo potius graudi laetare gaudio quoniam in utero g-estas puerum, quem superna electio prseordinavit mag'uum futurum. Ilunc dum tu in lu;
,

postmodum anna
itaque juxLa votuin

feliciter

subiturus.

Susccptis

amicorum ritumque nobilium

indigentium profusus,
in

militi signis, studuit pietatis ftsdera rctinere, in

subditos
diviuis

jiius,

in

gratiam
ni

in judicio

misericorditer rcctus,

ausoultandis

cem

protuleris Christophorum vocari optabls; quoniam revera idem puer ad hoc est prfiBSCriptUS, ut operibus et verbo suo Chriatum in peotore fe,

in amore coinparum mirabditer giatus, in Uoinini timore fundatUBj in pari ntum lionorc studiosus, omniuinofflciis

Bummo

sollicitus,

rat.

Et ut certo scias haec vadens ad ecclesiam in eo

ita divinitus praefixa,

(jucqui noverant
tus h.

eum,amore

prascordidliter fre-

loco,

ubi orare soiita

Augusti Tomus

111.

33

Omnia

VITA
fl

S.

ARNULFl CONFESSOKIS
et se in

Omniadenique

railitiie

studia percurrit, impe-

IV.

fun- D omnibus probabilem exhibere et ut HetiUm temporalis exditus sibi risum motumque spmosoque tribuh asperrimo et nodoso
:

tin^ueret,

mimen dat
militi*;

TJS^SSLTSi S3Lcus euutu

lite,

ramo corpus suum sub

virilitermacerans, et

rudentiae multotiens dire-

veste prfflcmxit, membra mentem ad cedestm eri^ens ommbus pnsvultum tamen hilarem ac jucundum
;

astsrAarw
^eCanorum,
pni|imq uis
J(

tendens.
12

. rege

Anglorumet

conuti^

amplafl

^tioncs ac illustrissima ad videlicet, quia non iemper rccusavit memor Chnstograti Dci usum flaamli, sed ad laudem tanta Et quoniam tot et

admipossessiones rerumque matrimoma sibi oblata

fratrum potuit more Francoquiddam proloqui volens, non idcirccidixit rumad unguem exprimere verbum ne scilicet utihtas sileret eiabbas, utadhoram

Quadam

vero die

dum

in

commum
:

ubi diu

ii-

teiUium ex
tlmplicitatt

tervaiu

cauaie differretur,

si

tacendi

mandatum

quod Iatius inde tractaretur : zelo verae obecorde simplici et

dientise per aliquot

phorusvocarimeruisset. in eo semmav.t virtutum gcnimina, qua divina latum fructificare, mortali trratia, non poterat in

concepit consiho, ut retardante militia, eleganti verterenin meliorem usum

laboretcuramihtiaj
dis

posccrentur, quae vitas et lautur, et illa stipendia

menses servavit, nulli oans donec a fratnverbum, nulli reddens responsum, nuntiatum, quod omnmo mutus bus est Abbati evocans ac requirens, cur taceesset Et abbas eum causam silentii fuisse mandaret didicit diuturni qui admirans renotum ah eo injunctum silendi simplicitatem, et cong-audens vatam iuhoc Pauli
;

.1,1111

III

Suetiionevrt
S. Mvtlurtli

amobiu

arma compo imperanti, premarant equos, miUti digna assumnnt. lunc B nunt,omnia strenuo (nam antea pater obieAmulfufl valefacienfl matri
ff eri

am

duobus armigens 10 Itaque convocatis aptari, quaquantooiua omnifl armorum vasa ttW pompa deccnti cundeeore, et lites oum eximio armiFrancorum valeret adire. Parent
SUIS,

nullum finem

sentirent.

prascepit, ut causa fervori ejus circa obedientiam, exhiberet obsequmm sdificationis interim fratribus

E
VI.

oollocutionis.

regis

tunc tempons L8 In eodem propter quidam, nomine Gremboldus, monachus gente Plandrendivinum amorem reclusus, qui de vitam ducebat, diortus, duram et austeram
monasterio
erat
si

servivit cuf-

tlam mona-

cho

artjroto.

Franciam, et neffleota r;i) arripuit iter ecolePhiiippi i, festinus expetut euria registunc juxta muros ., |m,i oonfeflsoris Medardi sitam
versus
;m(
;i

incessanter anhelans. Huic quia famuArnulfus sollicite obsequebatur, non arctiora sanlantium copia deesset, sed ut mag-is
vinae contemplationi
cti fervoris

Erat tunc in codem ccenocongregatio, quorum bio nrfficlara monaohorum immorefulgebat institutio, digna Deo noneata llaynaldo k hu1;iM landnm sacrifiVia sub abbate perocongregationiBprudentes fratres tam Dei
,

argumenta ab

illo

hauriret.

Cumque

MI

onice

civitatis.

finem mortapost multos continentise agones ad tenderet, viribus corporis ccepit devtajam
lis

stitui

jufl

l)U1

Deo atmttnaj agtutia callentes, et coram hominibus bona providentes (nec moribus moulti qui totius Erane nim esse poterant Bomanfflveiaemensisouriaiitatis erant freia e dcvotione quentationeauffulti) Bupradiotnm virum Christum festinantem, devote , ut
|U;(III
.

angore urgeri. Tunc amabilem Arnulfum sibi indefesse ministrantem rogavit ut modicum lactis sibi provideret, quo imbecille quod vel ad punctum recreare debuisset
et valido

corpus

copain

ex Arnulfus implere festinans, tulit panem unum quo pane comhis, qui pauperibus erant deputati,

paratum

pxteoipua

par erat,
attulerat,

ad excipiunt, nlque

inilitiie

spuentem, armaque cum

vefltibua oultissimis,

cinffulum requas

quidem sumet morbus et psit; sed ex eo parum graviter deprimebant, imo potius diBBtaa illum divino spensariocaalestisad requiem promerendam,
lac

obtulit servo Dei. Ille

profecit
;

nam

ad ecoleaiam conferentem attondent, Chriac tonsuratum in habitu regulari crucia vero monachum sti mortiticationo amiciunt. Jam

verbere

eoaptabat; qua^ flagellat

omnem

filium,

quem
14,

recipit.
qui potl
mortetn
ei
.'

faotum

et vere

huio

mundo

oruoifixum, Utteris

inaruuiunt, et Legibus ao proQeptis Dominiois quae formantj cuuotisque sanotionibus exornant; Llleomnia in antro iuterioris hominis adeo recon-

Hunc itaque oravit Christi miles Arnulfus, retributionis et post suam mortem statum suae ut habitum anima; suee demonstraret. Ac ille quod et proficiendi amore prmsumptum fidei calore
fideliter promisit,

apparet

et

cum

a seeulo migrasset se-

uidit,

ut semina verbi Dei neo seous viam neo iu petrosa neo inter spinaa ceoidisse sequens vita ejus
prodiderit.

V.

vitam

vit,

te

LlJamque annuum oureum in regulari tramiperegerat, etobmajorem devotaonis atque ob-

cuudum promissionem ssepe fato servo Dei Aralacrem nulfo gloriosam de se prsebuit visionem, se conjunctum requiei et gaudentem, beatieque Pater, lucifluai demonstrans. Cui Arnulfus ait; quidagisaut qualiter tecum fit? Vel aliquam pce-

nailfcam
ainptteti
litr,

edientiaa

probationem Lnjungitur ei oura eleemopauperum solliottudo. DiBynaa e1 alendorum gnum plana negotlum, ut ai oura pauperum oon>
mitteretur, qui et miserioordicavisoeribns afflueret

nam
dit
:

Causa

pro quovis reatu pertulisti ? At ille responillius lactis per te mihi ministrati, et
a

parumper
nui,

me

idcirco

quod idem

comesti, aliquid pcenarum sustilac de substantia paupe-

etUberaUa per omnia haberetur; pro qua causa dum dia quodam praadium adagapem l deputatum solua inviseret, ounoti oanea vioiadjacentisineum
suhitn iusiluorunt deutibus rabidis illum dilaccrareoupiantea: quibua manu extense innuit, utse

rum

comparasti, sed tam hoc quam et omma mihi sunt remiesa peccata, et beatorum gaudia condouata.
15

Hac siquidem

visionc venerabilis

Arnulfus
divi- qua

VII.

admodum

fervefactus, inoaluit

multum ad
,

/'/""

'"

rablem in obsequium oommuoomitatu sensu placido perrexerunt, tanies, in ejus oum eo manserunt, ac et quamdiu ihi mansit fcandem illo revertente, simuJ redierunt ; neo aliBequerentur
et aio
.

na3 servitutis

inuun in ejus prtvstMitia inorsu vel latratu prosetMiti sunt. (\v\nt interea valida se mortitieatioue
OBinis eonstrin^ere,
rc
,

cultum, et deinceps non quievit a UUns niufco* donec ad lleligioprecibus , pulsans abbatis voluutatcm impetravit, quod optabat, ut scilicet eamdem sub- nem aMWi intraret secretae conversationis reclusionem. Hoc potitus desiderio, factus est Christi bonus odor

tione ezti-

vigiliis et jejuniis operajQQ da-

orationique

prolixis

cum

laorymis insistere,

iu.omni loco, et ejus exemplum sequentes multi de longe et de prope, monasticam conversationem certatim expetebant. Eodem quippe tempore Theobaldus

DIE DECIMA

QWNTA

AUGUSTI.

233

al. Tctl.

baidus

Theobaldus * nobilis adolescens clam diffug-iens a eoniparum consortio exsul et pauper Domino militavit, et coronam pr;emiorum extemplo consecuquia nunc fulget, in multorum mentibus plantavit. Quis enim audiens Arnulfum militus, victoriam,
scilicet majestatem [etjseculum respuisse, non coutinuo amore seculi solveretur? Quis, inquam, facile poterat non mirari hominem g-enere uobileni, amicis potentibus fultum statura procerum vultu
,

nat pro popularibus sive hominibus in eadem regione vel patria natis.
g' Fossorium hic accipitur pro ligone seu instrumento, quo terra efjbdilur, ut ex sensu patet. Deinceps hujusmodi voces barbaras non explicabo quando significatio earum ex adjunctis
,

tum

satis intelligi poterit.

decorum, cui mundus favebat quem tota seculi grloria sequebatur , tam repente conversum ut de summis divitiis ab infimam paupertatem tractus amore Christi semetipsum dejiceret. De reg-ione quoque Flaudrensi et Brabautia multi tam clerici, quam laici sacrum beati Medardi monasterium expetebant, ideo quod monasticus ordo in illo tunc loco florebat et quod venerandi alumni
,
,

h Hic in editione SuiHana qxuvdam interset*untur,quse ^Commentariipraeviiexhibuimus. i Hic Philippus ab anno 10G0 per quinquaginta fereannos regnum Galluv administravit. k Sammarthani inmonasterio S. Medardiduos Rcinoldos vel Rainaldos abbates distinguunt quot

rum primo addunt numeros annorum

1044, quibus

1040 et

mo

tempus 7'egiminis significari existiautem adjungunt annos 1000 et 1070, quibus numeris etiam initium et finem muneris
;

alteri

sui Alnulfi

jam

reclusi dilectio

quammaxime

illos

abbatialis indicari arbitror. Mabitlonius vero in

attrahebat.
tl

sotilart-

16 At ipse de virtute in virtutem quotidic succe-

nm dnramijue

dens
et

et

vilam

hgit.

cellulfe

quod hactenus fuerat pro nihilo ilucens reclusionem delicias paradisi existimabat

Annalibus Benedictinis ad annum L 045 num. 79 meminit de Rainoldo abbate S. Medardi, qui tunc isti monasterio pr&fuerit, et adannum 1003 num. lOdeeodem, ni fallor scribit sequenlia: Kuinaldus
,

continuam corporis afflictionem non dolorem B aut miseriam, sed gloriam et voluptatem computabat. Unde cellam egrediens atque extrinsecus sub
divo fossnm faciens resedit ibidem ita ut stillicidium de tecto ecclesiie super caput ejus et collnm
,

quorumdam
rilate

prflspotentium favore fnltus et auetoi;

abbatiam (videlicet Suessionensem S. Mefae

dardi, de quaibi agit)\>er

ideiitidem ejectus,
circiter

nefasque retinuit,

decideret

et quoties pluvia
,

aut nives defluebant

sedem

fossae
,

declinans perseveranter orans et psallens, gemens et ploraus,

lectionique interdum vacans

non mutavit neque gelu neque frigrus sed ad oranem aeris incommoditatem
ibidem contistebat. mensibus sex , nullum moret

Tribus

ig*itur

annis et

talibus locutus est

silentio et

verbum,

delectatus in CEelesti

continuo strictus contemplatione

,

usque ad annum tempore morieus Iul-uiu fecit Pontio, qui illo deterior erat. Authenticis instrumentis destituti determinare non audemus utrum hic Rainoldus sive Rainatdus sit unus idemque et quo tempore abbatiam S. Medardi gubernare cceperit. Quapropter certiora hvjus rei documenta exspectabimus ab editoribus nov<p quando abbates dicecesis Gallizc Christianx Suessionensis sub archiepiscopatu Rhemensi

tum

restitutus,

mlxxvi, quo

fere

atque assidua verbi Dei meditatione quam solus legens et lugens ex copia divinorum librorum ubertim bauriebat; cujus instantia proficiens et auxilio gratise Dei prmcedente, multum exuberans, non mediocriter sapiens fiebat prudenter intelligens
,

recensebunt.
1

Ag-ape,

prmter epulas, quas primi Christiani

charitatis causa invicem offerebant,

apud $&$

ptores medii eevi significat eleemosynam vel refectionempauperum, ut in recuso Cangii Glossario
licet fusius videre. Auctor itaque hoc loco indicat, proventus hujus pr;r<In quod Sanctus adibat ad refectionem pauperum

divinorum sententias sermonum, tanto Deo propinquior, quanto ab humanis

et

efiacaciter

cupiens

ad vocem agape

remotior;

deditque operam
aequisivit.

ut scribendi notitia

frueretur; nec non dictandi peritiam non contem-

destinatos fuisse.

nendam

De
;

cibo et potu quid referam

Cum
C quam

diuturna jejunia
deliciosa fercula

magis

complacerent panis ex hordeo semitrito

illi

raro et parce sumebatur, alter

numquam. Aqua

m Majores nostri ad diem 7 Martii Acta S. Pauli Simplicis itlustrarunt ubi tomo i istius mensispag. 646 hoc exemptum silentiiex historia Lausiaca narraiur.
,

squalens erat potus, et neque quotidie apponebatur neque apposita ad satis sumebatur.

CAPUT
ANNOTATA.
Comes Ftandrix db urbe nacognominatur Insulensis quo cognomine ab aliis Balduinis Frandrise Comitibusdistinguitur, quse distinctio etiam ex uxore Adeta hic satis cotligitur. Comes autem ille ab anno 10U6 usque ad 10G7 Fiandriam gubernavit. b Henricus Galtide rex anno Christi 1027 regnare covpit, ex quo sequitur, S. Arnulfum post hunc annum 1027 naturn esse. c Anno 1066 obiit hic sanctus Anglite rex t cujus Acta majores nostri ad diem 5 Januarii ila Hic Balduinus
tati
,

II.

Faga

Sancti,

ne

fteret
,

abbas,
,

mira
sedula
,

ejusdem

reductio

electio

muneris
et

abbatialis

administralio

qucedam miracula.

Interea fungitur

abl>;is Ralnaldufl ", et inetiVIII Cutn s " g-anto spiritu ;iinbitionis J\.iitiusquid;im pseudoclui eleetut

lustrarunt.

Quomodo
,

S.

Arnulfus in

Brabantia natus
3

monachus gradu comparativo """ Becundum grammaticam sed secundum Siinoniain ;i rege Franoorom JMiiiippo nomcn e1 sedem abbatlB adi, ,

eiut

*(')'-'..

dici possit

in

Commentario praevio

expti-

piseitur: qui Pontius nimia fluxe atque dapsiliter

ag-ens,

cuimus.
e Scaldis est Gallia oritur, et ad quem locus natalis S. Arnulfi situs est, ut in Commentario pnevio diximus. f Auctor hoc loco barbare compatriotas nomi-

notissimus Belgii fluvius, qui ex

rat,

ccclesist

cunctam Ioci substantiam in breviexhau 6 quoque ornamenta, quflB presoipua

erant,in usus militum se stipantium expenderat quai ad decorem domus Dei et penc omnia, pertinent, vesanus eifuderat. Quid pluraf Incrruente

J>84

YITA

S.

ARNULFI CONFESSORIS
Suessionise et supra clivura urbi contiguum residens
orto sole, ubi esset, agnovit.
I)

gruente incdia, dcfccerat divinselaudis officium in Medardi basiecclesia, ei illaquondam fnmosabeati ad tempus faeta est opprobrium vicinis suis. lioa
,

21

Tunc

Fratres sanioris consilii in

,

unum

congreg-ati

est, statimque prospiciens

Tunc animo ang-ustiatus et mcerore confeetus eminus fossam in rupe

,

et

ab agri-

colis dcte-

quid medclffi opus esset ad tantam perniciem. Eteperiuat bonum fore, si assumpto episcopo
tractabant

qua lapide.squadrabantur, in ea latitaturus succedit. Advenientes autera agricolae et lapidum caesores

viderunt hominem in veste humili et sine loquela, renuntiaverunt in civitatem. Quale vero ^raudium et qnanta celebritas mox in urbe surrexerit, imTit

etns.

primariis loci majestatem quatenua cosnobii prisca nobiregiam implorent,

Suessionicffl sedis

cum

litete randati, et per Pontium modo destructi clcmenter misereatur, pretiosorum raartvrum confessoruraque eorpora ibidem eonsistentia revereatur, jubeatque utejecto Pontio, non abbate, sed tyranno,

dominico provideatur. Sicque mentcm pronam ad clcmenfciam inflectentes, communi consilio Fratrum atque ecclesiae casatoruni b, concordante clero ac populo elegerunt in abbatem servum Christi Anuilfum.
dignus pater
facientes et
ovili

mox

regis

18
tnnpus
d<'H-

Tuno pontifex Theobaldus

pfTfrit

cum Fratrum
rogans et obse*

credimus ab homine posse referri. Juvenes laudabant nomen Domini, quod non eos privasset inventione patris optati. Exeunt monachi cum clericis et nobilescum suburbanis et alligatum fug-itivum suum pertrahunt ad ecclesiara beati Medardi, invito imponentes locum officiumque abbatis; qui vix tandem Vere , ait , nisi divinis nutibus reora resolvens quas imponitis, omnino resistere formidarem cusarem.
possibile
et virgines, senes cura junioribus
,
, ,

c;Mit\;i

ad inclusum
et

et praimissa orntione
,

22 Sic

ig-itur

coenobio prselatus saucti Ordinis

dignitaiem
,

bsrandi ;-

solenni, alloquitur illum episeopus

restaurator opimus studuit prava corrigere

vitia acceptare
cogitur.

imperans, ut votis Fratrura curam loeumque in Christi nomine exerceat. At ille, quiannisjam tribuset conticuerat, nimium expavescens, B men ibus
crans,

monens

fuuditus extirpare

mores Eratrum dulci verbo

acquiescai et abbatis

prseeunte exemplo, assidue componere, et quid-

quid sacrse

reg-ulae obviat,

propemodum

disperdere.
status

Mirum

dictu quanta

temporis velocitate

tabellara corripil

et scriptitat in ea tale respori-

totius coenobii ad

formam

rediitpristinffihonestatis:

nl.

Pra-

Irci

BogfO, Patres * cnrissimi, paroite mibi, et peccatorum mole prsegTavatum sinite aliquem otlrrrc Deo prrnitcntiie fructum ncc inc insulsura

suin

ornamcnta

ecclesiaB revocata suut, ordo claustralis

roe

redintcgratus, quidquid utile reparatum, quidquid

nobilitas,

ullo

modo
si

cogatis ad talc

quod

meam modo

suscipiendum petitionem implere non

onus

ab re, dissipatum. Gaudebat his in locis cuncta quod illefamosus rpgalisque locus prisci

usque mane largimini quo valeara explorare circa hoc voluntatcm Dovuliis, vcl inducias mihi
raiui.
1

honoris cultibus non caruisset in longum. Exultabat etiam regio, quod magnus ille cseli senator martyr

f cum aliis pluribus inibi decubans, competentibus sibi laudura officiis non
praicipuus Sebastianus

cfoni ou

19 Tale responsum scripto suscipiens episcopus

jam

diutius privaretur.

cum

olero vel

monachorum

choro, advertit callidum

quid in ejus mente versari. Datis tamen induciis ou todes, oe noote fugeret, in circuitu c*llffi disponunt, Vcriuii ille altis gemitibus crebrisque suspirfis

X. 23 Sed quoniam ordo narrationis ad hoe processit, Cum muneut patrem monasterii illum extitisse ostendamus,

rc abbufis

noctem trnhens pervifrilem, ubi advertit custodes grato Boporesopitos,soalam conscendens demuro absoedil fuglendoque errans ct qua fugeret Ignorans, tandem devenit in quaradara villam subtus montem Lauduni d intransque cujuspiam
,

quas in rcgrimine pertulit, memoremus, ut et in hoc optima imitandi utilitas rectoribus proponatur. Godefridus enim Florinensis vir potenset fortis et tanto superbior, quanto potentior, necliominem metuens nec Dcum, prtedium grande vocabulo Hanceniis g in pago Sambrico h situra, usibus Fratrum beati Me,

dig-num

est,

ut labores et fatig-ationes

fungeretur,

hospitium pauperis quievit. Veniente hora ccense

defuit aqua, [Ileinjussus

arripitamphoram,pergens

ad

servit,

puteum haurit aquam, defert in domum, omnibus omnibus ministrat, mutus tamen nmnino
vesperumredithomoaburbeSuessionica,
,

multisdudum annis subtraxerat atque in 8U83 commoda contraxerat, et quoniam ejus rig-idn potestas omnibus timori erat, nemo pontifidardi
Buperbiaa
in faciem couvcnire illum audebat, et intolerabilem ejuscernentesmalitiam, nullo modo tractare eum canonice audebant; proiude ipsorum fratrum unanimitas exoravit famulum Christi Aruulfum

cum

perseverat.
fcOCirca
ct

dum

ooanarel

ccepil

enarrare,

quffi

vulgorefe-

roducfui

rente cognoverat, dioens: Multus rumor,

multaque

abbatem
res

vidclicct

suum, ut causa

caritatis

laborem
,

turbaag-itabaturperpopulosobdiscessumcujusdam servi Dei , quem' diount aufug-isse , ue fieretabbas

sancti

assumeret.,
nere.

eumdem potentem

ablatas ecclesiffi

convenire et ut redderet coercendo commopossesBiones

Sfedardi, et ecce dirigtfntur

plures missi

undique per regiones qusarere sanctum virumper Byh ts e1 montQs, proposito edicto, ut nemo refioiatur,doneo virDeiredu sendus reperiatur. A.udiens banc famam Heros reverendus , et ex toto satagens

mus

24 Assensit fraternis sensibus fervens zelo doDei Vir beatus, etjussit parari itinere necesqui beatum Virum g-eQuamvisautem mundigloriam toto
, ,

mondsierio
saoercptai

saria, inter quffi asiuuin

stare potuisset.

quierentium manus, prima nootis hora surgit de stratu et vadit ad ecolesiam ipsius villaa ibique foris ante januara prostratus clamat ad
devitare

ploratu deprecans majestatem, ne onus regiminis, quose prorsus indignum sentiebat,

Dominum multo

conamine devitaret utpote is, qui in Christi oaritate totam mcntem fundaverat, quorumdam tamcn farailiarium ejus mens infirma etminus
rans.quffi Dei
licate ingredi
,

cu-

ullomodo
diuque

sibi permitterel

imponi; idveromultum

sunt,pompose illum agereet deaffectabat et ad exemplum mulhumilitatem, qua

cum orasset, ubi oredit a Domino suas preoes exauditas, deliberabal fugeread remotlora deserti, e1 ecce subitolupus ingens adveniens cum eo pergere cospit. At ille credens ex lupi oomitatu
se

torum de Francia abbatura ambitiose illum equitare

et

delitiose

vivere exoptabat,

vir Dei utebatur, pro opprobrio sustinentcs.

Dedele-

meUus pen enturum ad devia, illum

nique ascllum , quem sibi ad g:erat clam debilitaverunt

, ,

sedendum
qualiter

reraoto

sinit prffiirej

asello

oonatusest Hio praduoe lupo, iinmo m&gls nuctore Deo, per noctem rediit

ipse sequie vestigio

spumei equi vectionem usitarc inciperet intimaruntque servo Dei ut caballum quieri jube,

ret

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI.

fc8b

A
humWtate
recuperat,

ret, qui

Mlum gestare debuisset. 25 Audiens hoc Christi Servus et pro oonstanfixae num jii tat s abhorrens equestrem vectionem, cum paucis discipulorum adiit stabulum,
i

eo ut dietim repararetur robur corporis, quod attritum videbatur essurie longi temporis. 2S Exinde placuit aliud invisere monasterii pne-

XIII-

quo asinus langaiens jacebat,

super fracturam
tiore
ita

et

imponens

manum
mi-

ccepit loqui

miti voce,

dium, vocabulo Vintircdium * k super Mosam / cxram iliuamnem situm. Ubi dum paucis diebus commaneret, qusedam ipsius accola inulicr jam doeennio * nl. Juiificfeca accessit ad
dixit
:

mntierrtn

affectu

quo animo iter non jactantise typo, sed divini officii voto ac fraternse utilitatis studio hanc profectiouem subire appeto. Et quoniam postquam seculi militiam deposui, terga equi uumquam sedere proposui, non aliqua vanitate, sed domini nostri Jesu Christi imitatione
;

Omnipotens Dominus hcne scit, immincns ag'gredi volo; quoniam

monachos

itineris ejus socios et roilinm

A
/

ante eomplures dies meam mihi arumnam deflenti apparuit quaedam per somnium visio, certissime repromittens quod

rum
Btatim
tuet

ablutione

meos hic Homo

si aquam lnanuuin suaperfunctam ad fovendos nculos Dci mihi commodare dignetur,

modo

si

placet

ei,

ut abeani, placeat, ut
aselli,

sanetur

tibia vel

pes hujus

qualiter hu-

mili vehiculo g-estatus, servitium ejus et ecclesia?

opus exerceam
illico reparatus,

lsetus.

Crucis de contra edidit

Hsec dicens signum sanctse et recessit ; sed asiuus ,

illius meritis diu amissum Dominus restilumeu oculorum. Idcirco deprecor, ut vos, dum ille manus laverit aquam mihi reservetis, qua valeam exui tenebris diuturna? ca?citatis. Brg-o post hrec prima vice, qua mtyus Dei manus

abluit

contuleruut

aquam

orbattt

quara

cou-

semet concutiens surrexit et tota sospitatis alacritate famuli Dei devcciouein et suscepit et perfecit. At ubi ventum est in facie supradicti inflatissimi divitis Godefridi,

tinuo

unum

fuit et oculis

cepisse. Vir

autem haud Eequanimiter tulit; sed mox

,

admovisse et lumen reDei hoc ipsum oomperiens

itcr

aocelerana

quanta benig-nitate illum exceperit humilitate eidem obtemperaverit eum allocutus est, illico detumuit fastus
, :

mirum dictu quam prona nam mox, ut

ejus, illivestig'io

videlicct praecavens, sub fcstinatione abscessit ne pro tantsa signo laudis plausus illi resultaret

populis.

E
in

29 In monasterio beati Medardi crat crypta

ht.

co concidit

illa

ferox

ccrvicositas

et

restituta est ecclesite prisca hereditas, et qui hacte-

parte oricntali, oujus anniversaria dedicationis dies ?&" u ad CUJUS pastum ? ,* solenniter annuatim ag-ebatur
,

nus fuerat ecclesiarum vastator, amodo factus

devotus conservator.
XIrt

est

ptisoa loci, ut dicebant, urbamtas

bi requirebat.

esum

piscis

rnomigUO-

nuaa ^m

,,

Huncautem usum novus Abbaa

ipsa
festivitas pree

>> tolebat,

26*

At postquam

cum eodem

Godefrido aliquos

rabat, donec

manibua extans
:

prxdia

receptu in
vincns,

dies exeg;it, tunc praedia reccpta cum Fratribus invisere deliberavit ; ubi cum esset et colonos

quemdam
dici

quasi articulum Ahbati o\ hoc uon OOgihora

tanti et aliis curis occupato inousslt

etenim

sua praesentia

multum

laitifieasset,

venit ad

eum

qusedam mulier nobilis, nomine Hesplendis, rebus et moribus inter suos honorabilis, qnae viro Dei

querdam pro

servo deposuit, veluti

ille

Euang-e-

licus ccnturio fecerat,

Domesticus mihi fidelis procurator et servus menstruis casibus i male torquetur, pro quo flag-ito, ut oratio vcstra ad
dicens
:

Deum
reatur.

mittatur, qualiter miserante

Tunc
:

ille

buccellam panis

Deo sanari mede quo ipse

,

prima decantata, oonvenerunt Pratres in Capitulum, interrog-ant suum ceconomum, si rhombus diei debitus in promptu haherctur. Nog-auto illo ct eorum verba potius admirante, coeperunt stomachari et conteutiose afflrmare, Missarum celebritatem a se non peragi, nisi rhombus Ipsorum coquinse inferretur. His auditis, quidam seniorum adeunt Abbatom nil taie suspicantem pandunt sententiam
;

percipiebat, bencdixit , et honestse mulieri jussit dari dicens Mox ut domum redieris, aliquid hujus

panis

alium cibum manducare cog-e et Deo jubente passio , qua torquetur, conquiescet. lecit illa, ut docta erat; sed malignns iuvasor non permisit, ut de illo pane quidquara contingeret panem euira illura aosi incendiumtaug-ere extimuit, donec diuturna fame compulsus de
ante

omnem

Fratrum 30 Audiens Vir per omnia sag-ax Fratrnm sensum tam puerilem, et parumper tacendo deliberans, ad Christum vocera cordis cmisit cl. tandem
Si istum morem pridem prttscissemua, illum pisoem qumrere de vaoantl potuisaemus. nunc quoniam derepente id novimus, valet om-

mirabtltttr

impotrati
i

UfflfftM l"it

tea Irfutu-

respondit

riim prn '''"

nipotehtia

Dei hoc

ipsum conferre,
et

u1

Pratribus

scandalum tollamns,

sancta celobritas alacriter

illo

comedit, et statim perfectae sanitatis libertatem In praefato praedio commanebat homo, qui

accepit.
XII.

2?
prae

xgrot sunat

'

al,

in pa;

nimia morbi acerbitate usum manducandi panem ex toto perdiderat, et miseram vitam squa* tabescelenti edulio ducens, quotidie in peius
ad praedictam feminam fuerunt bat. Hujus Precor, ait mi * doinina, ut cum ad hoprecata miuem Dei acccsseris, intimare illi studeas, quod
talia
:

comploatur. Jam citius vadat ministcr cum pretio et rhombum inveniens, vead pontcin Axonai lociter comparet, ac ooquina Pratrum prttparandum prassentet. Et conversua scni(nbus, ilixit Ite charissiuii, nuntiato Pratribus, qnia rhombus

non
Sed

deerit
et

faciant gaudentes solcnnia

illis,

Doinini.

IIIS

hoc intimato
vig-inti

quoniam

sive

vlvam sivo

nl.

mca

moriar, detcrminatum noverint, ut sb hodie per

annos
hi.

certa niihi visione crebrius allatura est;

si

quoniam

usum

de pane victus ejus percipere meruero, statim panis manducandi recuperabo, et obsecra illius dulcedinem, ut hanc raihi impendat pietatem, mittatque optati sui panis benedictionem. TJt ergo talia reverendus Heros ex feminae relatu
audivit,

non habeantin die Istafercula rhomrhombua juxta verbum ejua ex Insperato repertus, crnitur, el mcnsis Pratrum parandus palpitans inducitur. Solennia etiam dedi
llisdictis,

cationis solito alacrius celebrantur; Kratrcs quoquc, qui huic rei interfuerunt, sub invoeatioiie

mox

afflueuti

miseratioue compatiens,

divinae bouitati preces lacrvmosas libavit, et in hora suie refectionis panis sibi peculiariter appositi-

quod es tunc por eadem Bolemiitate annos tam non potuit invcnire. Mirandum vahlc, quod
divini nominis testificati sunt,
vig-inti ille talis piscis in

praesens

ille

aderat spiritus veritatis,

tit

quidquid

minffi

particulam profusius benedixit, ac praidictte feaeroto deportandam per monachum delegavit. Mox itaque, ut de ipso pane infirmus in os
tulit

ore protulisset,

totum sempcr

veritatis constantia

fuudaretur.

non solum facultas comcdendi rediit, sed quaedam aviditas vorandi extemplo successit, ad-

A.NNOTATA

236

VITA

S.

ARXl/LFI COXFESSORIS

ANNOTATA.
a Si fuerint
di,

CAPUT
Medar-

III.

duo Rainaldi
,

ctbbates S.

de qua distinctione superius dubitavi, hic cujus locum Pontius invdsit. Rsec opinio mea confirmabitur ex aztate episcopi Suessionensis, de quo mox sermo occerte agitur de secundo

Post
ta

abdicatum abbatis officium

ejus solitaria,
et

vi-

mirabilis reco-

curret.

rum futurarum arcanarumque

gnitio.

b Casati, teste Mabillonio hic in notis, erant ecclesiae femhitarii, seu qui ex ecclesise bonis beneficia acceperant.

Plura de his vide

in auctiore Can-

gii Gtossario.

Theobaldus ab anno 1072 usque ad 1080 Suessinonensem ecctesiam rexit, ut hic notat Mabillonius. Inde saltem patet, S. Arnulfum non fuisse electum abbatem S. Medardi ante annum
c Iste

mme A Odo,
,

quoniam apud mortales permanet ecce ranihil omni parte beatum, erat illo in tempore in eodem casnobio qnidam monachus. no-

Sane

xv
Ct

tum

wSanoljedirr

tm

honestatis usurpator et virtutis simu- damma

, .

'

iioltct

cui-

lator, qui

famulo Dei Arnulfo abbati nimium

in-

datoregis

Christimi. d Hic indicatur urbs

vato, in

GalluB, quse a

monte

Cla-

videbat et se ad regimen loci dig-niorem et utiliorem autumabat, qui etiam im-^ssauter revolvebat,

FranCfttm,

aliquando Laudunum Clavatum vocatur, et a Gallis vernacide Laon appellatur. Distal autem septem teucis ab urbe Suessionensi, ut Baudrantius testatur. e Notissima urbs Gallix, quse olim Suessioncs, B vel 8ucflsonefl et Augusta Suessonum dicebatur,

quo

sita est,

quonam argumento servtim

Chrisli potuisset
Is

removere a suscepto regiminis

set in

officio.

cum

es-

exterioribus ag-ens per internuntios,

quos

et similibus ejusdem urbis appcllationibus vide apud Hadrianum Valesium in Notitia Gaitiarum pag. 536 et se-

nunc communiter Suessio nuncupalur, Plura de his

et

vemacule

Soissons

frequenti munere CEecabat, studuit intimare reg-i Francorum Philippo, ut cum in procinctu con- g tra hostem aliquorsum profici.sceretur abbatem sancti Medardi venire secum juberet. Annuit rex
,

consiliis

Odonis, et

cum exercitum
secum

promovisset, ut

missis leg*atis monuit

domnum Arnulfum,

cum
Ar-

armata militia

in expeditione

abiret,

quente.
f Majores nostri Acta hujus S. Sebastiani ad diem 20 Januarii ediderunt, ubi etiam de reliquiis ipsius ad monasterium Suessionense S. Medardi translatis meminerunt.

nulfus ad haec stupuit, et regiis missis devote respondit Certum est, me peccatorem militue quon:

actibus sorduisse, et notum est, ob Domini tiraorem relicta militia consortium monachorum
expetisse. Leg-imus dicentem Dominum Qui perseveraverit in finem salvus erit. Et quid ego infelix, qui causa Dei militiam abjeci, rursum sti:

dam

g
lli

Exstat etiamnuni

in

hoc loco, qui vulgodicitur

in

nsikwks praeposltura

honorem

S. Georg-ii,

mo-

nasterio S.

Modardi subjccta, ut Mabillonius hoc

pabor militibus

loco in notis observat.

de nefas. Recte ait psalmus de

rursum arma exercebo ? Granme et mei simi-

h SambricuA pag;us apellatur hic locus, eo

quod

fluvium situs esset, de quo plura apud Valesium in Notitia Galliarum pag. 40,'J legi possunt.
Suspicor, hic menstruis oasibus significari comitialem vel epilepticum, quo servus ilte singulis ?ne?isibus torquebatur a dtcmone, cum infra dicatur malignus invasor non permii

ad Sabim

vel

Sambram

libus Dejeci eos, dum allevarentur. Nam qui me putabam assumptam ad curam abbatise, ecce
:

morbum

compellor offendere in foveam apostasiaj. Maluissem certe nomen istud abbatis et locum non suscepisse, quam sub hujus dig-nitatis obtentu saxulo tam pessime deservire.
32 Hoc comperto, rex Philippus misit denuo officiumab legatos, qui dicerent, fuisse morem antiquum, ut batitdetcmilites abbatia?, abbate pnevio, reg-ali expeditioni '"''
aut faceret juxta morem antiquum aut daret locum, ut fieret reg-is imperium. Tunc Arnulfus tali occasione accepta prompto animo
obedivit reg-is imperio et secessit libens in reclusionis ang-ulo. Non reputavit culmen tuuti honoris, dummodo liceret sibi tenere vocem Salvatoinservirent,

bucceilam panis a Sancto oblatam comeetiam erat ille lunaticus, dc quo Matmeminit. C thmtscap. 17 ? k Pleraque Mss. hunc locum appeitant Junciredium. Surius legit Vincercdium. Sed Mabillonius in notis nionct, forsan tegendum esse Dunsisse, ut

deret. Talis

oiredium, vemacule dictum Doneheri,

dum

in dioecesi

quod oppiRhemansinon proadab urbe Se-

dana sduui est,ubi etiamhabetur pr;cposituraad

monastcriuru S. Merfartii pertiueu*.

Belgic& fluvius, provineia Campaniicjuxta pagu)u Meuse, aquo nomen traxit indeperLotharingiam et varias Belgii ditiones fluens, in
I

Mnsaestpassim

ftotus Gallise

qui ortum habet

cupiens long-e melius, long-eque ferventius seipsum exercere in servitio divinai majestatis. At monachi omnos nimium consternati 'tali facto, couveniunt pariter, et quasi obsident Arnulphum
ris;

i.i

planotu nimio, et sic illum flag-ellant dolenti obsequio amande pater, quid voluisti facere
:

g:reg-em
Christi

oceanum Qertnanicum

commissum tam
tibi

se

exoneraL

inconsulte deserere, oves

ab incolis dictus 1'Aisnr, qui post n/rios fluxus auyetur Vidlda fluvio, ac urbem Suessionensem bifariam secat.
Galfi.v

creditas

lupis

Axono

expouere

est fluvius

et

Banctam,

quam

domum
vastato-

sic honorifice

tractabas,

nbus iterum tn.dere?

citum
reg-is

subire

tuo; nos

cum

Si molestum tibi erat exersedisses tranquillus in loco nostris militibus, paruissemus re,

gia unperio, Ecce Pontius noster olim

G2D

vastator, oneratus crnmonis, nostri loci fiet iterum comparator, et accepta potestate instabit acrior
dator.
re

qmvsumus suppkoibua tuis, et non

dictis
tuis.

M IS erere,

dilapi-

filiis

tuis

misere-

abjicins nos
te

gaudentes

um

Monemus

subesse per martyri,

Sebastiani,

per confessionem

Medardi

per

Papatum

DIE DECIMA QUINTA AUGLSTl

Papatum rum huie
riam.
Gregorii, per Sanctorum copiam
loeo nosti inesse reliquias atque
,

237

quo-

memo-

tantum, ut tota regni nobilitas ejus uti benedictionibus congauderet et totius dignitatis homines
,

ejus

m.
uliumque
etigendum mndef,

sermonibus Arnulfus dissecabatur sensibus suis,, et uberrime flens respondit il33

Auditis
his
,

ardenter requirerent tam de pace eeelesiae quam et de salute animarum consilium flagitantes felicem se multum credebat qni,
:

colloquium

dulcissimi Fratres, nolite quaeso adeo raihi vestri conventus vel loci desolationem imputare
lis
:

cumque ab
rat
,

sed caute cognoscite, quia vos inter habitat , et ex vobis exiit, qui totum istud malum conatm*

patrare.At nuncquoniam, Deogratias, abbatiaspoliatus sura, quod valde optabat animamea: (etenim plus erat mihi oneri, quam houori hortor
)

unauimitatem vestram , quatinus numquam adhoc intendatis, ut denuo pertrahar praeesse vobis.
Siconsiliis meis vultis acquiescere paratus

sermonem audire potequidquid dicebat omni audienti vidcbatursalubre ac gratum ae spirituali sale couditum, ut liquido pateret, illum sancti Spiritus presentia praecordialiter afflatum; fama vero sauctitatis ejus per omnes provincias cmanabat, et ad ejus colloquium personas diverstt retatis ac dignitatis undique advocabat. Sed jam rcmur opportunum, utquae sigua vel prophetiie dona cidem Dominus
ore illius vel
ita

sum

bo-

contulerit, enarrare iuchoeinus.

num
vobis

vobis

et

utile

consilium

ferre.

episcopum

et

omnes

praelatos

Convocate ecclesiarum

urbis, et festinauter eligite

et rebus nostris

patrem Deo acceptum

necessarium. Monachi responderunt: Hoc libentissirae faeeremus; sed oppressione avari regis nostra statim electio cassabitur. Unde melius fore probavimus, ut nostra electio in manu
vestra consistat, et

diebus venit ad illum maritus sororis Wlll. Trudbertus , quem post colloqui- infeticemcuum de salute animae collatum requisivit, dicens jmdam abttntU morNoster olim coramilito et sodalis Isracl, putasoe tem indicat.
37
Ilis

ejus

noraine

vel qualiter illum agere

dit
:

credis ? At ille responSospes est, ct in omuibus prosper agtt. Cui vir prophetico Dei Spiritu plenus ait Ne:

quemcumque
fideliter

a vobis electum
:

quaquam

ita

est,

ut dicis

nam

Isracl

qucm

viderimus,
resistet
illi

nos

illi

cumqueenim
3-i

vos clegeritis,

obediemus quemcredimus quoniamnon

prae-

sospitcm et valentem nuntias, corpore et spiritu mortuusest; hesterna nempe die inultaiu prffldam

vesania regis.

rt regtnae

Tunc convocatis omnibus ecclesiarum

successorem
suutn gie(enfi

et commuuicato consilio, electus est in abbatem vir magna; scientise et religionis praecipuaa, nomine Giraldus a, quo non diu substituto, delatis,

cum qua domum repetens in scamnojuxfocum in gremio concubiiuu se rcclinavit, ubi circa vesperum raortera iinprovisam subieos et
diripuit,

ta

istam et aetcrnam vitnm ftinditus amisit. () pavendas exsequias, o horrendos exaotores, quibus Infe-

repente

advolat supradictus

ille

Pontius, totius

pietatis adversarius,

ducens secum reginam Francoruin nomine Bertradam b quae ex regia Gi,

anima tot viduaruin etpupillorum impre cationibus comitata, totquc doloribus cruolata ad
lix ejus

raldum

expellere, et

eumdem Pontium

in prasla:

aeternuni ignemestpertracta! HB3C ttudiens vir prfflfatus niraium exterritus cst, et postquam domum
rediit,

tionem sancti Ioci contra fas subinferret quo comperto , famulus Christi Arnulfus de eella egrcditur, et reginam adiens furibundam blando affatu hurailiter rogavit, ut quamvis regina haberetur
,

omniade

Esrael sicgesta invenit, utvir l)o-

memor tamen

femineae conditionis

me-

mor etiam divinorum judiciorum,

leg-ibus
ri

ecclesiasticis

mini Arnulfus annuntiavit. 38 Alio tempore aocessit ad eum visendum qufiBdara cjus soror nomine Adscla quuj cuin ante fenestram cellulae ejus cum quibusdam resideret, et de vita animaa, quomodo inter tot muiuli pro,
,

niscem

tibi

appotiium

obviare formidaret, et ab injuria tanti viquae

seipsam verecunde temperaret;

illa

mouita

regii fastus audire abnueret, ait prophetizans Servus Dei : regina, si placet, crede Fratri Arnulfo; imo crede Spiritui

cum
ad

tumore

illara

cellas servari posset, disquireret, jam hora meridiana venit minister deferens piscem frixura aseatum erat enim dies celeberrimus) et intulit Corameoin fenestram nam ut spiritum Vanitatis
(
;

moturaque jaotantiaa a se prorsus

repelleret,

80-

sancto,
loco

quoniam

si

isto

violenter

domnura abbatem Giraldum a exj)uleris vindice Deo et

,
,

lebat claustralcs cibos [Dominicis diebus 6t festivitatibus praecipuis parumper deguetare, ob hoo, ne
in

tu ante dicm mortis tuae a dominio totius regni extrudcris, et in aeruraua atque despeotu exsors repf-.?nun(ia{

fratrum mensas videretur COntemnere. Habebat hoc praeceptores atque eonsolatores viros sumf

divinam (tine-tn,

Huameventits

probae

vti.

gui morieris. 35 Haeo siquidem viri Dei prophetia luce clarius manifesta facta est dum omnibus patet quod eadem regina post aliquot annos regisoffensam irremediabiliter incurreret, ob quam a consortio totius regni rejecta in pagum Pontivum c cum dedecore transposita sit, ibique diuturna calamitate detenta, more plebeio defuncta sit et sepulta. Giraldus autem ab illa repulsus dedit locum irffl et secessit iu partes Aquitaniceubi a duce
,

ma

discretionc prffidltos, Komauum Papam Gregorium VII e, Hugonem /' vencrabilem Cluniaoi abbatem diviiur [nstllutionis ducem atque peritum doctorem, Giraldum g quoque Silvai-majori.s sanctissimum abbatcm quorura litcris sibi frequentlus

miseis erudiebatur, nonplussapere

quam

oporteret,

nec sub spccie virtutum mensuram a patribus pro-

batam

trauscciulere.
,

terrae

illius

gratanter exccptus, in beato fine in

.sylva

majori

sic ait so30 Pisce ergo illo coram eo illato Jam inodo sancte frater, liinc inilii ror sua secedendum est, quia teinpus est, et cibus apponi:

IjUIUII

rrnr

no infcctum
nnverat, a

corvo avfr>'
rijubet,

illustre

coenobium construxit, ubi Deo digne de-

tur

ut

aliquid
,

dcbeas
,

manducarc.

Cui

homo
oi-

servivit, et
et vita et

mors signis

Domino quievit, cujus virtumm et gloria miraculo-

Dei

Non
te

inquit

cara soror, propter hune

bum

rum
XVII*

refulsit d.

sic allatus

hinc permitto abire, quoniam pisois iste mibi non erit sumendus est enim vc:

^nnctus ad vitam soli-

tariam rtI

-,

sns,

denique amica reclusione semotus, tamquam si tunc primo inciperet, quotidianis sese jejuniis instanter macerabat, vigiliis affligebat, orationi vacans assiuue et toto conamine insistens contemplationi divinae. Taliter agens et tautis virtutum studiis quotidie excrescens , magnam a Domino consecutus est gratiam et in terra Prancorum gloriosara adeptus est famam in
3G
,

Arnulfus

neni peste infectus, quam uobis intcstus ajiparavit iuiraicus, ut ex 60 mihi fleret interitus; scd gratias Deo, gratias Spiritui sancto, qui suo instinctu apcruit cordi nostro, ne vcnenum pcrcipiendo gaudium faceremus inimico. Tunc emissa voce inclamavit corvum adesse, qucm de more consueverat collectis micis in fenestra pascere. Adest repente corvus, cui inquit impcrando Dei servus
:

In

888

VITA
et in
tali

S.

ABNULFI CONFESSOKIS
tang-ere potuisset, morsibus lacerabat. Postremo a D multis utcuraque superatus et coartatus, cum ma- 'tlfamt gna vi pertractus est ad ecclesiam S. Medardi, et enera "' wm> Viro Dei indicatum est de eo; qui condolens pesin

hunc pisIn Jesu Christi Domini nostri nomine

rostro tuo assume invoniri; qucm ubi ab homine numquam possit aliquantisper dubitans, tandem rostro assumpsit,

cem

loco projice

levavit, et recessit.

Illo projecto,

rediitetde maaccepit.

nu

nutritoris

consuetum sumptum

Tunc

sime captivo, jussit cum ad se conduci cumque cominus pertractus venisset, mox ut servus Dei
;

terribiliter

sentibus
XX. occula rt
velal,

interminatus est sorori et ceteris praehoc alicui ne quamdiu ipse viveret

,

illum videre potuit, signum crucis edidit et tra-

hentibus illum ait

Dissolvite illura. Aiunt

illi

aperirc nt.

Domine hunc
ipsa filium

dissolvere

nequaquam audemus, ne
Et Vir Dei
j

40

llaec

habens adolescentem cuisorti:

forte in

nos consurg*at et perimat.

vobis;

dam

potenti

retur,

commendatum, ut ab illoarma interrogata est ab eodem servo Dei

ilhi,

Jam

dixi, inquit,

dissolvite illum nil

mecce-

Ubi

tuentes.

Tunc nimis

ffigre

manus applicantes
ille

At potentem nostrum consanguincum salvum ct incolumem transmisi, ut cum eo degat, donec miles efficiatur. Tunc ait homo Dei : Vaest tilius luus vel qualiter agit ?
,

Ad quem-

perunt
ruit

eum

dissolvere, et

dissolutus

mox

cor-

dam

inquit,

quam Servum
rat.

pronus in terram etadoravit. Jam enim postChristi viderat, et ab eo fuerat conVir aulem Domini jussit
cellffi

signatus, tota vis inimica in eo consopita quieve-

num presagium,
tio

imo scelestura sortilegium, ini-

eum
;

a terra surg*ere

actffi quadragesimffi de illo exercuisti, ut quasi mori non posset, cujus calceamentum in alturn prpjectum ultra trabem supervolasset. Pec-

nuper

et ad

fenestram proximarc

qui prope astan:

te, coepit
fili,

Servus Christi requirere, dicens Dic mihi inimica hsec infestatio, qua3 te tenuit, quaudo
?
:

catum

tibi

mansit ct

filii

vita recessit

nam

in illo

vel qualiter tibi advenit

loco ffigTOtans tali die,

talique

hora diei mortu-

Inde multum hortor dilectioB ncm tuam, ut pcenitentiam agens secundum scita Catholicffi Bcolesise satisfacias, ne tibi ultima dies qui enim tasubrepat tanto delicto compeditse liaagunt, Spiritui sancto omnino rcsistunt et sa-, cram Christianitatem laedcre comprobantur. Tnnc
us est ac scpultus.
:

Mi eventum rei enarravit dicens carissime pater, quidam fuit mihi amicus et carne propinquus, forma pulckerrimus, et corpo ris robore acer, cujus animos cujusdam viculi homunciones dure offenderant, in tantum, ut adunatus idem meus propinquus sodalium et amicorum catervis eumdera viculum assalire tentaret,
43

At

ille

quieicau* n <fc 10C3C

pQ$

sessionisa-

p, ri(

illa

ultra

quam
filii

credi possit admirans et valde pa-

ut effracto viculo et trucidatis incolis,

suffi

injuriara

vens

discessit, et

antequam domum

rodiret nuntius

offensffi

crudeliter vindicaret

sed quoniam

illam de

talique hora
luti vir

morte pra;venit, in eo loco,- tali die, mortuum nuntians et sepultum, veDomini Arnulfus, Spiritu revclante, praedihortuli, in
cellffi spatium quodquo arcolas manu pro:

idem viculus silva undique cingebaturet valle consurgente ambiebatur, illi quoque homines qui
,

inibi reperti sunt,

viriliter restiterunt

supradi-

xerat. llabobat ante fores suue

dam
pria

in

modum

operans, otium atque inertiam fugiebat habebal et quasdam arbusculas, quae dum poma protulissent, quotiens ffigroti jussu ejus exeisdem

meus nil votorum obtinuit; qninimo vulneratus lancea et visceribus patefactis, ibidem ilico mortuus est, queni mortuum ego miser apprehendi et utrique scapulffi meae talos ejus iractus propinquus

posui

sicque

trahens illum per

degustassent, mox a suis languoribus erigebantur. Ad infirmos etiam lonffius positos multoties pa-

educebam

a loco interfectionis.

medium saltus Nox erat tunc te-

tra et ecce circumsteterunt

me

ante ct retro sinistro-

nem
lius
XXI.

vel

vinum sua benedictione conditum roga;

rum spirituum innumerae

lantes

turbaj ululantes et sibi-

tus transmisit

qui

cum

inde gustarent, statim melevita;

habebant.

41
tli

Solenne raartyrium glorfosi

oelebritate festive,
el

Laurenest,

mulo toqur lam rcttttuit,

et interdum cachinnantes. Tunc timor et tremor horrendus me invasit, et vis adversaria medullitus me concussit, et quid facerem nesci-

agemultitudo eampOS <'t plateas in circuitu monasterii beati Rfedardi undiquc replebatur,
'populi

annua

Qtdignum

verat,

cum

ecce

xm

annorum ab

ortu

qinednm mulier filium habcns mutum irrupit ad fene,

strain cclhc Scrvi Dci, et

pit Lmplorare, ut sui
filii

cum

gravi mcerore

cce-

Vir sanotus raisereretur

dioendo

tandem mortuum quem trahebam nescio in locum projeci. Mox itaque sensu perdito et mente mutata talis effectus sum, ut vestra vidit beatitudo. Tunc Famulus Domini dixit ei Ecce, Deo g-ratias, sapienter confessus es. Restat, ut poenitentia Deum places, quod tam grandi piaculo intercsse voluisti. Ille ait Pro hoc malo et
us
, , ,

quem

ne abjicias preces meas, ne asperneris attende calamitates meas. Eece Dominus oumipotcns absiulii unioum maritum me:

Serve
;

Dei,

pro cunctis, quibus

Pater,

Deum

offendi,

volo

sancte

hinc,

uiu,

dimisit mihi

nnicuin

dignam Deo pcenitentiam offerre et abquantum potero, ab orani malo cessare. Sic
,

mutua e1 surdus est, non valens audire verbum vel dare ouiquam responsum. Ad hiBc servus Cliristi oompunotus compassione
stentarer; et
et

ww

iilium, oujus

ope su-

Christi

sanum

et

Famulus, injuncto sibi pcenitentiffi raodulo, iucolumem, rectaque mente vigentem, in

propria remisit,
legione, sed
orudelitate
set,
:

miseratione affectus plissimi, infusus laorymis ex dulcedine oaritatis, orationem intentius ad Dominiuii emlsit et

emundatum non solum daemonica humanl sanguinis hauriendi ingenita nam si tali modo prffipeditus non fnisaccolas in ultionem amici

nutibus advooavit, quem acoeptum ante fenestram signo sanotffl oruois oum divini nominis invocatione signavitjlabrisejussigiium almee oruois impressit, di^itis

mutum ipsum signorum

omnes

illos viculi

pcrempti pcremisset.

ANNOTATA.
b Nonnulli scriptores indubium revocant hanc Giraldi vel Geraldi electionem, putantque illam ao atnanuensibtts huic Vitxinsertam esse. SedMaMtotofa* <>< Observaiionibus pr&viis ad Acta

^a\

ii

linguamejus oontrectavil etaioeuminterroQuale nomen habesP El ille statim in verba

:
i

resolutus, plane et aperte ai1

Johannbs. Quodioto,

deinceps
IS

inoffense verba formans pleno looutionis

est.

munere perfunotus

Adolescens quidam tmmanissima diTemonuin peryasione oomprehensus , vinculisque ac oatenis collig-atus non potcrat domari ; sed omnes, quos

5. Geraldi,qu8&ec. 6 Benedictino parL Zedidit, pag. 866 ei S;7 recte eos refellit. b UdbiUonius melius
tara
:

nam rem

pro Berteada legit BerPhilippus, repudiata Berta, duxit

DIE DECIMA QUINT A AUGUSTI.

230
E*

ccit Bertradam, et ea lectioex sequenli prophetia confirmatur. c Pagus Pontivus, jam vemacule dictus le Ponthieu est tractus Gallise in quo situm est
, ,

roborans solamine. Ne paveas, inquit, preesul reverende, quoniam quam diu tu vel ego mortale greremus corpus, g:ens Danorum, vel quselibetalia
barbaries, reg-num Franciae

non vastabit.
Sanctiutum-

munitum PiMonstrolium vel Mouasteriolum cardim oppidum, nunc vulgo Montreiiil, ad quod Bertapost repudium passim ab historicis Gallis relegata fuisse dicitur. Bertrada autem post divortium cum rege Philippo factum in monasterio Fontis- Ebraldi religiosam vitam amptexa est. Unde iterum patet supra Bertam pro Bertrada
, ,

45 Praesul Tetbaldus Suessorum pastor opimus

famam vulgi levitate volantem, _ , _ , Quod g"ens Danorum devastans cuncta locorum,
Audivit
t ,

demwn
prxdtctionr
dettruit

legendam esse. d Acta kujus S. Giraldi vel Geraldi ad diem 5 Aprilis, tomo primo istius mensis a pag. 409 Majores nostri illustrarunt Postea Mabillonius inter Acta Sanctorum Ordinis Benedictini sec. 6 part. 2 Vitam ejusdem sancti abbatis nonnihil diversam edidit, de qua Observationes ipsius prwvieeibidem apag. 866 considi possunt. e Sanctushic Pontifexab anno 1073 cathedram JRomanam ascendit, et anno 1085 ad superos migravit, ut diffusius refertur in Opere nostro ad diem 25 Maii, ubi tomo vi istius mensis a pag.102
.

Franoia quosretinet proceres, e\ting"uere vellet, Utsic Francorum compesceretarma virorum. Saepius auditum, velsaepius hoc reprtitum, Concussit g-eutes, fecit pallere potentes. Hacde re praesul populari munnuro pulsus, Cousulit Arnulfum divino Pneumate fultum,

Implorans nimium, qua poscat paudere Christum, Ansit venturum, velsit reg^num ruiturum. Aruulfus symmysta Dei petit otia nactis,
Sternitur in terram,
;

lacrymarum rlumina stillat

gesta discutiuntur.

Orans hac de re Deus omuipotens miserere, Parce tuis, miserere reis, spes unica mundi. Constans, invictus, nullius ima^ine tietus. Sub quo curvantur regpseaeliquerotantur, Per mortem Nati quisolvisjura baratri, Hostibus infandis ne tradas jus pietatis, Ne dicant vani, quod Fraucia sorvit inani

iii

Papebrochius ad diem 29 Aprilis sive tomo mensis pag. 628 et sequentibus Acta Hugonis abbatis Cluniacensis examihujus S.
f

Ne

ludaut misere

Deus

iste

nequit misereri.

istius

navit.
vel Geraldus,de quo mentio facta est. superius ad litteram d

g Hic

est

idem S.Giratdus

CAPUT

IV.

Ecce feri Dani, velut inquitvox popularis, In tua cousurguntj qui perderccuncta requirunt. Proteg-e nunc g-entem, Dominum te rite legentem, Se tibi donantem, vel praecipue famulantem. GentesFrancorum, plenas turmis monachorum, Gentes sanctarum cultrices ecclesiarum, Quae te g-lorificant, quae Sanctos semper honoraut. Sis mcmor istorum, sis protector famulorum, Ne videanthostes, caveant vel plebs tua mortes, Praesta per Genitum tecum simul omnipotentem

Multw Sancti prwdictiones, quas eventus

Flamine cum sancto, perquem

tibi g-loria constat.

probavit,

et

qucedam personce

Talibus intento caelestis nuntius astat. Fulg*et ut auroraredimitus veste decora

in morbis aliisve infortuniis per

m-

Dicens

NempeDeus
Unde

tercessionem ipsius adjuta.

x\iu.

Serve Dei da finem fletibus istis Christus lacrimurura voce tuarum statuit votura conferre rog-atum. Compulsus,
: :

scias certo,

quod gens hostilisad istud

Non
Camspargtretur foiJttS VUTJ107
rf.

veniet reg-num, quo terapore duxeris

loug"a

amim

irrupiio-

mDanortim

T_)er idem tempus saeva opinio urbem Suessonijf cam et iU i as suburbana, villasque adjacentes quosaam ru mig;erulos foedaverat de hostili T r * ,. # barbarorum adventu, dicentibus quibusdam, quod totam Frang-ens Danorum de terra sua emergens

Postquetuum finem pertempora

manebit

Franciasecura, superans hostilia jura.

Pax tibi, serve Dei, sit tecum g-loria Christi. Tunc Domini Servus vultum levat a pavimento, Et Domino grates pro tali datdoeumento.
Praesulmaneredit, nimis anxius, abditaqraerens, Exquirit tremulus, quae sit scntentia Offili.
servus Domini solatur faminc dulci Dicens Nc paveas, pater et prassul venerande Nara donec mundi vitain linquamus uterque,
j?

ciam in brevi occupatura

et deletura es&et, et

nec
par-

senibus vel infantibus ecclesiisque ullo

citura.

modo

Compellebat hoc ad credendum, quoniam

Quem

histosimilia multoties Danos patrassse referebant chronicarum. Qui rumor infaustus diversarum
riee

in

tantum

invaluit, ut Tetbaldus

essionensis virum Dei

a episcopus SuArnulfum tamquam videli-

mag-nopere cet divinitatis symmystam super hoc et Domini misericordiam consulens exposceret.
indag-ari de proximo futurum esset, ab illo anxius imploraret. At Famulus Domini mox, ut

Francia rog-nabit, nec barbarus hanc violahit. Me Deus hoc docuit, caeli sententia struxit; benedictum, Ipsius invictum sit regnum jam ad haic gaudens, et lffito pectore plaudens,

Pnesul

an

ita

Munera

libavit, qua; voverat, ac

cumulavit.
i,

audivit rumorem, inanem sit; tamen ne temerariae levitatis notaretur, induprorsus, et

cias petit in crastinum, quatenus per alta noctis
silentia
tur,

vacuum

sen-

donis 46 Foecundabat Christus suam ccclesiam quibus accensi nobiles et inclyti pergratiarum, prospenplures viri relinquebant vanam raundi

^_
^^
b

supernam Majestatem

uberius

precare-

hujus rei aliquod sibi manifestum aperiri indicium. Arnulfus psalmis occupans tempora, cinere tectus, cilicio amictus, emittit preces ad Christum , fundit flumen lacrymarum super so-

acquirere contcntatem, et seipsos mortificando noljilitutem, inter quos tamquam debant divinam frloriosus Ambianensium et Vero-

sydus aureum

fimandensium Comes pulcherrimus Simon b divino amorc inflammatus lius Kadulfi Comitis, rehpotestatem abjecit Comitatus honorem vel
,
:

lum sollicitat Majestatem, ut hujus secreti aperiat veritatem. Sequenti diluculo sollieitus redit
episcopus ad modernamspiritualis arcam testamenac cseleste reposcit super hesterno deposito orati

quit civitates

et

castella opulentissima

rehquit

sequi exsponsam decoratissimam, atquc Christum opibus nudus evasit, et toardescens, de tantis qua mter tam Francorura deserens gentem in
,

quem Famulus culum Augusti Tomus III.

:

Chri-sti

divinitus

sumpto

in partes Italiae se millia servorura domiuabatur,

34

(^ontulit,

24-0 Rx

VITA
,
,

S.

ARNULFI CONFESSORIS
gueat, postmodum convalescet et stabili incolumitate donabitur. lpsa etiam de periculo pariendi
sine dubio salvabitur, et sub tempore noctis hujus,

H.

ab hoc prsecipue ut copiam inveniret gloriosissimorum visendi et adorandi sacratissimam quorum etPauli praesentiam Apostoloruni Petri
contulit
,-

dum

sacras

memorias divinitus inspiratus pia de-

tanti viri devotione frequentius adiret, innotuit Greg-orio VII. Paucis denique votio domino Papffl

pariet filium, de
tia
,

priusquam signum nocturni Officii audiatur, quogaudebit; anxietas vero terde qua modo ipsa non curat et quas illam
,

annis

Dco

militans,

in

siraplicitate et humilitate

eordis et jugi contritione

corporis atque
viriliter se

in san-

ctarum

exercitio

virtutum

extendens,
et

Albricus frater habet ejus Coditiaci dominus per consilium suse conjugis Avelinae ita proditus est, quod die crastina a suis
diutius cruciabit,
ita se
:

propitiante

Deo, consummatus

est

in bvevi,

inimicis in lectulo capietur, et

comprehensus ab-

quoniam
,lc

placita erat

Dco anima

illius,

educta est

strahetur, abstractus ligabituv, ligatus duris tor-

carcere umndi, ut fulgevet inter lapides vivos

in
.liiiiin

diadematecEeli.

Uiri-

nitus corjnoverat, abbati

47 E;idcm vero ^ora, qua carne solutus ad beatam requiem transire meruit, vir sanctus Ar-

mentis agetuv, et ad redemptionem suimet arctaredimens autem moribundam vitam suaru bitur thesauros expendet porro castellum nec videbit,
:

prx-

nuntial.

nulfus in cella sua veclusus, mentis excessu sublevatus cst. Atquc donante Deo vidit omnia, quse circa honorandum virurn Simonem olim Comi-

nec recipiet; sed mittat velociter soror nostra et tam uxoris malitiam quam hostis insidias jam ingvuentes denuntiet. Sic nuntius ab eo recedens
celeriter
ri

tem,

modo inonachum, gevebantur. Cumque

sc fuisset

post

visum ad
Fratres,

reversus, festinavit evocare

gratiam visionis. Veniunt PratreSj quibus annuntiavit dicens Ite nuntiate abbati ac Fvatvibus fratres lcstinantev
ut indicaret cis tantre
:

remeat ad dominam, refert mandata Vigaudium pavore mixtum mens matronse concipit. Mittens vero concitum nuntium ad fratvem expvesse intimavit, quid uxov pertraejus uxore duce, ctasset, vel quid ejus inimici
sancti; et
,

molirentur. Albricus

quia doniinus Siraon olim

citer celebrari officium
facti

Comes Vermandensis
viri.

conjugi haec

autem cvedidit sorovi; sed neganti magis hdera accommodaus

,

B hodie de hac vita reccssit; ct jubeat abbas velo-

non

praMsavit, tuvvim

pro exitu tanti

Stupe-

dum non munivit

suam et castellum vel oppiideoque diluculo adhuc pau-

\\v.
IM-IJ,
I

monachi hfiBsitare eceperunt nimium dubitantaU mandato: tamen vadunt ab abbatcm nuntiant, quod audierant. Dle stupens plus miratur ct, requirit consurgens properat ad Inclusum attent.iiis, ijuid sibi mandaverat. Tunc ait homo Dei Si quiil falsum aut incertum vobis olim protulissem, justum cssct, ut nobis diffieilius crederetis. At nunc quoniam adhue in me falsitatem verboruni noii rcperistis cur tantse duvitiae ad credendum estis, ut rebus inccrtis me quasi dementari putetis? Notate diem, notate horam, et invenietis ita esse vel fuisse, ut mihi est manifestum. Tuno festinus abbas et Fratrum conventus intranteoolesiam,J pulsanturfligna, eanunturpsalmi ct suo ordinc cclebratur officium defunctorum. Intcrca BUBpensffl erant mentes corum reputantes, quoddelusi deriderentur; oum eece ante mensem dieruin rmntius advolat, sub ea die et sub eadem hora domnum vNimonem dicens obiisse, quaviroDei Axnulpho dc iiio fuerat praostensum IS Non longc iib urbe Nuessorum eoramanebat
tes de
: :

sans invadituv, capituv, tvahitur, ligatur, educitur, et habitatione vel dominio Coditiaci in perpe-

tuum nudatur. 50 Eadem denique nocte uxor Guidonis soror Albvici de partu labovans antequam in ecclesia
beati Medardi nocturnie synaxis pvsevia nola pulsaretur,

XXVI.
cjustjitp fi-

lio

iiativi-

late cn co

filium

enixa

est.

Ecce autem sequeuti

diligentius,

luce

dum puevum
,

tractant

depre;

hendunt illum absque oculis esse natum loca vero oculorum carne et cute obsita erant, sicut frons vel maxilla. Quid tunc facevent obstetvices? Nimio tevvore constevnatseplaugunt suppvessius, condolent raussitantes et omnimodis elabovant, ne mater moribunda cognoscat. Sic filii caBcitatem sex dies transierunt, ut filii csecitatem mater nesciret, donec ad id ventum est, quod puer baptizandus ad ecclesiam ferri deberet. Tunc sane major trepidatio pervasit pedissequas, et totis nisibus

argumentantur, ne
notitiam vulgi
filium pvius

illa

publicetuv.

tam diu celata caecitas in Adeunt adhuc de repersuadent, ut

,

centi pavtu asgrotam genitvicem,

VU

vir nobilis railitiaa actibus implicitus,

0,

nomineGuido

jiudam

habens uxorem
lli

pietatifl

cultrieem, nomine Errae-

Quidonh
c

vernabant et itaque Guido quodam tempore valida asgTitudine depressus languebat, el amisss faoultate dormiendi vel roandueandi, a suis desperabatur, atque velut jam mortuus ab amieis plangcbatur. Ilis ferme diebus conjux ejusdoloreetangustia paituajam vieini auxiabatur et duplici timorc atirita hine propriam, hinc mariti raortem formidabat. Tautis irretita tormentis unum
flore

(jardem.

ambo

divitiarum

pietatis operibua valde

abundabant.

Avnulfum sanctum Dei quam fcvatur ad baptismum. Favit mater vevbis ancillavura, divigensque legatum ad horainera Dei, erat, ut parvulum suis manibus tangere et benemittat ad
dicere dignavetuv.

Veve necesse

est,

Ad quod Viv sanctus respondit ut infantulum videamus proinde

;
:

velociter praesentetur

sieut

mater ab angustia

et

dolore pariendi
ita

magno

Dei munere servata est,

misericors Dominus filium imperfectum ad integrum salvare dignabitur. Quibus verbis demonstratur quia infantis infirmitas jam servo
,

sibi

credidil

remedium,

si

suos et mariti casus

orationibus sanoti Avnulti eommendasset, raittensque nuntium tidelem doinestieuin clcricum tara
,

Buum quam
iwia/tdura nrmdit
jubet.
t

mariti perioulum auribus illius lacrimahilitcr allegnvit.

11)

valde

ServuB autem Chvisti, ut erat e\ Dei douo nrj&SOius futurorum orationc pnemissa
,
.-

Dei innotuerat. 51 ltaque allatum infantem Servus Christi per fenestrara introtulit, in lectum cinericium reclinavit, et ipse pvostvatus pavimento orationi iucubuit. Oratione peracta, infantulum in gremium
collegit,

Wlli.

visum impetrat.

eldem femina remandavit dioens

et duleissinue sorori

Vade,

frater,

saliva oris sui loca oculorum perunxit, et statim diviuo niunere oculi patuerunt, novos(iue ocellos lux nova penetvavit.

nostraj luve
Duffi sibi

diligenter

cum

fcstinationc

reporta.

augustire graves
,

imnunent
perabit
-,

quas,

propitio

Deo

bono exitu su-

tcrtia
,

ignornt
bilior
:

qute ideo crit

nam

quam ipsa quia ivreeuperaviv quidein ejus, quaravis raodo lauvero angustin ingruit,
graviov,

Relato puevo ad ingens exultatio, et tunc primura agnovit mater, se csecum pepevisse, quando per Famulum Christi novos oculos didicit filium

matrem, facta

est

accepisse d. rt Opportunum cernitur et illud expedire, quo

d
WTIII.

cognoseatur,

quam

subtilem praescientiEe prssro-

gativam

DIE DECIMA QUINTA AUGTJSTI A g-ativam vir Domini sanctus Arnulfus invenitur et parentthabuisse. Prsefati nobiles genuerant dudum filiam butoptutam vu if u decoram, qiue per id temporis jam nubiles ^ filix muln.,. f -j fuerat cuidani rnilih remonium va- annos ducens, a pareutibus bus ac natalibus non impari desponsata. At illa, tidnatur.
'
'

241

Gericus,

qui recedente Arnulpho de vita seculi, rapinisetdepraedationibus attentius iusudabat, nec

&Mta.

Deum

ut se habet puellaris niobilitas, quemdam alium rebus ae g-enere inferiorem plus dilig-ens, refutabat delectum sibi a progenitoribus sponsum, multis

nisi cupitis

juramentis affirnians , se interficiendum a amplexibus potiretur. Hujus caus?e

se,
in-

genitores puella?, virum Dei Arnulfum consulunt, si forte ejus menti digmaretur Dominus intimare, quid in tali conflictu potius
fortuuio affecti

timens, nec hominem pavens. viduas et orphanos assidue opprimebat. llanc ejus vitupcrabilem vitam relatioue adveutantiura comporiens Servus Dei, saepius exorabat Christi Doinini bonitatem et omnipotentiam, quatinus illi Gcrico immiteret ocoasionem et compuuctionem pcenitentiffl, qua pessimos mores deserere et timorcm a?terni judicii inciperet cogitare per fideles etiam viros et mulicres a se repatriantes monita salutis llli mandabat, qure ille aure corporis audicns, tide ct opere non ser:

vabat.

Interea

Gerious

agendum

susciperent.

Tunc
:

vir

brevi relatu grenitorum querelis, lubre illis dedit responsum Canonica est, inquit,
auctoritas ne puella, cui non vult,

Domini auditis opportunum et sa-

funotuo,
nobilitate

duxit

uxorcm

mumli prosperitate pernominc Judith, ffiqua

annis plurimis
fulcitur.

valentem; gcnerat plures libevos, et cum tota domo sua jocunda felicitatc
quicontilio
II
I

umquam
,

junga-

tur

idcirco

mandatum

vobis injungo

ut puel-

lam amato a

se viro condonetis,

ne ad quodlibet

inconvenieus puellam cogatis. Est autem Deo notum, et nobis ob meritum vestrae pietatis ostensum , ut post modicum temporis videatis nliam vestram illum sponsum anhelanter appetere, a cujus conjug-io tam gratauter secupit removere; deferte illi modo suam voluntatem, et sic proveniet,
ut redeat ad vestram honestatem.
ejus

55 Postea eceperunt liberi defungi, ct intra paucos annos vel unus tiliorum BUperstes non fuit Ipse ctiam gravem aegritudiuem incurrit et xi.n mensibus in lectulo deoubuit, quod est annis tribus cum dimidio, de vita desperans et mortis arti-

ul

IN

slt

cnlum

pvae oculis spectans.

Jam

ncpotes ejus, de
J

fratribus vel sororibus nati, terras cjus ct quasque

possessiones sibi affcctare vendicabant

rera cjus Judith

jam uxoab omni

quid
illi

Tunc

illi

verbis
detule-

absque dote facere

tutor

et

nimium

creduli, nuptias optatas

filise

mariti hereditate alicnare conabantur.

faccret? Nullus
offerebat
,

At, illa

runt, et dilecti viri conjug'io illam perfrui permi-

nullum solatium
ad

se

serunt. Et vir

ille

puellse conjugatus,

quoniam

Tunc

conversa

Dominum
;

exora-

miles famosus laborabat videri, dum nimium ferut sibi nomen nequireret, repente tur in arma
,

vit flebiliter,

ut diviuum adesse dignaretur au-

xilium, ubi ccssahai

vi
,

humanum

ct recordata scr-

ab armatis perimitnr atque de nova conjuge no-

vam
quem
ab

Dei verbum puella rediit ad

valde viduam citius operatur. Sicjuxta Viri illius sponsi amorem,

convcnit mavitum innribuntlum Dei Arnulfi Mi carissime, inquit, conjux, questubus multis ecce tui nati mortui sunt, ecoe tui nepotes mor:

daranum

parentes primituseleg-erant, illique eopulata, prioris aequauimiter toleravit. Hoc etsi ordine narrationis nostrse videtur alienum
,

tem tuam peroptantes omnia bona tua in suum jus cccc paraverunt sibi sermovendicare satag-unt
:

nem malignum,

ut,

tesepulto,

me

turpiter cjiciant,

propterea debet audiri

ciale

quia in

S.

Arnulfo spc-

quoddam

prophetiae virtutis declarat prsesa-

giuni.
X\l\.

nec conjugem tuam me fuisse cognosoant. At qtiare tua integra fides uon acquiescit oonsilus tuaa ooxrjug-is, vitam tuara et salutem superomnia diligentls?

53

Eex Francorum Philippus tam diu per an-

Loquere

iu corde

tuo et fac

votum Jesu Christo

Heginx

Prancorum
fcecundUa,-

nos aliquot nuptiali copulse sociatus suam reginam e permanere sterilem,

S. et

tem precibut nbtinct,

e

Arnulfum frequentius exoravit

cum videret famulumDei tam per se, quam

Domino nostro, quod servura ejus Avnulfuin, tuum quondam sodalem et amicuin, lectioa vectus visites
et

ejus consilio temet ct

omnia tua
et

subjicias, et

per alios clarissimos viros, ut Domini clementiam impetraret, quatenus ad regni tutelam et sanctae Ecclesiffi defcusionem filium sibi successurum condonare dignaretur, Abhorruit primum hoc facereServus fidelis Domini, cavens inde hominum favorem et formidans mentis laxare rig-orem. Tana Tetbaldo venerabili episcopo Suessodem nico et ab aliis multis religiosis viris hoc coram Deo bonura et acceptuin fore didicit, secundum
ubi

Pater misericordiarum dolorestuos

respicict. Atille

mcBrores meos

parumper reoogitans quasi pondus

:

dictorum apud sc examinans, respondit dicens Sapienter tractasti: optimum consilium invenisti, quod libenter SUSOipio, etut ita ritius liat, d volurt
voveo.

drvclii- leciica tctt 5G Igitur lecticam cquis g-cslautilais tur Suessionem, et Viro Dei in SU0 exeroitio dcSanctum sudanti perlatus est, qui tum gaudens advenisse
,

,i- /,

rrijut

quod beatus Apostolus pro

qui in
docet,
et

reg-ibus et omnibus,
tara bonorura

virura

olim sibi

fideli

amicitia

junotum POgavit,

teraj,

suhlimitate sunt constituti, obsecramlum

boc prirao oranium

fieri

hominura sugg-estione quam Apostolica monitione

pertractus oraturura se promisit. Ilanc vero ejus

jussit illum adduoi nd se. Sequenti die de* ductus antc fcnostrain nudivit b eodem ViroDei Frater, ait, Geriamicabilem inorepationem ce, tu milcs optimus tuis, pessimus tibij quamdiu

imino

sponsionemcognoscciisrcg-ina gavisaestplurimum, et tamquam jara secura dirig-it legatos idoneos ad Famulum Dei multa prece deposcens, ut sibi praenuntiare dignaretur,, quaudo essetjam futurum. At
illesentiens in corde regiuae fidei constantiam, re-

provoeasti

Dominum Deum
J
!

rapinaruin
in fauces

(.'rcile

inihi

pvopc

intendens operttmfl luit intcntus tibi;

ut
\i-

draconis paulo raiuus incidisti, scd Chrig-ratias

sto

Domino
non

ago

iaorymas meas,

mandavit
ret,

illi,ut

pauperum curam

dilig-enter habe-

intimans quoil eorum vox divinis auribus vim

despeadt, qui te immissa ajgritudine lij prsepedivit , nc usqucquaquc ifipinis iuoi i| ftur Indubitan fieres esca inimici di atibus. 8t ia

deo,

inferret, ut

optatam prolem sibi Dominus coraraodaret. Kegina paruit, et quotidiana convivia pauperibus instauravit fixa, quod oratio Servi Dei non
posset cassari.
54 Vir Domini sauctus Arnulfus cum adhuc temporali militia esset implicitus , fuerat ei qui-

ter,

quia iriflrmitas,qua3tedetinuit, diuturni ipreci busmeis a Domino postulata fuit, Ita utveJ Invii I

\\\.
ei

voracitate tus cei are ab oppreasione viduarum rapinarum. Adverte, quantuin tibi Deus immensae misericordise susa impendit beneficium, ut cog-noscas, te

suum

ofun

oequiter egisse, qui tantis malitiis inin-

commilito-

nem,

dam

miles consodalis prae ceteris carus,

nomine

flammatus morsus leonis potuisti evadere. Scd

quires,

242
Et Mss.

VITA

S.

ARNULFI CONFESSORIS
b Vita hujus B. Simonis,
inter Acta

quires, eujus leonis.

voce dicentem

Audi beatum Petrum divina Adversarius vester diabolus tam-

quam

Mabillonius
.

Sanctorum Benedictinorum sec Qparte

evasisti. Jam Hujufl leonis rictus sola Dei pietate nunc da operam, ut ab ejus voluntate penitus

quam

leo rugienfl 'ircuit quserens,

quem

devoret,

2 apag. 374 edidit, in Opere nostro 30 Septcmbris discutienda erit. c

addiem

20 vel

exuaris. Et Gericus ait Sanctissime et amantissime Pater eo voto eaque deliberatione ad tuum consilium properavi, ut secundum tenorem Dominicse volun:

tatis

juxta

mandatum

vestrae sanctitatis vita

mea

deinceps componatux et nihil amplius faciam, nisi quod consilii vestri sententia dictaverit, pro mea tantum recuperatione Deo nostro preces offerte, et ego foedere perpetuo assero et confirmo, quod ulterius non faciam, quidquid divinis legibus contrarium
noveroXXXI.

Dormasius lib. 5 Historise Suessionensis cap. hunc Guidonem fuisse dominum Castilionis oppidi supra Matronam, cujus uxor Ermengardis erat Alberici Comitis Codiciacensis soror, de quibus hoc loco etiam sermo est. Est autem Codiciacum vel Cociacum, quod vernacule Coucy appellatur, castrum Gallise in Insula Francice, situmque est fere medium inter Suessiones ad Meridiem et Faram ad Septemtrionem. d Hicpuera nativitate ccecus, quemS. Arnulfus
15 putat,

57

Cum autem

hfflc

verba

finirentur,

uxor

prwnuntiata
/ilii

cjusdem Qerici, nomine Judith, in vocem prorupit

lacrymabiliter dicens
quflBSO et
1:i'.
:

nalivi-

Sancte serve Dei, attende

fer

tate.

casus meos,

et.

opem

miserae ac destitu-

Uluminavit, postea factas est ecclesiee Suessionenarchidiaconus, de quo Lisiardus infra inprologo ad librum tertium verosimiliter meminit. e Hxc regina erat Berta, ex qua Philippus rex primo Ludovicum ac deinde duos alios liberos
sis

Homo Dei mox agnosco

spondeo
tibi

responditei:

Dum

audio vocem tuam

suscepit.

qualitatem et necessitatem tuam, et in nominc Dei , quod adventus tuus

erit

B vel mariti tui non

scias certo,
rore, eo

infructuosus vobis.

Unde

LIBEK SECUNDUS.
TITULI

quod dabitur tibi gandium pro mcequod viro tuo fideliter ministrasti in sua maritua enim hic tuus, quia iniquiinfirmitate tatem rejecit perfecte sanabitur, de quo filium
:

VETERCM CAPITUM.
Suessionen-

i.

De

electione

ejus in episcopum

sium.
ii.

suscipies

nomfnandum Jjambertuni
die,
ille

qui jubente

De

Deo hoc eodem

patri fluccedet,

injurioso fratre ob verbi injuriam a se re-

peracto anno, nascetur, Ille

tui

moto.
iii.

tuam senectutem enutriet; nec

Lamberti prole legitima
dulcissime frajustitiaa

morieris,
lseteris.
nb.njritu
dino corpo
rit nt ani-

donec
volo

filii

iv.

De prophetia futuri regis Lhudoici. De sacratione ejus ab Hugone Romano

lega-

to.

58

Unde

et exhortor te

v.

ter Gerioe,
lea,

utadmodum

* per viam

ambu-

De domno Hugone Abbate Cluniacensi illum

festive excipiente.
vi. tyrii.

ma
*

llborat.

ai.

omoilo

Eoclesiam Dei et sacrum cierum honorifices, pauperibus nil auferas Immo ablata restituas, et eleemosynara juffiter et abunde facias: sic enim

De

constantia domni

Amulphi

et

amore mar-

monet sanctus Apostolus divitibus imperare. De*

/. cpi-

icopus

cimas tuas numqu&m retineae, nec alicui eas, nisi ouiChristus* jusserit, fcribuas, Agrostuos excole, et de fruotu nutrimentorum tuorum et de justo
qurostu vivere studej
diter affe,

De actibus ejus pontificalibus. De monacho infirmo, quemsanavit. ix. De ostensione suffi sepulturae aliofuturae. x. De rapta planca, super quam videt diabolum
ii.

viii.

oum

gestari.
xi.
xii.

tuis colonis misericor-

quod solvere nequeunt vel partim reiniitr; principi tuo et cpmparibus tuis fidem et veritatera es corde exhibe; de collatis benefioiis Deo omnipotenti gratias age, et divina officia
celebrantibus interesse frequentius stude. Ita tibi faoienti aderil gratia Deij et dabit pacem rebus tuia atque bono fine fungeria. Tu vero, qui huc in-

De pane

et vino multiplicato.

De

coeea

annorum

xv,

quam

in

Calvo-Monte

sanavit.

xin.
driani.
xiv.

De causa adventus,
De pace

et

adventu ejus in Flan-

inter Flandrenses composita.

xv. Dearreptitio

apud Thurold pervaso

et

ab eo

flrmus deportatus
dea.

eSj equitando sanus hinc recequants clementia supernsa bonitatis, qua?

curato.
xvi.
xvii.

beatum famulum suum Arnulfum

nis exornavitj ut et conversatio

tot

virtutum do-

De Wilhelmo Lougo. De quinque fratribus

infirmis,

quos insimul

ejua incaslis asai-

reouperavit.

oieritum In terris aliis prodesset: uam juxta quod ex diotis ipsius potest intelliffi, iste miles Gerioua merito suaa perversitatis

due

esset, e1 vitaa ejus

xvm. De Folcardo
fuin curato. xix.

Gestelensi per sanctum Arnuletrebelli, divinaultione

De muliere malevola

ooram Deomortuus

essetj nisi

huno oratioArnulfi
et

extincta.
xx. DeEcclesia S. Petri apostoli sibi collata. xxi. De antiquitate et miraculis ejusdem loci.

jugiter oomitata Euisset.

Denique propitio Deo

sanus a Viro Dei reoessit, etdomi consistens mox filium prooreavitj qui, ut preadiotum est, condicto dieadortum prooessit: qui et defuncto patri suooessoT extitit, el matri suss pius nutritor permansit. [psa vero mater Judith tam diu in oorpore
filios

xxn. De muliere languida, quam apud Aldenborch

sanavit.

x\m. Desororeejusinsanctimoniafuncta.
x\iv.

vixit

DeadventuejusinArningahemetlargitione
cslesti in atrio refulgente. ejus in Franciam, et repeti-

quousque fllius ejus Lambertua legitime uxoratua

prooreavit.

nobilium.

xw. De lumine
xxvi. tione
cellffi.

De regressione

ANNOTATA.
aTetbaldus idem est episcopus8uessionensis aui t supra Theobaldus nuncupatur, et quem ab anno L072 usque ad annum 10SO ecclesias Suessionensi pnvfuisse dissimus.

xxvn. De ultimo adventu ejus in Flandriam.

xxvin. De pnescientia obitus sui, vel sepulturas
sibi

denuo data.

xxix.

x\x.
buit.

De De

ajgritudine ejus ante

mortem.
in

trina concussioue cellae,

qua decu-

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI

xxxi.
xxxii.
xxxiii.

24:i

De pio et sancto transitu ejus. De ostensione tumuli ejus.

Deextensione dextrreejuspostmortem.

sed fidelium voto, profectus est cum quatuor monachis et electis de clero venitque Campaniara
,

Bi

M*

in

castellum Tetbaldi Comitis

61

quod dicunt Virf

xxxiv.

De sepultura

ejus

cum

epitaphio.

tutes/*.

CAPUT
Evectio

I.

Sandi ad cathedram

Suessio-

Comes autem Tetbaldus, cognito ejus ad* ventu , cum magno Comitum ac nobilium co^J"|,3' mitatu gaudens eum excepit obsequensqne in- contumciiotra tectum inducit Jam hora autem vespertina in > monacM quodam remotiori tru-linio Vir Domini secretius absMi$ver residebat, et praefatus Comes cum perpaneis nobi,

lium assidebat, ac de

spiritali salute

qmeritabat,

nensem, occultarum ac futurarum

cum

subito vultu mutatus,

illis
,

rerum
palis
,

revelatio, consecratio episcoet

nos illi beo enim

,

Vocentur, inquit, ad duo fratres Everolfus et Ostermariua ha:

aliquid

dicere.

Nec mora; voean-

datum

scientice

suoe

specimen.
Interea Tetbaldum
oivitatia

Lib.

II.

Augustae Suessorum

Cap.

i.

antistitem jussio divina sustulit ex hac vita, cu-

tur veniuut qui dum starent aute illuin ait Ostermaro Postquam Deo raiserante secularis militiBB BUperoUium dereliqui, pro viribus stmlui ne cui fratrum quamlibet iujuriam aut coutumeliam irrogassem, et quod sollicite observavi, ab omnibus, qui mihi adhierebant, sollicitius observari sateg'i. Novi enim poenam divino ore decre:

Sanctus epi-

acopatum
Sucssionen-

sem

jus sedcm atque locum quidam generosus, nomine Gervasius , pro recompensatione palatini servitii impetravit donari suo fratri carnali nomine
Ursioni, habitu
litteris

tam
haec

ei,

qui scandalizaverit

unum

de pusiUis.

Cum
E

quam raaxime

vera sint,

quomodo

tu, frater

quidem monacho
:

et

ab infantia

erudito

sed ad episcopale officium mori-

Ostermare, huie coniVatri nostro Everolfo tam infaustam contumeliam dieere pnesumpsisti, et nec timori Dei nec pudori nostro quippiam peper,

bus

animo nequaquam idoneo cujus ig-navia vitae et non canonicus accessus haud longe personuit ad aures Romani pontificis, nomine Gregorii a, qui mox datis epistolis ad Hujronem Diensem b monuit episcopum et tunc Galliarum legatum
et
,

ut vita et promotio Ursionis canonice discuteretur, et quidquid in his sacris legibus obviasset, synodali judicio
corrigeretur.
in d,

Vade et corapone iter tuum rediens ad monasterium quia post tantae ineptia profusionem tuam in via ista non patior sooietatem.Volo enim nostri comites itineris fieri gratos mites, benevolos sibi invicem servientes sermone oircumspeetos non rebelles, autnon subditos.
eisti ?
,
, , ,

Hugo praefatus nem Maternam

nante, teneret

Hinc accidit, ut civitatem Meldis c super amTetbaldo Comite sibi patrocie, ubi

supra modum constematus fcremula ^umanivoce respondit Domine pater ubi quaeso rebel- '![ '!'"'
6;i

At

ille

lis

aut cui contumeliam feoi? Prorsus nusquam. Respondit ei Christi Servus Nonne aufui,
,

concilium

secundum

de-

res meae

cretum domini Papse concessa Ursioni se purgandi facultate, postquam legitime vocatus et canonice

episcopovum noxam

protractus se prsesentare contempsit, judieio subiit, ac proinde condemna-

tus, Clero Suessionico

ibidem prsestolanti electionis

consilii

copiam
udministrare cogitur.

patefecit.

60 Tunc

igitur

consultu

pars sanior

ad os tuum fucrunt, quando dixisti iVatri Everolfo, te malle, ut caput ejus mergeivtur in latrinam, quani tuus caballus solito ampliorem non haberet annonamP Crede nobis, tale quiddicere horruisses, si nostrffl gratiffl ullam curara habuisses. Tunc Comes Tetbaldus ho audiens et omnes, qui aderant niminm obstupuenmt (|iiomodo rem secretam et quasi furtive prolatam fcam cxpresse potuit cognovissc
stabat
siijiiiilcm longe a se dicamera, qua Vir Domini reeidebat et caballorumstabulum, ubiindistributione annonaa hoo F fuerat dictum stultiloquium. Tandem provolvi:

elegerunt sibi in Poutificem sanetae religionis cultorem domnum Arnulfum, per id temporis reclusum, et ut sibi celeriter donaretur instanter acclamaverunt. Sic
cleri et casati ecclesiae Suessionicae

facta

et conscripta concordi electione,

Hugo

le-

tur dicti reus ad vestijria

s.-incti

Viri

provolvun-

Medardi mandans et moetiam Romanse Eeclesiae auut domuus Arnulfus cellam exiret et concitus ad eoncilium Meldense veniret, alioquin ut inobediens anathema subiret. Tantae jussionis tonitrum expavescens Catholicae Ecclesiae reverafilius Arnulphus, licet aegre,paruit mandatis
S.
, , ,

gatus xit ad ccenobium nens per epistolas ctoritate imperans

statim e concilio reverendas personas dire-

tur et ceteri fratres vrniamsuppliriter implorantes,

quibus Dei famulus ait Indulyeat libi Doiiiiuus; sed tamen in hac via noster deinceps non erifl so:

ciua.

Tunc ille plorans et nimium tristis ait Eheu sancte homo Dei qualiter a te digrediar solus, vel qualiter tantum hujus repulso: portabo
:

opprobrium?
precor,

Putabunt omnes,

quod

nefamluin

ucelus admiserim, et idcirco ate ejectus sim. Parce,

quo residente Legati venitque ad Concilium repente relecta est petitio Cleri et nobilium po,
;

meo

pudori, prfflSta veuiain, ne perprtuo

subjiciar maerori. AdhttccousurtritCoincsTctbaldus

Suessionici, domnum Arnulfum sibi in episcopum eligentis.Exhinc tit vox episcoporum, Arnulfum omni sanetitate ornatum suum collegam

puli

etcumeo

tota prfflsens nobilitas, fiuntque suppliccs

ei

pro monacho, postulant

nliquot causte

remedium,
"'
''

fieri

postulantium. Sic

mox

tractus et infulatus, et

nec ad modicum se excusare permissus in consescui afflicto su pontificum statim est collocatus
;

legatus in virtute sanctae obedientia? sacro injunxit mandato , ut deinceps Ecclesiae Christi ministrare studeret in pontificali ofet moerenti
ticio.

Hugo

nc majori impellaturexitio. G^ Tunc Vir Dei illius dolori compassus fratrumque pro eo supplieantium, Comitis quoque et nobilium votis condescendena, tuliteum Inpartem et ait Tu quidem ob nimiam stoliditatem tuarn omnino regredi habebis; sed nos pep gratiam Dei
:

"'"''"',

lllillitnt i

rtninam

OaliU,

Jam

ita eonstrictus cessitedictis,

etdesignata

consecrationis die vel looo, rediit ad monasterium sancti Medardi, ut futuro itineri necessaria
praepararet
:

tam honestam tibi causam injumjemua, ut ex hac digTessione nullura uraquam patiaris dedecus, sed mandatum. quod tibi eommitto, serva sccretum, nec alicui dica--*, nisi ctti volumus fore nuntiatura.

quibus copiose paratis non suo typo,

ltaque a nobis digrediens civitatem Parisius

Ml
t\ MSS.
9
'

VITA

S.

AKNULFl CONFESSORIS
fragio sit adjutus h.

reginam Bertradam vice notraBiuso venies, et gaudium, quia ille optab.Ie visitabis et annuntiabis
rcvera idutero gestat
te vocabit

D
A
IT.

lege Bci

fiiium,

quem

in

sacro fonvix cre-

67 Expleto igitur itinere , pervenit ad Ilugonem Diensem, ejusque insperato adventu idem Hu-

lam

sum
det
sed'

nondum habet quia infans vitalem motum post modiconfidenter credat quomam dic ei
temporis
sentiet,

Lhudoicum, quique post Illa reg-num tenebit Francorum.

patns discestibi

go g-avisus est pariter et turbatus g-avisus quod tam laudabilem personam excepisset turbatus quod ad ejus consecrationem nullum episcoporum invitasset. Sed totum Deo committens, repentino
:

Cnnsecratur
epitcopu$
Suettionis,

cum

quod

portat.

Sic

mona-

nuntio

laetificatur,

omni.sque

ei

anxietas tollitur. Seilli

clms valdc
cens
ut
ei
:

laHificatus arripit iter

risiorum et reginae -pandit

c;|

versusurbem Fa amabile mandatum, di

tibi

quenti enim die prtesentant se

tres episcopi

qui nulla necessitate de suis tunc locis exierant sed tacito instinctu, ut leg-atum tunc inviserent
se 'permotos

prff-

J{c\

noster

Dominus,

nunc

re^rina

ma-

bus divini
ritus,

consilii

palam asserebant. Patuit erg'0 omnimanifestum arcanura, et quod

nitntUtfu'

tw-um partnm.

Tu

reg-ina

Sfflpiue

parisensu cupiens generari Arnulfum rogitastis tuncquc reclusum,

Exorare Deum vobis conccdcre natum quoque maFer proceres summos per pontificcs

revera hunc in pontificem consecrare superno judicio esset prsefixum. Omnia vero quse ad opus consecrationis ejus utilia videbantur, sic parata inconfusa evenerunt, tamquam si divinis nutibus aptarentur. Posito super caput ejus sacro Euet

gnos
Artius optastis, quod pcrvos non potuistis, Ut darct BccleBiifl nitorem Conditor orbis.
Catholicffl fidci personae consulucrnnt,

ang-eliorum

corpore

cum

episcopi

respicerent

invenerunt secundum Matthaeuin dictum Salvatoris:Exoreinfantiumetlactentiumperiecistilaudem.

UtDominum

cfflli

precibus votoque

fideli

Dominica
xiv

aute
gratia

natalem

Domini
,

quce
est

accidit

Expeteret prolem regnand) forte sequacem Vbbis et regno donari jure superno Ouod Bimul optastis completum nuntiovobis:

Kalend.

Januar.

consecratus
et

episcopus
feliciter

cum mag-na
est

omnium

cum

tota prosperi-

tate divini favoris ad

sedem Suessionicam
latuit

Nam Dominusoli

compulsusmentefideli

transmissus.

Nec

populos

Viennenses

Oontulit non vobis, ut detur gratia prolis. Ventre gerifl puerum, quod debes credere verum.

puer magnufl, dum vivet, mitis ut agnus Eranoisregnabit, snpcrhostesnontrepidabit. Pesaimadelebit; Lhudovioua nomen habebit.
[Ile

fama ejus; quin potius congregrati rautuo hortabantur ut illura vi raperent et suae urbi se Tunc etenim inthronizarent. archiepiscopum Vienna k civitas pontificis administratione carebat; quo rumore latius pervagante , Vir Dei festinavit
inclyta
exire fines

Ncc tamen hic vivit, nec eum vivax animavit Spiritus, at Domini dono mox influet illi
Arnulli prffloibuasitfllius iate creatuB.
iiuam firn-

marum

sibi

eorum accelerans exercere salutcm anispecialiter commissarum et vineam

,

excolere, cui fuerat cultoret custosordinatus.

Philip-

65

llla

praa Btupore pallesoit

regemque

pheiiam w- pum venatibua intendentem, missiB perniciter nun 1'Offl /utfiffj qui cursim vcnicns et legationem ciis, cvocavit tam gratam avide Buscipiens, optatamque diu pro,

Lem

Domino

sibi

conoessam coraperiens, ccepit

g-audere et
fluctuare.

timerej
ne
talis

multumque metu
si

et

letitia

GS Sane Cluniaeum l monachorum agmine g*loriosum dum quasi latenter permeans declinare disponerct, fama comes virtutum non permisit eum latere nam comperiens iter ejus et causara ltineris, Hug-o abbas praecipua; relig"ionis misit velocius monachos suos in occursum ejus, raandavitque ei
:

V.
et visilat

monasteri-

umCluni*censs,

Gauderet plane
vlcil

metuebat,

ex toto certus esset promissio vacua remaneret.

Tandem
et

in

regali pectore fidei

pncsumptio

conjurana per caritatem sanctae fraternitatis, ut nullatenus declinaret ab itinere sacri ccenobii Cluniacensis , sed monachis comitibus obviam sibi
missis
,

prudenter deorevit non esse superfluum, quod pertalem Servum Dei ruisset prophetatum. Noverat oerte multiformi experimento cujus sanctitatis ac \rnt.itis existeret, per quem tale prsagium proeessisset.

praapararet videre fratres ejus adventu gau-

dentes ejusque benedictionibus avide confrui exoptantes,

quam

tanta3 humilitatis

exccutionem vir

Post

t)is

(piinquc dics infans vitalis haberi

tnoipit, et matri suooressit ventre gravedo.

Domini expavit recusare, etmandatisobtemperans, direxit viam ad venerabile ccenobium Cluniacense. Tunc collecto monachorum exercitu magnoque decore exornato obviam ei prooessit et beatum
,

tamen infantis sio duxit habendam, t dolor atque metua reginam non grave! ullus. Tempore oondigno rex naseiturhioLhudoicus
Lffititiam
l

Pontificera exiraia

cum

veneratione excepit
,

nec

tantum propter

episcopatum

prioris vitae sibi notura ct

quantum propter Deo gratum meritum.

Pacifieus, qui Bceptra gerena

nafftwaj
<>(>

ln biijns igitur prinoipis prfflstita

benejura gubernat. Lmmo im,

Nam

autca idem vir sanctus Arnulfus ipsius domini abbatisCluniaccnsismagisterioetregimoniojugiter

utebatur.
C!'

petrata
pro&avft.

nativitate, laudanda atque

admirandaest

femuli Christi Arnulfl devotionis industria quitanti mysterii

Unde

ct

fama manaverat, quod

in elcctione

uhi sjicci-

aroanum

et

meritomm

prcerogativa obti-

ipsius

nere meruit, et profundo humilitate dissimulavit i neo enim aliquando regi vel regince importuxdoi
extitit, ut

Suessionensis consilio ejusdem men doctriabbatis oonfortata fuisset, quem honorifice sus- nx sttx fTK-

ecclesia

ceptum
sedit,
caritatis

et

benigne habitum sedulua explorator ob,

bet.

ab

eis aliquid peouliare requiperet, quiEt

bustanti gaudii oontulissel benefioium.

vrl

cura rex

regina anhelaxent, utei aiiquid magnifioum

,

impendcrcnt
fensioni

nihil

stulavit, nisi ut

tamen uinquam ab cis expopauperum ourro, eoclesiarum de,

non typo curiositatis sed fervore sanctsa proponens quaastiones de Soripturis et earum solutioncm ab ore illius elicicns ut tali indagine resoire posset, utrum in promptu haberet proferrc nova et vetera , ne commissa sibi ecclesia
,

intcudcrcnt

eorum diebus
quillitas
nios3

prfflvalerent

quatinus pa\ et vcritas in ct ecclesiarum trau,

minus

justo spirituali aleretur doctrina.

Dcnique

sio contigit, ut

quem

idjotam et agrcstem existera

tnoarnationis

imperturbata maneret Anno vero domimillesimo lxxxi Lndictione

,

domuus Bugo
tatis,

quarta,natus est futurus rex Lhudoicus , oratianibus el meritia aancti hujus Armilfi impetratus, qui utinam ut bono fine potiatur, ejuadem Sanoti suf,

pius Abba extimuerat zelo carihunc doctrinae flucntis exundare et cloquii facundia non mediocriter vigere laetus cxpertus

sit.

Scd

prsedioti

moriam

viderc,

Hugonia vcl brevem istic meanimus sitit fuit nempe cor,

pore

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI.

pore et corde castissimus, monasticse institutionis vitae regularis sator etcustos perfectus, probatorum

245

monachorum, honestissimarum personarum

sor fervens.

nutri-

tor indesinens et sanctae Eeclesise auctor ac defen-

gratiam Fratris eumdem comitabatur. Venienti ergo domno Anmlpho episcopo et Suessionis cifit obvius idcm Gervitatem intrare disponenti vasius cum turma armatorum, et monuit valde, ne Cui civitatem intraret si taudem vivere vellet.
, ,

ur

J^^_
-

gtonerwl Vl0 .

lenterex<"'"*"*>

ANNOTATA.
a Is est sanctus Gregorius VII Papa, de quo superius mentio facta est, de quo infra iterum
serrno recurret. "b Hugo iste legatus Sedis ApostotictV eo tempo-

Vir Dei constanti mente respondit Seriptum est dicente Apostolo Quoniam perfectn caritas foras mittit timorem. Et quia mihi vivere Christus
:

est, et

mori lucrum, obedieutiam Apostolico man-

dato mihi iraposito oonabor implero, ne non obqiue ediens merear improbari. Me decet audiiv
,

jussit

revariassynodosinGalliacelebravit,ut apudLabbeum tomo 10 Conciliorum col. 397 et sequentibus

videre
est.

c Civitas Meldensis, quas

nunc vernacule Meaux

et

Papa subire: opilio ChTistfl non frangitur ajrmine tristi, habeat me Dominus Deus mcus aut martyrem, si interfioior, aut confessorem, si evado. Caritas cnim Christi urget nos. Ha diecns ,
animal, cui insidebat, calcaribns agitavit, at civitatem veloeitcr subiret. At Gervasius injecta manu arripuit frcnum jumenti et rctorquens animal

vocatur, est in Gallia caput provincise Brise, jacet Matromv flumo, de quo mox agetur.

ad-

d Fluvius
latur, nitnc

Galliee,

qui koc loco Materna appel-

cum

passim Latine Matrona, et ab indigenis vernacule la Marne dicitur, de quo plura vide apud Valesium in Notitia Galliarum pag.
323.

sessore aliorsum digredi ooegit utrumque. Vir autem Domiui statini oessit obsistenti memor

Domiui

dicentis
;

debat et illud
vat Dominus.

Amice, ut quid venistip Intenquia nec in hasta nec in gladio sal:

Sic

iu

quantum
mcntc

licuit

obedientiffl

hujus concilii Meldensis, B Longuevallius noster in Historia ecctesix Galut licanse ad annum 1081 sive tomo 7 istius Operis
e

Non habemus Acta

mandatum
pietate, 71

implevit, et sedem,

quam non

oupie- B

rat, tranquilla intorim

dcscruit, sedexcoluit

pag. 580 monet, ubi etiam in notis recte observat, hoc concilium anno Christi 1081 celebratum
fuisse.
f

quam visus estdeseruissecorpore. Verum quia non sedesepiscnpum, seifr

facit, et

episco-

VII.

pus sedem

virtus majcstatis per loca

mm

dlwcwim
gti
Offl

'<*

Vii

"i"

scinditur, in
aliis

quodam castello ejusdem dioecesls, vo-

/oro

Hoc castellum Campanise Rhemensis vernacuVirtutis vocatur, ut Valesius in

.

le

dictumYertus, ab atiquibus Virtudum, ab

614.

cabulo Ulciaco a, solatio Tethaldi Comitis mansionem ac scdis vieariam sibi statuit, ubi convcnientibusecclesiarumprjelatis, et senioribus declero, ooncurrentibus etiam promiscuis populorum CO&tibus

villa vel vicus

Notitia Galliarum pag mentis probat.

g-

ex veteribus instru-

pcenitentiam in confessiset reparationein lapsisstre-

Auctores medii eevi hanc vocem Parisius in omni casu et numero indeclinabiliter usurpant,
ut alibi interdum monuimus. h Hic Ludooicus, cognomento Crassus, anno Christi 1137 moriens regnum Gallisc filio suo reliquit. Ceterum ex hoc loquendi modo liquet, hanc

nue acfideliter procurahat. Pontificis studium oolit omnis grex populoram,

PraBSulis offlciura clerussitit ccclcsiarum
;

Consecrat eoolesias mat,

clerum docet, agmina

ftr-

Vitam scriptam
ret.
i

esse,

dum rex

ille

adhuc

vive-

PrsBdicat, absolvit, baptizat, ohrismate tangit, Coeiibushaudstultis diffundlt verha salutia

:

Lapsis datvcniam, contritis cordemcdclam,

Longuevallius supra laudatus ex hac Dominica recte contra quosdam concludit, S Arnulfum, anno Christi 1081 episcopum consecratum
esse.

Sesponsura viduis patrcm dedit esse pusillis, Virg-inibusquc taincn studit conlem: juvarncn. Exhibuit carum se cunctis, sprcvit amaruin.
Ecclesi cultum ooluitsuperomnia multum, Pervrgil exoraus et muudi crimina plorane. Nee tulit indignum famulisse ferre benignum,
I'

k Antiqua urbs

Gallise in Delphinatu, cujus

q cathedra archiepiscopalis post mortem pwesulis Warmondi aliquot annis vacavit.

Cluniacum est celeberrimum Gallise monasterium in Ducatu Burgundiee situm, et caput Or1

Omnibusomnc
Sic

Vir piuset hetuspraidulci famine fretus, gerens, soeleratia valde resifltens.

Fraeatans vitalem

non

se tulit exitialem,

dinis Cluniacensis, cui tunc preeerai S. Hugoabbas, de cujus sanctitate alibiegimus, elcujus virtutes iterum infra obiter ab hoc biographo lau-

Domiuo gratus

patuit sic

mente beatus,
lo
VIII..

Fierct utChristo laus gloria sorde oarendo. VI Comraorante autcm viro Dei in eodem
co, accidit graviter Lnfirmari

dantur.

monachum

ao

pre-

u6i iikiiki-

ehum
IjlUIH

jtlllilll

CAPUT
Constantia Sancti in
ministratio

V.
adversis
,

ad-

sbytcrum Everolfum, ipsi antistiti per omnia devotum, uucni pro utilitatc sui diligehat plurimum, jamque idem prffl accrbitatc fervidi languoria crcdebat se moriturum, ac idcirco postulavLt epiflCOpum, utsacroeum oleo perungeret Buumqueexi-

hilitrr $n-

uat.

tum

suffragiis prcemuniret.

muneris
sepulturce

episcopalis
suce

mortis ac
ctio
et

pradi-

prophetiai illustratus ait ; flagitas; quibus ideo non annuo, quia divinaa
:

Cui episcopus luininc lntempestiva Bunt,qU83

di-

varia prodiqia per preces

spositioni contraria scio narn non ego te ungere autsepeih-e habeo. sed tu me alio tempore alio-

que

in loco
officiis

obeuntcm ungendo
prosequeris. Et
ille

et

sepeheudo
.-

ha.

ejus patrata.
ccupabat Sedem Suessionicam non ecclesiae sed palatii favore episcopus Ursio ,

cria

ait

Ad

vcstri

tranflitueobsequium quomodo ego tautillus possnm accedere, dum epicopi vel abbates dcbeaut, illud celebrare.

reGervasii reg^alis dapiferi Germanus, et idcirco utebatur, quouiam regius favor ob bus episcopfi

os

Ad quem

prajsul

Scias certissime

jure

quod ad meae unctionis vel tumulutionis exequiafl nullus episcoporum aut abbatura conveniet, sed
per

246

VITA

S.

ARNULFI CONFESSORIS
toto fuisse veridicum stupentibus nunIn hoc autem quaedam similitudo est de beati virtute Martini, qui quondam ad Avitianum super-

ms

nostro Deo graDomine pater vig-inti et et quomodo irapeuuo dlebus non manducavi , ad ecclesiam pergara, cum corras, ut surgam vel Pontifex alludens poris vires nullas habeam. Tunc

per tuJE plebuntur.

et

dilectioms scrvitium omniacirca me comSed jam modosurg-e, ad ecclesiam vaSalvatori

:

monium ex
tiavit.

de

Missam faciens
At
ille

tias ag-e.

dixit

bumComitem
75

veniens, diabolum super collum ejus

vici

incubautem aspexit.

Quodam tempore, dum cujusdam

, :

ple1

Kl>

bitaneam ecclesiam esset dedicaturus

suis et viae sociis futuris dixit

tenuitmanum
mine
fortior

ejus et dixit velociter

Ecce dico

tibi in notibi

Tali rogo semita

clientibus P anef f '"""1 "'"

J

Christi

surge, et quaj
ille

impe-

ravi hilariter
celebravit.

comple. At

surrexit et seipso

ad ecclesiam ivit, orationem fecit, Missam Reverso ab ecclesia ipsemet Vir Dei ci-

bosapposuit, poculum ministravit, ct sic sanissimum factum eodem die in comitatu sui itineris illum so-

ad illam nos ecclesiam conducite, qualiter confluens populus nesciat, qua nos illo via debeamus pervenire; et aliquid alimentorum vobiscum comportate, ut post itineris laborem vel ad modicum valeamus corpora recreare. Itaque semita remotior
nec tamen fervor populi sitihoc arg^umento sedatur, sed sub omni celeritate grandis multitudo ante illum et post adunaac devia arripitur
,

x.

dque mortit
etepuitu-

cium habuit. 73 Idem Vir sanctus aliquando ab eodem fratre requisitus, quando et quomodo vel ubi futurus
esse t transitus ejus, rospondit
:

entis

tur.
ris

Quod cernens Dei Servus

erupit,
et

in

Non multum tem-

famulantibus

sibi dixit

laudem ConditoQuidquid
:

r* $ux locum prrdi

cil,

pus successerat,

pbstquam divinaevoluntatis consilio episcopus licet indignus ordinatus sum, cum scntirem monachos sancti Medardi et Clerieos ecb invicem altercari vel pro
cxuviis futuris corporis mei; totis visceribus imploravi Keg-em, cui omnia vivunt , ut dig-naretur

clesiae sanctae Gervasii

alimentorum hic habetis, proferte, ut post labores vias vires corporum valeamus reparare. Nec mora proferuntur claustrales panes quinque; vini quoque funduntur quinque vasculajuxta morem claustralis justitise, etexpansis in herba tapetibus,
Vir Domini resedit, proflua turba illum greg-atim ambiente. Tunc benedicens panes paucos quidem numero, sed multos numeri mysterio, jussit omnibus, qui undique considebant, ex eodem pane distribui,
fi

mihJ, quando transitus de corpore mortali sive loous deputatus meae tnmulatloni. Et quadam nocte his precibus
aperlre

et ubi praefixus esset mihi

incumbeijti astitit visio beati Petri apostoli talibus verbifl me instruens atque confortans In re:

vinum quoque

illis

ad

satis propinari.

Res

Christo sub titulo

gione Flandriae est locus Domino nostro Jesu nominis mei consecratus, ubi mulla signa Christo volcnte facta sunt, ad cujus honorem vel provectum rcnovandum impetravi a Domino, ut in eodem loco debeas sepeliri qua;

itaque tunc gesta in hoc visa est dig-na mag-no miraculo; quoniam ille panis, illudque vinum tam

abunde cunctis
lo

suffecit, ut dicerent, se

ctos et copiose satiatos.

bene refeEtiam quidam illorum de il-

pane spe credula quasdam particulas reportarunt,

qua3 languentibus postea appositajg-ustu sui salubre

liter

te Christo gdorificante

idcm locus spleu-

dore mcritorum tuorum illustretur, et ad lucem sanctas religionis, teinchoante, reducatur. Cui eg'0:

dentium eaterva

remedium praebuerunt. Manducantium vero et gaupraster Prsesulis comitatum septin-

Doinino,

cum

ille

locus ex toto mihi sit ignotus

et a dioeccsi

mihi commissa alienus, qua ratione

venire sepeliendus.
llle

potero illuc

respondit

g-entorum numerum superavit. 76 Kog^erus c Comes Porcensis in castello, quod xu. vocatur Calvus Mons d Remensis provincia?, ec- emmlhrtm clesiam construxit, ad cujus dedicationem facienilluminat.
c

Tu

audisti quamsaq>ius, quia

itinne

non

erit impossibile

dam
id
,

mag-nis precibus invitavit sauctum Arnulfum

ut
basilica consecrata
altare

apud Deuin
solHoiteris
est
,

verbum

proinde de hoc non

,

Suessionensem episcopum. Ventum est usque ad

,

quia
opufl.

Dominf

mox ut erit terapus paratum Romanus Pontifex tibi manda-

consecrare-

tum

injunget, pcr quod advcutus tui iu Flandriam

oausa flet. PaxChristi teoum, pax nostra simul comitctur in iBViim. Ilis talibus monitis confortatus
credo, quod non erit

Et tunc residente Episcopo et paululum respirante, accessit Comitissa ducens in manu sua mulierem quindecim annis caecam et g*enu flexo
tur.

ante illum
sellse, et

ait

Pie domine, miserere

huic mi-

vacuum, quod dignatus est

tua sancta oratione tuseque

manus impo-

spondere priraus Apostolorum. Sed tu carissime, diligenter custodi, netalia euiquam, quamdiu spiro

sitione
stitue.

lumen illi oculorum suorum clementer reIllo autem negante, et se indig-num magis
:

x.

occultum

audeas oonflteri, 74 Populorum frequontia undique ad eum propcrantc, quorum morbis expiandis atteutius insudalmt,

furtum cognoscit,

quadam

dic in exedra stans et pcr fenestram

Episcope Dei,' ne clamante, caeca mulier dixit quoniam caelitus mihi est promissum differas quod tactu manus tuae lumeu recipiam oculorum. Et ille statim lacrymis suffusus oravit, dexteram
,
,

foras prospioiens vidit in platea

jacentem hominem

cum
tinuo

sig"no orucis oculis mulieris apposuit, et con-

super collum plancam bajulantcm, moxque dixit circumstantibus clero et Planca illa quns eminus bajulatur, militibus rapina est. Circumstantes respoudcrunt Et unde o dominc potuisti? Kesponhoc oognosoore dit eis Dei Servus Certissimum habeo, rapinam esse, quoniam hae eadem hora auotor rapinsa diabolua oollum UUus hominia insidcndo premit. Aiunt ci Et possumus requirere, an ita sit? Dict
:

imhelum gradicntcm

lumen clarum mulier

ipsa recepit.

Hujus

miraculi inspeetores fuerunt Ang*elrannus e vir facundus, beati viri tunc archidiaconus etpostea Lau-

dunensis episcopus, llodulfus /"Viridis postea Remorum archiepiscopus ad quem scilicet hujus
,

operis

cit

Sanotufl

farite,

ut

vultis.

Mox

de

illis

unus

pro omnibus iu ag-ilem cursum se celeriter dedit,

et

abbates convocati et , ecclesiarum plures, ipse Comes Kog-erus et Comitissa ejus, clerus multus et populus infiuitus, quorum voce laus Dei nostri celebrata est celsa voce pro honore rei g-estse cunctisvociferautibus TB Deum Laudauus.
prasfatio

dirigitur

propositi

gerulum planca)
ista,

sic attatur

lleus tu, o

homo,

plauca

ciuam sie anhelus bajulas, unde rog-o tlbl pervenit 9 Uespondit ille Apud Nantolium viUam iu quodam assultu interfui, et hanc ibi plancam rapiensaequisivi. His percuuctatorauditis, ad
:

ANNOTATA.
eumdem
driano
a Suspicor, hic castro, Ulciaco indicari locum urbi Suessionensi vicinum, qui ab HaValesio in Notitia

eos, qui se miserant, celer rcdiit, ct Viri Dei testi-

Galliarum pag. 015 Ulceium

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI.

Ulceium vet Ulcheium vocalur, et ab incolis vernacule Oulchi vet Ouchi le chatel dicitur. b Heec est ecclesia cathedralis Suessionensis, quse sub titulo sanctorum Gervasii et Protasii Deo dicata est, ut Mabillonius in notistestatur. c Sidpicius Dialogo 3 de hoc Avitiano Comite meminit, ut inActis S.Martini Turonensis postea
dicetur.

217
,

Comitis Rodberti in suo conductu offerrct

illis-

"

nm,

que veniam vel copiam

faria^ justitiae,

purgandi ad honorem Apostolicas Sedis impartiret. Ilac igitur causa bise

id est obedientia* principalis et fra-

terns correctionis , alligatus Vir pietate fortis, non immemor Apostolicffi sibi prreostensre spon-

cum quibusdam illorum venit ad oppidum Insulam c nuncupatum, ubi reporto Comite Rodsionis,

d Calvus-mons, vulgo Chaumont, est oppidum Rhemensis, non procid a castro Porcensi, quod vernacide Chateau-Porcien appellatur. Ecdicecesis

berto, sacra Apostolici pra?sentavit. Qu&>

dum

le-

clesiam autem, de qua hic sermo est, tituto abbatise itlustratam nunc possident Prsemonstratenses,

ut Mabitlonius ex Marloto notat.

gerentur interim accusati clam se submittentes tenuerunt pedes ejus. furor, o rabies, o motio fellis. amara, qu tunc fronte oculis et toto vultu Comitis ferbuerunt quando sensit cxosos suos tetigisse pedes suos. Sed quid illa ferocitas ante
,

Hic apud Sammarthanos vocatur Ingelranannum 1098 Helinando episcopo Laudunensi successit. f De hoc Rodulfo, vel Radulfo, qui cognominatur Viridis, in annotatis ad prologum breviter aliquid diximus.
e

nus, qui post

Virum justum faceret. Affuit ille, qui respicit terram et facit eam tremere, et tam obtentu sanctitatis ejus,

quam pro reverentia Sedis Apostolicse, salus et vita, rerumque facultas indultffl sunt. Ecce

quam

CAPUT
Turbce
et

III.

vera et quam miranda sunt consilia Dei. Quis ex hoc cogitare potuit, ut nequitia proditorum verteretur in occasionem salvandorum populorum ? Quis scire vel excogitare potuit, ut grandis furor irati Comitis rediret ad maguum honorem famosi prresulis? Sed interim sileat omnis caro, ut E
appareat, quid

Dominus Jesus

decreverit operari in

inimicitice

per

Sanctim
ubi prce-

servo sno.
XIV 79 Quia nempe illo in tempore per quredam ",','''" iramo per cuncta Flandri loca quotidiana liomil' h cidia et insatiabiles humani sanguinis effusioncs ,., ,/,- pacem et quietem totius regionis turbaverant, ob Minguat, hoc magnis precibus nmxima nobilium multitudo
-

compositce in Flandria,

',',

dicationem
confirmat.
XIII.

suam

diversis miraculis

impetravit, ut loca, in quibus

litas sEeviebat, Prsesul

maxime

atrox crude-

Domini

visitaret, et raentes

Orto dissidiv
intej-

Qualiter sane regionem Flandrensium petierit et quse causa eum ad illas partes retraxerit, competens descriptionis ordo jam narrandum exposcit. Rodbertus a igitur, tunc Comes Elandrensium infestus fuerat quibusdam nobilibus ac ditioribus gentis suae, qui hoc consilium tractaverunt, ut Rodberto feroce Comite dejecto, mitiorem, utputabant, principem sibi providerent, Balduinum scilicet Co-

Comilcm
Flandiiv
et subditoz.
ti

Elandrigenarum indociles ac cruentas de pace ac concordise bono aliquatenus conimoneret qui in spiritu sentiens hoc acceptum coram Deo et, ut
:

prsescriptum

est,

sciens de divina jussione et beati

Petri apostoli

interventione huc oportere venire,

tanto citius acquievit

tius adspiciebat, ha;c

eprum precibus, quanto ceromnia actitari divinitus. No-

mitem montis Castrorum b. Tale consilium illorum postquam Comiti Rodbcrto innotuit, omni molimine suos proditores intercepit, aliquantos perimens,
aliquantos proscribens,

bilium itaque ac magnatorum stipatus catcrva venit ad Brugense oppidum et in Flandriam interiorem ad Aldenburgensem vicum, quibus in locis
tanta rabies occidendi tantusque inorat furor ulciscendi ut humano sanguinc assiduo cruentari jocundum habcrent, et vel una die a caidibus cessare ignavum atque improbum rcstimarent. \i\
;

quosdam etiam

lionoribus et

rebus nudatos extra patriam exulare compulit, inter quos Arnulfus Morinorum arcliidiaconus et ecclesia; beati Audomari prsepositus de omni sua rerum vel officii facultate depulsus, multis diebus profugus qui sero intolerabilem calumuiam est perpessus ad cor rediens Romanum Papam, nomine Grego:

pater

filio,

vix filius parcebat patri, frater ger- P

rium, expetiit, et quauta calumnia gradus sui honorem et rerum suarum facultatem amisisset, lacrymabiliter proclamavit. Tantse ejus et sibi similium calamitati compatiens domnus Papa decrevit
suis epistolis

vel patruum, quin et patruus nepotem pro modica cauaa ncci tnulcbat. Horum autem diabolicam rabiem et tam Brugensium quara Furnensium et Aldenburgenalum insanara per-niciem vir Domini Arnulplius vcrbo dulciflua: prffidicationis ct

manum, nepos avunculum

exeraplo eximia: sanctitutis

et

mirabili

modo mansuefecit,
licet

corda crudclium ad

animos Comitis Rodberti turbidos

et

feroces ad lenitatem provocare, ut suspectis suis aut plene indulgeret, aut certe facultatem se pur-

valde laboriose compla Nam instante illo et opportunc atquc imporcavit. tunc prtedicaute, et crebrius sc illorum vcstigiis
concordise tenorem

gandi concederet. Sed quia nemo potuit inveniri,

qui Apostolici litteras in prsesentiara Comitis tam offensi deferre prsesumeret, res in longum dilata
est.
Sanctus a

prosternente, tandem omnie Inlmioitia BOpita est, et de infestissimis inimicis intenaccsamicosarctius

sunt confoedeiMii. 80 Hac in re enixius laborans venit

quaj appellattu' Thurold

iu

villam,
.sri/

XV.
flOC <"

78

Tandem memoriam

subiit

constantia

san-

nam

et ibi bostis anti-

Gregorio
VII
in

ctitatis et fervor caritatis

Papa Plandnmittitur

hujus sancti viri Aruulfi Suessionici episcopi; idque in palatio dornini Pa-

quusignem litiura flammasque rixarum Bpiraverat. Cumque proximos eflfufli Banguinia alloqueretur
,

nui diltgtn*
tn

Hl

,,,,,

pae celebre innotuit,

hunc esse procul dubio, qui

ut

pacis
,

fosdera

iniront

et

diabolicfl

Incendia

mandata Comiti Kodberto prassentare incunctanter praevaleret. Tali tandem cousilio animatus dominus Papa Gregorius sciiptas et bulhitas
Apostolici
epistolas dirigit reverentissimo pontifici Arnulpho mandans et imperans , ut litteras interventrices
et personas, de quibus agebatur, ad praesentiam

HeradiUB, , erat ibi sopirent presbvteri filius, qui maiuit surda aurc Heradii monita pacis spernere , quam seipsum vel proximos a<l pacis studium informare. Atrium itaque
quidara
ecclesia;,

nomine

Augusti Tomus

III.

in quo stabat Episcopus, visus est exire, ut absens inonita justiti protinus posset de<di35 nare.

2-18
:

VITA

S.

ARXULFl CONFESSORIS
Interim audit a suis railitibus, quod Wilhel- D hujus audacia? praesumptor fuisset, et in ultionem occisi filii nundinas exturbasset. 84 Jam comes aliquantisper mitigatus, respon- ad cqmqv. dit Guilhelmum Longum seu militem strenuum diam oddusisti.

Ecce unus receclinare, dietumquc fuit episcopo causa constitit. Statim dit, in quo quam maxime Episcopus e vestigia pmsecutus usque ad Comitis stetionem illum subsequendo pervenit, etantepedes cjus solo tenus prostratus, humiliter exorabat, ut ad concordiara pacis redire debuissct. 81 Ille vero typo juvenilis arrogantiae inflatus

mus Longus

diligo, ut filium; sed

hoc redarg.uo, quod

dt,
filii

mor'

nonnulli

ptrttnaen

subsistcre noluit; sed veritus, ne ab aliis teneretur, in rugaa cursum pemiciter se laxavit; fugienti vcro

malignus spiritus

insiluit, et in

amen-

tem per sanctum Arnulphum episcopum perdonatam *atque pacificatam, denuo ultum repetivit. Interea deducitur coram eo percussus trepidans quidem, sed illaesus videturque cervix ejus non
,

"1 et con

donaiam

tiam versus, seipsum dentibus et ungulis dilacere coegit quo comperto, amici vel affines venerunt
:

gladio percussa, sed quasi rubeo

filo

pr^ecincta.

Tunc Comes

et

ligaverunt

amentem

et

dncmonio plenum, et per-

repugnantem in domum patris sui. Deinde adeunt sanctum Episcopum obsecrantes plurimum, ut superbo et fatuo
traxerunt stridentem et motibus

ad AVilhelmum Miror tuam temeritatem, sed plus horreo tuam tantam debilitatem quandoquidem enimparcere noluisti, cur tam pueait
:
:

riliter ferire
virilis

non erubuisti, ut manus feminea non

gladii nee dexterae causa fuit,
id

dextra in ista eerviee compareat? Agnosce

ingnosceret,
tatc

nec injuriaj irrogatffi memor esset; quibus Domini servus dixit Injuriara pro veri:

igitur

quoniam nec

sed imperio Dei

summi

factum

est,

illatam amplector,-

sed de cordis
si vultis,

illius sto-

misit vulnerari cervicem, quae per

sancti Viri sponte susceperat

qui non perdocumenta tam

sic

liditato plus afficior.

Unde

ut pro illius

pacem. Sic Comes,

liberatione

Dominum exorem,

facitc

nobis certi-

Comitis proceres et milites prsedicabant, quod quid-

tudincm, ut vos omnes

B
tis

(velit ipse

aut nolit) tenea-

fiimam pacem, et si ]itig*iiim aut seditionem commoverit, ncmo ex vobis ferat illi solamen.

Una omncs vocc dixerunt Anathomn sit inter nos, quicumque auxilium illi dedcrit, nisi ad cu:

stodiendos sermones vestros. Ita Episcopus quasi

promissis delinitus
sus, statim diaboli

aquam benedictam cum

exor-

de qua juvenis asperporvasionem evasit et sensibus suis aobrie functus^pacem et concordiam speciali
cismi permixtione confecit,

devotione aervavit.
XVI.
s.!
ih

In

cadrm

villn

Tburold gestum

fuit

aliud

qUVi
viiiii

illr

iillimir

tn nl.

non ininus luiranduin. Quidam miles Aldenborg-onsis indigena, nomine Wilhohnus, statura et agnomine Longus, habuerat filium suum jam adulinin tirocinio manoipotutn, sed furtis et rapinis plus intentum qui filius dum quodam tempore iii doino cujusdam Sigori luoo clara rapere nitore:

tur,

estj

ab ipso Sigero gladio percussus citius mortuus qui Sigerus eernens, se peccasse in morte

Amulphus paeificasset, fixum et invionutu permaneret. 85 Intra terminos parochiae Ghestellensis f quse subjacet dioecesi Tornaceusi, est qusedam vena terrae nigra et quasi subrufa, quoe crebris paludibus intersita non fauile potest transiri. In his vero loois moratur genus hominum atrocitatem semper gestiens, ut vulgus Scytharum. Ad hsec loca Vir Domini pertractus, ut inter tales verbum pacis seminaret, conventus est a quadam anicula lacrymosis planctibus ita clamante Sancte Serve Dei, miserere mei, et dignare intrare in tugurium paupertatis meae, sicque videbis multiplicem et diuturnam poenam afflictionis meae. At ille mansuetus ethumilis memor semper nominis Christophori caelitus sibi inditi, intravit tectum viduse pauperis, ut videret causas declamatae calamitatis. Jacebant enim in leetuJo quinquo filii ejus uno eodemque languore constricti quorum nullus alium poterat adjuvare
quid sanctus
labile Dei
:

xvn.
et

ibidem

quinnuc agros vidux

filios

vel in aliquo supportare.

quamvis juste' perempti, adiit veuerandum sanotumque virum Arnulfum episoopum rogans, ut medelam verborum adhiberet ad sanandum ulcus tanti piaculi. Vir autem Sanctus, qui se ipsum obtulerat in prasparationem evangelii pacis,
tyrbnis,

impiffer exiH

incampum

seculi 'subiturus
et

contra
viriliter

potentias diaboli,

duellum armatus scuto fidci

fortis

Vide serve Dei, quanta sit me angit, quanta tristitia me affligit. Servio sola quinque viris, curro et festiuo ab illo ad illum, ab isto ad istum, et minime placco famulando. Tunc vir Domini nimia compassione congemiscens, tacuit. Deinde aquam benedidixit
:

86

Tunc mulier

stahm

sojti-

mea

miseria, quantus dolor

tut\ reslitml.

ctam
et

conficiens, totain
sic

domum
:

et infirmos aspersit

deoertavit

rapere

vasa

maligrni.

Aduuatis vero cum peremptore juvenis propinquis ejusdem interfecti seminavit verbum juetiti,
,

verbum veritatis e1 paois, et auotore Deo pacificavil Sigeruracum Willelmo Lonffo, patre videlicet
interfeoti.
ac varUi

In nomine Domini nostri Jesu Christi recedat a vobis languor iste, ut statim couvalescatis, et matrem vestram tot doloribus addictam serviendo vobis fatigare non egeatis. Affuit continuo Domini virtus et statim cousurrexerunt,
imperavit

eisdem

miraculit

Po tea Willirimus a crepatus, cur lilii mortem

8
;

quibusdam malignisintam leviter indulsisset,

sumeret Ar Sigero
:

atque cibos diu exosos avide sumpserunt. Sequenti die lavacra subierunt ac deineeps omni iucolumitate viffuerunt.

cospil

posnitere de benefacto et iterum coepit caei

ptare locum, quo vindiotum

neo cedebat
pm-is
oiroa

loous ultionis, doneo recursu^temfestum sanoti Joannis in nundinis

a

ANNOTATA.
Rodbertus
vel
,

Thuroldensibus , veniente fortuito Sigero ut vestem emeret, illum Willelmus gladio acutissimo
cervioe tenus peroulit, et

Robertus

ille,

communiter

co~

gnominatus
ipsiits fili/s.

mortuuni,
jecit.

exanguem factum non eartnUum e, quo vostos jacebant, deStatim omnes nundimv tuxbat sunt. Fit
in
et

occupavit Comitatum Flandrice,pulsis Richilda Balduini Comitis vidua ac

Friso

indignntio in populis, eur quis Comitis pacem temerare prassumpsisset. Curritur ad Comitem, qui pra&sens iu domo sua Thurolti eonBistebat.

olamor

Nuntiatur
Prosilit

valere, qui
fensare.

ei probrose illum jam nihili suas oelebres nundinaa nequisset de-

Comes Rodbertus animo

b Opinor, hic designari Balduinum Comitem nam urbs Montensis in Hannonia olim vocabatur CastrUocus, ut Valesius in Notitia GaUiarum pag. 133 testatur. Nunc illa civitas a situ Latine Montes appellatur, et forte hic ex recentiori et antiquo nomine Mons castrorum

Montensem

effera-

dicitur.

tus,jubet continuo percussum ct percussorem sibi

c Insula vel Insulae celeberrima Flandriae civitas

DIE DECIMA QV INTA AUGUSTI,

240

mercimonio clara quam Galli Flandri Ryssel vernacule appellant.

tas et
,

1'Ile,

et

tate,

quidam

levis turbo

consurgens doraum ejus

t* *.

est

d Thurold nunc vulgo dicitur Tourhout, et pagus Flandri_v, qui inter Bmgas.et Ipras
e Cartallus inter alias significationes,
t

concussit et coutrivit, in qua ruiua deprehensa repentina morte percussa interiit. Ubi valde mira res
contigit,
li

quod

in

eadem domo cum

,

esseut famu,

jacet.

et ancillas plures

porci vel canes

gallinae

qum

in

anseres, columbse

auctiore Cangii Glossario videri possunt accipiiurpro cophino vel canistro. Ex sensu patet, ea voce hic significari capsam aut cophinum majorem, in qua vestes servabantur. f Ghestella vel Ghistella est pagus Flandrix, qui una leuca ab Aldenburgo distat, et de quo in Actis S. Godolevse ad diem G Julii, sive tomo 2 istius mensispag. 359 fusius egimus.

atque hirundines, nil tunc ibi periit nisi ferox femina, nec quodlibet animal vel

quippiam lresuni fuit. Funditus extincta, docuit non dogmataficta, quae monuit Sanctus vindictae
pondere tantus.
Fenrina sic fortis, fit juste filia mortis. Hujus certe ultionis fama volaus perterruit

corda duricordium Flandrigenarum, ut nerao auderetViro Dei resistere, ncc sacris ejus monitis non
obedire.

CAPUT
Divina

IV.
in

animadversio

nonnullos

Flandros, qui monita Sancti con-

90 Erant co tempore in vico Aldenborgeusi etaiiiad duo vesanae auimositatis adversarii Couon unus, O' u o em iriliirunliir. alter Robalinus , quorum Hobalinus Cononis paalter trem, nomine Hidonem, dolo peremerat alterius amico et domesticos trueidabat; alter alteri quaecumque potcrat privatim ct publice maHorum quoque mentes damioniis la ingerebat. plenas suarum documentis praedicationum et terrore frequentium signorum ad gratiam pacis con;

temnebant
B

fandatio

monasterii

vocavit. Talibus

congratulans Comes

Kodbertus

ES

Aldenburgensis, reditus S. Arnulfi

in
ejus

Galliam,
in

et

iterata

profectio

totaque gentis nobilitas gaudio magnoglisccbant, quod talem suis temporibus ChristUB Dominus tribuisset ministrum, qui ouram omnium paterno affectu gereret, et viam vitae omnibus exemplis

Flandriam.

XV111

Qutdam
suaiionibua

-p^olcardus quidam accula Gestelensis alacer et nec tam utilis quam temerarius, J^ robustus Praesulein, de pacis gratia colloquentem, b ea t U contemnendum putavit qui dum faciem Viri Dei fugeret, repeute est traditus maligno spiritui, a
,

propriorum actuum declararet. Et jubente Comite, Eremboldus praetor, assumptis secum prudentibus viris iu Brugensi palatio, supputatis per nomiua interfectis Brugensis colonioa vel aliorum locorum, uude personarum notitiam colligcre potuerant, iuvenerunt et scripto indiderunt, quoniexpensio duorum millium marcarum argenti

am

quo discerptus et miserabilitcr laniatus, abamicis et hic non vel propinquis vix potuit coerceri
:

meri non potuisset persolverc, quod gratia Dei per huncveritatisministrumdignataestmodcrari. Hinc

sed aliorum prece, per beatum Pontificem a daemonio purgatus, didicit jam ex passione quautum beato Viro impendere debuisset amoris et

sua Me,

Virum sanctum omnis homo tam impotens medullitus adamarcnt; ilpotens quain
factum
est,

ut

reverentiae.
xix.

lumque secum habitare anhelantcr prffloptabant. Exhinc toto conamine ccepcrunt disquircrc, quonam
honoste valuisset in loco sacer Praesul utiliter et oppido Aldenborgensi sub 91 Ecclesia erat in
X x.

pervicaciicr

repugnanict

88 In vicinio Furnensis a Castri habitavit quaenomine v j aua nobilitate et opibus fulta <j arn filium atroces q^ ve r g- e r <i a. cujus maritum simulque inimici peremerant, et pro quorum interitu graves
,

undique incumbebant C nam pro morte duorum omnis illa regio conturbata fuerat, dum alii vindictam, alii defensiouem homicidarum molirentur: ad quod malura cominimicitiae interfectoribus

Smenu honoresancti Petri Apostoli etomnium Sanctorum et antiquitus fundata, divinis miraculis frequens JJJJ^ locuples, limomt( ,_famosa, quam quidam nobilis ct multum
,

nomine Conon

frater Everardi

Tornacensis, in

rfum,

pescendum accersitus praesul Domini sanctus Arnulfus sponte ac prompte properabat, ubicumque ergo de pace et concordia esset agendum. Venit
asello vectus tra

F rationem beneficii dc Flandrensi Comite habebat; Comesautem harn- caradcm ab cpiscopoTornacensi Dei, tenebat. Hunc Cononem inflammavit timor
Ilazecca,* oi.Husuffgerente fidelissima conjuge, nomine

quam

ad domum illius divitis viduae, conVidua, vox Apostoli insonat dicens

;

est. Talis illa qupe in delitiis est, vivens raortua cum esset, beati Viri ingressum omnino noluit, sed suam portam pontem levatorium b erigi jussit,

quam terribiut ecclesiam sancti Petri Apostoli. juris lem fecerant divina miraoula, immunem sui Deiabbatiam liberamque perageret, et ad laudem monachorum instauraret: oportebat niim implcri quam superius scriptam beati Petri sponflionem, de loci ipsum PraBulem factam retulimus, tam ad
structura

hanif*

ante ne pateret ingressus, neve daretur effectus votis

quam

ct

dc

ipaiufl

sancti

Viri

obltU

el

hominis Dei.
divinitus

pmiAmAir,

argue89 Ille tamcn non destitit prsedicare interfcctoribus filii vel mariti bsecrare , ut re pro refrigerio animarura ipsorum indulgeret, et
,

peractum est, ut sepultura. Ordinationc vcro Dei quam teneConone Comiti ccclcsiam reddcntc Comes hanc eamdem Tornacenfli episcopo bat
,

nomine Uadbodo

c reddiderit;

Kadbodus quoque

quos crudeliter odieljat, araicos sibi confcederatos eflici consensisset. Illa vero neque preoesejus neque monita suscipere voluit, sed in suo persiaselli sesstens tumore animi, Famulum Christi de subsannando derisit, sione et de vestis humilitate

laudante episcopua cum Galtero archidiaoono, gaudente populo, liberam et expeditam clero et

eadem episcopo Arnulfo, illique canonioam de

lnvestituram.

fecit

et a se repulit; sed
*

Praesul
divinse

non impune nam postquam gemebundus ab ea recessit, gravis illam

:

modicum quippe

animadversionis vindicta percussit. Post temporis, manente caeli s^reni-

xxi. Beniorum traditio 92 Hanc denique ecclesiam Dagobertie reglB abeato Ursmaro d tcmporibus quam ma- J-^JJJ ii:dili<-ataiii, s /V(n FraiK-orum roiuiiieijM.nU rcvelationibu.s signorumque jestas Doinini diversis

ostensionibus multoties

mirificavit:

caeci visura

reoeperunt,

250

VITA

S.

ARNULEI CONFESSORIS
faciem nostram corpoream numquam videbit. Ita" que haee pudicissima mulier properans et festiuans,

receperunt,

bus vel

surdi auditum, muti Ioquelam, paet omnis morvel contracti restaurati sunt, ralytici ibidem recipiunt saluffifrritudo optatam

nocte Natalis tem. Anno autem mxci f in sacra factus est ventus vehemens et validus, qui Domini turres urbium et tecta domorum ac aediflcia plu-

nec aliquam sibi requiem attrihuens , celeriter intravit Aldenborch, et invenit fratrem sepultum,
octo dies

habentem

in

monumento.
xxiv.
recipit

95 Sed

ut ad ordiuem revertamur, beatus et

rima ecclesiarum concussit, fregit et dejecit. Eadem nocte ejusdemque venti turbine campanarium ecclesiae sancti Petri evulsum est a suis cardinibus, et supra tectum turris, in sus Orientem projectum, ita ut per sex dies et noctes cerneretur pendulum quasi semper esset ruitnrum. Congregati mane loci babitatores subomni

sanctus Christi miles Arnulfus

mense Junio sub-

6 at

intrante coepit curiose inquirere, sicubi haberetur

dectmat

memoria sancti Medardi

ejus, quae est vi.

qua

stabat, ver-

cupiens solennitatem , Idus Junii h t in ecclesia eiusdem

celeritate
si

convocant architectos
,

statutis prae-

nominis dicata celebrare. Illo sic sollicito, intimatum est in fundo nuncupato Ervingahem i, stare ecclesiam beati Medardi nomine insignitam, non longe ab Aldenborch in plaga Australi, ad

'

nl.

Ar-

ningalicm

miis,

illud revocarent

munerandos;

at

illi

quam
autem
et

sanctus Dei Praesul venit, ut

ibi perficeret

multa promittunt , restes praeparant, balistas erigunt, ligamenta constituunt, utmultimoda artis argumenta componunt. Et dum populus pr&estolaretur ad inventas artificum machinas, quibus campanarium sperahatur reformari, ante noctis me-

debita officia pro honore tanti Confessoris. Vidit

illius fundi populus sanctam celebritatem, compuncti corde donaverunt ecclesiae sancti Petri in Aldenborg duas partes decimarumomnium allodiorum suorum cultorum et colendornm, palustrium vel aridorum, silvarum vel pratorum, et ex hoc quidquid liberae terrae habere visi sunt duas partes decimae totius annonae lini et cannse k prompto auimo contulerunt. Hujus autem largi- E tionis principes quique nobiles et ingenui illius loci viri, Bertulfus filius Ermenarii cura Vigelborch uxore sua, Eremboldus et Malgerus filii AJniai*i, Leggiva vidua alterius Ermenarii cura filiis Angranno Fredeboldo ac Lamberto vel tota istorum consanguinitas exegerunt a sancto Viro, ut aeterno anathemate damnarentur isti vel eorum posteri, siquando molirentur depraefata decima aliquid subtrahere vel minuere vel quocumque modo quippiam
:

dium
Cffilo

pridie Kalend.
in

Januarii advenit' virtus de

ct

visione ignis,

campanarium quidem

firmissime relocavit; ecclesiam vero U intus et foria flammeo luinine vestivit. Haec me sic referre puderet, nisi testes mille se vidisse persuis sedibus
XXII.

hibuissent g. 93 Babebat in usumCatholicasfideiConservator,

11!

muttiiQut

si

quando regrotus ad illum causa medelae acces-

mtraeuUi
sissct,

mox
ct

prailato signo Crucis

manum

ille

im-

poncrot,

vcrba Euangelii decantaret, tertio di-

cena

SuperflBgros

manua imponent, et.bene habe-

bunt. Quibusita tertio dictis, recedebant languoros, sanitas

seqnebatur. Talia pernoscens quaedam

,

mulier, Aldenborgensis oppidi indigcna

dicens
Elogo

venit ad
et

damni
96

inferre.

eum, ubi tunc manebat, apud sanctum Petrum

flravit
:

te,

sancte Episcope, tang*e et

Loco igitur canonica , ut presfatum est XXV. traditione sibi delegato et legitime emancipato de- pro monaputavit ibidem aliquos suorum, qui locura
rent et habitationes

valeam a tantorum affliotione dolorum. Cui Praesul: Quid molestia; patiaris, vel qua nos catione adieris, edicito soror. At illa subjunxit: Longum tempus transegi in sceprimis doloribua capitis, qui in tantum me igitant, ut phrenesim me patihomines credant et die nocteque aliqua requies in me non habeat locmn. Dormire vcl manducare vel operis quid exercere aumquam possum. Tot mibi malis opppes8Q3 apparuit quidam divinus monitor dicens Vade ad Arnulfum episcopum et pcte ab eo, ut
benedio caput
ut sanari
1

mcum,

munda-

sterio At-

dcnburgensi

Deo servientibus competentes

prsepararent. Populus etiam vicinus, sed et Ionge

circumquaque positus

alacriter auxiliabatur dando peounias ct animalia ac diversa subsidia. Gaudebant autem quod lucerna Dei inter illos emicare

coepisset;

nam

in

atrio ecclesiae beati Petri

apud

Aldenborch eo
rat hic beatus

scilicet loco,

quo steterat
alto

vel sede-

cum

pro pace et concordia insudaret,

visa cst

columna ignis ab
ab

stere, quse

initio noctis

oapul tiiiim tangens benedicat, et continuo sanaberis. llis compulsa causis venio ct promissam

praegrandi fulg-ore

prominens consiusque circa aurorara noctis caliginem mutavit in lu-

cem,

et

cuncta in circuitu spatia luce perlustravit

rediens,

sanitatem exposco,
benedixit,

Ad quam mox Episcopus ait Secundum fldem tuam fial tibi. Simul et tangens

splendiflua.

97 Post ad scdera Suessionicam

om-

XXVI.

moxquc

capitis dolor

cum

caloris imiuo-

nium

derantia deletua est.

Wlll
oe tpti ifu prophetii
o

9'J

Adhuo
venit

cto,

iu eodem loco consistente Viro sanquidam de Jerosolymis peregrinus et

gaudiis celebratur. n in Galltam rtdicnt, Pcrvenit autem ad illum reprehensibilisin plerisque reg-is Philippi operatio et continua coercenvotis ambitur,

omnium

dorum

pud
drot

nuntiavit
vii,

illi

Flntii//u-

dicens

Dominc, soror vestradomi-

naOda mihi Jerosolymis

ui

strior faclua.

dicerem vobis,

nimium efflagitaquoniam quantumcumlocuta

,

nec non indiscreta episcopoideoque coepit taedere super malis, quaj undique patrabantur, nuldissimulatio,

ruin vel abbatuin

impositio

quepPflevalct, laborat ct fostinnt, ut

antc vestrum

transitum vos in carne videat, vobis loquatur, pemissioncm dclictorum ct agendue in reliquum vitae norinam atquc oonsilium 11 vobis praesens petat

pempublioam moderante rectore. Dormitavit evgo anima ejus prae tfledio malorum, quos quotidie excrescebant quoniam et illa nobilis raoderatio Kcmcnsis ecclesiaa adeo tepuerat dejectojulo
:

et aooipiat.
ni

lhee vero

nscst, ut vos
deat.
in

vestra oratio

summa petitionum illiad Dcum fiat impetrans,

re metropolitanas dignitatis, ut nec episcoporum concilia nec ecclesiarum judicia inibi exercerentur.

non recedatis, donec veniat, et ipsa non moriatur, doneo dilcctam sil)i vcstram faciom vi-

Tunc

ait

Bomo

justus:

Domino germana,
properet,
fruatra

Odo soror nostraet quamvis festinet, quam

contcndit,
in

avide

compunctionis nutricem, illam custodem, illam psalmorum et vigiliarum consciam, illam et diviujB contemplationis amicam primaB reclusiouis resumpsit seraitam, elisilentii

98^ lllam ig-itur

solitarium

vitum repetit,

vanum

la-

geus abjectus esse

abirc,
transg-ressioue.

in

borat, in

conoertat adipisoi, quod Dominus aliter dteposuit. Videatet oontempletur aotus nostros et atudlum timeudi Dominum. De cetero

vanum

domo Domini magis quam

in qualibet

stare, vel sedere

divinae legis

Xoverat quippe potentes protenter tormenta passuros idcirco declinavit a malis, ut

;

tdtis

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI.

totis

251

viribus faceret bona, cupieus paratus fore et

pervigil, ut

Domino quandoque
reclusionis

pulsanti confestim

aperiret

.-

quam

semitam arduo tramite

conservavit, sacris virtutibus decoravit, vivens in fame et sitl etjejuniis multis, in frigore etnuditate

extendens semper mentem suam in scientiaDei, in caritate non ficta, in longanimitate, in suavitate, in
Spiritu sancto.
X.XTI1.

Quamvis hic Radbodo apud Sammarthanos in serie prxsulum Tornacensium non recenseatur, tamen in ea videtur collocandus, cum ipse sub titulo Tomacensis episcopi ad Lambertum Atrebatcnsem scripserit epistolam, qiuv apud Baluzium in Miscellaneis tomo bpag. WSlegipotest,
o

runsumquc
ob exortas

circa

lurbas in

Ftandriam
reversttrus.

antem importuniores causse finitimam regiouem, pro quibus adunati nobiliores quique Aldenborgensis coloniae cum Everolfo monacho statuerunt ut veuirent ad Virum Dei et totis nisibus compellerent, ut rediretln Flandriam et causis importunioribus modum finemque proferret. At iile conscius futuro99

Emerserunt
et

locum

etin his Actis diserte Tornacensis episcopus nominetur. Idem tamen a Sammarthanis interpnesules Noviomenses sub titulo Ratbodi II refertttr. d Acta S. Ursmari abbatis qui anno Christi 713 obiit , acl diem 18 Aprilis Utustrata sunt
t ,

ubitomo%
tio

istius

mensispag.bGO

et

562 wdifica-

rum, utpote qui divinis revelationibus frequentius

docebatur, votis se quaerentium libens annuit; sicut qui revera noverat, se non posse dissolvi ut esset

ejusdem ecclesitV Aldenburgensis memoratur hoc loco indicari Dagobertus secundus istius nominis rex Francorm, quianno 687 Rotomagi mortuus est, vel Dagobcrtus tertius, qui anno 711 patri suo Childeberto in regnum SUCCSSe Potest

cum cum

Christo, nisi in loco Aldenborch.

Veniensvero
:

illis' frequenti verbo commonebat eos dicens Quod modo Flandriam vado filioli scitote non tantum esse vestrae voluntatis quantum divina?
, , ,

dispositionis.

B
monetur
<a>litus in iti-

100

Dumque meant

glebas regionis, venit Atre-

bas,

Quo

patuli campi, spatio virg-ulta ferentis,

ille

nere de im-

mincntc

Obdormire volens desternitur

jumento,

morte

Utitur et verbis orans vernantibus herbis,

Ut modicum somni

capiat, studio gerit

omni;

ut in Diatriba Ilenschenii nostri de tribus Dagobertis licet videre. f Etsi in aliis Mss. hic annus ctiam exprimatur, tamen opinor, hic vitium amanuensis irrepsisse, et pro anno mxci annum miaxxi substituendum esse qiue opinio mea confirmatur eoo Sigeberto cowvo, qui de hoc miraculo ad annum K 1081 meminitfUt mox ostendam. g Sigebertus Gemblacensis in suo Chronico, quod ex bibliotheea Joannis Pistorii Nidaniedi* tum est, ad annum Christi L08] rcfcii, Aldenburgensem S. Petri ecclesiam ctaruisse variis
sity
;

Hoec requies felix quae provocat affinina caelis, Tuncquc Viro fesso somnoper tempora presso
Visio monstratur, de qua

mo\

ipse beatur.

miracutis, Iuter qure illud tam miraliilc, inquit quod hoo :nm<> quain inauditum atitca cxstitit Domiuici nocte Natalis contigit. Deinde prodit
,

xxvni.

Nuntius applaudit, quae Praesul laetior audit Aldcnborch veniens non multo tempore vivens Secula transibis, felicia regna subibis, Quaecareant fine, quae pollent perpete luce. Te domus illatum Petri capiettumulatum, Temporanec multa patieris carnesepulta Terra tolleris, meritorum laude frueris. 101 Vir Domini surg-ens, sociosque viee satis
gens,
Sic famulis inquit:

giumjam

in his Actis

relatum ipse itanarrat:

ct

Campanarium
rlante, a suis
fuit

pnefatae ecolesifiB, veheuicnti vento

locis

evulsum

ad terram penitus

inversatum,

ita in

aere pendenset ruinam sui

minitans, ut semper casurum et ounota \ ioina confracturum oerneretur. Sed cum per sex nootes et
dics id
ur-

tractaxetur a populo,

qualiter binc
et

inde

exstructis machinis

sursum erigeretur,

utrumque

quavi :ir
i

comitibus
indicat.

Jam

surg-ite; suificit istic

loco suo relocaretur, pridie Calendas Januarii circa noctis mcdium advcnicus virtUS divina totam ecele-

Nos4ta dormisse vel somnia grata vidisse; Somnia non falsa, qme pandunt praemia celsa. Jam bene celetis, qua> me referente scietis. Vobis prffidico, quod triste manet inimico Me scito scansurum caelos civemque futurum Angelicis turbis, precibus quod posco diurnis. Hinc vos gaudete, leetissima corda tenete.
:

siam intus etforis replevit iuce iffnea, el oampanariuin ad terram reclinatum, totum simul erexit, ao
firmissime locis suis rclocavit, el.campjuins pendentes mox sonare compulit.
il>i

ilc-

h Acta S. Medardi episcopi Noviomensis et Tornacensis ad diem 8 Junii in Opere nostro iU

tustrata sunt.

Et sic tractate Christum,

sic

rebus amate,

Ut vos

quando cinis haec caro fiat. quod mens cognoscere tendit, In Petri templo tumulabor et ipse sepulchro Sed jam perg-amus, patriamjam calle teramus. Tempore completo venient haec munere laeto Hic stupor atque dolor famulantum pectora scidit. Attamen in ejus comitatu nulli licebat aut moerore plus justo afflci aut inepja laetitia resultare. Tansuscipiat,

Iloc simul ostendit,

Sanderus tomo i Ftandrue illustraltv pag 312 hunc pagum Eereghem appeltat, ubi etiam >>minit de hac donatione, quam monasterium W denburgense anno L084 at? incotis istius pagi aci
.

cepit.

k Canna apud scriptores medim cvtatispro oannabc usurpatur, ut in Gtossario Cangii nuper cuso et aucto, ad hanc vocem videre est.
re-

tum
circa

erat in

illo

auctoritatis et gratiae, tantusque

illum

vig-or disciplinae,

ut illum videre et
:

CAPUT V.
Morbns Sancti
signa
de
reversi in

audire omni animae

tus ejus ottensam caverent.

gratum esset cum tamen vultamquam grande piaculum prav

Flandriam,
obitu
,

imminente

pia

ANNOTATA.
a

mors, honorifica sepidtura

et cpita-

Per castrum Furnense

hic indicatur

munitum

Flandrim oppidum, quod nunc Furna vet Furnae vocatur, et vix una leuca ab ora littorali maris
Germanici distat. b Estpons, qui facile attollitur ac deprimitur, pont-Ievis appellant. et qualem Galli vernacule

phium.

ense Julio octava decima mensiscur.su prospcro cum felici fama virtutum intravit Al-

denborch,

ibidemque evasgelizam

regnum Dei
septem

:.t\
KSS.

JLA

septem diabua

incoiuniis pennansit;

AKXLLFI CONFESSOKIS die autem Cum famulis monaehi

8.

quatiuntur voce veraci

Saiututin

sancti Jacobi apostoli, peractis

rcepit infirmari, et
-

Missarum

solenniis,

Flandriam
rrvcrtut
grotiU,
"

uno vigintique diebus valetuin

dine laboravit. praununiri

simi

Cumque

extremis positus putaut sacris officiis se iis de hac vita

respondit
:

retur, sugg-crebant ei fratres,

faccret, ne forte sine

Credunt seque mori subdentes corda timori, Irrumpunt laudes, seudicant undique plaudes, Carmina psalmorum solvuntur voce virorurn, Deficiat ne res, responsum dant mulieres His monachus quatitur, famulorum turba sopitur
Corruit hic fortis credeus discrimina mortis,
valet ista caro, dum mundo servit avaro, Et caret his donis prae pondere couditionis. Cselitus iste chorus divina laude sonorus.

exisset; quibus mitissima voce

filii

Karis-

super hoc nolite quidquam sollicitari quiapcrDei misericordiam bene sentio, quid vel

Non

quando mihi expediat. Scio tempus, novi ethoram

et de his
rit.

commonebo

vos,

cum

oportunitas evene-

Hac

illac resonat, plebscaeli

carmina donat,

Palpitat et monachus, pavet, aestuat, angit anhelus,

xxx.
ri
f

iripUci

1111)1,11

postquam decubuit cum esante nootis medium, cella in qua jacebat, mirabili tremore atque horrifico fragfoL08 Vicesima die
set sexta feria

re tertio

concussa

est,

et a fundamentis pene colil-

Laudibus atque choris reboat domus illa cauoris, Complet odor cellam sig*nans intrasse puellam Viseret utservum, meruit qua? g-ignere cervum

lapsa in tantum, ut monachi vel famuli ante

lum excubantes
cellae

intolerabili timore quaterentur, et

formidantes ruinam foras fug*ere exoptarent quos Vir Dei verbis consolatoriis demulcebat, et, ut se cubitum collocarent, hortabatur , nil in-

Cornua gestanteni saliendo sanctificantem Ipsa Dei Mater, Beemoth a per qunm ruit ater, Ipsa Dei Genitrix justorura semper amatrix
"Rite piosfovit,

quorumjam

norainanovit.

II

commodi suceessiirum j)romittcns. Tune ei presbyter et monaclms Evorolfus flebiliter aiebat Domine terra tremit cella eoncutitur, ostium a me jam dilifrenter tertio obseratum, denuo pa, ,

turbarum murmur hinc inde resonatj etquopossiiniiis inter tot terrores obdormire ? Oui Homo Dei ait Care fratcr, ne paveas et nullus vestrum formidet, quoniam hfflc omnia supernae majestatis sig na sunt, et postraodum vobis manifestabitur, (jinc vis himc terraemotum et hujus celIffi ooncussionem patraverit. Sequentl sabhatho cum Vir Domini artioulum mortis imminere sentiret, peraetis e\ more inatntinalibus hymnis, fratribus dlxit Jam nuno parate nobis funeri neceasaria, quoniam circa nootis initiuin transibo ex hacvita ita enim mihi DomlnuSj eui servire pro viribus laboravi, noctc heslcrna iimotuit, quamvis et antet,

modo

Ipsamet Arnulfo propria sic voce loquendo Intulit ornate multa virtute; Beate Quando meusnatus me de convallelevavit, Te tunc assuraensad pseli regna levabit. Dando pias voces mea tusolenuiaduces Et tibi festa choris eg*o ducam carraen amoris, Virg"ineus coetusjubilalut rae duce Iaetus, Gaudia coujuncta deducent agrnina cuncta.
100 Postea
rolfus

i-;

jam monachus

trepidus surg^ensEve-

aopropttrea

monacho
petentt,
'

Pallidus atque tremens pro nobis * vocibus hserens

Mab

l;ui-

AggrediturSauctum dans toto pectore planctum. Sic pater et prssul, pro quo sum long*ius esul,
Dic mihi nec celes, noctu quae g^esta reveles. tristi moneo sub noraine Christi Cuncta mihi dicas, quando rae corpore tricas *. Heu nimis infelix teg-itur tot laus tua velis, Et nescit mundus tenebrosa morte profundus, Quis sis vel qualis, quam lucidus ac specialis. Plurima dicentem, vel taliasic repetentem, Affatu miti Pra-sul jubet illa remitti, Rem sirailera veri raandat inagus ipse taceri. Si tibi eg*o pater, si me, carissime frater, Diligis ut Patrem, caveas me prodere vatem. Vitae consortem sileas, donec raihi mortem
Affectu
Pertransisse scias, tuncposteapandere causas

tis

Mub.

tii-

tas

tcn diu hoc seissera, qiiando

terremotu et aeris con-

oussione fragor

eellea

inhorruit,

etprima quidem

eoncuSBione

IS.

Petrusapostolusadvenitdicens,
remisse et

mea

oninia peooata

januam

vitfflmihi patcrc.
,

Oomitaoantur illum multitudo Beatorum laudes divinas altavoce modulans. iiiuwfiir ilc ioi Laudes excelsas tunc decantasse caiervas vicina nwrOstia senseruntj quatanta vi patueruut.
te,

1'rima fuit talis prooessio spiritualis.

Occultaspoteris, velsignis prodere veris.

Portius adjuro te frater judice Christo

seounda oonoussione sanctus advenit archaug-eLus Michael cum oollegtfo Beatorum angelorum, et suo oonduotu felioem vitam me intrarc instantihora
In

promisit:

dum luce recedo. cum Petro praesule ca^li Concio depromens, quod sit mea crimina solvens.
Ut
tibi

quod credo taceas

107 Primitus advenit

causnm
apertt,

ittt-

us fragoris

Dixerat intcutc, tu OaliOfl re^na repente,

Me duce,

suscipies, paradisi

convcna
\

fies.

Ilis dictis

juhilant, ca-lestia cantica formant.

i\

diotorum oapiunt Talibua expavit mens, quaniT

Tertio

Quam vim

corda piorum.
nostra

lpse pius Petrus sic protulit ista locutus Quaa mihi commissa sunt, stanttibi prorsus aperta Nil timeasdamni, patet ex me januaregni. Vultibus augelicisfruitus sumsemperamicis.
:

is

c&elioa stravit.

Me confortando
vera

dc sancto fine morando

commotionc

adfuit

Domina

Mater miserioordi Cum sauctanim eaterva virginum, quaa snb (raudio auaa Assumptionis meam

animam assumendam beniguiiesima voce promisit. Scil omnes vos, o fratrea, contestor per misericordiam
tis.
proptei

Dei,

nc,

dum adhuc

vivo, alicui istadica-

Gaudia fecerunt hyrauumque Deo cecmerunt. Tertius ordo fuit comcs almie jam Genitricis, Qua3 nos invisit, qua^ raundo g-audia misit, Gratia plena Dei, quaapermanethuic Genitrici, Nobis non celat, sed qufeque futura revelat. Fecerithaac Mater Domiui, dulcissime frater.

ID.i

[dibus Auyusti propcrant

dum

funcra justi,

Ad notum morem subiittunc cella fragorem, tetia panduntur, qme sic virtute premuntur.
(

gw m

ttsi,,

rentur p,

wei,
* ji/dti.

tin-

de sanguine tcxta* Ad inedium noctis veniuut prassagia doctis: Clamor cantus odor strepitus vocesque viro,

lu feria sexta Christi

liine reboat eantusctelesti

carmine tantus.

Meus tua

sic cecidit,

quia pondus ferre nequivit.

cln

rum.

Hymnos

vel psahnos rcsonabat voxpopulorum Atque forescelhe rcserantur inore proeellae: Cantus abhisoultus, sentiturjure tumultus,

Illadiesmajor consurg-ens, quemsacrat auctor, Est testiva nimis, Deus hac quod surgit abimis, ( aditus assumpta beat hanc et Virgo Maria. Tertia causa datur, quod festum multiplicatur. Deprecor idcirco, custodi qu tibi dico.

Laudautcantando jubilant

et

voeifcrando.

Aecipemaudata Domini, quodluce sacrata

Jura

DIE DECIMA QUINTA ALGUSTI

A

258
ix im.

.Tura sepulturae

non

fiant, sit tibi curae.

tulit

illum et reposuit.

Mab.

tuaiur

Fossa mihi munda struatur * luce secunda. Haec meamandata tibi sint in corde parata. Eespondit frater Quse mandas, o pie pater,
:

111

Adveniente

vero

hora

sepeliendi

cum

at Bverolfo

monarho

eumdem annulum
frigidn
,

digito ejus voluisset

indere,

servabo, dimittere nulla parabo; Sed precor ha?c festa nobis pater o manifesta. Quis locus est digrnus, quo tantum condere pignus Nosnuncpossimus, quando vos caelicus hymnus

Omnia

manus et incurvi digiti sic obdurati rigeut nequaquam extendi potuissent. Tunc pro hujusmodi diffloultate amor pncsentium fidebant
liuin indoluit
et cura ireraitu supplicabant, ut facuttntem Dominus annueret illud corpufl sanctum

Sursum

suscipiet, gravior nos luctus aduret?

suis cultibus

non

carere.

Intererat his exequiis

Prsesul respondit, hos sollicitosque retundit

XXXI.
liemque
stii

obilus f>rxsciens,

Ante sepulturara nolitis tendere curam Nuntiusadveniet demoustrans, quo mihi fiet Fossa piitumuli totius et ordo sepulchri. 108 Itaque vicesima prima die siue intirmitatis cum esset sabbatum et vigilia Assumptionis gloriosae Dominaa nostrffi Dei Genitricis et semper Vir:

Bernoldus d do e decano

Guatenensis cum llicoarcum maxiraaturha presbyterorum ac clericorum, quorum hortatu et prfflvia voce cantati sunt psalmi, prosequente laatania et fleute laicorum convcntu, oum subito mirabilia Dcus miprfflpositus
riticavit

Sanctum suum

in oculis

omnium

prsesen-

ginis Mariae

etiam vicinse
taniis
fecit

convocatis paalmis et l?ese sacro oleo perunga , et dans con,

tunc vocatis discipulis

ecclesiffi clericis,

cum

tium. Bevera etenim, mirum dictul illis conquerentibus, manus dextera a pectore dcfuncti sese erexit, digitaa erigens discrevit, ct annuli inserendi locum dedit, quo inserto

manus eadem

se

ad

fessionem coram omnibus, et omniura hurailiter petens orationem. Et sic confessus fuit acsi criraine pressus
:

pristinum recollcgit, et digitos, ut antca, infra

palmam

recurvavit.

"Vox populifertur,

Penitus erravi, scelerum B Monachus et miles tractavi res juveniles. Corde g-erens fatuum, non vixi ceu decet usum

fas multiplicavi

mox laudibusoiunia dantur Et mag-is hunc plorant, quia sanctum seraper honorant, E

Multum
Offendi

peccator, mihimet peccando gravator,

regem dantem super omnia legem, Per quem salvetur quicumque Deum reveretur.
Ecce
pie

Praemia virtutum retinet quffi quffistor earum, Praesuletranslato, de terris sedelocato, Ecclesiffi Petri conferturcorpus herilis. Prsparat obsequium populi grex et monachorura,
Presbyteri veniunt,
it

meam culpara
Docuit

fateor

moribundus inultam,
fratres

clcrus, in

agmina ourrunt
sanctis,

Quamprecibus
moriiur

vestris, quseso, dissolvite caris.

Omnimodo
r

plebis, portantia

lumina

109

nutem

eosdem

dicens

Prandia

et

pauperibus, vel Clero munora dantur,

Cras de resurrectione Domini gaudium erit in osblis, et adventu Regrinae caeli gaudium sanctis duplicabitur angelis. Larg-iente Christo, tertia causa add< tur, pro

Munia Missarum

qua gaudia triplicentur. Idcirco

satiset superhic celebrantur, Atquedies celebris Christi vel nomine Matris Ducitur excelsa, feriam exspeotando secundam. LlSJVeuerat e1 ferise jam clarum mane secund,

WXIII.
honortfiee
*$lirtititr
;

prohibeo, ne in crastina ad opus meffl sepulturse terram aperiatisj sed in secundam feriam reservetia
:

sic

enim

Offllitus

prffifixum est, ut in die sancti

Ang-elus c clo descendens, monstrat aperto Cum sermone looum, faciantquo rite sepulohrum, Fratribus ostenditj post cselica scandere tendit.

Arnulfi Metensiura antistitis b hujus peccatoris Aruulfi corpusculum terra? reddatur. Multa vero

Etfaciunt tuinbain feriam ducendo seoundam

Cffilitus

osteusam

cffllesti

munere mensam
fit

tam do regni vel ejusdem loci statu,quam de principum vel pontiticum casibus venturis, evenerunt. Jam veluti prophetavit quffl omnia
prsedixit
et
, ,

Namqne domus

Petri loculus

corporis almi,

Et juxta claustra,

quffi.sunt in

parte sinistra,

Quo deponaturVirsanctus,

fossa paratur.

ergo incumbentc hora vespertina, Corpus et sanguinom redemptoris summa cum devotione acoeab omnibus benedici pit umnibus bcnedicens requiera anhelans sancta se expostulavit, et sic ad Crucis signo a se tunc propensius adorato totum
,

MensesubAug-ustodeditalmus funera busto. Conditur in tumulo dans membris pignera sfflclo.

Oquot mittuntur, quoties tuuc

Planctusvel g-emitus suspiria cordis ab intus et repetuntur!

Claraat amoroordis, mugit, ejulatardor amoris; Traditur huio baculus pro signo pontifloatus.

se cousiynavit.
licio

Tunc

in

pavimentum

cinere et

ci-

stratum semet deponens ct nomen Doraini orans ac benedicens felicem dormitionem accepit, inet regionem viventium Domino conjungendus travit. Obiit autem xm c Kalend. Septemb. anno

Stanneusatque calix fit testis sacrificantis. Plumbeasoribuntur qu postea scripta Legantur, autro. Et tabulffl modulo positum stat pectoris
InfulaPontificismonstraturvestibns aptis, Aurca traduutur pedibussandaliaSanoti.
Tales ornatus seoum tulit
Per quffl olareret,
Spiritus in
lia
te
cffilia

Domini mlxxxvii.
\XMI.

rtrummatpw populi

conewnt

At ubi obitus ejus populia innotuit, mirum quantaque devotione dictu quanta alacritate plebs undique confluens universa in circuitu comlaicorum quiplevit. Clerici psalmis instabant
llii
,

ille

Beatus,
fiore niteret
felix.

quam digno

vivens per secula

Nuno

igitur

considerandum
iste

et

fldeli

menriul/

XXXIT.
"'<''
1

dam pauporum concurrentium

refectionem pro-

curabant. nobilium quoque ac militum plurima multitudo plurimum insistebant, ut decore eximio celebrarentur exequiae sancti Pontificis; tanta veut ro Clericorum ac plebium irruil multitudo ,
basilica, sed ipsum atrium et atrii coufinia non aliis possent capere tam copiosam frcquentiara luminaria conjrerentibus, plerisque inde gaudentibus quod tantis exequiis interesse meruissent.

retinendum est, affliotionum generibus

fanoti
lffi

quantis laboribus, quanti que

raeruerit virtutis cfiicaoiam, ut etiam

et humanifl

Seryus Christi tantam membrfl de

oupidi tatibus

Ir pr.ixrntr, niiiil

jnm

(lilditfn i"

miraculorum Iaude polleant : neo enim &u

di.mnt
'

s '""""

non

Veneri serviendo sed corinhiando tale donuin a Christo percepitj Invigilando, vepus mortificando, mandatis Dei
et
rse

caritati

ahfflrendoj et

in

via justitia quoti-

Cumque
fuisset

beati Viri corpus de

et pontificalibus insignibus

more compositum ornatum in ecclesiam

Everolfufl
,

et perseverando. Et dianis aufrmentis crescendo nte oordis .-ju.s eiibile, cori-ore edomitO,

quoniam
fuerat

advectum
de

verens
inter tot

frater

ne

alicujus rapaoitas

nulum

manu

promiscuas turbas anejus concupiscens praeriperet

idcirco complacuit Spiritui puriflcatum g-lorificaret, et sibi pusancto, ut ^lorificantem se conspectu omnium hominura in re Bervientem amabilem atque laudabilem exhiberet. Aspiciant
,

igitur

VITA

S.

ARNULFI CONFKSSORIS
memoelnaliis Mss. dicitur Gitaleniensis vel Guasteniensis
I)

igitur dignanter oasc legentes et prudenti

riacolIig-anthujusViri prophetiam, quam ante plures dies in pago Suessionico apud Ulciacnm caris ejua

cum

Ricardo.

stellum habitans praedixerat, quod exequias funenemo pontificura aut abbatum conveniret
,

LIBER TERTIUS.

celebrare

sed

per

monaclium ac presbyterum

BUum

circa

eum

orania supplerentur. Talis

namque

In

quo Lisiardus
sionensis

episcopus Suesmiracula,
,

tantaque occupatio vicinos abbates duos Ganden*(>>, et unum Bergfensem praepedivit, ut sollicite
invitati libenter occurrerc vellent, et

narrat

elealia,

nullo

modo
a

vationem

reliquiarum

et

rujut

iptltt-

provalerent. M Gelebratis
I

itaque

Missarum

solenniis

forsan prius
te

ab

Hariulfo abba-

phittm rrfetiut.

multis, qui undique confluxerant,

distributis in

sacerdotibus,

qua die
natalis
tri

pauperum usus largissimisstipendiis, sancti Arnulfi Metensium antistitis sacer recolitur, eadem die in basilica beati Pe-

Aldenburgensi descripta, quse

post
runt.

mortem

Sancti

contige-

apostoli ajiud Aldenborcli hujus sancti Viri cor-

pus sepultum est ct subjuncto epitapliio pramotatum.

MKIcs in hoc
raento

PROLOGUS.
merito venerabili Ro- Auctormi jure amabili Dei gratia sanctae Remensis ecclesise raculapou ohilum Stt7iarcKiepiscopo Lisiardus filius, utinam idoneus mictipairata nister sanctae Suessionensis ecclesias, salutem et relaturut, piorum palmam victricem. Residente vestrae pater- E nitatis dignitate in illo mag-no atque inauditae epi-

mundo

modo

pulvis in hoc

monu-

Militiam mundi sprevit amore Dei.

D;dulfo

omino

Cujus tutela, qua vivitur absque qucrela, Primum devotus Suessionis monachus. Etmox aug*ustdevotior accola eellae

Seper pauperiem frigus et esuriem, Atqueper insomnes in fletibuset prece noctes

Virtutum studiis extulit
et meritis.

factus et praesul ntrimque coactus, Qiue diffne subiit diffniufl excoluit. Iluc veniens demum , Domino donante, supre-

Abbadein

scoporum multitudinis concilio, quod auctoritate domini Papae Calisti a Remis celebratum est b, cum et ego humilis vestro lateri inhaeprsesentis

n b

rerem, couquestus est nobis in commune frater et coepiscopus noster Lambertus c Noviomensium

inum
Claudens morte diem transiitad requiem.
Transitusejusei provcnit fine diei, Qunm sequitur cclebris orbe colentedies,
Quffi cicli

Dominam
Arnulfl

dc mundi valle

Mariam

Iniiilit astricolis ceelica

I'r.-1'siiiis

turma

choris.

qua

festa dies celebratur,

Prassulls Arnulfi corpus

hunio tcgitur.
Jihiio

Completur hoc opusculum

post transitum ejus

In-

xxvni, [ndictione aeptimaj

quem credimus ab

Tornacensium antistes, injustum et ingratum sibi videri, nec soli sibi sed multis, quod sanctus praesul Arnulfus praedecessor meus, qui sanctam vitam et Deo placitam duxit cujusque sanctitas multis valde iniraculis a Domino comprobata est, in sinu humidae terrae adhuc cubaret, neque de luto feeis usque adhuc elevatus esset. Aderat testis miraculorum ejus reg-ia majestas ipsius sancti Arnulfi impctrata lacrymis et precibus condonata d; aderat Petrus archidiaconus Suessionicus, qui se caecum
et
,

camatione Domini milleaimum centesimum et quartum deoimum, regnum Francornm tenente Lhudoioo fllio Philippi regls, ab isto Viro Dei ante ortum prophetato, septimo regni ejus anno, Romay
\\n-

natum
batur.

fuisse atque per salivam oris

viri,

Dei Arnulfi

se oculos accepisse

cum multorum
licet

testimonio fate-

Aderam

et

ego
et

minus idoneus, qui me

olim cohabitans, abstij>

in ordinem subdiaconatus ab eo consecratum, plu-

Kcclesin' praesidcnte

beato Pnschali

Papa

rimum exultabam,

illi

II,

Remensem metropolim g-ubernante domno Rodulfo archiepiscopo, regnante Domino ct Salvatorenostro Jesu Christo, cui

cum

Patre in unitate Spiritus

nentiam et rig-orem vitae latius cognoveram, praesag*ia multa audieram, miracula non pauca prsesens conspexeram e.
116

sancti sitomnis
linili

honor ct gloria etimperium perinsecula scculorum. Amen.

Cumque

hsec et his similia

multa a

pluri-

archiepiaco

ANNOTATA.
a Nomen Hebraicum heemnth proprie significat elephantem seu quamlibet bestiam majorem; sed StVpius metaphorice accipitur pro dmnone, ut hic ex scnsu colligitur, et apitd obvios sacrse
Soripturse interpretes legereest.
b

mis protestata referrentur placuit paternitati ve- pnui H/tcstrae inferre, dicendo Cur me afficitis relatibus mensem /loquitur. vestris, cum ipse melius vobis cognoverim opera
:

eum in Calvo-monte dedicationcm facere, ubi femina de vico, quem dieunt Caviniaco ter quinis annis oculorum prffldita damnis, in faciem sancti se misit voce prccanti,
sauctitatis ejus. A'idi
,

mox mora

Festum

S.

\yuu\i\ jnwsuiis

Metensis diverso

die propter obitum vel translationem corporisce* lebratur, ut dictum est in Commentario prsevio
A.cta ipsius, quas ad diem lJuliisivetomo4> istiusmensisa pag. &%$jam edidimus, o Hiciterum error amanuensis irrepsit, guamris iilein numerus inaliis quibusdam Mss. eosprimatur nam em antecedentibus et consequentibus liquet, Sanctum eo die non obiisse, Quare cum Mabilhnio pro xm Kalendas Septemoris legere malumuswui Kalendas Septembris. d In Ms, nostro apographo Ursi-Campi pro

postquam preesul benedixit, patuit lux, femina vidit. Sed estotc; mira fecerit vixerit juste, non dico lenulla fuit
scidit,

palpebra se

ad

Dei per clara signa caslitus dederit testimonium. Adest Romana Bcciesia, adesl ipse dominus Papa; referatur hffic res ad eorum cogrnitionem, et sequamur inde illorum
nisi gjratia

vandum,

examen.

est, et oonsona omnes voce in nostram se redeg:erunt sententiam. Itaque quffl et quanta postquam scpultus est, circa extinota ossa ejus. Do-

Factum

minus et salvator noster demonstrare dignatus sit miraoula, hac praasenti 'decrevimus vobis et maEcclcsia* intimare pagvlla, ut prjecedenscognitiovestra iu auctoritatera securius leg-endi ceteris
tri

BernoldoIeptfurBernardus.

proficiat.

ANNOTATA.

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI.

255

ANNOTATA.
a Hic est Calistus II Pordifex qui ab anno 1119 usquead annum 1124 Ecclesiam rexit.
,

huic Famulo suo verse lucis gaudia contulict. Sequenti tempore, eodem tamen anno tumba
,

ipsa a capite usque ultra pedes scissa est , et iu directa divisa quasi ad lineam fuissct coucisa.
,

Istaautem
ejus

divisio vel scissura instautis elevationis

b Hoc concilium mense Octobri anni 1119 Rhemis celebratum est cui quadringenti viginti
,

praeeurrens

praisagiuin

omnium mentibus

intimavit.

quatuor episcopi interfuisse dicuntur.

Quamvis Lambertus ille apud Sammarthanos etiam non recenseatur inter episcopos Toi^nacenses, tamen in serie pr&sulum Noviomensium ab iisdem refertur et db anno 1115 usque ad
c
,

118 A primo quoque tempore o^epositionis ejus H. ardor fidei et devotionis tantuscirca illum emicuit, jmhis ibi ut quicumque asgrotantes per se vel per missos coltcctm mtjros tanat.

annum
sunt.

1120 ecclesiis Noviomensi ac Tornacensi

suos venerunt ad sepulchrum saucti Arnulfietper circuitum colligentcs pulverem volitantein, repOPtabant sibi quasi certam medecinnm ipsum vero
:

preefuit, quse

postmodum

in

duas diceceses divisse

,

pulvcrem cibis suis aut poculis imniittentes seu siccum pulverem lamhendo sorbendo a cunctis
,

d Hac phrasi auctor indicat

cibus
e
S.

ibi
,

adfuisse

ipsum Ludovicum regem Francorum qui preArnulfi

est.
,

infirmitatibus cvadebant, et certissimumremedium velocius assequebantur; et hoc nou quater aut

septies, velocties, sed millies evenisse notissimum
est.

impetratus

fuerat t ut supra
Juec narratio

narratum

Vidimus energumeuum pessimc eexatum

pulvis
ille

cui

Ex

his patet

quantam fidem

cum
non

nolenti in os fuit iujeetus,

mox
'

mereatur.

hostemevasit,

etmentem

soli nostra?

recepit. Pulvis isteoeWbar Flandrue * a sed omnibus finitimis

,

al.

Fran-

TITULI VETERUM CAPITUM.

i.

De igneo splendore
Depulvere

et Crucifixo prosiliente.

regionibus grandem suss utilitatis notitiam comportavit. Anglia, Gallia, Scotia, Frcsia sic tenucrunt extenue geutes patriteque simul cinereni
;

citc

ii.

circa tumuluni ejuscollecto.

rapuerunt.
119 Hroo et his similia multa postquam
latius
sio flerl
el
iii.

iii

De

terrore cselitus acto contra hbs, qui furari

illum quserebant.

comperta suut,

ct et

rumor

iste laudabilis l'Van-

De muliere contracta et ibidem De cereis ibi caelitus accensis. vi. De multitudine languentium
iv.

sanata.
inibi recupe-

ciam pcnetravit, cum

gratus odor ex ejus tumba

monachot corput rjm

nufrrrctenfunffli

v.

jugiter emanaret, monachi sancti Medardi g*ra^ tter condolcntes quod tanti Viri exuviis oaruissentj
,

ratorum.

consilium inierunt
quasi
visitationis

De hydropico sanato. viii. De balena pernomen ejus devicta. ix. De paralytica sanata. x. De duobus senibus ibidem melioratis. xi. De manco ibi recuperato. xii. De homine sanato nocte S. Joannis Baptistae
vii.

cum suo abbate Odone b ut gratia locum Aldenborgensem

,

adirent, et clam

ossa ad ccenobium
tate

tumulum ejus apcrirent, ut cxtracta suum Suessionis sub omni oelerl deportarent. Ventum est eo usquc, et, paratis
negotii

hujusee
aperire

iustrumentis
intonuit

noctu

ecep< irunl

tumulum

cjus a latere dextro.

Mox

ing*enfi

viii

Kalend.

Julii.

fragor caditus
sancti

concuticns

fudicntes,
Illi

et

xm. De
ecclesia xiv.

reliquiis

Arnulfi

in

combusta
est,

nimium

consternatos ab incepto detcrruit.

paulo

non combustis. De homine, qui ideo infirmatus

postrecreati et ex oceulta aeris passione id aooidisae

quod

autumautes, redierunt ad sepulehrum

perficerent.

ut coeptum
itcnitus

votum non implevit, xv. De elevatione corporisejus. xvi. De tribus miraculis tunc peractis. xvii. De spherain caslo apparente. xviii. De homine pacem respuente debilitato. xix. De episcopo Belgoto,qni noleuteeo successit,
et periit.

120 Sed

statim

ut coeperunt

fodere,

tri/ilrx

fra

fragor terribiliter increpuit; at illi facti examines corruerunt in terram , ac tandcm resumpto anhclitu

tjnr nli iiire-

pta detcrruit,

cum nimia formidine aufugerunt. Cumque de P longe starent suppresso raurmurc mussitmitcs, subiit

illos

cogitatio, ut iteratam teineritatem tertio

,

repeterent
tentarent.

et

an ullus cederet eftectus dcuuo

,

at-

Adveniunt tremuli

applicant mniius

CAPUT
Varia
prodigia
et
,

pavitantcs; sed continuo

intolerabili terrorc

jam

I.

tertiopercelluntur. Alliduntur pavine mto, palpitant

exanimesetpenepraunortui, quid

1'ucriiit,
,

ncsciunt.

Horarum

vcro

triuin

spatio evoluto

ad flensum
votiiiii
,

quce

ad

Sancti

redierunt et

nimium

angustiati 1'eccrunt

tumulum

per invocationem ipsius

in Flandria contigerunt.
Servus Dei humanis rebus feliciter exemptus est, diversa miracula juxta ejus exuvias a Domino facta sunt, ac plurims languentium sanitates eoudonata?. Non longe vero a tumulo ejus stetit altare et crux grandis superposita, habens imaginem Crucifixi Domini de cujus imaginis vultu ac pectore viderunt duo fratres

quod numquam amplius attentarent Baorum corpufl vel sepulchrum temerare, Arnulphus aapos ejus ipsius sancti Praesulis et primus ftbbas Aldenborcum duobus gensis c, haec patrare COufltUfl cst
,

monachis Godeberto
LlB.
II J.

natione Aldeiiborgcnsi

et

Postquara beatus

iste

Caf.

i.

Tumulus
Arnulfi
splendorf
illitslratui

S.

Boldrado Urugcnsi quorum ctiam relatione hasc eademsic gesta innotucrunt. 121 Scquenti tcmpore delata cst illuc qusedam
,

feeniina miscrrirna contractione deformiter distorta,

ita

'

ii,t

ut

genua

ejus pectori eonfiia,

tali

etpalmsema*
quoquc natibus

piilcrum

'-

jutdem
Sanoli

nuum

subpoplitibuscolligata:,

spirituales

igneum globum seu fulgur erumpere

et in illius

circa ejus pectus celeriter transigno datur intelligi quoniam ille, qui eilire; quo peccata nostra pertulit in corpore suo super lignum,
,

tumbam

carnetcnus cohsererent. Haec raiwentifl populi studio ad tumulum sancti Arnulfi projccta, ubi per modicum quasi requievisse visa est, divino munere ad honorem Servi Dei sanata est erecta
quae per ecclesiam atque per atrium
ecelefliffi

recto

Augusti Tomus

III.

36

gresau

256

GLORU POSTHUMA

S.

ABNULFI CONFESSORIS
ad loculum tumuli sancti Arnulfi D multis planctibus pulsans sancti pietatem et dum lectio euangelica recitaretur, sanata est manusejus
nit et projecit se
;

V.
tiai-ia

loca membrorum gressu deambulans ostendebat aliud alii cohaerens complicruore horrentia, ubi citum pridem fuerat et connexum. luminaria ibidem 122 Multotiens accidit, ut
mira-

et perfecte restituta.

cula patranlur.

fortuita vel cffilitus accendi viderentur. Sed ne adumbrata referre videamur, mille quolibet astu Solennitas testibus defcnditur, quod narramus. et poprfficipua agebatur prima die mensis Maii compleverat, etecce puli raultitudoundiquelocum hora diei tertia cum solennis processio ageretur

126 Antequara de terra levarentur ossa sancti

Arnulfi, habebat ecclesia sancti Petri
cti

xin.

ejusdem san-

qaa ab
ctndio

,..

reliquias,id est totam supellectilem peculiaris

mU

rabiliter cn

capellae ejus.

Ex

his vero reliquiis dederunt fratres

servaniur.

quaradam portionem quibusdam de insula Scolda in nomine f hominibus, ut aedificarent ecclesiam

Christi

ad ostium ecclesise flante vento extincti sunt. Sed ut ventum est ad sepulchrum S. Arnulphi statim ipsi cerci accensi ut flamine venti extingui non sunt et ita accensi duo
cerei
,

qui portabantur,

sub
,

titulo sancti Arnulfi. Ecclesia illa con-

possent.
VI.

erecto altari , posuerunt capsulam istarum reliquiarum in altari et accidit per incuriam, ut illa ecclesia ignibus deprehensa funditus arderet; capsula vero reliquiarum sancti Arnulphi
structa
et
,

123
Ar-

Anno etiam Dominicsehumanitatis postmille

Mulli o~

pem

S.

nulfi expc-

et centum quinto decimo per totam vicinam regioncm facta est plaga ssevientium morborum in

omnino autem palla altaris gebat capsulam vel sul)jacebat

ab ignibus intacta et
sedit;

illaesa

in

altario

ipsa

in
,

quantum

tanre-

incombusta

riunlur

mor&w

hominibus utriusque sexus et totius aatatis et tunc catervatim properantcs languidorum bajuli satagebant projicere aegrotos suos oirca tumbam Arnulfi
,

mansit.

127 In insula
est

tremula terra g

quas nuncupatur Bevelandia , hoc quidam nobiles quorum caput ,

,

XIV.
et

coram

servi Christi; tanta vero diffusa est gratia in repara-

erat Alvisus filius Landradffi et Ellicus frater ejus

qnibus Wido pavem

spondens,

tione languentium
II

mcdio Aprili usquc ad medium mcnsis Augusti, quando transitus ejus eclcbratur, sexaginta sint curati notorum praster cos, qui sic sanati sunt, ut ad notitiam nobis non vencrint. Similiter factum est anno sequenti; ut a mense Maio usque ad mensem Augustum quinqua,

ut a

contentionem et litigium exercebant adversus compares suos seque nobiles viros. Unde contigit , ut

rnmque non
aervatu,
3
h

quidam nomine Wido ante portam

vulneratus duos amitteret digitos
t

Ellici in

manu
me-

medium

et

ginta

hominum

utriusque scxus diversseque aetatis

sit.

reparatio Ibidem condonata

dicum k et maneret duobus digitis debilis et mancus. Pro hac re viguit magna Widonis et inimicorum ejus inimicitia contra Alvisum et Ellicum , coutraque araicos vel complices illorum, quousque
sanctuarium sancti Arnulphi in illas partes deveheretur ad faciendam pacem inter gentes ignorantes Deum. llle vero Wido duorum digitorum damno
deformatus, in ecclesia deprehensus a monachis et
clericis

Saneintereosveneratquidam liydropicus, ventris et venarum distensione vehementer inflatus qui sumptum dc ecspite lnnnili tumuli contiguo pulverem.in aquam conspersiteteamdem aquam ebibens,
,

mox salutem
12
(i/i
1>

cst consecutus.

w/ur oa -

piscatores

gf&ujj

cum

Sub eodcm temporc exeuntes de ista Plandria balenam permaximam circumdederunt,

nif/i iiirn-

lanceisct jaculis vulnerantcs ut devictam ad terram

oanfj

oonveherent, etdemortebestissdivitiassibi aggregarent, Atbestia immanis, quamvisfortiter jaculis

et

lanoeis fuisset vulnerata, oapi vcl

sedari ne,

quaquam potuit; sed e\ dolore plus insaniens modo aquas vomebat ad CflBlum, modo se submergebat in profundum; modo dc profundo rcsurg*ens
alarum Impetu oonfringebat armamenta navium. lutanta difflcultate dixit unus ad socios Invocemussanctum Arnulfum de Aldenborg, et voveamus ei partem de piseej et confido, quia auxilio ejus citO hanc bestiam devincemus. Fecerunt
oaudffl suffl et
:

coram se prostratis, cum et reliquias sancti Arnulphicoram eo solo tenus jacerent, artatus est, ut spouderet pacem se facturum cum Alviso, et Ellico suis quondam inimicis, et ejusdem sponsionis arrhabonem coegerunteum ponere super reliquiarum lecticam sive manus chirothecam et quidem propter revercntiam praBsentium Sanctorum obedivit ad horam; sed doraum reversus et a propin;

quis vel clientibus probrose increpatus

aversus est

a bono et supersedit perficere, quod spoponderat sancto Arnulfo. Statim invasit illum fortis segritudo,

qua detentus dooubuit diebus xxi in-quibus non soranum vel cibum capiens, sed de die in diem pejus
,

tabescens

ad hoc redactus

est,

ut accersito pre-

sbytero de funere cogitaret.

et Btatlm balena ilcstitit sievire , ct so capiendi atque funibus colligandi locnmquietissiraum attritta
,

bnit.
IX.

12.")

In Vigilin Duiuinic.-c

int/ ufiifant
if/itii /'('/(-

sancti

eunugclii

il

intra

Asccnsionisndennocntum synaxim vcspcrtinam

est.

y uidit

qusBdam paralytioa sanata

vigiliaa
est.

Omnis hsec infir- morho oppri128 Tunc presbyter dixit ei quam tam dure pateris pro mendacio, mitur, qui peccalipaquod S. Arnulfo mentitus es juste infertur; sed jiitens stasi mihi credas et promissam paoem atque mancotim sanatw rum digitorum tuorum reatum bono corde indulgere non renuas spero in Deum vivum quod
:

mitas

In nativitato sancti Joannis Baptistse

dum

noctu

convalosces et vitam
ille

tuam prosperari

senties.

At

ageremustf, quidam

homo ibidem sanatua

homiucs dno senes
ilhipsa

nil deliberans,

Defer ad

me

ait, istam san:

Quidain ctiam
gTatiaMiiiuiuin
sc
cl

proveotffi sctatis

cousimili angorepcrcussi dolehant

ctam crucem; qua prse manibus oblata ait Ecce certissime novi quoniam propter meam falsitatem ineurri infirmitatem; sed si nunc sanctus Ar,

vivcrc

nain

utrorumquo gcnitalibus

viscora niiniam passionem et vivcndi dillicultatem illis inforobant. IU,nndita fama grntinrum boati Arnulti
,

cum mngnn
el

laborc pcrvcnornnt ad sopul-

nulfus pro me oret, ut possim vivere voveo et juroin cruce ista, quod de pace et digitorum meorum indulgentia quidquid dudum promisi complebo omnia Sic dicens et novo dono novum
, ,

clirum
sauoti

eorum contentio
i

divino nutu convcrsa est

Arnulphi sunt atquc in naturalem situm rovocata etqui cum maximadifflcultate huc venerant, cum gaudio sanitatis expediti et

in salubre gtradfrtm nain moritis et orationibus oorum viscora sursum redncta

votum
oito

in cruce

perficiens

habeo amicum vel fidelem

manducem

nam

cbntinuo subjecit Si provideat mihi ut tiinor mortis a me recedit,

,
.-

spes tota cibo et

vitffi mihi succedit. Quid plura ? Statim potu refcctus convaluit. Post diem ter-

U).

nlacrosredicrunt. ln feria sexta hohdonunhc Pontecostes quidam juvenculus aridam manum so habero dolens, ve-

tium
borch

ascensis equis Plandriam

petiit
ct

intravit.

Alden-

coram

Pratribus

poeniteutiam egit

DIE DECIMA QUIXTA AUGUSTI.

Rediens vero in locum suum omnia, prout postulatus erat, et prout ipse primitus devoverat, ad perfectum complevit, et in pace, quam spoponde*
g-it.

267

idem

rat, stabiliter

permansit.

episcopus cousilium in Concilio Bellovaceusi xv. Kalendas Novembris a cum quibusdam coepiscoporum suoruin, quid facto opus esset ad tantam Dei magrutudinein. Intercrant inibi episcoiniit

ANNOTATA.
a Suspicor illam discrepantiam lectionis, qu& in variis Mss. codicibus occurrit, provenire ex
eo,

Francorum Wilhelinus Cathalaunensis eolumna doctorum b Joffredus Carnoteusis episcopus ,

pi
,

Delbertus

norum

Senonensis archiepiscopus Aureliaepiscopus Parisiorum episcopus Cla,

,

guod Hariulfus abbas Aldenburgensis tam~

rembaldus Sylvauectensis episcopus, Petrus Belloacensis episcopus Ang-elrannus Ambianensis

,

satton Flandrite incola prius scripserit, pulverem illum nostrae Flandrise utilem fuisse. Cum autem Lisiardus natione Gallus espro et h&c postea suo nomine narraret set nostrae Flandriae forsan nostrEe Franciae posuit.

quam Flander vel

episcopus, RodtbertusAtrebatensis episeopus, Joan-

nes Moriuorum episcopus, Lambertus Tornacensis episcopus Burchardus Cameracensis cpiscopus Bartholomams Laudunensis episcopus Liziardus
, ,

ego iudig-nus Suessionensis episcopus, abbatum,

archidiaconorum
multitudo.
,

Etiam ex aiiis phrasibus facile

colligipotest, pri-

mum scriptorem horum miraculorum Aldenburgi

prmsentem fuisse, dum aliqua eorum contingebant, cum iamen Lisiardus verosimiiiter ibi numquam fuerit, ut in Commentario pr/evio monui.
Propterea etiam in titulo libri rari a Lisiardo miracula et
tertii notavi,

pnepositoruin et copiosa cleri

autlitit S.
1>
>

130 Inter ceteros quoque adfuit ipse Aldenborgensis abbas, ferens in manu libellum de Vita et

rnW/S m\.

moribus miraculorumquc

1(1

gestia ipsiussaneti

iWlv

nar-

Arnulfi,
cipiens

quem
aperui
,

libellum eg'o de mauibus ejus acet

alia,

forsan prius

apertum obtuli episcopis

, ,

di-

ab Hariulfo abbate Aldenburg-ensi conscripta fue-

rant.

b Apud Sammarthanos duplex Odo distingui-

libellus iste me conscio cens: Ecce, domini meque auctore, de Vita ejus oonsoriptua est c, cui quod vera sint omnia quse narrat, tostimonium in

annus Christi 1090, alteri autem annus 1132 adjungitur. Hic verosimiliter de pritur, et priori

mo istius nominis

abbate agitur,

si distincti sint.

de cujus miraculis ct hic quosdam et domi plures valde testes veraces adhibeo. llunc erg'0 libellum postulo a vobis diligrnter
fide perhibeo,

et

Porro ab editoribus novse Galliiv Christianse amptiorem horum abbatum notitiam exspectabimus. c Mabiilonius in Annalibus Benedictinis iib. 67 cap. 39sive tomo $pag. 243 narrans hunc irritum Arnulfi conatum, de eodem scribit sequentiai Forte necdum abbas erat Arnulfus, sed tantum sancti Medardi monachus cum tentavit. Odoni sancti Medardi abbati anno mxcvii jam suc,

considerari, ut ex Iiujus uotitia valcatis, quid de

illo

ag'endum
mihi

sit,

melius informari. Vcstra autem

,

sanctitas audiat judicium

dicecesi

quod

in

meum quoniam si iu commissa pausarct, lonyum est terra non jaceret. Tuuc Wilhclmus Ca-

thalaunensis episcopus accepitlibellum. et inspiciens a principio vidit numerositatein eapitulorum, quid et ait ad episcopum Tornacensem Domine
:

cesserat Radulfus ejus nominis secundus. d Ad hanc vocem Mabillonius in notis hsec

mo-

Id videtur intelligi debere de cantico magnificat; nec enim alia pars sancti Evangelii cantata fuisse videtur tunc temporis in synaxi vespertina.

net

amplius quaeritis? Absque libello isto sufflcit nobis testimonium domini episcopi Suessioncnsis et debet vobis inaguam fiduciam clericorum ejus
:

e lste

modus loquendi potius Hariidfo

Aldenburgensi

quam

abbati Lisiardo episcopo Suessio-

praebere iste talis abbas, cujus ct tetas suscipienda estetprudentia bene placet; libellum vero istmn, quia synodalibus negotiis oocupamur, percurrerc

non vacat.
131

nensi convenire videtur,

cum

hic forte

numquam

Joffredus

Carnotensis episcopus

ait.-

Do-

ttatuunt,
'

Aldenburgi fuerit, ut fHcve insula ab incolis vernacule Schouwenuocatur, et db auctoribus medii asvi Latine Scolda c vel Scaldia appellatur, estque una ex insutis Zelandise ad os fluvii Scaldis sita. g Hcvc est altera Zeiandiee insula, qute anno 1532 inundatione maris in duas insulas divisa
est
,

supraetiam

notavi.

mine Tornacensis, dico vobis in veritate; si Domiuus talia vel semel fecisset oirca allquem prsaeg-o ncc 1'apam nec lcgadecessorum meorum
,

raliqufa
,,.,,

,,<,

tum nec
tota

vcl

archiepiscopum
Dci,

consulereni;

sed

V
<*

constantia Sanclum

ut dig*nus cst, e\-

quarum una Beveiandia

borealis

altera

altarem (/. lnterim dum Iuec ab cpiscopis decernuntur, quidam nobilcs mag;istri soholarum acccperant libcllum ct cursim perlegerant quffldam gre-

meridionaiis dicitur.

Quod vero spectat ad etymo-

storum capitula. Quidam ergO eorum recurrentes,

uhi eraut episcopi,

logiam hujus nominis, de qua scriptor hic agit, sciat curiosus iector, verbo beven apud Ftandros
tremere, et voce land
cari.

rum

inag-na constanlia fatrban-

apud eosdem terram

signifi-

h Est digitus minimo

vel auricidari proximus,

qui etiam vocatur medicus aut annularis, ut in Calepino videre est.

tur.-Revera ex Deo nou cst, qui hujufl Banctl exCathaaltationi eontrarius est. Tunc Quilhelmua launensium cpiscopus ait: Pex Deum turpc estj quod de rc tam aperta dubitamus. Unde vos, doremota miue Turnacensis, cum Dommi g-ratia
,

omni ambigultate, statuite diem, quo ad looum terra conveniatis et sanctum Servum Domlnl de
honorifice recondatis. Lambertufl epielevando scopus Tornacensis ait Kccc leg-atus in hac ij)sa
,
:

CAPUT
signa mlestia
sunt.
IT.

II.

basilica

Elevatio sacrorum ejus ossium,

et

quam

cum

archiepiscopo

nostro

Uoineiisi

vel

Turonensi eminus residet;

aute
illos

rog:o vos, placeat YoVis

miracula consecuta

dicio confirmare.

Domini miuo Catlialauncnsi

supernae
gratiae

veuirc et vestrain seutcntiam illoruinjiiIn nominfl Episcopi dixcruut nat. Ut ventum est, Umbertufl dixit do:

Ito^o ag-ite

causam meam.

aec et alia

documenta

post-

Prxsules in

synodo Beltovacensi,

ad aures episcopi domni Lamberti sive ad notitiam fidelis populi latius pervenerunt,

H;.quam

facundia autc legatum et arCumque ille chiepiscopos causam expIicuisHet, tam le^atus Cobrevi

non

quam

et

Kemensis

archiepiscopus,

una
voce

25 8

GLORIA POSTHUMA
vestras auctoritatis

S.

AKNULFI CONFESSORIS
sensus sui est donatus. Dua3 quoque feminae paralysi percussae ac membrorum officio penitus destitutse, plenariae sanitati sunt restitutae. Haec vero tria signa intra ecclesiam facta ad notitiam populi per plateas vel agros diffusi, non satis palam deveneruut, quia densa plebium multitudo stipatim adeo basilieam irapleverat, ut uemo ibi palam

voce respouderuut: Jadicium plene suscipiraus, et decretum vestri consensus corroboranius.

tfuoii

ub epi

$copo Tor-

Lambertus convocans abbatem designavit diem , quo Aldenborch con\li-Z

Itaque

episcopus

nactnti

veniret, id est Kalend. Maii, et Viri Dei corpus sanctum de bumo levatum juxta morem Gallicanae
ecclesise ceu revera
littcras
sis

sanctum reponeret. Dedit etiam

,

loqui,
nisi

nemo

ibi

quoquam

se

vertere*,

nemo

ibi

sigillo quibus populum, ad tam sanctum officinm convocaret e. Fama volans, celeri currente meatu , diversos populos has sedes visere fecit. Taceamus de Flandria, Walachrenses , Scoldanii

cum

omnem

Tornacen-

frcmitus turaultuantis populi tunc posset au-

dioscesifl

dire.

cto Arnulfo dedit

135 Deus de caelo complacens sibi in suo santunc signum etiam de caelo.

xvii.

zignisqu*

siani

Bevelandenses Antverpenses Taxandriani, WaMorinenses , Menapenses Brabantini

,

Bolonieraea vel ceterarura regionum /"plebes ubertim affuerunt. Tempore itaque praastituto advenit episcopus cum Turnacensi archidiacono honorabili

Uodberto et mag*na copia cleri, et prielato Crucis trophaco allato quoque sacro Evangelii corpore cum cereis et odoribus, eoncinente clero aperitur tumulus Viri sancti, eliguntur de pulve, ,

ris situ

ossa beata. Stabat ealix consepultus super

pectus ejus, jaccbat ct plurabea tabula sub calice

B pras pectore ejus; quae tabula scripta tenebat nomen patriam gonus, militiam conversionem ,
, , ,

exUsitbut Etenim ab hora prima usque ad sextam plenam, quasi flamma igvisa est in caelo sphaera ardens nis, quae incumbebat super sanctum corpus beaipsius sphaerae rati Virij per transversum vero diabat velut aurum purissimum in camino prosignum sanctae Crucis qu83 crux suo batum sua splendore vincebat omnem solis decorem etiam longitudine superabat amplitudinem praedictae sphsera?, per quatuor cornua ultra tendens, et nimio fulgore velut aurum rutilans. Hoc certe signum in coelo visum videtur signar caeleste mysterium. Quid enim sphaera figurat, nisi orbis ter- ^ rarum latitudinem ? et qui visio crucis, nisi terrenam mortificationem designat corporis ? Quid
, , , ,

in
in

abbntem promotionem, diem ordinationis ejus

autemaurum

vel auri

splendor indicat

nisi seter-

episcopum, diern transitus ejus de seculo isto ad Christum. HffiO tabula a pectore Sancti elevata
et episcopo astante relccta fecit illi gaudia magna, quoniam formidabat, ne errore aliquo aucti non sanotum Arnulfum, sed quemlibet indignum Fratres sub nomine sancti clevarent. Similiteret pastoralem petalum ^cura episoopo deraon8tsTaBsent, gavisus est plurimum. Ad ultiraum cum
,

internam divini luminis contemplationem. In sphaera vero apparuit flamma,

nae sapientiae claritatem et

quoniam per orbem

scitur

imo

scietur

quoni-

am

caritas Dei

diffusa est in

corde

Arnulfi per

sanctum Spiritum, qui datus est illi. Si datus est, a Deo caeli datus est. Jure ergo signum Arnulfum

aandalia auro intexta extructa vidisset, in lacrymas

nemo dicat, Arnulfum quis noverit? Nos dicimus quouiam optime notus estj qui jure caeli dignus est nosci nec enim
glorificans in caelo apparuit. Et
:

resolutuscst.

Ad suscipienda

ossa et de sepulchro-

fallitpropheta, qui dicit

In mernoria aeterna erat

cffilo

lavands nierunt eleoti fcres presbyterio functi abbas Ilnriulfus, (ioduinus monnehus, Ilagamingus monaehus.
HOIIllflC Hll-

justus. Sphaera ig-itur, quae in

ravit latitudinem bonae fama3.

apparuit, figuaffectus,

Flammeus

L38

Cumquo abba calvariam

capitis

tcrra

racnlit

levasset, et in enpsarn ad hoc

pnrntam posuisset,

eooe

manus

ejus pingues et liquore olei infusaa resi

ardorem caritatis internae. Crux significat martyrium. Aureus splendor divinae caritatis mysticum intellectum. Longitudo erucis superans sphfflram, intimat sanctam beatse mortificationis perseverantiam. Potuit dicere beatus
et

I>erl;e sinii, tiuinjii.iiN

raanus suas intinxisset in

sanctus Arnulfus
Potuit dicere
:

vns nlco
est,
el

plcnunt.
venirn
fuit

Eece eorani Deo, quia

verum

Mea
nia

eonversatio in

caelis

est.

Om-

magnse
ritii:

suavitoftis

qnod dioitUT. Odor quoque ibidem diffusus est, nec imme-

mundi amabilia

vel delectabilia, qua3 reliqui,

arbitor ut stercora. Talis vero talibus debuit declarari.

ii;im

qui

iu vitu raortali

sti

bonus odoi esdBtere studuit, coronatus a Deo ipso lwrgfente, eui

sti

omni loco Chrinon mirum, si jam

in

F
XV1II ,

scrvivit, ele-

houore uiernit honorari. Interim reboat eccleBiCB sinus alime Trinitatis Inudibus et usque dura
bfifita

136Factaest autem haec sancti Arnulphi translatio primo die mensis Maii, Iudictione quarta deeiraa, sub anno Dominicae Inearnationis millesimo centesimo vigesimo primo, Francorum sceptra tenente Hludoico filio Philippi annis Flandriae Comitatum agente Carolo h filio regis Danorum, cujus mater fuerat filia Rodberti Comitis,

fhctum

esi

meunie Maioanni
1121.

tur,

ossa digno eultu ninieta, serinio eonderentain episcopus quain elerus divinis verbis
illatis,

xm

operani dabat Quibns scrinio

niox episco,

pus

imposuil hyrauuin

Tb Dkuu laudamus
lloe

Te

Bominum coNirriiMun. adnubes aonjubUatO)

ft;uu ecolesiam ad
:

vero

hymno usque

ccenobium Aidenburgense regente ilariulpho abbate per annos jam xvi. Animadversum est autem

eftsrtur Sanotus extra saur

cum

beati Viri elevatione regioni

Flandrensium ad-

Btatkmem oondiotam manu siquidcm railit;iri tnnta onim d Sanotum irruit honiinuin lnultitudo nt niiniuni 9MS eoneulearent,
et neino prffl amore Saneti vcl sibi vel alteri parccret. Ita devotio Sanctique desiderium metas rationis abjecerat, ut abba
,

venisse

frugum fceeunditatem, corporum sanitatem,

impingcrent, eoiitumleivnt

aurarura salubritatem, qua3 anteaperauuos septem pluviarum inundatione et agrorum sterilitate, animalium quoque peste et homiuum crebra mortalitate atrociter languerat.

vel

monaehi ad Sanctum propinquare nulla ratione

187 Dominiea tertia post Albas

quando

Introiqiv triupor*
Flartdrid

tus Missarum

cantatur,

valerent.
XVI.
ti jtdiriuiit

Jubilate Deo omnis

nobis beati sancti
:

TKiuiA

Allkluia,

facta est

jgrotntiti-

itm lanaf jc-

ni

miracula sed vcrus Deus in Trinitate unus, oui pure servierat Anuilfus, trinum miraeulum ibidcra exhibnit nam quidam juveuis inimiea vi possessus, et ob id in mstmiain longo dudum terapore auetus, ihi
;

134 Sane divina

non

defuerunt

Aruulfi corporalis elevatio

a qua Dominica deoctava decima die evenit praeclara solenuitas de Asceusione Domini, quae est quadragesima

mde
dies

ab

inunico liberatus, et sospitati corporiset libertati

a sancto die Resurrectiouis. Haec vero solennitas Asceusionis in oppido Aldenburgensi ab

aliis solennitatibus

magis frequentior

fit,

eo quod

DIE DECIMA QUINTA AUGUSTI

in illo die solennes nundinjfi iu

259

eodem

loco dueunsolito plus

columna doctorum dieebatur. Preceipuaejus gesta

br^eviter

MS>.

tur, et ideo populi

ab operibus vacantes

apud Sammarthanos

in serie episcopo-

eonfluunt.
bis

Hac vero opportunitate promiscuis

contig-it convenisse

tnr-

rum Catataunensium
c Lisiardus

Jiarrantur.

undique irrueutibus,

de una

germanos fratres, et duos alios seorsum milites illis tribus inimicantes quoniam illi tres nuper interfecerant g-ermanum illorum duorum fratrem militem. 111 i vero tres aliorum fratris interfectores convenerant abbatem et monachos ejus loci, et rogaverunt nimium supplices, ut ferrent auxilium laborando pro reconciliatione eorum ad quod abbas et monachi satis voluutarii, requirentes, ubi essent illi duo fratre orbati, tulerunt secum lecticam beati Arnulfi, et venerunt ex improviso, ubi illi sedebant, et prandere incevicinia tres milites
;

koc loco non dicit, quod ipse hunc libellum de gestis et miracidis S. Arnulfi exaraverit} sed tantum asserit, hunc libellum, se conscio atque auctore (id est, ni fallor, se suasore) conscriptum esse. Hinc in Commentario prtevio colligimus, libellum isfttm ab hac pr&sule adopta-

tum

fuisse.

perant.
fiairocimum
rjusdem
Sancti senrtt.

d Hic episcopus Cawotensis ex affectu et nonnihil hypcrboUce loquitur nam eo tempore nullus prcsul in sua dicecesi poterat quempiam Sanctum declarare, nisi Pontifice per sc aiU lcgatum suum consentiente o Has invitatorias aut convocatorias episcopi
:

138 Senior frater, ut vidit monachos et sanctam lecticam intellexit, hos venire ad sese cogendum.

Statim projectis dapibus et poculis, voluit exurgens effugere sed virtute Domini et meritis sancti
;

Arnulphi, nates ejus adhaeserunt scamno, pedes ejus adhaeserunt scabello suppedaneo, et ita com-

peditus et constrictus resedit invitus,

monachis
stultitise.

postulatus indulgentiam, respondit verba

Quid multis diflvramus? Lingua proterva, oculi torvi , et totius corporis motus dissimiles illum amentem prodiderunt et morti jam inditum amiei
defleverunt.

Tune junior

frater

devuvit dicens

Sancte Arnulphe, misercre mei, et redde mihi vitam fratris mei, et, ecce, voveo, et promitto, quoniam si
evaserit frater meus, et pro
efliciar

amore

tui istis iuimicis

amicus, et ipsum,
cis

velit, nolit

pertrahain, ut

faciat

eum

perpetuae pacis foedus

Monachi

pvae-

sentes hsec audientts g'avisi sunt, et accepta

aqua

'lege \oii

humectaverunt pedes lecticag, ipsamque aquam resumentes infuderunt ori ejus et faciei totae *. Tunc
ille

se,

quasi de gravi somno experg-iseens continuit dein vocans fratrem fortiter ejulantem ait Gaude, frater, quia revixi orationibus sancti Ar:
:

Tornacensis litteras in Commentario prxvio e.vh p buimus. f Hic exprimuntur antiqua nomina divcrsorum Belgii tractuum et incolaruw. qu.v npud geographos et historicos Belgas passim occurrunt g* MabiUonius hoc loco legit potatium, et hanc vocem in notis per schednlam interpretatur Sed verisimilius puto, cum Ms. nostro ac codice Vatcellensi petalum legendumesse nam per potalum vel petalium pnvtcr alia, qu,v in Gtossario Cangil occurrunt, signifcatur pedum pastorale,de quo Harigerus Lobiensis abbas cap. S inter miraada S. Ursmarisic scribit Baculum recurvnm, qneffl plerique cambutam, ;ilii petalum vncant. Cum autem hic addatur ywXomXe, arbitror, hanc significationem retiquis prwfcrendam esse. h Hoc loco indicatur Carolus cognomento Bo> nus, qui anno 1119 comitatum FtandrLv crpi/. administrare, et anno 1120 vet 1127 ab hominibus seditiosis in templo S. Donatiani occisus est, ut Majores nostri ad diem secundam Martii relulerunt in Actis hujus beati Principis, qiuv tomo
.

nulphi

me Deus vivere permisit. Et consurgxms adoravit cum magna devotione deinde fratris sui occisores cum mag-no affectu accepit in amicos et
;

Martiiapag. 152 illustrarunt. Inter titulos veterum capitum

i

in

omnibus ex-

emplaribus nostris cap. 19 legitur hic titulus : De episcopo "Belg*oto (codex Vatcettensis HelgOtO
habet) qui nolente eo successit et oito perfit. Sed in textu ipsius libri tertii nutlum de hac re fit verbum. Quare Mabillonius in notis ad titulum

subfirmamentojuramenti
i

pollicitus est,

illis

pacem

stabilem observare

i.

Sic exosis g-ratiam, sic odieu-

tibus benevolentiam, sic beato Arnulpho honoris reverentiam, sic Christus Deus noster nomini suo

laudem

et gloriam provenisse dedit in seeula secu-

lorum. Amen.

hujus capitis monet sequentia. Niliil onmino de eo episeopo habetur in hoc libro. Kt qiiidom llilgotus episcopus Sueasionenala* dffl quo bae epfgrapbe videtur dchere intrlli-ri, cito non poriit; sed
post annoseirciter duodrcini rc^iniinis in rnonnstr-

ANNOTATA.
&Hcec synodus Bellovacensis anno
est,

rium majus prope Turonos

1120 cele-

sccessit, .inno

srilicet

ut auctoresjam consentiunt; sed Acta brata hujus concilii ad notitiam nostram non pervenerunt, ut Longuevallius noster ac alii historici observarunt.

mlxxxviii, uhi poatefl nbbas fncliis rst. Kjus apoloail jriarn fecit Ivo Carnotcnsis episcopus in cpistola Pontiticem. In Ms. nostro Paschalem II summum apographo Thosano dicitur quidem episcopus hic
pe^Hisse; sed adverbium. cito oniittitur.

Ceterum

b Hic fuit doctus prmsut, qui a natali dicecesi Parisiensi vulgo Guilielmus de Campellis
cognominabatur, etpropter eximiam scientiam

soloin

deprtfsulc llilgoto, qui episcopatum Suessionensem abdicavit, et vitam monasticam amplr.r,,.-.

plura apud Sammarthanos et Longuevathum nostrumlegi possunt.

est,

NJ

.1)1

KS

2C0

ACTA SANCTOKUM

DIES DECIMA
Sancta Serena Romae.
SS.
stina.

SEXTA AUGUSTI
S. Balsemius

SANCTl QUl XVII KAL. SEPTEMBRIS COLUNTUfi

M. Ramerude

in dioec.

Martyres

xxxni in

Palae-

Tricassina.
S. Nostrianus ep. conf. Neapoli.

S. Diomedes medicus
clet.

et

M. sub Dio-

S. Aregius episc.

conf.

Dicesise

in

territorio Nivernensi.

S. Arsacius conf. Nicomedise in Bi-

S.

Armagilus
morica.

conf. in

Brit.

Armo-

thynia.

S. Theodorus ep. apud Helvetos.

S. Eleutherius
dori.

ep.

conf.

Autissio-

S. Simplicianus conf. Mediolani.

S.

Vamnes martyr
j

in Persia.

S.

Frambaldus abbas
necti in Gallia.

conf.

Silva-

b S. Orion

S. jEmilius S. Agnatus
)

MM.
et socii

Alexandriae.

S. Theodulus ep.

conf.

Seduni.

S. Laurentius eremita conf. Sublaci

SS. Thyrsus
side.

MM.

in

Per-

in Latio.

S. Hyacinthus

conf.

Cracovise

in

S.

Ambrosius centurio martyr Ferentini in Campania Italiae.

Polonia.
S.

Rochus
lano.

conf.

in

Monte Pessu-

S. Chaeremon apud Graecos.

S. Titus Diaconus martyr Romse.

PRvETERMISSI ET IN ALIOS DIES REJECTI.

Sanctorum martyrum
acsooietatia

Thyrsi, Leucii, Coronati

eorum mentio habetur in nostris apographis Qrsecis e bibliotheca Ambrosiamv Menxis. Vide quse diximus cum Martyrologio Romano addicrn xxvm Januarii; ubi
tamen, quitertio toco ponitur, Callinicus,' non Ooronatus vocatur. Plura itaque de his adeumdcm d,( ni xxviu Januarii. .s. Rabulas Ln pace cbnsummatur, utikoc dieme'

possunt XS1II Martii et vn \ugKeate, translatio SS. Martyrum Eleutherii episcopi et Anthia: matris legitur apud Ferrarium in Catalogo generali. Vide quas superius de iis
b,

xviii Aprilis. *l binesn translatio corporis Romam refertur in ejus Actis, quae illustrata sunt et videri pos-

Cta$Unt

sunt
e
fc>.

morant Menaa magna Qrseca typis edita, de quoetia! meminit Menseum Ohiffletiiac Menologium Sirtcti. Adi diem XIX Febmarii Davidi.s epiacopi Menevensis translatio ponitur in additionibus Cartusia BrucoeUensis ad Greve-

Litaniis Pictonicis apud Labbeum a Majonbus nostris olim huc remissa fuerat postmodum vero observatum est, diversis eam diebus, varusde causis recoli,
eo,

m Iroiecia ex

IV

- Man.
.

num. Videantur
Morinis,
(

quee de

ips<>

latensia s. Hnnfredi ep, eonf.

(Irrrmo, Molano H l-Jdit. pridem actum est V1I Martii S. Didymi nomen invenio in Calendario nosfro Syriaco scu Chaldaico non mirum itaque est indenon sriri quospectet. Sed Martyrohgium
, :
i

i Marl signdtur a Lubec. Col. de ipso

dicta sunt

Ix j uuil Turonis in Gallia S. Arnulphi episcopi, cstannuntiaho hodtema Ferrarii in suo Cataloqo oeneraii, poterat addere et martyris, eumque collocare eo die quo Acta ejus

quo de ipsa actum

precipue autem

est

recensuimus

S.

Arabico-.Eijyptium sic dicit Memoria Domitii et sociorum, etfbrto respicit ad Domit ac socws martyres (quos dedimus ab eodem dtsjunctos, sed tamen ab atiquibus ilii conjungi monuimus die xxm Martii)
duobusdiscipultssub Juliano Apostata lapidatum, de quo
tnter

quam ab causam nescio nonnutti elevationem notant Actaejusetiam illustrata sunt

:

CasUllanus

Arnulphum episcopum Metensem hoc ^lignat

Martyrologio universali
XV
'

S.

Syntiches translatio est in Florario

Jtilii'

S.

mHium monachum Persam, cum

vet

ad Do-

'

z,r

x X n Julu. .. Bust.eula yirgo Arelatensis signatur hocdie a FerrarmtnCatalogo generali e( a Sau eo die qu Acta
-5
, . .

egimus

Ms De */<* msa

v ^"*
la

^vtermissosdiexiiAugusti.Consuliergo

S. Tharsitius

martyr male hoc die refertu^nVio-

DIE DECIMA SEXTA AUCiUsTl.

Sanctorum spectat ad diem prsecedentem xv Augusti. quo de ipso actum est Apud Africam sanctorum septem Martyrnm Libela
;

261

nos edoceat, poterit Ursanus alibi inter Sanctos

recenseri.

rati etc.

est anticipatio codicis

;

Usuard. Bruxvii Aug-usti.

xellensis

spectant ex Usuardo ad diem sequen-

Regulinda mater S. Adelrici, in nullis sacris Fastis nota memoratur in epistola apud nos Ms.
,
,

monachi Einsidlensis data anno

1673, ubi ta-

tem

men

Iheronis in Matric. Cartus. Ultrajectinx spectat

ad diem sequentem
S.

xvn

Aug:usti.

Deg-a Maccayrill Hibemus episc. aiicubi hoc die relatus, spectat ad xvni Aug-usti. S. Orontius M. Aletinus (Lecce) quo diepassus sit
nescitur. Signant

fatetur scriptor, eam non habere cultum pnblicum, tametsi servetur corpus cum mag-na reverentia quemadmodum et aliorum mona,

chorum ejusdem

eum

loci corpora, quee in lapideo sepulchro decenter reposita ac publiiw venemtioni saltem aliquali plebi exposita sunt quo-

aliqui hac die, alii xxvi

hujus. Id certum videtur, coli ipsum

Dom. ultima Augusti.

S.

rum omnium memoria fit xvi Augrusti. Eot^itm ptura adessent monumenta, nisi funesta incendia et luvreticorum rabies omnia consummassent.

Limbnnia virgo sanctimonialis Cypria in monasterio nobilium S. Thomse Genuee signatur hoc die a Ferrario in utroque Catalogo, non recte,

Rufinum puerum martyrem notatum pro hoc die invenio in scheda Ms. Sanctorum dicecesis Fir-

cum

aliunde constet,
S.

annuam

recoli

ejus festivitatem vi Septembris.

mame

Andeg-avis translatio

Maurilii refertur in cod.

in Itatia, ubi paucis narratur, impia* matris jussu fuisse jugulatum, coiique in vico Mandialx, seu Amandioia?, exstructa quidem

Usuard. Burdegaiensi, colitur xni Septembris. S. Hedwigis elevatio memoratur hoc die in Kalendario Cisterciensi et Menologio Henriquez.Dies ejus natalis notissimus est quo de ipsa agetur xv Octobris vel die acl quem dilata est

non una in ejus honorem ecclesia ut mirandum prorsus sit, nihil de eo scivisse Ferrarium. Cupia, ea nobis suggein, quibus ipsum inter Sani

xvn
Translatio S.

Octobris.

Berwardi ep. Hildensheymensis et conf. est annuntiatio Edit. Lubeco-col. et Greveni. Spectat Sanctus ad xx Novembris. Margarita virgx> abbatissa Vallis Gratise Parisiis anno 1626 defuncta ut illustrissimum seculi sidus, mire et fuse hoc die exomatur a Bucelino , ex cujus elogii principio cetera ferme
,

ctos tuto referre possimus Sanctem minoritam exArturo inter Pr.rlermissos retulimus xiv hujus,necdumconsutto\Vaddingo qui tomo vii suorum Annatium in Supptemento ad tom. iv, num. fusius agit de hujus Sancti
.

colliges

Parisiis depositio beatae Marg-aritae vir-

ginis et abbatissae Vallis Gratiae, virtutibus ac

miraculorum gratia

illustrissim;e;

aeternum po-

stremae retatisnostrae decus et speculum etc. Gesta hujusVenerabilis distinciius narrat Castellanus

eximiis virtutibus ac miracuiis, testaturque atiquali cidtu sattem privato a multis invocari, Necdum audio corpus legitime elevalum, aut idlam ejus memoriam agi in Offtciis ecciesiasticis imo necdum scitur an hoc die id fieri deberet. Pauio distinctioribus ac certioribus momtmentis opus est, ut ei in hoc opere locus dari possit, etiam hoc mense ad quem reduci posse videtur. Tres Franciscos beati titido hoc die donat laudatus
:

notans etiam non Parisiis obiisse, sed Seriaci

S.

Arturus

primum Papiensem

conl*.

altemtm

(Sery) in Biiurigibus. Hieremias per S. Bertholdum in Carmeli Ordinem admissus, ejus et successor in Prioratu
loculi
fuit.

Rheg'inum, terthtm Ximenesium in Ilispania,

ambos

et confcssores.

Additurdemum
in Gynsrceo.

Beatrix

.i

Sylv&vivgodeqttaetiam
Tttrcis

Divinis revelationibus irradians et

num

sanctimonia prasstans obiit in Carmelo ad anmccxviii. Verba sunt Aciei bene ordinatse, toties alibi a nobis citatse rogatu Philippi Visitantini.

Ex Huebero habentitr Martyres quatuor a

in
Villaco.

Hungaria Thomas de Szodemio, Ladislauade

Zadvora, Bernardinus de Lippa et Franoisous de

Ciziuni aliquem (Gali. Cizy

episcopalis Kivensis in

ut

patronum

ccclesiaj

Item Paulus a Jesu in Hispania.

Jacobus Granerius in Gaiiia. Didacus Schweieer Monachii in Bavaria. Qcorgius Cremonensis Ordinis PP. Eremitanu,,, S.Augustini inter Sanctos hoc die nameratur a Greccno, qui unde cum ut Sanctitm coli suo

Occitania Gallise inter

Sanctos hoc die collocat Castellanus in Martyrologio suo universali,aitque ipsum ibidem coli ut a Mahumetanis martyrio affectum, nulto assi-

gnato tempore.Frustra notitias alibi qiuerimus quibus sane opus est, ut de ejus eeiate, gestis, martyrio et cidtuplenius doceamur,priusquam
hic locus ei concedi possit
.

Primo loco
fert

inter suos Gailiie Sanctos przctcrea reS.

Theodotum episcopum, qui Basileae honoretur absque uiia uiteriori notitia, in quo etiam solitam suam diligentiam desiderari passus est. Tertius eeque nobis ignoius suggeritur in eodem Martyrologio universali Radulfus monachus Redonis apud sanctimoniaies S. Sulpitii, ut in-

idem Castellanus

cum tempore et quidem eo die inteltexerit anno primum \\">\ ( nescitur quo die) obierit, haud equidem satis intelligo, nisiei prteluxerit nescio quod Martyroiogium Augustinianum a Patazzoio aiiquo editum anno HH7 unde ipsum a Molano acceptum censuii Herrera in
, ,

Alphabeto Augustiniano. Longe noiior essc de buit Martyrologo Mediolanensi Boscx , cum tamen ipse Qeorgium iWUtn Oremonensem W5quam nominet. Laudatus Herrera in suo Atphabeto ipsius meminit pdg.:l^> taudatque satis
parce, non tamen absque iiiulo Beatl, quiipsi, ague ac piuribus monasticis nimium famiiiaris est. Neque vero de reliquiis, miraculis

mouasteriorumLoci M;iria; etFelicerosae. Quemadmodum et natalis Carolomanni signatus a Greveno et Ferrario Hacitemdie Saucti Ursani confessoris,anwwn^'^iO est Ferrarii in Catatogo generali absque ulla notitia unde iilam acceperit, ut nec de toco culstitutor

tus nec de letate aut gestis quidquam indicaveriU necalibi notatum inveniatur. Siquis deiis

aul ulto ejus cuttu in ea qua sepullus est eccteinanem titulum quidquam adfert, vel ipsum obitus diem,quo colideberet ignorans quemadmodum Simplicianus a S. Martino Usuardum cum Motano confudit.Rogatos cupio
sia, prseter

Ult. Patres.

26S

PR.ETERMISSl
Patres, de vero cultu ejusque die nos donon deerit alibi locus, quo. de ipso agi

RR.

apudnos

die xv Aprilis,

ceant,

ma Hierosolymitana

matrona vero synonydie i^Februarii,p U ( amus

possit.

ln Baiocasino liasiliaco vico, depositio S. Basilia? virginis. Ita hov die legitur inaltero codice Re-

gin&Suecidc apud Florentinium. Quidhascannuntiatio sibi

nisi forte
velit,

necdum perspicere

potui,

kic designari Veronicam seu veram iconem Antiochenam Christi Domini non manu factam dequa hic interPrgetermissos etiam agitur,q U & vide, uti et dicta in Ephemeridibus Grseco-Moscisante tom. 1 Maiipag. xxxix.
Imag-inis, sine raanu factae,
toris uostri

confundenda sit cum aliqua ex pluribus synonymis, quse inActisjam datsesunt. Aduiuus hoc die inter collectanea nostra noiatur, ut reperiendus in Saussayi Supplemento ad iv Februarii, ubi Martyroiogus ille eum signavit
hisverbis: In agro Ag-innensi raonasterioExiensi ad Oldum fluvium commemoratio saucti Aduini
episcopi et confessoris, cujus gloriosus transitus

urbem

Domini et Dei ac SalvaJesu Christi ex Edessa deportatio ad Constantinopoiitanam, fowt toj xyio-j uccvest, sive sancti mantilis vel

ouiov id

sindonisme-

diem xvi Aug-usti. Hsec quiVellum addidisset e quibusmonumentis hxc tam certo asseruerit, utea etiam nobis liceret consulere, dum nec apud Castellanum nec alibi de Aduini istius gestis
in

colendus incidit

dem

satis confidenter.

moria exstat in Typico, quod vocatur S. Sabbse de qua etiam agunt Mena?a magna excusa ac Menologium Sirieti. Vocem ^.ydYjiov invenies apud Cangium in Gtossario Grxco-barbaro tom. 1 col. SGS. Motanus in additionibus ad suum Usuardum anno 1573 editum ponit hac
:

nomen S. Mandelii, et masc post annuntiationem S. Diomedis M., subuectit deportationem imaginis supra dictse. tastettanus item in
die

quidquam reperitur.
In
BeJg-io

indice
Christi virgi-

nominum Sanctorum ad suum Martylatine

commemoratio beatarum

rologium universale assignat Gallice Mandele

num
B

Fuleidis, Nanctce et Iiucsselhe sororura.

Est

(quod

Ilenriquezii annuntiatio in Menelogio Cisterciensi ubiplura memorat, qute mirum profecto ignorasse Marlyrologos Betgas, Molanum,Mi-

rseum et Raissium. Certe nec beatas esse nec ex eorum silentio manifestum existimo. Saussayus ipsarum eoniniemorationem hoc die
coti,

reddit Mandelius) omissus, xvi igitur perperam accepere tq K mandeliuin pro nomine proprio aiicujusSancti. Crassius autem haiiucinatur Ferrarius dum in Catalogo Sanctorum, qui non suntin Martyro-

Augusti.

Ambo

logio Romano sicscribit In Asia SS,martyruin Mandelii et Vtxom&Yis.Ceterum de historia hujus

:

notavit.

Athanasmsde Villa (lonviz monachus Cisterciensis in Uispania refertur ab eodem Henriquez sed cumsoio vvuovh\)\\\h titulo, quem solumei etiam
tribuit Bucelinus.

Seevir
rali,

in

India

II.

Elsa- eonfessoris

memoria

repe-

ritur

apud solum Ferrarium

ubi satis vage notat,

in Catalogo gene-

eum
;

imaginisvideripossunt Mensea excusa; quibus adde Baronium ad an. 31 num. \,Surium nec t non opuscuta Combefisii, qusc Diatribse Leonis Allatii de Symeonum scriptis subjuncta est pag. 75. Iliam vero historiam examinare, non est hujus toci. Eadem die eommeraorationem facimus immensa?
Dei
benig-nitatis

haberi ex rela-_
colique

iationibus

PP.

Societatis Jesu

ipsum

propulsatis

cum

ihulem ex sanctw Sedis ApostoticcV concessione. Dum vero adjungitur Teelaimanoth, qui apud
Elsae magister fingitur, tam stupenda connectuntur ut de vera istius Elss non solum sanctitate sed et de e%> istentia ferme dubitare cogar: certeMarchesius de eo loqui ausus non est. De Teolaiinanptb videatur Echardi' Bibliotheca tom. 2 pag. 338. Si pauto tolerabiliora de Elsa suggerantur, locum ei libentissime in hoc opere concedam, quocumque mense aut die legitime cotatur.

quam Deus tunc ostendit, ig-nominia impiis Ag-arenisper

Michaetem Pium
et

disparata

sanctissima? Domina? nostrse Deiparas ac semper yirginis Mariae intercessionem, inquiunt Greeci in suisMenveis magnis adhancdiem xxiAugu-

sti,addentes historicam rei gestte narrationem; quae peracta ibidem dicitur in initio imperii

Leonis Isauri. Agit de

'

isto facto

Annalium ad an.

717.

Baroniustom. Mentio ejusdem fit in

Menologio Sirteti die crastina.

S.

Arvernis

monasterio Mngniloeensi sancti Domnini inehli mertyris etflooiorum ejus. Itahabet

,

iEg-lonis anachoretas memoria habetur hoc die in nostris apographis Grgecis, nec non xvn hujus qui cum ignotus nobis sit, liceat alia de:

cod. Usuardinus Caudiacen. At pridem notavi, Sanctum iltum aut synonymum s<vpius
rere.
Arleinia- virg-inis et martvris
filhe S.

siderare documenta, antequam nostro Operi inseraiur.

Foutis sanctifieationis

templo exhausti ac

ite-

recur-

Serenie et

mentionem faciunt Mewea magna excusa. Vide Baronium ad annum 419 sub finem.
repleti

rum

Greveno hoc die notatur. At quiddcea sentiendum sit, non semel diximus. Vide superius diem vni, ubidv Cyriaco, Largo et Smaragdo pag. 331, et etiam hoc die ubi de S. Serena* Magnum KalendariumBeneilivtiaum Ms. hoc die ex S. Arnuli>ho Suessionensi /bnnavit Arnulfum Lug\luuensem, quetn in Fiandria mona-

Diocletiaui a solo

Memoria horrendas coinminationisperteme raotura illis temporibus superinductae nobis non sine commiserationibus; a qua prater spem nos benig-uus Deus liheravit, nota est in Menseis magnis impressis. Raderus in Obsewationibus Ms. ad Meyuva ista, Fortasse, ait, ille fuit, de quo Evag-rius lib. 2 cap. 14 Ecclesiasticx historix 307 editionis Vatesiame.

paa

Ckum

fuisse pr.viticat. Florariion

Ms

scrxpsit

Kothuma^enseni. Addit Kalendarium Nicaldum abbatem, de quo atibi nec cestttjium. B. Veronic meminit Katendartum Ruthenorum apud Possevinum Martijr istius nominis Anthchix, et aitera in Mcsopotamia notantur

Thoraasmouachusraartyr iu Ang-lia hoc die perperam refertur a Wiisono et ex hoe a Ferrario

addiem

m Catalogo generaii, jam eum prxtermisimus

vi

hujus.

SanctieGeiniraee^ / cod. Daveronensi. monui, me nescire de qua hic agatur.

Pridem

DE

1'1E

DECIMA SEXTA AUGUSTI.

263

DE

S.

SKUENA
c.c.

ROKJE
SYLLOC3-E HISTORICO-CRITICA
Antiqua hujus
Sanctae

memoria

in Martyrologiis,etdivers3e

de condi

tione gestisque ejus opiniones.

ElEUKTB SCULO
III

Quamvis hac
giis
tio

die in vetustissimis Martyrolo-

AUT

IBEUNTIIV.

Hxc Sancla
in antiquis

Hieronymianis nulla hujus SancLv menoccurrat, tamen in variis posterioribus

:

temporibus uxores habuerit, vel illa ipsa etiam Serena fuerit cog-nominata? At cum nulla sit mon-

Martyrologiis dicilur

tamquam uxor Diocletiani imperatoris nam in Romano Parco, quod

EcclesicV Fastis celebratur

Rosweydus noster
annuntiatio
ni 'Augusti,
;

edidit, hodie legitur sequens

fuisse

MXOr

apud seriptores ctlmioos, neo in autiquarum inscriptionum monumentis vestigium ullum exstet de ejus conjugis nomine, quo jure quis negare poterit eam non eo nomine esse dictam, quo in
tio
,

Dtocletium

Romae,

Serenae uxoris

Diocletia-

Actis sanctorum
in

Ado eodem

die in suo Martyrologio

.-

martvrum repcritur adseripta et tabulis ecclesiasticis appellata? Prodant aliud

;

titulum sanctae ita addit

nae,

Romie

sancta? Sere-

uxoris

quondam

Diocletiani Augusti.

Usuar-

dus hanc Adonis annuntiationem secutus est cui codex Usuardinus Hagenoyensis adjecit sequentia : Homae depositio sanctaj Serenae impeuxoris Diocletiani, quae Christiani suo ratricis in tempore multum utilis fuit, etmultis Christia, ,

nomen, quibus displicct nomen Serenae Aug-ustae sed cum non invenianl, nihil est ut faciant de nomine controversiam. Kortasso accidit (liaud enim
inanis est conjectura) quod

jj

cum absque exemplo

intertot conjugvs divcrsorum imperatorum solius inveniatur uxurisDiodetiani nomcn excidissc, id in

odium

Hic titulus imperalricis aut uxoris Diocletiani haud dubie primum prodiit ex Actis S. SusanticV Martyris, qucV Ado prsc oculis habuit, et de quibus ad diem xi Augusti judicium tulimus, cujus hoc loco juverit meminisse. Ex illis veterum Martyrologiorum annuntiationibus quidem patet, esse immemorabilem hujus SanctcV cultum sed inter eruditos nonexigua controversiaest,an ei nomen
nis vitam istam prolongavit, ne punirentur.
;

principis

factum esse decreto Seuatus-consulto (quod alias saepc accidisse scimus imponitoribus) ut nomen ejus abnlitum atque abrasuin penitus fuerit, quod in chartis Christianorum tantummodo integrum manserit depcrditis cnim scincl commentariisClauvel

Christianre relig-ionis

ex

.-

dii

Eusthcnii de rebus Dioclctiani, tum

nomon Au-

^ustas ex libris gentilium excidit,

alia multa sunt penitus oblivione deleta. ILvc Baronius antequam prodierat liber Cecilii vel Lactantii de

tum

uxoris Diocletiani veretribui possit, ut jam verbis ipsorum referemus. ijuem tttu2 Eminentissimus Baronius in Annalibus eclum emiclesiasticis ad annum Christi 295 occasione Actonenlisstmut rum S. Susanme contend.it, S. Serenam fuisse Baronias uxorem imperatoris Diocletiani, ibidemque num. c o et sequentibus opinionem suam probare nititur his argumentis Sed antequam quss Actonim sunt reliqua prosequamur, inquit, de Augusta Diocletiani conjug-e, de qua incidit mentio, disserendum. Ipsamenim dictam esse Serenam, non tantum, quae prae manibus sunt, Acta Susannae testan:

veritatis scriptor

Mortibus persecutorum, quem si amanlissimus sua setate editum vidisset, probabiliter sententiam mutasset.

4 Stephanus Batuzius lib. 2 Miscellaneorum u&st6phainnotisad Lactantium, cujus antiquum opuscu- mu0afu<

pag. 379 et 380 argumentis eminentissimi Baronii ita respondet Hic sc offert ingens difficultns; nam in vctustis Actis sanetze Susanna? virginis qmc martyrium
t
: ,

lum primus

feliciter detexit

si,l

n tf ' 1 -

Rnma^ consummassc soribitursuo imperio

tiani
,

Diocle-

mentio
priucipis
,

est Sercnse Aug-iista:,

uxoris ejus,

dem

quae occulte Christiana erat

et

turj

sed et res g-estae Marcelli Papae, insuper et Romanum ac reliqua omnia Martyrolog-ia antiquitus scripta eidem veritati adstipulantur. Siquidem quod Christiana esset et de Christianis optime me-

sancta dicitur in vetustis

Martyrologiis, uln dios

natalisejus consignatus cst ad diem

xvn Kalendae

Septembres.

rita,

ac

sancto

fine

quieverit,

Occidentalis

ec-

rum cum

si de Actoillorum veritate et auctoritate constaivt. 8ed

Gravia sane diffloultas,

illa

multaeaque mag^na suppositionis

indicia

clesioe

tabulae

omnes
:

ejus

memoriam

antiquitus

narn decimo septimo Kascriptam conservant lendas Septembris natalis ejus dies adscriptus habetur.
eidem vindicnre niti-

habeant, tura ex hoc bane capitc falsa cssc probantur, quod Screnam uxorera Diocletiani fuissc
volunt. Quipp(*ostcnsurussum, Diocletiano millam
aliara toto principatus sui tcinpore

uxorom

fuisso,

3 Deridebunt haec fortasse litteratuli, qui g-entilium instar , candidam Christianam simplicita-

tur

tem ex more sugillant, quod apud scriptores

eth-

nieos vel in antiquis inseriptionibus nulla penitus

quara Priscam. Etenim si ca mater Valerias fuit, ut sane fuit, necesse est, eam Diocletlano nupsisse,aatequam is fierct imperator, id est, ante anmim Christi ccl\xxiv, cum Valeria Galorio Maxiniiann
juncta matrimonio sit anno ccxcni, a^tatis suoj ut miniraum duodccimo. Vixisso autem tum Priscam matrem ejus hinc certo collitfitur, quod diu postca
superstes
fuit, et

de Serena Augusta Diocletiani uxore mentio haquonam alio nomine Dioclebeatur. Sed dicant tiani oonjux Aug-usta ab antiquioribus dicta inve,

nomine eam quis appellatam nou tamen propterea Serenaj nomen explodendum esset quid enim absurdi est,
niatur.

Quod

si

alio

posset invenire,

poat victoriam,

quam

anno tantum cccxm exstincta est Licinius reportavit dc Maxi-

mino.
5

ut imperator, qui tot annis vixit, plures diversis

Haec monuracnta non senscrat illustris.simus

Augusti Tomus

III

37

Anualium

g 04
VCTOHft

DE SANCTA SERENA
Christianae fuerint t de qua replures auctores dubitant ,nusquam legimus,eas illud crimen expiasse
pu;niteiitia,quam Lactantius vel
I

G.C.
uxorer
DiocUtiani

Annalium ecclosiasticorum conditor Cardinalis Baronius, et tamen suspicabatur futuros, qui eam
-

Priteam ap
jtellari.

de Serena Auffusta historiam in dubium revocarent, quod nulla penitus de ea mentio alibi habcatur,
in

'ecilius,

scriptor

neque apud

seriptores
;

ethni^os,

neque

ac tamquam ei diffiantiquis inscriptfonibus qurestioni finem imposuisset, interrogat cillimse

litteratulos,
gTlBt&s,
bJ

his

displiceat

nomen

ut

dicant,

quonam

alio

Serenae Aunomine Diocle-

conjux AugUSta ab antiquioribus dicta invcnon faciant de niatnr et cum non invcnerint
tiani
,

nomine eontrovcrsiam. Satisfactum

posititia
illa

est ig-itur cu-

mulatissime interro^rationi ejus. Rejecta itaque supDiocletiani

uxore,

videamus

an

Eleutheria,

quam

vir clarissimus

lladrianus Va-

lesius in defensione disceptationis suae de Basilicis

Christianus et coxvus, haud dubie ad gloriam Christianse fidei posteris indicasset, ut in Actis S. Susanwe fusius demonstravi. Neque placet conjectura eorum,qui suspicantur ,S .Alexandram et S. Serenam fuisse concubinas Diocletiani, et postea ad fidem Ch-ristianam conversas esse id enimvideturomnino improbabileob rationes,quas in gestis S. Cyriaci sociorumqae martyrum, et in laudatis S. Susanme Actis tomo 2 Augusti pag. 331 etGSOallegavi. 9 IUustrissimus Franciscus Maria de Aste, etvariiacn. archiepiscopus Hydruntinus, hac die in notis ad P'^Baiu~ Martyrologium Romanum post relata Baluzii ar- 2X0 consen :

uxorem
Papse,

Diocletiani fuisse colleg-it ex Vita Vigilii

gumenta tandem

quse extat

in

g-estis

Pontificalibus,
,

quse

Romano

consentit, ut in Martyrologio deinceps tantum ita annuntietur Romae

.

vulgo tribuuntur Anastasio Bibliothecario

Diocletiani uxor fuerit.
id/jue

vere

pro-

bat ex aurtore cq*w>

ccjitd Jii.-tiniani

Venerat Vigilius Constantinopolim ex praect Theodonc, et cum ad ea co:

opinionem facile amplector, et propter auctoritatem veterum Martyrologiorum prorsus existimo tempore
sanctae Serenae.

Hanc

illustrissimi viri

geretur, quse facere nolebat, ait

NO N M
E
i;t
K B
(I 15

Ut video,
S

RUNT VEN

RE A D S B J V

NUS

TllEODOHA,

SED HODIE SOIO, IJU0D tii i;im a m in veni. Ex hoc itaque

vir ille clarissimus, Elcuthcriam

PUSSIMI PRINCIPES, D IOCLETIANUM ET ELEUloco

collegit

matroChristianam, et forte in aula imperatoris familiarem, nomine Serenam, quse propter professionem fidei Christiame exsilio mulctata aut g martyrio coronata sit, et sic verum sanctse titulum promeruerit Sed simul arbitror, Actaillius
Diocletiani exstitisse illustrem

quamdam

nam

Diocletiani uxoillic

sanctcV Serenae ab aliquo posteriorum

temporum

rem

fnis.se,

nem

institui

oertum sit, intcr Justinianum

ijuod

comparatio-

scriptore interpolata esse

sanctse Matronae

quando gesta hujus

et

Diocletianum,

jam

ignota erant, aut notitia

Actis, quse

Theodoram Justiniani conjugem et Eleutheriam, propterea Diocletiani uxorem. Verum ex arg-umentis, quae adyersus Serenam allata sunt.
et inter
efflcitur etlam.

eorum

in ipsa Diocletiani persecutione perierat.

Porro ex posterioribus hisce

Adoprm

oculis habuit, verosimiliter titulus uxoris Diocletiani irrepsit in vetera quiedam Martyrologia, quibus tamen omnibus antiquior est Lactantius sive Cecilius, qui tempore Diocletiani imperatoris vixit, et qui conjugem istius imperatoris diserte Priscam nominat. Nunc breviter attingenda sunt aliqua incerta, quce recentiores nonnulli auctores de S. Serena tradiderunt. 10 Joannes Tamayus Salazar ad hanc diem in Martyrologio suo Hispanico contendit, S.Serenam origine Hispanam esse.Contravero Joannes Tomcus Marnavitius patriam ei assignat Dalmatiam vel lllyricum, quando in opere de Feecunditate regicV sanctitatis HlyricancV pag. 58 dubitat, an

Eleutheriam
,

sive

Lutheuiquo

am, ut

cst in vetustissimo

codice Ms. 417 biblio-

thecse ColbertinBB

aut

Leutekem,
,

modo
liegia?,

scriptuiii legitur in codioe

933 bibliothecse

non
sit,

fuisse

uxorem
,

Diocletiani

ut

antea dixi

nullam

aliam

cum certum eum uxorera

liabuissc,

quam Prisoam,

toto principatus sui tem-

pore.
vuju pott
liber

Circa patriatn Sanctx,

Erravit crg-o Vig-ilius

in

in bistoria

rtatem

ruptus
lilirr,

hoc loco
in

est

g-ostorum

aut corPontificalium
,

Buronii

primo inventutttt.

Sane

codicc 73U ejusdem

:

bibJiothcctB

Sed iiodie soio, quod DlOOLETIANUM ET DbOIUM VEL LeUTHERIUM inveni. Jam ergo femina illa in virum mutata
Colbertinae ita habetur
est,

Porro ex his quue hactenus dicta sunt de Sefldea

uxor in patria apud Salonas, vel llomajpotius Christiame pietati adhaeserit. Eruditis
htvc Diocletiani

rena et Eleutheria facile colligere quivis potest,

adhibenda sit historise sancti Georgii mnrtyris, in qua scriptum est, Aloxandram imperatricem Diooletiani oonjugem, viso quodam insig-ni miraoulo in persona martyris perpetrato ,
quoa

nugari videbor, si diversam utriusque auctoris illius opinionem scrupulosius discutiam, et de

S. Scrcnie patria operose titigem, cum de ipsa hujus Sanctx persona disceptetur, ut ex supradictis liquet.

incerta

plexam.

veritatem agnovisse, id estChristi fidein esse anHrao nimirum est Alexandra, Diocletia,

1 Superius dixi, forsan tempore Diocletiani imperatoris nobilem quamdam matronam Chri-

tjenui tnorttt

ni conjtix

tur in Vita

mater conjugia Maximiani ut referejusdem Georgii, cujus fragm.entum in.tonio tcrtio Aprilis pag. 103 edidit Godefridus Eenschenius. Eamdem defunctam ab inferis orationc sola rjusdciu (ioorgrii revocatam tradit Nicephorua Callistua lib. vn oap. w. Huc usque Baluzius, cui consentiunt Tillemontius, Antonius Pagius,et Nicolaus le Nourry Benedictinus, quos
,

stianam exsilio mulctatam vel martyrio coronatam fuisse nam Antonius Pagius in Critica historico-chronologica Annalium eminentissimi Baronii ad annum Christi 29J num. % hanc Sanctam inter Martyres ita recenset Susanna itaque, Serena, Maximus Comes rei privatae aliiquemox mcmorati morte quidem a Diocletiano infidei Christianee odium multati; sedquaa de iis posteriores
:
:

in Actis S.

Susannm ad diem undecimam hujus

,

scriptores

retulere,

vel ex toto

vel ex parte

fa-

mensis
propttrquod
(Mifmoniuut

citavi,

bulosa.

Verum Bartholomcvus Piazza hac

die in

piwdudunUtreffugia,

8 Mihi non plaeet effugium quod fortasse nonnutii quserent dicendo, conjugem Diocletiani pluribus nominibus appellatam fvisse: nam ex Lactantio sive Cecilio constat, uxorem Diocletia-

ni

Priscam (quodcumque demum aliud cognomen heecpreetereahabuerit simulcumfilia sua Valeria diis sacrificasse.Si autem

hxfemiwe umquam

Bemerohgio suo sacro asserit, S. Serenam, uxorem Diocletiani, propter publicam fidei Christianaprofessionem in exsiliumpuham esse,ac obiissc tn Castello, quod vulgo Foglia nominatur, et quod in Sabina Italixprovinciasitum est,ibidemque sacrum ejus corpus honorari. Suspicor, Leandrum Albertum de hoc castro meminisse, dum
in

DIE DECIMA
A in Descriptione Italuv apud nospag. 109 per
\

NONA AUGl

STI,

265
kOCIUM
1,
).

in-

terpretem Latinum sic loquitur Tertio hinc per ripam Tiberinara lapide pervetusta est turris, ubi
transitus

tnartyrum, qiuv ad diemwuAugusti discussimus, ubi etiam tomo n istius mensis pag. 331 de Arte-

mia
13

ista

Tiberis
in

sum Maliano
dicetur.
tocum
%t

Eolianum vocant, ex ndverSabinis, de quo postea in Urabria

,

est tempus, quo S. Serena e vivisexcessit, quam genus et locus tnortisejus laudatus enim Joannes Tomcus Marna:

qiuvdam diximus. Neque magis certum

et

tempu
varir

itbitus

incertx opi-

nfonoi rtft-

12 Nescio,
nee, et

unde Pagius martyrium

S.

Sere-

pultur*

Piazza exsilium ejusdem SancLveruerint, cum Petrus Equilinus in Catalogo Sanctorum

lib. 7 cap. 69 de illa sic scribat Serena regina, uxor quondam Diocletiani Augusti a sancto Cyriaco martyre conversa et baptizata est, quia filiam ejus Artemiain a daemonio liberavit, ut supra di:

Opere supra citato pag. 00 Petrum de Natalibus sive Equilinum redarguit his verbis Tantum a vero abest, quod PetrUS de Natalibus
vitius in
:

runtur.

eam mcerore ex sauctaj Susannffl imli^na nece conccpto, paulo post obiisse constat cniin ez pluribus inde secutis, iugustam multis annis a Susanna: martyrio fuisse supcrstitem et de promoscribit,
:

ctum

est in Passione Cyriaci vi Idus Augusti. Qu:e videns persecutionem dirara Christianorum, quam vir ejus exercebat, quse per anuos decem duraverat, ita ut infra dies triginta

venda

re Christiana studiosissimam vel ex unius Marcelli Papa: Actis. Deinde Marnaritius ibidem

pag. 63 ex

per diversas provincias septemdecim millia martyrio coronarentur, et in Phryg-ia civitas una Christianorura undique conclusa, ne ullus evadere posset, ig*ne cum omnibus

ad imperium Constantini Magni

cremata fuisset. Videns quoque Susannam neptem ejus passam, et alia mala, qua? fiebant, dolore cru-

correpta in confessione Domini migravit ad Christum xvn Calendas Septembris sepulta aChristianis juxta corpusSusannse iD crypta
ciata et febre
S. Serenam Homde ex morbo mortem ibidem juxta corpus S. Susanme in crypta sepultam esse. Hinc non satis intelligimus, quomodo corpus S. Serense in castro Foliano honoretur, nisi postea eo translatum fuerit, aut Petrus Equilinus in assignando sepulturte loco erraverit, quod utrumque hactenus ignoramus. Si porro quispiam plura novisse desideret circa illa, quce hic apud Petrum Equilinum de S. Cyriaco et S. Artemia referuntur, is considat Acta SS. Cyriaci, Largi et Smaragdi sociorumque

Hic audis,
obiisse, et

asque At Serena cuin Arthemia pietatis offlciia intenta mansit in Urbe, ibique sanetissima vita digno tine necessitatis humanre debitum solvit ea luce, guffl auprerua_'c;vli lteg-inaetransitum ad immortalitatis thronum proxime consequitur; sed quo anim, incertuin habetur. Vemsimile, et pietate sua eximia condignum conseo, eara, qu83 tot lanienas piorum suorumque imprimis fuerat contemplata, divina benignitate eo usque vitam protraxisse, donec Constantinl, bono generis humani nati et Christinaa ReligionJ ab indijrna oppressione in libertatem viudicandai a Deo datum imperatorem ag-novit. $ed hffcMarnavitiiconjecturaet interpolata S. Marcelli Acta apud me nonsunt tantx auctoritatis, ut propterea certurn ?nortis tempus assignare ausim. Quapropter initio hitjus sylloges obitum S. Serente exeunti seculo tertio vel ineunti quarto ambigue affixi. Hvc sunt omnia, qiuv de hac Sancta comS. Serenie

levi

conjectura obilum

ita differt

perire potui.

M
Dn
xvi

SANCTIS XXXIll

MRTYMBllS
ac Fastis Grsecis
j. p.

IN PAL^ESTINA
Cultus e Martyrologio

Romano

Ausvcti.

m:
gium

artyrotogium Romanum ita hoc diePugilum istorum manipulum commemorat Item san_ctorum trig-inta trium Martyrum. MenoloSirleti eodem diesic habet Item sanctorum
:
:

iEt^Ei

ireffiiv

orparup.a
fortis

oanjjLovtdV rpeftsi.

Commilitonum

ac grandis plialanx

Ferro perempta da3inonum avertit

;

manum.

Palajstina igrne triginta trium Martyrum, qui ex sunt. Mensea Grscca magna typis exconsummati expricusa eumdemlocum, et idem mortis genus illos honorant, munt sed in versiculis, quibus
:

diversum canunt enim

:

ista

Hicdicuntur gladio cecidisse supra autem igne martyrium consummasse. An ergo post mortom ferro illatam in ignem injecti ? Menxum Chiffletii tantum dicit hoc die, quo eos etiam referl, Martyres xxxn r\ Maprupe;?./ ex IIa?.ai<7T. Id est
:

Paljestina.

Nos Gr&corum exemptum

secuti in

PaLvstina eos etiam supra annuntiavimus.

DB

206

ACTA iSANCTOBUM

DE
J.P.

S.

DIOMEDE MEDICO ET MRT.

mCJEJE IN BITHYNIA

COMMENTARIUS
Cultus, elogium,

PJR^EVITJS
templum Constantinopoli,

Martyr

hic

cum

alio confusus;
Italia,

caput in
Svb DiocleTUPfo.

Acta.
cum medicinam medebatur eorum corpora medi-

kwiatur
Sanctu*

r^telebre hujus Martyris nomen esse apud GneI COSf con c it ur e tabulis eorum sacris. Hoc fi " Jquippedie inscribitur Typico,quodsub nomine
S.

nerenobilis, sed pietate illustrior,

exerceret, quibus

Sabbx citari sotet, Menologio Sirleti, ac

:

Slavo-

quibus adde Mcnaea nec non Menologium Basilii imperatoris, equo elogium tom. i Augusti apud nos excusum Grsece, hic more nostro latinitate donatum, ita sonat Diomedes Christi martyr Tarso Cilicire oriundus quidem ruit, artem vcro medicam exercuit. Diocletiano autem imperante Tarsum relinquens Nicaeam se

magna

Russico Sparwenfeldiano excusa, Memcum

camentis, animas salutaribus fidei prseceptis curabat.Tarsis autem a Diocletiano oaptis, indeMieaeam commigravit ubi non medendi solum arte, sed
:

Chiffletii,

religionis Christianae studio

omnibus ad salutem
reg-em ac-

prodesse studuit. Itaque

cusatus, caput
qui ad illum

cum essetapud

ei in fidei

confessione absciderunt

tyrologium
Bithynia
S.

Romanum

comprehendendum missi sunt. Mar- ita ipsum refert Nicaea3 in

:

Diomedis medici, qui in persecutione

Diocletiani pro Christi fide g-ladio CEesus

martyrium

contulit, pietate in

Deum

artisque medicae scien-

complevit.

tia bene meritua de accedentibus ad se. Unde accusatus ost apud imperatorem. Postquam autem

qul advenerant, ut eum eomprehenderent ad Dominum migrasse ipsum compererunt, caput

illi,

4 Baronius in notationibus ad hanc annuntia- Manyrhoiionem, Usuardus, ait, tam de Diomede quam ditrnu* quarto Idus Junii. Sed videamus an Eminentissimus Cardinalis duos Martyres synonymos non confuderit. In Usuardo a nobis edito hsec habentur non quarto, sed quinto Idus Junii, seu nono ejusdem mensis Nicea, sancti Diomedis. Dequa in Observationibus ibidemsunt ista Diomedes ex Hieronymianis decerptus et a sociis avulsusest, anullo alio antiquiorum relatus. Nihil de eo aut sociis memoriae proditum est praeter sola nomina varie in Martyrologiis connexa, ut etiam ex
: :

sociis agit

ejue amputarnnt,

runt: quod
jussit,

atque ad imperatorem detuleimperator conspicatus, referri illud

qui illud

ac corpori apponi
milites,

tur

illi

Et hoc facto , dicunreferebant, oculorum

suorum usum statim recepisse, quem amiserant, qnando Sancti oaput amputabant. Venerandum autem ipsius corpus sepuiturse traditum est a fidelibusao piisviris. Menaea magna excusasimile habent de Martyre etogium, in quo memoratur illustri ae bouo g-enere natus, sed melior moribus.
apud Qr*-

auctariis nostris patebit.

2 Versiculi sequentes

ibidem annuntiationi ejus

subjiciuntur
IlO/y^e

y.ai

*rhv y.ai

Bavwv Atour^rn,
tTfxrfjr,

5 Martyrem hunc cum quatuor sociis, videticet Amantio, Muciano, Alexandro, Januario dedimus ad dictum diem ix Junii. In hoc itaque Diomede atqueinhodierno consentiunt quidemnomi-

syno

nymoalio
w>/ui.

Wooxioiai

<y yy.i ytxooc rcar) y.dcac.

E/.rt, y.ai or/.drr}

vsxj;

Atoyrrfovc.

naacpalcestrapassionis, sed plura alia dissentiunt,utnobis multo videatur probabilius, unum

Vivusque mortuusque Diomedcs orat Ratione vivus mortuus, sectus caput. Sc.inditur ad sextain et decimam corpus Dio;

niodis.

nmrum

Alluditur ad miraculum, quod post amputatum Sancti caput contigisse fertur. Raderus hxc

Me-

verba de eodem capite teytrat nxpavrtxa

roj dyayovTas awrrv 8Tp*ri7s dnoiavtiv rwv oixetuv oy0a).ui> v riv mpytiav, rtv ccroSa/ov iv rrh rgueTv roO '\yioj riv y.zyalr.v, sicvertit in Ms. sua eorum-

dem Menaorum interpretatione quamhabemus; Dicuntnr milites, qui caput retulerantj eamdem
vini Beu

meras Latinorum annuntiationes, prout videre apud nos tom. n Junii ad diem ix superius citatum. Quse cum ita sint, non videtur esse dubium, qicin Martyres isti toto cxlo, ut ita loquar\
,-

distinguendum esse. Etenim 1". Differunt f quibus coluntur. 2 U Martyri hodierno apponitur imperator,sub quopassus ; iwn alterisynonymo.S*. Noster fuit medicus secundum Martyrologia et Acta ille talis non dicitur. 4. Nostro non adjunguntur socii, sed isti. 5". Noster denique magnam cum apud Gr<ecos tum apud Latinos habetvenerationem alius autem iste
alio
dics,
.

ab

sint

diversi.

splendoremet enereiam

in

ipsius oculis
illi

oonspexisse,

quam

viderant,

cum

corvicem

Sed guantttm Raderus a genuino verborum sensu aberravit, cum ex textu palet, quem nossupradedimus, tum is scnsusconfirmatur aliunde ex iis, quse de istis militibus inferius
abnoinderent.

dicentur.
Iokiioi

V Quiavero Athletanostertam magna nomiBW nisfama apud Gra>cos inclamiit, ideo non abs re CoJlanttoofacturum me existimo, si qu<e jam a Con ~ dicam de ipso potius quam de alio atiquo synonymo intelli- " mtin0 gam. Codinus inOriginibus Constantinopolitanis pag. 51, Templum, ait, sancti Diomedis primus

^ ZZZ

Publico etiam cultu apud Latinos S. Diomedes honoratur. Nam dc co miminit Molanus
3

m additionibus adsuum
(nlesinius

Usuardum hac
:

die,

hoc eum elogio exomat Nicaae in BitlrymaS. Diomedis martyris. [s civisOfcrsensis

g-e-

qua

post eum aupulchrius reddidlt, multisquo donavit divitiis, propterea quod inde oraculum de futuro imperio acceperat. Rem testatur ac confirmatConstantinusPorphyrogeni:

apd.fieavn

Constentinus mag-nus
Jti

tom Hasilius Macedo

majus

et

tus in Basilii

Macedonis avi sui Vitacap 73 in qua

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

qua
sic

267
IBCIOBI
J
,
-

narrat

cum

donariis

Magnum.. martyrcm Diomedem pretiosis tum librorum copia dona-

mediocriter fuisse permdgatum.

vit, pig-noribusque aliis ac splendidis vestibus

magnifice ornavit, ejusque nomine exstructum monasterium,

necessariis

magna

bendo, abunde

praadia ubcresque reditus pitelocupletavit , et ut nullis umquam

,

Porro insigne Marti/ris lipsanon Constantiyiopoli in Italiam delatum fuisse, scribit Ughellus tom. 7 Italix sacrse in Metropoli Amalphitana col. 243 Extra urbcm in dextro latcre prostat
9
:

'

nSlSL
inltaUcm.

abbatia

deficeretur

provldit

aedifieiorum

cieusis,

quoque magnificis structuris illustravit, modisque omnibus extulit atque ditavit; ex ea utique occasione, ut observat Cangius lib. 4 Constantinoquam prseter eumdem Porpolis Christianx phyrogenitum tradunt alii, quos ibidem Cangius
,

allegat.
fltiu

ACfOSlO-

ne a Basitio

Maeedonc

solus Porphyrogenitus loco de eodem Basilio Macedone re~ ferens Profectus erg-o ex Macedonia Thraciae ad banc urbem omnium reginam (id est Constan7

Verum audiatur
:

sancti lVtri d e Canonica Ordinis Cistcrab eodem piissimo Cardinale (nimirum Petro Capuano, de quo erat actum proxime) cum ecclesia in honorem Apostolornm principis exaadificata ac dotata.. Hio asservatur caput.. sanoti Diomedis martyris. aliorumque Sanctorum insigues reliquiffi ab eodem Card. ex Oricnte allatje. Agitur de illo Cardinaie apud Ciaconium ia Yitis
.

Romanorum Pontifcum et
i

c it a to cap. 9 hsec

col.

Cardinalium, ubi tom. 1163 scribitur e vita excessisse anno Chri-

sti 1SJ09.

Ad Actorum exemplaria quod

iis

atlinet,
v <">mar.
'y riia P-

velim de

observari sequentia.

tinopolim)

iter

arripuit..

Emensoque

itincre,

et

cum

ad urbis Aureas portas venisset, inclinata jam ac deposita per eas ingressus die, ad sancti martyris Diomedis monasterium quod prope erat accedens , ex via fe.ssus ibidem ])ro foribus in gradibus pro vestibulo positus, sic neglectim pro,
,

10 Asservamus apographum unum inter alia, quod notatur exceptum e bibliothecffl Vaticaiue

cod. 1671. Inscinbuntur Maprupiov rou

poc Aio^y-dou^.
dis. Incipit
:

efyfou

papru-

Martyrium sancti martyris Diome"Offov

ukv iyzi Zy.Ju.zTo;

?tx

tmv yiwv
h

Maprupav

/.

7rpo0EO"6MS
-jT.ou.ovr,;

urwi

dyxO-r];

xQl&, xa!

jecto corpore quiescebat. Et, ecce

fere
sterii

noctis custodiam

primam martyr Diomedes mona,

circa

pnefecto in somnis adstans ad fores monasterii jubet exire exque nomine Basilium compellantem quisquis vocanti obaudierit, hunc inducerc
,

avrov tfetxvuouffa 7oj; aciOaAcif aretpavou; airuv, oi duvarov yXwrrifi Aoyixwvdfio^uAwv v faQwai. QuiB sic reddimus Latine Quro sanoti
:

evepyeta rfc

bene

sibi

proposuere

lAIartyris

pnemia, ncc non

ipso-

efficax

patientiaa

eorum

vis,

quee coronaa

in

monasterium

ac

curare

diligenter

ciboque

omni denique necessario quoad per facultatem licueimpartiri atque fovere esse enim a Deo rit unctum in impcratorem, ipsumque extruendo augendoque monasterio operam quandoque collaturum. Verum eum ille visum temere oblatum quod inanneque mentis commentum arbitratus
et tecto et vestimeutis,

cultu ac obsequio
,

rum semper virentes ostcndit, quanti prodigii refl sint, humana Ungua dioi non potest. Aliud in promptu est exemphir Ms. hoc titulo Mr.vi \j\

youo*T<) \().'Ey//<>tj-iov
or/jr,v.

n; rovayiov rou

Xoiq-tq-j u.<xqt

Ato-

Mensc Augusto xvi. Laudatio in sauctum Christi martyrera Diomedem. Exordium est
XQz;
/,^a;
/,

Ttavvuv/iTOi

rr,;

jt.i^ju.vy-ou
,

Mapia;

'-"jp'^w;

ecevayuyyjffj

/.oiur^t;

v.x\

u7T8pAoui.7Cpoifi

conspexerat, nullo loco prasceptum habuisset, sed se rursum somno dcdisset, eadem iterum videt auditque. Et cum adhuc etiam seguior somnoita

5ufii]ffiai( xal

Tzor.voTY.o-t u.jQ-71/.zi;

xai r,0*uffuaffi to\j$

'

T.vjua-i/jh; iauri.v ioorxC.ov7x; ue-/a;

xarew^pave

c^aepov

aQloyopoi
:

X^ur/h,;, ctc. Qiuv sic sonant

que gravis, ut videbatur, se non colligeret, tertio Martyrem vidit, non jam blande ac hilariter
praecipientem,
praastaret.
puttea fuerit

Latine

Ileri

celcbratissimaMariu3 0inuem laudem

sed atrociter minitantem,

plagras-

que, utapparebat, inferre tentantem, ni citiusjussa

8

excedentis dormitio nos egregie et boepitaliter detinuit ac splendidissimis animi voluptatibua ac mysticis jucunditatibus juxta ac suavitatibus eos, qui cum spiritu celebrarunt ejus festivitatem, ex,

Tunc itaque
,

velut

aegre

emergens,

morti-

hllaravit.

Ilodie

magnus

praamii reportator... Dio-

exornatum

que vicinum

excutiens ad fores venit , et ut ei Martyr praeceperat , ex nomine vocat, Basili. Cui ille statim respondit ; Ecce ego, domine. Quid jubes servo tuo? lntroducens veoculis

somnum

medes

est exemplar e codice Ccesareo bibtiothecse Vindobonensis, de quo pturietc.

Descriptum hoc

ro in

monasterium
,

cum

squallore ac

sordibus

exustum conconvenientem cura obsequiumque adhispexisset, buit, ac omni humanitate accepit. Tum monens ut secretum penes se teneat, caveatque cuiquam
obsitum
solisque ardoribus longe

evulgare ob
vaticinium,

rei
et,

periculum, Martyris

illi

indicat

ut post eventum memlnisset, jurejurando obstringit. Cum autem Basilius nec acceptare videretur, ut quod res ejus modum excederet, sed potius rogaret, ut ejus insinuatione nobiliorum cujusdam obsequiis pro comitatu opeimpigre se pnestiturum ram addicere liceret quodque monasterio fapraefectus in se reeepit
;
:

bus apud nos actum est tomo secundo Augusti pag. 344. Orationem aliam encomiasiicam de no- y stro Sancto assignat Lambecius tib. 8 Comrnentariorum de dicta bibtiotheca pag. 199. 11 Aliud ex eodem codice apographum habe- auigmntiir mus, cui prsenotantur ista MijviAuyoiJffroJlO. Maprupiov ffilvrofwv tou dyiov [xa^T-j^oc, Ato{j.r,dov. Id est Mense Augusto xvi. Martyriuui compendiOflUia saucti martyris Piomedis. Hoc est principium : '0 ayioq fzapru; Aiour/jr^ r,v im &io/j.r,7tavoj rov [ia:
:

ffiXfito^arro

TapffoC

r/,:

kui/.iz;, iarpo;

r/,v 7i/vr,v.

San-

ctus martyr Diomcdcs erat Diooletiano imperante exTarso Ciliciaj, arte medicus. Atiud denique ea-

graphum apud nos exstat

iu.it>* 16,

his verbis prienotatum

r/,

MapTUOiOV roj dyUiJ u.iyx/.oudpT. Atoyr/j^j;

XVTQ
cod.

saspiusque amice invisebat, miliarius utebatur Michuelis iraperatoris Bardieque csesaris consobrinus.. ei praefectus Basilium commendat etc. His adde si lubet, non tantum exstitisse Constantinopoli monasterium S. Dioinedis nomine insigni,

quod depromptum adscribitur cx

152, de

quo ad Vitam 8. Maximi. Vihnjus uwnsis, die dede isto codice in hoc tomo xin, Commentarium ejusdem Sancti ViUvpnevi-

Ambros. X.

tum, de quo insuper Waddingus meminit in Annalibus Minorum tom. 3 ad an. 1374 num. i sed etiam carcerem, cui illius nomen fuerit inditum, sicut invenies apud Cangium supra citatum id;
:

que indicio

est,

nomen ipsius Constantinopoli non

um Vdnum. si).Exordiumautemactextus istius MartyriisimutcumLatinainterpretationepostea dabuntur. Super istis itaque exemptaribus tantisper ratiocinemur, eaque inter se con/eramus. Omnia pene anonyma, et eamdem fere sub1 stantiam historiie continent. Vaticanum et Csesareo-

268

DE

S.

DIOMEDE MEDICO ET MART.

nec permittit alias volucres appropinquare
;

mroM
J

reo-Vindobonense illam ornant, uti patet in pro-

ipse

Brevissimum ex omnibus logo et allocutionibus. exptn ~ Vindobonense.Medium tenet Am? est Compendium prx aliis nobis placet, ut nZ'inier brosianum Ms. idque Grwco-Latine reprwsentetur axmpla- latinitatedonetur ac " bn Redeamus ad Vaticanum, in quo sequens referAeyerai /.oox/.x xo ai^opou opveov tur narratio
p
-

autem corpus omnino non tetigit. Et circumvolans non poterat inde avelli, donec beatum coradeo ut log-istce, pus sepulturai esset traditum (Vide de hac voce inferius in Annotatis) ac ve:

ffapxwv roO ffto7rpoA*i>0>jv( tov ytvavBai dnb rwv ivBovtnaQivTa &o"itep ex (-)zou nvevuauto;, yyl avrbv
7o:,

[Petronia;] custodes , qui ut involvecorpus, permanserant, ne quis illud auferret, non sufficerent, ut eum abig-erent, assidue illud obeuntem, ac crocitantem. At simul atnerabilis

retur linteo

xpavyah nhipovv
'

b"kov

rbv tot.ov, x( Trapapsvew to} i&v re

vjj.-j.

uxTi&oxep Ciou.tov,
oxi

u.h

qcvzx nkrpid-

x*ro;

0*6

o)>(&$

(J-y,

d-.70(j.ivo;
l

tou oCiuxtoc.
77/yr,;

Ka\

r.i'

pinvz6p.tvo$a)r&piQ-TO$r v
fftouaroc,

o>;

ty,;

rou ua/.aptov
r/~i ffeca-

que beatum corpus sepultum fuit, corvus statim e conspectu evanuit. Hscc ibi, quorum fides sit penes auctorem anonymum qui de die obitus ac 'ETeAetworj ev t>? Nixaesepulturse ista superaddit
:

M7M

Tovq ,u).x/.x;rou '/.oytorov xai

ojv fJL7)Tpo7roXet Tr);

ffTCOV,
oi'jo ( jr
x

BiOuvta;
La'

r/j
'

npb rptcov
TY, 0*6

t(?wv

Auyou-

o-rri.rojz Jta Tr,v696vnv,pri

T.apauivovrx;,
- >.'Y~7X!JZV0V

u'r,

Tic,dno(mvday tov guvj-j-oi, InapYMV -j-oCl^/ovtj.; 2',:w, truve/to;

TTjV T(JHGV

TOVT' 'ioTLV

AuyOUTM

Ta<fY\

TO G(hfJ.a TTa-

Kl(3oUVT.*OfaS flMW

TOV fWt-

iep(ou ffwfiaroc, axpavr& tvBvc, ylvtreu 6

wpa\. Quic La-

16. Yivendi finem fecit in Nij-r,v\ Auyouffu cEeensium Bithynise metropoli tertio Idus Aug-ucorpus autem sti, hoc est, Augusti undecimo
:

tine ita
qurhabe-

reddimus

13 Fertur
se, ut

mut

avis sanguivora , accessi, corporis carnibus vescereturj sed quasi di-

corvus

sepulturae traditum fuit mense Aug-usto xvi. Si quse prseterea occurrant observatu digna, dicentur in Annotatis ad Martyrium, quod hisce

viiionumine
.i]]i],

afflatus

totura clamoribus implet lolig-atus,

subnecto.

manetque apud corpus tamquam

M A RTY Rl U M
Auctore

Laurentio monacho Rutensi in Calabria,

e codice

Ambrosiano N. 152. Interprete

Smctui
inifynfi

J.

P.
Aiopyfoyjv
v.ai

fuit

Tnclytum Diomedem
lriueere pulcrum
lllud
venust.utis.

sermone in medium propro argumento assumere quippe simul cum narratione inultum habet
et
cst, et

Kai
vai
piev.

tov xAeivov
Tv>
).6'/fji,

v.aVov

z\;

[xzgqv

TrpoOei-

vttoOzgiv

TOVTOV

TZOlY^adBai.
t'o

*E/t yap fxtra

tt,z

iJiyjy^ffiw?

avTY\
[ex]

noXv xat
dz

ya-

Mngnusautem

hic Virnatales hausitex

*E^u

{J.iv

Meyag

ovTog

yoipa;rr}q KtXixwV

Ulustri

Ciliciffl

regionis civitate Tarso

a Parentes

7i6/\zw;

euTrt^avou; ty); QdptTOV.

y,a\

*Eff^

yevv^TOpaq

vero nactus est bonos, et religiosis moribus conspicuos. Erat raedicus bonus Diomedes non corporum

dyaQovc,
$k
y,v

Tponoic,

hvapiroic,

xexoffusvou:.

/.a).b;

Aiour^Y,; ou ffWftdrwv
iarpziaz ov
3'z

Kat laTpot; (j.6vov, dXkd dr)

ulovyi
*

dumtaxat, sed etiam animorum; neque arte solum-

xa\ ^u^uv,

xai rx;

Tr}

TtyvYi

vdp-

modn

frctussanationcs cflitMcbat, scd potius invoca-

pwv

htoietj tyj

e7rtxX>;ffet

(j.ak\ov

Xpiarou

7rap' 5

tione Christi.

Quade causaet oniucm sanabatmorautem

in-

xai Traffav voffov Xaro xat Tzdoav eOzpdnzvz

u.a)\axiav.

huin et oiniicracurabatinfirmitatcm.Vitai

T6v nlouTOv
tov
(3i'ou

$'

r-r)c

yy.ptro; airrj; xat ty,; yvcoffew; to

tegTitnsctcommiseratiocrg-aomncsciconciliavitdivitias hujuagratiroperBpiritUSbonj illniuinationem.

/.xOaobv, xat to irpb; dizavTa;

ovunaOz; 3td

tyjc,

tov dyaOou i:vzvu.ztq; eTrtAa^u^eco; aurcj) Trpoe^ev^ffev.

C
>m morbu-

rum
ri$

corpo-

Ad magnam Nicaeam b urbem profectus, ilatque Tarsum altcram, viris tunc illustribus insignem diligcns, consuetaj erg-a omncs
2
laraqiic, inMi secus

2 Outo;
d).).Y\v

Ttov

Ntxaewv

'/.araAxfioiV

MeyAo7roA(V, xai
eveuooxtfxouffav

avTY,v

coffTrep

&cr.pobv aya7r/;ffa;

Tore

Toig.

efftooo(,

tmv

ffuvy)Qcov

styero npb; anavTac,

benctic-cntiai
e

iuhaisit,

nec de omnilius bene mereri

euepyeffttov,
(

xat

tov

dyxQozpyziv
tote
ty.v

oux

7reA(ft7rveT0
ot

'

prsBtermisit.

(Diocletianus c ac

Maximianus exe-

AtoxXyjTtavo;
.)

expaV-t

xai
tcoXlv

Ma;iatav6;

xa~auzv
i^u^a;,

crandi Imperahant tura temporis) Omncm quippe oiroumiens oivttatem, partim quidem civiummorbos, partiiu vero ctiam aniraas, quantum poterat,

pd-Tot

lleptVuv
tcov

yap

dnxoav,
$z
xai

tovtq

rac
qoy]

vocsovc,

7ro?,tTcov,

tovto
p.'tv

ra;

ouvaui?,

eGeparreue,
TrtffTeto;

7Tote

Totc

ex t?ic

TzyyYi;,

cnrabat, proraptis aliquando cx arte, aliquando ex fidc adjumentis c^reyic ad Dei cultura ipsos perducens,

ttqtz

5e TOt; ex
Trpo;
ty,v

j3oy,0T;u.affiv

eTTavaycov avTovq

xaXto;

tyv

3eoffeoetav,

xat7rep

dyyJOvpov
tyj;
tcco

tycw
'dvu-

quaraquara impium impcratorem NicceBB vieinum haberet, sincera crga Deum dilectione ac amabat cnim sicut fide foraa mittena timorcm ostendit, pro eo pati. Pnctcr alia vcro quid fecit?
ct,
:

xxtx

Nixo^uyjoVu; tov
itpb;

c)uq:gz<%yi
t

jSactXea,
7rt'ffTeco;

KoxpiTQv
jXouoy,;

XptffTov

dydnr ; xat

fial-

tqv cpoSov

toutov. *Hya7ra yxp,

co;

i$ztZ,z,

to

nxOziv dt

aurdv.

Tt ouv npb; Toic xai

cx.)./\qic

ZTZoizt;

Tdc,

Ipsos ingrcdicbatur carceres

detentosque in iis , omncs, quantum poteTat, curabat, ac rerum, quibus indigebant, defeotum sublavabat, omnia, qua> auxilio esscnt, liberalitcr snppeditans iis potissiinuni, qui proChristo ccrtabat, ao qui propterillum
circuinferebat stig*raata in corporibus,
(um ontmi

cfu^axa; aura;
raic, 6oy\

etffitov,

7:avTa; (xzv

tqvc,

zv

av-

ouvaut;, eQepaTteue,

xai rr v
s

'ivdztav

avToic,
r,v

twv avayxatcov 7rapsuu0erTO, xai 7rVT de oa^i>.co;

tx rrpo; eTrapxeiav
Tot;

auTof;

eTTt^oorjycov,

xai

udhoTa

o\a XptffTov evaGXoufft, xai ra dt

ev Toic

xutov OTtyuaTa

Otatplpovfftv

fftouactv.
tcov

8 Et saniem quideni vulneruin

oalidis illa

eorum

separavit,

3 'I/wpa; uev ydp yz

,

rpaufxarcov
,

m&lm.

auTwv dniouYr
xai
?.o-/ot;

expurgans lavaoris, aliaquc applicans ex arte remcdia. Quin etiam scrnionibus illos confirnmvit nd certnmina qu89 autem a Deo ita patientibus promissa sint bona, serraone i]isis ostendebat, ut immortaUa, \it scmpitema, ut fincm non haben\

XovTpoiq

$zpp.oic exxa9at'pcov

xat Ta ex ttJ; tzurre-

yyr,;

jrrtTtOeuevo;
rrpo;

(joy^uxtx
aycova;,

aHa

ffmple

tovc

xai

7rapa 0eou toi; outco Tracr^ouffiv

toi; Trpofferreoetxvuev coc

tx znYiyyz/Xuzva di dyaOd, tco >.o'yu touw;

aicTta,

Gavara,

w; re-

DtE DECIMA SEXTA AIGUSTI.

\.

2G9

?.o;

(xr,

lyovrx.
EtffViet

Tovrq)

youv

w
rrpi:

rpGTtto

rr;

iarpefa;

aV.M/urw;
etp>rrai,
tpiav

ra;

tpuAaxas,

*al irapsfla^puvev, u;

tia Hoo igitur mctlifationis raodo carct-res libcre A.Ltoiingrediebatur, Sanctosque, uti dictum eat, excl-

rou;

'Ayuws.

***

rou?

aywva;
averou?

xhiaJrr:>

tabat, atque ad

ag-ones ung-ens reddebat eos

tir-

ffrepporspouG

sirofet,

ruv tpuXax<v

^apt^opiivwv
-J7r'

ra; ruXa;, dtari ro Tro/./azt; OuTOU? outou u^etw 5epaTTS*a$, xat ra /pr^ara lcrtv or; XaeFv. Ilapetyovro yap J~s r5v Binropouvruv aur$

miores, custodibus impcnse ipsi inprcssum pT83bentibus tum quia saepe ab eo conaequerentur medelaSj tum quia n(*nnumquam accideret, ut pecunias iu hunc enim finem Lpsi daoantur a accipercnt
:

tugtuv eiri rouro>, xal Toiq lap&avouvi <piXa.

r,v

raura xal
Trparrouivwv

rof;

jJioouci

xai

fidclibus divitibus, ^t

tam dantibus quam acoipien-

tibus erant grataa.

oux
'

4 'AXAa rourwv
tov
e*

ourco

f,v

f.piu.v.v

4-

Vcrum

his

it:i

actis,

bonorum

bostis a prin-

Dueilw
uineXui
.Vi-

xoyf]q toiq

aya0ot? avrtxetptevov

avatppei

yap

cipio

9ia :wv uTrjjpsTouueyojv

(3actXsi,
to;
eftj

aurw
cirrrtv,

rro
rrj

aoWo

xai

TTOViqptp

rt;

iar&o; ev
c'>;

Ntxaiwv
rv^;

AiofAvioN];

non potorat quicscere. IVr minlstros fetenim suos iniquo ac maligno imperatori refert, medicum quemdam csse Nicffi, nomine Diomedem, qui

cxn
iiii

.Vico-

iluirii ;

6vofJLa^ouvoj, 7rao"av,

rr,v JrdXtV

rwv

5iw

omnem,

ut

ita

dioam, civitatem

deorum cultu

aTroar^oa; Xarpna;, zat

y(iov.

rw 'EoraupGOpsvtt Trpooayarroviipou
tJatpiovo;
Trov>ipov.at

avertcrct, et ad Crucifixum adduceret. Statiin Igitur

Aurtza

roivuv

rou

raro; urrripEry;; (Jsc^tov aurov a^O^vat v Nf/.of/r^ou;. H-/:ro roiyapouv x at P MV

xal Tro)J,a
SAt'4eo-t
,

x.iX-ust

rr.v

"^

ayaXAofievos

rou 0eou o^optevo;,

uvj

p)

7rapai(Jetv_

aurov

ev

x^ipav

oVuvai
4

rw oWffic-t
xai

rraparpi^ai
r&iv

toutov
Xcov

r>)

aXyjOeta;.
*

Eue/e rourw xai

rrj

rrepi

aX-

maligni diemonis mtilitrnior minister jubet cum viuctum duci Nicomediam. Duoebatur Ltaque ^raudensetcxultans, ac impensc Deum ro^ans, ne se in tribulationibus despiccret, nec locum daret, Ut per impium a veritate avcrteretur. Cura autcra erat etiam ipsi de aliis Sanctis imo vcro orabat, ut ipsi
;

'Ayiuv

vat

usv xat fzeivat

aurou; ^u^ero
r/j;

quoque

tirmi in confessione fidei ac iminotiilcs per-

GTsppou; xat afuraxtvv^rou; ev

ouoXoyix
j/.aprupiou

ttlctsco;.

Ka* opa

fiot

^evov

rtva

rporrov

xat

u7repex-Xr,/.rov.

Nuv xatpo;
ai
ocJot

etTreiv

xai r,u:a; xara rov rou

manerent. 5 Et aspice inusitatum quoddam ac supra modum mibi mirabile martyrii genus. Tempus nunc est, ut

E
,e d (n ui,\e

"'

Aacic^

'0? aveiepeuvara

ra xptuara

0-ou xai
oeo"f-to;

etnosdicamus

illud

Davidis

Quam

insorutabilia
I

aveEt/vtacrrot
7rt

aurou.

'Ayousvo; yxp

suntjudioiaDei,

et investigabiles vias ejns

Ktenira

6/r5ptaroc

rwv araAevrwv oTpartMrojv xareve/Oviyat |3pa/u rou xaxefvot rcov rou owuaro; avaye;atrL
/apiv
u7roXaf3ovre;
rr,v
atr/]<7iv,

dura vinctus duceretur, a militibus, qui erant missi, brevis mor3 descensum e vehiculo deposcit. Illi vero ob necessitatcm corporishoc exposci autumantes, descendere eum jusscrunt. Postquam IgituT

xatcov

xarVY_Oyivat

toutov exeXeucrav. x/tva;

r\\>yz7Q
tvtV
(

Kareve/Oet; ouv
6

xat

utxpov 7rap.exTrpoer-

otJov

autxao-io;,
rrj

ra

yovara 5ei;

eyvw yap Travro;

rou ayaOov

Trveuaaro;

descendisset ac parumper a via deolinasset Vir mi(Gratia quippe boni rabilis, positis g-enibus orabat
:

/ocptri to p-i/Xov ei? aurov yeyov^crOat) xai ouroi Trotcov

TrapEcTcoxs rr v ^uy/,v rco
(

spiritus norat

Kuptw. Ol
etvat

rotvuv

o-rpartw-

rat %poviC,ovTx. toutov ry eu/ji

Tt

xarioovre; dtEXoyi^ovro 5eXet

rco

apa

ro r^;

ppacjurrjro;
ettJov

Mapruip.
avetava;

omnino quidnam sibi esset evont.urum) et sic agens Domino animam tradidit. Milites ergo eum orationi immorantem oonspicatl, sermonera conferebant, quidnam sibi vcllot Martyris cunctatio.

'Q; ouv Trpofftdvre;

aurou rwv
rvj

decrf/cov
yvi

Ubi crgo accedentes viderunt ejus manus

ra; /Efpac, xa\

rou;

ayxwva;

TrpoffeffTyjpty^s-

ou/Xovouc, e^rrXrirrovrOj o*t)Tropouv, oux ei/ov ort xat

ytcroyrat.

vinculis solutas, ac cubitos terrai adlia^rentes, admiliaberatione perculsi nesciebant quid agerent, neo

'Arrooavre; ouv rcov

to;

tTrrrcov

xai

ijiavaffrflo-at

rourov

eTrt/etpr^cravre;,

ocaivyitov

etcTov

xai

vvaoov
rt
,

y.pr^xxat
ei

bant quod conoluderent. et cri6 Postquam igitur cx cquis dcscendissent, gere.eum conati cssent, ubi viderunt iminobilem
sententiis, esse ac mortuura, divisis inter sc hrosere

njiini/

11

ro
et

modo
ductorc$

rt^ovra,
oufft.

(Jteaept^ov

rov vouv xaO" eaurou;

6

rrpa-

Ooco; yap tlyvj aurou;

'AvOefXxe
c5e

(3afftXtxo;

routoc rt

quidnam acturi essent.Timebant enim

ratore,
si

sibi

ab Impe-

rjutfiuiit

ctci,

rov xaraXsi'J/eiav.

Xoyifffio;

rspo;,

xpa xai a?

eorat WApoz, aurco

xs<paXv;v
tv'

xout^dusvo;.

"Ouco; vtxa

rouro ro ttjv

rou Maprupo;

dnoTeuovTocs^ rco

illum reliquissent. Alia autem oocurrit cosi mortuus ad gitatio, quid utiquc futuruni esset, pravaluit, ut abipsnm deferretur. Simulque hoc

uupavvco y.oaiGxi,
vota;.

cw
xat

ffuvrrjpx;c;cofftv

saurou;

utto-

'rivsrat

rouro,

ptapru;

arrapaypaTrro;

xai rrpor;OX/;ff rat; rcov bioiiYtdns yvcop^srai. Ei yap rrapaivsffefftv, 'Aytcov BTriffxe^eart, xai raf; ei; aurou;
trt
rri;

tyrannum.quo scissum Martyris caput deferrent ad flt, et suspicione scse conservarent immuncs. Hoc a BiquiDiomedes martyr esse cognoscitur ffenuinus
:

ad dem certamen prrovcnit Sanctorum Inspectione,

re xat
^uy;/ic

rvi

rou uprupt'ou

lljrfji,

ital

r^

7rpo0up.c.)

hortationibusad

illos, et

martyrii insuperspe, ala-

xai ysvvatco

aXX' ouv xai

rou/v

uTrspsffrv]

criqueaogenerosoanimo.Addequodictum martyrn
utraque ex Mhletacoronatus; Abscisso igipartedeclaratussit venerando, mox mUitea tur ipsius oapite prorsua oculis mulctati sunt, et olrcumibant
subicritjudiciisDeo notis, ac perfectn
sectione
cffici

xai rsXsto; sxareuaoruotx/,v xptuafftv ot; etos 0eo;, rvj; jravavyjyopsuTai ffrecpavirn;. T||feto flw pcoOev

rtuou auroO

xs(paX>5s,

EU0u

oi

orpartUTat ra;
TU<pXot

o+eifi

o-uvaTrerftvieviffav,

xai jrept^yov

prfa xo

cruvoXov

in

niliilque

omnino videntes

lucis.

xaQopcovrs; ro

oo');.

7 Ilspiaydusvot
T7]V

rotvuv

ffuv

rvj

fxaprupixv;
rc7)

xe^aXir?,
rrpofftov
(

Circumeuntes ergo
pervenere, ct

cum

oapite Martyria

Ni-

Ntxour,dou;
ro
rrpayfta

xarsXaSov,
yvcop {^oufft,
oc,
ei

xai

(3afftXst

Tc,

xai

rvjv

xscpaX/ v aurou

comediam rem, rem

accedentes ad impen

fumcn iBde ncipiunt

et

7TOOcrxoutouo-i.

Kai

xat

S^auuaro; ro rrpa-

vQsv exoptfcaTo,

opco; f*no*ev rt Trpoflefxsvos,

a7ro.aoewvat

ru
oi

Et is, corporti indicant, caputque ipsi Lfferunt. imimr. percepjt, quidnam e sset siquidem per miraculum correliquo c< quidquam addens,

XotTTU

ffwwtn

raurvjv

xsXeuei,

r6

aioriffiuov

rou

AJpo? ex

rwJnw ^arauaO^v.

Aurtxa youv
;

orpa-

exstvov, si; ov ro uapruotx^v tsuro rtwrai rov rdrrov xara/a^dvr; ( e^pet y ; p uTO tSv XeU/aVOV, ra/o;

factum, nihil tamen reverentiam poriilludrestituiiuhet,debitam Viro igitur milites ad locum uiv lp80 discen .Statim ; jacebat, cum festlnalum, in quo fcfcrtyris corpus
ti

Trapa?eJo/*evov aur$ ffap -j.^vj \txa-ov o /oytcrrr; JterufJvvou (poSov a>a r';> ouva>.t rr,v roV rou 6*ia xai ro (BXejretv Maprwpo; ffwptrt) ca/.r,v r';> ro^ xat rr,v 9eoyva)0*(av /.orra-

corpore)pristinum Cliristuraquc tiam suntamplexi,

nervenientes(Namcu8todiebatniud Nica^nometum tjrrumlogistesisibi ab ipaia traditum ob conjungeretur Martyris caput cum ul simul Parjnl receperontvisum, ven Deinoti-

Dcum

confcssi, ac

gentllem

270
A. LiUtEV
TIO.

I)E S.

DIOMEDE MEDICO ET MART.

q-zvto, xai
y.r.v

g-entilem errorcm reliquerunt, imo vero multos transmutanmt alios, et ex eodcm ad Christura per-

aiteXa&OVTO * rJ.dvr v
t

Qebv t6v Xpivrbv fwAoyqffav, y.zi rr.v iXhpn- D ttXka dr, xai noXXobq aklouz, * f. dm.

duxerunt errore.
Martyrit
irpultura
g

utTavTr.o-avTtc, il zvty.c,

; Xpiarw
yvvr,
i.TTY.GtWXai
xcci

itpo<ir,ydyovTo m

feityxvro

Petronia

autem mulier qmcdain opibus admoIogristen ubi pecuniis inescasset, ac-

Hsrpwia
tov

yovv

thc

r.lovTOi

dum abundans,

yotuaat
'/.atxcdvit
fftV

}.oyto~Tr,v

v.ouovqz flzQzt, to uzpTvpiv.bv qov

iv

cipittuum, O Athleta optime, corpus martyrio perfunctum, ct valde pretiosislinteaminibus involutum ac ung*uentis perfusum ( In doloribus quippe corporis, quibus conflictabatur, consecuta aliquando abs te sanitatem fueratj splendide deposuit. Nunc autem, Vir celeberrime, eaelos inhabitans, Domini
solio adstas

(7wua,
,

llavdptaTt,

noliTifAOtq
(

ctv$6-

ti'/,ic]a<3a

xat

uvpoiq

a7.ityaaa

xat

ydp

dni~

dno cov Stpantiaq e' axc, eiyj, ttspuaovviztc tov awuaroc ) ^O.oTiuoit jcareSero. Kat vvv tovc ovpavoitc. xaroixuy, r.avoidriUt, rw dtatzo/.avoi izoTt
tvc,
TiY.ut
JiflZv

avv
TO.KC,

dyyi/.oic,
iy.tcizic

napisTavat
ty.v

Bpovoy

[ipdctvo-ov

cum

ang-elis

nobis subministra tuis

reg-ni cffilo-

tjov

y.lr.covyiav rijg
r,

jSactXeta;

supplieationibus, ut sortem habeamus

rwv

ovpav(vj

ori

rw 0i

oola

eic

tovc

alwzc.

rum

quia Deo

g-loria in secula.

Amen.

'\ur]v.

ANNOTATA.
a
lit.

De hac urbe egimus

b.

in Annolatis

ad Acta S. Marini mart. tom. n Augusti, die

8,

pag. 348

b Nierea, urbs archiepiscopalis Bithynix quondam clarissima, in Asia minore ad montem et lacum Ascanium sita, magnum sibi nomen fecit duobus concitiis cecumenicis ibidem ceiebratis i altero quidem sub S. Silvestro PP. I, Constantino M. imperante, adversus Arianos, anno Christi 324; altero autem sub Adriano I. PP. anno 787 contra lconoclastas, sicut notissi-

Olympi

mum est.
Commentario nostro prajvio, ponitur Sanctus sub Diocletiano, quod E ibidem fecimus cum Martyrologio Romano. d Logistes "koyurr/n rationum descriptor vel procurator. Cangius in Glossario Latino barbaro, Logistffi, inquit, ouratores el patres Reip. Titutus Log-istffi civitatissplendidissimse Nicomediensium habetur in veteriinscriptioneapudGruterumpag. 389. 2.
c Alibi etiam, ut videre est in
et 7ios ideo
,

DE
J.F

S.

AKSAC10 SEU URSACIO CONF

NICGMEDLE IN BITHYNIA
I
vitse
Ifc

COMMENTARIUS
Gultus, locus ac tempus mortis,
uo nobis in hoc Confessore miranda se offeaiterum quidcm quod nultam de eo
: ,

J3E

VI U S

institutum, Acta

Abko
CCCI.VII).

tutibus claruit, utet dicmones expulisse, et ing*en-

Sanrti

mc
i

moria
Latiuii

Martyrolo
giii

ls in sacris Fastis Gnccorum vel minimam inveniamus memoriam, cum tamen ad Orientalem atque adeo ad Gr.vcam ecctesiam omnino pertineat aiterum, quod apud antiquissimos ac ceteberrimos Martyrotogos Latinos, ad quos neutiquam spectat, annuo cultu celebretur, eo etiam usque propagato, ut inter hodiemx diei Coelites in Martyrologio Romano moderno (de antiquo enim mox dicam) tocum habeat His verbis Nicomedi sanoti Arsaoii confessorie, qui sub Licinio perseoutore militia relicta, solitariam vitam
\
:

\runt

tem draconem orando interemisse legatur. Scriptum in libro quinto Historiffi ecclesiasticaB tripartitae. Adoni adde TJsuardum,UsuardoNotherum. Belinum Grevenum Felicium Maurolycum, Galesinium satis est yiominasse, uti et Florarium p nosirum Ms. 2 Ferrarius in Cataiogo Sanctorum qui in Ro- noneodem mano Martyrologio non sunt, die xxxi Martiisic famenuln ~
,

memorat Nicasae in_ Bithynia S. Arsacii solitarii. Kx Canisio, ut addit in notis, hac die, monens, videndum an sit idem cum eo, de quo in Martyro:

qu*

logio llomano

ducens, tantis virtutibus claruit, ut dffimones expulissc, et ingrentem draconem orando interemisse

legatur: deniquefuturam oivitatis cladem praanuntians, in oratione spiritum Deo reddidit, Mirum, inquani, id acoidit cutn ob rationes, quas dice-

ad diem xvi Augusti ag-itur tanon Nicaeae, sed Nicomedire tribuitur. In Usuardo a nobis itlustrato inter Auctaria ex editione Lubeco-Coloniensi ad eumdem diem xxxi Martii ponitur ista annuntiatio Apud Nicaam
:

metsi

ille

bam, tumquia nullum noviprmter Sozomcnum, auctorem Giwcum, qui Latinis hagiologis in hoc Sancto prmluccerit primus; cuidein Nicephorus adjungipotest, Baronio in notationibus ad Martyroiogium Romanwn uirumque citante. Sed

Bithyniae, sancti Arsatii confessoris, ex milite heremitae qui dffimoniacum curavit, et draconem
,

intorfecit

Ex

Greveno autem hsec

Apud

Ni-

cffium Bithyniee, Arsaoii militis,

heremitffi et con-

nuncaudiamus quidnam de
tyrologia antiqua.

ipso

memorent Mar-

Romanum

vetus seu

parvum

fessoris. Ex Greveno autem vel, si vis, ex dicta etiam editione accepta est annuntiatio Martyrotogii quod sub Canisii nomine circumfertur, quod die xxxi Martii Germanicesic refert : Item
,

hsechabet hodiema die: ln Nicea Bithyniffi, Utsatii oonfessoris sub Licinio. Ado In Niciea Bithynl, nataHs sanoti Ursatii eonressoris sub Licinio
:

Nicae in Bithynta, saneti

confessoris
Arsacii.

railitis

heremite ac

persecutore. Qui,dereliotamiUtia, solitariam vitam in quadam turre prffifata urbia egi%, tantisque vir-

Hodierna autem die nomen ejus denuo ibidem signatur cum elogio, in quo notanturnonnulla,qxtx sint ejusdem argumenticum eo, quod postea producemus ex Sozo^neno. Existimasse

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI

istimasse vero istius Martyrologii scriptorem, quod duo diversis diebus signarentur Arsacii, satis videtur colligi ex dictis. Verum non est nisi unus et idem, uti conficitur ex istis characteris-

271
AOCTOftt

accidisse die xxiii vel xxiv mensis Augusti, anno Christi 358 ; cui res-pondent Datianus et Cereatis

J.I\

mis
ris,

Nicaese in Bithvnia, militis, eremitffi, confessoqui uni eidemque nost?*o hodierno omnes

cave neconfundas cum alio fere synonymo, qui exstat apud nos tom. 111 Martii, die xwipag. 897 hic quippe ab isto diversus est toto ccelo, ut ita loquar cum vocetur Acacius, fuerit episcopus, notetur Melitense in Armenia minore ac sub Decio, aliaque sit ejus exacte conveniunt.
;
:

Quem

de quibus videri possunl Fasti consutares Petri Relandi a pag. 384. At nunc recertamur ad S. Arsacium, ad citjus investigandamrationem temporis ac loci hsec dicta sunt quibus postquam adjecerimus puncta nonnulla ex Sozomeni de Sancto narratione, confectaria nostra proCoss.,
;

fet^emus.

historia
E
ijiiibus-

quam nostri.

Aisaoium eam ea- ac comjxnprrusquam aecideret, dio ActopriEvidisse... In arce Nicomeditc intra urhis imi- rum SancU pritmissis ros commorabatur... Illic divina visio ci oblata ntitcrvatio5
ille

Aiunt prout

refert,
,

Iniuitatem

motus

ten-se

tiam defavioso Nico-

dse sunt

mediensis
urbi* terr*
mottt

qusedam superaddensuper loco ac die, quibus antea S. Arsacium ab hagiologis annuntiari diximus. Lucem ad hoc suggeret famosus ille terrse motus Nicomedise, quem, priusquam accideret, prsevidisse refey^tur inferius in Actorum Compcndio, quod ex Sozomeni Historise ecciesiasticse lib. \cap. 16 editionis Valesianse producemus. Indidem delibamusinterea temporis sequentia inremnostram Placuit ut Niconiedise in Bithynia synodus congregaretur... Sed cum major jam pars episcopo:

3 Hisce notationibus aiise

jussit,

ut eg-rederetur civitate... Eximle ccleriter ad ecclesiam profectus raandavit cloricis ut sollicite Deo supplicarcnt ... ad depcllondam iram... Cura vero non persuaderet illis... in turrim suam reversus est, pronusque in terram Oadens Deum oravit. Interea temporis orto terra? motu plerique perierunt. Deinde incendii flamma totam civitatera instar unius rogi, ut itu dicam, cffecit. Ob

nftui eruitur, <]uo

laco obicrit.
i/iio

dic,

hanc causam cum domus inacceBSffl ossent, ii (jul ex terrae motu incolumes evaserant, ad arcem cucurrerunt. Illic Arsatius in turre,
steterat,
qiuii

inconcussa

rum

iter

ingressa esset, nuntius allatus est de Ni,

comediae calamitate

eam

scilicet

totam

terrae

motu concussam fuisse. Cumque rumor passim in* valuisset, eam urbem penitus eversam esse, episcopi ulterius progredi

destiterunt etc.

Ammiaeditus,

nus Marcellinus anno 1693 a Gronovio

lib.

pag. 129 de tragico illo terrse motu scribens, Inter raonumenta inquit, multiformium serumuarum eminuere Nicomedire clades, Bithynias urbiura matris... Primo lucis exconcreti nuortu die nono Kal. Septembriura bium giobi nigrantium etc. Ccepit ergo feralis illa ruina die xxiv Augusti secundum Marcelli17,

cap.

7,

mortuus repertus est, pronus humi jaccns eodem habitu, qno se oratiouem inchoaturus extenderat. Sequitur ex his 1", ut mortem obierit Nicomedise ubi a Martyrologio Romano moderno recte annuntiatur. Cur ergo ab atiis JIugiologis, quos supra nominavimus,ponitur Nicsese ? Sequitur 2, ut non satis recte in Fastis memoria ejus annua referatur ad diem xvi Augusti, quoetiamnumvivebat,non idique mortuus
:

ante diem
rit

xxm

vel xxiv Augusti,

cum

tunc cospe;

num.

Consentitldatius in Fastis, Datianoet Cereale

loco

Coss., sicut dicitur in notis

mox

citato

dumtaxat famosus terrse motus imo vero non certo constet, an tunc etiam atiquot post diebus non supervixerit tempore istius incendii, de quaagebamus, motum terrse subsecuti ac ext?'acti ad dies 50 totidemque noctes, teste Ammiano
Marcellino supra designato, qui pag. 130 narrat, quod superesse potuerit cediuin saorarulB et prini palautes vatarum, hominumque para major abrupte flammarum ardores per quinqua^inla dies
,

<

Ipso anno terrae motus factus , ita ut civitas Nicomediensium funditus versaretur die ix Cal.
Sept.

>

que,

ait,

stratae

Victor in Marco AsiteEphesus ac Bithynise Nicomedia conterrse motu, aeque ac nostra aetate Nico-

Et Aurelius

etnoctes, quidquid

consumi poterat, exussissent.

sitpervixerit, iton vide-

media Cereali Consule

PrEeterea Socrates
ait,

in

Sitamentunc etiamnum

lib. 2 cap. 31 Historiae ecclesiasticae

Coustan-

tium, qui initio quidem jusserat concilium episroc porumNicomediee fieri, audita clade Nicomedite, Seleuciam Isauriae concilii sedem constituisse
additque
:

tur supervixisse nisipaucidis diebus ex illis quinquaginta propler rapidissimam flammarum voracitatem ac populi concursum wl arcem, qui eterrsemotu incolumis non diufueril cunctatus
saluti suse ibidem
loci,

\,-

Jouto dk ybyove Aartav&C koh Kzpzaliov

cum

alibi

non
sit

posset,

ntpt zov oydoYtV tiy.xda zov Ai>you<J70-j fMjv^s.

Id

est, IX

consulere.
6

Kal. Sept. (nonv, ut male vertit interpres ) qui formam loquendi Atticara esse non advertit. Sic
ibi.
eju&demqut
tempore,

Sequitur

3",

ut Sancti
;

nomen

Arsacius, quoanno

4?Porro de modo illo numerandi Grseco breviter animadverte, dividi ab eis menses suos in tres decades seu decurias, uti pluribus videre licet

quod tamen nos cum pturibus aliis ita etiam expressimus in titido hujus nostri Commentarii. Sequitur '1", ut annus ipsius emortualis esse debeat 358 serse vuigaris ex Coss. su-

non vero Ursacius

apud Gretserum in Institutionibus linguse Grsecse lib. 3 cap. ZSpag. 625 et 626 impressionis Ingolstadiensis anni 1593. Decas vero tertia incipit a die
XXI
c-rivcuvr^
il/Joi,

pranotatis, ac proin is notari potius quam :ili) cum Surio, quamquam infwias non eamus, iilum tunc temporis etiam floruisse nam QOD igflobl:

lis,

Sozomeno

Vel

TZCf.-joy.ivoi

vel Ar.yovro^

vel

cipatu

referente, inter Confessorcs piinLicinii exstiteret. Sequilur :><>, ut noster

em

quasi evanescentis vel

cessantis men-

sis, vel

supra vigesimum diem,

cst xi

et dicta dies xxi

Arsacius longe diversissimus sit ab alio tynonymo, quixixW, prout observat Baronius in notat>">

est ot/.irr, <ptvoOvrcs uryr., id cst

decima cessantis

bus ad Martyrotogium
Juliani Apostat,

Romanum

temporibufl

Kalendas) dies xxu octava , quse Lanam, uti ix Katendas, seu xxiii mensis tinis est observat Gretserus, in decade ystyo^ ^Sivowwfcutuntur Grseci ordine retrogrado numerorum sicut Latini in suis Nonis, Idibus, et Kalendis. Quse ibidem exhibet Gretserus in tabula. Dicamus ergo illum terrse motum seVundum prsemissa

mensis (Latinis autem

iwa.7r
l

nona

dies xiii

oydoYi

fuitque rc\ Armeniffl Christianus, in qnem ob odlum in Christum idem impius imperator sc illiberalcm nimis exliibuit: de quo Sozomcnus lii. cap. i, et Ammianus Marcellimis
(j

frcquenter raeminit.

Etenim distinyuuntur

toco,

temporeetoffxcio.
7 At quonam offlcio seu vitse instituto functus aiiquando fuit Confessor noster ? Sozomenus, 'Ar.o

qao deniuc '"" vitJt rn*

StilUtQ-

Augusti Tomus

III.

3S

VTC&.Zl''>7 rsJ

272
ccroH
J.P.

DE

S.

ARSACIO SEU URSACIO CONF.

positus railitaret a. non ignobilis inter confessores
:

pAtxw totovm BqpoK^wu rav fiafft) sic vertitur Latine <?orf fljDMrf Vaksium ete leonibus prapositus Qui cum alendfe Imperatoris
61 rpa-twrou , ait,

abjectaque militia, principatu Licinii & "exstiterat intra urbis muros commorain arce Nicomedise
:

Nicephorus Callistus Ecclesiasticce Mwnw Par*historuv lib. 9 c<zjo. 38 pag. 771 '0; airo 0npoxV u vfparu&nK sfoww rem ita refert Qui miles antea et leonum ferarumque ahamilifciret to.
:

batur, monasticse disciplinae studiis sese exercens. Illic divina visio ei oblata jussit , ut egrederetur

ex civitate, utpote passura ea, quas

est.

mox perpessa
-Vicowiafc-

wv.

rum

fuedomitor, et custos in imperiali comitatu Quse nos ita rat, sicut Latinus vertit interpres.
:

reddimus Qui ex ferarum altore miles existens. Ubi vides duo diversa ofpcia indicari, militis vi-

ferarum praefecti. Valesius in annotationibus ad locum istum Sozomeni,pag. 126, Hunc locum, ait, non intellexit Nicephorus. Putavit enim
delicet ac

ad ecclesiam profectus, mandaDeo supplicarent, precesque offerrent, ad depellendam iram quae ei placando intentabatur. Cum vero non persuaderet illis, sed ridiculus videretur, quippe qui insperatam praedi2

Exinde

celeritet

vit clericis, ut sollicite

ensibut
*'x

tty.

motum

prrdicit:

ceret cladem, in turrim

suam reversus

est

pro-

nusque

in

terram

cadens,

Deum

oravit.

Interea

Arsacium prius nutritorem imperialium leonum, aodeinde militem fuisse... Ignoravit scilicet Nicephorus, militiam diei quodlibet ministerium quod
imperatori prsestatur.
functut fuerit
lo.

temporis orto terrae motu c, plerique perierunt reliqui autem qui superfuerant, in agros et in soli-

tudinem profugerunt. 3 Etenim tamquam in opulenta

et

maxima

civi- quem

terri-

Idem

Valesius ad illa Socratis Historise eclib. 2

in secu-

clesiastiac
fjivoic,

iis qui qute in illum auctorem observat, in annotationiK bits pag ]H fuvc scribit : Male Cliristophorsonus

r [iy.cG.ziy. orpareimilitabant, inter alia, in palatio

cap. 2

r&r; v.axy.

tate, ignisper oranes doraos erat accensus in focu- diam snbtelis, ac furuis, et in caminis balneorum, eorumque quitttr. opificum, qui ignis beneficio artes suas exercent.

bile incen-

imperatoris satellites intorpretatur. Omnes enim designantur, non protectores ae domestici et reliqui scholares, qui sub sohim
Palatini hac dictione

Dejectisque aedium tectis et lacunaribus, fiamma materiem corripiens, permixtis, ut verisimile est, aridis lignis, et quaecumque olei naturam habent,

armis erant, verum etiam ministeriani etscriniarii.

HfflO enim Palatina militiadicebatur. Eodemmodo, qno offloialesseu apparitores magfstratuum ordinariorum seu civilium, milites dicebantur eorumque actus in codice Theodosiano cohortalis militia appellatur. Plura huc spectantia dabitvotenti Cangius in utroque Glossario. Ex his conficitur, perillud Sozomeni aith arpaxt&TOv oi QyipoyUpou designari unicum munus officium unicum seu prsefecturam alendaram ferarum sea Leonum imperatoris, ac proinde hoc etiam sensu intelligendas censentus f.rprcssiones Martt/rologioruni; de qutbus supra. 9 Reliquum est, ut de Actorum compendio paucula animadvertamus. Verbum Aiyovut aiunt, ejusdem historiam reddere suspectam neutiquam
:

ignem celeriter concipiendum aptissima copiosum pabulum nacta est serpensque passim ac sibi ipsi conjuncta ac coadunata, totam civitatem instar unius rogi , ut ita dicam,
et ad

sunt

effecit.

4
ii

Ob hanc causam cum domus

Illic

inaccessae essent,

et ca occa-

qui ex terrae

motu incolumes evaserant, ad arcem

sione invenitttr vtor~

tttus.

cucurrerunt.

Arsacius in turre, quae inconcussa steterat, mortuus repertus est, pronus humi jacens eodem habitu, quo se orationem inchoaturus exten-

antequam moreretur, Deo supplicasse, morique maluisse, quam oculis suis cernere ruinam urbis illius, in qua Christi
derat d. Aiunt porro eum,

notitiam

primum

accepisset, et ecclesiasticam phi-

losophiam

didicissei.
jit

Aclorum
fakn

5 Ceterum quandoquidera narrationis ordo ad Potestate dxmonet hujus Viri mentionem nos deduxit, sciendum est, ut dasmonas fugaveillum ita Deo carum fuisse
,

debet

nam

etiamsi

re dioitur,

fertur etc, alibi

rit,

eosque, qui ab

illis

vexabantur,

purgaverit.

non raro extenuet fidem rerum quse postea narrantur: si tamen hic principium historise cum
fine

Quodam
rent,

igitur die daemoniacus per

coepit.

forum exerto
diffuge-

gladio cursitare
et civitas

Cumque omnes

ejusdem conferas, invenies

ibi

ab auctore
:

afferri sequentia, quse

eam commendent

Et haec
dice-

quidom ita relata sunt ab iis, qui ea acceplsse banta virisqui Axsaoium ipsum viderant.

tumultu plena esset, occurrens ei Arsacius, prolato Christi nomine eum dejecit statimque daemonio liberavit, et ad sanam mentem
reduxit.
6 Alia

quoque multa ab

manam vim

illo patrata sunt, quas husuperant, inter quae et istud est. Draco,

aliisque pFOdigiis cxcelluit.

ACTORUM
C

sive aliud serpentis genus, viatores

antequam ab

MPEND

M
historice

illis videretur, afflatu suo perimebat. Nam in specu juxta viampublicam latitabat. Progressus eo Arsacius, Deum oravit et statim serpens sua sponte egressus est e specu, et capite ad solum alliso, se:

Ex

Sozomeno Ecclesiasticw
lib.

4 cap.

16 pag.

559

edi-

metipse interfecit. Et haec quidem ita relata sunt ah iis, qui ea se accepisse dicebant a viris, qui Arsacium ipsum viderant.

tionis

Valesianw.
tractasset auctor de

ANNOTATA.
luctuosissimo
cere

Stencfui pott

Postquam
terrse

a Militare non significat hicrem bellicam exersed alio fungi officio, sicut observavimus in
;

instttutum
Mt'cw(fe

ex-

frceiw TIIO-

uuilicum

motu wbis Nieomediensis, de quo a nobis facta etiam estmentio superius in Commentariopnvvio, occasione ejusdem terne motus mox exponere aggreditur res quasdam gestas et miracula S. Arsacii in hanc sententiam Caeterum alunt Arsacium quemdam cam calamitatem, prius:

pendio chronologico,

qviaui

accideret

prasvidisse.

Erat hic

natione

Persa: qni

cum

alendis imperatoris leonibus prce-

307. Labbeus in ComPagius ad annum 318 num. 8 mortem ejus innectunt anno Christi 325 Tillemontius autem tom.Mlistoriee imperatorum eam refert ad annum 323. Vide indicem chronologicum ibidempag. 711. c Fx anno ac die istius ?notus fiximus tempus
et
;

Commentario pr -evio hlmperavit ab anno

(

Sancti

DIE DECIMA HEXTA AUGUSTI.

Sancti in Commentario pr&vio. d NicephorusCallistus supra assignatus causam istius perfugii ad arcem seu turrim non adscribit incendio, sed terree motui, et kuicillud deinde subjungit. In ipso, ait, cladis ejusimpetu (sermo est de terree motu) turri ipsa immota et stabili permanente, orantis habitu Martyr mortuus est repertus a multis, qui eo concurrerant, ut terrae

27

motum D

ex loco superiore spectarent. Sed nihil nos cogit vel ad latum quidem unguem recedere a narrationis modo, quem habet Sozomenus.Porro per rb Martyr, fzapr-jc, intellige testem, mortuum videlicet, illius

calamitatis

quam pnenuntiarat

vi-

vus.

DE

S.

THE0D0R0 SEU THEODULO

EPISCOK) OCTODORENSI VEL SEDITNENSI

IN VALLESIA

APUD HELVETOS COMMENTARIUS PR.EVIUS

cultus, scriptor

G.C

I.

Antiquus Sancti

Actorum,
collocaret,
et

et varia

horum exempla
E
donec,
ut

xvi Acc.

Publicam
veneralio-

ncm

S.

Theodori
seu Theoduli,

n titulo dixi, hunc sanctum Prsesulem episcopatui Octodorensi vel Sedunensi prsefuisse, I tum ob rationes infra proferendas, tum quod aliqui hos duos episcopatus distinctos velint hanc esse unam aliis contra existimantibus
,

diximus, per nimbi tempestatem Drausa fluvius, facto impetu, oppidum everteret, cathedrara deinoepa
vice

versa;

eamdemque cathedram,
et

quse alio translata

sit,

Seduni remansisse. Illustrissimus D. Franciscus Augustinus ab Ecclesia, episcopus Salutiensis, in Historia chronologica Pedemontamv regionis putat,

diversum cognomen acceperit. Uanc controversiam didici ex Josia Simlero, qui in Descriptione Yallesise lib. i apud nos fol. 25 de hac re sic scribit Nonnulli censent Vallesiam olim duos episcopatus habuisse Sedunensem et Octodorensem; uti enim distincta jura fuere Seduita quoque episcopa tus norura et Veragrorum

ex

loco

cathedram Sedunensem Octodorensi succes:

sisse, et

ibidem\cap. 44 apudnos pag. 330 sententiam suam exponit hoc modo Sedunum t-ivitas Vallesiorum, vulg-o Sion, sivc ut Germani vocant, Sitta, a flumine ejusdcm nomiuis nltra
Alpes Penninas ad Rhodanum, ubi olim Seduni, quorum mentio habetur in Arcu Cresaris Ang-usti, in amoena planitie sita est. Aliquando paruit Comitibus Sabaudiffi; nuHC autem tam in spirituulibus quam in teraporalibus episcopum, qui Comes et prcefectus Valle.sia.' dicitur, superiorem ag-noscit.

diversos fuisse arbitrantur. Sed alii contra censent, etsi enim urbes id regrionis angustiam vix pati penes conjunctae in Italia proprios episeopos ha:

bent

provinciis

aliam tamen rationem servatam aiunt in prsesertim Transalpinis , in quibus

,

Huc, Octoduro

deleto
in

illius

episcopalis

longe majores sunt dioeceses

in Italia.

episcoporum, quam

2 Praeterea id indicium unici episcopatus csse

(jui

Octo

doremi

quod unius tautum Theodori Sedunensis episcopi mentio fit in dedicatione D. Mauritii apud Agaunum, a qua non est credendum abfuturum fuisse Octodorensem episcopum, in cujus
volunt,
dicecesi hec agebantur, si alius a Sedunensi fuis-

Etomana tranfllata luit; quo2000 florenos taxantur circa non amplius Octodurensis , ut in Notitia provinciarum diccbatur, scd Scdunousis inscribisedes, cujus proventus

antiqua taxa

ad

tur

et archiepiscopsitui

Hanc communiorem nem amplectimur>,nisi editores Galluv Christiansc postmodum solidis argumentis ostendant, Seduni
et

Tarentasiensl subjioitur. illustrissimi auctoris opinio-

quod caput Existimant autem Octodorum Vallensium fuit, ut ex libello provinaliquando ciarum apparet, primam fuisse episcoporum sedein, donec bellis Burg-undionura vastatura et dirutum fuit; deinde episcopatum Sedunum translatum esse, ac rursus propter Seduni excidia in
set.
,

Octoduri eodem tempore distinctos prscsules

inttUigtmtu
cr Utterft
t

sedisse.

hic Orto4- Interea sancti Pr vsulis nostrifsive dorensis sive Sedunensis episcopus fuerit) antiquum cultum stabiliamus, quem jam ab anno 1G68 diligenter indagavit Frnestus Bidermannus

veterem sedem rediisse; donec id restitueretur vel Elorentinum et Theodorum Sedunenses episcopos non ab urbe, sed a populo denominatos, quod Sedunorum vetustissimum nomen omnibus
Vallensibus, ut hodie etiam solet, tribueretur. Nos

noster ut intelligo ex litteris, quas Majores oculatus tunc Friburgo Hetvetiorum ad alia sic scripsit nostrosdedit,etin quibus inter Ad satisfaciendum desiderio K. V. excur ionem saneti Theoduli infeci in Vallesiam, ut in Acta
teslis
ille
7

rem

dubio reUnquimus; nominaautem Sedunensium episcoporum et res gestas alio loco persequein

quirerem. Veni primo Agaunum, nuni- ad 8. MauVeni dein Octodurum;... Poa1 ritium dicxtur

vel

Seduprrfuit,

ntiwi cccUsix

mur. Itaille. 3 Franciscus Guillimannus in Opere de Rebus Helvetiorum lib. 4- cap. 3 aliam quorumdam opinionem circa hunc episcopatum proponit his Veraverbis Quidam arbitrati sunt et Sedunos et tamen gros unumtantum episcopum habuisse, qui quidem, ut si, qui diem obiissedes mutaret; ita egisset , successor Octoduri sedem
:

Sedunura appuli,

et

apud episcopum nobia amii

\

Ifl-

simum diverti. Scd olim per belli injurias spoliatum est archivum epiflcopale, ita ut incolffl b memoriam antiquitatis aliquara habeant authenticamprieterOfficia propria de
B.

Magno. Utraque curavi

et

deflcribi, el

Theoduloet Carolo penes me habeo,

ea,

si

ita

libuerit,

set

Seduni

autem

inter alia

R. V. Bubmittam. aeperi scquentem titulum sancti Theoduli

in

m
krcrcii
.

DE
:

S.

THEODORO SEU THEODULO

statesac
nse
caeli

G c
-

episcon ratalog^o vetustissimo castri Theopolus bx BurB. poriim Sedunensium GUNDIA DB GraXUI-MONTB, BPISCOPU3 SeDUNENSIS, PRIMU8 PRIXCBF9, COMES BT PRiKFEOTOS VaLLESIA,
i

Vnllerioe

injurias praesidio sunt; sed et

campa-

ab eo benedictse sonitu suo

irapios ccetus solvere
solent.

veneficorum ac
et maleficia di-

daemonum
scutere

Eamdem

virtutem
est,

aliw

quoque

fsw
V uof Bidermannut no;';,''

eaa.

campanis

inesse,

compertum

quibus immix-

tftulUB

Ante hnnc sanctura episcopum legutur iste 8. A LTH-tfUS EPISCOPU S SEDUNEN8IS

:

fuerit frustulum metalli e quadam campana ab ipso benedicta, quae dudum inter pulsandum ef-

tum

n7.

ET ABBAS S. MaUKITII AGAUNENSIS, CUJUS temporo Carolus Majrnus Francorum rex, ad divum Maurilium appulit, ct miraculum caelestis harraonia3 in heatis Martvribus dormicns audivit:
et

fracta est.

inde ipse rex

cum eodem

sancto Althaeo epi-

Bcopo et

Post sanctum

abbate Romara proficiscitur anno 790. Theodulum ponitur S. Gauinus

:

8 Heec (lesumpta sunt ex solenni Officio, quod hac die in Breviario Sedunensi legitur, et in quo ad primas Vesperas recitatur hymnus, qui eadem gesta sic paucis exprimit Chorus caelestis curias Congaudetnobis hodie
:

i^oude-

9um v l
ex

u\

T rc

Officto

*oprio.

episcopus Sedunensis, secundu

et prjepectus Vallesi/E. Sepultus

est

C omes in mo-

Colentibus celebria
Patris nostri solennia.

nasterio Vallis Alpium. Vixitanno 901.Spectavi Seduni templum ab eodera sancto Theodulo aedificatum. Servatur insuper in arce Vallerise urbis Sedunensis frustum dc campana, quam aliqui dicunt, jussu sancti Episoopi a dsemone Roma eo usque portatam; alii verius, benediotam a sancto Viro contra g tempcst.itcs et ^randinos eo in hodiernam diem effectu, ut ad priraum pulsum campanse, cui de

Cujus in natalitio Mentis affectu nimio Solventes laudisdebitum Attollamus emeritum. Fusa prece Theodoli Nudatur culpa Caroli ThebaBorum cadavera

Conduntur ejus opera.

Luxit terra Vallensium Per g-elu namque nimiura Aruerant vindemise Scdunenses et alise.
:

campana

illu

benedicta frusta suntinfusa,

tempestatea dissipentur; Theoduli non tantum per vicinam Ilelvetiam, sed totam Sabaudiam ct Pedcmontium est celeberri-

momento eaproptor nomen sancti

mum,

et in

vota vocatur. Hactenus

Bidermannus
propria

Vasa, lagenas, dolia

Nihil liquoris habentia, Facto crucis signaculo,

noster, qui

postmodum promissa

Offlcia

tittama
Chfffletio

ad nos transmisit 6 Etiam ex Burgundia accepimus varia monumenta, ad huncsanctum Prsesulem spectantia,
ex quibus
Chiffletius noster contexuit

Vini replevitpoculo.

Deo

Patri

sit jrloria,

sequentem

Ejusque

soli Fllfo,

Actorum
Monto,

synopsin Theodulus in Grandi Hurjrundia oastello, nobili Grandi-moiitensi familia natus, merito suo ad
ejus
:

Cum

Spiritu paraclito
et in

Uisuntinin

epi.scopatuin

Sedunensem evectus

est.

Quo

in

mu,

noiv

oum magna
alils

laude versaretur, contig-it

ut

cum

episcopia vooaretur ad

synodum,

in

qua

OaTolus Magnus rex grravi se qucdam scelere obstriotum publioe professus, ejus veniam sibi a Deo
i])soruin

precibus ohtinori flagitabat.

Cum

autera

episcoporum nonnulli duodecim, alii viginti aut trigfinta Sacriflciaad eiimfinem se facturos reciperont, unicum promiait Theodulua. Quo oblato, ct ron-ia- ooxa g-enus et ojus condonationem divlnitus edootua eat. Ctaque regem adit turbatum, solatin, ttagltil seriem ei privatim reccnset. Culpam onmem expintam affirmat; ct Vnllensiumpnefeoturam ecclesia doti m, taiiti beneflcli pnemiura,
IVlrl-t.
1

perpetuum. Amen. istius propria et cl '- """m'ore nostro profero aliquot Martyrologia, quee '"'""" " annuam S. Theodori vel Theoduli festivitatem ls breviter annuntiant. Codex Gollianusin Usuardo nostro illustrato ad diem xvn Augusti sic habet Castro Seduno , saucti Theodori episcopi. Sed die prsecedente de eodem sancto Preesule, ni fallor, meminit Martyrologium sancti Joannis Vesontionensis, ex quo laudatus Chifftetius transcripsit hccc verba xvn Calendas Septembris, Scduni natale S. Theodoli episcopi et confessoris. F Molanus in quibusdam Martyrologii sui editionibusad diem xvi Augusti post alias annuntiatio9 Omitto hic alia
Offlcii
,
j1
/

Etnunc

t!

'

nes ita scribit Eodem die, Theodoli confessoris, episcopi Sedunensis. Saussayus in Martyrologio suo Gallicano ad diem xviAugusti memorat
:

romponrfi

Aliquando

Vallen ium

vitibus niniio
nihil

frigore

sanctum Prsesulem Sedunensem ejusdem nominis, sed alterius <vtatis,

'""-

adustis,

appetente

vindemia,

uvarum, quod Legeretur. ConsuWua pulo Theodulus, quid facto opua essetf, oupas omneset vaaa viuarie velnt ad ubcrcm vindemtam praparari juasit. Tum coUectas uvas inruxn in looum deferri, ao per omnia tosb distribui. Ipse vero acoedens, sinjrulos

prope erat ig-itur a po-

eumque sequenti

elogio

exornat

.-

Eudem

die Seduni inter

montes Alpinos

ad Bhodanum, depositio sancti Theoduli episcopi illius sedis et confessoris, qui post Constantiura hoc pontificatu sublimatus sancto reg*i Sigismundo charus, eum ad opera pia relig-iosa instantia instig-avit;

raoeinos signo crucis bene-

cui et suasor exstitit construendi celebris

dixit, et iu vasa aiiigale

manu oompressos

injocit.

coenobii

Ag-aunensis in honorem
illic

subito vasa omnia vino in pri* mis generoso repleta Bunt, ut etiam redundarcnt.
diotu!
ita

Mivum

sancti

Mauritii

martyris
dationi

cum

sociis coronati, cujus loci fun-

cum

Agaunensium martyrum
vcl
,

Viventiolo Lug-dunensi, Victore Gra-

ossa,

hac

illae

dispersa,

tianopolitano,,
tffi

Maximoque Genevensi

opprimebant {rlefca vel Rfcodonj eiuvione nudata volucres ac fera arrodebant. Non tulit eam saoris exuviis illatam injuriam Theodulus. IIlas, monstranto Deo, internovit, humo oduota
eflbdi

explora-

quoque

sanctitatis prassulibus, subscripsit, ba-

ouravit, locis honestis compusnit. Ohiit Virsanctus deeimo septizno Calendas Septembris, oujus reliquiarum varia partes in Bisuntinam et Lugdunensem diceceses transluta adversus tempe-

silieamquc ipsam pontificali ritu dedicavit. Deinde virtutum incrementis assiduus, clerum populumque suum sic ipsarum coloribus tinxit, ut mo-

rum purissimorum
bus (superna
cursa feliciter Dei

imitatores

sedulos,
effecerit.

piis nisi^

afflante

aura

Et

ita de-

mandatorum

palasstra,

ad sutatis

pernorum senatorum consessum perfectae sancti-

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTl.

tatis purpura insiguis emigravit. Si hic S. Theodulus tempore Sigismundi regis ftoruerit, plus

275
illo

ibidemque assent, ab
lesia

Roberto,
iuec

quem ex

ValL40d

oriundum suspicatur,

Actaanno

C.

quam duobus
stat.

seculis ab setate Caroli

Magni

di-

Latine conswipta,
esse.

et ecclesuv S.

Theoduli relivta

Ceterum juverit infra hujus annuntiationis

meminisse, ahisque 10 Interim antiquum S. Theoduli vel Theomonummtt doli cultum corfirmabimus ex monumentis BurBurgundigundicis, quce proxime laudatus Chiffletius Macis joribus nostris communicavit, et ex quibus patet, quanto in honore reliquise hujus Sancti ibi habeantur. Imprimis indefessus ille Operis nostri adjutor ex catalogo reliquiarum monasterii Athanatensis apud Lugdunum excerpsit hsec verha Item aliud est brachium argenteum, in quo sunt reliquiae plurimorum Sanctorum, et brachium
:

Ceterum nobis ignotus est monachus iste, qui certe ab antiquitate non magnam habet commendationem, si circa finem seculi xv Acta illa primum concinnaverit Preeterea Ruodpertus vei
.

Robertus ille his Actis inseruit qnoddum figmentum de campana, quam S. Thoodulus/j?r d<v>nonem ex urbe Romana in Vallesiam portari jusserit; sed hwc fabulosa narratio in apographis nostris omissa est, el pag. i:i:> llelceiw sanctxab ipso Murero rejicitur. Htec de auctore illo, quo antiquiorem hactenus non novimus, dicta sufflciant.

S.

Theodoli

Sedunensis

episcopi et

confessoris.

Prteterea testatur, in Prioratu de Bauda (vulgo de Joue) qui pertinet ad collegium nostrum Dolanum, honorifice servari hierothecam S. Theo-

13 Habemus diversa Actorum exemplaria quorum jam brevem notitiam suggeretnus. Primum prodit ex bibliotheca Thuana num. W6,
,

iiuoium diver$a exemplarfa re-

omwmut.

cum aliquot ejus ossibus in ea inclusis, et circa alias ejusdem Sancti reliquias in veteri Rititali sancti Stephani Vesontionensis prasscribi
doli

cuiprolixus ac ineptus prologus prxfigitur. Porro ipsa Actorum historia in hoc npographo mutila est. hil

Quarelongam illam pr.vfationem, qum niad rem facit, et varia pererga ptwlo subjicere
t

sequentia

In die Fentecostes debet ire processio

B ad sanctum Joannem. Quidam Canonicus portat reliquias S. Theodoli , quae prosunt contra tempestates; et

noluimus, secuti consilium Chiffletii nostri qui in fine Actorum nos ita monet lhec pererp-;i ei
:

codice
uti et

Thuano indigna

sunt, quffl typis edantuT, E

Hebdomadarius portat brachium proet benedicit civitatem

to-martyris,

hisce verbis

Per merita beati proto-martyris Stephani benedicat nos et fines nostros Christus Filius Dei. Per merita sancti Theodoli benedicat nos et fines nostros Christus Filius Dei.

prologus Ruodperti monaahj non minus ineptus, qui constat quinque fere paganfa euni dimidia. Alterum apographum excerptum est ex quodam manuscripto S. Stephani Vesontionen-

Deinde hsec adduntur

precessio super

Quinto Nonas Maii

fit

montem
:

cum

brachio, cruce, et reliquiis beati Theodoli, et

quod finitur miraculo vini muUiplicati, ct in quo revelatio de sacris reliquiis Martyrum Thcbiporiim iion e.cpriitiitur. Terlium deniqne c.cemplar Chiffletius noster ex Legendario sancti Anasis,
tolii

per crucis signaculum benedicitur civitas Per signum sanetoe crucis, per merita beati Proto-martyris, et per merita beati Theodoli, dicendo Proteg-e

Salinensis transcripsit, et

cum

codice Tltua-

Domine
tmmemora~
bitem

etc,

hujat

In iisdem monumentis Burgundicis dicitur Otho Comes has S. Theoduli reliquias Vesontio11

no contidit, quodpost huncCommentariun> jir.rvium typis excudemus, quamvis noncareat ttfiquibus perergis quas auctoris et seculi sui simplicitatem indicant. Insuper accepimus varia
,

Auctorum compendia

qum

eco

Breviariis

oco-

Sancti cultuiii

confii-

muntus.

nensibus dedisse. Suspicor, Othonem illum fuisse Comitem Cabilonensem et Burgundiee, qui Margaretam uxorem habuit, et circa finem seculi duodecimi ex hac vita discessit, ut apud Nicolaum Vignierium in Chronico Burgundionum ad annum 1199 sive pag. 144 videre est, et pnelereacolligitur ex Necrologio S. Joannis Vesontioc nensis, in quo ad rem nostram leguntur sequentia : iv Idus Julii obiit Marg-areta Comitissa quffl instituit duos capellanos ad altare S. Theodoli, pro se, etOthone Comite, marito suo. Henricus Murerus ex religiosissimo Cartusianorum Ordi,

cerpta, vel ad recitandum Offlcium

proprium

composita sitnt, et ex gtlibus unum .\"/>nt eathibuimus. Ceterum hmo omnia ecgrapha in ct>concordant, quod num statuant
8.

Theodorum ytfZTheodulumAodw " floruissc lcmporc Caroli M(i</n/

1

imperatoris, etiams/ //./< tetas et distincta isHus sancti Prxsulis veneratio non levem patiantur
difficultatem,utex paragraphosc/ uenteappa rebU

II. Intricata difficultas circa

per-

sonam

et

aetatem episcopi Octo-

ne scriptor Helvetus pag. 135 et sequente Helve-

Germanice prodigiosas quasdam castigationes eorum, qui circa medium seculi xv festum S. Theoduli celebrare neglexerant, aut ipsum Sanctum impie spreverant. Quamvis omnia hactenus allata abunde probent legitimum et immemorabilem S. Theodori velThcoduli cultum, tamen nobis nondum omnino constat quis proprie hac die colatur exduobusaut tribus ejusdem fere nominis proesulibus, qui diversis seculis ecctesiam Octodorensem vel Sedunensem gubernarunt. Quapropter paragrapho sequente hunc difftcitem nodum proponemus, et eruditis solvendum relinquemus.
tise

suse sanctx narrat

dorensis vel Scdunensis, qui hoc

die colitur.

Supra
133
S. et

laudatus Henricus Murerus Cartusianusin Belwtia-sua sanota proponit nobkpag.

1S3 dupticem
S.

E.i-

tfiplh

<

Tfuodoro
i

Tliroilonnn
vel

</

unum

,i

Tiitodu

Theodulum, quostres Octodorensi

dic

Sedunen
afflrmatt

si ecclesiw pr.vfuisse et

quorum omnium annuam

memoriam hac

wi Augustn eelebrari

Uivitur

moqui-

1*2

Hicjam tantummodo

superest, ut de scri-

quamvis diversis tonge temporibus vixcrmi naff/i primus seculo quarto, alter sexto, tertuis av&m seculo nono (loruisse dicitur. Etiam itlusirissimus D. Franciscus Augustinus epUcopus 8alUrc tiensisin Historia chrowlmjica Pcdemontan.r
gionis,quemsuperiuslaudavi,pag.->>\ eteeqtsente
hos tres ejusdem sedis antistites ita disixnguit. Theodorus episcopus Octodurensis, qul suketerlpsit nr.cilio Aquileiensi sub Damaso primo papfl
Tlieodorus secundus, sivc Thcodolus, qui in
tione monastcrii
S. Miinritii
1'uinli-

lachiu

dam nnno
UQitcrtfisiue Acta
Sancti,

ptore Actorum, variisque horum apographis nonnulla priemoneamus. In Legendario S. Anatotii

et in Ms. codice bibliothecsc Thuame Actorum vocatur Ruodpertus monachus peregrinus quem proxime laudatus Murerus pag. 133 Helcetite suse sanctse Robertum appetlat,

Salinensis

scriptor

Agaunensis

int.-r

tB*

fc76

DE

S.

TUEODOKO SEU THEODULO

ni in Gallia sancti Theodori alias Theodorici episcopi et confessoris, qui sui seculi clarum lumen,

AIKTOIE
ti.C.

xaginta cpiscopos secundus numcrntur... S. Theocivitatis dolus, cui Carolus Maguus dominium
Sedunensis donavit. In margine autem tempus, quo tres illi prxsules floruerunt, ibidem itanout primo annum 881 secundo 508, ac de,

cum apud Octodurum

episcopalem (quae
translata
se,

Veragrorum

cathedram
Vallesiorum

demum Sedunum

tat,

nique tertio annum iata nonnihil hac chronologia,

Christi 805

Muetiam Sammarassignet.

thani in Gallia Christiana triplicem Theodorum vel Theodulum inter episcopos Octodorenses vel
illmtruti-

fuit ) teneret, ad concilium Aquileienquod, Damaso Papa et Gratiano Augusto jubentibus celebratum est adversus Palladium et Secundianum episcopos Ariana dogmata renovan,

mut

episco-

pus Sovariensis ex-

istimut,

Sedunenses recensent. 15 Reverendissimus Carotus a Basilica Petri, episcopus Novariensis in sua Novaria seu in Opere de ecclesia Novariensi existimat, die xvi Augusti primum ex his tribus prxsulibus coli, et de illo S. Theodoro vel Theodulo ibidem pag. Sed cum de sanctis 21 et seqaente hmc scribit viris , qui ex Alpibus per hanc dicecesim regio,

ex propriis Galliae episcopis invitatus accessit , sanctique Ambrosii , illic majestatem Unigeniti aeterni Patris adversus horum impiorum sceleratam perfidiam strenue propugnantis, suffragator damnatiouis sententiae, quae contes,

unus

scilicet

tra illos

lata est, sacros inter proceres ronspicu-

us subscripsit. Dehinc ad sedem reversus

cum

tri-

commediuere coeperimus nemque coluntur morandum cst etiam de Theodulo episcopo Octo,

durensi,

Dicecesi.s

haec

Transalpina est, nuncque

Vallesia dicitur, regio satis amplos

eapienfl, qua Seduni Caesare commemorati
et
;

Alpium sinus
,

Veragri erant
cujus regionis

populi a
pro-

umpho, orthodoxam fidem sedulo excoluit; verbo autem et exemplo cum gregem suum Pastor bonus sustentasset, locupletatus foenoribus gratiae, ad coronam justitiae, lsetus de bonae militiae felici successu, properavit. Hic observa, ab Andrea Saussayo eumdem episcopum Sedunensem, seu potius Octodurensem, die xxiii Martii memorari

sacra
,

quem

itlustrissimus Carolus Novariensis

ad diem

atque fanaque sunt in ipsius episcopi potestate ut credinon enim ut olim utinam mtegra
, ; ,

xvi Augusti pubiice coli asseruerat.

^
Cratepoiixu

18 At Petrus Cratepolius Minorita tantum-

bile est,

venisaet

in
est

praeseus

Catholicae fidei di-

Bcrimen.

Confinis
jug-is

longo sane

epatio dicecesi
,

Novariensi,

Alpium

interpositis

de quo
civi-

modo secundum S. Theodorum vel Theodulum videtur novisse, eumque in opusculo suo de Sanctis Germaniie apud nos pag. 139 sub nomine
Sanctus Theodoricus, primus episcopus Sedunensis, a Deo plurimis donis et virtutibus exornatus fuit sua enim doctrina et pietate Vallesianos ad Christi cog-nitionem adduxit. Quare ob plurimas virtutes ejus loci praesul ordinatus est. Fuit anuo Domini dl. In hujus memoriam Carolus Mag-nus Sedunensem ecclesiam mulita
:
:

tmtummod unu "' Vl

sc

'

mox

dioetur.

Pro Octoduro

nunc Sedunum

Theodorici

laudat

tas est, lioet

non eodcm loco

Sanctus igitur Theo-

dnlus patronus ct primus episcopus ecclesiae Sedunensis ctiam in hac dioecesi magna sanctitatis et antiqua existimatione in lionore habetur; ut votum

quoque publicuin populi Laesiee seu veterem conBuetudinem Lnvenerimua ejns sepulcrum in Sedunls i-iim sacra oblutione adcundi;

multorum item
,

tis

donis et privilegiis exornavit. Nolo hicoperosi

populoruui votum est \vi Augusti

;

festi

cjus dici cclcbraudi

qui
di-

se refutare anachronismum aliosque errores, qui

lioet

pro Thcodulo plerique

in hoc parvo elogio occurrunt

enim

S.

Theo-

Aodic celo

cantTheodorum. 16 Interfuit autcm

Boripsit

conoilio Aquileiensi et sub,

dorus vel Theodoricus ille floruerit anno Domini 550 quomodo potest dici priraus episcopus Sedunensis, et sua doctrina Vattesianosad Christi cognitionem adduxisse, cum Vallesianijam diuante hsec temporaalterum Theodorum aliosque prsesules habuerint, ut ex diciis dicendisque eviden-

brari prl-

mum,

dam

tempore B. Ambrosii licet codices quiitem pro Theodulo habeant Theodorum, At-

que credibilc est, hunc esse, cujus nomen scriptum legimus in epistola 8, Ambrosii ad Syrioium licet enim alibi me dixisse meminerim, non videri verisimile, episcopum Gallum et Transalpinum Ambroslanas provineifle fuisse, nunc tamen secus existiino nnm frcquentem video fuisse olim con:

ter apparet.

19

Attamen Philippus Ferrarius

in Catalogo Iketatudise- tinguant

generali Sanctorum

addiem xxin Martii ceece

suetudinem huic Sedunensi ecolesi ac genti

Oisalpinis.
Cfiepionis

cum

Neque

difflcile

eo est iter per

montcm

appellatum, de ojio poatea dicetur; maetiam Curiensem episoppum xime 1'uni vidcuin ad synodales Mediolani actiones venisse, quemadmodum ln paulo ante meinorata Eusebii archiepisoopi epistola legitur. Invocatur itidem Theo,
.

cutus est Cratepolium, et hunc S. Theodoricum appeilat primum urbis Sedunensis episcopum, eumque circa annum Christi 550 floruisse asserit sed in notis ad annuntiationem suamprudenter lectorem monet his verbis Videndura est, an sit idem cum Theodulo de quo die xvi Augusti
;
:

agemus

sa?pe

enim

scriptores,

Sanctos varie no-

ac iVustula quaedamex dulus oontra grandinem campanee metallo dantur meooleaiaoathedrali Seut oampanis aliis infuaa, earum sono dunensi
,

mcritis aanoti EpiBcopi avertatur grandinis

idco ad ejus imaginis pedea
i't

malum;
solet,

campana pingi

prBBterea etiam

diabolua prostratus. Eruditus

illitsf./'issimum Carolum opiscoNovariensem 8. T&eodoro vel Theodulo primo tribuere patrocinium contra grandine?n

lcrtor htc ritfet,

pum

minantes fallunt. Dein die xvi Augusti in eodem catalogo annuntiat festum S. Theoduii episcopi Sedunensis, et in notis instrumenta- , ad hunc Sanctum spcctantia, sic assignat Ex tabulis ecclesiae Sedunensis et Augustie Praetorias. De eo Sebastianus Munsterus lib. 3 Cosmographiae ubi scribit, Karolura Magnum Sedunorum praefecturani sancto Theodulo episcopo et successoribus donassc. Claruit sub Clodoveo rege circa annum
: ,

atiin/ue

campanarum miracula, qux

et Offioia

traditio Se-

duneusium
n.rerit.
quem Sam-MII/HS
ll'lll

alteri S. Theodulo,

qussdatn propriu adscribunt qui tempore Caroli Magni

17

tyrologium

div collucat.

Andreas Saussayus in Suppiemento ad Marsuum Galiicanum decimo Calendas

Apriliseuandem'S\iQod.oTnmprimutnSanctisannu-meral, Mumgue condecorat hoc cncomio : Sedu-

De eodem ecclesia Curiensis hac die. In hoc chronoiogico Ferrarii systemate neutra ejus annuntiatio convenire potest vet Theodoro primo, qui concilio Aquiteiensi subscripsit*. vel Theodoroa^eW, qui fundationem cosnobii S. Mauritii promovisse dicitur. Tamen suspicor, quod Ferrarius in utraque sua annuntiatione designare voluerit Theodorum vet Theodulum secundum, quamvis in chronologia erraverit. 20 Accipe
cdlxxxvii.

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

duos ryusdem nominis
et

277
"
'

cathedra

tpisctrpo$

20 Accipe igitur paucis exactiorem utriusque hajus Theodori distinctionem ex Josia Simlero, qui lib. i de Vallesia apud nos fol. 25 quosdam prtesules Sedunenses vel Octodorenses ita recenEpiscopatus Sedunensis unus est e vetustissiset mis totius Gallise. Sigebertus in Chronico refert
:

anno post Christura dl. Cum autem magna prudendentia hanc ecclesiam administrasset, S. Thcodorus, qui etiam vulg^o Theodolus dicitur, ex hac vita
in cosleste g-audium penetravit. In hujus Theodori

n.ri

c.c.

memoriam

nensem multis donis

postea Carolus Mag-nus ecclesiam Seduet privileg:iis exornavit. Unde

anno Domini dxi Florentinum episcopum Sedunensem pro Christo mortem pertulisse. Rursus in Ag-aunensis coenobii, quod a divo Mauritio martyre noTheodori epimen scopi Sedunensis exstructum autem fuit hoc coenobium a Sigismundo Burgundionum rege circa annum Domini dv. Sed in concilio Epaunensi, quod circa annum Domini dx celebratum fuit sub eodem Sigismundo rege, mentio fit Constantii Octofit
;

factum, ut aliqui postea hunc Theodorum Carolo coEevum posuerint. Ita ille citans Joannem Stum-

pffium
tib.

qui in Germanico

habet, consecratione mentio

xi cap. \Ssimilia asserit, et ibidem

vet

Helvetuv Chronico prxterea

contendit, nidlum episcopum

Sedunensem, no-

mine Theodorum
roli

Theodulum, temporibus CanimeaWi

<''">ft,ae*'-

Magni floruisse. Hanc sententiam quoque amplectitur Josias Simlerus. quem supra citavi, dum lib. 2
23
Vallesix apud nos
sic scribit
xisse, ac
:

dorensis, id est Valensiae episcopi

et in

concilio

fol.

48 de pr&senti quiestione fum

ronf* aaat
etsfi

Aurelianensi quinto circa

Cliildeberto

annum Domini

dxlvi sub

</uitms
nttlli

Francorum rege Eufus Vallensium Octodorensium episcopus adfuit. Et longe ante haec tempora Theodorus Octodorensis episcopus concilio Aquileinsi interfuit circa annum Christi ccclxxxv nam id celebratum fuit tempore Gratiani imperaB toris et Damasi Papae, Siagrio et Eucherio consulibus. Franciscus Guillimannus in Opere de Rebus Helvetiorum lib. 4 cap. 3 etiam utrumque hunc Theodorum episcopum Sedunensem vel Octodorensem accurate distinguit. 21 Sedjam qusestio est, an his duobus ejusdem non
:

Theodorum episcopum, quem vulgo sanctum Theodolum nominant, Caroli astate viab eo gladio
et Vallesiae pnefcctura doet

natum
tatum
ro!o

esse
et

quidam tradunt,

Munsterua Coini-

prasfecturam Vallesies anno dcccv a CaMagno Theodolo episcopo datam scribit.

Sed nos ante ostendimus, Theodorum episeopum quem etiam Theodulmn vocant sub Sigismun
,

do Burg-undiai

reg"e vixisse

supra ducentos et quin-

quaginta ut minimum annos ante Caroli imperlum. Sed quia Theodorus magnas sanotitatlB apud

omnes habebatur,
rolum
Ing-entia

facile

concesserim, regera Cadedit,

adtev-

nominis

dunt
tium,

cathedree pr&sulibus addendus sit tertius Theodorus vel Theodulus, qui tempore Caroli Magni imperatoris ecclesiam Sedunensem rexerit. Illustrissimus episcopus Salutiensis, Henricus Murerus Cartusianus traditio Vallesianoet
t

munera, quae episcopo

Theo-

doro, qui inter Divos ceusebatur, donasse, ao inter cetera forte Vallcsise prnefecturam ei dedisse. Constat

rum, Breviaria, et qualiacumque Acta hunc tertium Theodorum vel Theodulum commemorant, et ab aliis duobus prxcedentibus distinguunt.
Traditioni huic videtur assentiri Sebastianus

tamen, imperatores, qui aliquot seculis Carolum secuti sunt, praefecturam episeopatus retinuisse, quam tandem Fridericus .Enobarbus pro
regni Arelatensis permutatione Berohtoldo ZeringiO
dedit.

Munsterus, dum lib. 3 versalisapud nos pag. 365 sic scribit Episcopus Sedunensis princeps est et dominus totius Vallesiae

Cosmographie suae uni:

24 Sed propter hanc controversiam nihil mi- nihil dcrtinuitur ex jure episcoporum Sedunensium ad natjuri pnefecturam Valteshv, quodproxime citatus Sim- pPWU ium terus in alio opere de Rcpublica Helvetiorum Sbrfunm.

superioris et inferioris in rebus secularibus et spiritualibus,

tib.

apudnos pag. \8bagnoscit hisverbis

Wm-

""*'

deditque Carolus Mag-nus circa annum dcccv hunc Comitatum et praefecturam sancto Christi viro Theodolo episcopo Sedunensi atque omnibus successoribus ejus. Confirmarunt quoque multi alii

ceps vero reg-ionis est episcopus Sedunenais, trui Comes et pnefectus Vallesi3 nuncupatur. Euno communibus delig'unt Canonici colle-n
suffrag-iis

impeiatores hanc donationem et roboraverunt usque

in
I '

hodiernumdiem.

Seduncnsis et legati septem decumarum supcriorio annales, Vallesia^. Tradunt autem Vallesianorum Carolum Magnium iinpcratorem Theodolo epieoopd
Sedunensi, quod
is

ttliquibus

rontra opinantibus,

22 Alii tamen censent, illam opinionem ortam honorem esse ex eo, quod Carolus Magnus in Theoduli, olim episcopi OctoduS Theodori vel tunc cerensis, cujus memoria ob sanctitatem erat, hanc prxrogativam cuidam prtesuli
.

jus secreti delicti

ab ang-elo edootus nescio 0U remissionem sibi indicasset, do-

ipsi ac nasse Comitatura et praifecturam Vallesiffi successoribus, et jus prasfercndi ffladii in signum privileg-ia prim-icivilis jurisdictionis, item cetera

lebris

Sedunensi sui temporis concesserit. Sane non rasuis dant ro reges ac principes in diplomatibus possessiones aut quasdam privilegia alicui aliquas Superos miSancto, qui jam a multis seculis ad et privilegia intelligungravit. Hsec autem dona

pumimperii conce.s>isse. Etsi autem sunt qusadam, prvtam rcildunt, de qui(juai hane narratiouem su illml tamen in nostra Vallesia disseruiuius,
bus certumest, jura har,
ratoribus postea epiflCOpis
allifl Impe Sedunensibus concessa IV impcetcontirmataessc, ac nominatim aCarolo per ('arolum V aucta ratore, eademque renovataet Matimperatorem, qui libenter hoc .ledit precibus e])iscopi et Cardinalis optimc dc se Schineri

qiii

diximus, ab

Sanctus turconcedi monasterio velecclesiee, in qua etiam hic ita factum ille colitur aut quiescit. ld opinatur Henricus Pantaleon, qui tomoiProsopographix pag. 200 de S. Theodoro vel Theodulo secundo hsec habet : Sanctus Theodorus a Deo cnim plurimis donis et virtutibus ornatus fuit;is Vallesianos in vera Chrisua doctrina et pietate
ti

thsai

meriti.

religione dilig-enter instituit, atque

omnes

in

factum, sua vocatione perseverare docuit. Itaque prsesulem episcopost Rufum Octodurensem

cum

patus

Sedunum a rege Burgundionum Sigismun-

Theodorum pnmum ab Carolo et atiis deni8. Theodorurn secundum, atiquibus tertium hac die queS. Theodorum vet Theodulum unum dumtaxat, celebrari. Nonnutti scriptores duos, atii tres hujus nominis prxsutes
Novariensi S
,

25

Exhactenus

relatis patct,

ab iUu.stn.sswa

-/-^
teul(ndam
re t inquiniu$
,

quidam

Theodorus ob plurimas do transferretur, ut hic praesul ordiuatus fuerit. virtutes ejus loci primus

Octodurenses vet Sedunenses catalago Sanctorum

Unde etiam
tii

in

hic Theodorus cum

fundatione monasterii S. Maurialiis praesulibus subscripsit

fusa

adscribunt. Quid si gesta horum Prxsutum consint ? Saltem ssepe taudatus Murerus pag.
134 Helvetits sanctse existimat, S. Theodoro servitih)

t8
UNtfOM 6.C.

'

DE

S.

THEODORO SEU THEODULO

princeps (sicut dictum est Justus in principio accusator est sui) episcopos oranes secreta silentii aliocutione reverenter aggressus est, et cujusdam
:

cundo adscribenda esse ea, qux circa reliquias martyrum Thebasorum S. Theodoro vel Theodulo teriio tribuuntur. Quid si recentiores Vallesiani erraverint, quando putarunt, quemdam S. Theodorum vel Theodulum exstitisse tempore Caroti Magni, et in hunc errorem inducti fuerint, eo quod imperator ille cuidam episcopo Sedunensi suae aztatis in honorem S. Theodori primi vet secundi pr/pfecturam Valtesix concesserit ? Certe
principes aliique ecclesiarum benefactores in diptomatibus suis ssepe dicunt, se privilegia et possessiones conferre aiicui Sancto, quamvis hic jam a multis seculis in ccelum receptus sit, ut supra monuimus. Vides hic undique intricatos nodos, quibus dissolvendis nos impares fatemur. Quapropter ab eruditis Vattesise incolis aut novis
Gallite Christianse editoribus, qui in

D
<}ui

occuU

'"" qund-

profiteor ; quod quia nomine ipso valde vituperandum, in facti sui immanitate

tum me commisisse

capitalis criminis prasvaricationem sc incurrisse tum lacrymabiliter professus est. Grande, inquit, peccaraii

gen e _

m COn

fcssus fcerat,

omnimodis

num
meffi

est exsecrandum. Nunc ergo oratiovestrarum soiatia adhibete, et pcenitentiae fructum vobis acquirite, ut unusquisque ve-

strura

in suaa

ecclesiae

domura revertens Missaofferat,

rum

solennia * pro

me Dco

et

ut absolu-

* al.
']

obla-

etiam certiora perducat, quantas aut quales in praesentiarum nominatim edicat. Illi autem satisfactioni tanti prinaltiora

tionis

meae

spem ad

vel

cipis pro

Deo annuentes, nonnulli etiam imperatorise

lege coacti,
se facturos

Operejam

severitatis

triginta aut viginti

inchoato accuratam prsesulum Octodorensium vel Sedunensium seriem promiserunt, clariorem hujus difficultatis solutionem exspectabimus, et interim excudemus qualiacumque

vel

decem Missas

promisorunt. Tunc san-

ctus Theodolus, sicut semper solebat, conscientise suae teinperamento humilitatis reverentiam impo-

nens, tantum cum unius Missae oblatione se pro eo supplicaturum proraisit. Istius promissionis voce accepta, Augustus et omnes, qui aderant, ve-

ACTA
auctore

hementer admirati sunt, indignatione pro ignorantia hoc eum promisisse credentes; firmata tamen
astipulatione sui promissi, ad propria statim fuere
reversi.

quodam Ruodperto vel Roberto, monacho peregrino.

3 Vir autem Domini Sedunum veniens, die noctu- speciem et que lacrymis et orationibus insistendo, divinse mi- remimonem seratiouis auxilium pro lapsu, quem ignorabat, ejutdem pecincessanter supplicare curabat. Sepervenit statuta
caii cxli-

tus indicasse,

Ex

Legendario a. Anatolii Salinensis

in

Burgundia, quod cum

est.

aliis

M$s.

codicibus collatum

qua Missarum oblationem devotus fidejussor explevit. Et ecce angelica relatione quid et quantum Augustus deliquerit, per ordinem agnovit et etiam insuper in sues dignitatis obtinuit opere, ut aliense praesumptionis deliotum absolvere potuisset, ut impleretur, quod dicitur. Oratio humihantis se nubes penetrabit; et donec appropinquet
dies,
:

non consolabitur,
Diciturhic
ianctus

et

non descendet * donec aspi-

at. discedit

Temporilms Ma-ni
terra

Karoli

in

Burgundiorum

PrviuJ Curulo

Maa

gno,

ni. '1'lii'n

tlorus et tic
ubifjuf.

manentium olvium in se provoearet afut omnes quasi patrem haberent, in quostaliim totius per/Vctionis iu tantum excrcvis se viderent. Umle contiffit, ut Sedunensis
Iong-e

inm

conversatus est a heatus Theodolus *, uhi in tanta conversione inter provincialcs illos cxcrevit, ut non solnm juxta positorum, sed etita

deinde tempore, Christiana? fidei obsides, quos praediximus, conveuerunt omnes quod promiserunt, reg-iae exspectationis audientiae retulerunt. His auditis, imperator dig-na g-ratiarum actione omnibus satisfecit, et quid sibi postea observandum fuisset, dilig-entiusinquisivit
:

ciat

Altissimus.

Peracto

fectum,

quem sanctus Theodolus secreta motum ducens, ita cousolabaiur

altercatione * se-

* al. altcri

dicens

.-

aiu pncsule

ocrle-

Domine

tatc

beatus Theodolua eidein regendffi pneficeretur ut qui in propria domo beneet ordinate ante disposuerat, ccterorum i-no rantiam doccrel, quod in sua

defuncto,

semper Aug-uste, omnipotenti Deo gratias ag-e. Taliaet tanta audivi ab angelo, in quibus te peccasse pro certo cognovi. De cetero emenda heec omnino
dimissa: spontanea enim professione pcenitentiara
quaesivisti, idcirco plenae indulg-entiae

poatmodum

tfe tractaret.

hone-"

-T.usest,

uuro

Postquam autem epiacopale cuJmen

.

locum invelastus
efl3-

h0IJlilI

nire meruisti

c.

i|ihiI

reJnxabat; sed semper eidcm fcta Toluit imperare nt imaginia Dei eimiUtudinem non auderet arro' ffaater vitiare. ln omni devotionis suie opere id ngere satagebat, ut misericordi et veritatis ob-

Quo responso
et eg-regii
et

accepto, Augustus
Antistitis

ac pmptereu

citur,

douationibus

ximum
amicos
ti.s

beuevolentiam regiis rauneribus remunerari volens, ma-

prrfeeturam
Valle&ix ab
ipso accepisse.

opportunitatis et familiaritatis locum 'inter

illi

viaUonem

ppoferrct in publicum ne ali qua occasione contrarias partis inimici justitije et pacis corrumpcrcnt osculum.

taliter

ut rclat.cn,

Uude factum famosa currcnte pncdicti domiu Domini ah eo

est

^^^^^^^aet^atqueintep cetcra, qu idem dilcctus

fo co-novit, cuidam generali ooncilio b ab co' fcm rogatus interfuissc narratur, ubi sioiit in posterumrci probavit eventus, quanta*
f,c ien

Jl

Vallensiura prafecturam, qua- in bus nostra dioecesi estsita, sanctas Maria? Sedunensi d gratnnter donate, et ipsara cum Deo, et Deum cum ipsa prop.tios somper hahete.
:

Episcopus

conccssit, et in omuibus sua3 voluntanffectibus *se obtemparatupum promisit. Cui

ait

al. cfe(ii-

Importunum

est et

ecolesiasticffi libertatis

quieti

*r

urte

fuerit,

et prfcsentea,

;:;:
%

ut ' et

**

* t**
J,
ecclesiasticis viris in eo

d^Xa Z!S

mstenorum * Dei officiis addioti ffiternorum * curam gerere debent. Sed, ut sa^pe contingit inter plohoios, quod spirituale est, aliquando minus
perpenthtur.

ut seculan exactione vexentur, qui altaris et mi-

omnino contrarium

* al.

m\$W

riorum
*

al. inter-

Inter alia,

qu ffi ab

gladium in manu portat, in carnali quidem non ocddendo, sed terrendo

incidit,

Qui ecclesiasticus est,

si

bicipitem

noruni

tem quasi blandiendo unguentum

in spirituali aucurationis imponit.

DIE DXCEMA SEXTA AUGUSTI.

De talibus profecto Psalniista exponit dicens Exultationes Dei in g*utture eorum, et g-ladii ancipites in manibus eorum ad faciendam vindictam in nationibus, increpationes in populis. Cuponit.
:

m
* al. Iiiiiiu

ut usque ad summitatem vini optimi abundantia subito redundarcnt in tantum, ut novus liquores musti aestuantis vix in se continerent f. O quam mirabilis Deus iu Sanctis suis, quibus non solum

ol, Cili

jus *petitioni imperator protinus annueus, euradem Comitatum episcopo venerabili Tlieodolo e,

suisque successoribus, perpetua stabilitate subuixa contradiditj et sicut dictura est Multi requirunt faciera principisj a Domino egreditur judicium singulorum. Multi, qui aderant, se multa percepturos
:

meritorum qualitatera in suae humilitatis * participatione perraittis; scd quod majus est etbenignius,' tibi ipsi similia atque majora aliquando consentis
operari. Pctro tuo te niajora facerepermisisti; Theo-

nitaliv

doloverosimilia misericorditer non negasti.

rai

Intir-

opinati suntj hic, quia in

Domino

confiaus est, jureg-ise

corporis fluxum tactu fimbri niedicasti; sed quod majus est, Petri tui umbrara lnulturum infir-

dicium ejussublatum

est.

IntereaVirDomini,

morum

mag-nificentia donatione percepta, domum reversus, tanta, ut praediximus, auctoritate vivendi usus
est,

pnestitisti esse medicinara. In quinque panura fractioue mira quaj feceris, Evangelista testatur. In vini novi multiplieatione Theodolus tuus

in

utdivinae pietatis aug-mentum illo in tempore tantum percipere meruisset, quod non solum

quidegerit, moderna tetas fatetur. lleliasolei par\ augmentationc viduse necessitati subvenit; vitnun,

purae conscientiae frueretur arbitrio, sed etiam fa-

quod deerat, Valleusium civium

lus augmentavit.
7

ciendorum signorum non modico dignus haberetur

imperio.
Auclor post
parerga
narrat,

petitioni Theodo-

Beatee memoriae S. Greg-orius

Romanus,

ec-

disciplinse auctor prsecipuus , subtidisputationis dissertor egregius , intimse speculationis radius solaris, luculentissimae erudielesiasticae

oinnia, Domiue tuis, quas feoisti raiquod tiuiusimilia et idcirco mirabilia; et quia mi- rnlum mrabilia, ideo multum niagnifica, Tu in te Lpso ma- tpta dlgre$Ilaec
,

rabilia,

lissimaa

gnus

terris,

al, rela-

B tionis regula, divinae et hunianae inscriptiouis tabula sancti Spiritus organum totius bonitatis asrarium, ipse etiam receptaculum singulare peccatorum, et idcirco memoriale spectaculum omnium seculorum, eos, qui mira faciunt, et sig-ua valenter operantur in supernarum virtutum sorte computari describit; et qui Dei et proximi charitate latius abundant, inter cherubim nuraeros meritorum suorum ordinem habcre denuntiat. Quod tanti antistitis ratione * subnixum est, ulla umciuani
, , ,

immensus. Magnus iu caelo, luagnus in Bione exormagnus omnia oreando, magnus ipsa gu- nora rnd(up, bernaudo, eaeluni, terram, marc elementa, ceK
et
,

quorura esse per to, magna et mira per se; taraen nisi c\ teoreata, penitus fuissent ignota. Sed quoniam oresta al rationabiliter armata, ideo mirabilia ct laudabilia, et sine
hfflc,

tera uuiversa

eomparatione magualia. De istis mirabilibus, Domine, et magnalibus Theodolum in publico produxisti,

quem

in

tuae lucis secrcto celatuni haote-

lionc

occasione

refutari
,

oranino

non debet

utraque

nushabuisti. Inde.exemplnlus, lucerna ardens eral quia de luraine proccdebat. Videamus si in se, non a se, lumen erat, quomodo et quando luoe,

etenim hsec

quse de sancti Gregorii narratjone

bat.

Lucebat

in dictis, lucebat in factis, lucebat

protulimus, beatum Theodolum aperte promeruisse fatemur. Ubi, vel quaudo promeruit? Ibi, ubi

in conscientia,

lucebat iu eonsuminata bene

vi-

vendi providentia.

Quomodo autcm

lucebat, audi-

secum

habitavit. Ubi habitavit

secum? Verum ubi

vere pacifi-

exteriori et interiori nihil in voluntate diversum,

secum in corpore, secum in mente, secum in opere. Quando autcm promeruit? Videlicet tunc, quando hoc studuit agcre, ut sine concertatione secum posset habitare. Eo tempore, ea hora, eo momento illud, quod promeruit, securus obtinuit. Quod si seeum nou esset, neutrum horum omniuo posset. Si autem seeum erat, numquidsolus erat? Solus vero si esset, numquid prodesset, aut quidquam facere potuisset? Solus uequaquam fuit, et tamen seeum fuit, et nou fuit. Si sic erat, quae convenientia inibi esse
abundantia multum secura. Secum erat provida mentis cog-nitione; et secum non erat, in divina erectus contempoterat? Certe
et vera, et pacis

sed consouum totum catum, ibi habitavit

et in Christo

vimus,- quando autem luceret, nihilumiuus attendamus. Quando, ut praadiximus, secura erat, quia axtra aliosaliquid seiebat, quod et Ipsosomnino

latehat.

Utrum hoc

spirituale, an oarnaleP 8i spi-

non carnale, quare ignorab;mt, qui tune .spirituales erant ? SI carnale fuil, et uon spirittialc, quomodo apud eos latcbat , qui tuuc carnales erantP Sed utrumque erat, ctspirif.uale et caruale; et quia utcumque erat idoo soius
rituale tantura, et

Kt quomodo hocP Duiu vitsa erant, quo viduarum g sororum habitudine prasflgurataa fuerunt. Ilarum unara Theodolus quasi a tcrgo fere bat, cum Marthao bonam partcm forinseoufi exhibesciebat. bat; alteram vcro velut in sinu gestabat, euni
riae

Ma[nter

magna

optimam partem

in

omnibus

prfflferebat.

has duas quia mcdius erat, iuvenit, quod latebat,

Quod
8

aliquid latuerit novimUSj

quomodo

invenit,

platione. Haecspiritualis et invisibilis

duorum

con-

videamus.

venientia;
potentia.
Huomodo
sanctus

quod miraculum dicemus,

,

effectiva erat

Dum

reipublicse

Romana: Diocletianns
tenerent
,

el

Ma-

tfuomodo

Charissimi Fratres
novi acciderit
,

audiendi aures habete

audite.

quid

patienter

Quodam

ximianus quos tyrannidis eoruni furor excrait, beata Ieglo Thebaea gladii ipsorum aniraadversione mundo
iuterfecta
est k.

principatum

intcr

multos

divina rovo
lattoiio

cdo-

etun

Prxsulvi-

num

muttii

pticaverU,

/.

vero

tempore Valleusium partium cives nimia vindemiarum inopia coacti, Antistitis sui auxilium implorarc coeperunt, et quid de annuali stipc agendum censeret, vel quid illorum penuriae succurrendum putaret. Venerabilis vir * Theodulus pe-

In eo tractu

ubi

Vallensium

agrorum terminus occurrit, Khodanun nninis niraia velocitatc Octodorum eustniin dextra partc praiterfluit, qui ibi perfiDtfueta Alpium itiie-ra m gressua in loco, cui Agaune nomen est, oum vaStarura rupiuin objectu luctatur; aiUB tamen iiiiiumox inollcnHiis dationis congressione superior
,

suorum miserieorditer satisfacere volens sicut solcnt, omnia vasa, vindemiantiura more pneparari praecepit, et quautum uuusquisque potuisset habere, sive multum sive parum, in unum locum fecit portari; deinde per omnia vasa conper se fidenter distribui. Ipse autem accedens
titioni
,

mieat. iu ejus elementi situ, quod Peaedit et cedit,

planities campefltrts habetur,

ubi

jiraidicta;
:

legionis concertatio

peracta

fuisse

uicmoratur

ubi

dum multorum annorum

cireulis cvolutis OOT-

singulos botros accipiens,

vasis impressit.

Mirum

dictu

benedixit, et siuguli.s Ita repleta sunt,

!

pora eorum iuliumata jaemt, aflsldua ferarum et volucrum direptioue corrosa, et Khodani discurren-

Augusti TomusIII.

39

tis

 80
tis

ACTA
abluvione perrosa, pene prter
ipsi.s

8.

TIIEODORI SEU THEODULI

per-

famam

diderunt, quod in se Quod in eis spirituale erat, in

vebat;

terrenum habuerunt.

ANNOT ATA.
a In

Deo stabilitum

vi-

quibusdam

quod autem carnale, sub terra ocoultum manebat.

reUquias

Officiis

propriis hic Sanctus

Warlyrum Thebxorum
honorifico
toco collocaveril.

rum

invenisti.

Antistes pretiose Theodole , utrumque hoDic , unde cog-noscere potuisti?

ex nobili familia Baronum Grandi-Montensium. Imo in quadam scheda nobis transmissa ad hanc traditionem probandam
Qui ex familia dorainorum de Graramont Sedunum proficiscuntur, trium dierum spatio egrreg-ie excipiuntur et laute. Quidquid sit de nobili sancti Prsesulis stirpe, quee in hoc aliisque apographis non exprimitur, illam genealogis Burgundis indagandam ac stabiliendam re:

dicitur oriundus

lcgo sequentia

Audenter dico; sub ara Dei eos contemplative et idcirco super terram eos active qutevidisti siisii. Tantus ac talis eras, quod idipsum in terra quaerebas, quod in caelo ante videbas. Et quoniam ibi eos indubitanter vidisti, ideo hic patienter invenisti. Utique si veram caritatem non habereSj hic eos non iuvenires, et ibi uequaquam videres. Sed quia sanctam dilectionem habuisti, ideirco utrumque potuisti. Cuni autem invenisti, quod quaerebas , quid faciebas? Bunus tu ipse fuisti , bene laudabiliter egisti locum habita,

linquimus. b Hactenus ignoramus, qaando aut ubi hoc concilium cclcbratum fuerit.
c Hsec historia non reperitur in Actis S. CaroliMagni, quas Majores nostri ad diem 28 Janua-

riiillustrarunt.

tionis

eorum
in

honoritice

prseparasti

et ossa

eo-

rum

novae pace requiescere praecepisti i. conversionis altcr Tobias Quam bene cum anjrelo direxisti viastuas! Ambo occisis sepulturam
!

d Seduni quondam ecclesia cathedralis Deiparse Virgini dedicata fuit, ut Simlerus,inDescriptione Vallesise agens de urbe Sedunensi, lib. 24 testatur his verbis Templa celebriora habet Divse virg-inis unum prope Gundesianam E portam, quod olim episcopale templum fuit et
i fol.
: ,

prrobuistis. Sed quid

inde meruistis?
:

Hoc

utique,

U quod

dictum legitur Justi autera in peret apud Dominum est merces eorurn, et oogitatio eorum apud Altissimum. A justo Abel usque ad nos infinita collectio justorum excrevit. Cum iis usque ad vesperam laborastis in
et

de

eis

petuum

vivent,

Canonicorum habuit, qui non, utolim, urbem ipsam, sedValeriam incolunt; alterura dicolleg-ium
vi Petri, item sanctae Trinitatis, et ad moenia divi Theodori templum, a Matthseo Cardinale exstructum.

prsemia.

vinea; vere et indubitanter cura ipsis capietis et sanctae Thebaeorum animae , marty;

Quomodo

hsec donatio S. Theodoro antiquiori,

rium dicite et vos qualiter remunerastis Theodolum? Utiqne ita ei reddidistis quomodo ab
,

vel potius in

honorem

S.

Theodori primi vel se,

illo acccpistis.

admodum
fuorunt
Ille
,

adjuvantibus meritis, vestra clarucrunt; vestra autem illi adjutorio et utraque ad victoriam pervenerunt.
Illius

praeparavit Ag-auuo, vos illi Seduno. In Vallensibus Theodolus clarus habetur; vestri triumphi g"loria Ag-nunensibus raaxime principatur.
' u/.

vobis locum

cundi ab imperatore Carolo fieri potuerit in Commentario preevio obiter indicavimus. f Utinam scriptor Actorum tempus hujus publici miraculi distincte expressisset g Forte pro viduarum legendum est duarum
:

non enim

Proxima

loca

ad invicem inter monuferetis.

mo-

menta *
liliorum

quomodo auctor Martham et Mariam nomine viduarum appellet. h Acta horum Marti/rum, Deo favente, ad diem
satis clare inteltigo,
22

tenetis. In paradiso Dei vestri candentiura

Septembris

mcnta

cum Martyrologio Romano

discu-

Exultate justi in Domino, quos digne et vere decet laudatio, qui per ipsum talcm convenientiain in caelo meruistis babere, per quem vitffi innocentiam in terra voluistis scrvare.

coronas insimul

tiemus.
i MurerusinHelvetia sua sancta putat, S. Theodoro secundo convenire ea, quee hic de reliquiis

Martyrum Thebaeorum narrantur, ut in Commentario prsevio monuimus.

M
J. u.

S.

S1HPLICIAN0

EPISC.

C01VF.

IWEDIOLANI IN INSUBRIA
s.

COMMENTARIUS PR^VIUS
Gultus, patria,
setas
,

conditio

ante

episcopatum

Anno
.1

cb.

jirum adeo celebrem, a SS. Ambrosio

et

Au-

Bo/ino

prfmum Fa~
ti

adscrt-

ptut,

gustino laudatissimum in nullis antiquis Fastis sacris memorari, jam ante me non pauci mirati sunt certe nec inter vetustiora

devotus, ita ad reg-imen ecclesiaB assumptus, S. Ambrosii imitatorexstitit strenuus. Molanus Belinum

ad verbum

descripsit;

Maurolycus,

si

non iisdem

verbis, certeetiam

Usuardi auctaria locum obtinet, ut primus qui de eo meminerit. sit Belinus, dum ita de eo scribit non hoc die, sed xm hujus Eodem die, depo\

diexm eum

signavit. Ghinius

elogio hoc die

dum
_

Sanctum exornat, quod describen:

censuimus, tametsiannum obitus perperam

sitiosancti Slmpliciani episcopi etconfessoris.

lo

Pau-

ni, depositio
ris.

distinctius et uberius Oreveni editio : Mcdiolabeati Simpliciani cpiscopi et confesso-

Qui oh celehrem sanctitatis sugb famam, ex erexnita senio confecto, heato Ambrosio subcedens, sicut in vita solitaria Dotnino specialiter exstiterat

determinaverit. Ita habet 2 Mediolani, depositio S. Simpliciani episcopi, sanctorum Ambrosii et Aug-ustini testimonio celobns. Qui iusig-ni virtutum Christianarum claritate splendescens, cum a ceteris piis omnibus, tum ab eodem imprimis S. Ambrosio, usque adeo in honore habitus est, ut hunc ille patris loco
coluerit.

a Ghiah
tlogio orna-

tur ;

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

m
M CI0U
J.

S.

Ejus vitae exeniplo hortatuque et idem Augustinus Mediolaui et Victorinus rhetor mag-nus Eomae ad veram Christi Domiui fidem se contulerunt. Episcopus autem iu S. Ambrosii locoluerit.

tiat.

Brautii breve elogium ad nomen alludit Simpliciauus erat simplex, velut alba columba,

B.

S.

Qui

fuit

Ambrosii dignusadire thronum.

cum

successit; diviuis virtutibus in episcopali

mu-

nitidius et nervosius est, Ennotlius Ticinensis episcopus in

QPauh

nere affluens, ecclesiam Mediolanensem religione et pietatis institutis auxit qua ecclesia aunis qua:

Ambrosius linquens viduatce Transtulit adcuram, Simplioiane, tuam.

Successoris opes, apoliati viscera regni, Creveruut merito temporis alterius.

quod ei cecinit hunc modum muuia plebis

ffnnodtitta-

9iam mf_

tuor pie prseclareque adniinistrata, ac multis in rebus sanctitate diviuitus declaratu, obdormivit in

Domiuo anno salutis cdv. Non solus errat in coyisignando obitus anno, ut mox patebit ex Ferrario, de Sancto in hunc modum prsedicante
:

Ac

velut

annosam zephyris spargcntibus ornum,

felix

Ne metuatbellum,
Tyro tamen

De Sancti
patrin

3 Simplicianus Mediolani natus, ut ferunt, ex Catania familia et educatus, a teueris litteris et religioni operam dedit, ac pietatis causa multas urbes peragravit. Romse Victorinum rhetorem cgreg"ium ad Christum convertit. Mediolanum rcversus reliquias SS. Apostolorum secum detulit. Tanta

Non

flexit

loDga quies solidat. cana ad rudimcnta vocatUB, priscum degenerans apicem.

Nil timuit

g-elidis,

anima

fervente, medullis

Pontificis virtus, iloris

habet senium.

autem

sanctitate, doctrina et virtutibus cffulsit, ut

a SS. Ambrosio et Augustino nou semcl laudatus fuerit. Senio prope confectus S. Ainbrosio iu episcopatu successit, cui adjutor ab initio a Damaso datus fuerat, quem Anastasio sumrao Pontificesanctissime rexit. S. Gaudentium episcopum Novariensem ordinavit. Legatos concilii Carthag'inenexcepit. sis , qui ad se cousulendum veueraut Eitum Officii ecclesiastici ecclcsise Mediolauensis auxit. His et aliis prseclare gestis obdormivit in Domino xvn Kal. Septembris anno Dom. Incarn'. cmx, Innocentio I Poutifice. Corpus in S. M. conditum , postea in templum suo nomini dicatum
,

JEquora qui recto pressit terrena patenti, Moribns etcultu sidera cum tetigit. 7 De cultu et patria satis dictum sit, ex Vita Da Sanvti res planius intelligetur Ad setatem ccro quod at- confroveria tinet;jam tum senescentem Mediolanum rediisse, sive sua sponte sive niissum a Damaso Papa S. Ambrosio auxiliatorem, communis est ctiani opinio setateautem senem et gravem, dum eidem
, :

Sancto successor datus

est, anno, ut fert ptero- E contra quam statuerint Majores nostri in Exercitationc Stngulari ante tomum lAprilis, etin alioPrseliminariadtomum vil Maii. Utcumque fueril, neyari non potest,

rumque

senteniia o97

RonicC

maxime

floruisse tempore Pap.r Liberii,

tum etiam

initio pontifu-atus

Damasi. Neque du-

translatum e.-t. 4 Hsec de Simpliciano Ferrarius, in quo non tio Romano solum displicet signatus obitus annus sed id maxime quod in notatione observet Quod Sirapliciauus patria Mediolanensis fuerit, id quod S. Augustiuo lib. S Confess. cap. % , teste Baronio in tnio Annal. ad an. D. ccclxxvi * adversatur. Nam, ut
sacerdo; :

bitaverim, quin quadragenario multo major fuerit, dum de Victorino rhetore tam gloriosc triumphavit, eum ad fidem (hristianam, Roma stu-

pente, perducens, ut consequeus inde videatur, natum fuisse circa annum 320. Jam vero, ut dixit senescebat, dum ad S. Anibrosiuin, easprsefeoto

episcopum ordinatum, directus est, inpatriam reversus anno 874, ut adeo sanctitate cl doctrina
clarissimus fuerit et sancto Doctori intimus dum anno 381- eo pervenit S. Augustinus, quem
,

CCCLXXY

ibideni Baronius scribit,

cum

S.

Ambrosius

prseter

Eccl. reg-ulam episcopus ordinntus fuisset, Daraasus Papa Simplicianura Romanae Ecclesiae presbyterura

illiadjutorem et

monitorem
.-

dedit.

gustinum et Baronium equidem satis intelligo

Ecclesias

alleget
S.

Quid hic S.AuFerrarius haud

ipse etiam ut magister fidem edocuit. 8 Inanno obitus S. Simplioiani^awi haltucinanies vidimus Ghinium et Ferrarium, ut velint,

<lr ttnitn
u

'

Simplicianura Romanffl

eumad annum
xisse,

cdv,

imo ad

odix

vitam jyrotra-

cietur

presbyterum fuisse, nemo est qui infian inde obsecro recte inferri potest
,

etiamRomanum genie,nonMediolanensem fuisse? Pari certe argumento et me esse Romanum,

non Belgam quis
diceret
,

quem pridem ostenderunt Majorcs nostri, non toto triennio sedem tenuisse, nempe a mense Aprilis cocxcvm ad Augustum cd, quoipsoanno
Simpliciano successit S. Venerius, ut habes etiam tomo i Maii pag. 494 Alque hsec de Sanoti s " l,s letate. Supcrest modo controversia <i"""'
S.
t

quod non

in Betgio

sed RonicC sacerdolio initiatus fuerim. Tamayi me hic non meminisse nemo mirabiiur, qui ineptias ejus in ipso fonte consulere dignatus fuerit.
utqiie item

erit indicasse, fuerilne

Notandum

hic etiam

circa

ipsum obitus

niniimtm Ervmila n-l 'o nnuicus rcgn/aris S, Aitgustini; an vero Carme lita, de qua qusestione ingenue fatetur Bosca, vacuos diea se non haTjuisse, ut tantarum rerum
<

dcdie obitllK.

in Martyroiogiis discrepantiam occurrere; utpote cum Sanctus in eo quod SS. Augustinianensium dicitur, Idibus Augusti

diem non parvam

pondera cx;irainaret. De 'armelitis omnia pridem satis examinata sunt, neque satis apposite Augu
'

collocetur : moscopi et Confessoris, qui S. P. Augustinum ad est, quique Ecclesiae nasticam vitam adhortatns Romanse quondam alumnus, S. Ambrosio adversus

Mediolani, natalis S. Simj>liciani epi-

stiniani&cuiscribipossevidetur, cumS.Augustino seniorem, ejusque instructorem fuisse sciamus, dici ut rectiusS.AugustinusOrdinis Simpliciani

Arianos laboranti adfuit,

et

iu ejus

locum postea

po$set,siumquamisOrdoexstitis8et,quam&*8imapud plicianus Augusliniani Audi verba rhythmi Ferrarium de S. AuguUino xwm Auyusti
.

subrog-atus, sanctitate et doctrina conspicuus quieita legivit in pace. In Romano autem hoc die

Baptizat hunc Ambrosius,

Deiiin

tur

SS. Ambrosii

Mediolani, depositio S. Simpliciani episcopi, et Aug-ustlni testimonio celebris

Simplicianus

Laudamus intonat: monachum

Viia.

Ilaliitum dat etcingulnm.

ut

insinuari videatur , sanctum Augusti, hoc vero die depositum aut obiisse xiii sepultum fuisse contra quam scripserint ciqui cum atiis depotati superius Martyrotogi,

quodammodo

progredimur, a solo n Jam ad Vitam ipsam qusc Mombriiio, quod sciam editam tomo %, sit, e.rphrare mihi scriptoris aut mfatis
,

cujus hactenus non

iicuit. Satis genuinam

existimo, cum

Ahsitionem innectunt ipsis jam dictis Idibus. Gatesinius Sanctum xiv hujus annunter sentiens

exS.Ambrosioprsecipute, etexS. Augusiino colannotationum nostralectasit. In obscurioribus

rum

382
crroni
J.

DE
,

S.

SIMPLICIANO EPISC. CONF,

ecclesia,

S.

vices supptebii Vita recenlior a Ripamonlio ea> continuis prope ptanata, neglecto Puccinellio gesta i?npticante de quibus postparergis Sancti modum in Actis 88. Ambrosiiet Augustini s&rmo non semel recurret. In Missali Ambrosiano non
:

Deo ordinante,

pontificali mitra, sicut in

sequentibus demonstrabitur, redimiri meruit. Et ne mea imbecillitas de proprio quidquam hic addivideatur, praestantissimi doctoris Ambrosii sanctm Mediolanensls ecclesi arcliiepLscopi cujus venerabile os sapientiae sale repletum, nihil solet redolere insipidum, testimonium in raedium proferamus.
di-sse
,

neque xni neque xv Augusti una cum translatione sanhocdie, sed ctorum MM. Sisinnii, Martyriiet Atexandri, de quibus deque jam dicta translatione Tridento Mediolanum sub S. Simpliciano facta videri potest tomus vii Maii die xxix a pag. 38. Ne hic actum agamus, solam preemittendam censuimns tectionem ex Bremario Mediolancnsi, quse hoc die est hujusmodi sub ritu solenni :
recolitur

memoria S.

Simpliciani,

Namque,

ut Sanctos Dei decet,

nfs seu fomiliaritatis subtilissimis requiaitu.s

exhortatio- ucmtisp^ sape ba 'S.A m .

6 '' 0>, tM ^''
'

qua3Stionibus, in

quadam sua

epistola ad

venerabilem Simplicianum rescribens brosius, inter cetera sic respondet Sed quid
:

eumdem beatus Amest,

SUCCM8 "-

Uetto Bre
viarii
ftiolan.

10 Simplicinnusab incunte aetate studiis deditus,

et a nobis requiras, cuni fidei et aequirendee dilectionis divinse gratia totum or-

quod tu ipse dubites

Me-

Deo
vftae

ita

sancte vixit, ut pietatis etiam causa dein-

bem

peragraveris, et quotidianae lectioui nocturnis

ceps multas perngraverit partes.

Romam

profectus,

ac diurnis vicibus
bilia,

omne

vitie

exemploetdoctrinispinquesoIertiaVictorinum rhetorem, apud Romanos auctoritate florentem, ab

taveris, acri praesertim ing^enio

hujus tempus depuetiam nec intelligi-

utpote qui etiam philosophiae libros

in suis scriptis

mon-

impura superstitione ad Christi fidem convertit. Indc Mediolanum reversus, reliquias Apostolorum attulit. Tanta autem virtute praeluxit, utei multum
B tribuerintsancti
viri

strare soleas et plerosque inanes esse, ut prius scri-

bentium
defecerit.

sermo, quam vita eorum

sibi in

Aug*ustinus et Ambrosius. Hlc

putavit qui sibi suc-

4 Sed interim ea, quae

tig-erunt,
ffessit,

sua senectute con-

viriutcn
'"imis con-

cum

gravitcrBBgrotans, non long:c abobituabesset,

relinquentes, ad ea

qum adhuc

juvenis

voce tcr emissa,

enm dig-num

cujusve honestatis sive sanctitatis fuerit vi-

*l>icum

cedcret. Archiepiscopus igitur factus ecclesiam sibi

deamus. Erat autem Domini confessor Simplicianue, etiam

g-eretur, vir per

commissam divinomm Offlciorum ritibus pietatisquc ornameutis auxit. Gaudentium primumNovariaj opiseopum consecravit Doctrinos autem ac sanctitatis nomine usque adeo illustris fuit, ut de re
dubia
rint.

antequam ullo ecclesiastico officio funomnia moderatus, humilis in

,

habitu, in incessu compostus

velox ad audiencasti,

dum, tardus ad loquendum,

temperatus
in verbo,

discretus in silentio,

eum

synodi Carthag;inensis patres consuluemultis laboribus pro g"loria Dei per-

in consilio providus,

Demum

tate prgecipuus, sibi parcus,

pauperibus larg-us
contfnuus,

functus, meritis cumulatus

migmvit ad Dominum. Et modo Legendam Mombritii a nobis tantilhtm

in lectione aseiduus, in oratione

pras-

cijmus in contemplatione, Dei et proximi pleuus

dilectione.

elimatam.

VITA

5 Talibus tantisque virtutibus sanctam juventutem suam vir Domiui decorare studebat unde factum est, ut g-radatim ad sacros ordines digne promoveretur, et a cuncto non solum Romanee
:

ftomx ttiam
juniorfitl*get,

Ex Bonino Mombritio

tom. 2

verum a cunctis pene orbem constitutis ejus opinio declararetur. Per idera tempus dum Liberius summi Pontificis honore potiretur, et Eomanum imperium
catholicis per

Ecclesiae clero dilig-eretur,

CAPUT
V

a Constantio regeretur, multimodse hffirese.s per totum orbem maxime in Ecclesia Apostolicffi sedis
I.

pullulabant.

De Sancti
tutibus

6 Fungx?ns igitur beatse memoriae Simplicianus in ipsa principali ecclesia precationis seu Dei di-

ubi rhetorein
Viclorinutu.

prceclaro in studiis et vir-

progressu,prwsertm Romoe,
Victorinum rhetorem,

elaborabat, ita et Ecclesiee Dei diligentius providebat, ut talenta a

,

lectionis

officio

pro viribus

Deo

sibi

commissa duplicarentur,
:

et

ad cultum

ubi celebrem

Urbe stupente, ad fidem adducit.

Natut in
lanrnti

"verm fidei, verbo Dei disseminato, multi per eum perducereutur inter quos fuit quidam Victorinus urbis Romte rhetor, natione Apher, qui totam
fere

urbem suo stemmate

divereis

polluerat adto, ut servi

Dei
u

euppliciis,

gro Medio-

Ohristti confessor Simplirianus sicuti iiuoruindam veridio*n*um virorum relntionr didicimns, qui hmc se in quibusdam
,

Beatus

non solum in

plateis
vero,

verum etiam

in ecclesiis necarentur.

Ipse

vetustissimis

scrip1]s rcpcrisso fatentnr,

nere elnrissimus

fuit,

tam morihus quam g-epntrc l/dovico, umtre veno

favente sibi universo populo, statuam in Romano foro adorandam. erexerat. Insuper etiam, ut supradiotus Papa Liberius exilio deportaretur,
effe-

cerat
7 Ad postremum vero nimio timore obstupefactus acqnievit hgereticis , et communicatus est
qui mulltt
istic

oriundus. Traditus nutcm a parcntibns libemlibus studiis, adeo suam pueritSatt ibi rxercuisse visus est, ut prfiB omnibus sui teraporis philosophiaj splendore
radiaret.
Htteri

Kciiedniffii in pftfco Betuatr-nsi, ut ferfrur,

cum

turhu

pro-

te

imtrw

einn ttl

Qmmto vero Inbore snn. adoleecentia et juventnte tam diviuis qiinm humHnis litterie, non

innumerabilibus ang-ustiis Ecclesiffi Dei crebrescentibus nixus est beatus vir Dei Simphcianus, lumbis succinctus, duplici ense Dei et proximi dilectione aocinctns, pro rauro
,

eis. llis et aliis

verat,

se

>lum RomtB nUi pravipuc

opi.onere,

et in die

de*rit,

sed etiara per

Domini pro
,

Isr-aei

in prselio

m-nndum qunsi fugieutes

tjtis

litteras

msccutus est,
snnin

-rmerabiiis testatur senectus,

qu pro sntt
tam

stare. Unde ractum cst ut primitus seculum * .,,,,. vendicnm sententinm Domini, beatus

*ta scierrtia

sunque vern sapientra

celebri

Simplicianus dum seoretuw ne familiarius rhetorem Victorinum cornperet, ntque corripiendo admoneret, seu admo-

nendo

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

monendo
viam
frliciter

283

suaderet, quatenus a

tam magno cruore

ad

erat.
pii

desisteret, et sanctas Scripturas investigaret, ut

veritatis redire possct.
og-

Illum autem constitit maluissc fulmonitionem ixmribMs. patris Simpliciani iu conspectu tantae inultitu-

diniaprofiteri.

8 Igitur sicut divina testatur pagina, ubi Spiritus snnetus doetor adest, nulla

gressus,

mora

discendi est,

statim postquam sanctam Scrlpturam investigasset, omnesque Christianas litteras cum beato Simplicia-

no studiosissime perscrutatus

fuisset, sic afiatus

eanctumSimplioianum

Noverisme jam

esse Chri:

ut aymbolum saucto ad eectetium , conspectu tantw nmltitudiuis redderet, perductu omnes sibimet invicera increpueruut, nomen ejua a strepitu gratulationis esonuit, et presso sonitn per ora cunctorum coUtutautium Victorinus cito sonuerunt exultatione, quiu videbant eum, et oito
fidei

18 Itaque ubi ascendit

in

stianum. Cui beatus Simpliciamis respondit credam, nec deputabo te inter Christianos ,
in ecclesia te videro. Victorinus
:

Non
nisi

siluerunt intentione. ut audirent eura. Pronuivtiavit

ille

fidem veracem praiclara fiducia,

et

volebsnt

cum

autem

irridebat

dicens Ergo parietes faciunt Christianum ? Beatus inquit Simplicianus Non ob hoc dixi, quod parietes raciant Christianum, licet Christiani ma:

eum

omues rapere in cor suum, et rapiebaut amaudo et gaudeudo atque gratiam sancti Spiritus paracliti
recipiendo.
est, ut Uvbemu pruefati Victobeatus Siraplicianus crroreexpitivet, ipsuuique Victorinum per sua sancta monita eum intfeuti multitudine ad Catholicaia fidem converteret. Ob

1-tSicque factum

Baptismo
initiatur

gis in ipsa ecclesia confiteantur Deum et reco^ gnoscaut delictum; sed sicut instinctu diabolico
fecisti

rini

sollenni

pene omnes viam veritatis oblivisci, ita tuo exemplo doceas eos ad tramitem veritatis

hoc

converti.
ad fidem deiutn adduxit.

fit, ut Eeclesia Dei multis vulneribus soiasa couaolidaretur, atquein pristinisbonis restitueretur, et

9 Victorinus vero hoc seepe ei dicebat jam se esse Christianum, etbeutusSimplieianus illud sae-

beatus Simplioianua

ouncto clero etpopuln

pra-dt-

cator egregius et pnelatus

prfflconjis attolleretur.

Romae habitus, magnia

B repetebatur

pe respondebat, et s?epe ab illo parietum irrisio amicos enim suos reverebatur offendere superbos daemonicolas, subditos domesticos,
:

E
tnter Vrhit

quorum culmine Babylonics

cedris Libani, quas

dignitatis quasi

ex

nondum

contriverat Dominus,

15 Si quis autem plcnius HCf3j9 desiderat, qualis et quantus, cujusve fueritauctoritatis Victorinus, sive quo ordine divina gratia illustratus ct beati Simpliciani suffmgautibus raeritis ad fidcm Chrifuerit conversus, seu quomodo post diuturnam cordis conversionem ejusque verissimam conlessiosti

graviter ruituras inse inimicitiasarbitrabatur.

nein, fonte buptiamatisiouovutus, beati Augustini

CAPUT

II.

requirat.

Hipponensis episcopi octavum Confessionuin librtua Ibi siquidem invcnirc poterit horum omnium integram veritatem.
16

Kevolutis

Victorino probe instituto et baptizato,

vero paucis temporihus

V;ilm-

r/iiorum te~
stit ett S.

multis prceconiis

clarus

Mediola-

Valente regnautibus Mcdinlanumaddestruendam perfidiam Arriannruru, prwdestinante divina clcmentia, diroctus vir est inclytiniano
fnitre
,

cum

Auiptttimts,

num

revertitur, ubi S.
et

Augustinum

tusAmbrosius, cui subsecutus, dogmatisupi-adicto

perfidite contrarius
,

convertit,

mortuo S. Ambrosio

vir venerabilis Shnpliriaims.

Per idem tempus extincto Auxentio Ar/innteperfidiae rise

succedit.

episeopo, qui , Dionysio vencrabilis mflSSfr episoopo ad exilium destinato, regeliut BUulft'

siam, ex ore infantium et lactcntium sui episcopaOmnibua

feliciler
8t(-

peratis,

legendo atque inhiamdo cura Sed beato Simpliciano duxit firmitatem timuitque negari a Christo coram Angelis Dei, si eum timeret coram hominiibus confiteri reusque sibi magni criminis apparuit erubescendo de saeramento humilitatis Verbi tui de sacrilegio superborumdsemoniorum, quae imitatorum superbus acceperat, depuduit vauitati, et erubuit veritati. Subftoque et inopinatus ait beato Simpliciano Eamus

posteaquam

tus accipit
clesia3

laudcm bcatus Ambrosius

a cunctiseeoilicio

Mediolaneusis confratribus in

archi-

diaeonatus venerabatur beaius Sjmplioiautts. 17 Nos quippe ad aha tendantflfl de pluribus

i/uem Hto-

in Ecclesiam,
fieri
cateiltumeMifli se

et acquiesceretihi volo, Christianus

cupio.

pro-

fitetur,

At beatus Siraplicianus raagno gaudio , nimiaque lsetitia accensus incedebat per viam, euui intioducendo atque Deum omnium bonorum factorem glorificando. Ubi autem imbutus est primis instructionum Sacramentis , non multo post etiam nomen dedit, ut per Baptismum regenera^retur, mirante Roma, g-audenteEcclesia superbie11
:

pauca prajlibamus. Verumtamen quonium Bft&eti dtutanum Augustini Confessionum fccimus mcutioncin, quid redtiw ipse eo Hbro Deo confitendo de bcato Simplicia- f no neferat audiamus. A.it enira inter plurima; tu Deus misisti in mcnlera raeain visionnu bpDflED pergerem ad beatum Simplicianum, qtti mihi bonus app;in'l>.'it sin-vus tuus, ct lucebat iu 00 ffTfl" tia tua. Audicbam eniin, quod ajuvcntutn suad>votissimc tibi vivcrci.

18 Perrexi crgo ad

cumdrm
ul

bcatuni

Nimpli-

etlam poMrne inntruil,

cianuiu patMDD

in nccipiiMida gratiu

tunc cpiscopi

Ambrosii,

quem

vcrc

patrcui

diligchal.

Jam
trtu-

vero tunc senucrat et longti

asfcate in

tam bono

uc

summa
zdtfi-

bant et irascebantur, dentibus suis stridebant et tabescebant haeretici. Servo autera suo Victorino Dominus Deus erut spes ejus, et non respiciebat in vanitates et insamas mendaces. 12 Denique ut ventum est ad horam profitendae tidei, quae verbis certis conceptis

dio secbandte viuj tuu; multa expertus, rnulta edoctus mihi vidcbatur. Ut vcrc sic erat. Undc mihi ut prcferret volebain confcrenti sccttra ajatus mcos,

quis osaet aptus

modus
Ifl

sicut aficcto, ut
ei

cgo cram,
circuittUJ

ad ambulaiMiura
ernoris inei.

via tua. Narravi

eum

petentisque

19 Ubi

autem commemoravi,
,

hflgiflJM

mc

quosVirUtiim

ratione

fidelis

memoriae Eomae rcddi solent ubeis, qui aecessuri sunt ad gratiam , oblatura esse dioebant Victorino a

de loco eminentiori in conspectu populi

dam dam
lisset

iibros Fiatonicorum
rlietor urbis

quos

Victorinus quondo-

Komie,

qucm Christianum
quod non
in

functum csscaudierarn,
;

in lattnamlinguamtraiistu-

presbyteris, ut secretus redderet, sicirt nonnulJis, qui verecuudia trepidaturi videbanttir, offerri raos

grsttulutus est mihi,

aliorum
iiiuii

scripta iucidi^scm

plena fallacuirum et deceptio-

M4
ix

VITA

S.

SIMPLICIANI EPISC. CONE.

peregrmo
,

iwussfa

num secundum elementa mundi. In istis autem omnibus incertis insinuari Deura, et ejus verbum. Peindc ut beatus Simplieianus exhcrtaretur me ad humilitatem Christi, sapientibus absconditam et Victorinum ipsum recordaparvulis revelatam
,

et

comnusisse

ut

summus honos

quem

esset assecutus,

contumeliam. Ante
prfficipuus Iabor
illi,

principis ira verteretur in otptaudent veritatis Christianae lucem , n m <*ad

nem
lico

ut latine loquentem Plato- fidemadexhiberet. Postea sanctiore argumento sty-

tus est,
verat.

quem, Romie cum

illo

esset, farailiarissime no-

omnmo
vertit,

con

20

De

mihi

narravit,

suamque converSed ubi beatus

sionem

me remonendo

patefecit.

lum occupavit, et inter alia, quae scripsit Cathojam spiritu, robora Machabaeorum eleganti prosecutus est carmine, cum eorum exitu forte inter legendum esset delectatus. Igitur hoc adCatholicam Ecclesiam
plicianus in ora
,

Simplicianus de rhetore Victorino ista narravit exarsi ad imitandum. Ad hasc enira ct ille mihi
narravit. His et aliis

adjuncto firmaraento
abire
,

Sim-

hominum

quampluribus verbis, quas a

beato Augustino in supradicto Confessionum libro

referuntur, manifeste convincimus, beatum Simplicianum sancti Augustini conversioni plurimum contulisse, eique in tantum, ut a beato Ambrosio

Mediolanensi baptizaretur, valuisse.

Nec rairum, si
sit,

cum adhue Manichfflorum

lueresis laqucis irretitus

teneretur, a beato Simpliciano saepe monitus

quatcnus hseresim derelinqueret,

fidcm converteretur.

et

ad Catholicam

VITA ALTERA

bus omnium et apud ipsum Principem pollere gratia et auctorite, elarus magnusquehaberi. 4Ea scilicet fuit causa, quamobrem mitte- indeMedtoretur veluti collega et magister Ambrosio, cum (anu*'flmmus ille ad ecclesiastica negotia rudis prineipioet novus, talem requirere adjutorem atque consiliarium videretur. Ceterum tanta egit submissione ac modestia, ut mallet videri re; erisse aptum Pontificio muneri, quam fecisse. Grandis jam natu sacerdos, et sacrarum rerum usuac disciplina contritus, in magistri loco venerabatur Ambrosium, ac eum ultro de divinis rebus et ecclesise guber- E natione consulebat, cui magister et moderator ipse
,

celebrari laudiprsecipue sacrorum

appositus fuissct.

Ex Josepho

Hanc

viri

moderationem

et virtu-

Ripamontio,

tem, ipse pari virtute Ambrosius refert, multique viri prudentes illius aetatis, animi magnitudinem
intellexere.
5 Adeo non quaesita gloria cumulatior redit neque submittendo se quisquam umquam imminuit famam et nomen. Sed prseter tantam modestiam, quantam hac ffitate haud facile in ullo mortaliura repereris aliae quoque multae magnseque
,

Historice ecclesice Mediolanensis

lib.

S.

Ambro-

sium mirc
juvat.

vi.

Mfiliiihnnt

Sequitur

Ambrosium

Simplicianus
,

imbutus

Romam pru
fectut

ipsius moribus, et rastitutis

vigore animi ceut moestam

et rarae

Simpliciani laudes

fuere. Illa praecipue

,

terisquc virtutibus, ad

oum modum,

atque consternatam deslderio civitatem pene unus recreare potuisse videretur, Patria Mediolanensis erat, bonesto loco natus exea farailia, quam Caesarea honpris vooabulo Capitaneam appellavere.

Prima
tilius,

memorantur. Ad psalmodiam insomnis ad retegendas episcopo civitatis universae corruptelas attentus promptus inopiae sublevandae tanta solicitudine, quanta sibi quisque res necessarias quaerit. Pervigil idem et irrequietus, donec ad Chri,

ffltate

postquam operam dodissct

iis

ar-

stumadjunxisset,

si

quem

forte deprehendisset alie-

quibus adolcscentium animi ad lmraanita-

numrebellem.
G
clesise,

Informantur, multorum morcs videre et urconeupivit, ao prffloipue Romsa est moratus. Victorinus ibi perea tempora prave facundus, abi"

tem

Nimirum etiam conciliaverat Augustinum Eccum eum ad Ambrosium introduxisset

,

etS.Augustinuminstir
luil

atque essent una de Platonicae philosophiffi mendis

et vanitatecollocuti. Ilismeritis in

ducere quamplurimos a Catholica religione conaC batur, et eo conatu maximum Christianae rci de-

trimentum adferebat, Jfeque fkoile quiapiam obviam irct, sive admiratione quadam illius ingenii
passim
hfflrerent, sive favor apud paucos potentes, terrorem omnibus injicsret, sive etiam artificiose ille spargerel venena, etoooultismotis adperniciem

Ambrosii locum E venit anno trecentcsimo nonagesimo nono * post- ' 597 quam redemptisumus. Eminebanteatempestate vi- 5!>8, ri graves in clero Mediolanensi, quos nemo adsper/.

vcl

Victorinum rhetorem
aggreditur

Simplicianum. Sed eludebat, doneo ad singulare certamen venere.-In eo certamine cum aliquamdiu veluti manious
fefellit

animarum grassaretur. 2 Non terruit, aut

naretur Ecclesiae Praesides et Pastores animarum. Felix ct Theodulus iuter ceteros, quadisciplina, et imitatione Pontificis Ambrosii, qua suis virtutibus
habebanturexiraii, etdignieo munere, nisi Simplicianus ipse dignior fuisset,
vitse spatium materiam, et seg-etem dedit. Ac nisi prioris a^vi sanctimonia et virtus venisset in secula, haud ferme eraut, quae de Simpliciano raemorare possemus. Nam praeter exiguas vitae reliquias, quas ille ad pontificatum attulit, fecerunt aliffl quoque causffi ut augustis terminis illa prudentia et ille gubernator animus includeretur. Ambrosius ita decesserat, ut ne lon,

7 Ceterum haud magnam

breve deinceps

S. Ambrosio

g-Ioriae

successor da-

aaquis

pugnatum

esset,

demum superiores

fuere vc-

tur

ritas et

Simplioianus, neque Viotorinus recusavit oblatam lucem, vioitque ipse dum vincitur. Statini

expetitoBaptismo, referturinChristianos, acerrimus c\ co die populator inanium deorum et

,

Ao tanta fuit constantia,' ut cum Julianus cognomento Apostata legem tulisset,

insanffi gentilitatds.

qua
di,

legre

Christianis hominibus

publicum docen-

gaivo quidem
linqueret.
Ille

succedenti

Pontifici

vel

interpretandi

munus

campum
,
,'

re-

confestim

amplissima , Btum etsalutem, el rei familiaris angustias, piinotpi el gloriae, divitiisque prrooptarit. Meruerat sapientiffl fema publicffl statuae deous, eaque positnestinforoTrajani.

Lnterdicebaturj ipse conditione relicta, Chri-

statum
,

Ecclesije,

iniqua coustitutum ille cleri ille populi mores ad perfectum emendatos tradiderat Non inciderat Simpliciauus in eum principem , quera, aut pravus ipsius animus, aut stimuli pro-

per aequa disciplinam

per

simorum
,

Tanto mag-is .admirati sunt homines illura magnum, iUum inclytum dedisse manus homiui
;

ut, vel victi

,

in Ecclesi damna et clades inoitarent; periculis objectando vitam, fortis et invel impietatem ipsam flectendo ac emen-

dando,

T)1E

DECIMA SEXTA- AUGU8T1.

episcopos,

is:.

A dando,
opitulante

sapientis et providi titulum inveniret

Honorio ecclerix progpicit

Quippe Tlieodosio extincto, sicuti memoratum est, Honorius nobis imperitabat. Is, et suo et parentis ingenio, moderatus ac pius, extrema
8

gravi denuntiatione, si qms eam Ecclesise potestatein imminuere, aut violare esset ausus. Sed cum variante ac immutante res omnes

cum

II IUPRI--I*

ffivo,

potius omnia pateretur, quam ut sacra et sacros ulla ratione perturbaret. Prseterea Stilico primse

auctoritatis,

ipsa

multum ecclesiastico foro dccessisset cjus jam pleua pii sensus lex abrogaretur desuetudine, Ilonorius eam Mediolani tirmavirtutis, quoa videlicet

post Ca^sarem ipsum auctoritatis, erat idem pietate singulari, et universam in suos mores aulam trahebat. Ita Simpliciano tuta et quieta omnia,

vit ac restituit admiratione

eminebat
vi Kal.

iu

pontifice Sirapliciano. Scripta lex est

et

Aug. Honorio August. quartum,

sanxit
vel

Eutvut

nec jam ulla cura placidissimo seni, nisi quam aut salus animarum adscisceret, aut absoluta? virtutis amor. Quod si quis Simpliciani pontificatum cum Ambrosii pontificatu, et hujus vitam cum illius vita comparare velit, aptissimo compendio fuerit usus, si alterum exerciti, et negotiosi, alterum quieti, et imperturbati pontificatus exemplar appellarit.
consulitur a
conc.

chiano coss.
1& Mox llonorius idem quotquot orbe toto templa
alia
lcg"e,
idotaevertt

starent inanibus diis,

in

curat

ea vel dareatur

excidio

veri
si

Dei

cul-

tum religionemque
set

trausferrentur,

quidcm ea

forent deseriptione ac structura,

ad

ecelesiae

qme facile posconsuctudinem et usum accora,

,

Car~

9 Sed quamquam domi quies et otium, foris tamen bonos et famse celebritas obtigit Simpliciano.

modari. Ea lex geutilitatis universaM-eliquias perindignatioue pudore metu. culit et confudit, Sustulerant enim forte animos hoc tempore, decepti,
stianse rei adesse

thaginenti.

Donatistse sacrilegis

manibus quosdam sacro fonti admoverant et ea res Patribus injecerat scrupulum ac religionem, an ratum eum haberi
pueros

Baptismum

oporteret. Carthag-ine super eo negotio

concilium est habitum, et deliberatio fluctuabant; sive adfirmaret, erant in sive negaret aliquis promptu rationes et causae, quse sententiam adpro,

mendaciis oraculorum et Chrifinem insanientes vaticinabantur. Haud ego ambigam, quin basilica martvris Lauea lege relireutii, quae fuerat Herculis anles querit inane nomen et in ecclesiae partem conccsac
illusi
,
,

serit.

E
Ac pro dignatate quidera
:

13

et incrcmentis et

ct cterito.

barent.

Postquam nullus

ei controversiae inveniri

exitus poterat j eo

demum

decurrere Patres, ut

rem

amplificatione Catholicse religionis lue latce lcg-es rum modsstix consuilla pertinuit ad modestiam, et disciplifuerunt

totam Simpliciano dijudicandam permitterent quidquid ille respondisset, ratum id atque sanctum
habituri.
Honorii dc-

10
licet

Cum exteri tantum tribuerunt hujus Viri faniae,

nam, quam in quarto Carthaginensi conventu per idem tempusg-ravissimi Patrea intulere, fuit autem hujusmodi:Clerici, nebarbam, ncvecawaricmnlunto raso vultu, capitibus tonsis inccduuto. Ea lex,
;

tit :

morlnui

on. -HK.

cretum quo
eptscopi

inde conjectare, quantum auctoritatis apud suosobtineret. Ea declarata est Honorii potissimum ipsius actionibus et decretis, queis in Sirapliciani

et facile

dinem

est inducta,

tunc in Mediolanensis ecelesia) consuctnet nostra dcraum uitate, cum

gratiam

rem

ecclesiasticam

auxit et ornavit,

atque initium sumit hinc ea res, quse data sanctitati, et meritis, et gratise, dissensionum atque turbarum excivit molem, quseve quietem apostolicam
interpellat, nec
sinit illara,

longo intervallo revocaretur, non parvos animopum motus fecit satisque constat, cum obedienter ac prompte raderent alii, contumace mcnto quosdam
;

tantopere commenda-

inutile pondusostentasse. Adeo sibi raortales etiam deformitate placent, et sumus in futilitate pertinaces, in fastu contemnendi. Per hascegravissimas

tam ab auctore
litium fo-

et capite Christo, in Ecclesia

pacem

consistere.

actiones et decreta, queis mag-ni Simpliciaui jevum inclaruit, subibat annus a Christo nato quadring-entesiraus, qui Simpliciano
Sisinius, Martirius et

rensiwn ju
dices decta-

runttir.

11 Mediolani cum sederet Honorius, multaque quotidie inciderent ejusmodi, ut Simpliciaui pontiarbitrium, et sententiam interponi litibus, ficis

ultiraus

ftlit

cum

Alexander martyrum uumecerlamen,

rum

auxere.

atque causis oporteret, ratus id ad reipublicae moderationem et commoda pertinere, princeps ultro
tulit

Horum Martyrum

eorumque Me>

laicis

legem, qua sanxit, licere popularibus atque ad episcopum iu jus ire, quasve inde seutcnsestimationes autias, et litium, causarum, rerum, legitimashaberi, perinde atque ferrent, eas ratas et
si

diolanum translationem, jam supra diximus il38. lustrata haberi tomo vn Maii dicwwapag.

altero foro essent latae. Statuerat

hoc ipsum jam

antea Constantinus ille, cui Magno ex virtute cog-noraen fuit, dederatque provocationem a magi
stratibus et praefectis

Quod superius hic scriptor anno 399 S. Kmplicianum succesisse S. Ambrosio perperam notavit, jam num. 6 abunde correximus in margine. Supra etiam monuimus, recentiorem hanc Vitam hicsubjungi, ut ea, quds inpriori paido obscuriora sunt, clarius explicentur.

urbium

ad Pontifices et

DE SANCTO

MMNE
in PERSIA

MAUTYUE
J.

COMMENTABIUS PB^VIUS
Persica persecutione fixus. Cultus, dies mortis, annus martyrii e
AllRO

IV

CUXIUI.

~L p
Primuseum

Martyrologiouniversali, ubi die xv hujus inter In Persia S. Vamadjectos ita eum annuntiat
:

rimus Martyrem hunc e tenebris eruit atque unicus, quanin lucem protulit, seu potius ^^ S cimus Claudius Castellanus xn suo
,

captivitate redemisBet mona nes quipostquam e comitc Dan<lrasbado, per Proni chum Actium, sub mart>rio affectus. Alibi judicis sententiam fuit apud antiquos, sive apud recenti-

nusquam,

sive

signatum ejus noores Martyrologos, invenimus

men.

86
11'CTOKl

1)E S.

VAMNE MARTYRB
tem num. 13 mentio
fit

J.P.

men. Tota ergo probatio martyrii atque adeo cultus, quetn S Vamni adscribimus, peti debct ex
.

victoriee de Persis reporlib. 7

I)

ejus Actis, de quibus laudatus Castellanus )wc typis vulgatit : Acta ejus Mss. conservata sunt in bibliotheca ecclesiie Pftrffilntfe, Ubi mors ejus notata
est

Historise ecclesiastic&a Valesio edMse cap. 18, pag. 337 ; simul-

taim. Socrates deeascribit

betlo, in

hoc die ad onnum secundum rcgnl Varorauis V, Theodosii junioris vig-csimo tcrtio Idem Mar-

tyrologus anno 1709 huc misit rum apographum.. cujus Ms. in

Carlovingicis, coDservatum
ecclesia?
1 inetropolitanae Parisina.

eorumdem Actomembrana litteris

,

quo rursum Persee ingentipr%a Romanis cap. 20 ejusdcm libri, vult cessasse persecutionem pag. 359 heec dicens: Hoc itaque modo bellum quod propter Christianos in Perside degentes susceptum fuerat,
lio

que cum

victos scribit

in bibliothecaCapituli

prsemonet ante
t

Quodquidem contig*it consulatu Hodecimo, et Theodosii decimo, anno quarto Olympiadis trecentesimse. Simul etiam perfinem accepit.
norii
tertio

illorum titulum, qui hsec habet

Passio

sancti

secutio, quffl adversusChristianos excitata fuerat in

Vamnre martyris, qui passus estxvn Kal. Septembr.

Aliud exemplumtranscripsit nosterPapebrochius ex pervetusto codice Moissiacensi apud D. Can. Claud, loly Parisiis. Ita vero sonat ejusdem tituius
:

Perside, conquievit.

Per hosce consules indicatur

122,

annus serse vulgaris

de quibus Relandus in

Passio S.

Vamnae martyris xvi Kal.

Sept.

Typis autem illud committimus, quod a Casteltano accepimus A nobis est collatum cum Moissiacensi, e quo sumpta sunt, quse vel interserunturtextuialteriuSyVel ad ejus marginem notantur
asterisco.

Fastis consularibus pag. 587. Verum Theodoretus, qui persecutionem exiendit adannos triginta, sicut dicebamus, nobis persuadet, ut eam paulatim recruduisse deinde credamus, quamquam

minore fortasse cum violentia in qua reeomajorem meretur fidem, quo urbs Cyrus, cujus
erat episcopus, Persiic essetpropinquior. Scripsit

et

monct
it-

hoc die

gnandum',
este.

xv in suo Martyrologio universati signarat sanctum hunc Athletam sed in ejusdem Supplemento recte se correxit, monens eum esse }tonendum ad diem xvi ejusdem mensis. Recle, inquam nam in Actorum apographo, quod huc misit, dies ista diserte signatur, nec tantum in ejusdem titulo, quem dedimus, sed etiam in Actorum decursu, apud nos num. 4 his verbis :Voni noii multositcrum dicspostscptimo decilUO Kl. Septbr. jubet Vararanesrex Daudrasbodo Comiti, uteduceredc carceresanctum Vamnem, Bt traderet cum Frano prcesidi audicndum et con(lcmnamliim. Et satis consequenter, utiapparet in fine enimActorum diciturcorpus ejus sepultum
2 Castcllanus die
: :

Theodoretus suam Ecclesiasticam historiam circa annum 450, secundum Monumentorum ecclesiasticorum coltectorum Gallumtom. VZpag. 356, ubiexprofesso, ut itadicam, tractatde hac Persica persecutione. Analecta vero Grscca a monachis Benedictinis edita Lutetise Parisiorum anno 1688, in Vita S. Euthymii abbatispag. 19 itiam differuni sub extremum tempus, quo vixit fsdigerdis, his verbis Initio motaa tunc persecutionis in Perside circa fiuem reg-ni Isdeg-erdis Persarum
.-

cum mag-i omnes Christianos capere vellent Anno autem 420 Isdegerdis diem extremum obiit, ut idem Monumentorum collector habei,
regis
ctc.

Pagius ad istum annum num 14 affirmat esse certum. Potuit itaque dicta persecutio ccepisse
et

xvi Kul. Septb. Eorumdem Actorum ecgraphum nostrum Moissiacense consentit Parisiensi, iametsi, ut vidimus, differat, mendose utique ob dicta, in iitulo. His itaque de causis damus nostrum Athletam hac die xvi Augusti, qua dari debet. Sed nunc alia qusedam de ilto expendenda

anno Christi 419. 5 Sed laudatus Pagius ad annum Christi 408

pcrsccuhotM
Pcrsicx

num.

h,

Non dubium,
:

inquit, quin hsec persecutio

Hubfinemregmi
coeperit

Isdig-erdis, <=eu

anno
,

Christi cdxiv

ast illud seu

satis

cum anno

dum, non

perspicimus

414 esse copulanneque videmus,

sunt.
K.r tiurii-

tinnr

Passus est S. Vamnes sub Vararane Vrege Persarum, qui persecuiionem adversus Christianos ab fsdegerde patre excitatam continuavit. De qna rejuvat audire Theodoretum Cyri episcopum
3

UbA
tcm
:

illum esse circa finem reg^ni ejus. Citarat quidem num. 5 Vitam S. Cyriltiin Analectis Grmcis, de qua modo meminimus et nos, sed annus iste inde extundi non potest. Huic pr&miserat ibidem ex Theodoreto trig-inta jam annis elapsis etc, quem

cditsc cap. 3S,

Ecctcsiasticv historise anno 1642 Parisiis pag. 751 et sequenti ista narranPer id tempus lsdigvrdcs re\ Pcrsarum ec-

clesiis

bellum

intulit
.

hinc arrepta occasione,

Ilinc iyitur cxorsa procel-

quam ibidem recenset.

la

gttayissimds etavie$imo fluctus contra pietatis

ahimuos excitavit, ct teriginta jam aunis elapsis tempestasa mag-is velut a turbinibus quibusdani
agitata duravit. Mag-os veroPersre cos vocant, qui

elementa deos
Isdigvrdic
filius,

faciunt...
pogl

Et Vararanes quidem,

patris una cum regno bcllum etiam advcrsus pictatem susccpit; moriens enim ille ambo conjuncta filio reliquit. Tormentorum vcro penera ct exquisiti oruoiatus,

mortcm

supraloquentem audivimus ; quain re confirmat, utiputat Pagius, quod scribit Theophanes (cujus textum aituierat num. fy hanc scilicet persecutionem sub Isdig-erde annos quique durasse, ab auno nempe Christi cdxiv, usque ad mortem ejus, qua3 auno cdxx contig-it. Sed videtur aiieri systematipotius adhxrendum ob rationes chronologicas pro eodem supra ailegatas et recedendum esse a Theophane, tot secidorum intercapedine remoto are, de qua hic scribit.Hsec de persecutione ab
r

Isdigerde inchoata,
vidclicet

et

continuata a Vararane,

subquoS. X amnes martyrio coronatus

mo, ex dictis ac
6

est, anno ejusdem persecutionis circiter undeci-

mox

diccndis.
ordinatitr

initmspiosaffccciiint, verbis exprimi vix possunt!

acce.i.jwrr

Et continuo fcralcm ac plane barbaram tormentorum carnificinam pathcticc ecoponit. Sed inter Pugilessacros, quos ibidcm nominat,non occurrit S. Vamnes. Porro Vararancs Isdegerdi patri successit anno 120, uti habet Pagius in Critica Baroniana ad istum annum uum. H; ubi num. 15 etiam se>*moest de continitata ab eo persccutione, acde betloexeadem inter Romanos ac Persas
i

Acta sancti istius Martyris infra apud nos num.\defustuario, quo exceptus fuit, hsecmemorant: Dies autcm, qua hcec ag-ebantur, erat v Kal. Aug-usti anno secundo Vararanis reg'is Persarum, Theodosii vero junioris, filii aug-usti, auno rcg-ni vig-esimo tertio. Notse istse chronoiogicx signanluretiam in nostro apographo Moissiacensi.Annus secundusVararanis concurrit cumanno

exorto,

ct

causxs ejus

ad annu,n rero proxime sequcn-

xrxvuigarism,confor7niteradpra>missa Theodosius verojunior nascituranno 401 mcnseAprili vel Januario; nec prdbationcs desunt, quod ab
:

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTl.

287
AOCTORt

A abxpsa saa

nativitate fuerit vestitus purpura, et declaratas imperator seu twsar at sequenti anno
.-

quum

est,ut marlyrii historiam subjiciam, quse

magnam, meo quidem

sinceritatc

judicio, brevitate sua ac

J.P.

402 tantura renuntiatus Augustus. Mortuo autem patri Arcadio Kal. Maii anno 40S succedit in imperio vide Pagium ad istum annum num, 2 atque adeo annus imperii ejus vigesimus tertius coincidit cum anno serse vulgaris 430, quo
;
;.

quod

hactenus noverimus.
alibi

meretur sestimationem, eo prsesertim, eam typis fuisse editam non

Castellanus supra citatus martyrium S. Vamnis innectit. Sed quo pacto illum annum compones cum anno secundo Varananis? DifficuUatem hanc vel non vidit, vel dissimulavit auctor ille at nos dispiciamus, quonam modo solvi eapossit. quod error irrepserit in numerum 7 Dicere
:
,

ACTA
Auctore anonymo.
e

annorum

est

nodum hunc Gordium,

ut ita lo-

quar, scindere potius quam extricare,prsesertim cum anni isti exarati sint litteris grammaticatibus, non vero cyfris vel numerabilis, qiwe in lapsumsunt magis pronsc .Quiavero initium purpurse, qua Theodosius indutus est jam tum a tempore suse nativitatis, maxime conducit ad prsesens propositum,videntar, qusc de illa repaullo ante obiter indivavimus, pturibus hic confirmanda. In Vita itaque S. Porphyrii episcopi Gazensis, quse exstat apud nos tomo iii Februarii, die \vi dicuntur pag .652 sequentia Natus verojunior
:

Ms. membraneo Capituli

tropolitance

ecclesice
,

me-

Parisiensis

collato

cum
In
illo

alio e codice Moissiacensi,

tempore

prrecepit Vararanes a rex,

ut

Hcciuarwr
Stmctus,

omnes adorarent solem, ignera et aquam, et ne quis Christianum servum ingenuum taceret, et qui-

cumque prteceptum regisaudire

supplicio subjaceret.

noluissset, diverso

fuit in lucem editus in purpura. Unde etiam cum primum fuisset natus, fuit renuntiatus imperator. Ad qitem locum datur hsec nota pag. 653 Id est, acclaraatus imperator, ac purpura tectus. Solennis inaug*uratio si Chrouico Alexandrino fidendum, facta est ad Hebdoraum anno sequentiiv Idus Januarias, Indict. iv, Etin eadem Vita hsec

Theodosius,

Emit itaque sanetus Vamnes iuterceteroscaptivos Aetiara monachum, quem statira sumptu suo ad locum suum, unde captivatus fuerat, remisit. Hine excitatus calumnia adversus

hominem Dei
reguye, qui
b,

quasi adversus rehellem jussionis

sit

emptitium servum, ing-enuum feclsset et Romania; c reddidisset. Tunc iratus rex jusDandrasbado * comiti suo ut Interrogaret
,

"

a(,

Dnu-

sunt dicta pag. 653: Cum autem irapleti essent septem dies a puerperio, nos accersit (Eudoxia augusta) et nobis occurrit in porta cubiculi portans infantem inpurpura. Hsec autem gesta sunt anno
401.

hominera, et ab

illo

audiret,

si

vcra essent,

qm

(Iruslinilus

de eo dicebantur. Daudrasbadus eadem hora ex jussu regis exhibitura sibi Vamnem interrog-avit, At ille respondit, vere seChristianum esse, et uapti-

itribltw

Quodvero solennis inauguratio ac renuntiadifferenda in

vum monachum
reddidisse.

a se rederaptum liberasse etpatriro

tio sit

annum

402, testatur citatus

:

antea Sozomenus lib. 8 cap. -ipag. 7G3 Per idem tempus, ipso, quem diximus, Eravita et Vincentio
Coss. imperatori natus est filius avo cog-nominis
i

2 Dandrasbadns

eomes qua; audierat a beato

fit

ml

riat'f>

qui

Vamne retulit reg"i. Cui rex rursum prrccepit, ut eum hortaretur negarefidem Christi etservire relig-ioni

ii

ndam

(('iii,

ft/nn-

sub initium sequentis consulatus augustus renuntiatus est. Videri quoque potest Pagius ad istum

annum num. 27.

yuo
S.

Vamnes
martyriocoronatut
est.

8 Tametsi vero purpurse anno 402 Theodosio juniori coltatse nova deinde accesserit solennitas, quamnondum is habebat anno 401 ab hoc tamen anno Theodorus lector in Excerptis ex Ecctesia,-

568, videtur

stica historia, quae Valesius vutgavit, lib. 2pag. ipsum quoque ejus imperium com-

putare, quando hsec filius Arcadii augusti, imperare coepit inense Januario. Imperavit una cum patre annos septem, men:

memorat Theodosius junior,

d, et siquidem adquievisset, indulctiam alias eulpas, ct concederet vitam atque aliorum inlicitationem e, et inter amicos rcgas adscriberet; audierat enim quod dives esset, et inter ncyntiatores in primatilms habcretur si vero non adquicvisset, tormentis cum adfioeret, et post tormenta occideret. Tunccomes revcrsus ad praj- V torium, evocabat Varaneui, et indicat, ei. jussionem et consiliura simul * et hortabatur, dicens ai. Rog;o te, contemne ncg-arc * Nazarenorum erroal.
g^eret ei
:
: '

Persarum

dfttit

siliiin

ucga-

hoc itaque auctore computemus etiam nos Theodosiani imperii annos a nataii ejus inpurpura, id est a mense Januario, vel, si malis, ab Apmli mense anni 401, et hac ratione solvamus diffcidtatem e verbis Actorum S. Vamnis superius propositam. Etenim si ab isto anses tres.

Cum

rem, quo deceptus es, et rcvertcre ad antiquam relifrionis nostrffl consuetudinem, ut pOSsifl vivcre et reputari inter amicos reg-is; nam certua eeto, quia si in errore isto perseverare volueris, non SO-

(iiiu

lum ab
carebis.

araicitiis regis,

sed ipsa vita miserabili fine

no progrediamur ad annum serse vulgaris 423, habebimus annum secundum Vararanis, ac Theodosii junioris vigesimum tertium inchoatum a mense Januario vet a mense Apriti, provectumque usque ad v Katendas Augusti, quo die fustuarium Martyris, de quo ante dixi, accidisse memorant eadem Acta, sicut rem consideranti patebit. Huic computationis fundamento superstruximus

Absit a me, at 3 Beatus Vamnes respondit pro amicitiis hmuinis perdam amoren] Dei, et pro vitai prajsentis securitate perdam fflternffl vita; heatitudinem. Comes ait: Quare contra praxeptum reg-is hominem Christianum quem Bervum
:

fruslra

emeras Quia et
redemit

ing-enuum

fecisti

Vamnes

respondit;
essein ca-

me Deus
,

Christianorum,

eum
,

ptivus diaboli
et

et servus peccat.i

eanffuine huo

libertati verae donavit,

ac

patrlffl

Offl-

annum emortualem

nostri Martyris eumdem 423,

superius in exordio hujus Commentarii notatum: quem postquam hisce cum rationibus nostris
chronologicis contuteris, integrum tibi
ctor, eurn
erit,
le-

Jestis municipatum indulsit, nihil dig-nura remunerationis Deo obtuli. E^o pro eo servo * raeo nummos dedi, Christus pro rae se ipsum dedit. sed nega ChriCoraes dixit: Noli verlosari
,

' al.

COD-

scrvo

emendare, semelioreminveneris. ReliAugusti tomus III.

sectam Nazarenorura, et traijei ad rclig-ionem reyis, ct vivas. Ceterum juro per solem

stum

et

40

et

288
A-

ACTA
quem

S.

VAMNIS MARTYRIS
tibi et tuis

^HMMli

et ig-nem, quod, si

ad religionem nostram venire

fng-asti,

nt verberitui adigttur.

tam pro te, quam pro illo, egojuroper supplioiasolves. Vamnesrepondit: Et aliud non facturum, quam quod a Deura verum me Christo Deo vero didici. iStatimComesjussiteum nudari veste;etdum eum si in loculum /' nudus stetisset, interrogavit reg*is. Cumque non adquiescenaudirct jussionem
nolueris,

dit

Dominus Nec ego sic te

,

grubernator.

neg"es

in cujus fide

Et illa respon- D ut Christum seternam vitam speramus

volo

vivcre

te pro consed ut et mihi et tuis omnibus sauus et vivus reddaris rogo , ut hoc unum, quod bene est, dicas, juste ecclesias dissipari quia, aut loquaris jam de hoc, aut ta-

nam

et

gavisa

sum

quando audivi
:

fessione nominis illius fustigatum

tem

audiret, fustibus

eum

aptavit et projecit se-

ceas, ecclesias destruuntur; nec ad

sermonemtuum

mivivum in carcerem. Vadens erg-o sanctus Vamncs martyr ligatus ad carcerem ducente se Abursane
praeposito rcgii

deponendae
dffi.

nec ad sermonem tuum relinquenChristi

carceris, gratias ag-ebat

Tunc Sanctus athleta

ait
:

Vamnes,
,

altius

generose

Deo, quod dignus fuisset pro Christiana relig-ione fuatigari: et dicebatad eosqui aderant Si creditis,
;

ing'emiscens,

Oh
?

lingua
hsec

serpentina
est

venequse

nati interpres consilii

autem

vox

illa,

fratrcs, sic
*at. dcco,

mihi videbatur,

cum

fustium ictibus

cir-

olim

ut

Adam
:

peccaret, inlicuit;

haec est, quo

rarcr

cumdabar quasi coronis roscis decorari *. Dies autem, qua huec agebantur, crat Kal. Augusti, anno secundo Vararanis regis Persarum; Theodosii verojunioris, filii augusti, anno rcgmi vicesimo^
tertio.
J post, septimo l ost non multos iterum dies decimo Kal. Septbr., jul>et Vararanes rex Dandrasbado comiti, ut educcret de carcere sanctum Vamncm, et tradcret eum Frano * prsesidi audicndum et oondemnandum. liic Franus antea Christianus fue-

suadebat

sancto Job, ut patientiam in dolore rumperet, perhoc consiliura, raulier, illis da, quibus

humani

affectus

supra Christum valent

mihi au-

tera consilium

majus nemo dare potest quam Chri-

stus [qui] discipulatum

suum

in negatione

omniet tu,
' at. insii-

ura, qute videntur, et [amantur] injunxit

" al. Prlian110

mulier, si soires, quanta bona per hsec verba ami- tuit seris, quam grande lucrum, quod super mea pas- E
sione gratulata adquisieras, perdidisti

'dolores uti-

rat, et volens piacere regi,

discessit a fide Christi

que tuos,

et

lachrymas

istas,

quas supra me, ig*nara

funderes, quse adversancti

cui pro merito obedientiae donavit rcx praesidatus

Dei beneficii, fundis, supra

te

dignitatem.
Frtutra et-

sum Deum
prsBSes exhibitum sibi
sic alloqui ecepit
:

locuta cs.

Ad hanc

Vamnis
,

incre-

5 Igitur

Pranus

sanctum
Si

pationem mulier compuncta dolore

sperare.
8 Adstante

ccepit

pro

iam laborut -prxm.

* al.

Vamnem martyrem
cari

recor-

culpa et indulgentia Christi supplicatione mariti

rccor-

dnrcris

dares * mutuae dileetionis, adquiesceres consilio tui, et transires ad religionem, quam noster
tibi
erit,
si

adhuc muliere

Franus judex
sancto
te.

ser- contemnit
Sanctui,

rextenet; ct bene
silio

adquiesceres con-

pentino
coepit
lita
:

ore priores sibilos iterare

Vamni
Moldi-

meo nam
:

et eg'0 Christianus

Catholicus

fui,

Maledicito Christianis, et dimitto

sicut ipse bene nosti; scd ad jussioncm regis,

quem

divina providentia
convcrti

dominum nostrum

esse voluit,

xit:

rursus mulier, conversa ad Vel hoc fac quod dicit;

,

Virum suum

Maledicito Chri-

mc

rus et felix vivo. Dicit

ad seotam Persarumjet modo secuci sanctus Vamnes Kt ego

;
:

stianis

ut diraittaris et

vivas.

Sanctus Athleta
,

Christi

respondit

Audi

mulier

et

disce

quod

Christiamis

snm

alind esse ncc volo, nec debeo,

;

nesois:

Christiani ex

nomine

Christi Dei veri vo-

sicutjam frequenter a me audistis nam et major fcuus comes Dandraabadus, etiam pertormenta experimento didioit, quid per Christi fidem animo g-eram, iinmo quid
si

cabulum eruunt ; itaque qui malcdicit Christiauis, Christo Deo vero maledicit, cui * nomen sonat in
Christianis
sto in
eis
:

* al.

cujus

similiter

et

qui eis benedicit, Chri" al.

in

ante dulcedinem

Christum meum g-abo, tantam fortitudinem per fustes indeptusP Franus ai1 Oocidere te nolo, quamvis hoc facere perurg-ear pnccepto reffis: sed ut mihi aliquade te apud ivg-em cxcusandi facultas detur;Si solein
;
:

auimo mco Christus g-erat. Quod tormentorum constantissime eonfessus sum quomodo nunc ne-

benedicit, cui * sunt Christiani. Bene,

cujus

dicara

itaque eis et non maledicam

ut benedi-

ctionem
pellantur.
praeside,

conscquar illius, ex cujus nomine apHsec cum sanctus Vamnes, audiente

*

mulierem doceret; praBses ait * ad sanctum Vamnem; Et quare antequam Christum

,

al, dixit

et

ignem

et

aquam

et

saltcin

clama bene

fieri

terram adorare non vis quod ecclesise destrnuntur;

cccc
:

crederes, maledioebas illis et detestabaris societatem illorum? Vamncs respondit: Quia iusipie-

F
* al.

bam * quod modo

amor
est.

sapio;

quia aut dicas, nut

tur.
ut,

linn dicas,

jum destruuuAbsit

Christi

qui

mc

doceret, quo

non enira in me erat amore dig-nus

Militis

non

sapiebam

Sanotus

Vamnes respondit

me

quod Deus pius ad congregandos iu unum Christianos voluit diflcare, ego dicam bene fieri, quod ad jussionem regis impii destruatur. IFranus
de eoolesiarum destruotione nihil vis dicere, quod justesolvantur, vel hoc unum dicito Mah' Christianis, ut sit oocasio justse relationis
ait:
Si
:

9 Post

hanc firmissimam
volens
,

Christi confes-

cajrite

trun-

sionem

Franus praeses morosae ut sibi videbatur alterc&tioni finem imponere simul ettimens, ne dilatio protracta mandatis videretur regis contraire, jussit eum decoll.ari. Sanctus Vamncs, accepta sententia lsetus ibat ad campum.
,

catur, ac
scpriitur.

ad regem, qua resoripto LUiua dimittaris. Sanctus Vamnes respondil Non maledicam, quibus Deus
:

Tunc audientes

discipuli Christi, qui loatabantur,

benedixit,
Vxorit pret;

etmaxime negotiatores, quibus amplius gaudium nascebatnr, quod de suo corporc martyrem prooessisse videbant, immiscentes se
bse, occurrerunt
,

Dura

hffio
,

apud
uxoi

Franum
Sanoti

prsesidem
venil

aiebat
et

Ml

Vamnes, cecc
ululans, ao

olamans
;

et

ducebant

eum

pag-anorum turad canipum.

por.

luetuosa

voce se
et

moncbat oausas conjugii

mittisP
tibi

dioebat

iugerens Viro, adCui me diiioc

Aliqui vcro ex plebe,

miseratione commoti
ut biberet
illis

taveruntvinum,
,

et offcrebant ei

Cui

filios

tuos
ut et
el

oommendasP Non ad
ego ante tempus
patris; ac famuli,

quod
qui

rc nolnit dicens,

hoc solere

dari,

sociari volui,

raariti

inviii

moriuntnr;

sibi

autem

illicitum hoc esse,

solatio destituarj

filii,

do-

qui ctiam libens per

oiperetj

mini gubernatione fraudentur.

Ad quam sanctus

Vamnes ait: Confide, soror; non oaret solatio de morte suorum, cui Cnristus per integritatem fidei vivit
:

amorem * Christi mortem sus- al. pro sed et nefas esse, Christo sitiente, vi- amorc

permane in

fide,

qua

no iucbriari. Et diccbat: Eg-ovinumnon bibam, quod incbriat, sed calicem redemptionis, quem
mihi Christus sua gratia propinavit. Et ita decollafnq

renata'es,

et erit

DIE DECIMA SEXTA AUGVSTI.

:s!

A
"

latus est beatissimus

culatoribus
a/.

Vamnes et servabatur ab spicorpus ipsius. Tuuc fratres, qui eidem

;

constricti

ad Komanos

confug-iunt

orantes ne A

"otmo.

latcn-

ab

initio confessionis suae latentes luerebant*, mini-

ter adhcerc-

ipsos funditus deleri paterentnr. Vita S. Euthymii abbatis, de qua rnentio facta est in dicto nostro

stri

necessitatis illius, in

quantum

petierunt,

num-

banl.

Conunentario num.
motro

3,

tradit istaapag. 19

Initio

dederunt; et tulerunt corpus ejus, et sepelierunt illud xvi Kal. Septemb., reg-nanteDomino nostro Jesu Christo, cui est honor et
spiculatoribus
g-Ioria

mos

porsecutionis in Perside circa finem regrni Isdegerdis Persarum reg*is,eum magni omnes

tuuc

insecula seculorura. Amen.

Christianos capere vellent, subditorum Saracenorura prsefectos ubique viarum constituerunt ne

,

quis Christianorura in Perside degentium ad Ro-

ANNOTATA.
a

manos
ter

Non uno modo exaratum

:

invenio illud no-

ego tum hic tum alibi, ac in Commentario przevio scribo Vararanus cum Theodoreto, quem

men

etsi non unica, belli incausa, teste Socratc lib. 7 cap. 18, fuit, quia Christiani in Perside vexati

confug-eret.

Una,

Romanos ac Persas

ad Romanos confugiebant,
cipiebantur.

et

ab

eis benevole ex-

Commentario num. &, consentiente ejus textu Grteco, in quo scribitur Bapapawg, ut in editione ibi assignata licet videre. Ita etiam scribitur apud Socratem Hist. eccl. tib.l cap. 18, pag. 355 Valesianm editionis. In nostro Moissiacensi mendose legitur hic Valerianus. b Ms. Moissiacense sic pergit Accusatus igicitavi in
:

d Lego Persas antiquos adorasse solem, hmam t ignem, nec non alias paganorum falsosdeos in-ter quos etiam terra et aqua, ex iis, qu/c in hisce Actis habes num. 1 et 5.
:

e Inlicitationem. In nostro apographo Moissiacensilego Atque aliorum illicitationem interami* cosregis adscriberet. Per illicitationera vero puto
:

tur S.
et

Vamnes ad reg-em, eo quod Christianus esset, quod Christianum servura mgenuum fecisset, et Romanise reddidisset.
,
,

hic significari Uticium, iliectationem seu incita*

mentum.
Loculum. Ita etiam habet Ms. Moissiacense. Bxpressionem ittam haud omnino perspicuam equidem non satis intelligo. Tcntabo tamen aliquid eidem lucis afferre. Loculus est exiguus et angustuslocus. Loculiautem sacculus perunianon unde hic forte sumitur Ioculus pro umbitico vel scroto, quo usque Martyris corpus nudatum fuef
:

terris Romanorum c Romanise, id est uti ego quidem intelligo ad quas etiam Christiani apud Persas in arcto positi confugiebant. Socrates paullo ante citatus, Apud Persas, ait, mortuo
;

Isdigrerde regre.

tilius ejus

Vararanes,

cessionis jure
silio

regnum
,

obtinuisset,

cum sucmagorum con-

Christianos graviter exag-itavit, inductus supplicia ac tormenta Persica eis infligens. Itaque Christiani , qui Persidem incolebant , necessitate

rit.

g Locum hunc expendimus,

temporis
conati
,

et

cum

ratione

quo Martyr noster

in

obiit,

componere

sumus

Commentario prxvio.

DE

SS.

MARTYRIBUS ALEXANDRINIS

ORIONE,

jEIILIO

ET

AGMTO.
.).

ITEM DE TIIYRSO ET SOCIIS IN PEKSIDE

I).

s.

Ex Hieronymianis
XVI AlT..

Alexandriee In

textu Ftorentinii tresjam dicti Martyres ita conjunguntur nescio cur codex Epternacensis idtimum sejungat, scribens hoc
: :

modo

Ag:nati.

Emeli et alibi In Alexandria Orionis Corbeiensis cum codicibus Lucensibus

,

concordat, sed binos socios superaddit Justinum et Lucium aliis omnibus pro hoc die incognitos. Cum textu quoque convenit alter ex Codicibus

agnoscat Fiorentinius id quod multo pejus torserunt codices recentiores, dum dicti laterculi duas diversas annuntiationes in unum contraxerunt et mutitarunt, legentes cum Greveno lpso die, sanctoruin Orionis, Tirsi, Agnati. Porro Thvrsuin hunc seorsim sic annuntiant
dici laterculum
, :

prsecipui codices

cum

sociis suis.

De quibus

In Persida, natalis sancti Tvrsi citm alibi nihil repe-

Reg. Suecise clare enuntiando Alexandrias, sanctorum Oriouis, Emeli , Agnati. Quemadmodum etiam legunt Rabanus et Notkerus. Orionis, yEmi:

riam, suspicari ferme cogor, cos facile confundendos cum Thyrso et sociis, de quibus actum est ad xxvm Januarii nisi forte obsit positio in
,

Agnati. Sic equidem legendum existimo, ut ut decurtatum, et cum die sequenti. confusum hujus
lii,

Alexandria,
tata fuerit.

qux amanuensium

incuria facile

mu-

m;

290

ACTA SANCTORUM
I)

DE
J. B. S.

S.

A1IBR0SI0 CENTURIONE H.
IN

FERENTINI
Tpw
,

CAMPANIA

ITALI>E

Ferentino in hoc opere non semel actum praserHm mense Aprili viii et xv; qui AGaie$mio f pfara cupit, adeat Ugfiellum lomo 1, ubi de J ejus urbis situ et antiquitate satis fuse disserens, gnaius, etiam de hodierno S. Ambrosio honorifice meminit. Porro Galesinium hoc die de more Baronio prscluxisse, inde licet conjicere quod in nullo classico Martyrologo, ne quidem in Usuardinis additionibus aut in editione Bellini usquam notus sit. Itaprimus, quod sciam, eum signavit laudatus Galesinius cum brevi elogio hujusmodi Ferentini in Campania S. Ambrosii martyris. Hic

Sm Dio-

clstuno.

l^

Ferentinatis Romse approbatum, quod certemul- atiudtnar tum differre oportet a Vita illa qualicumque seu 'w&gemu antiquiori Officio Ferentinate quod Majores $ "jnante accepereaP. Gallonio ex bibliotheca PP.Oratorii Romse, quse cujus setatis sit nemo facile divinaverit. Hoc certum, martyrii genus in ipsa non ex:

primi,

cum deficiat in minis prsesidis, quem Datianum nominat et qitidem Hispanise pr&sidem satis mira ei applicans quse hic referre non lubet operse pretium retulero sipaucis hic tradi,
:

centurio, Dioclctiano et
Christianffl

Maximiano imperatoribus
in

religionia accusatus, Datiani praesidis,

B quem ad

fidelea

contrucidaudos

eam provinciam

cajsares miserant, jussu comprehensus, varia pri-

mum cruciamenta pertulit quibus ad impuram idolorum superstitionem cum adigi non posset, in fornacem injectus est, e quo incendio divinitus ere,

ptus,

demum, mag*na

fidei

constantia roboratus

prfiBOeps in rluvium' dejicitur.

tkimka

2 Citat in annotatis suis

codicem scriptum, in

tasatis tolerabitia eruditis videbuntur. Non prsetermittam tamen ea hic adjicere, quse ex Vita alia, quam non vidimus, Romae anno mdcv excusa, de sacri corporis S. Ambrosii translatione descripsit idem Ferrarius,nonhocdie,nec consequenter ad supra relata, sed eo quo ipsa olim peracta est, g nempe xxix Decembris, quse hic nihilominus connectenda consuimus. Ita ibi rei seriem expticat. 5 Cum corpus S. Ambrosii martyris extra Fe- qaietde rentinum conditum, diu ignotum fuisset, divinitus iramhuone in aede S. Ag-athse, quo tempore Saraceni Campa- ",cm ""'<niam populabantur, inventum, in urbem, ab excidio
S.

quoprocul dubio invenerit lectiones seubrevem Vitam, quam etiam ad se missam teslatur Baronius, qui de cetero ex jam data annuntiatione facile potuit ea contrahere quse Martyrologio
,

S.

Martyris intercessione liberatam, in ecclesiam Maria3 raajoris non absque prodigiis, csecis illuest.

minatis, aliisque lang-uentibus mirabiliter sanatis

translatum

Inde postremo

cum

S.

Martyr cui-

insereret : Ferentini in Hernicis, S. Ambrosii eenturionis, qui in persecutione Diocletiani

Romano

archipresbytero in visu nocturno apparuisset, in Cathedralem basilicam SS. Joannis et Pauli, lbco
civitatis sublimiore sitam,

dam

modis cruoiatus, novissime perignem illfflsus demersus In aquam, eductus est in refrigeriura. Ubi observes velim idem utrobique mortis genus exprimi, quod tamen neuter reperit in jam dicta Vita, constante solis lectionibus martyvariis

delatum,
fuit,

ibi

honorifice

tranaiens,

iv Kal.

Januarii reconditum

qua die popu-

lus

Perentinas translationis hujus celebrationem

voto sepublico adstrinxit. In quatranslatione,

sacrte Reliquiffl reponerentur,
ter,
gruit,

dum

rium non referentibus ut mox dicendum erit. Audiamus prius tertium, qui de hoc sancto Ambrosio agit in Catatogo Sanctorum Italise, cum
,

quidam archipresby*ita

nonnihil ex

iis

nisus furari,

brachio obri-

Galesinio inplerisquesatis conveniens,ubi nihilo-

ut nonnisi errorem confessus, ac S. Martyrem precatus, sanitatem recuperarit. Cum postea Epi-

scopus

de

minus
mmeiu
Ifavarto,

veritate

in /inati martyrii
de/lectit.

reliquiarum subdubitaret

consummatione ab eo
:

C muttum
3

Verba ejus sunt

Ambrosius natione Ligur,

Pythag-oricis

di-

morbo oppressas eas admovit, quibus repente sanatis, dubitatio omnis snblata est.
puellis gravi et diutino
G

duabus

soiplinis instruotus,

Mediolanum veniens, ibi se ad militiam tranatulit, Canturio a Damiano prteLnde Fercutinum in Latio urbs cst) profectus ,
Side factus
(

De patria

sancti nihil

magnopere controver

F
Sancti pu-

quae

Hernicomm

cum Christum ocpraaidi denuntiatus quod Christianus csset, ab co acoersitur, blandcque erat cniin ilJi prfflcharusj raonetur ut juxta imperatorum edicta deos ooleret, spatio ei ad resipiscendum
cultc colcrct,
(

; Mediolanensem fuisse et ipse admittit Ferrarius, tametsi in textu suo Ligurem appellave-

titur

^e! nietricaetogia.

prfflfinito.

Quo

elapso prceses

Ambrosium

in sen-

tentia oolendea Ohristianee relig-ionis pcrsistcntem militaribus ornamentia exuit, careereque, in

qua de re in Actis nostris non semel, imo et hoc die sermo recurrit.Bosca in suo Martyrologio rem paulo pluribus explicat. Nobis magis placet quod ex Brautio refert satis nitidum etogium metricum Ad breve clam tempus coluit Centurio Christum Confessusque palam castra beata subit.
rit,
:

quo

nemo eum

Item

et

aliud

alloqui posset,

sine cibo et potu, do-

nec aliquot urbibus visimis

poetici.
S.

epigramma Bulziiparte 2 Laurarii Argumentum est

MAItTYIt

mensnu

rediret, iucludit. Post reversua Ambrosium vegetiorera et constantiorem reperit. Quare illum frustra admonitum

AmBUOSIUS CENTUUIO ET

IN PHYLACA ABSQUE CIBO ET POTU VEGETIOR

diverso tormcntorum genere ag-greditur.

;

Primum

Carcer habet Divura, Divo mera

strant.

nulla

mini-

enimin ignem ipsum tajeoil deinde oum illsesus exisset, in aquam altam demergi jubet deniqui>
:

(uMtafun-autlong-amprandianullafamem.
Squalida jcjunos macies tamen occupat artus Nulla viri melior vernat in ore vig-or.
;

cum etiam

es aqua inoolumis evasisset, oapitalem sententiam aooepit. Passus est Kal. Septemb. Diooletiano imp. Corpua a Christianis sepultura in eoolesia Ferentinate, cujus tutclaris cst, relig-iosissime asservatur,

wu

Oelieola Ambrosius fuerit, cum vivere perg-at Fortior ing-esto nullaper oracibo.
Sed voco caelicolara, ne, scunt,

quem non

fercula pa-

4 Dictorum testem adducit O/ficium ecclesm

Non hominem, verura

quis putetesse

Deum.

DE

DIE PECIMA SEXTA AUGUSTI.

291

DE

S.

CHEREMONE AMCHORETA
vitse

Cultus apud Grsecos ac

Sec.ivyel V
Refertur in

institutum

j. p.

FastU
cii.

Grv

magnis excusis, quse ad nomen

tiamsi hujus Sancti nomen alicubi sine di~ phthongo, alibi cum illa exprimatur; ego illud scripsi cum diphthongo cum Menseis
ita

cap. 35,

efformatum

alludunt, ac Menseo Chiffletii. Annuntiatur hoc die apud Greecos modo valde vago et indistincto.

In dicto quippeMenseo itaponitur: Xaip^fuw (forte Xci.tpiu.wv) ev elprivrt. Chaeremon in pace. In Menologio autem Sirletiano sic Eodem die natalis beati Cheremonis in pace quiescentis. Hisce consonant Mensea magna excusa Sanctus Chsereinon in pace consummatur. Sequuntur duo versiculi, quos ita e Grseco Latine reddo
:
:

et apud Valladium cap. 92 Chercmonis sed alia habet monachi subita mors narratur dictus Petrus. Cheremonem celebrant Gneci in Menologrio et Menmis xvi Aujrusti. Petri de NataUbus textum accipe loco citato Theremon abbas in eremo de Scythi elaruit, qui ibidem centenarius decessit. Hic enim adeo dorsum suum tam
;

Arj^si

(3i'ou

ffou

x a 'P X

fl

"P*Jrt01'

paxap

'Apy/.v yz 'zidec TJj?

afAOt|3yfc

rwv ttovwv,

Beati g-aude fine Chaeremon tuze Vitae, inchoata prsemia laborum videns.

temporis vetustate quam orationum juiritatecurvaverat, ut quasi in priimevam infantiam submissis manibus in terram traheretur. llasc qui supra Heraclides. In appendice ad Vitas Patrum a fiostro Rosiocydo editas, inter alia, qutV eParadiso Heraclidis ibidem exstant, pag, 97-1. habentur ista, citato ad marginem Palladii capite 9: Acciderat ... illis ipsis diebus, ut Cluercmonem nomine monachus, residensin cathedrasuarepente moreretur, defunctumque in ea ipsum ntque in

Tametsi autem ex allatis modo Gnecis Fastis non sit nobis cognitum perspectumque, quisnam fuealiunde tamen affulget lux. rit iste S. Clneremon
,-

In Sylloge historica deS.Joanne Cassiano abbate, quse exstat apud nos tom. v Julii, die xxiii,
pag. 458
sequentibus, 5 ctione inJEgxjptum agitur,
et

manibus opus, quod faciebat tcnentem, subito alii fratres viderent. Res etiamnarratur ex ipso Palladio in Vitis Patrum aUegatispag.7Cti.Monumentorum Ecclesise Grsecte, quse in lucem edidit Cotelerius, tom. ipag. 7U7 inter Apophthegmata

deprima
et

ex

ejus profeipsiusmet verbis

Patrum
remone

hsec leguntur
in Sceti,

Narrabant de abbatc Clnequod spelunca ejus distaret ab

:

narratur, quomodo arfChseremonem sit deductus, et quas collationes ille habuerit. Cassianus autem eratvaldejuvenis, quando in JEgyptumdiscessit, et sub primum tempus, quo illuc pervenit, ad Chasremonem deductus est. Obiit vero Cassianus ante medium seculi v. De nativitate ejus ac morte

ecclesia quadrajrinta milliaria,

a palude vero et

aqua duodecim, atque sic inferret in speluneam suam quod raanibus operaretur; portaretque lagenas duas,

tractaturindictaSylloge^S.Ex his videturmors vel S. Chffiremonis posse afflgi secxdo iv exeunti ineunti v. Quod vero idem ille sit cum eo, qui in Fastis Grsecissupra signabatur, suadet nobis celebritas nominis,
Nostrx de
eo observationes.
'

uuam ex adverso alterius; ac sederet, quietam vitam ducens. Videmus itaque Chfflremonem abbatem sive monachum laudari a labore, tamquam nota sibi propria et characteristica.
Grseci insuper in versibus suorum Menseorum, quos supra protulimus, suum Chareraonem a labore commendant. Hinc ego probabilius apparet, eum, qui in illis ac in Vitis Patrum comparet eumdemesse, eo prsesertim quod nomen, vitse

qua claruit. Adde ista Ante omnia inmemoriam revocemusea, quse

:

tom. n Martii nostri, die xv in Prsetermissis scripta jam pridem his verbis : Theremon abbas
eximise perfectionis in Scythia, referturaAVithfordo de in Martyrologio Angdice edito. Ag-it de eo Petrus

institutumacexercitationischaracterconveniant. Atque hsec quidem nostra est sententia, superioribus rationibus fulta. De Sceti, cujus antea incidit mentio, consuli potest

Commentarius

prse-

Natalibus

lib. xi,

cap. 57 citato Heraclide, in quo

vius ad
Jutii,

Vitam S. Arsenii anachoretse tom. iv

die\ix,pag. 605.

DE

S.

TITO

MACONO MARTYRE
ROM^E
Romano
facmus
J. B. S.

Ex
Anmocdxxyi.

Martyrologio

fcvfuxus

S.

Titus

certissime

Martyrologis

An sacra
ejus ossa

'omnibus Baronii editione Romana anti>/"<<>est, neque ulla in Fastis saquam ex cris ejus exstat memoria antiquior illa, Chronico erutam in Martyrologio Ro> Prosperi

quod csede Patrocli Arelatensis episcopi : mititum ad occuttam jussionem Felicis magistri
i

p:ribus incognitus

tametsi, ut recle consignavit hoc die diem mortis non indicet observat Castellanus, nempe Prosper, solum annum notasse contentus, XII et Valentiniano Aug. II Coss.,qui Theodosio cstannusChristim. Agit ibi paucis Prosperde

mano

tiamTitua referebatur, cujus Impulsu oreditue eal paupenbus vir sanrfus, lioma pecunias diaconus, distribncns, intercmptns. Atque hssc paucula sotum dicenda erant, '}**
%

nisi

aliquid de suo suggessisset in patrioMartyrologto Ilomae sancti Titi lcvitai et martyris,

laudatusssepeanobis Petrus Paulus Sosca JJ*-

hisverbis: cujus corpus Casorati

jirojie

Arsa^rum

in diod-.-r-si

Mcdiolanensi

292
j.e. s.

DE

S.

TITO DIACOXO MAETYRE

bulis ecclesix parochialis se accepisse testatur

Mediolanensi fidelesdevotevcnerantur; piecredentes, opinor, hvjusmet S. Titi sacra lipsana Roma

accepta, in eo tempto deposita esse, id

dictus Martyrologus.

quod ex ta-

M
j
it.

SANCTO BALSEHIO HARTYRE

RAMEBUDE
IX DIOECESI TRICASSINA

GALLLE,

COMMENTARIUS FR^EVIUS
Sancti a

synonymo

distinctio,

cultus et

martyrium

DK

V.
fii'

8motvi
Mnihji

iuos synonymos sanctos Balsemiosf(?aft. Baussenge) a Colvenerio in notis ad Flodoardi lusloriam Remensem confusos, recte alii distinfjuunt. ('astrUimns tn suo Mnrl'ijro/ofjio universali non nisi hodiernum agnoscere vidctur,

insurgentibus, probris ac pugmis impetitus, raptatus atque in montis supercilio prope

oppidum

prae-

signatum ictusgdadio,abscissocapite, laureadonandus a:terna, beatum spiritum in cEelum efflavit. Moxque audita est angelica meiodia triumidium
celebrans Marfyris, qui descissum caput propriis manibuscollig-ens, ante hostiles copias strenue gra-

U quem

nescio curprii/ic siynaverit his verbis

8.

In

Uampania,
fcranslatunij

Balsemii, cujuscorpus
Parisios.

Bamemdem

Alterum Balsemium in vertice Montis Remorum reclusum et s, Basoli nepotem, qui etiam a Menardo et Mabitoaput eero
tonio aliis/jue inter Sanctos rcfertur, mclius rejiciendum censuimus ad diem, quo S. Basolus efuspatruus, quooumplaneconnexus est, coiitur, nem.pc ftt/ xxvi Novembris, hic de solo Martyre,

diendo revcxit. At mag^nificum adeo victoris specta-

culum non ferentes emissarii satana?, Christi athletam gloriosum sic ovantem proterve insectantes, rursus apprehendunt, feriunt, obviumque demum in puteum prascipitant, saxorum g-lobis onerant, atque sic obrutum mole lapidum, dum palmam ejus
victorise tropha;a, et

Tricassina satis oelebri acturi, quem ab altero synonymo, ubi prius ea, qusc ad ejus cuttum pcrtinent stabitiverimus, diversum ostenni dioBcesi

obscurare satag-unt, illustrant erecto quasi illius ipsorum immanitatis et tanti Martyris g^loria; perenni monumento. Puteus, in
inclytus Cluisti miles conjectus est, etiamvisitur, leucse

quem

ilroiUS.
in Ftati
rr. :i

num
o/ti/iibits rrlnsliorilnts

Ab

otntloribut

irnitts, loount

twtm

kabet

iti

l'ilil.

Mnri tjrotoijis prseinter auctaria Usuardina primum Laiirro-Coi. Itor tltr Apud Cnstrum
;

ab eo

loco, in

silicibus

tus fuit:

dumtaxat quadrante subductus quo securi percussus fuerat, quinque contectus et opertus, quibus Martyr obruponequem cemitur fedicula, eidem trium-

Etemerudem, natale \\. Baleemii gloriosi martyris gooiorumque <'jus, qum totidem verbis descripsit QrevenuSt >>>rfn>s formans Balsemii ; ex hoc Mofiinns, Mtmroft/rns, Frrrurtits rl (irrmnnirr l'itinstits,
,/tii

phatori sacra, cujus hodie natalis tota in dicecesi

celebratur.

ursrio ttnt/r mjcmos ri ttrrrrsirrrutt.

Mrnnriltts

prit/ir.

non hutlG nostrum indicarc vo-

fu/f, rtt/ti rrrfitsuni, t/r

liitsn/i

quojam

locuti

sumus, S.

nepotem, ecopressius signet, Castettanianq nuntiatio nou satisdistihctaest. x<<ussayustranslationem $jusxx\ hujus retuHtinhuno-modum: Apud Aroeyas oppidum territorii Treoensis, translatio aanoti

Atque heec omnia ad hodiernum sanctumMar- F'odoardu$ tyrempertinere, receptumque apud Tricassinos v mnon ejus cultum probare satis perspicuum est ; ut mmmU* prorsus non videam, quid Colvenerium moverit, ut binos, synonymos quidem, sed cdate et vitee et ttioriis genere dispares, in unum confuderit. Textus Flodoardi lib.^l.cap. 3 agentisde S. Basolo his plane verbis conceptus est Post multa F
I
:

Balsemii martyris, oujus natalis conspiEJjus

ouuBestxndlehujusmensis.

saorum oorpus

denique pietatis insiguia, in vita ipsius ab eodem patrata, pneuoseens per spiritum suie vocationis

oum

iiiu

iu

mausoleoj

quo

primum tumulatue

ruerat, jaouisset,

Hersendia oomitissaj pia afleota

imminere sibi tempus, misit ad ncpotem suum nomine Balsemium, qui eum ad se a Lemovicina
reg:ioiH'

multooum honore levari ouravit, et ad oastrum Buum Etamerudem deferene collooavit in eoolesia S. Del GenitrloiSj quam tpsa oum fllio llildevotionej

obitum suum
Bibi

sig-nificans, illi, quo d post pnedicto suo conversationis liabitaoulo deberet vitam ducere, juxtu quod revelatum
in

perduceret,

duinooomite conatruxerat, Dbi quiesoenB Murtyr, hospitalitatia memor, tnoolis multa sanitatum beneflola

tmpendlt.

njmd Nmi*.

Myuni
<n
<>i

rh>-

iiniu,

Zffocdie, alxoipsum ornai elogio sed pe ram confundit cum S, Basoli nepote. Uahabet; Apud Aroeyaa tn territorio Treoensi, natalia s.
Balsemii
ctus

iuerataDomino.Cujus salutaribuspraBceptis utbtmus filius obtemporans, et ad supernam hereditatem pervenire desiderans, usque ad exitus sui diem in eadem permansit habitatione.
hic aut

Wandalorum aut martyrii

Quodnam

gium?
r,

vel leve vesti

"'! a Colvenerio tna
le

martyria qui Lemovioue orig-ine, S. Baaoli nepoa, sub peraeoutione Wandalioa profe.

in

Campaniam, cum

baroa Elios, qui traotum bant, verbfa aalutaribua hortaretuTj

tioso
infldelitatia

lelo Dei tnoensus barhuno dira clade vasta-

llalamen d h.vcobservat Colvenerius- Vitse Balsemii mar^yrfc exstat fra^mentum in Promptuario Bacarum antiquitatum
UJ..S

quatenusexi,

dxc^si,, eumque adjecit OsuLdo Molauus x^ u ,, uo l,,.U,t, ,,Ju3 C elebraturiT r ieasst, ;

Triea^

eonfutm

est

cum

al-

^s

tero:

deserto

tramlte

diaboiique

exouasis, quibus implioiti erant, laqueis, in vivam snlutis (veri utique ao untoi rerum oonditoris oultumampleotentes) ao pietatis et justttia semitaa

sesereoiperent
;

ab

ipaia

belluarum more

in

ilium

Basoli r, , r,/, patmt soue ad ,nediu m seculum

/

Balse '>s Ule S.

nepos

vi-

sepLum,

quandoquidem

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

293
E* N.c-

A quandoquidem nus ad annum

S. Basoli xtatem deflnit Castelladcxx; alter vero Martyr, de quo hic agimus, circa medium seculi quinti, in ter-

monitis et verbis salutaribus exhortari eos, quatenus viam erroris siuerent et a diaboli laqueis,

ribili isla invasione

Wandalica coronam adeptus est. Cetera explicat Mcnardus in obsvrvatione ad hunc diem pag. 66t>, cujus verba hic subjicio
:

ut recte
notavit

6 Nicolaus Caruuzatius profert

Me

semii

in

Yitam qua habetur, eum habitasse

S.

Bal-

iu

pago

nardus.

Arceyas dioecesis Treceusis, ibique fuisse securi percussuru a AA'audalis. Nihil horum meminit Flodoardus, qui
esse
ait

quibus captivi tenebantur resipiscerent. Exinde [ut] d legitur in Salomone. Noli nrguere derisorem, ne oderit te; feroces et sffivi, frendentes in eum belluarum move, injuriantos ct exaeerbantes nimis acerbc; ad ultimum duxerunt BUper quoddam montis supercilium, ct capitc amputato, eoque interfecto, comparaverunt sibi viam baratri ct mortis
;

no CaMLUTO.
taptte

mi-

nutus

similes
:

illis

qui crucifixerunt

Dominum

clafilios

eum

obiisse in

loco reclusionis

mabant

Sit

super nos ejus sanguis, et super

suie, qui erat iu vertice niontis

Remorum, eumque

nostrffi posteritatis.

nepotem S. Basoli, et ab eo evocatum venisse Keinos. Qui quidem Basolus multo post Wandalo-

8 Accidit tunc
et in

mirandum

et insigne

primam saltem vixit. Vir doctissimus Colvenerius in notis ad hunc locum Flodoardi putavit unum eumdemque esse

rum

in Gallias irruptionem,

Balsemium, Vitamque Balsemii martyris prolatam a Camusatio attribuit Balsemio, de quo agit llodoardus. Qui quidem solo nomine et natali solo dumtaxat conveniunt, nempe Lemovicensi; quodque eo relicto, in Campaniam venerint. Sed ditteB runt, quod alter cellam habuit iu monte Kemorum, alter in pago Arccyas, in quo a Wandalis caesus est qui flt ut differant etiam tempore sicut et ge:

Christo, qui in oppido glorificandum. Nam H. Miles Christi, raox ut dccollatns est, caput proprium in manibus deprehcndit, et ante intevfectores SUOS gradiendo incedens, quasi milliario uno gestavit. O adrairandum et a seculis inauditum miraculum, hominem decollatum gradiendo gestari per sese

Domino Jesu
est,

miraculum, suis nimis

illmi tnani-

bus gestans

gloriosus

seipsum! Quis non miretur operibus tuiSj Domine Jesu, quis non obstupescat ad talia, et huvum siniilia, quffl tiunt

tuo nutu. Cffllum et 4 Sed ut dixisti euangelica voce terra tiansibuut, vcrba autem mea in ffivum inane*
:

g
inUF bar . barotmira,,,

nere mortis.
Ejtismartyritim re
tulil

Camn

satius.

7 Reliquum est, ut jam non semel citatum Camuzaii fragmentum, seu Vitam talem qualem, referamus, prcvmissis ejus ad eam nottjs hujusmodi pag. 3'd6 versa Iutegrarn absolutamquo D. Baisemii (vulgari nomine S. Baussange) etsi studiose investigatam historiam, nancisci tamen nulla ope valui, sed hoc dumtaxat fragmentum, quod ex vetere Ms. codice, qui in prioratu oppidi Rameru:

bunt; habemus qua propriis Lbcutua es disoipulia, et quie patrando complesti, et qmequotidie eoinplcs
in tuis adelphis. Qui credit in me, opcra,
facio, et ipse faeiet, ct

hil "<

9 ,tt

qme ego
Ange-

majora horum

faciet

licam uon dubie credinius convenisse ohoream ad tanti militis et mavtyvis Domini animam excipiendam, qui exequiavum ejus vigilias exeubnndo, ta-

lem pro eo concinerent melodiam

visionis
fflternffi.

Beatus

quem

elegisti et assumpsisti Doiuine, habiiabit in atriis

densis, septem leucis ab urbe Tricassina, unica ab Arceyano vico semoti, frustulatim erutum est in
:

llic
5

pauca desunt.
et

quo quidem

prioratu, ex majorc monasterio, juxta

reiiquiai ipsius

Tmpiissimi

sceleratissimi
,

illi

D. Turonum urbem dependeute, qui in finibus dicti ArceyaBalsemii asservantur, censis oppiduli capite truncatus est a Wandalis,
Attila, sicut

huncSancium
Beatissimus
is,

indideruut neci

cevncntcs
in

posUiuam ^ in quod Mum p ro .

iit

caput

suum

ferendo ante eos ince-

tnuiitur.

ego conjicio, duce, cujus exercitus, multitudine pene innumerabilis, postea deletus ct profligatus fuit ab ^Esio Valentiniani Caesaris legato, illustrissimo ac strenuissimo viro, idque in campis Cataiaunicis, vigintilcucis vel circiter a prasdi-

baoderetmore triumphali, repente iterum chantes, et paritcr inscqucntes coinprchenderunt, et in puteum quemdam , ferat namque puteua

eum

ante eos

cii

jecerunt, ct

quara \ ir Dominj petebatj prolapidibus globisquc terra ipsum puvia,

cto

Arceyano oppidulo remotis.

i, iini obstruxerunt. Ibidem marffaritum Domini diu multumque tcmporis jacuit prctiosissimum repositum, sed quia ipsa veritas per se, civitatem supramontem poeitam non posse abscondi est protestata, ad commune omnium utile et profeotum
,

FRAGMENTUM
a Historise S. Balsemii martyris,

placuit, ut

huno Sanotum cunctis innotesoeret, ao

divulgaret divina potentia,

rat in calo,
in

quem jam

gloriiiravc-

apud homines

maffnifloanfl mirificaret

mundo.
o

Erat in oivitate Lemovica, de qua hic advene-

ma

icrCK .

Ex

Promptuario
pag.

Nicolai
vers.

Camuzati

334

Sanctus, filiaregis illiuspatriffl cfflca,qufflhao captrvttio* nmmemto calainitatr, patre ct propiuquis in iiKestitia [wrsiquid vcmedii stentibus, din \allala, iiu.-tu diuquc,
rat

sibi

nus vero
A Wamlatis

proveniret investigabat, nimium anxla. Domlffiternus, qui universifl subvenit coaotie

aecessitatihus, oernens

in Cain

pania
b

andem vero attingens loca Campanise, devenit ad quamdam civitatem Arceyas nomine, nain dicitur illo terapore civitas fuisse, nunc autem villam omnes non ignoramus esse. Contigit autem

periculis el

eam

coartari

T;

hujuscemodi passionia angoribus, nocte quadam ipsam eoporantem pramonuit hujusmodi visionie
allocutionibus
7
:

eo tempore, "Wandalos c impiissimam gentem a

finibus suis
cire et

dimotam, loca qusdam invasisse Franfines ipsos, qui circumeirca conti-

maxime

Vade, iuquit, in Franciam ad oivitatem Ar- udSrMar . obstru- njrcmreceyafl nomine, el ibidem reperies putim cutmm tellure, quem emundari abomni

Bum

Balc-ui sunt Campaniae. Inclytus Doinini atbleta quo seric hujus orationis agitur, id loci seraius, de

quo palmam gratia divina sc comitante attigit martyrii ipse, eui faraulabatur indesinenter, Chri,

lapidibue et invenies in ipso maximum fcheBorde facien sanrum. [pse vero fqucm dioqj thesaurufl, Martyr Domiiii est pretiosissimufl, ab Impiissimla hb,

miuum

stus largiri delegit. 2 Pru;veniens namque

ipsos

Wandalos

ccepil

trucidatus, et maliffnitate eorum instigante, post abflcissionem capitis ab iisdem inibi Hunc tu dum projectufl et vocatus Balsemius.
olira

levaveris

294
tx Nico
LtO C*WJZ4TO-

FHAGMENTUM DE
et

S.

BALSKMIO MARTYBE
rapuit faustissima
illa,

levaveris,
linteis;

aromatibus circumlimens involves ex Jympha, quam reperics, oculos lavabis,

et

rudum

vocabulo, deferens,

ad castrum suum, RameS. Dei Genitricis Marise

filii

moxuue
ejuMopevi-

nmnetptt:

aperietur tibi acies optafffl visionis. 8 Matrona prafata tale ut vidit somnium, ultra uam C rcdi potest, admirari coepitsecum, tandcm-

posuit in ecclesia,

quam tam ex

sui,

quam

ex.

suis denariis constat fabricatam. Porro ex tunc hic Beatissimus Domini cum honore debito recubans,

que patre et propiixjuis super hoc negotio accitis, itineri congrua, optime et omnibus, qua; Bunt prfleparatis, cum agrnine raulto miJitum, vehiculo imposita, aggrcditnr viam jam dicti aromatis. Attingene eivitatem praedictam Arrcyas, scriatim, ut sibi fuerat imperatum, ordinatc omiiia adiraplcvit, et margaritum super solem lucidissimum Balsemium a puteo extraxit, ex Iyniphaque lotis oculis lumen, (iuod diu cupierat, recepit. Ex hinc nimis gratuinbunda dc misericordia ]jcr Dei famulum sibi
impertita, Cliristj Militem Involvens nitidis Jinteaminibus, rcposuit in ca, qua; ibi juxta erat, N. Pctri
ecclesia,

multis imbecillibus impartitur gratiam sanitatum cum B. Maria D. N. Jesu Christo pro eis supplicans : qui vivii et regnat per omnia secula seculo-

rum. Araen.

ANNOTATA.
a Recte observavit editor nonnulla inprincipio quse utinam inveniri poluissent. Quis vero scripserit aut quo secuto, non est unde quis satis assequi possit
cleesse,

retro altare

ejusdem

basilicae,

dccenteret

reverenter condene

mine
unda corpun
i)

sibi
l',,.]

in Uetitia, et gratuJanfer de luconccsso ovans repetit propria.

b Patet mutilum esse fragmentum, carens exhaud dubie narrabatur Sancti ex agro Lemovicensi peregrinatio unde eum in
ordio, quo
,

Campaniam
cte,

venisse patet ex

num.

6.

qbc COmiti

SB

lldi i-ndis,

domini Uil-

namerudcm trum/wiur
Ij

c AttilcB terrificam invasionem indicari t re-

flunt dc

matcr, audicns omnia. quaj ffesta * Sanoto noc, per sese accessit, ct cum honore maximo ab eodem, in quojacebat mausoleo, xix Kal. Septembris elevavltet totum corpua avide
(
\

nilll

rolI1 ji,j H

opinor, censuit Camuzatus supra in Commentario num. 7. d Putavi inserendam particutam ut, quo clarior fleret constructio.

m
J

s.

JvosrniAivo
NKAPOU
IN

episc
ITALIjE.

coivf.

CAMPANIA

s.

Sylloge de cultu et
rwynnetsi in nullis antiquis imo nec recentioI rilms Martyrotogiis signetur rnemoria SanI oti /mjus Nostriani, de <'jus cultu tamen dubitare non sinunt Neapolitana ea monumenta, qum pridem suggessit Joannes Diaconus, et jwst
ithnn
Antonitts Caracciolus, gui fuit Ctericus RagUlaris, />> sncris <-ccl>-si;r Xca j><>1 ihnt;r moli

setate.

Sm:.

v.

Stabttim
'

llllll:

bisantiquitatem reliquisse, ut mirum non sit, si in iis varient jam dicti scriptores. ln primis

Joannem Diaconum a recta temporum serie deflectentem corrigit Ct. Muratorius in cotlectione
Scriptorum Italise tomi i parte 2 pag. 2S5, dum adnotatum ab Ughello, Episcopum hunc Neapolitanis prxfuisse anno cdxliv, citante auctorem dc Promissionibus Dei, qui eo tempore floruit, et cap. 6 Venerabilis Nostriani episcopi meminit, Pelag-ianos in Campania grassantes impigre reprimentis ut htecxtatem Sancti verosimittime v
ait, recte
:

(;

numentis, ataue etiam Ughellus in sua Italia Sacra tomo in prhicipto, uhi <lc cjtts urbis <irchiepiscopis agens decimo octavo toco S. Noatrianum coUocat, eigue sub elogii flnem hoc s,tfts clarum cuttus testimonium reddit hisverbis Saora ejus obsb ut Sanotorum lipsana vene, t

indicare videantur.

rantur.

Kjus oapul argentea

atque aurea
:

theca

reolusum est, quod ln ea Eede asservatur memoria Inibl tn altari Boulptla litteris e marmore
poslta 8St hrco
llir
:

Quotus ordine episcopus sederit, nonvidetur ausus determinare Caracciotus. Apud taudatum
I

wferoUu6,a "'.

Diaconum

sic legitur

XV

Nostrianus episcopus
facile conve-

sedit annis \\u, in

qua duratione

JAOBT

OOttPUS

S.

NOSTBUKI

NkapOLITANI

RPXSCOPI,
00 TabuUt
Neajwiita"'"'

S Porro rem indubitafam facit Catalnjrus San otorum aliquot, jusau Uluatriesimi ao ReverendisBirni
l>.

niunt omnes;ast ubi Ughcilus invenerit, fuisse Episcopum wni, qiuvrere supersedemus, ne in rebus incertis deflniendis oleum perdamus et

operam
cantur,

utitius

emf Caraccioti orationem hic

expli-

desoripsisse^ in
<ju.v in

Deoli

S.

U.

E.

Cardinalis Carafte arohie

gua omnia paulo fusius

pisoopi Neapolltanij ab
poli, et

omnibua eoolesiastioisNeaper totam diaM-esim OHicio dc Cuiunuuii in

laudato Catatogo contracta sunt.

posterum oelebrandorum. Hos autem inter ordine suo refertur hoc die 8. Nostrlanus episoopus Nea
To!it;iims.

ELOGIUM
Ex
pauoa
i-

Duplex. Oninin de OOmmuni K^m(. Pont. Primis fesperls omnia de Assumptione B. V. oum Comnlfmoratlone 8. Nostriani. Missa dc t\unmuni oum Credo,
In

Caracciolo.
nobis antiquitas reliquit.

de

Xostriano

AiuuiTmltir

Emc de cultu, guibus sirhilia a^jiciet Caracciolus. Ad gesta, eetatem, episcopatus ordinem
3
et

Nimmim, turbarum
nam
tuno
ecclesiam
el .inliani falsa

Quod umuri habemus, piwcipuum

tempore illum
rexisse.

ldunum

durationem quod spectat, candide fatetur

certe est. ^!,'"T Neapolita- No$tHmu

dafus Sancti encomiastes, Pauca de Nfostriano uo-

Quandoquidem

Pelagii
Difre-

' f,

"'

ur '

dogjoaata Catholicos vexabant.

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

Dig-erit bellum contra Dei gratiam ab ipsis excitatum, ex Baronii Annalibus, Claudius Menardus Notis ad Augustinum contra Peligium in annos sing-ulos a cnxv usque ad cdxliv, in quo Nostriatius sedisse dicitur et ultra. Testis est S.
lib.

29j
*

est

nam de platea Nostriana frequens mentio in antiquis ecclcsiarum NeapoJis monumentis. Dices, cujusnam usui balnoa extruxit, suine an aliorum? Certe non fuisse insolens viris
platea? datus
:

umusa

Prosper
6 tenta-

de prsedictionib. dimid. temporis cap

Pelag-ianis

tam a
qaod atlver

Campaniam, lmc

e Sicilia,

ut

reor, adventantibus.

2 Siquidem ipsi ut occulti degerent et errores suos clam disseminarent, duas insulas ante hanc Nostriani cetatem, videlicet anuo cdx eleg-erunt, Bhodum in Oriente et Siciliam in Occidente. Ni-

ipsum B. Jo. Evanfactum comprobat, balneum ingressi, indeque egressi, ut Cherintum ibi lavaturum advertit. Lejrendus quoque Tertullinn. Apologet, cap. 21. et Clem. Alex. Pcedagog. lib. :* cap. 9. Potius autem existimo, aliorum beneficio id cum fecisse. Suadet hoc Nostriana> regrionis nomenelatio, quasi quod euncta aliorum usui fuorit dicata
alioqui sanctis balnea adire,
g^elista?
:

potius velimus riicere, ab ip^omet Pelagio, venena suas haereseos fuisse in Campaniam elam
si

alioquiu enim,

si

proprio, sat fuisset,

loco

illa in pri-

vato

domus

suae

construere.

inspersa,

iis

maxime

diebus, quibus

Nolce apud

5 Obiit

tandera
ot

postquam

docem

ac

septom

Ignut

tltfi

Paulinum aliosque fuit. Utcumque res se habuerit, illud certum est, infecisse eam provinciam
Pelaguanos, sed leviter, pra?terquara certis quibusdam locis, qu33 .lulianus ille perfidus, eo veneno profundius imbuit.

annos
conus,

sedisset,

bonis operibus agens, ait Dia- 0'j|'(llt. '0" in Domino requievt, et sepultus est in tbfacto
Wciiiifm

ecclesia beati Gaudiosi Chrisii Confessoris foris

urbem euntibus ad sanctum Januarium marty*

rem, in porticu sita. At post Jo. Diaconi ajtatcm, in regrionem Nostrianam translatum fuiase oorpus ejus, et proprie ad ecclesiam sancti Janunrii ad Diuconiam, rpsa ejus retoctio Augusto mense anni mdcxii Octavio Cardinale Aquaviva Neapolitano arohiepisoopo domonstravit. Cum autom signate quo die ipse obiisset ignorarotur, ad sextumdecimum Aug-usti, quando invonta sunt sacra pignora fixus est. Sic Galesinus vn. Id. Januar.
testatur de SS. Beniaminio et

armato calamo pro Dei gratia rperoelaiiis Prosper et alii. Sudavit quoque Nostriani dilig^entia pro grreg^e suo in Catholica fide firmando. Cujus B zelus in fratrem quoque manavit. Uti enim in Historia S. Januarii diximus cap. 20 sect. 6, cura de Sosio ag-ereraus, ex Prosperi tcstimonio, ab hoc
eum
S.

P'

Pugnavere

*'

germano
que

Nostriani,
ecclesise

et

Horio presbytoro,

aliis-

clericis

Neapolitanse,

tentus et co-

ercitus fuit

quidam Florus, qui

sancti Sosii sibi

Maximo martyribus

sanctitatem assumebat.
Dexdificis

quorum cum
:

natalis dies igmoraretur, ag*i

ttbeoexstru
ctis.

Hic fecit 4 De Nostriano Joannes Diaconus balnea in urbe, et alia ingyro sedificia, qui usquehodie Nostriani balneus dicitur. Puisse sumptuosa sedificia suadet nomeu ejus cedificiis, et

testum
S.

coopit eo die,

quo

oorum invonta fuore eorum

fostuin
est

corpora. lu

Romano quoque Martyrologio

Danielis martyris, tertio Januarii,

festum

inventionis ojus. Yide Notas Baronii.

S.

AUEGIO VEL AMDIO

DECESLE IN TERRITORIO NIVERNEXSI

EP.

CONF.
J.
i.

SYLLOGE
De
c
PtJST

cultu,

rebus,

gestis,

ac tempore, quo

lloruit,

UBDIOU

SBCULI SEXTI

Notitia lori

N
,

lise

oviodunum iEduorum antiquis temporibus, posterioribus vero Nivernum appeltatum describitur a Sammarthanis tomo 3 GatChristianse ante ejusdem urbis episcopos
791.

lustravit Nivernensis territorii tocum, Decesiam, quod aliter etiam scribitur,

nomine quando
voluit,

ibidem sacras corporis exuvias deponi

set,

postquam Niverni ad meiiorem vitam migrasuti scribit Cointius in

sticis

pag.

pturibus periractat Adrianus Valesius in Notitia Gattiarum quod Baudrandus utroque coma pag. 388
;

Argumentum hoc

Francorum tomo
1K,

Annatibus ecclesiaad annum Christi 551,

num.
Obiit

pag. 78&, de

S.

Areg-io luec

memorans

pendiosius refert, atque huc transcripsisse in rem nostram suffecerit. Nivernum, urbis Oalincolis. ampla ) liae (quae. ... Nevers vulg-o et eleg-ans, olira Noviomajrus dicta, et Vadicassium caput, nunc Nivernensis provincis al> ea sic vocatae prsecipua, episcopalis sub arcliieet Ducatus titulo nobilis piscopo Senonensi ponte lapideo oblong"o ad Lig^erim fluvium, cum et castro, media fere est inter Lutetiam P;irisiorum ad septemtrionem et Lugdunum ad
.
.

Niverni; sed post mortem Impositua eat navicula1 dolatusque Disesiam (Deslze) quia cu,

pierat iu sacollo sepeliri,

quod

illic

Euftasiua ct

Auxilius creraitaj constrnxerant. Disosia sita est in insuJa T.ig-eris supra civitatetn Nivcrnonsoni, e qua distat septem louois. Piura dc hoc habet

laudatus Adrianus
btici cuttus.
'6

Valesius pag.

109

et

170,

Loco depositionis adjungamus probationem puIn nostro Florario Ms. ad diem

xi Julii oc^,,,,,,,,,

meridiem ad 50 leucas distans, 20 leucis ab Altissiodoro, in meridiem Molinum versus VI, et

20 ab Aufustoduno.
prxmiua

currit

memoria
:

ct confessoris

sancti Arg-ii Nivernensifl epffleopl en/iiitu f >'">* a quo die apud nos tomo ni Julii t

pag. 177 ad prxsentem fuit remissus. Saussayus

Urbis hujus cathedram episcopalem rexit et ornavit S. Aregius vel Aridius (vulgo saint Are seu saint Arey) virtutibus, dum viveret, post mortem vero suam ilin ea exercitis
2
;

in Supplemento ad Martyrotogium suum Gatlicanum pag. 1158 eum sic annuntiat hoc die Desizae ad Liferira in ajrro Nivernensi natali.s S.
:

Arigii epiflC^I, fratris S. Austrc^isili,

Uiturioen-

Augusti Tomus

III,

41

sis

296
AUCTOHI

DE

S.

J.P.

sis antistitis, vitutis ing-enuce nobilitate, et pietate religionis, et

justitias cultu

qui g-eneris splendorem Christiser-

AREGIO VEL ARIDIO EP. COXF. rum votis obsecundantem.

autem episcopali ita se gessit, ut non voce dumtaxat sui gregis, sed ab ipso Deo fuerit commendatus, qui gratiam miracutorum ipsi concessit. Nam dum e provincia Aquitanix rediret Nivernum, ac unum e suis pne-misisset, quiPrsesulis adventum preenuntiaret,nomine TTrsum (nam in Gattico Cotignoni textu vocatur Our) ac comperisset fluvium Niverim exundantem fractosquepontes in loco, quiuniusaburbeNivemensi teuccB spatio distabat, etper quern transire volebat, S. Arcg-ii mandato posthabuit vitse suse peri6 In dignitate

D
e

Breviario

transcendens, postquam Nivernenses adhuc idola colentes, ad fidem Christi multo cum Jabore pertraxisset, expleto undique credito

Nivernerui

pastorali munere, ad glorfam cralestera evolavit ad quein ssepius S. Gregoriufl Papa litteraa dirigit;

ut Apostolicis instruit moniti.s, sic collaudat prfleconfis. Sunt in hoc elogio qusedam castiganda, ut postea vidcbimus. Castellanus hac etiam die decima sexta illum annuntiat in suo

eumque

Martyrologio universali.

Annua denique
:

nostri

sancti Prwsutis memoria habetur in novo MariJcccti;^ in pago tgrologiu i'<imc,isi his vcrtns

Nam ubi equo vectus teniaret transitum, aquis su/focatus est. Qua re comperta S. Areg-ius
culum.

Nivemensi,
psit.

saneti

Aridii

epiacopi,

qui

concilio

quinto Aurelianensi, et Parisiensi seeundo subscri-

tt

aliundr

Si guis fortasse alia ad stabiliendum legiS. Aregil cullum, documenta requirat, in prornptu habeo, <jua> jam productis superaddam. I Aunii HiKi ftdilus cst Lutetue Parisiorum

timum

Galiirn ntfn.itde liber hoc titulo, Catalo-rus historialis

ad locum ei fatalem accessit, Deumque oravit, ut ejusdem Ursi corpus ad ripam fluvii appelleret factusque voti compos, divinse prseterea majestati supplicavit, ut vitam ei redderet id quod statim obtinuit, prsesente ibidem magno hominum numero a quo tempore dictus Ursus sanctam pturibus annis vitam duxit, et pons in loco quo itlud
.-

epiBCOporuin
<

\iverncnsium

auctore Mi-

\\

otignon, canonico et arehipresbytero ecciesiie Nivernensis, ubi inter alia, quie narrat dc
chaele

nostro Prasule, pag. %%dieit, corpus ejus honortfirc scputtum fuisse Decesue, ibiquc paullo post

magnani ecclesiamparoedalem,
ait,
iii

sicut spectatur, prasentia, cxstructam, in qua patrata sint

nomine ejus pons hucusque idem nomen E retinet. Isti prodigio pro alterius persona perpetrato adjungitur apud laudatum Coiignonum aliud a Sancto factum pro sua. 7 Solenne erat S. Areg-io semel quotannis Ro- referunlur
acciderat, refectus,
S. Ursi appeltatus est, qui

miraculum

mam pro/icisci

undepostquam reversus

esset at-

plurima miracuta; et atl hodiernum usque diem COrpus prmdictum ibidem quiescere, ac ibidem magno cum honorc venerationem eidem exhiberi,
tih

inoolis

tutclari

eum

Decesiensibuspropatrono suo acsancto haberi, atque ad sanandas fchrcs

aliasque inflrmitates peculiariter illum invocari. ll.cr, Cotignono teste Decesise satis vicino ac
,

proin probe gnaro publicm ejus venerationis apud Docesienses, simui conjuncta cum annuntiationibus superioribus, abunde sufficiunt, ut securisittius dc passcssitmc tctjitimi cidtus, qua gaudet
S. Areffiua
titni

ab immemorabili tcmpore ante decreUrbani PP, VIII', adeo ut suum hicinter

alios hujusce diei Calites merito habeat tocum.

Bjtu
tjtmta,

dcficxenli-

bui A vti
primigtmiii

5 At dolendum, authentica istius Anstitis Acta adeo noslatere, ut aliquid em iis superesse haud

uorcrimtts,
sirc

ijuod

ikii/ f/icriiit

ad posteros transmissum sit, oiim oonscripta, sive, qu,v litte-

risaliquando COmmissa fuerint, postctt iu/crcidermt. Penuriam itaque illam Actorum primige-

niorum aliunde utcumque supplere conabimur '' CotignonO qui pOStquam citasset Ilrcriarium
t

Nivernense,

in

cujus de Sancto lectioneait ampte

rc/crn

itttm c/its ac mirttcitttt ,qu,r opcrattts est,

a/firimtt itttcr tttia ibiticm ttici, tjuod Qftundus fncrit c nobilissima familia, tantoque praditus ingento ac bonis moribus omnigenis wrtutibus
t

cumulatus, omniumque scientiarum cognitione eajcellenSi i</ omnes comtaneos ac coutemporaneos istorum donorum pr&rogativa superaret, Addit etiam idem auctor, isto tempore dum s. drcgorius mawimam antistitum regni Qalliarum ac

magnorum wrorumpartem,
presstantium convocasset
%

virtuteet eruditione
t
. i

Romam ut

que ingressus quemdam suse diceceseos locum, qui nunc vocatur Decesia, intravit in sacellum aliquod, a sanctis eremitis Eufrasio et Auxilio conditum et administratum, magnamque hausit voluptatem, dum comperisset locum pietati accommodalissimum esse atque gratissimum quem etiam elegit ad depositionem corporis ac sepulturam. Hoc ubi decrevisset, morbo correptus Niverni, et a Deo vocari se sentiens, magna cleri sui acpopuli parte convocata, prsecepitutpost obitum imponeretursuum corpus naviculas super Ligerim sine ullo comite, Deo curam habituro de loco suae sepultmw. Sacro itaque pretiosi Corporis et Sanguinis Jesu Christi viatico munitus, elevatis ad coelum ocuiis, animam suo Creatori reddidit ac corpore ejus cymbx, prout supra dictum est, imposito super prsefatum fluvium Ligerim, qui tum temporis magnus erat, absque ulto ductore eadem cymba, dum in ea nihil esset nisi crux ac faces P accensas, in conspectu omnis cleri ac populi Nivernensis adverso flumine ascendit ad septem leucas Decesiam usque, quo maxima dicti cleri ac populi pars subsecuta, et hoc miraculo gavisa est, laudans Deum, sanctumque Pastorem suum inM wns cujus corpus honorifice ibidem sepultum. II.-cc in /it/c t/icti Cotignoni relata, et e Gallico cjusdcm tc.ctit Latinc a nobis reddita. QucB vero post Sancti sepulturamaccidisse, apud eumdem narrautur, antea prmnisimusnum. 1. In /ide, ut iterum dicamus, Colignoni ha?c damus qui etiamsi ante sitperiorem narrationem alleget BreVtarium \ircrncnse,sicut vidimus, cum tamen uohis non constet, cujus mtatis, fidei atque aucto: :
ii
:

,/,-

(tandisguibusdampaganismiacsuperstitiGwiddtotatria reliquiis admoneret, onus nostro Sancto fnissc impositum, ut ea de causa ad ag\ \ vernensem se confbrret, cathedra episcopaU ibioacante ab aliquo tempore quod munus a tttcto s. Oregorio et <i toto prmsutum supra me> moratorttm cwtu sibi commissum adeo numeris omnibus implevit, ut omnis clerus ac popuius ilorem elegerint, ac confirmari cura'''''^^'^-''(t^s.iiect/oriumJibcntissimeeo.
i

nrcrmrium^dabuntnobisveniam, Niccmenses ac Decesiani, ut in circumstantiis tam mirabitibus, quse incertce sunt

uti

ritatissit lUatt

par

cst,

SUperiori h iston v,quidquid sit de earum substant

tia, intra solos

simplicisnarrtitionis tcnninosnos

contineamus, prmsertim cum nomiulta in eadem qux spongia indigent. B Xam crassus ibidem committitur parach?*onismus, quando dicitur S. Areg-ius tcmpore S. Gregorii (Pap:r ridclicet primi, cognomento Maoccurant,
gni)

irt

cujum

narratione
tunt hattucinationes,

ad cpiscopatum Nivemensem promotus, ac ab

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

297
108.
,

A abeodem

Gregorio confirmatus in illo fuisse.Patentissimum hanc errorem chronologicum adco in relata historia non observavit Cotignonus, ut eumdem antea pag. 17 ita confirmet Erat noster sanctus Prsesul tempore dicti sancti Gregorii [proxime egerat de S. Gregorio Magno) Mauritii imperatoris, et supradicti Clotarii II Galliarum regis, circa annum dxcv, Paulo autem ante dixerat Fuleilium, uti vult, ejus decessorem, vita functum anno 594. Sed inter episcopos qui
:

quo ejus Acta illustrata sunt, pag.

10

Nec

satis convenit inter auctores

inter prsesvles Nivernenses exstiterit S. noster. Apud Sammarthanos enim in

quotus Aregius

ccrou p

Gallia Sanemi,

^37

Chmstiana tomo Spag. TOlpos/ Tauricianum, qui primoloco ponilur, quiqueanno 517 subscripsit concilio Epaonensi apud Labbeum /omo i-Conciliorum cot. 1582,- ac post Rusticum qui nomen
,

suum
anno
licet

subnotavit synodo

Aurelianensi tertim,

xxviii Octobris, Indictione 18, anno 3S Chitdeberti regis, id est, anno Christi 549 subscripse-

re consilio
Christi

Aurelianensi, sigyiatur Aregius iu

538, uti in citatis Concitiis tomo 5 col. 804 videre; post hos, inquam episcopos tcrtio loco ponitur noster; cui proximus assignatur successor AZoladius qui anno 567 interfuerit
,
,

nomine episcopus ecclesia? Nevernensis (Non Clementinus, uti ponitur apud Coquillium mox citandum nam is in dicto concilio subscribitur episcopus ecclesiae A\rtensis) prout videre licet apud Labbeum tomo 5 Conciliorum col. 398. Et ibidem col. 812 Consilio Parisiensi 2 quod anno circiter 353 convocatum est, subscri;

Lugdunensi sectindo, quemadmodum /egi potest in eadem Conciliorum collectione tomo citato col. S19. CoquitUus pag. 80 recte qu&dem
concilio

contra Legendaria, ut vocat,

tistitum ccnset,
;

Nivemensium an,

Aridius episcopus ecclesise Nevernensis. igitur episcopatus ejus exordium recte sciticet a Cotignono innectitur tempori S. Gregorii

bitur

Aregium non fuisseea UliS primum sed quos enumerat pag. 88 omnino a jam memoratis sunt diversi prseter Aregium, de quo, tamquam primo cclebri episcopo loqui
Legendaria; et pag. 39 ponit Eoladium loco quinto. Cotignonus veropag. letseqq.S. Arcgii decessores adeo mxdtipticat , ut ad tocum post
ait

Nonne

quxcorrx^

B Magni? 9 qu
si,

i ci

anno Aregium vixisse cum S. Gregorio PP. I, a quo utpote datse sint ad illum titterse non unas. Idem censet Cotignonuspag. 17. Sed fallitur uterque, dum hunc Aridium vel Aregium non secrevit ab altero synonymo episcopo Vapincensi. Audiatur Cointius loco supra assignato Ex subscriptionibus synodorum cum Aurelianensis tum PariS.
:

Coquille in sua Historia Nivernen1622 Parisiis impressa, pag. 30 vult

tempora eum perducat. At videtur potius adhserendum esse Sammarthanis cum indicent non solum vidissese duos ittos scriptores, quos nominabam
,
,

illos

duodecimum atque ad

S. Gregorii

sed et ex aliis monuinentis, actibusque publiols, non antca editis suum istum confecisse catalogum.
,

siensis

quibus Aregius Nivernensium praesul

intelligis eos hallucinari, qui vo-

interfuit, satis

lunt ipsum

Aregium Gregorio Magno synchroet

11 Cum itaque ex eo catalogo Rusticu.s sederit anno Christi 53S S. Aivgius anno 511), et anno circiter 553 Moladius vero ipsius successor anno 567; puncta hinc varia fiuunt chronotogica quorum sit atterum Antistitem nostrum non
;
;

con/Mfur,

ir"",

*'^

*l'

um

franvmdiu.

num

extitisse

in

episcopali
et

cathedra sedisse
,

supervixisse
538

Agricolam quorum ille Lugdunensi concilio subscripsit anno Christi dlxii; hic anno Christi dlxxxv Matisconensem synodum sua subscriptione confirmavit. Aredio Vapiucensium antitisti saepe scripsit Gregopost sanctos

.Eoladium

uttra annum 567; alterum, suae eum caihcdrseregimen non inchoasse ante annum

tertium non posse determinari exacte quamdiu prcefuerit quando prxesse cwperit, ac
; , ,

rius

Magnus

inde nata est erroris occasio.

scriptores ex

Nam

duobus Aregiis unum conflarunt, ut in Aregio pontifice gloriam ecclesiae Niverueusis illustriorem propalarent. At Arcgius Nivernensium episcopus alienis laudibus multis enim virtutibus enituit C non indiget colique mcruit a posteris xvn Kalendis Septembris. Ex his etiam corrigendus est Saussayus, quem a nobis conventum iri insinuabamua supra num. 3. Tres itaque Aridii hic considerari possunt ad vitandam unius cum alio confusionem qui eodem omnes seculo sexto simul vixere, nimirum Nivemensis hodiernus ( cui S. Gregorius PP. numquam scripsisse potuit, diu utpote ante Pontificatum ejusdem mortuo, sicut planum fiet inferius) Vapincensis, ac Lugdunensis. De hoc egimus ad diem x Augusti tomo n cjusdem mensis ; ubi in Commentario prsevio 2 pag. 547 invenies, epistolas non ad hunc, sed ad Vapincensem a laudato S. Gregorio datas fuisse, secundum dicta jam pridem tomo 1 Maii, die \,
; t
,

rerum Nivernensium

In novo Breviario Parisiensi apponitur ipsius annuntiationi annus 566, quo circiter anno signatus antea fuerat a Castellano in Martyroiogio universali. Quartum denique non /uisse
desierit.
,

eum
num,

S. Austregisiti
'Sallegatus, ac

Bituricensis archiepiscopi

ipsum faciunt Saussayus supra Cotignonuspag. 17. Etenim in prsevio Vitse ejus Commentario apud nos tomo v Maii die xx, pag. 228 * visus jam pridem Ilenschenio est innectendus natalis ipsius anno Christi 551; episcopatus autem 612, obitus 624a/figitur qui characteres temporis pugnant cum prsetensa iita fraternitate, uti e prmmissis liquel,
fi-ufrem, qnatetu.
,
:

Ilisce consideratis

nos superius Sancti nostri

obitum fiximus post medium secuti sexti. Corrigendusitaque etiam est Ferrartns, itn.m /n Cataqui in Martyrotogio logo generali Sanctorum Romano non sunt S. Arrigii (ita nomen exprimit) Nivernensis episcopi annuntiationem signans ad diem xxm Augusti, affirmat in notis ad eumdem diem, quodis fuerit S. Austregisili epificopi Uituri,
,

censis frater.

DE

29S

ACTA SANCTORUM

DE
.1.

S.

AMIAGILO CONFESSORE
BRITANNIA ARMORICA GALLI^E
cti 7^eliquiis

H. s.

IN

mmhii.
i-rO/firiiM

'""'"

\\\ om en, utpote quod Gatto-Britones passim pagi 1 1 inftectunt 8. Armel, e* Arzel, ut probant Ploarzel, quodest ab ipso denominati, Plaermel et
dicere Plebs Armafrili, Rebfl Armeli
zeli,

m lonunomodo

effertur sancti hujus Armagrili

in toto hoc Offtcio

liceat,

non agitur

ut

supponere omnino

eas inloco,

ubiprimum

et

Plebs Ar-

quanta olim in veneratione fuerit, cumpagi et oppida ab eo tamquam singulari patrono etiam hodie denominentur. Ncque ibi stetit cetebris cultus, per to-

undeinde

facile sit conjiccre,

tam, sattem
uifitit

Armoricam seu minorem BritanOStendunt

Offl-

latc thjjusus, ut iiitutifeste

cia non solum Hhedonensia, Venetensia et atia sed etiam Mactociensia, ex cujus ecctesix anti-

guissimo Breviario ea describimus, servato totius Officii ordine, quie de S. AlfflOgilO tradita invenire potuttiius, non sccuturi Legendtstam Alberlum Le Grand, multa passim pro suo arbitrio

deposiLv fuere, etiamnum devotissime honorari, quamvis partes fortasse aliquse atio translatw fuerint. Certe in appendice nostra ad Vitam S. Pavacii tomi v Julii pag. 545 in sacro aliquo reperUe etiam dicuntur fuisse Reliquiae sanctorum Armageli ct Liborii, quodhic notasse sufftciat, ut ibi me facturum potlicitus sum. Miracutis plitrimis celeberrimum fuisse sanctum, non solum in Vita sed etiamposi obitum, et si idin Offtcio non clare exprimatur, testis est Albertus, ex quo etiam discimus, ecclesiam Plebis Armagili ( Ploermel) in dicecesi Mactoviensi, ejus nomini consecratam, magno populi confluxu etiam hodie
frequentari.
5

k
Patriaa
tttas rf(i, 9"""*-

Patria a nemine controvertitur

.-

est

enim

ampliflcantem\ ut toties
est.

inhoc Opere ostensum

ponitur
;

tiaamen uanyruto-

In jam citato
ri>vl(l

Officio

xxm Augusti

Annegrilus ex eorum numero, quosexmajori Britannia in Armoricam certatim transiisse in IHstoria sua Britannica ostcndit Lobinxus tomo
S.

non
pti

ujnniUl

rum

at i

marginem manuseri,

nOStn expressissime notetur ln Galcndano luihcii ejufl memoriaui hae xvi AugTlSti quo et etiam dudo colitur tum io pajro die (ibiit
,

tonga serie ad calcem tibri secundi zetosos prxdicatores enwnerans, et notanterpag. 76 num. 210 ea confirmans quce de Sanctojam dixi1,
itlos

mus. Par

est circa cctatem consensio,

nimirum,

(UoBoeflifl

ftpedonenaia

ubi
in

vita functus,

ab

eo

natum

esse

anno

482, post multos ver^o labores

diotUfl

B*

Akmki,,
est

tiuii

luiine dioenda

Pleba

inbi- PliOSAUBtj quai ArmagiH, Plou Annel,

retigionis propaganda? causa susceptos, sanctis-

tyulgo Bloermol Indicaoesi Macloviensi. A&quehxc tcstanonia cuitum abttndc testantur, tametsi in nullis rrftixtis Martyrologiis cjhs siguetur me-

simic VittB finem fecisse anno 552. Postremum quseri posset, utrum vere abbas diccndus sit, a quo titulo abstinuimus. Monasterium aliqui ab
certe discipidos seu socios eo conditum volunt populares, et forte atios habuisse non diffiteor, quie si ad proprie dictam abbatiam sufftciant, facile etiam patiar abbatem nuncupari. En modo
.-

tnorm. Suiissaijus ipse Sanotorum encomiastes solito hfiitus ilc co hoc dic loquitur, ita ipsum
aiiiiiuthiiits
:

Maoloviopoli,

8.

Armaffili confessoria

magnarum virtutum
Caslcltanus
.-

maritia prGBclari. Pauloaliter

promissum

Officium.

lu Britanuia

prope

Redhones,

S.

C
'nxniaiuv

Armaffll] oonfessoris, qui Parislia totls aepteza annis oommoratufl fuorat, continulfl pietatis exercitiis ocoupatus, NequQ alia novi Martyrologia quasde ipso mciuiucriut.
t

Ex Vctusto Brcviario secundum usum ecclesiaMacloviensis impresso Farisiisper Joannem Ilig-man. an mcoxlxxxix, cx eaparte, quee inscribitur
Sanetorale aestivale.

;t

Potuisset Coiniius in sua

fYancorum Historia

omtio.

ecclcsiasttctt

Suncti Yitam ct gcsta pauto ubcrius cuurlctac, ut furtiissc ccritus, itc ntiiius sotida
csscut.ijtt.r

S. Amargili Confessoris. Noct. Antiph. Gloriosa prosapia in MajorS Britannia ortus traxit natalitia B. Arraag-ilus.Psalm.
lu
l

,-,

de

communi nuius
omnis

ConfeSS.

Antiph. Vir inagnae

de ipsocircuiitfcfUit(ui\jiut(cis omnia
1

acienti, vas

munditiflB de

bono

iu

melius

compleaius esi tomo

oa

ad

anmm
,

''". ntun. xvi

his ccrbis; Armcius aive Ar/.elus iu Britannia cir-

crescebat quotidie. Antiph. Christi cultor jug^iter ordinatus presbytcr contra cuncta vitia dimicavit
fortiter.

aunuzn mvL\\\u natua per aaulssiaaticQs gradus ereetua est ad Uonorem presbyteratua, iicimic monasticw vitea atudio inoeusus Iter iu Armniiciui Busoepit, el oratorlum ln affro Lponeusi coii^niMt, ubi b-nlic flSl parOBClQ y. Ai/cl,
vulgo riuu Arsel.
Eigueldi
oomitis
,

scntcntiam

Armagilus Dominieam excogitans Qui non renuntiaverit ouiiDlius, qns3 possidet non potest meus esse diaoipulusj parentea et oeteros amicos ac omnia,
C Lect.
i.

S.

EvAuglin
'"

videlicet

Britan-

,,tamtranti '

Ibi perfidanait

aed

postea

usque ad obitum Comorri tyranni-

qUffi

hubcbnt

rclinquere

maluit
a*.

contrairc prfflceptis.

Tu autem.
V.

quam Dominis Puer adhuc schosuarnm

Opera
accerttora

dem
pter

vi-i-itus, adiit

oomitem,

Chlldebertum regem el Ldualem quibua honorifice susoeptua est pro]>er

larum

dum

excrcerct studia, operatus est

virtutum primordia.

sodali,

quem

presserunt

famam virtutum, quas Deus

Consulc
illius

cum

opc-

rari di^nalmtur.

Vitam

iu

Armorica

f.i-us, febres, abscesseruut solo taetu pallif. feUSetC.

7

sanota.
'.iopxBr.\.

Lbct.

II.

Eo vero

spiritu,

quo idem
eultor,

S.

Armai!-

rrgeCMUe''"'".

vuam

iltam aut

eamdem

aut similem cxi-

g-ilus

Britaunorura applieuit iiuibus. Philibertus *

sanotflB
ridei

riMmiir

siimo Cltm i tim citata Alberti Qallica, cuifidere non ausim, ut proinde adsolumjam laudatum Maeloviense Officium recurrendum sit, quodhic totum mox subjiciam cum antiphonisei rcsponsortis Vitm sericm cttam prosequentibus.

rex

Kraneorum

postquam

liciln-

lius Sancti

sociorumque ejus famam audivit, misit per internuntios, ut ad se venire non denegraret,
cfflaffitare curavit.

Tu

atitem.

ly*.

Frorsus dimislo

De San-

sis

omnibus, qua* obviaut cadestibus Britannorura

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI A

in partibus, trausfretat cum sodalibus. n\ Prece reregis est profectus in Galliam et effectus ejus secretus......

230

reclinatdeclinatus,

monstrum

stolacolliga-

ICTONI
J

tarius.
tex annus
diicedent

Britannorum
iii. Ille

etc.

8 Lect.

jralibus jussis libenter

norum

vero Spiritu sancto repletus, reoptemperavit, sexque anregis palatium piissimus Dei famuspatio

aqua suffocavit Autiph. Timens vitam maculari vana laude populari, ad desertani Brittauiam pergit HnquensRhedoninm.
vit et in

S.

12 Lect. vii.

Cum autem
,

miraeulis et virtu-

Clarct

muvu

miracuUt.

tibus ubique coruscaret

lus, quasi agrnus inter lupos,

tyrannos inhabitavit.
tus sex

Tu
f.

quippe inter curiales autem. iy\ Deo placens,

cunctis gratus, regali palatio

annorum

spatio.

moram fecit Vir beaPer quem Deus magna-

liamulta
ria etc.

fecit in Gallia.

Sex annorum spatio. Glo-

na ubicumque eum dicum perseqnereutur affuit forte quidam da:moniacus aliis immixtus, qui solo taetu straminis , ubi Vir Dei jacebat, a dsemonio liberatus est. it\ Ad Britanuos transnatando, verbura Dei seminando. multas g-entes baptizavit et idola con,

et legrotantium agmisciebant , velut pium me-

In 2 Noct. Antiph. Cunctis membris impotentem curat claudum, deposcentem ejus alimoniam. Antiph. A7 ir benigrras cseco flenti visum reddit
confidenti de ejus auxilio. Antiph.

culcavit.

}.

Mdes

sacras

fabricavit Jesu Christo

noviter, et iu fide roboravit servos

Dei

firraiter.

Multas

etc.
Moiiitns
nt>

Signis Sancti

divulgatis assunt, quo

it, villis

stratis

infirmornm
iter

1'6 Lect. viii. Cum vero quadam die pnedietus Armagilus aliqnid infirmitatis sentieus raona-

"" ffe '

agrnina.
paralytic}
iii

Lect. iv.

Septimo vero auno

dum

faceret

laim'.

ad ecclesiam, ecce quidam vir claudus omnibusque membris penitus dissolutus sanctissimo Viro obviam se objiciens, victum corporis necessarium
qucerere satagebat.

sterium solus iutraret et in modum crucis ad terram prostratus Dominum deprecaretur vidit ang-elum Dei dicentem sibi Electe Dci Armegile confortare in gratia Dei, quia die secunda post
,
,

Assumptionem
netrabis.

B. V. Mariae crelorum

palatia pe-

Quem Vir
,

Dei tanta calamitate

Tu

autera. k\

Quidam habens dremo-

caritativa pietate flexus ita depressum intuens alloquitur In nomine Jesu Christi crucifixi surge citius et exiliens ambula. Tu autem. ij?. De regis licentia Rhedonensi patriie dato oratorio, it festinus
;

nium, Sancti petens auxilium, ejus sensit suffrag-ium tactu lecti straminis. <. Tactu vestis est sanata

qmedam diu
ix.

fatig-atapropterfluxum sanguinis.

Ejusetc.
14 Lect.
rexit
,

cum
i Serpenlem

gaudio.

i.

Quo
etc

spretis

mundi

gaudiis, signis

His auditis, facta oratione sur- obitamprw''"""'""rttur

effulsit variis. It

et

10 Lect. v. tudinis
rat,

Cumautom Rhedonensem pagum

rairte

Vir

permisit.

omnem populum iu ecolesiam iutroirc Et cnm divinum Officium peregnsset,

populo infe-

sanctus advenisset, quidam serpens

magnitu-

quemdam

illius reg-ionis

montem occupave-

eunctis audientibus proprium obitum dcclaravit, diebusque tvansactis ab angelo pnenotatis , migravit ad

cujus flammivomus flatus quoscumque homiuum atting-ere valehat, amarissima morte miserabiliter occidebEit. j. Villa

Dominum. Tu autem.
,

procedebat
concio
,

Ubicuraqra opora petens accedebnt infinuoruin

i\\
1

tota fere

quadam, per quam ibat, plebs peribat, nec non animalia aquarum
?

quce

ejus

auxilio

sospes recedebat.

^.

Qualicuraque tcnebantur
ejus raedicamine.

ingri

morbo eumbantur
Te Deura lau-

penuria. $.
fons vivus
iii

Quo
vi.

audito, baculo terra fixo, populo

Qme

etc. Gloria etc.

exiliit.

Plebs

etc.

damus.
,

flavimn

11
J

Lect.

Sanctus
in

vero Armag'ilus

quasi

15 In Laudibus. Antiph. Virgo illustris g-enere, AliaSanot*

illustrioropere, opera dabat

prrcipilat.

vir pu^rnator, stolam

manu

gestans
,

tantum
,

omnibus

bestiis et ho-

m,racuta

mons .rum

intrepidus adire festinavit

,

statimquo

serpens immanissimus

inclinato capite

ad Viri

Dei adventum innocuus et quasi obediens existebat. Cujus collum cum jam cominus stola adnexum tenuisset, statim supercilium pnerupti montis pctereconatur, et inquemdarafluviura raortuum praecipitavit. a\

minibus. Antiph. Quadam die sentiens morbo seg-ravari, intrat oratorium Deum deprecari, statira adest ang-clus

ipsum consolari.

Antiph. Ang-elus dulei moilo nitcns hunc affatur, tibi Dei gratia supererog-atur, locus tibi debitus

quam

Die quadara exspectabat opem Sancti, optabat raultitudo languentium stans ante
y

cum

Sanctis paratur.

Antiph. GenitricisJ)orainicorapIetosoIeranio,Deo

domusostium.

Vir benignus pietatepro his mo-

tus solita, hos remistt, sanitate prius cunclis reddita.

Multitudo etc. In 3 Noet. Antiph. Juxta siccam hahitabat scrpens ingens, qui dum flabat, suo flatu morti dabat teme ejus incolas. Antiph. Prece plebis inclina

reddens spiritura, ct SanotOTUm pneraio, quod est tibi debitum, fnieris cum gaudio. Antiph. Dicta die reddito missali officio, et h\- F structo populo divino eloquio, diceus obitum suuin,

Deoreddit Spiritum.

m
*n*o
Di.xi.

S.

ELEITHFJUO

EPISC.

C0\F.
.1.

AUTISSIODORI IN GALLIA
Festum
Uqc die 26.
ejus
ritm

It.

e vetusto S. Eleutherii Autissiodorensis epi\scopiordine xvi solicitos nos esse nonoporuti et in ipso sit. Qutcri potest ,

^}tuit,cumin Usuardo totaque ejus progenie I) Martyrologio Romano notissimus

cursim egimus in nostris ad Usuardum observaauctxotionibus, ubi verosimiliter conjecimus, ex acceri aliquo Hieronymiano ipsum ab Usuardo

utrum cum Usuardinis memosit

ria ejus reponenda

aliis

koc die, quo e vita migravit

die xxvi, an potius cum et quo certissime

,

ptum, ut inter Prietermissos iltiusdiei iterwn di cendumerit. Alia quxstio est dv, tpsius (>ptst<>i> Autus duratione, quamin Historiaepiscoporum Btbliotheca Mss. tom. tissiod. apud Labbeum
j

Autissiodo7*i ejus festivitas recotitur, de

qua re

xxviii, pag. 410 recte definitam invenio annis

mensibus

iioo
ADCTOBt

DE
viii

S.

ELEUTHERIO

EPISC. CONF.

J.B. S.

diebus ix, quemadmodum etiam si~ mensibus gnavit Severinus Binius tomo 4 Concitiorum edit.

S. Eleutherium non xxvni, sed annis dumtaxat xixsedisse.

bere

Probatw
epiieopatu*
duraiio.

Labbeanse col, 1784. 2 jEVi ero ceteris accuratius

tius in

distinocit
,

Coin-

Annalium suorum tomo primo dum num. 5 eum Droctoaldo successisse ostendit anwo autem sequenti 533 nwm, 35 swscripsisse concilio Aurelianensi% mr/e <mwo 538 wm. 66 concilio ejusdem urbis iii rursus conc, adde et anno 549 nwm. iv awwo 541 nwm. 46
anno
532
:
:

3 De aliis singularibus sanctissimi Prassulis Eiogium gestis nihil traditum invenimus. Nec feliciori esse licuit Saussayo, qui in die Usuardum secutus.

hoc ipsum breviori ornavit elogio

n,
S.

Autissiodo,

ancti Eleutherii episcopi et confessoris

qui

Droctoaldo ob meritorum claritudinem sufFectns, snnctitatis ejus ut sedis herea exstitit,- at-

que postquam inter religionis et disciplinae Christianae vindices patres secundae, tertite, quartae et

ibidcm v. Demum Sancti rnortem consignans laudatus Cointius anno 561 num. % itascribit Ad hunc annuni pervenit Eleutherius AutissiodorensiB scdit enim annis duodetrigintn, diebus novein mensibus oeto obiit xvn Kal, Au;mi. tas \lege Septembrla] quo die soleniii. memoria celebratur in tabulis eccl eticis. Hsbc ita deducta et subducta sunt, ut evi denter pateat aeeertus ipsius episcopatus decursus, ut merito ridendus videatur Viola, seu quisquis alius, qui in Ms. Autissiodor. ausus est scri51 concilio
: , , , ;
j

quinta synodi Aurelianensis

magno cum

splendore

virtutis sapientias consedisset, vitaj divinitus actee

laude clarus, boni pastoris consecutus est praemium.

Neque prxtermittenda ultima verba ex Historia episcoporum, nempe quod conjunctus *sit sepultura .sanctispraadecessoribus suis in basilica
S.

Oer-

hodie ignorari tocum; atnon ideo minori solennitate annua ejus cetebratur fe-

mani

episcopi. Scio

stivitas.

I>E

S.

FMNMLDO

ABB.

ET <MF.

j.

i*.

s.

SILVANECTI IN GALLIA COMM KNTARIUS

hicSanctus, tametsi seculo sexto satis celeex eorum numero, qui Adoni et VsuarJdo incogniti, via recentioribus Martyrologis ututdtwrv vvrlv 1'nimbaldua hic, necin ullis qui%8t

Snt, vi.

Ets FaitU

ad Aureliam etdiscipulus sancti Maximini abbatis

4 bris,

non

tinti-

ejusdem

loci.

711.'. <,i,i

inquam, solius Menardi sunt, nescio Ceterum untle accepta; certe perperam ab ipso citatur lau- comtat eju$
3 Hsec,

dem additionibus Usuardinis signatus reperitur, nisiapudMolanumsub Eraubaldi nomine lateat,

idquenon hoo die aut pr&cedenti, quo e vita mitjranl, nequeo OOnjicere. Sic ibi habct : Kodem
dlej
s<-

datus Renatus Benedictus, in quo leque ac in elogio Labbei infra dando, de monachatu illo Miciacensi altum silentium; alium

cnltus

autem qui de S. Erambaldo scripserit, /rustra qiuvsivi hactenus.

nius,

beati Fraubaldl abbatis et oonfessoris. Eum sequi diserte ftztetur Wion, nomen tamenin rVniiihiiiiiinn mittans, addita positionc Cenomanis, v( vocula depositlo, qua tota annuntiatio

Neque vero ut suum agnovisse videtur Mabillodum in Prcctermissis tomo Actorum Ordi1
:

totidvn,

rvrhis nttlv a Mvnartlo deSCTipta est

et

quemadmodum

Frambaldus monachus Cenomanensis tempore Innocentis episcopij sed perperam addidit quod colatur xxni
Aii-rusti. Pergit et recte Corpus in ecclesia colle^iataipsiusnominiconsccrataapudSilvanectumeo:

nis S. Benedicti ita de eo scripsit

apud Dorganium

refertur, sed

pautosimplicius ?8anoti FrambaldJ abbatis et confeasoris. Bucelinus porro et Mabillonius symmistas secuti, absaue ulteriori examine, s. t?rambaldum etiam ad dictam vsxa hujus mensisretuivrvni. Bucelinus vero ita locutus est, ut quo de Sanctoageret, non satis inteUeansse videatur, Au,

exceptis alitjuotreliquiis, quaj in ecclesiaBeaMariaa de Victoria ejusdem urbis asservantur. Atque hcvc satis ctare demonstrant quam solenF itt cultu s. Erambaldus et apud Cenomanenses,
litur,
taa

et

diamus ipsum
nimium
iaudatun
tiuceliiw.

.-

sit,
8.

Cenoraanls, depositio

apud Sitvanectenses et olim et hodie honoratus ut ad Saussayum recurrere non oporteat,

Frambaldi ahbatis.

monaohus oeleberrimi Mioiacenaisprope Aureliam oosnobli, habuitque magistrum absolutissimum sanotum Maximinum ejusdem L00J abbaPuit hio

tem, cujiis pcrfcctissimnni vitam ftedulo tmitatus, etlpse ab Insignl vita Banotitate oelebratus est.

Puitidem abbas ad Bilvam Gabronioam, non longe aburbeCanomanenai, oumque aruditione non leviterprawtaret, episoopus ad oonveralonem (jentium
ordinatus, apostolicolaboresese Eoolesiaa plurimum oommendavit. Floruit temporibus Childebertl re-

?>i^rt(/ePrimbaldis^ Frimboldis commiscentem. 4 Ast hiv pr.rcipue adduci meretur Casteltani ucetdegeannuntiatio pridie ab ipso signata, et obitus et *Hspauca CUltusdiem diludde expticans,in Martyrologio tu P ersint universali, quam Latinc reddo. Apud Cenomanos m archidiaconntu Passiig-iensi, S. Frambaldi
-

(Frambourd)
tua
fuerat

solitarii,

[berii

( Tvrj/f

qui aliquamdiu commoranon prooul Parisiis. Corcelebratur. Saso-

pus flepoaitum est Silvanecti in ecclesia ejus nomini dicata, uhi festum die sequenti

mivaoulorum g-loria a Numina Oommendatus, Diotorum testesappeUat Bwetinus Renatum Benedictum <( Menardum, apud quos de s. EVambaldi episcopatu neovmbrxm reperire
g-is
,

ct

deinoeps

Uspatet ejusthei iritpetlimentum. Recte hic

vovatur, seu eremita soctos tamen propne habuisse
litariua
,

seu monachusel vere abbatem

divi possv, v.r

dando

est.

Monachatum \fi0iacens9m

Msnardus,

dum

umrotunth

soiis ei suggvsstt notuia a<t Martyrologium su~ asseruit Fuit monaohus Miciaoeusis
in
.-

smt, non avctpiendaexverbosiore historia Rcnati

Bcnedicti, libet*aliteramplificata,sed

rum quam h#c abunde sufptiunt ad probandum cuUum, tam pauca SUperSwU, qu v de prxdansejus gestis et miraculis commemorari post

eiogio satisperspicies. Cete-

ex breviori

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

301

A f% quam Labbeus

noster edidit, ut hic sequitur

a reliquis etiam infirmitatibus multos suis condignis meritis reddidit sanitati.

ravit
.

mmm.

ix

Istaveroetalia innumerabiliamagnn miracula

ELOGIUM
S.

operatus est Dei misericordia sanctus Dei Frambaklus , sncerdos et confessor Christi , Angelorum

FRAMBALDI
Breviario

AB.
Silvanectensi

consors, Prophetarum socius

Apostolorum, Marconscius et

tyrum

et
:

omuium agminum Sanctorum

concivig

Ex
2

veteri

qui ohiit iu pace houoritiee in Christo Kalendas Septembris.

xvn

descriptiim

apud Labbeum tomo

b;lldi

hssc ita Labbeus Prolixiorem sancti FramVitam ab aliis vil is eruditis jam pridem exspectamus, in cujus locum subrognmus, quod in
:
'

Ad

Bibliothecw Mss. pag.

559
,

manus
non

Beatus Frambaldus
nobili genere ortus.

ex regione Aquitaniffi

ab infimis parentibus procreatus est, sed ex A quibus litterarum studiis traditus, prudenter est eruditus. Ipse a cunabulis infantiae totam spem suam in Salvatoris posuit
dispositione
;

nostras devenit. diploma seu testiinonium autheuticum, de revelatione reliquiarum ejusdem ecclesise S. Frambaldi jnssu Ludovici Vll regis Francorum anno mclxxvii ldibus Maii, eodcmque pwesente peracta. Sequitur diploina
,
:

In nomine sanctffi et LndividUffl Trinitatis Amen. Ego Ebroinus Dei voluntate Decanus, llilduinus
,

credens

sibi

sufficere

si

omnem
Domino

thesaurarius,
S.

Odo cantor,

et totus pariter Clerus

Frambaldi

Silvanectensis.

dilectionem
ii

suam

Quoninm expedit

soli

crelestis

patrise

Ecclesiasticis

maxime

personis diligere decorcm

B commendaret.
Qui in tantum
servis Dei et viris religiosis

se subdidit, ut

morum

tis

honestate ingenuitatis pri-

domus Dei, nos videntes ecclesiam nostram vetustaquodam senio acclinantem et structura veteris E
1 ,

vilegium vendicaret; proficiebatque. in eo quoin tantum ut ultidianse exercitationis effectus tra se semper ascendens, suis meritis reliquos consodales transcenderet , et de seipso potius
,

ignobilitatem despicabilem, in Domini confldentea subsidio renovando causa ampliandi ausuri , snmpsimus de thesauro sanctarum reliquiarum
,

triurnplraret.

tantum a domino rege percepta licentia revelandi eas. Dominus quidem uoster et ecclesiie Patronus Pater Ludovicus superiaudavit propositum et reli,

Sanctitatem vero ejus Dominus miracuiis demonstravit. Contigit enim ut quidam adolein tantum ut scens gravibus aestuaret febribus
iii
,

quias videri voluit sub testimonio Ueligiosorum. Regiis ergo litteris evocatos abhatem Karoli-loci,

abbatem Longi-pontis

cuncti

de ejus

vita

desperarent

quem Fram-

fuit noster thesaurarius,

abbatem Fuscinaci ad diem habuimus,

qui
et in

baldus facta oratione, liquore sanctificati olei sanavit. Quaedam etiam mulier debilitate mauuum flens occurrit contracta, nervis stupescentibus Frambaldo qui signo Crucis super eara facto S.
,

quodam

secretario

sub prossentia etiam domini

per siugula

episcopi Silvanectensis Heurici, Simonis Meldensis

episcopi, et attostatione cortularum
,

pristinae sanitati restituit.

iv Beatissimus ac venerabilis sacerdos S. Frambaldus tempore Childeberti etClotarii regumFrancorum,Cenomanicumadvenitpagum,aS. Innocente

invenimus reliquias sanctas inulto plures, et digniores quam sperabamus. Rcx autem plurimum laetus super hoc effectus est et constituit dicm Idns Maii quo posthabitis aliis negotiis destinavit venire , suaque prsesentia ecclesiam et rcliquias
,

benigne suseeptus, ac sacerdotis Domini ducatu, ab eo ad praedicandum directus. v Deditque memoratus Innocens jam dicto S. Frambaldo locum in Condita Gabronense , quem C ab eo ipse petierat; qui solitarius et ab hominibus erat remotus , ad cellulam a;dificandam quoniam ipse Sanctus magis solitarium et secretum
,

honorare, sed et tanti seminarii ostensionem gencraliter cuicumque praecepit interim denuntiari.

Visum est ipsas reliquias nominatim debere- cxprimi scilicet, oorpua beati Frambaudi abbatis ct
:

confessoris: corpus Gerbaudii episcopi ct confessobrachium B. Evulsi abbatis et confcssoris : f ris corpus B. Laudoueme reginas Francorum corpus
: :

locum diligebat

quam

deliciis

affluentem

aut

opibus locupletatum , aut ab hominibus frequentatum. vi Erat enim in loco densissima silva, sed tantum ille proprio sudore una cum reliquis sociis

B. Berta?, corpus li. Baumeri abbatiset confessoris. Anno itaque Dominica; Incaruationis, mclxxvii, die praefixa , cum domino rege affuerunt episcop)

etdiscipulis suis ibidem extirpavit, et labore

,

dominus Henricus episcopus Silvanectensis, dominus Simon Meldcnsis; et cum his et magnatibus viris, et populo copioso, dominus Rex reiiquias
extra civitatem devote, et cum magna reverentia deportans usque ad locum eminentem , sequutus
est, ubi
fecit

suo acquisivit fultus praefati episcopi auxilio , ut etiam ejus adjutorio cellulam postmodum redificaret, et monachos ac religiosos viros inibi congregaret.

vn

Fuit
die,

namque

S.

Frambaldus virtutum donis

ditatus, atque magna religione prsefulgens.

Quadam

divina providentia ordinante, sermoncm S. II. E. presbyter cardinalis titulo S. Chrysogoni, et Sedis Apostolicae legatus, qui authoritate BB. Apostolorura Petri ct Pauli
,

dominus Petrus

divulgata jam sanctitatis ejus fama dum ipse sanctus Franibaldus una cum reliquis Fratribus in obedientia ad messem pergeret, accidit et colliso ut unus ex iisdem monachis caderet

autem

et

congregato

cerebro semivivus jaceret, quem ceteri raortuum esse putabant. viii Mox vero sanctus Dei Frambaldus, facta
oratione, suis ad

atque Episcoporum, qui aderant populo , et omulbus innovationem ecclesiae juvantibus, indulsit vota transgrcssa, peccata oblita, et poenitentiarum partem septlmam. Sed et postea archicpiscopus Remcnsis Willelmus Sedis Apostolica; legatus nobiscum indulgcntius agens, quintam partem poeuitenS.

R.

E.

Dominum

precibus

ei

impetravit

tiarum dimisit.

integerrimam sanitatem. Postea vero ccecos illuminavit, et daemonia a multis dejecit. A febribus autem iunumerabiles suis tantum precibus libe-

ANNOTATIO

302

ELOGIUM

S.

IRAMBALDI A13BATIS ET CONF.

est suh seculi noni subinde ab Adeldide regina, finem , fundatumque Hugonis Capeti conjuge duodecim canonicorum collegium. Porro tanta fuit semper poputi Silva-

tum Sitvancctum translatum

,

ANXOTATIO KX COKVAISERIO
Hisce instrumentis non nihil lucis addent in ordine ad 8. Framhaldum ea, quar collegit Corvaiserius in sua Episcoporum Cenomanensium historia apag. 184, ubi non solum obitus diem observat xv Augusti, sed etiam tocum, ubi pri-

neclensis erga sanctum

Patronum

veneratio, ut
,

mum
meris

sepultus est
,

pagum nempe ad rivulum

aliqucm

qui etiam hoc tempore S. Frarabaldi appetlatione gaudereperyit. Cum vero tam innuistic claresceret

miracutis, sive metu in,

recurrente annis singulis ejus festivitatis die db omni opere serviti constanter abstinuerint. albam Testatur etiam vestes ejus sacras casutam etc. eximii plane operis, intactas et integras hodiedum conservari, quibus sotus utatur episcopus dein annua ejus solennitas in propria collegiata ecctesia singutari prorsus
, ,
,

gruentium Normannorum sive dono ipsius comitis Cenomanensis protiosissimum deposi,

pietate recolitur.

DE
J.

S.

THE0D0L0

EPISC.

CONF

SKDUNI IN GALLIA

B. S.

Brevis notitia ex Martyrologiis et Gallia Christiana

yedunum
(vutgo Siou et Sltten) in Helvetice

ANNft
DfiCI 91

Cuttui

Valtesiani ( Vatlais) civitas est satis nota , ut eam hic describere neeesse non sit , occasione

confiniis :

ad Hhodani fontes, primariapagi

sancti hujus episcopi Theodoli seu Tneoduli; de quo '/"'' dicantur paucissima sunt; imo dubi-

tatum a mc fateor, utrum ei inler Sanctos tocus tametsi a Motano signatus esset deberetur ulpote quem non semcl observavi, Fastos sacros non satis tutossecutumfius.se. Yerum Ferrarii 'atalogus gencratis animos addidit, non tam sua
,

quam ex Gallico Latine vertimus Sedunf, sancti Theduli episcopi qui S. Mauritii reliquias transtulit. De ea translatione hic non qutsrimus: de setate melius sentit dum obitum ejus retulit ad annum 806 cum Sammarthanis in Gallia Christiana ex qua sola hic dabimus quse deSancto reperire licuit. Ibi ita legitur Sanctus
nuntiatione,
,
,

Theodulufl ex Bur<rundia, de Grandimonte, episcopus Scdunensis priinus princcps comes acpra^fectus

Vallesii, qui
Vallesii a Carolo
Mivcii
,

<

ipsum comitatum et prasfecturam magrio imperatore accepit anno

sibi

auctoritate

qitum

iis

qit.v

Qitat

instrumentis
,

i]u;i]ii

dominationezn
etiam

et successoribus
dedit,

nempo Tabutis ecctesiarum Sedunensis i^isius atque item AugusLv Iv.ctori.eeL Curiensis,quibus magis ms flderepoass twistimavi quam iis, qujb forsitan confundit circa wtatem Sancti, quem sub Clodovao floruisse asserii anno circiter \^i w hnitfn Carolo tnagno Sedunorum pr&fectU' ram i>r<> se ct sueoessoribus accepisse.
it
ii

Pxwsulibua
pacilice,

in

perpetuumpossidendam
temporibus

eaque

hisce

utuntur.

Ex

Bectius cetatem deftnivit Casteltanus hac an-

anno dcccvi. Notabis hic dubitari posse an hic Theodulus confundendus non sit cum superiori Theodoro seu Theodulo,- verum cum controversa multa ibi expensa sint, necdum video usque adeo certum esse, quod istius nominis umcus fuerit.

arrhivis ccelesia* Sedunensis. Excessit

DE
v
it.

B.

LAUIIENTIO
si

EBEI.

CONF.

BLACI IX LATIO

COM

MENTARIUS PR^VIUS
Cultus ejus antiquus asseritur
Ihuembrem confugerint equidem ignoro; cum ccrtissimumsit titum rirere desiisseanno Christi
,

IHtiO

Sublacus,
oi

uu

\i.ui.

Bniui

nunlfalid

vulgo SuDiaco, oppidumesl Latiiad Anienem /fuvtum, Mcireiter miUiaribus m Qrtum Roma distans neo atia re notius quom
t

habitatioue

ct

LTsilS
DOHHlbl'

oonventibus vicinis s. Benedi

SOQUla fujittci. Jiltistracit httne locum secuio wii Laurcntms noster nta sokun ct miraculis, sedetiasn abtiu cultuque apud suas Benedictinos

LM:>, die wi Augusti ut infra videbittur, et expressis verbis fatetur Bucelinus. Istis proinde
;

mm

Marti/rologos annuntiato,

clst

nec mensa ncc die,

quo dcccssti c cicis, sc l dic wn Decembris, quo referturanno l5P5a Wtonc dein a Dorgamoac Menardo; fttsittsa Iittcctino die \vm Dccembris; ut de Geteris nihil dicam, Our ad numsem itfi
,

annuntiationibus acquiescendum omnino non putarunt qui Opus hoc susceperant nisi Sublaco certiora proferrentur. Prolata deinde sunt aiiqua per R. admodum D. Sitrcstrum Aiossa, nepotem Michaeiis Monachi, Decrc, ;

torum doctoris et canonici presbgteri Capuani eruditis cirisper scripta satis noti. Ihrc assignacere majores nostri

ad diem hanc Augusti

\vi
nihil

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

303
a

nihil alibi

m-e hocper
legerent
\
;

se ipsifecerint, quid
sive

illo

sed

nescio

quo
Fr.

cum summus

Pontifex

ttlCTOIf

Sotdamu* hocdicquo
ottir.

suasum a quoquam fuerit quod nescimus certe in monumentis illis de die cultus verbum est nullum. 2 Nequaquam tamen istic honorille seu cultus a bjjc jt ur; quandoquidem ibi fere semper aut
die

mortuum
:

Martinus
pellet in

V hunc
quodam
S.

Laurentium Sanctum ap-

IMI

privilegio concesso monasterio,

seu Prioratui

Marise de Morra Bottis; quod

datum
mcdxxvi
ix;

legitur Romffi
,

apud SS. Apostolos anno xix Kal. Feb. Pontilicatus ipsius anno
conservatur
in

beatus Laurentius, aut etiam aliquando Sanctus appellatur, in tribus prsesertim Vitis, aut etiam quatuor, si Bucelinianam addideris : tres enim
Vitas accepimus, alias aliis longiores ; quarum illa videtur aniiquior, quam ibi repertam huc

cujus origiuale

archivo

D.

Scholasticre.

4 Ut ut est, h<vc ridentur ad cultum sufpcere F.tti uesrizeque ac finis subjecti carminis, quod illum coli miU cerln,
significat et a ricinis, et a longinquis

ad ejus tude die

di.ri,

(f\in

die co

misit anno 1670 P. Petrus Possinus noster hoc titulOy Vita B. Laurentii eremitas; sed in textu semel -sanctum illum Laurentium nuncupat Pa;

mulum

Inlur.

suppliciter confugieutibus

etsi

festo nihil ibi repererim, guod,

pebrochius autem ad finem adscripsit Misit P. Possinus addens de B. Laurentio Cujus, in:
.

quit, corpus tertio inde milliari magno cum honore servatur in sacello exstructo in ipso ubi vixit, loco. AUera Vita sic inscribitur Vita et Miracula B. Laurentii eremitse et confessoris a quodam liumili monacho Sublacensi breviter et fideliter collecta etc. Initium est Beatus Laurentius exprovincia Apulise... Hanc submisit R. adm. D. Silvester Aiossa; sed ante, ni faltor, quam nobis destinarit Appendicem Chronici Subla, : :

apud omnes ponitur prxsertim die \\u, sed apud Bucelinumet Antonium de Heredia die \\\\\ Decembris, quia tunc putant inter Beatos annumeratum fuisse, quod asserit saltem de Heredia sed quia non probatur, nos illum hoc die, quo ex hae vita
:

jam

malumus daturi hoe loco Vitam indeprimo maximam,secundo miraculomm brevem ordinem chronicum, tertio memoratum carmen nam compendium examinis dare non
discessit, referre
:
:

tubet,p)\vterEpistolam Innocentii prtvviam,<j ittnn

plaect hic proponere,cumadjunctaexaminat<
: i!

V.

ex vetere emendati et aucti per CherubiTrevirensem,monaehumSublacen~ sem; adhuc tamen ab anno 1630 manuscripti, ut innuiiur tom. 3 Sanctorum Umbriee pag. 320 ubi habemus post mandatum Innocentii PP, IV imperantis examen Vitde et miraculoru?nB. Laurentii, ejusdem examinis per testes 103 juratos compendium neutiquam breve usqueadpag. 32; tum pag. 32 et 33 miraculorum examinatorum dispositionem chronicam; deinde Vitam B. Laucensis,

admonitione hac lu nomino Domini nostii Je U Christi. Amen. Nos, Joanues humilis AJatrensis
episcopus, et Frater Grog-orius, dictus Prior S. H;u-

num Mirtium

tholomaBi de lusula, litteras Apostolicas rcccpimus

in

hunc modunt
5

Innoccntius cpiscopus servufl servorum Dei, veuerabili fratri Kpiscopo Alntrcnsi , ct dileoto filio Priori monastcrii ganoti liartholoni;ri de lnsula, Alatrcnsis duvccsis, Balutem et Apostolicam

EpUtola
litHWrithl
/'/'. /1',

indicnntts
r.vniiirn
[(I

IV

secundum juridica testimonia a pag. 34 usque ad 44; ubi sequitur Annotatio huc unice spectans,ac demum carmcn de B. Laurentio usque adpag. 48.
rentii
Probatur
cttttus

benedictioncm. Ad audicntiam nostram tide dig;niorum testium relatione pervenit, quod proptcr quondaui Fratris Laurcutii, cujus corpUB requiescit juxta monasterium Sublacensc, Dominus
Jesus Christus multa et
ratus.

et

miia-

cutorum
IjllX

magna miraoula
;

est ope-

Cum

itaque viri tanti

discrctioni

3 Annotatio

jam

dicta contendit,

eum ab

Inno-

apud homines deperire

cari

memoria non dcbeat Nos super lia^c oertiflvestra-

ab

immemora
biti
.

non cannonizatum, saltem in Beatorum numerum, quidquid Breve jam perierit, relatum fuisse; quod probatur ex bulla quadam
centio IV, si

volentes

per

Apostolica

mandamus, quod ad dictum monaaterium et habentes pne oculis personaliter acccdentes

scripta
,

D. Henrici abbatis Sublacensis, Laurentio cosevi, Henricus divina miseratione in qua sic legitur abbas conventus monasterii Sublacensis, dilectis in Christo filiis Amatoni rectori et Fratribus ejus sitae in loco , qui dicitur Morra Sanctje Mariae
:
,

Deum
dem

solum

de

vita

et miraculis Fratris cjus-

inquiratis

dili^vntius
iit

vcritatem

ct
;

quB3
scri-

invencritis, fideliter

soriptis rcdigatis

ct

pta, rescripta denuo, per

manum

Notarii Caoientes

de Butte; ubi requiescit corpus BeatiLaurentii... Data anuo Domini millesimo ducentesimo sexa-

gesimo quinto
tur
bulla
terris
:

die

decima Octobris. Et
titulum

addi-

altorutrum SOriptorum ipsorum a]iud dictum mouastcrium, etrcliquuiu penes Anag-niensis ccclesia; saoristiam deponere proptei ea scilicct conservauda in illis usquc ad nostrce

sub

sigillis

vcstris

Quem
ille

Beatitudiuis

nequaquam

praeclarus

abbas Fxatri Laurentio in publica

,

adscripsisset
,

nisi

certo

certius sibi conChristi in

stitisset

eumdem

Christi

Faniulum a
fuisse

benoplaoitum voluntatis: rescripturi aobis quidquid supcr his decrcveritis faciendum. Datum Laterani PontificatUS nostri quarto Kalcndas Decembris anuo primo, millcsimo duoentesimo quadrafire imo
,

Vicario

Beatorum albo

adscriptum.

tertio.

Longe prius accidit, quod ibidem dicitur juramento conftrmatum in Examine commisso iv Kal. Decembris anno 1243, scripto autem anno 1241 Februarii die xx visam scilicet jam tum fuisse lampadem accensam ante Laurentii sepulcrum, ut legitur in testimonio miraculiW, quod est Corradi a Podio Mortarii de caeca filia sua, nomtne Bona, jurantis, quod ab ea rog-atus,
,-

Pergunt examinatores

llujus itaqueauoto-

ijuiiiI

nrrifittl

mandati ad monasterium personaliter acocssimusSublaccnse; ettestes supcr vita rtmiraBottis acoepimus culis Fratris Laurentii Morraj
ritato

plnin

anno I24
r/10

S0

J^ff-

ln

lllll

M.

iufrascriptoruin
g-enter

ct

oosdcut

exaininavimu.;

dili-

ipsam conduxit ad scpulcrum Frutris Laurencum ingrederctur specum Fratris Laurentii tii et Deum deprecarctur per merita ipsius, ut lumen recipere mereretur ; ecce vidit Iampadein
; ,

anno Domini millosinto ducentesimo quadragesimo quarto, Pontifloatus [nnocentii PP. IV imnso Pebruarli anno 1, lndictionc seounda vigesinia. Sequitur examen et valde longum die h>r omissum et neutiquam integrum, ideoque adscriplio Bgo JacobusS. B. E. tum in fine htec
,
; :

ardentem ;inte sepulchrum illius etc. Atqui ardere istic lampas nonpotuisset, nisi pr&cessisset Apostolicze Sedis licentia. Imo ausim dicere inter Sanctos fuisse relatum subdit annotator Augusti Tomus III.
,

receptosoriniarius diota supra soriptorum testium rum in praescntia Etoverendissimi Domini Joannia Alatrensis, et reverendi Patris Pr. Grejro-

Bpisoopi
rii,

Prioris S.
:

Bartholomaii de Trisalto, et mci,

Scriuiarii

et de

ipsorum mandato in publicam

42

formam

301
AH.TOM P.B,
,

VITA

B.

LAUKEXTIO EREMITA CONF.

lum ex persecutore
alios Sanctos Ecclesise, ejus doctorem, et ex via seculi bujus ac tenebrarum ad

et mei nominis sigrnum feci. formam redeg-i examine composita est, qualis heec Bx hoc porro
est

caelestem vocatos.

Quo

in

numero

fuit bic noster

VITA
Ex
testibus et

examine ad
tionem.

beatifica-

beatus Frater Laurentius, qui ex Fanello Apuliae oppido oriundus , quod inter Sporitum et Fogiam situm est a. Vir extitit simplex et rectus : is cum casuale homicidium perpetrasset, facti adeo poenituit, quod poenitentiae causa ad celeberri-

mum

illud sancti Jacobi Apostoli

templum

in ex-

trema Hispaniarum, perarduam peregrinationem inierit; quod iter prosecutus, plurima in eo fafrig-oris et sestus mis sitis quandoque cum
,
,

PROLOGUS AUCTORIS.
Tjeati Fratris Laurcntii
Colttctu
,

vitae

discrimine est perpessus

incommoda

inde

in Italiam reversus
viri

anno

salutis millesimo ducenvitaa

plane

toto orbi
est ge-

tesimo nono, ad strictioris

institutum ineun-

admirabilia et sing-ularis,
t*.

tam copiosa

unl h*c

proeettu juriiUcn anni

storum matoria, ut cuique viro in littcris praeexcellenti non debeat videri ad scribendum indigna.
liect

dum Sublacum petiit die decima sexta Decembris. Ibi moram aliquanto tempore fecit in uno monasteriorum,

quondam

a sancto Benedicto aedificatorum,

;

mi
li

Ego

vero

omnium
cum

imperitissimus

tanto

quod dicebatur Sancti Ang-eli de post lacum

alias

me co^noscam
et dolens

opcri insufficientem, cernens

tanti operis utilitate

tamcn
rianj

memo-

quoque
in

paulatiin

scriptorum negligentia obliviowm pcnc dcdnotam ac per

tanti
Viri
,

de Balzis. 2 Sed cum eremitico eo in loco ad plenum non apnd Deneut proposuerat, pcenitentiam ag*ere , ad dietinos S. posset monasterium sanctae Scbolasticae b accessit ; ubi a Scholasticx
,

boc dublteni in

eontemptum

fore

venturam;

licet

Fratribus hospitio susceptus, post

centia Roraani

biduum ex

wn antro deliserto,

non deccntcr, licet non cleg-anter, licot etiam non Bufflolenter valeam cjus vitse seriem condifrne ex toto oompleotl; ag-grcdiar tamen confisus Dei auxllio beatlqae Viri suffrag-io quoquomodo illain perstring-ere, ct ad laudem J)ci tantiquc Viri, sanctissimiquc patris nostri IJciiedicti asseclse, memoriam nec non ad solatium dcvotorum legcntium,

abbatis

antrum

Mome

Bottis

supra sancti Benedicti Specus positum, ingressus est. Nulla ibi tunc babitationis domus erat, rarissima

rum
tatus

cubilia

bominum conversatio sed potius feraad eum itaque locum duobus comi;
:

monachis pervenit; ibique incognitus aliquot mansit diebus.

illud

se

includens,

Verum
;

mandare, eequius judicans ex devotlone (qua ad eumdem fcror) Insoitiee notam [nourrere, quam dc tam prctiosa materia ex toto silcrc indijrniun prorsus esse juqicans (quod a
lltterifl

utcuini|iic

tam arctum

erat, ut in illo Frater

specus Laurentius

vix jacere poterat ob loci angustiam

illi

quod duo monacbi clava ferrea aliquantulum dilatavecoepit

runt et complanarunt. In eo itaque antro latebroso

reclusus,
giliis

majoribufl meia nefflectum a dolco) ut si omriia cjiis vitffl aota perfeote nequeo, saltem aliquanta fltudeam de tot miraoulifl supra memoratis, tan-

corpus

suum

orationibus
,

vi-

operibua llliusj ordine deaoriberej et ad poaterorum notltiam referrei etsi nihil aliud; at

tiaque

macerare indeque raro exiens nec nisi extrema urgeretur fame ; ad collig-endas herbas, quibus pro cibo vescebatur. Ibi primo a pastoribus pecudum, qui greges jux,

et jejuniis continuis

oompererintj

poateriBBaltem anaam prfflblturua, ubi medefecisse felioior conatu ac Iabore proprlas

Ingenii viree periolltandl.

ta

antrum pascebant, visus

deinde ab agrieolis,

qui victus duritiem pietatemque Hominis admirabantur, quandoque frustum panis accipiebat. Cum

AWUTATA.
a Elogia /'. Ale.ramtri snte ththio antiquiora suntj sed minm opinor studiose minusque accurate composita qualia huc <> vetustis monumentis misit /'. Petrus Possinus noster ex vinici monasterii S. Scholosticm bibliotheca sileo Prooessum, seu juridicum vita $i miraculorum ewa,

vero ad notitiam hominura, referentibus pastoribus devenisset, cceperunt homines ad eum concurrere,

a quibus necessariis ad vitam rebus donabatur quos ille verbo et sanctffl vitas exemplo pariter
;

dificabat.
y

F
,

Kt

cente in

cum jam major noraine videretur g-lisimmenaum sanctitatia opinione provin,

ubi as/ierri

me

cibo,

po

.-

ciam admiratione complevit. Jejuuebat omni temporc solo pane et aqua contentus et sero ex, ,

(u, oestitu

ortis

stcllis se reficiebat,

sitim aqua sedebat.

fceniculi

men
.,

quo nihilesse potest solidius, clarius, ubeantiquius.

eibi
et

In

ipuia

autem anni
in

festivitatibua

piiantiam c
agrestis
diei illius

faciebat,

infundena semen

Balem

aquam

hse

erat festivi

CAPHT

refectio,

Induebatur super nudam carnem retiaculo

I.

c\ funioulia contexto et nodoso: et desuper lorioa hamata fcrrea, quam depilata laceraque cooperiebal
vestis:
ial

Casuale Beati homicidium,

lis

ei

mirabi

duos ferreos circuloa in quolibet brachio; quatuor alios in cruribus, toti:

pomitentia.

demque

flanij

pn

eote

oeoinit

Rs; Sanotia
oMlum,
'VI
bi

suis

fine

usque ad

-III

Mirabilia Deua in Sapientia enim ejus atting-it a finem fortiter, el disponit omnia
i
:

Psulmista

nnno LSQB.

Buaviter.

tdoiroo Legentibua aauras Pag-inas

adml-

ratione digua videtur

eleotoa buob

prudentia Ula
;

divina, qua

Matthsum

ad se vooare dignatur Legimus enim ex publicano Apostolum Magdale,

In coxis portabat ad ventrem quoque alterum g^stabat oirculum, et similiter in collo ciroa Lumbos catena utebatur ferrea, qua pro braoili d eonstringebatur in capite gestabat coronam ferream crasaam, habentem in Buperiori parte duaa laminas transversaa in modum orucis, quarum una protcndebatur ab occipite usque ad frontem c\ qua nasile e dependebat usque ad
: .

me-

dium
aurem

nasi,

adinstar galesa militaris.

Aitera vero

n;un ,A peceatrioe aiuatriivm et disoipulam, Sau-

lamina ab altera usque ad alteram cxtendebatur ab iis duabus alice duffl dependebant la:

minae,

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

305
Sitentium

A
,r

maeerans

utramque tangentes maxillam. 4 In earum qualibet quinque atfigebantur clavi, interius aculeati , quibus puugebantur utrimminse,

non loquerctur; tota vero quadragesima nec suis quidem familiaribus aut discipulis verbum aliquod diceret; sed verborum vice signis uteretur;
te,

cjw, jejuMlUin, fruitlit

quod nec ante nec retro caput decliuare poterat^ quiu ab iis pungeretur. Sicque fiebat, ut, quando necessitate compulsus, caput ad dormiendum inclinaret, ab iis punctus, citius exque
;

ita

sicque vitani perageret in abstinentia plurima, iu

jejuniis
ita ut, si

adnttio

indesinentibus, in vigiliis pene jugibus;

etc, :

aliquaudo parum aliquid somni necessitas

naturalis exigeret,'

huuc

ille
;

pergisceretur rectus et rupi

:

quamobrem oportebat ut stans innixus somnum caperet. Es tot

,

quo omnino uullo utebatur

tus rupi caperet.

non supra stratum, sed rectus et appodia-

Ad

saoratissimea

autem

passionis

itaque aculeorum

puncturis, caput
et

plenum

fora-

minibus habebat,

pediculis obsessum, capillis

raris binc illincque sparsis.

Circulus autem
,

ille,

Dominicae memoriam in festo Parasceues quolibet anno candens ferrum in fronte sibiinet imprimebat, cujus adustionis cicatrix non nisi postobitum suum

qui retro ab occipite dependebat uncinum hacui gravis inhaerebat lorica hamosa, cubebat jus pondere ejus caro per subintrantes cilicii nodos disrumpebatur. Caro vero scapularum adeo excreverat supra cireulum ferreum qui collum circumdabat, ut putrefacta carne saepe saepius sa,

homiuibus iunotuit. Mulierum nullam ad snum

colloquium

umquam

admisit. iVrvebat Vir

Dei

charitate non minus,

quam

hospitalitatc, aHisque
:

misericordiaj pietatisque opcribus

;

adeo promptus ad pauperum commiserationem ut ea, eum ei alia facultas non esset, quaa a fidelibus sibi devotionis ergo offerebantur, pauperibus et egenis nmgna cum hilaritate erogaret quod patuit cum sa;

nies efflueret.

Hunc cum quadam

Laurentii
,

vice ad petitio,

nem

Fratris
sacri

Frater Benedictus

mo-

Specus Prior, vellet amovere a scapulis, ambas manus ex putrefacto cruore infecit. Si vero dictorum circulorum aliquis rumpebatur, B statim ad resolidandum mittebat; et reintegratum
nasterii

cras etiam vestes

aliquando sibi oblatas, atque altaris parameuta et tohaleas /' vendi jussit, pretiumque pauperibus distribui prrooepit ad eorum

sublevandam inopiam. Insupcr

et

muliercm egenuptuj
nnif.i

suum, unde deciderat locum reponebat. luterim autem dum circulus fractus consolidabatur,
in
,

namde Sublacu
tradidit.

ex eleemosynis

sibi oblatis

prseacuto utebatur

pro

cervicali

quodam saxo

adinstar partis acutae incudis fabri ferrarii, quo utebatur antequam laminisferreiscirca mandibulas
uteretur.
fitr

vero gratae extiteriut Deo eleemosynsa fact sequens deolarabit miraculum. Civis quidam Tiburtiuus eui nomen Stephanus
8

Quam

thu

suo Servo

letmotyna

ipsi dattt,

annos

16 continuos, mi-

dem

ati-

5 Talem itaque perarduam vitam tot ferri ponderibus onustus annis duxit eirciter sexdecim, quo usque illustrissimus dominus Hugolinus Cardinalis,

equo deferebat utrem plenum oleo, et aliquot vasa figulina plena farina cistulam repletam uva passa uonnullns in earfuit, in
,

Franguinus

tallo pisces,

nuantulum
cetsit

Ostiensis ac Velitrensis episcopus, tractus

,

fama sanei

obedi-

ctitatis illius

eum

invisit,

reperiensque

entiu

Fratrem Laurentium gravissime aegrotantem,

persuasit, ut discretiorem ageret vitam,

nimium-

que moderaret rigorem; eo quod indiscreto rigore poterat. apud Deum potius demereri, quam mereri; quia quod fit ultra corporis possibilitatem atque indiscreta abstinentia, non virtutis est, sed potius vitii. Cujus monitis ille obtemperans, aliquantulum de praedicta vitae austeritate remisit; ita ut modico quandoque uteretur vino, et olera atque legumina manducaret, quod triennio observavit.

quae omnia quidam vir devotus pro eleemosyna Pratri Laurentio mittebat. Cum itaque Stephanuspervenisset ad aridum qnemdam locura, non procul a Specu sancti Benedioti distantem nempe ad Portellam (ut dieunt) qua ad sanctum aseendunt Romanum, in illa plaga arida, petrieosa, et lubrica frutetisque plcna, equus
,

fallente pede, dictis rcbus onustus eeeidit, et ad

modum

pilffl

se

cirrumvolvendo

in praiceps pro-

lapsus est per passus viginti quinque oum dimidio (quos duo tcstes oeulati mensi suut) et Dei gra-

meritisquc servi sui Laurentii, equus fllffisus, rupta tantummodo olitella vulgo dicitur Io basto) sanus stansque crectus repertus est; uter
tia
(

6
et

Postmodum

dolorc splenis ac stomachi,

illi

qui

necesst-

ex nimia abstincntia
re

provenerat, toto corpo-

"iii.

tam gravi

ccepit aegritudinis

incommodo
neque sinc

laboalte-

e sacco dilapsus, ramo ilicis arboris pendens inventus est sanus, vasa testea plena farina non sunt lffifia, nec farina diminuta; massffl uvae pasolei
sffl

rare,

quod nec

e stratu surgere,

minimedispersffl; piscesquoque

In cartalliflsine

rius auxilio in alterum latus se volvere posset,

fractione integri reperti sunt, sicquc cuncta sum-

hortatu

fratris Amati sui discipuli tot ferrea pondera deposuit, eo quod tam gravi pondere oneratum solum revolvere nequibat quare rogatus, ne penitus corpus debile frangeret, sed ei quautulumcumque solatii pateretur impendi, cessit admonitionibus ut victu congruo attenuata mcm: ,

mo

exposita periculo mirabiliter conservata fuc-

runt.

ANNOTATA.
aFoggia esta Siponto seu Manfredonia ad meridiem in Copitanata. b Monaslerium SS. Cosmas
8.

bra refoveret. At
graviores solito

hfflc

diutius

non

pertulit

nam

undecim
ter
solita

dies
,

dolores expertus est , quod per nullum cibum sumere potuerit prae-

el

Scholasticae, paullo ullerius Sublacensi,

Damiani, nunc nu~

aquam
vitflB

saccharo
austeritate

dulcoratam

ideoque de
co-

denuo aliquid remittere

actusfuit; ut interdum carnibus vesceretur ; licet interim nequaquam solitum prastermittebat jeju-

ibi condita a S. Benedicto, Pitantiam, id est, portionem cibi; alii Pictantiam dicunt, de qua vide Cangium in Glos-

meratur inter
c

sario.

quamvis continuum perpctuumque observaret jejunium, tameu in vigiliis Dei CienitriApostolorum aliorumque Sanctorum eis atque aut quatuor temporum diebus in pane crasso et aqua jejunabat; reliquo vero anni tempore quadragesi-

nium

et

d Itaque Cangius bracile cinctorium non derivat a brachiis, sed a braccis, quarum vicem supptet.

e Nasile et nasale dicitur in casside

id,

guod na*

sum

cooperit.

male jejunium observabat.

7 Silentii

bus

in

tam exactus hebdomada diebus

extitit
,

custos,

quod

tri-

nisi

urgente necessita-

fTobaleas: satis est usitata hsse vox; sed ra~ ro eccplicata satis ; quia diversis tobaliw inserviunt ttsibus, cum fere sint lintea tegendis altaribus,

30G
bus,

VITA

B.

LAURENTII EBEMIXE CONF.

magnaa Cselitum Regnnae D quo olim sanctus pater no- Monente Deipara ster Benedictus suo nomini sedificaverat fquam calcem c. Long-obardi de.^truxerant ante annos circiter sex- quit, centos ac vig-inti octo ) denuo extrueret. Quare cum pluries Fratri Laurentio apparuisset ; quadam tamen nocte specialius cum duabus sociabus astiHic babitit ei ad consolandum eum, dixitque
11

mensisque, aut etiam emungendis naribus

Placuit

postea
loci,

apta.

ut ecclesiam eo

CAPUT

II.

Alice ejus virtutes, favor Deiparce, felix obitus.

Illius qnoque charitas quam accepta fuerit in hoc unico patebit exemplo conspecfu Del
,

tabo, et mihi faciam

aedificare oratoriura propter

tuam

ergfa

me

edoctus visione, calcariam*

devotionem. Qua Frater Laurentius fieri curavit pro a?difii.

QtarilM
rju* orruttn

canda ecclesia. 12 Dedocta vero

ob

cal-

calce,

quadam nocte

cum

caloriuin

mtraculo

anno Itaque sui monachatus duodecimO, qui erat primus b partu Virginia ducenteeimua vig-esiraus sancti Marci in fefltivltate supra millesimum, EvangeliBtB, diescilicet Rogationum, accidit, quod
absoluta Bolemni proceBBione, doeantatisqueex mon Litauilfl apud Bacrum patrie nostri Benedioti Spefiim,

maximam imbrium niviumque de ceelo lapsa- Citjut efflurum abundantiara calx liquefacta efflueret, beata xum prohi
Dei Genitrix apparuit cuidam Thomfe de Morra (ilins ub eitSublaciano nuncupato, pascenti boves patris sui dcm Dei is cum quadam nocte cum duobus sociis quiesce- Mafrc quod vulg-o Morra Losina nuncuret in antro patur, apparuerunt ei tres matronse vultibus ro,

bere jubetur

domnua
liotljs

Benedictus aTchipresbyter una

cum
ad

clcro Snliliifiano aliisqiie viris

\l,r:i

numero

trig-inta

seis candidisque vestibus renitentes

quarum una,
,

aitlriiiii

pro invisendo ex devotione

III

frfttre
l:

Laurentio jcjnni ascenderunt.

post sa-

crum colloquium ab eo ad charitativum jontacuium invitati fuerunt: non snnt ausi tanti Servi Dei sjjenicre Invitamentum. Disoumbentibus itaparlter omnlbufl, sub aspeotu IIHub tresexi^ui allatl fuere panes cum uno subolnerioio , atque
, i . . .

logo-

dlcunt) pleia asex semine canabis fapanea riro famelioo vix sufflcere eredebantur. Allatum quoque fuit exJgruum vini vasculum (vulgo flasconc *) quod sitibundo sufllcere dubitabatur. Buper qulbua data Servi Dci benedlctione, InteT franffentrum manus panea In tanexcreveruntj ut non soluraraodo iniii
parva
ut

forma venusic Thomam affata est Surge et vade velociter ad calcade quse facta est prope Morram Bottis riam qua debet mihi aedificari domus; quia calx istius ealcariae perit. Ad cujus jussionem cum ambulasset per stadium equi d, ille perterritus ex novitate rei, dubitans se a daemonibus illudi, ad soci-

qme

pra^cedebat
et

veste fulg^entior

stior

statura
:

procerior apparcbat

cta;

qni

os dormientes rediit

cumque
,

sederet, et de his,

quae viderat et audierat, attentius

rct
;

animo revolveantea
,

rursus esedem matronaB

et stupenti

sicut

vigi-

>

apparuerunt; eaque, quse prius eum affata fuerat, reprehendit vultu adirato dicens: Cur rediisti ? Nos te comitabamur quare dubitalanti
:

verum dlBcumbentibua etiam BUpervenientibua peoudum paetoribus colleotaes liSj qu83 Buperaveruntj fragmenta distributa abundonter suffeoerint. Es eb quoque vaBoulo omad satletatem Buffecerint, nea Bufflclentor biberuntj
Ita

sti r

13

Surgens itaque Tliomas rursus

ire

coepit

8VJ3IUS Cippn-

cumque umbulasset per stadia circiter duo, iterum infirmitas atque dubietas cordis impedimento
nis,
xit,

rente, ei

ecclesiam
stbi fabri-

ut In

IIlo

vasculo

li-

sibi

quor

non quidem augeri, aed potlus scaturire crederetur. Cunotis saturatia praacepil Frater Lauvini

atque admonitionem iterarte jussio- candam dequam manifestius audierat, observare neg'le- scribente rursusque ad socios dormientes reversus est.
fuit
,

pentius, ne

quidquam

oibl

dominico fuerant
nilms
r\ identl

refeotl

ea sumerent die, quia alimento. Cognito ab om-

Sed quia
netertia
vit, ita

magnam mansuetudinem

contcmpta? ad;

monitionis major solet sequi ira vindictae

visio-

mlraoulo, pariter surgentes

oum

gra-

eadem Domina cum sociabus apparens,

tiaruin aotlone fljnbroslanum b canere coaperunt En

addidit minas, et aperte ejus malefacta exprobra-

abeundo
(J
cotittantla
in

eaque dienullua eorum aliqua indiguil

?ero

ut et in eo duritiera et dubietatem mentis

,

refeotione

cmollircnt verba correptionis ac poanitentiae

di-

m
batUTj

fl,varitioa

labem adeo Vir

i><i
i

exeora-

propotita

quod b bc ejecerit c Amatum uum dlsclpulum,eo quod avaritlaa quodam Bpiritu tractus,
plura
pseritj
aii

advenientibus petere
sibi

el

aooipere

pwesumTiali-

quam
Ito

praaceperat.
,

Perseverantiaa vir-

tutem
berii

testatus est

quod eo tempore, quo

inundatione
effluxit,

fluviua portentosa

Esque fluminibus Ihundantibus passim arvajtanta aquoa copiaa soaturivlt in cryptn Fratris Laurentii,

quod Amatus, ejus disoipulus, non suffecerit ad ejioieudam aquam extra oryptam; el eonquerere Bpeoum, tur dioens: Pater, opttrtet te egredi
quie

Vade indubitanter sequemur enim vestigid tua, et quia nec prima nec secunda vice, nt obedisti discalcea te pra^cciicram atque diBOalceatua pergc ad Morram Bottis in poenitentiam et cura, commissae fornicationis ut in omiubus obediaa Pratri Laurentio, dicesque ei noraine meo, ut ibidera aedifieet ecolesuim ad honorem meum inter duos fontes noviter exortos, ita ut fons unus ab una porta ecclesiae, et alter ab altera oriatur, t't sriat, me ita velle ab eo ibidem honorari. Porro latitudo eeolesise fiat ad raensuram sanoti Joannia Baptistaa de arcu. Quibus auditis, Thomas
oens
: : ,

viribua

mihi defloientibus

aquam
:

ejiciendo

jnm
xit

superare non valeOj licel quantitatem foras ejeoerim. Oui Prater Laurentius
vovi

magnam
Votum

statim surrevolensque socioa dormientes e somno excitarc, nulhitruus potuit, quos sopor Doraini invase,

t-rudiius i-xprohratione peccati

hanc oryptamj quare neque nqua, neque ignis, Beu quav Deus vis alia tribulatio hino egredl me faoiet
DeOj

me non

ejrressurum

extra

rat.

suum de me faoial beneplaoitum. His dietis, fifftter Amatus foras egressus aopost paululum reversus, iKin

solum iuundantiam aquro cBssasse vidit, verum etiam specus pavimentum taliter repfril
icoum, ac
extitisset.
si

viam arripuit per invia nivem rumpens fere usque ad jrenua altam, divina tamen roboratus gratia absquc lasslone aliqua ad pradietam fornacem caleariam pervenit iutempesta adhuc nocte qua3
li Uiscalceatus itaque
B1

paret iUt

spinosa loca

nullius aqu83 LudioiUm

umquam

iu ea

tamquam meridies illuminabatur. Ad calcariam eum tandem perveuisset, vidit calcem liquefaeiam per duos quasi passus effluxisse
:

coepit

pro-

inde

inde

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI. eam magnis undique lapidibus cingere, ettam mane diei Dominica?
,

qum

erat

decima

sexta

**

hm

grandes comportavit lapides, quod a tribus viris vix potuerint postea amoveri. Absoluta maceria,
ad apparitionem aurora? supervenit frater Amatus, miratus de illius adventu ambo deinde perg-entes
:

versus

specum
ille

fratris

Laurentii

ante
,

ingressum,
introduceret.

praacepit

Amato

ut

quorum Thomaiu
)

(quem numquam viderat nec cog-noverat ad se Ad quem ingressus Tbomas enarravit cuncta, quse sibi illa nocte acciderant; nempe trinam mulierum apparitionem uniusque man:

Augusti anno Christi millesimo ducentesimo quadragesimo tertio qui erat Pontificatus Innocentii quarti primus. Ejus corpus iu eadem qua habitaverat crypta cum condigna veueratione sepultum fuit atque usque in pnesens conditum est. Quara vero pretiosa fuerit in conspectu Dei mors et vita sui confessoris Laurentii, superius e annotata testantur miracula. Nam rauti loquelam, surdi auditum, aridi vigorem variis atque immedicabilibus morbis laborantes sanitatem ipsius be,
, ,

data

quse

sibi

pro certitudinis signo dixerat

,

nedictione

ac

intercessione

receperunt

aliaque

quod triduo panem non gustaveras

sed tantum-

modo herbam
seras
,

(vulg;o parietariam) de rupe evul-

suceumque de ea expressum biberas ; de qua rupe aqua ex tunc indesinenter emanare

coeperat.
ri

cnm

Laurentio
ecctesiutn,
iic

15 Praaparatis postea rebus ad ecclesia? structuram necessariis, cum ad sedificii fundamenta jacieuda

complura mirabilia patravit ad laudem et gloriara nomiuis sui perpetuam. 18 Potest nuno quilibet discretus lector de hoc Famulo Dei indubitauter affirmare quamvis ei detuent gladius persecutons, martyrn tamen palmam uon amisisse nam dum corpus eoutinno
,
:

'/""""/
e'

mnrl, ri J
,

volt sli

jejuniis atque vigiliis affligeret

habitti'

deventum
accersito

esset

inter opifices

ceterosque

qui

lionem lajciorem a-dificut.

aderant, orta estdissensio.

Tunc Prater Laurentius,

illi

dum nocte dieque orationibusinsisteret,dumcontradiabolitentatioues reluctaretur et se ipsura tot ferreis instrumentis

, ,

Thoma, lapidem
in ecclesiaB
ei

porrexit, praecipiens

ut

eumdem

fundamentum poueret
fuerat.

excruciaret quid aliud de eo dici potest, nisi lougura pertulisse martyrium ? Nam sibimet perseoutor fuit,
;

queniadmodum
,

per

Dominam mandatum

etpropriaspersecutionesinatasproChristopaticnttM-

B Accepto lapide,. Thomas ad locum ivit, et circuraspexit cousiderare volens, quo in loco lapis
collocandus esset. Et, ecce, lapis continuo e manibus Thomse elapsus per semet in suum se locavit locum, admirantibus cunctis factum ; super eumdem

usque ad mortem sustinuit ad laudein et gloriam E sui nominis perpetuam.

ANNOTATA.
a Pitia parva sunt frustuta
alibi pecia, petia ctPetium.

fundamentajactafueruntanno a nativitate Domini millesimo ducentesimo vigesimo sexto.

ecclesia?

scribitur tamen

domum amplificare curavit pro discipulorum habitatione commodiore, quos secum sancti Benedicti Eeg'ulam profiteri et observare
JEdificata ecclesia,
voluit.
Spirilus
ejus prophelicus,

b Ambrosiauum id damus teste Macro.

,

esl

hymnum

Te Deura luu-

16 Prophetise quoque spiritu etiam a long-e facta

prasdixit, ut in processu Vitse suaa leg-itur
(

cEjecerit; sed recepit tamenvel reiinuit coutinuo , ut ex Vita colligitur, et ex ejus testimonio

raira-

mtra-

ruta, diligentia,

culum quintum

sed et manci-stabilitate destituti

jurato in Examine. d Stadio fere tribuuntur gressus centum

ginti; hic aliquid simile videtur.
e

et vi-

membrorum
idonei,
libera
et

agilitati operis prorsus

reddebantur

quibus

contorta
facultas

vestigia

ambulandi

per

beati

nutabant servi Dei

Imo mox miraculorum

,

illorum titulos ordine

chronologico

ut accepi,

ex processu subjiciam.

Laureutii suffragia opitulabatur. Plures dasmonum agitatos infestatione Vir Domini expresso crucis
vivificas

eruit periculis.

signaculo ab ipsis spiritualium nequitiis Otium vero tamquam niortiferum

Breve compendium miraculorum beali

fratris Laurentii factorum in vita.
Ordine temporis. 1. Tribus panihus
30 homines
%,

animarum
tempus
ille

venenum execrabatur; quamobrem nequaquam inutiliter terebat nam

:

cum

litteras ig*uoraret, Prior claustralis monasterii

Ordine proccssus.
et flascoilG vini satiat plus

sanctae Scholasticee docuit

eum Alphabetum

atque

quam
rrli..
iiili

deinde Psalteriura leg*ere, atquein tantum instruxit quod sibimet plures oratioues Latinas in litteris
,

1221. xv.
vertla
**

Corvus ahlatum e\

panem
post

reportavlt
L228. iv.

quas idcm Prior describere curavit; isque precationum libellus adhuc in sacrario divae Scholasticse ad beati Viri raemoriam atque
ac devotas composuit
,

3.

Duo

fontcs

oriuntur ex

rupe

adventum
i'i2(>.

Pratrie Licnreutii
4.

w.

venerationem asservatur.
><

(Jravissima lahorans infirmitatc

]?.

pucr oratione
h!12. \\\\i.
(;irculo

tandem
obifnn
pteiil

17

Cum

itaque

Vir sanctus Frater Laurentius

5.

Laurentii sanalnr
afflicta in

frli.r

nnno
lentisi

oi,

Christi

indefessus Christi athleta in scrvitute Dei ca^lestem in terris , annis triginta tribus eo loci vitara duxissct, et operatione sancta, lucis exempla

tamquam

Graviter

mammilla, signata
deturpatus tactu

capitis sanatur
0.

1227. wxvii.
ling-ure
K.

Turpi ulccri
Sinistro

faciei

I2&,
.1'/.

die
16,

hominibus praebuisset jani felix ejus appropmquabat tempus, quo bene vigilantem Servum suum libertatc cselestis glorise remuneraret Dominus, post loug*um atque perarduum poenitentiEe agonem nempe trig-inta triura aunorura. Cum extrema labo,

Laurcntii curatur
7.

1220. xi.vu.

excaecatus oculo sig'no sanotee erucifi

L229. ni.
pra-ccjilo

lumen
8.

rec< ipil

Gravissimo laborans morbo obcdicns

Y. Laurcntii convaluii

12.*J2. xi,iv.

raret infirmitate, ejus

discipulus frater

Amatus
,

9.

[nundantiamaqusa

ln

cryptal Laurentii exortam

.

circa

agonizmtem

vigilans, audivit e pectoreejus

constantiad('si<-cavit
lu

J2.'i.'J.

j,v.

resonare

quemdam suavem
pcr
aliqiiod

melodia; sonuin
hora?

tamet

quam parvularum
ron^onantiam

canii>anularum concentum

spatium

quo

puer dextro contrafctufl pede oratione ac benei2.'J4. xx\. dictioneP. Laurentii sanua erigitur 1. Puriosum et insanum solaorationc ab insania
i I

cessante sono, sancta illa auima carne exempta de laboreadrequiem, de terrcnismigravitad cailestia,

furore liberavit
12.

1284. xi.v.

Monachum Iuxuriosum inveteratum

orationo

ad

308

VITA

B.

LAURENTII EREMIT.E CONF.

lii.

ad emendationem reduxit privatus, pceni13. Excoromunicatusadulterlumine

tens
14.

1235.

8. Afflicta

rentii defuncti
9.

dolore scapulae ex tactu circuli F. Lau1243. vn. sanatur

1243. xvn.

lumen

et vires recepit

1235.

i.

Mulier fistulam in coxa patiens tactu capillorum

F. Laurentii sauatur

Puer cancro infectus sigTio oratione F. Laurentii a morbo convaluit 1236. XXXIX.

sanctse crucis et

10.

Guttam falsam

patiens, extactu vestium Fratris

Laurentii

sanatur;

applicans
facto,

cruribus

mediXXXIII.

Puerulus manu pedeque contractus, sig-natus 1237. xxiv. signo crucis, sanus fit Puer pedibus contractus sola F. Laurentii ora16. 1237. xxxi. tione gressum reccpit 17. Paralyticus observans praeceptum F. Laurenneglig-ens reinfirinatus resanatur sanatur tii
15.
,

camen deterioratur; voto

11.

resanatur 1243.

Parvulus fistula laborans in scapula ad sepul1243. xxxvin. crum F. Laurentii sanatur 12. Gravem rupturam ing-uinis sustinens ad sepui1243. xlii. F. Laurentii sanatur Mulier apostema in ore patiens ex tactu tabulae 1243. xiv. defuncti sanatur 14. Puella quatuor scrufulis cruciata ad sepulcrum 1244. xix. F. Laurentii sanatur 15. Mulier caeca visitans sepulcrum F. Laurentii
13.

crum

1237. xlvi.
18.

Dajmoniaea observans praeceptum F. Laurentii a

spiritu
19.

immundo

liberatur
F.

/Ugerpedevisitans

1237. xux. Lauj entium, ejus oratioue

1238. x. sanus PegTedltUP Bplleptica obediens prsuccpto F. Laurentii sani1239. xxvn. tatem reccpit 21. Habena asgTam tumidamque manum obcdiens 1240 xii. Lanrcntii sanatur pTfflCepto 1
SiO.
,
.

1C.

1244. xli. lumen recepit Monachus stillicidium oculoi um sustineus imposita infula F. Laurentii san.itur

1241. liv.

22. Ailultiw

in

peocato per.m-r.ni

oratione
1240.

F.

Laurentii

caetigatUB

peccato

emendatur
ii.

Gravi capitis dolore affiictus ex impositione 1244. lvi. panni F. Laurentii convaluit 18. Ouciatus aurium tinnitu, panno sig-nans aures
17.

28. Dolore femoriflaffliotuj

l'\

signo

orueifl et oratione

21.

1241. xxxiy. Gravleslme dolentem oaput sigrno sanctai crucis

Lauxentii ouratur

1244. lvti. auditum recepit 19. Mulier fluxum sang-uinis patiens ex impositione 1244. xiv. panni sanatur 20. Latus graviter dolens ex impositione capillorum
F. Laurcntii sanatur
21. Vir toto corpore

sanavit
25. ParalyticUB

1241. xl.

1244.

xm.

obscrvans

mandatum

F. Laurentii

cruciatus ex intinctu vestis

1244. xxi.
cirl.

a paralyBi curatur
26.

1241.xlviii.
1241

F. Laurentii convaluit
22.

Patientem

Inteatinomm rupturam, signatum

.

Mulier scrufulam patiens in manu, sig-nata

sitfno oruoifl curavit

27.

liii.

culo F. Laurentii curata est

1244.

Epilepticam sola oratione ab cpilepsia curavit

1242. xxxv.

28.

Brachium

forliter dolena,

slgnatus signo erucia,

1241.
F.

ANNOTATIO.
Hffic
riis

sanns

effloitur

vm.
Lau-

29. Graviter

sgTOtans , faotovoto, visitans

alto

miracula a supradictis Apostolicis commissa-

rentium
30.

signatus ouratur

L241. ix.

conscripta fucrunt ex relatione fide dignorum

,

Bquus onuatufl de

cadens, salvis rebus

1242. \xvih.

testium

quorum

evadil Lnoolumis
81,

fratre Laurentio superstite contig-erunt

trfginta septem * priora beato *forlescK posterio:

pedlbusque ac brachiis aanua erigitur 1243. xxv. 32. PnraljticusvisitaiiN I'. Laureutiuin cjusorationc
boIb oratione
et taotu oonvaluit
:t.'i.

ContraotuB manibua

ra vero vi^rinti duo intra spatium septem

mensium

obitu patrata fuerunt. Quoniam vero frequentissima conting-ebant miracula, inde fiebat,

ab

illiufl

12)3. xzxvi.

quod nemo monacliorum

perscribere
sit

illius setatis illa sigullatim

:

Mulier febricitans, esu

pomietaquepotu Morrae
1243. \xn.
oriicia a

agressus
est,

quibus enim
fieri

id

oneris

Bottia sanatur
84,

incumbebut, visum

vix

posse ut ob

Daamoniaoam signo sanotea

deemone

numeroflitatem ac celcbritatem e totius

pro cerfo asserendum

eorum populi me-

liberavil
35.

124:1.

wn.

Longe absentia femina aoelus

Muiierem
el

prasdixit propheL243. li.

tioo spiritu

86,

oratione

sorufulam habentem aqua sanavil

in
12

palpebra
ttS,

xi.m.

moria umquamdelerenturetexciderent. Quapropter p plurima post compositum , Vitaa illius processum contig'issemiracula, quorum notitia ad nos (quod satis dolendum) minime pervenit. Necdulmira, quiu fidelium devotio, successu

temporum plura
a

alia,

forsitanque descriptis majora,

Deo per merita Confcssoris

Miracula post

obitum Fratris
facta.

verit.

sui beneficia impetraSuprascripta vero commissariis Apostolicis

Laitmitii
1.

ad comprobanda Fratris Laurentii prseclara apud Deum merita caque ad canoiuzationem illius perag-cndam suflicere videbantur.
,

Infuns exanimia nd invooationem B. FratriaLaurcntii rc\i\it

l:i.'i.

\\\n.

2,Ulceroflua ex taotu dafunoti Banatur.;ob inobedientiam reoidit, retaotu sanatur 48, wvi. 3. Mulior dolnre mamilhe cruoiata taotu TO8tia P.
1

Hymnus

ejusdem, opinor, auctoris de

Laurentii sanatur
1

bcato Laurvntio confessore et eremita

12

1:1.

vi.

Bger manibusex taotu defunoti oorporia s:mus

effloitur

monacho
Fortis atblct:v

sacri Specus.

L248.
colli

wi.
oanlmus troplueum, Qui triumpbatis satana, orbe, carne;

5.

Gravem
V.

sustinensdolorem ad funua defunoti

121;;.

Laurentii sanatur

wui.

*'.

Parvulusdoloretestioulorumaffliotua addefunoti oorpus Banatur 121;, X \ 1V

reouperat

Laureum nomen
Appulus miles

capil a vireute,

T.Surda
strati >\

auditum tangendo

tabulam
12 13.

fuit

Laurentii defuneti

arbore Pbcebi. ex Fauello

Oppi-

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

309

dum juvenis furorem, Turgidus quemdam sequitur, peremit

Oppido, qui
percitus
ira.

restitit unda. Signa quis vellet Pugilis referre Mira si tanti, numeraret astra.

Inde pertsesus sceleris. petivit Sacra Jacobi Peregrinus almi Templa; qusedites recolunt Iberi
pectore prono.

Etvagas Ponti potius arenas,

seu maris undas.

Plenus hic

demum

meritis, et annis

Hinc valefacto Latium reversus Pone Sublacum scopulo sub alto Limen accepit modicum, rigenti
j

Rite decursis, miseras relinqueus Orbis amimuas, petiit supremi

limina cadi. Crypta, sed de te quid honore dignum

conditus antro.

Membra
Texit j

lorica pia militari

ffiratis

caput, ac obivit

Circulis, instar crucis, atque crura.

corpus et orane.

Pabulum Radix

praebuit agrestis,

Proferam ? cui hunc meruisse summa Arce concessum, coluisse tanto tempore Patrem? Te pii circum celebrent fidelea, Quiquc longinquis veniuut ab oris, Compoies votis, incolumes recedant

Et sitim plura medicavit unda Rarius frustum Cereris, peracto

vespere, gustans. In specu Morrae decies ter annos.

munere

cbbIi,

Dive Laurenti, pietatis aure, Quas preccs fundo, capias benignus;

Meque tot mundi miserum

periclis,

Quod vocant

Bottis

Pugil hio beatus.

Tresque transegit famulande Regi Arcis Olympi.

Extulit

exime clemens. Ut pio tecum Domino polorum Serviens, tandem merear supernis
Civibus jungi, patriajque

numquam

Pater inde gressus,

summum
Ameu.

Elumen illiuslicet irruisset In specum; cujus precibus coacta

cernere regem.

DE

S.

HYACINTHO CONFESSORE
EX ORDINE
F.F.

PRvEDICATORUM

CRACOVLE IN POLONIA

COMMENTARIUS
I.

I R, vEl

V IU S

G. C.

Prsecipui auctores, qui

Vitam

et

miracula hujus Sancti conscripserunt.

in Ordineprioribusa Paulo tcrtiodeputatus ftierat altcrum e Polonia, unacum libro vctustissimo, Vitam ct miracula cjusdem Heati contiucntc allatum,
:

Akko
MCCLVII.

Mirabilia

Stanislaus

Crucoviensis

Prsedicatorum ad annum diummculi dus in Bibliolheca XIV sive tomo i istius Operis pag. 632 Christi 1350, c suggerit sequentem notitiam: Fratcr Stanislaus
de Cracovia,
sic a patria et professione

cirta me-

gesta S. Hyacinthi, qui ab histoPolonis communiter Iacko vel Iaczko ricis appellatur primum litteris mandavit F. Stanislaus Cracoviensis, de quo scriptore Echart

quamplurimis sigillia obsiffnatum, quod per multoa annos maxima cum diligentia in archivio Conventus Cracovicnsis,

tamquam vcrum

ct fidele asscrvafi-

tum
sci

fuerat, utraque sibi convenientia, ea omnia,

nuncupatus,

* Procuratorc citato, ailmissa fucrunt,

ct plene

An

notl

medio circiter seculo xiv claruit, et librum scripsit de Vita et miracolis S. Hyacinthi Ordinis Przedicatorum. Codex Ms. eara continens antiquissiinis dictus est Romse in congregationibus pro cononisatione Sancti habitis anno
inter sodales Polonos

recognita.
3

fidol f

Laudatus illustrissimus sacri

S.

Cottegii deca-

qUK 'ttm
nol/it derinl,

nus, narratis prsccipuis

351, de ilto

EyaoInthJ gestis,
lib.

apwt
et re-

eumdem Severinum Cracoviensem

:

4 pag.

Ms. codice iterum meminit,

tcripsil
''" S.

A-

ffya-

inthit pust-

<

Romx
;

disrmsa

mdlxxxix et sequentibus, in quibus C;trdinali!)Us in hac causa delegatis traditus fuit. 2 Echardus authenticam fidem et antiquitatem hujus codicis probat ex Severino Cracoviensi, et Acta cononizationis qui Vitam, miracula S. Hyacinthi libris quatuor conscripsit, ut infra fusius videbimus, ubitib. 4- pag. 348 itlustrissimus D. Gesualdus, decanus sacri collegii, coram Pontifice Romano et quadraginta septem Cardinalibiis ad rem prsesentem hxc retutit. Ageutes et procuratores enixe postulantes ad ulte,

lationem suam ita concludit Efflcomnia pratei publicam et constantcii' lamarn probatam per testes supra quailring-entos, probantur etiam perSUpradiotum antiquissimum librum,anteducentosannos a Fratre Stanislao Cracoviensi Ordinifl eanctj ct in thesauro CracoviDominici conscriptum ensis ecclesia? diligentiBsime ae ervatum,.cuJ tam dicti Auditores quam Contfre^aiio adhibendam
,

riora procedi,

diversas scripturas et jura, ilunque

'

fone repcrtum

Processus exempla proJuxerunt; unurn in Urbe, interscripturas felicis recordationisPauli quartireceptum *, qui tamquam unus ex tribus Cardinalibus

csse fidcm censuerunt. Cum hmo legisset Echar dus, eum cepit cupido videndi primigenia itla s. Hyacinthj Acta, prout toco proccime citato indicat his verbis: Certe Vitam lllam qualifl cst et primigenio suo stylo, neo minimum mutatam, ty-

pis committere necessarium esset, eo

magisquod
scripta

Sancti hujus gresta prima et antiqua

manu

Don

310
HCFMI
g. c;

DK
Stanislai

liyACINTUO COXFESSORE
nomen Ordini dedit in Conventu Cracoviensi per consuetos scholae agones ad magisterium tandem exinde promotus. Vir cum esset non eruditione solum dicendique facundia clarus , sed et in agendis etiam dexter et expeditus , diffinitor
nomine
in
stri
I)

non habemus hactenus. x et xi. Altavenda Annalium Ordinis lib. i cap etiam ad mcccxxxiii, sed leviter. Nos ad mura hunc annum mcccl referendum duximus ea ratioquod in Actis canonizationis relatis hsc Viannos scripta. Quamvis eodcm desiderio tenear, tamen nulla mihi spes cum jam affutget obtinendi antiqua illa Acta ab aliquot annis alias de 8. Dominico et S. Hyacintho notitias a PP. Preedicatoribus frustra pene,
ta dioatttr ante ducentos
,

meminit Mal-

sua^ provinciae PoloniaB electus est, et mis-

sus ad Capitulum generale

Eomanum

mdlxxxix,

quo cum ceteris sedit

ac in electione MagiOrdinis F. Hippolyti Marise Beccaria de Mon,

te regvili

votum

tulit.

Cum

in

mandatis haberet a
negotio quinque
citat Staro-

tierim.
ntnnui Vtlm fttljUi
Suncticx
Isanttro
AUlBTtO,

suis Polonis, ut ea occasione sancti Hyacinthi ca-

4 Itaque nunc contentus esse cogor iis&. IlyaActis, quse Leander Albertus Dominicanusjam ante ducentos et plures annos typis vulgamt, quem Severinus Cracovicnsis in pr&fatiocinthi

nonizationem urgeret,
circiter annis g-essit,

ita se in eo

ut albo Sanctorum adscribi

tandem

obtinuerit.

Echardus ibidem

volscium, qui

eumdem Severinum

honorifico elo-

suam lucubrationem,

ne ad supra citatam SBpiusque infra citandam inter atios biographos S.

Hyacinthi laudat his verbis Sunt autem viri celeberrimi dod solum temporis antiquitaie, verum
;

gio exornat. 7 Deinde inter alia ejus scripta, quee

ad rem

Romx
f/o

vul-

prcesentem non spectant,recensrt libros quatuor

deVita, miraculis et Actis canouizationis S. Hyacinthi confessoris, Ordinis EP. Praedicatorum, qui

yavit, cx

Operc

vmlta mirucula excer-

etiam

fldel

nam
riiiu

deeeendentes,
beatl

anetorUate dignieaimi, qui in hanc -arestrenui virtutum ac miraculoIlyacintlii

prsoones exstitere; quorum

locuni
vir

Romse anno 1594- ex typographia Gabiana prodierunt. Sed Echardus in illa lucubratione er~
rores aliquot historicos et chronologicos detexit,

pemus

in

numcro primuin obtinct

clarus
,

multiplici
,

soientia
(|ui

Albcrtus

Leander BonoiiicnsLs

anno
beati

bua edito,
lis

DominJ mdxvti, libro de Viris illustrimaffnam el longain de Vita et miracufol.

eosque indicat his verbis Libro i cap. 24 notitiam dare conatus est Priorum Provincialium pro:

vincia? nostraB Polonia^;

tio

sed quse (cujusvis id vi-

rlyaointbl

180 texuit historiam,

quam

non aliunde quam ex prooessu sub ClePontifloe maximo traxit, ob cujus Bedfsgue ApostolicEe majestategn auotoriitstem guffl eo USOUC faHa stint, lidcm hahrrc merentur. Cum Leander Albertus librum suum de Virisillustribus Ordinis Pruiltratorum anno Christi
(ut reor)

mente Septimo
,

Clemens VII Papaprimum anno 1 588 ad cathedram 8. Petri evectus fuerit, probabilissime eosistimo, Reverinum Cracoviensem hic rrrasse, et pro Ctemente VII substituendum esse Leonem X Pontiflcemt qui ab anno 1513 usque ad annum 1522 Ecctesiam Catholicam guberna1517 ediderit,
et

vit
aagiu
ttont

ocoa

propO'
ihfjl-

5 Non ignoro, hic effugium quieri posse diccndo, (utrtfiualcm Mctliccttui prv /irofcjisim vo-

rifmui

inltutrm
oontra Sova

cari Clementem VII, quia

eleetus istud

postmodum Pontifex nomen assumpsit. Quapropter facile

ttt

rtnum Onoovitnum,

potuitfleri, inquiet aliquis,

tationiSt
pit,

Prorcssus ranoniagitaricce-

qui sub Leone

X Pontiflce

factum sitj peccat saltem in viginti duobus prinribus ab eo recensitis, et in historia et in chronolog-ia, adeo ut ex integ:ro resarcienda sit et innovanda tum ex Actis Capitulorum g-eneralium, tum cx vcteribus Polonise monumcntis. Ceterum ex illo Severini Cracoviensis Opere, quod iisdem typis Gabianis excusum habemus varia in hoc Commentario prsevio fusius distinctiusque narrabimus. Ex eadem vero lucubraiione miracula, quse post sepulturam S. Hyacinthi contigerunt, Commentario nostro et Actis a Leandro Alberto collectis subnectemus. At profecto dolendum est, editionem istam Romanam, quam hactenus solam novimus, tot mendis scatere, ut sublnde verba et sensum ex conjectura corrigere cogamur. Heec prxmonere volui, ut benignus lecior nobis non imputet, si forsan quasdam periodos ex erronea conjectura emendatas, et interdum luxata nomina propria, prccsertim Polonica, per decursum
,

invencrit.

adscribatur Clementi 17/, coquod tunv temporis adhuo Cardinalis ad illum examinandum deputatus fuerit, vel fortasse causam canonizationispromoverit. Verumadhucrestat difflcultas:

F 8 Nihil hic dico de Joanne Diugosso seu Lonet aliunde Mathia Michoviensi, aliisque scriptori- ejesta istius bus, qui ante Leandrum Albertum de gestis S. Thaumagino, et

namScrrriuits Cracoviensis
iif>.:\cu/>.
i

iu ActisS.

II

acinthi

ci sequentibus innuit, causam canonizationis tantum anno Chrisli 1518 incuria /.'<>manaagitari ctCjussr. Istwl Proccssus rxordium r.r

riium colligitur
lonise regis,

ititrns

Sigismundi primiPo-

quas anno ir.is,,,/ teonem X PonU* firrru i/rdti. ri quibus kocnegotium eidem Pontifci commendatt ut infra referemus. Non videmus, quomodo kic nodus dissolvi possit^ nisiquis riurr ostenderit, Processum //' anteistas Sigismundiregis litteras liotu.viastitUtUm fuissr. rt ut rst, Yitum S. lyarinthi post
I

meminerunt. Data tamen opportunitate, hos testes allegabo ad conftrmandum ea, qum Leander Albertus et alii recentiores de Sancto itto tradunt. Etiam non recenseo hic va^nos auctores, qui post solennem hujus sancti Thaumaturgicanonizationem deActis etmiracidis ejus honoriftcam mentionem faciunt, et ea tum Latine
]\xi\v\nthiobiler
tuot

lurni

itlu

slraOimus.

Aftumen

vernacule scriptis suis copiose inseruerunt. his quoque utar, ubi opportuna occasio

seseohtulrrit. Denique magnousuierit bullaCtemcniis VI II Pontificis, qua B. Hyaeinthus soten-

nitrr iu
\

Commontarium pravium ewhac

editione ftdeliter recudemus, \r
stu typothetm errata
qui

uumrrum S.tuctorum rrfcrtur, ct in qua iiterprsecipua hjusSancti Acta et miracula

'u/ur.

Iri

Alberti
n

subinde

anife-

nnno
DOplO

IWU
*a

cjwAem
Actn

SaiWti

Ubereemendabimus, omnes auctores copiosissin s. Etyaointho smpsit supradictus Severim $ Cra wien* sis, quem laboriosum virum ffchardus tomo 2
6 lutrr

Hmc enim omnia post severum exaantiquiore Stanislai Cracoviensis codice

no.

Dum

igitur neoterici

BibUotheoB Prgsdicatorum pag. Ml sic laudat Pratet Severinus Lubomlius j vulgo Qraoovienala

-oresconfhlotitcrexponentaliquahujiisSancttthlhucnrcutisgcsta, tju<v cu Itac Pimtificis butla vel in lucubratione Lcandri Alberti pr&termittuntuv, eapro

professione dictus,
fuit

tam certis non habebo, donec monio Stanislai Cracovicnsis aut aliorum
ructorum expresseconfinnata fuerint. Od ipsu Acta (liscutieyida progredior.

testi-

vete-

g*ente

RoxolamiB, Blebrus

PolonuSj natione g-eneiv a- -, vu XV

,

Nunc
11.

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

minicum assumi
II.
obtinuit, ct
illos

311

seeum

in Polo

tVCTOHI

Sancti

patria
,

nobile genus

niain deduceus, priinus Ordinera Pnedieatorum in

G.C.

studia

litteraria

CanonicatUS

Dominico adhuc auperstite, plantavit. Hwc testimonio suo confirmat Mathias Michoviensis, qui exeunte seculo xv non diu post
Polonia, beato

et ingressio

in

Ordinem Praedi

catorum.
Sanctus naItts

rum

floruit, dum Ub. 8 Uerum Polonicacap. 33, vel in Corpore HistorUB Poloniac tomo 2 pag. S5 asserit ab iUustrissimo Iicone

Dlugossum

przeter alios, quos S. Dominicus

Certissime

est in

Sitetia

Hyacinthus patriam habuit Silesiam, qxtee olim pars erat Polonix, ut illusirissimus Martinus Cromerus lib. 8 de Rebus Polonorum apud me pag. 55, aliique istius regionis historicitestantur. Unde Sanctus ille passim dicitur natione Polonus, cui regno etiam Leander Albertus initio Actorum eum adscribit his verbis Hyacinthus ex oppido Poloime Saxo, nobili stemraate origiuem duxit. Sed sciendum est, voce Polonica kamien significari saxum aut lapidem, utnatalem ejusdem Sancti locum facileconcilies cum aliis scriptoribus, qui illum in villa Kamiensi natum asserunt, cum quibus Clemens
S.
:

nem suum admiserat

in

HomB ad Ordi* Poloniam reductum

fuisse laczkonera Canonicum Cracovicnscin, nobilemde domo Odrovansz, de provincja Oppolicnsi St

villa

Lanka ortum.
Okolski Dominicanus tomo 2 Orbis quod Opits geneatogicum Cracovim tri.

12 Si^non

quurum
'"'" '*"
sl "'
l

<i/i-

Poloni,

bus voluminibus edidit, pag. 99 arma gentilitia iltustris familiiv Odrovansus Ua describit Est media sagitta coloris albij lanoea saguttee antiqua3 apparet infixa lanu^inibus pn.\ ecti
raotli in
viri,

'>

im

cujus-

Turcia SEBpius reperiuntur orassorum pilosphsQPGe deducuntur, coloriseti;un

rnm,in medium
albi
,

in

campo

sang'uinco. Super coronam

sUHl

VIII Pontifex in tur Natus igitur

:

Bitlla canonizationis sicloquie.st

beatus Hyacinthus

in

Polo-

penna^ pavonis, intra quas per transvcrsum eadera promincnt arraa quasi in latus dcclin.iln.
,

nia, in villa,

quse Camiensis appellatur, Wratisla-

Tum

laudatus

scriptor Dominicanus incertawi

viensis dioecesis, ante

annum Domini

millesimura

ducentesimum, ex nobilibus et Christianis parentibus. Joannes Dlugossas lib. G Historiee Polonim qum Lipsix anno 1711 edita est, ad annum Christi

Hyacinthi adhUC lwo, assumpto sibi in comitem et consultorum Iackone de OpoliCanonico Cracoensi pvovincia et villa Lanka
1218 sivecol. G22 patriam distinctius indicat his verbis
S.
:

horum insignium originem ibidem exponil his verbis : In Moravia antiquissimn arnia miiiI, qu89 nuncupationein suam vcl a cognomine viri vrl ao eventu acceperunt fabula enim lnno oripanis sparg'itur. Ad * principcm Moravorum erat gentilis
:

forte

Apud

quidam audnciie
Accidit
,

et

fortitudinis
,

in

Luotfl inirabilis.

quod Moravus
forte

vel nltcriu

gentia

vir

miles

et

jam Christianus

[ad cujus dlstln-

viensi,

viro sensato

et

industrioso,

ad Honorium

tertium in Urbem se contulit. Nunc in Silesia est Ducatus Oppoliensis, gui ab urbe primaria Oppolio nomen accepit. Ceterum ignoro, cur villa

ctionem pag-anus dicitur in fabula) ipsum supe* rando in directione ad motam ct iu Luota ad principem comparucrit; g-ravis advcntus pagano jam aliquotics supcrato. Kvocat igitur virum paganUB
in luctam, digato in nasum collimaiiduin *; quod fnriitii quia in conspcctu principia eratj indignatus mi- ulliiniinles tali evocationc, corripuit ipsius lanugineB et dowlcol una cum carne avulsit atque in sagittam infixit:

Camien vel Saxum dicitur, ab hoc auctore Lanka appelletur, et accuratiorem istius loci situm indigenis assinatalitia hujus Sancti, qiwe alibi

gnandum relinquo.
ex nobili
stemmate,

10 Plerique scriptores consentiunt, Sanctum nostrum natum esse ex nobili stirpeOrdrowazio-

quod ut conspexit princeps,

in

insigne et tBviterMorav;i;
aed

ut alii eos appellant. Huic opinioni magnum pondits addit laudatus Dlugossus, Canonicus quondam Cracoviensis, et diligentissimus veteris historim patruv'investigator, qui loco proxime citato de successione Iwonis

rum

vel

Odrovonsiorum

num monumentum milili ma armorum huio fabulaa

conccssit. Pavetproolain

Iingaia

talis cvcntus fmstra sagittam apponeret. Crediderim, quod sagitta emissa avulaerit una oum oar-

in episcopatum Cracoviensem hsec habet : Dum successor idoneus qusereretur, Iwo filius Saulis Comitis de Konskie, (erat hic Iwo consanguineus

oui ne hosti pagano lanuginem, sivc in prlio plus assentior, sivc in tali coram prinoipe evencrat cniin sagittaa antiquaa ferrum Latum et tu
,
:

I''

Sancti nostri) g-enere nobilis de domo Odrowaz Canoniet natione Polonus, Cantor Gnesnensis et Leszkonis Albi oancellarius, cus Cracoviensis inter ceteros* Duci et Capitulo dignior vidcbatur,
,

acutum ab utrimquc, sicut ct modo Tariari utuutur similibus in pugna contra agiles equos. Quanignoro \ aed qudd do in regnum illata fuerint
,

circa
scio.

annum

ohlxvi

reperiautur

in

regno, boc

18

Reverendissimus Thomas Joannes Pessina

vi

magnatn

'

forte

ct

quiut* propter litterarum pcritiam et prudentise humanae fuigorem Vineentio in episcopatu succederet.

nt jirobattit

rx fide dirjnis urijtto-

ribus.

Deinde post narrationem miraculi quod Iwo Romcc patroeinio S. Dominici adhuc viventis fieri viderat, ut in Commentario praevio.ad Acta ejusdem Sancti tomo i Augusti pag. fc66 retulimus, propius ad rem nostram sic Quo quidem miraculo Iwo Cracoviensis scribit
11
,

illustrissimus

de Czechorod, episcopus Samandrimsis ac deoa nus metropoleos Pragensis, nomen nobilissimi istius stemmatis nonnihil immutat, et forsan U tud inflectit ad etymologiam lingum Moravicx, de qua mox supra ab Okolskio aliquid dictum
est,

propogatiQ

nem axpo*
itmil

dum

parte

Martis Moravici Ub.bcap.b,

sive pag. 170 istius Operis, de origine' ejusdem nobilitatis ita meminit . Odrifausua porro, cujus
hic fuerat semel atque Iterum mentio,
ei i,

ut

or,

episcopus, qui omnibus, agebantur, aderat provooatus,

,

quse circa rcsuscitatum

in

Poloniara re:

dituru< Fratres-a beato Dominico petiit alios autem obtinere non valens, tres auos comites et &-

Iackonem Canonicum Cracorailiares qo et ipse de domo Ordrowaz euat; item viensera, Ceslaum Polonura, Henricum Moravum et Hermanum Teutonicum ad Ordincm per beatum Do,

videlicet

w anu ei poi teri Saulua dod qui ouidam gigantl e ognoi illiiis ejo flem in auGrajcia (juxta alios e Bulgaria] adven, provocanti la regie Moravia alioa ad certamen labium euperius una cum myatacibus, BingUlari
heros
ille,
,
I
i

audacia
et

nec minori

animi

tortitudrae detra
i

11

quem

idcirco rex Odbctai

>
.

id

est,

DBTHAsagitta

otorem otstaouh

appellavit, siraul et

mystaces

Augusti Tomus III

43

312
AtXTOKk

DE
permedium
in

6.

HTAGTNTHO CONFESSORE
6

satritta

transfixos, prout illos regi vi-

Historuv Polonicse ad

annum

Christi 1218 scri-

G.C.

clypeo suo militan dere cupienti ostenderat , famihaceIluic originem suam debct ferre jufiSit.
vetustis-

leberrimaSagittiferorumseu, ut loquitur circurnflexam ^imus scriptor, farailia sa^ittam entiIitiocIypeo ferentium, succesnsribua, suo in ff divfea ramos, ac longe lateque su temporis in plures

Bohemiam, verum non tantum per Moraviam. et Poloniam* Lituaniam, Bussiam, Croatietiam per nominia am, Dalmatiam, Serviam, et alia Slavonici
rr
:>
:

co] rfosiflsime

propag-ata.

Tbidem

illustrissi-

mus ille
cic
serit, 8.

scripior varios hujus arboris genealogi-

ramos assignat, et sub finem citati capitis asHyacinthum ex hac illustri Odrifausiorum vel Sagittiferorum siirpe ortum esse. Vix duhduuws, qaiu sjdendidam S. Byacinthi p rosapiam etiam memoraveril Stanislaus Cracoviencum sis, cujus scripla Romte examinata sunt, Clemens VIII Pontifex in Butla Canonizationis diserte affirmet, eumdem Sanctum ex nobilibus et
(:\iY\xi\nn\x]m-<-htibn*natumfuisse.ltaqueproj<l<<ei testimoma veterum auctorum avitam S. Kyacinthi nobilitaiem libenter et intrepide admittimus. Nunc de tit-

unanimem receniiorum consensum

II

Hyaeinthum jam fuisse sensatum et industriosum ecclesise Cracoviensis Canonicum (nonnutli tunc triginta tres setatis annos ei tribuunt) durn Iwo Romampetiit, ut Vincentio Kadlubkoni episcopatum Cracoviensem abdicare volenti succederet. His minoris momenti observationibus retictis, nunc breviter videamus, quo tempore et qua occasione S. Hyacinthus sacrum Prssdicatorum Ordinem ingressus fuerit. 16 Tomo i Augusti pag. 466 in Commentario unno 1218 Bomam veprsevio ad Vitam S. Dominici disputavimus conntens. tra EchardumDominicanum, qui famosam mortui Napuleonis excitationem, adeoque etiam ingressum S. Hyacinthi in Ordinem Preedicatorum, usquead annum 1220 novi styli differt et ibidem argumentis quibusdamprobavimus, illam Sancti conversionem anno 1218 affigendam esse. Non lubet hic iterum operosius de anno isto disceptare, quandoquidem ibi videri possunt ea, quse ad hanc chronologiam confirmandam allegavimus. Etiam hoc loco repetere nolumus longiorem Dlugossi
bit, S.
,

lrru.ri.is

rjusdcm Saucii. studtts uuuuullu discutiaS.

mus.
Cutn San
ctvMiludla
abiotvUiot,

II

Severinus Cracoviensis in Vita

i

Ilyacinei

iln lih.

rap,

;j

dwersas studiorum palsestras

as&ignat his verbis: Beatus Hyacinthus soholarum quidem secularlum primam Oracoviensem, seoundiiiii

Pragensem

tertiam

Bononiensem

illustres

academias magistras suee juventutis habuit, inquibufl dod Bolum dootrinea claritate, verum etiam moniin honestate deooratua totum Be In virum divinum Ecoleaiffl sanctce Dei profuturum com.mutavit.Ao proinde es postrema academia Bononiensi sacraa
theologim professor
e1

narrationem, quam ibidem transcripsimus et qua sedulus ille historias Polonicee indagator fusius exponit, quomodo S. Hyacinthus institutum S. Dominici amplexus fuerit. 1 Itaque sufflciet hoc loco breviter referre illam conversionis occasionem ex Annalibus ecclesiasticis Odorici Raynaidi, qui ad annum Christi 1218 num. 35 eamdem ex Joanne Dlugosso vel Longino, aliisque historicis ita contraxit Emicuit quoquc Homa; per hsec tempora divi Domi,

Ordincm
PrxdtcalO'
rutn ingredtiitr.

nici sanctitas

g-no

sacris concionibus maemolumento operam daSteadolescentem Napuleonem nomine ret phani Cardinalis Fossse novse ex fratre nepotem
:

dum enim

cum

Christi fidelium

utriusque juria Doctor

Cm-

ooviam revertitur, ao beato tvoni venerabili episoopo Cracoviensl patruo suo, qui qob minue splendopq vitffl Christianaa,

ab equo dcjectum collisumque , ac subita morte eaque occasioexstinctum, ad vitain revocavit ne S, Ilyacinthus Cracovise Canonicus Religio;

quam

dignitate fulgebat, firmi-

so Praadicatorum Ordini adscriptus

est.
alii

Ivo enim

ter adhffii

Itj

in

ti;niiili\ iii.ini

quo prsadiotuBepisoopuB videns fjraprsslucere, tum ob consanguinitatem

electus Cracoviensis episcopus,

quem

ejuspa,

truum

alii

vero

eonsang-uineum
ipso

appellant

in

tum ob

\ iii"'

Inteffrltatem rolenssibi
(

eum
ii
I

adstrin-

Urbem unacum cum

set,

se contulerat,

cumque

nioum quo in munere tamquam lucerna ardena super candelabrum posita, oeteria Canoniois
gfere, In eoolesia oathedrall

iraco^ ten

!i

oonstituit,

egregio excitati mortui edito spectaculo interfuisDominico intima consuetudine conjunctus Syacinthum ipsum nonnullosque alios in regulari ut Pnedicatorum regno propagari posset, quod postea mirifice factum. Hsecpluribus JoannesLontum ii qui res SS. Dominici et Hyacinginus thi pvsEclarc gestas scviptis commendavunt. Nunc ad rontroversa queedam S. Hyacinthi gesta perdisciplina

Bplendore
turis in
i"
etjoin tuoi
i

soientiffl,

morum

probitate, vitaa excellenfu-

erudicndos tradidit

tla prasfulflit,

non aolum preesentibus, sed etiam

familia

in Polonire

hoo Btatu existentibus efficax relinquens

emplum.
LB !u

bnoi

'racovioh

hao Severini narrationeoccurrunt aligua observanda, qum judicio prudentis lectoris sui>jiciemus, Primo si Stanislaus Cracoviensis, cujus i/.n lucubrationem nobis hactenus viderenon licuit, palmtram Bononiensem, tam longe aPolonia dissitam, s. Hyacintho eaipresse assignaverit, ejus testimonio prorsus acguiesoimus, Sed uiirumur. Clementem VIII Pontificem in Bulla canonizationis t et Leandrum Albertum Bono sem in ActisS. Hyacinthi in/Wifidendtsnon m it'< nissede Bononiensi illo Sancti studio, quod huic celeberrim a< ade non exiguam gioriam addidisset. Secundo advertimus, quod Severinus

gamus.

III,

Tempus

tirocinii,

et

nonnulla

incerta

Sancti gesta,

de quibus

inter ipsos scriptores

Dominicanos

disceptatur.

Cracoviensis altioribus

Postguam
rocinium

S.

S,
i

HyacinthJ studiissubI

adscriptus
vitse

Hyacinthus Ordini Praedicatorum est, sub ipso sancto Dominico tiReligios.v posuit,

Sanrtus,

jwacto

Re-

fungat Cracoviense s S tum, etsi sa ider Albertus initio

l

..

t\

'a

ionica<>ui-

quod nonnuili

ligiosx vit.r
tirocinio,

.v

demCanor studiis theologicis prxmittat. Tertio putamus duos hos scriptores errasse aut perprolepsim locutos esse, quando Iwonem oppelUmi episi opum Cru. ov e wm, antequam S. llvt
i

scriptores Dominicaniad integrum annum extendunt, aliisbreviorem temporis moram eidem ti-

rocinioassignantibus.Prioremsententiamamplectitur Abrahamus Bzovius Dominicanus in Annalibus ecclesiasticis, ubi ad

'

:,,

,lliliu
'

annum 1219

nu*a.

in

a le

n
:

ea

les\

tum adeptus

esset

nam

Cracoviensi Canonioapriedictus Dlttgossus lib.

i

Spost narratum Napuleonis resuscitati prodigi-

um

habet sequentia

Intcvfueve huic mivaculo lvo

Cvacoviensis

DIE DECIMA SEXTA MTGUSIX.

Cracoviensis et Andreas Pragensis antistites, et ambo admiratione atque amore correpti a divo Dominico flagitabant, ut f ellet sui instituti sodales ecclesiis illorum concedere. Cum Dominicus
nullos haberet, qui idioma gentis callerent, quatuor ex comitatu eorum pio desiderio inflammati

31 :i

omnem
xisse,

vitse

sancti Patris rationem

animo

defi-

moxque
,

indulsrentia et concessione
,

summi

c.

Pontificis

vel

more tunc recepto

fessione, quia necessitas id poscebat,

emissa proaraandatos

a sanclo Yiro in Poloniam hoc ipso anno, iter-

habitum Hyacinthus Odrovansius is qui sanctum Dominicum vitas innocentia sis et miraculorum gloria asquavit, et iu Sanctorum numerum a Clemente VIII nostra ffitate adnumeratus est. Non impar ei frater germanus, beatus Ceslaus Odrovansius (hanc consanguinitatem in Actis B. Ceslai ad diem svi Julii, sive tomo iv istius mensis pag. 185, discussimus ) Canonicus Sandomiriensis, admirandorum splendoreillustris. Tertius fuit Heuricus Moravus quartus vero
,

sacrse Religionis induere.

Primus eorum Canonicus Cracovien-

que in comitatu Ivouis qui eos reducebat , ad Carinthiam usque feoisse, Joannes a sancta Maria inter Acta Gallica Sanctorum et Beatorum ex Ordine S. Dominicitomo pag. 164, seuin Vita S. Hyacinthi cap. IJ, hanc Malvewhv opinionem app?'obat, quam nos etiam probabiliorem puta,

*Z

mus

licet illa

controvcrsia certius decidiposset

ex Stanislao Cracoviensi, si hic in Ms.sualucubratione tempus tirocinii exacte delerminacerit.

dunt,

Hermannus Teuto
rerum

uterque nobilis et propter prasclare g-estarum mag-nitudinem inter Beatos asvi sincerioris deputatus. Hos integuo anno
,

salutaribus praeceptis

imbuens ad eum

efformavit.

ut non tyrones, sed veterani Religiosi , sanctimonia vitse illustres , zeloque ardentissimo
ampliflcandse tuendseque fidei exasstuantes omnibus suspicerentur atque haberentur.

modum,

ab

domestici tum exteri scriptores tra- In Putoniam Hyacinthura in illo itinere versus Polo- rndtltwut niam divertisse Frisacum. qiuv est iwbs Carin- ''" "" tnic,ioidemque ccenooium sui Ordints vthftcasse. dtt. Cum autemSanctus ibisex mensibus commoratus esset, Cracoviam yvditurus constructo reccns cccnobio Finsacensi prtefecit Hermannum Teutonem quem Leander Alberlus in Actis huic Commentario subnectendis Conversum, id est Fratrem
21
S.
1

Tum

Hic

vides

integrum

annum

tirocinio S. Hyacinthi

sociorttmque tribui, qua in re Bzovius Leandrum Albertum et Ferdinandum de Castillo secutus

est.
ctii

Mal-

venda conira opinio-

newt alio-

rum

19 Contra vero Malvenda in Annalibus Praedicatorum ad annum Christi 1218 cap. 26 contendit, istud tironicii tempus multo brevius fuisse, et 'opinionem suam probare nititur his argumenMansisse sanctum Hyacinthum cum sociis tis integrum annum in Conventu sanctae Sabinae tyrocinia Relig-ionis exercentem majoremque anqui ni partem sub disoiplina sancti Dominici tunc ibidem praesens aderat, ejus mores et virtuLeander, Cates imitari satagentem exegisse stillus Bzovius et alii sunt auctores. At mihi cum quod Anista reputanti difficultas oboritur
: ,

laicum appeltat. SedMalvenda in Annalibus Prss- E dicatorum ad annum Christi 1&18 cap. 7 illam Leandri appellationem refellit hoc modo: Al quod Leander et alii fratrera Hermannum Teutonicum a sancto Hyacintho Frisacensi Conventui Pra^positum (quera nos Priorem vocamus) relictum, Conversura fuisse tradant
di
,

uihil ejusrao-

Clemens VIII aut Annales

;

provincife Polonia^

a Patre Magistro Abraham Bzovio ad nos missi indicant nec facile creditu est sanctnm llyacinthura uumeroso Conventui tot sacerdotum ct Convcrsura Pratrem sine ullo sacris initiatorum tametsi id olim sacro Ordine iraposuisse Priorem
, , ;

in

Minorum Ordine usitatum sciamus, Guardianum Didacum Conversum

,

et

sanctum

nales Polonici, quos supra retulimus, aperte dicant , Ivonem quatuor ejus socios , jam habitu
sanctEe Religionis

aliquando fuisse sincera ejus Acta testantur. Sed in Onlinc Praedicatorum nuraquam id usurpatum leglmus, Si quis ptura de hoc Ilermanno scire cupit, consutat Bzovium in Annalibus ecctesiasticis ad an-

indutos

secum

in

Poloniam

quem tamen haud est verosimile, integrum annum Romse exspectasse, ut illi, novireduxisse;
tiatus

cum

praesertim profitercntur elapso tempore iidem Annales referant, Ivonem terapore excitati Neapoleonis jam Roinae omnia neg-otia
:

num Christi 1215 num. 14, ubi inter atia in elogio hujus Hermanni asserit ittum liabuisse scientiam ccetitus infusam, et idiomate Latino, Alcmanno, Bocmo, ct aliis smnonilms promptissime conciones instituisse. Hsec autem omnia favent v opinioni Matvendse, et non videntur ea Fratri
,

suaopera

Ug-olini Cardinalis, episcopi Ostiensis;

;

tdico convenire.

expedivisse

tum quod Clemens VIII

in

Bulla

canonizationis, ut vidimus, diserte asserat, Hyacinthum perexiguo tempore , omni sancti Dominici

lib.

22 Severinus Cracoviensis ih Vita S. Hyaointbi dtoiturque Hac habet Beatus Wjff* 1 cap. 5 pag. 10 de eo mui fV" Hyacinthus provinciaj Polonia' primus fundator
:

niu Provlii

disciplina

instructum

manibus ejusdem

exstitit,

in

qua divcrsis

in

parlihus ftmdanfl

mo

ctatii,

Viri Dei habitu suscepto, ac expresse illius Reli-

nastcria, primus Provint-ialis fnit,

eamquc plurlbus

g-ionem professum, in Poloniam

isse.

At quod

ait

novitiatus procul

cum sociis rediexiguo tempobe, de anno dubio minuit, cum novitiatus

quo quis egregie
instrui possit

annis rexit, ut patet ex Calcndario antiquiflfllmo, Leopoli civitate Russiae scripto. Deinde cap. 6

ejusdem Ubriprimipag. 27

asserit,

eumdem San-

tempus justum
sputtum

sit,

ctum

quadrag-inta unn anuo Poloniam vicirw\sque

in disciplina monastica.

provincias moderatumesse.At neque antiquissimo

duorwn aut trium mensium asti$nat.

quod non potuit Hyacinthus cum sociis a sancto Dominico in Poloniam mitti, ejusque benedictione proficisci (quod tamen plerique tradunt) mox ut explevit integrum annum cum sanctus Pater eo tempore in probationis
20 His

adde,

CaUmdnrio

Lmjxdthinn

></, u-

ilJa

Sen-riai

assertione movetur Joannes a sancta Maria Dominicanus, qui in Vita Gallica B. Ily:i<'iiitlii cap. IQrotunde itegatJiuncSanctum umquam provinPolonicw praefuisse t multo minus eam qua-

nec Romam post discessum in Hispaniis Hispanias, nisi ad finem anni mccxix redierit, ut quod in suo loco dicemus. Conjectamur erg-o jam observavimus, Hyacinthum aliis saepe factum duos tres ejus socios exig-uo tempore , nempe
eg-erit
,

et

aut tres menses, in sancta Sabina apud sanctum Dominicum Religiosae vte formulam hausisse et

cix draginta annis gubernasse. 23 Tum Joannes ibidem hanc opinionem suam itaprobat: Anno Christi 1221, inquit , quo S. Dominicus secundum Capitutum generale cetebravit, Ordo Preedieatorum divisus est in octo provincias, et provincia Germanuv complectebatur Poloniam, eique provincise Ilenricus ab itto tempore

quod

"'</"/

lunrtd

JI/u-

rin Duinini-

cunuH,

314
C.G.

DK

S.

HYACIXTIIO COXFESSORE

tempore usque ad annum 1228 prmfuit, Curn autem numerus Conventuum feliciter cresceret, eo dem anno Christi 1228, quo generale Capitulum Parisiis habitum est, B. Jordanus Magister geue-

hamum Bzovium, Thomam Malvendam, Michaelem D

aperte manifestat. At Commentario praevio ad Acta S. Dominici 42 et 45, sive tomo 1 Augusti pag. 514 et 524 cum Echardo Dominicano evidenter ostendimus, hanc epislolam S. Dominico ab aliquibus perperam tribui, eamque pertinere ad Joannem Theutonicum, quartum Ordinis Praedicatorum Magistrum Generalem, qui iltam Londinianno 1250 adFra-

Plodium, aliosque scriptores

in

Germaniam a Polonia separavit ac in duas provincias divisit, primumque Potonise Provinoialem constituit Gerardum Vratislaviensem, qui postea ad episcopatum in Russia assumptus est. Anno 1285 in gubernatione ejusdem provincise huic successit B. Ceslaus, quem deinde secuti sunt alii u"i recementur in catalogo Priorum
ralis

tres dedit.

InrmUis fit apostolicus S.Hyacinthus numquam locum habere voluit. Hactenus Joannes a sancta Maria, cujus
1'rorhtciatium 1'obmiir
int.er
</)'0\

sequitur

Porro Ferrarius ratiocinium suum itaproMonasterium Pr;iga3 in Boeinia per Fratrem Ceslaum gfermanum utennum nomine s;incti Clementis erexit anno mccxxii, ut ex Malvendas
26
;
, ,

Sanetum
"""/"<"''

rHn(i atorem

Ordini
Prtdicato.
'

sententia ex

Abrahamo

Bzovio,

Thoma Malven-

da, veteribueque Ordinis Dominicani Capitulis

Annalibus est videre. Sed nusquam legitur, eum primo monasteria in llunjrariae reg-ione extruxisse.
Accedit, quod nujusce rei histonse nostn Ordinis de saneto Huicintho non siluissent, cum tamen, ipso Sevcrino teste , nullam omnino mentionem fiaoiant: PeoviKcia vero, inquit, Hungari.e, qvje
BST
, ,

'"" '"

...

IluMiaria,

roufrrmnri potast.
CUJltt /inn

eon/lf ina

21 Attamen Severinus Cracoviensis in laudata 8. Hyacinthi Vita tib.'\ cap. %\pag. 62 sic confi-

denter tcribit
PrOVincialifl
,

Primua

post.

prOviic-i;p'

|\ilnni:i:

beatum Hyacinthum iwerendus P. F.

i:n.NO

PoLOXLffi PROriNqUISSIMA ET COXVICINA

*

Qerardus Qati Theutonicus, per reverendissiiiniiii Magistrum Ordinie Jordanera presfeetus et W confirmatufl anno icoolvxix. Hae temporis computatione, ni fallor, Severinus indicare voluit R f /' Gerardum istum usque ad annum 1268 pforinci.r Vt>to,tir.r pr.ffttissc. Sed haud dubie soriptor itte in eo vomputo hallucinatur cum Bzovius in Annalibus ecclesiasticis ad annum
,

Hyacinthum creata * FUISSE credatur, non tamex histori^ veritas DE IPSA mentionem facit. Primus itaque Ordiuis Praedioatorum in Ilung-aria fundator fuit beatus Paulus natione HungarUS, quamquam pcculiarem ejus
licet

peu beatum

legr

biie cta

patriam scire hactenus uon liquerit. Id tradunt Thcodoricus S. Antoaius, aliique antiqui rerum nostrarum scriptores, et ex eis Bzovius ecclesiasti,

Christi L2S2

soquentia
tifeoc,

[s

mwn. \%de eodem Gerardo scribat porro (nimirvm Gregorius IX PonFratria B. Oerardi,
e1

coruin postBaroniUm S.

Annalium

conditor, Castillus,

Plodius, Malvenda, ceterique recentiorcs.

Etiam

in

dequo ibiagitur) eum

genti

nuper

Dominici de hoc F.Paulo Hungaro mentionem

27

PuovinciaUa Polonios, probitate

Bpeotft,

desteritate per-

fecimus.

fl-uthenorara

reeena convers&B

Malvenda

in

Annatibus Prasdicatorum ad
6 putat,

primum
sms

uc ipstscrtptorts Do-

pra3feoit epii

copum, cum antea Provinoiali

Russifi

Polonios ampliflsimum Eaoultatem contulieset, cau-

matrimonialHfl

fciendi.

emergentea disouPrastoreaSoverinuserrai inviginii duobus

Ln

Sanctum nostrum ex Polonia venisse ad secunda comitia generalia Or dinis Prsedicatorum, quse Bononise exeunte Maio
1221 cap

annum

minicani

impugnant

primis PolonitB Provincialibus, ut supranum.

<,'
Sftjl
1:111,1

Echardo retulimus. Laudatus Sovorinus

ttt>.

vap.

(J

pag. 27

tUtt Fi

'

pJiu oontra

Vit& SUSpioatur, prurinviam IItht<jttri,v ab apostolioo illo Viro etia/m institcuiam fuisse.
qjusdetn

bai,

Verum Sigisniundus Ferrarms Dominicanm4n Opore de Rebus Hungaricss provincUe saeri Qrtttttis Preedicatorum part, ioap 3 hancsus#ic oionem ita refellit Non defuere Boriptores,
i
i

<

anni 1221 celebrari coeperunt, et hanc opinionem his verbis Existimamus quoque Interfuisse huic generali Capitulo sanctum Hyacinthum ftindatorem Ordinis in provinoia Poloniic is enim cum sociis manens adhuc in domuncuia illa lignea apud episcopum Craeoviensem virilms omnibus prsedicationi verbi Dei et jiropagaitioni Ordinis insistebat; et pro muneris sui rationc, cum vir magni uominis esset, Kelig-ionemque primus in Qermaniam Poloniamque importas-

suam exprimit
,

quibua Severinu

Cracovienais, qui

sanctumHya-

set, ac Prior, monasterii Cracoviensis existeret

ointhum Odrovaaflium Polonum hujuece provinoiae Hungarioea prlma EUudamenta jeoisee puterint, proptera quod rdlni Prs&diootoruni primus in septemtrione fUndator nunoupetur e1 fuerit. VeiHin ea ratio, quod Intendit, nequaquam evinoit: aliud enim est, priraum foisse ftindatorem Ordii

non duhitamus, cum ad Capitulum generale hujus .-inni venisse, ut statum ReligiOnis in sua
provincia Patribus exponeret, novaque

mandato pro
Ita

ODnsejvando

et

dilitando

Ordine

acciperet.

quidem ille. 2s Sed Severinus Cracoviensis

einthi lib.
1

in Vita S.

Hya-

nis

in

septemtrJonej aliud,
peouliaris

primum

'jtuihux

fuis&e fundain

cap. 9 pag. 32 narrat,

eodem anno

htrrrta B/im Irtn

torem

alicujus
\ii

provlnoiflB

trione sxisb nti

lllud

anim

suffloit, in

septemseptem-

trionem ante
iil

quemcumque
CUerit,

faotum

fueril paxte,

nlium, in quaoumque Ordinem Invexisse; ad hoc

ut in ea peculiari
i

autem oeoesse
oia,

provin-

\:i:\ non prooul Craoovia ab eo fitium dominee Falislavm ad vitam revocatum fuissefesto transttttiottis sanctiStanislai mcnrtyri$,quod inPolonia quotannis die wvn Septembris celebratur. Hinc tes a sanvta Maria in citatis Actts Gallicis

Sn

vtiqest.

oujus quisdicitur fundator, in ione, ex qua Ordinia illa provinoia denominatur, Ke-

Sanotissimus sane Hyacinthus Carinthia nobilissimum monasterium exatruxit anno Christi mcoxvhij unde primus in ProBdioatorum Ordine Qermauorum apoliffionam erexerit.

primum

Frisaoi

In

Sai cti cap. 16 contra Malvendam argumentatur hocferemodo: Nonest verisimile, S. Hyacinthum sccundo Capitulo generali interfuis$6t quodBonania BweunteMaio anni 122] habitum
ejusd<
vst
,

vum antiqua
quod
ipse

et

certa

ViU-e

ejus historia
re-

tradat,

Btolus
estj
el

Moivenda
inde

iatVa

eodem anno circa finem Se-

oitando

merito dictus

ptembris mortttum filium dominx Falislaiw

Oracoviam, inibi etiaiu eodero anno monaaterium aliud Dundavit aliis etiam lubinde Oouventibus exstruotie, ut epidigrressus
,

sttsvttiirvrit,ctatiundesatisconstet,nonsuperesse
sufflcums temporis spatiutn, ut quis a festo sanOtissima Trinitatis usque ad diem \xvn Septembrts ex urbe Bononiensi inPoloniam sive Cracoci-

stola

bfati

Patris

Dominioi

a.l

Pratres et

Priores

roUmiaUat;i :uuio

\inwi [quwn habes apud ibra-

am

UIE DECIMA SEXTA AlGUSTl.

3)5
tocmii

mut ab

nliis

Dominicanis ci Iribu-

ampedes perveniat. Nonest contemnendum istud laudali Joannis argumentum, si hoc tempus mortui resuscitati in antiqua historia Stanislai Cracoviensis diserte exprimatur. Saltem Severinus Cracoviensis huie miraculo festum translationis S. Stanislai martyris expresse assignat, utinfra itemtm videbimus. 20 Michael Pio sive Plodius in Opere Italico de personis illustribus Ordinis Prxdicatorum
apud nos col. 41 asserit, regem Tartarorum ab eodem Sancto ad fidem Christi conversum, et anno 1245 adductum fuisse ad synodum Lugdunensem, ibique principem illum
part.
i

31 Cum vero e\ intensissimo affectu , ut ndmitteretur ad reternam gdoriam per divinam gratiaiu,

G C
tique >/"''-

deprecatus fuisset , ecce suhito vidit maximam luccm super altare desccndere de ca?lo, cnjus splcndorc oculi ipsius dulciter reverherabantur; in medio vero Lllius supernnturalis lucis ffltern beatitudinis regina

lacrynmhili voce

atn mtraru-

forum
i/w.

jt/io-

Dei videbatur seusihiliter apparere,

quffl dixit

Mater nd

eum

Fili

Hyaeinthe
et

gao.de

quin

orationes

nntur.

lib.

cap. 26

tu?e acceptre et g-rata? sunt in oonspeotU Pilii

mei

Salvatoris

omnium,

quidquid pcticris

nominc

meo mediante, perme apud cum

que his
se
dictis,

cum

illa

impetrabis. Atadmirahili luce et melo-

cum multis regni sui magnatibus solenniter baptisma accepisse. Sed huic relationi iterum contradicit Joannes a sancta Maria, qui loco proxime citato censet, id non esse probabile, tum quod veteres historici hac de re sileant, tum quod S. Hyacinthus anno 1214, die xxvn Septembris, adhuc CracovicV commoraretur, et synodus Lugdunensis exeunte Junio anni 1215 celebrata fuerit. His addit, non esse verosimile, quod ille Sanctus intra tam breve temporis spatium in Tartaria fuerit, regem ad Christianam religionem converterit, eumque secum Lugdunum Gallicc adduxeGallus admittit, forte antea velpostmodum alia occasione contigisse, ut hic Sanctus principem quemdam Tartarorum ad
rit.

diai angelicffi

concentu fcrcbatur in olum, post dulcem hnrmoniam et adnnrabilcm suavitntis odorem rclinqucns, quem humnnti lingua BBternis non nssueta, explicare non potcst. Post Igltur hanc visioncmct dulccm allocutionem beatus llvacjnthus plurimum rccrcatus, in tantani fiduoiam excrcvit, quod etiam impossibilia naturCB humnn?e, factibilia tamen per Dei potentiam, cito et facile n Deo impetraret, et cx tniic per ilivinam virtutcm miraculorum operationi sc aocinxit, quffl post tempora Apostolorum valdc paucis conccssa
,

lcg'untur, quse ex ordine

siugula reecnsclmntur.

Tamen

iste scriptor

fidem Christi perduxerit. Denique varii auctores neoterici tribuunt eidem Sancto apostolicas expeditiones in Tartaria majore, regno Thibet, aliisque vastis regionibus usqae ad murum, qui Tartariam majorem ab imperio Sinensi separat.Nos hsec longinqua S. Hyacinthi itinera testimonio
Stanislai Cracoviensis , aliisveantiquismonumentis

Visionem autem bcntus Kyaointhus sub secreto revelavit Floriano ct Godino Fratribus cos invitando ad gloriosa? Virg-inis ampliorem dcvotionem, asserens, eam protectrioem Ordinis et spe,

cialem consolatriccm filiorum hcati Dominici c\istere.

82

Tum

capite sequente resuscitationem wtyr

</ii(i

/refui

tui sic refert'latinnis sancti

Anno Domini mccwi

Stanislai martyris
,

in

difi

lYnns-

prftfhiofi-

qui est pntro-

mevtwn

nus regni
iter facere

Poloniffl, contigit

comprobata cuperemus. Jam his

conty^oversis

ad locum

dicti

bcatum Elyaointhum patroni, quidumtrnns,

narrationibus certiora ejusdem Sancti miracula subnectemus.

iret navig-io

Vandalum fluvium qui Latine catur Istula, co (^uod aqun mirum in nnnlnm
crcverat, invcnit in
littorc lnultitudiucin

VO

cx-

noluli-

um
$ IV. Deiparse apparitio huic Sancto
facta, et

et

simplicium plang-entium super oorpus cujusPetri

,

dam

nobilis

de

villa,

quffl

tur Proschovo
vidisset

qui raptu

fluvii

vulgarlter dicidc e(\u<- cadens

qusedam prodigia ab

ipso adhuc vivente patrata.

submersus fuerat. Cum igiturbeatum Byaointhum mater suhmeraf domino Balislava, eoquod novcrat vitam ejUS Sanctam ct cniivcrsatinncm Dco
:

gratam, procidit ad pedes ejus; cum lacrymisdiIlomo Dci, Pater Hyacinthe, scioj te esse cens
Deipara ap
)iaret
rta,

Snn-

Bulla canonizationis tum in Actis infra cdendis, breviterrepetenda essejamen hiceadem ad gloriam S. Hyacinthi fusius transcribere vo,

uamvis non ignorem, pleraque

hsec

tum

in

famulum Dei devotum plenuiu pietate ct, miscricordia; vidc nuuc meam miseriam, quia unicuni filium hnbui, quem nunc mortuum video, Quid misera nunc faciam, quia orbnta sum marito et filio
charissimo
33
tus,
?
<:!
i

quia R. P. F. Severinus Cracoviensis memorat singularia et distinctiora istorum miracxdolui,

adjuncta, quse alibi omittuntur. Itaque jam laudatus siepiusque laudandus ille scriptor in Vita S. Hyacinthi lib. i cap. 8 apparitionem DeiparseSancto huic factam narrat his verbis Erat autem ad exemplar sancti Dominici beatus Hya-

rum

Tunc bcntus Hyncinthus miscricordia nm qua affluebat, profiiais lacrymis, diacedens

,

ihllli

r " r,,t

n multitudine flexis g-enibus oravit

et
:

reversus
l*'ali-

ad corpus, dixit nd matrem

slava,

deftinoti

Pilia

cinthus g-Ioriosissimse Virg-ini Marire devntissimus, ita ut omnia sua opera dics noctesque coruin ima-

tuusf Reflponsed primo hodie Inveniicri hora veflpertina dit mc niidilcctc Patcr, COD olerifl tus e.st; ideo seram. Tunc beatus HyaointhuB accedens ad cor-

quando suhnicivus
,

estfiiius

#ine ejusdcm dilig^enter et ferventcr atque cum lacrymis commendaret. Unde contig-it quadam
die solenni
nis,

pus, accepit

manum

defuneti, et dixit:
Christus,
oujufl

Petre,

Dominus
eg:o

nostcr

Jesus

gloriam
Vir-

Assumptionisejusdem

g-loriosac Virgu-

]ira?dico,

per intercesflionem
vitffl

beatl slmffl
tinGB

euindcrn ante altarc ejusdem in ecclesia Cra-

ginis Marirc rctituat tc

surrexit, gratias

pri

QuJ Btatlm
flunt,

Fratrum Prsedicatorum ferventius orantem, ct iu oratione mag-nitudinem mysterii et immensa* g-loriiB ejusdem Virg-inis, qua? hac die conerat, cnntemplantem, raptum fuissc spiritus dulcedine, et prae nimio gaudio lacrymis offusum, per omnia mysteria Incarnationis devotediscurrisse atque in suo cordeper desiderium ffiternse beatitudinis inflammatum fuisse.
coviensi
-

Dco ag-ens et famulo suo beato

proteatatJ

rlyaointho. Boc miraoulum

oculifl

qui

propriifl

zota miles,

viderunt, videlicet dominufl Lasdominus ZegOtfl pincernfl iominus

,

Prandothn decanus
PhilippQfl Canonicua
lios

eccicsiic eathedralls, qul

poat-

ea factus est cpiscopus Cracovicnsis, et dominus

cjusdcm ecclesia:, et praeti multitudo innumerahilis sexufl atriuflque. Ea

c

/,<

316
.1-1

DE

S.

HYACINTHO COXFESSORE
divinum obsequium praestitere, D 37 Tunc dixit ad socios prfficedens ipsos su- "nMnii per undas aquarum sicco calcaneo Sequamini in mirabil '"r nomine Christi vestigia mea, et in virtute Omni- ra3<cil potentis nequaquam diffidite. At vero Fratres socii ad tam stupendum miraculum attoniti, miuusque fidei Apostolicas innixi ejus vestigia sequi non prsesumpserunt. At ille ad eos conversus, depositamque cappam superuudas expandens, dixit ad Fratres Ut quid dubitatis , charissimi filii factoque iterum signo sancts crucis, sicait;Iste sit pons Jesu Christi, super quem in nomine ejus transeamus per hanc aquam nimiam. Et transierunt, sub.stratis sibi ad solida? materias modum fluminis undis sancto Hyacintho cappam , in qua stabant, versus civitatem dirigente ; quod videntes illius civitatis liomines, supraque modum
,
:

tllftt

fi.

c.

die et anno, quibus hoc miraculum contigit, Joannes a sancta Maria adversus Malvendam concludit, S. Ilyacinthum secundo Capitulo Bononiensi non interfuisse, ut paragrapho prsecedente

'

monuimus.
34 Deinde Severinus Cracoviensis capite deci-

tllllll"'

'II

paraiyiieam

m0 ejusdem libri subitaneam mulieris paralyticas

snittil.ioncn!
ilii

c.cpimt!

Armo

Uoinini

MCOXXH

in cra.stino sanctissirna: Trinitati-

sa

domina

quffl

qinudam gcncroIudka de Kosczieliecz vocabaita

tur,

percuesa paralysi in lingua,

ut nec loqui
;

nec verbum ullum Jormaro poterat

filium,

habuitque

nomine Prandotham
,

qui naturali affe-

ctu matri
in

medicifl
,

eompatiena non modicam pecuniam consumpserat, quibus non proficienadjutorio deficientc

,

tibus

humanoque

matrem
dcduxit
,

paralyticam ad beatuni
ctitatis

Ilyacinthum, cujus san-

famam

audiverat,
Viro dixit

Crocoviam
:

stupentes admirati sunt, benedicentes

qui mirabilia iu Sanctis suis facit opera.

Dominum,
cujusmiraniti vctfigit

vocatoque beato

felix

Hyacinthe,

ecce filiam tuam, matrem meam, ad te adduxi, qu;e noe loqui ncc verbiim ullum formarc potcst
j;nii
.

38 lloc miraculum non solum veritas historiaB

quam aex hebdomadie. Quare te obecro, nt eam per tuam fntercessionem adjuves. Tunc dixit sanctua Viv Filia mea ludka, Doampliu
:

minua Jeaua Christua liberet te ab hac infirmitate et reatituat tibi moduloa loqueUe;et statim solutuni eal vinculum lingu ejus, et ccepit diserte
loijui benedicena Deum , qui talia oppratur per Sanctoa euoa Wwir ourationi multi interfuercutrius-

que sexus.
01

aluram
morti

iniii

sequitur mira alterius mulieris moribundx sanatio, quam Severinus prsecedentimi85

rarttlo sir suhjiunjit
ln:

Nunc

Mathias Miechoviensis, Cracoviensis ecclesia^ cathedralis Canonicus lib. 3 Historiarum Poloniae cap. 13. Fernandus de Castillo Albertus Leander et ceteri Dominicana? famiiiaB historici Iocis, ut supra in praefatione positis, attestantur, verum etiam comraunis vox totius rcg-ni Polonia. Quidam etiam asserunt, sereno tcmpore superfluvium huc usque notabiliter Sancti vestig-ia aqua? currenti impressa apparere, nec ulla temporum intercapedine deleri ad perpetuam divinae potentiae g-loriam , et sancti
attestatur, de

quo

scribit

aiihuc ap)>u~

rere dietm-

tur t

prowimam
MnbllO
Mltlllt

<.Ju:ilain

domina

a_'gritudi-

mortali
,

liorani

perou laa ctevenerat usque ad extremam ct dcspcrans (Ic liumano adjutorio , san-

Scrvi Dei commendationem. Forsan istud impr^essorum vestigiorum prodigium quod etiam in alio /luvio adhuc apparere traditur, quibusdam
,

Uyacinthum ad sc vocavit, petens cumlaciwuis, ut siln manua imponerct; qui cum vectiim
uisscl
ci l'cli\ llyacintlic, quid oratiotua mihi nonprofioietadflalutemP Quaproptcr obsccn, 1c ut, misericordiffl divinm
.

incredibile videbitur. Sed Petrus Ribadeneyra noster parte % Ftoris Sanctorum pag 418 in Vita
.

ad

ciini, divil

hiciain,

bj

HispanicaS. llyacinthi respondet, Deo nihil esse impossibile, quamvis hoc miraculum prorsus singutare et maxime stupendum videatur. Cum itaquesciamus, non esse abbreviatam manum Domia se visa hoc prodigium quantumcumque mirabite prudenter admittimus, 39 Denique Severinus ibidem cap. 13 alteram similem fluvii trajectionem narrat hoc modo Licetapud supradictos historicos de hoc sequenti miraouio nulla sit mentio, vel saltem veritatem
esse,
historiffl

auxilio expoatulato,

manum

oapiti

mco admoveas.

ni, et testesjurati affirment, vestigia illa

Oum

verosnnctun Vir, adliibita nianus impositione, All.issiiiiiiiu pro ca dcprecaretur , ecce flubito ,
liberata,
llyaeintlii
et

omnibua ad miraoulum stupentibus, ah imminente

morte
beatl

perfeota sanitati per incrita

Iloc

el

simUiKT

alio temjiorc

cst rcstituta.

factum fuisse

C
Sanefui i(iu
navtfluvi'
Uffl

Prooessua testatur anno Domini mooxxii in diesaneti Jlieronymi.

36 Eis

confundant, qui
et

idem auctor addit duasprodigiosasflu-

bem
ct

esse existimant,

Vimiln-

lum

ctas t

mxnum trajectiones, cum aliis miraculis conjun* quarumprimam cap, 18 refert his verbis :
beatum

Kioviam Mazovise ur- p Vissogradum Moscoviae

;

Hyaolnthum in Ducatu Masoviaa ln distriotu Plooensi ViasogTadumj Ducis Mazoviae urbem praadioando verbum Dei attinContijjit,
,

cum una ab altera plus quam ducentis quinquaginta lcucis distet nihilominus tamen <-\ Processu authentico perjuratos testes, coram commissariis Scdis Apostolic dcponentes, veritas facti cst probabilis ct fide digna prsedicti enim
civitatem,
:

p;erei

ubi

ex alteTa

parte

fluminia ad

praadioatione properanti

per

urbem pro tumentem Vandalum

teates

Dorothea

dominus

Pilavina testis 115, et generosus Stanialaua Gurskyvice-capitaneus Craco-

fluvium, qui eo tampore aupra

suum

exoeaserat,

modum alveum tranaeundum erat. Cum vero

,

nullam navcm vel uautain iu\ enitvt quj ipsum in adversam ripam trajioeret, destitutus humaao
auxilio,
eos,

Bpe

iu

Deum
erant,

viensis tcstis 163, et generosus dorainus Joannes Pieuiazek judex tcrra; Cracoviensis et causarum corani majestate reg^a rcfcrendarius testis 10S, corporali juraraento deposuerunt , se apud Kioviam
,

el

ftrma flduoia ereotusad

,

nui

seoum

Qodinum
.

Florianum

et

dissimi

Benediotum
ti

Fratres corde devoto atque

oonstan-

vcrlmm deproiuciis di\it riatres eharissimi, oremus omnipotentem Deum, oui caelum, terra, mareque et fontes aquarum obediunt, ut aos hune fluvium rapidum el profundum transire faolat Quibus ad jusaa Sancti adorationem genua
fleotentibus,

um famacommuui

urbemvidiase vestigia super aquam rapiBorysthenis fluvii impressaper totum fluvium de ripa iu ripam unius homiuis, quai oraniEussiffl

et

voccbeati Ilyacinthi esseab

.

omnibus populis dicuutur. 10 Historiffl autem veritas sic habet : Cum etenim beatus Hyacinthus a Kiovia; duce locum

Deumque
et,

Hyacinthus se erexit,

depreoantibus , beatua impresso in Vandalum

fluvium Dominiea- crueis siguo, ealcare aquas dcauper coepit, qme illi ad modum solidea materiaa

pro mouasterio eonstruendo impetrasset, et ubi Tanaroru quinque anuis continuis prsedicando et monasterium eonstruendo numerosam multitudinem ad Christum converteret, et Conventum Fratrum inBtituiaset,

^Zum

quodam temporc cumjam

in

Poloniam
redire

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

A
redire statuerat. ipso ad altare sacra mysteria per-

;jn
(

testimonio Stanislai

'racoviensis confirmat,

dum

uctom

seque devotissime divinse providentiae commendante, ecce subito ex repentino Tartarorum incursu clamor in urbe exortus est qui cum ad
ficiente,
;

apud s<vpius laudatum Severinum pag, 366 et 367 coram summo Pontifice et eminentissimis
;

Gc
''"'Ji7 atc

Fratres Conventus pervenisset, ipsi nimio terrore perterriti ad sanctum Virum, divina mysteria pera-

Cardinalibus in elogio S. Hyacinthi recitavit se- ttibwjL*. quentia Sed aliud stupendum siinilc miraculum, 'c""Ar -

gentem, in ecclesiam accun-erunt

:

conclamantes dixerunt beate Puter, actum est denobis; fugiamus quantocyus, ut possimus infidelium Tartarorum manus effugere, qui violenta jam manu poret

quodantiquuslihcr scriptus Stanislai refert. Tartaris civitatem Kioff invadcntihus, beatus hic Vir, sanctissimo Sacramento raauihus suscepto, et imaginebeatissiiniu Virginis, supra suas vircs gravi et ponderosa, super humeris imposita, ne a harharis

"",nlur *

tam monasterii
.cum omnibus

Quo audito, Vir sanctus Fratribus sic ut vestibus sacris indutus erat, accepto ex sacrario divinissimo Sacraeffring'unt.
aliis

niento, fugere coepit.

ab omni pietate et cultu alienis conculcarcntur, Borysihenem fluvium, Europam ab Asia dividentem, sua rapiditate et profunditntc inctucndum,
pedibus pertrausivit, ct sacra, quee ferebati in tutissima statione collocavit. Quod vero attinct
siccis

mediani ecclesiam transiisset, imafen1U g0 # loriosse ^8'inis ex lapide alabastrino, ponlM~ dere 1 uatuor vel quinque talentorum, magna voce Z'\iatuaZ post ipsum clamare ccepit fili Hyacintlie, effugis manus Tartarorum et me cum Filio meo dissecandam et couculcandam relinquis. Accipe me ig-itur tecum. Ad cujus vocem attonitus sanctus Hyacinthus dixit g-loriosa Virg-o, est nimis
eisecum
:

41 Et

cum

ad luctam Sancti cum dssmoneineodem

fluvio,

siea historia temporc Severini Cracoviensis, qui librum s-uum Ronuv anno 1694 edidit, jam ante ducentos octoginta annos in pariete ecclesuv Cracoviensis depicta fuerit, ecc retrograda annorum suppidatione sequitur, traditionem illam non diu

gjavis istcec imag-o tua, et quomodo eam asportare potero ? Respondit Virg-o Accipe, quia al:

postinitium secuti xiv viguisse, et lucubratione Stanistaiantiquiorem esse, adeoquc non exiguam fidem mereri, p

pondus Filius meus. Quo audito, sanctus Vir una manu sacrum Christi corpus tenens,
leviabit

quaa illi arundine medios infideles, qui monasterium depopulabantur, sang-uiueque omnia replebant illiesus una cum Fratribus portam exivit, et per Borysthenem fiuvium snbstrata Fratribus suis cappa siccis pedibus in alteram partem fluminis trajecit, proinde et se etsuo> Fratresa periculo liberavit ad cujus miraculi vivum acsempiternum testimonium in fluvio hoc rapidissimo semitam reliquit, quam se vidisse priedicti testes sub juramento affirinarunt. Imaginem vero illam secum usque Cracoviam- detulit , quae ad pondus suum primum, quod lapidi natura dederat, iterum rediens, a populis huc usque in venera,

altera

imaginem bajulans

levior esse videbatur,

per

V.

Alia

ejusdem

Sancti
vitae

mirasuse

cula,

quse

tempore

patravit.

Severinus

Cracoviensis cap. 14

et

sequentibus

SanofciM-

primi alia S. Hyacinthi adhuc viventisprodigiasicnarrarepergit Anuo Domini

citati libri
:

Wm

Mcexxwin cum beatus Ilyacinthus ex Kiovia UussorummetropoliCra.-Dviain rediaset, qusadam matrona nohilis, nomine Clciucntia, de villa Kosczie Hecz , audito Viri sancti regpessu , ciun magna dcvotione (utpote confessoruni suum) sanotum llyacinthum de Cracovia ad villam supradictaui
]>ro fcsto

tionehabetur.
Borysthe-

12

Sunt etiam

aliqui, qui a suis scnioribus se

sanctae Margaritainvitavit;

rccrcandum
co
in

ct rcfocilistius
in-

"'"

*'

cn8

audivisse perscverant afflrmare, quod beatua

Hya-

landum

qui

cuni

vi"-ilia

frantU

cinthus idolum
dicti
.

quoddam in medio fluminis prseuper qnadam insula erectum, quod ab illo

infidelitate detento
;

Sancta' vcnissct, tanto turbine pluviarumque

q populo adhuc

pro Dco colebaquia navi caruit, accensus fideizelo super aquasumbulans usque ad idolum pervenit, et illud ad terram dejiciens in frusta contrivit atque dum rcverteretur per undas, utprimo calcans diaboluin in specie hominis in incdio fluvio sibi contrario occurrcntem habuit, qui tali voce ad infclix Iaczko, cur me eum prolocutus est
tur, demoliri volebat et
: :

gruentia et grrandinis pondere totius illius possessionis segetes percussas uon slne dolore peperit,
it.i

ut

niliil

penitus in

oamporum

|ug*eribus pro^tep

stramina stipulaeque quassatas aliud cerni poterat.

Quo ingrediente domum prsadiotaa matronas, eadem cum fletu etlaorymis, lamentabili vooe provohita pedibus ejua, ad eum sioait: Ofelix Pater Ilyacintlic, quid faciatn etquo me wrtam, ignorOj namquetepro mea consolatfone Bplritali Invitavl
nunc vero cum dolore
jectione in
cordis

his Iocis

in pace

regnantem deturbasti

Nunc

animique mei uV
:

enim propter tuam fidem et orationem cog-or recedere. Sanctus autem Vir cogmoscens in spiritu, ipsum fuisse diabolum cum ira in ipsum exardescens baculo suo, cui innitebatur,

domum meam

qus3 in campifl .saiahabui,

omnla enim, una nora grandine perrecipio

eum

pcrcutiens,

cussa et annihilata perdldl. Adjuva me, obseorOj ln tua eoram Dco oratione confidentem. Hbbc adhuo
ipsa loquente,

usque ad ripam post ipsum currendo superaquas, fluvium trajecit, atque ibidem damionc disparente, ad Conventum Kioviensem rediit; cujus miraculi licet testes absint ct scripturie, uon tamen
traditio et pieturte
:

eccc multitudo virorum ac muliebeati Ilyacinthi flentlum

fluique
et ejulan-

rum ad pedes

tium prociderunt,
cuti

infortunii lamentabilem
sic

cantilenam dcpromcntcs,
:

Sanctum sunt

allo-

uam
a

in

pariete ecdesiajCon-

sancte Pater Hyacinthe,

virtufl

magna

eflt

fldes

ventus CravovienMs

ducentis et octuag-iuta annis

tua ct

operum tuorum, de qua audivimus;

spectrum beati Hyacinthi cum daemone in medio flumina luctautis depictum, fidem aliquam probabilem intuentibus
inter cetera sancti Viri miracula hoc
prtebet.

auxiliare nobia miaeris, hoc infortunio fame periturus; namque, ut vides, omnium victualiom

$&Etiamsi ActaLeandri Alberti et Butla Clementis VIII de hac Borysthenis trajectione non meminerint, tarnen magnificus D. Cynus Campanus advocatus consistoriatis eam ex antiquo

nostrorum provisionc per ^randinem orhati buin multis probatum audivia Deo misericordifie exaudfrf, idcirco supplices petimus, compatere uobia suppli-

mus. Quoniam vero mus, in te omnibus

c.intibus.
\'j

Beatus vcro Hyacinthus matronas

illius et

subjectas

31s
Bubjectffl multitudinis
<;.

DE

S.

HYAOINTHO CONFESSOBE
ipsis

permotus lacrymis,

ex
eos

c.

intimo corde collacrymari coepit.

sic orditur
:

Tandem ad

e monasterio

ut ex beati Viri ore divini potarent verbi fluenta, quoque suo, ut praedicationis ver-

grandint
rontriiam
rrparat.

iEquanimiorcs estote, filii charissimi, et ciim patientia sustinetc tentationem et tribuiationem vestram; Pater enim misericordiarum
Deus, qui post tribulationem peccata remittens, cbnsolationem inducit, consolabitur vos. Ite igitur in domos vestras, et ista nocte tota in oratioonibus vigilate. Quibus recedentibus, beatus Ilyacinthus totam

bum ederet, properat vir Dei Hyacinthus. Cumque jam ad pedem montis, in quo regia domus
et cathedralis ecclesia agdificata est, castro appro-

pinqnaret, ecce qusedam mulier riobilis matrona, Vitoslauska cogTiomine , currui insidens et filios duoscaecos ad solennitatem praedictain secum <Iu-

noctem

insomncm duxit,
coram

atque
et

pro tribulatis et
8U8

afllictis

Dco

totus effu-

cens , virum Dei beatum Hyacinthum obvium habuit; quo viso, e curru prosiliit , pedesque 8ancti amplexata, et alta voce Jacrymis irrigua,

cum lacrymis

postulavit. Refl raira,

omsol

deprecata
the,

e.st

tlicens
,

Homo
super

Dei,

Pater

Hyiicin-

nium digna notatul

Blargaritffl

Namque quamprimum

jam novimus
pietatis.

afflsctos te

habere viet

oriens radios porrexerat,

nos, culmis tritici

rurieols in die BanctsB buos omnea campos iterum annona ple-

scera

Obsecro

respice

afflictionem

etaliarum segetum erectis, acsi grandine numquam percussi fuissent, repereruut. Quo miraculo viso omnes villa illius cultores
,

non

nisi

meritis beati Viii

,

hfflo

adscribentes col-

lectia

vicini
,

adejii

pedes provoluti Deo gratias

mihique oculum pietatis porrige ; septem enim sunt anni, quod eg-o infelix hos duos, quos cernis habentes imag-iues deformatas, ca?cos geuui filios. Quapropter obsecro (cum tum apud Dominnm semper sint exauditaj prcccs) iutercedere digneris ad Dominum
dissolutionem cordis mei,

egerunt
e
i

qui

per

sanctum
bugb

suum

Hyacinthum
commiseratus

pro

eis,

qui illuminat

omnem hominem
,

venien-

mirabilia

operatus,

creaturae

tem

in

hunc

mundum
:

qui solvit

qui illuminat cseeos

ex ore

enim

compeditos, tuo audivi,

B
matronx
rili

46 Aiuio
probata

Domini

accxt

tale

factum fuisse
nobilis

rtr

narrat bistoria.
Felicia

Namque

qumdam

fin

ii ii

ili/nniii ]u

.1

ii.it.

Qruszou ka, quae marito suo conjiinota multorum bonorum possi fonem habens, per rtglnti annos nulla prole edita nec opinionem amplius pariendi habens, sterilis permansit, et frequentea a viro suo ob hoc infortunii genus exprobratlones dc
<oni.cjiqii.iis

domino

voluntatcm timentiura se facere, deprecationcm eorum exaudire, et salvos facere illos. Tu, qui per virtutera Dei mortuum resuscitasti, super aquas sicco pedc ambulasti, multaque alia mirabilia soia ad Deum fusa prece fecisti, exerce in me omnipotentis Dei virtutem, filiosque meos mihi videntes redde, cum non sit apud Deum impossibilis

Deum

paasa,

malediotionis
Sa-

opprobrium non
muelis

ferens
a.

(velut
Biduis

Anna mater

filiosmeos illuminare,
filios

omnis sermo, potensque sit non tantum verum etiametde lapidibus

u natwitute

uxor HelcaniB)
ut

Deum

fatigabat

Abralia- suscitare.

oamatali opprobrio libcparet, e\ Buccessorem divitiarum labore partarum donaret. Qum cum tol annis laorymosa e Deo
precibus obseorans,
quroreret Bmpius,

Qisatque aliisapud Sanctum peroravit verbis. Substitit igitur Sanctus, et lacrymis offusus ex intiino affectu Deum bencdictum periutercessionem
Is gloriosffl

crcosuiu-

""

Byacintho, oujua erat oonfessionis fllia, querulosa precabatur, Tandem niiJi vice, forsitan a viro suo nimis molestata, veiii'

beato

rmn

Virginis Mariae est deprecatus, ut cascoiilorum niiscreretnr. Et completa mentali

oratione, accessil ad eos, factoque 6igno crucis su-

ad

beatum Virum

cum
I

lacrymis dixit;

Pater Hyaointhe, quid po

tol

despectus ct cou-

temptus mariti mel factura sum misera? namque propter sterilitatia mesB opprobrium et marito meo q1 cognatis meis sum exosaj obsecro, da manum adjutricem, ei apud fontem pietates Dominum

Deum
oile
esl

peroculos utriusque, sic eos affatuscst: Dominus Jesus Christus natus ex Virgine, quiccecum natum illuminavit, ipse vobie beneficium oculorum impendat. Mira res, omnique admiratione dig-na! \i\ Sanctus verba finivit, et ecce iu locis, ubi nullum oculorum vestigium natum fuerat, oculi"
creati sunt, et statim ut ceteri

altiasimum,
ea,

qui vooat ea,

qua? non sunt,

fa-

tamquam
trioe

qum

sunt, et in ejus conspectu

Bunt, ct

homines yisudonati lumen oculorum recipientes, Deum aucto-

interoedere

subito nonestare pauperem, pro me pecca dignerii soio enim e1 flrmiter

:

sibi

rcm omnium adoraverunt, Sanctique meritis haec p donata coram multitudine prsasenti ^t quibusaliis constanter et fideliter protestati sunt; factumque tam grande miraculum, non solumCraem populum, verum etiam omnes finitimas

oredo,

quod,
el

te

npud
mariti

Deum

exorante,

heredem

vis

obtinebo,

mei opprobriis tiberabor. \.d oujus preocs Vir sanctus suspiria et lacrymas emittens, valdeque ei compatiens dixit Vade,
a
:

filla,

donium tuam, Bdeique el spei in Deum heres tilio douaberis ecce enim paries taFeliola, In
;

etoiteriores nationes perculit, in nedictus in BBternum.

quo

sit

Deus be-

lem

oatum,

ex
e1

oujus

genealogia

el

posteritate

plures episcopi

barones ffenerabuntur, Qusadictis Viri Dei adhibens fldem, domum gaudens rediitj 81 non multo poal ex viro uo o tepitj ei peperit
filium,

Cra oviam
attulil
,

quem eum abl el oum gratiarum

omuiaque
esse

40 Auno Domini MCCLvn, ultimo vitae sua3 aiCCLMI, anno, quaedam nobilis domina vidua, cognomiue Przybislauska, de villa, qusa vulgo dicitur Serniky, filium suum Vislaum, quem unicum habebat, ad beatum virum Hyacintbum, cujus
spiritualis
eral
filia,

et itdotr-

tccntem

.\

beatum
el

irum
laude

Cracoviam devote supplicafesto

aotione

Del

turum
(cujus

misii, ut pro
forte

beati
in

Jacobi
villae

adimpleta, quea ex ore Sanoti divino Spiritu prophetata sunt, coram multls flde dtgnis es1 protesl ita.
U n

Apostoli
ecclesia

patrocinium

ejus

pm

roi

L(

Beatum

virum

Doi

Hyaointhum propter

soiennitatem Trauslationis gloriosissimi Stanialai martyris unno Domini mccxuv a prmlatis ecc
cathedredralis Cracoviensis, oorpus ;i populo Christiano
colitur,

ad praBdicandum verbum dandamque spiritualem oonsolationem ad se venire dod dedignaretur. Auuuit Sanotus, dixitidfilium ejus: Vislae flli', praBcede iter me-

chiali oelebrabatur)

um

ubi

sacrum martyris

laus

cum gaudio
set,

ad

prasdicnndum

maxima veneral verbum Dei vooatum

ego cnim brevi sequar te. Quoaudito, Visproperabaj ad matrem, ut accesBt factnm esl

sum

Viri sancti nuntiaret.

dumpra>

fuissr

Qbi mulUtudine oiviumel nobilium ad prasdictam solennitatem eonourre

narrat historia.

ad fluvium, qni vulgariter liaba du-iiur, qui ob ingentes pluvias noctis praecedentis multum inundaverat et dum vellet transire
venil
j

fluvium

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTl.

fluvium cum suo armigrero, aquze currentis impetu raptus, nec resistere valens, equo dejeetus, submersus est, nec amplius apparuit. Armig-er
qua; illud exstat insigne,

319

oppidum, deficiente cappa atque conscensa, cum tribus Fratribus sui

Ordinis, videlicet Floriano, Goduino, et Benedicto, universo populo Wysze^radensi inspectante, Vislain fluvium sicco vestig-io tranavit) 1'amosus in coenobio saiu-tUsimje Trinitatis Cracovire religiosissime devotissimeque vlta exoedit Ad patriam
claritatis a^terme a

quod apud Viszegradense navig-io, strata super undas

AICTOil

G. C.

autem ejus vix undarum pericula evadens, ad matrem submersi(quiedevotissimel)eatumHyacinthum ad se venturum exspectabat) veniens lacrymabili-

tn flluvio

submersum

mortem filiique sui casum nuntiavit; quae infenuntio perterrrita pene exanimis facta est. 50 Denique ad se rediens, lacrymis perfusa crinesque dispersa, repeutino cursu cum aliis nobiliter
lici

Matre miserioordiffl oanente Ebo

bus matronis ac multis mulieribus et viris, qui ad praedicationem verbi Dei per beatum Hyacinthuni audituri convenerant, ad ripam fluvii, ubi submersus est filius ejus, venit. Dumque maternis visceribus dolorose clamaret et lamentabiliter ejularet, ecce vir Dei sanctus Hyacinthus, socio suo Fratre

ct angvlicu CCBtu prosequente (queinadmodum viryini devotffl reli g-ioseqiue sanctimoniali Sromishuur, in Zwierzynecensi monasterio professu> p L>r \ isum iu mortis
,

MIHI AD MONTEM MYRUIL!;,

Clemente comitatus, veniebat, et uavig-io transiens venit ad ripam, ubi filia ejus domina Prizbislauska

sancti Iaczkonis articulo monstratum est) deductus, a Prandotha Craooviensi episcopo et populi multitudiue in codcm ccenobio sauetissiime Trinitatissepelitur.
ptfflfati

cum multitudine mulierum et virorum tristem casum filii sui et mortem deplorabat quem cum vidisset venientem, procidit ad pedes ejus cum laerymis
j

53 Tantis autcm et tam frequentibus prodigiis illum in vita ct post mortem insignire e1 glorifioare dig-natus est Altissimus, ut non solum dignus, sed

ii

<>i

<

ad

Supcros.

etiam dignissimus
iri

Pater ilyacinthe, quid in te commerui? Q.uid peccavi? Eg-o unicum filium meum Vislaum, quem habui, pro te misi vivum, et tu mihi reddidisti mortuum
;

et maternis ejulatibus dicens

felix

(si ipsa prodigia neglectum a Polonis et a notitia Poutiticis maximi suppressum

non

monasteriomm

contigisset) oanonizatione videatur. Quinque sui Ordmis, videlicet in Frisak, ubi

Pratrem Hermannum Theutonem

ecce enim in reditu suo in hoc loco submersus

est.

Quid faciam misera ? quia nec maritum nec filium habeo et lumen oculorum meorum exstinctum
,

reliquit, in Cracoviensi ubi solus prteerat, in Praga ubi Fratrem Ilieronymum prfflfecerat, in Wratislavia quod FratriCreslaoct Fratri Godnio.in Gdansk * quod Pratri

video.
<i

morte rc

51

Tunc sanctus Hyacinthus paupulum

disce-

suscilat.

dens, flexis genibus ad

Domiuum Deum
,

oravit, et
:

cum ab Animo

oratione surrexisset, ad eos rediit dicens

aequiore
esfote

statim videbitis gloriam Dei. Et ecce corpus defuncti adolescentis contra

velocissimum impetum aquro, divina virtute dirig-ente, ad littus, in quo stabant, applicuit quod
:

Benedictocommemlavorat, primarius fundator. Sic diu ante solennem S. Hyacinthi canonizationem scribit ille Canonicus Cracoviensis, quem in signando eodem mortis anno ac die sequitur illustrissimus Martinus Cromerus, dum in Operede rebus Polonorum lib. 9 apwi me pag. 286 obitum ejusdem Sancti ita mcmorat Eodem anno, qui fuit post Christum natum cclvii, [aoious sive
:

dani vutgo
Dontiig.

ante pedes Sancti locaverunt. Tunc moesta mater cum aliis feminis, totaque multitudine praisente ad pedes Sancti provoluti, altis coeperunt deprecari vccibus felix Hyacinthe, red:

extrahentes,

Iaointhus divi Dominici institutum vitae professus, post exhaustos multos labores in Polonia et ELussia pro religione Christiana, de cxsilio hujus vitffl in
cffilestem

domum

commigravit ad decimum octare*

didistiorationemortuum; redde nunc etiam vivum. Tunc Vir Dei cum ea, quam semper habuit ad Deum, fiducia, ad corpus demortui accedens dixit
:

vum
54

Caleinhis Septembris.

Huic mortis tempori consentiunt omnes

,

ui
u>

centiores

(excipe

Leandrum Albertum, quem

\

fen
i

Fili

Vislae,

Dominus Jesus Christus,

cui

omnia

vivunt, ipse te vivificet. Et statim adolescens surrexit vivus, qui erat mortuus.

Quod miraculum
ej,

moesta mater videns,

plices

cum

ceteris prfflsentibus supet

infra in Annotatis corrigemus) inter quos etiam ra Severinus Cracoviensis lib. tsupradictie itsecap, tiitnf. 18 h&c habet Transivit autem ex hac luce anno Pomini u< clvd in die Assumptionii jlorio isimn
:
,
i

i fpd B conifn-

Deum

adoraverunt,

gTatias eg-erunt

Virp-ini^ Mariffl,

hora quasi nona, plenus dierum

:

qui resuscitat mortuos et consolatur moestos;

fa-

ctum vero per totam percrebuitPoloniam.

.sanctorum, a-tatis sua- BUptua^esimo primo siquidem natusesUici.xxv, ingrressus in Ordinem mocxvi,
et mortuus mcolvu. At nescio, uwt<- Severinus septuagenariam S. Hyacinthi sstalem H distinctum nativitalis annum tam cxacte novcni siquidem Clemens VIII in thdlacanonizationis lani \m indeterminate dicit, hunc Sanetum natum esse ante annuin Domini millrsimum ducentesimum Etiamsi hsec S. Hyaointhi ictas non sit improbabi* lis, tamen tibenter scirem, an ea testimonio Sla,

VI. Felix hujus

sanctitas

Viri

mors

sive

'<<

ejusdem statim post obi-

tum

variis signis et revelationibus

declarata.

nistai Cracoviensis aut aliorum veterum scriptorum con/irmari possit. Certc illa Severini chro-

notaxis admitti potest ab

Sanctus on-

Dlugossus
nicie
sti

sive

Longinus
S.

lib. 7

Historise Polo-

cCtatis

annos

S.

iis, qui triginta tres Ilyaciutho tribuunt, <h<n> auuo

no 1257,
die

mortem
refert
,

Ilyaeinthi acl
ibi

annum

Chri-

ISAu-

1257
;

gutti

elogio

exornat sequenti Quindecima mensis Augusti, Nouarum

gevilla

eumque

hora, beatus Iaczko Ordinis Prtedicatorum, nere nobilis Polonus districtus Opoliensis ex

Christi 121 S liomam venit. Sed haitucinatus est Sevennus, quando ingressum 8. Hyacinthi in Ordinem Priedicatorum affkoit <h<u<> Christi 1210, cum primum anno 1218 Romam venerit, etEchar* dus ingressum iiiius in Ordinem atiam diutius
di/ferat, ut 2 obiter rnonui.

Lanka

post multos labores et opera et in dilata-

tione fidei Christiana; et salutis animarum apud Poloniam et Russiam assidue exhibita, et patratione

quibus et '><>> 65 Porro miracula et revetationes eximia hujus Viri sanctitas statim ab obitu ejus mortuum
,

multorumetstupendorum miraculorum Augusti Tomus III.

(inter

dectarata est, Severinus in memorala S. Uyacin- juvetum thi Vita lib. i cap. 19 et sequcntibus refert in
1

hunc

320
*l

PE
:

S.

HYACTOTHO COXFESSORE
que hodie cum hac, quam cernis, angfelorum D ad caelestem conduco g-loriam. Atque his dictis, voce jucunda Antiphonam decantare coepit Lux perpetua lucebit Sanctis tuis Domine,
societate
:

IMI

G.

Hyacintho, perpetuasque sedes translato, non defuere sanctitatis hujus Viri, coramendarent, approquffi illum venturis scculis siquidem ejus felicem transitum bata testimonia

hunc modum

Mortuo

igitur beato

etex hac mortali vita ad

caelcstes

et prosequentibus angelis

cum magna

luce sua-

dignatua est Deus miris prodigiis decorare

jn

nara
nobi-

die sepulturae ejus

quemdam juvenem

ad sacrum corpua ejus a mortuis suscitare voluit. Casu enim adolescens quidam nobilis , nomineXcgota, veloci cursu in campo sancti Florlanl
lera

equuin pellena grravi.ssime decidit, et fracto eollo Multitudine autcra ad infelicem casum concurrente, parentes ejus stupore nimio pertercxsjiiravit.
riti

vissimoque beatorum spirituum concentu gloriosum Hyacinthum simul cum sancto Stanislao gdorioso martyre ad caelestem grloriam deducebnnt. Quibus ab oculis subtractis dominus Prandotha episcopus ad seipsum reversus, Deum optimum, qui Sanctos glorifieat, magTiificare et laudare cceRedeamus pit. Postmodum ad circumstantes dixit cito , Fratres charissimi, ad Fratres PraBdicato,
:

Bdvenerunt,
quaei

et

viao ipsius inopinato

facti

exitu,

res,

ut enarremus

mirabilia Dei,

quse de

beato

pras dolore

exaanffuea

dum ad

sc reversi

cum magna

Postmomultitudine nosunt.

civium collisi ndolescentis cadaver ad sepulcrum beati Hyacinthi reccnter sepulti cum ingenti clamore et lacrymarum eftusione portavebiliurn nc

Hyacintho misericors Dominus servo suo dignatus est revelare. Et confestim cum toto domesticorum comitatu adiit domum Prsedicatorum in urbe Crovovieusi ad sanctissimam Trinitatem
viro

sitam

runt.
o(i

multis Canonicis,

convocatisque Priore et Pratribus coram clericis et laicis, qui cum ipso

vtiam

rgvocat.

Ilyacinthj patrocinium cadaverque emortuuxn turnulo ejus tangendum applicassent , quasi post uniua hora Bpatium, vidcntibus cunctis, juvcnis, qui erat defunotus, vlvua ct sanue surrexit; nullumque vcstig-ium aut mortis aut collisionis ad vitam re-

56 Postquarn vcro bcati

,

InvooasBent

venerant, visionem supradictam, quam de sancto Hyacintbo , Deo revelante , viderat , cum magna devotione et lacrymarum efFusione clara voce per

ordinem lucidissime enarravit

qua? visio facta

est in die defunctionis beati Viri in festo solenni

Assumptionis g-loriosissimae Virginis Marise, anno

diena ampliua scnsit, et superata morte, Deo auctori vitai et

vii.ini

Domini mcclvii.
59 Die
tbi nobilis

beato Hyacintho, cujus meritis se ad

esse,

revoeatum

eumque

Inter ceteros San-

eadem defunctionis sancti viri Ilyacinquaadam virg*o, nomine Branislava, quse

,
,

p*> moniali

ctos in paradiso vidlsse,

ejusque preoibus, ut ad
esse, gratiaa

corpua reverteretur, impctrntum

sum-

atque oom magna aadiflOatione ecolesiaj pcractis omnibus, qune ad scpultu-

mas
riiiii

et iaudes decantabat,

ccenobio Sororum juxta civitatem Cracovicnsem dcgcntium Zuicrziniecz nuncupato supra quadraginta annos devotissime et religiosissime Deo
serviens, in praedicta solennitate Assumptionis gloriosissimae Virginis in

corporia sancti llynrinthi o\

more

ecelesire et

Mariic posita in oratione, et

gnudens, reversus ost ad propria. Miraoulum vero factnm per omnes regni Poloniee longe lateque dlvulpatritB spectabant, exsequilB,

oum

axnleis suis

gatum
jlllMj.

eBt provinoias.

contcmplatione toto corde effusa, cxtra seipsam elevatu , quasi quodam sopore oppressa se appodiavit, talemque visionem Deo revelante habuit vidit etcnim maximam lucem super
cselestium
:

tptlui

mon

omnibus, quea ad sepuituram Viri Del peotabant, de morc Kcclcsin; cercmoniis, veQerabilis vir dominuB Joannes Prandotha eplsco57 Peraotia
pufl
I

eoclesiam Fratrum Praedicatorum, in civitate Cracoviensi sitam, de ca^lo descendere, in qua multi-

Y;m'm\

nnsis

qui

hcatuin

llyacintlium

per

tudo ang-elorum suaviter concinentium tecta ecclesiaa contingere ccrnebatur, quos speciosior sole

elp uin

fcerraa e
I

mandaverat,

olToa

boram nonum

omnium gemmorum

irradiata

fulgoribus Virg*o

Ingre
slai

eoolesiam catbedralem sancti stnni-

martyrls, Virffinls gloriosaa duotus devotione.

Dei Mater, immenso lumine coruscans cum speciosissimo Virg-inum coraitatu sequebatur, nd ma-

Bt ciiin ante altare

prooumbens

orationi paulofer-

num

ventiua [nhaareret, oaBleatiumque bonorum

dine acoenderetur
,

duloe-

vehementerque suaj
In

eoolesiaa

sinistram tenens et ducens virum facie prselncidum et hnbitu splendenti atque prasclaro l^ratrum Ordinis Preadicatorum, Quod cum supradicta

virun

ini

laude

dignum Hyaointhum permoreum, divina

tem esBG ablatum doleret, Bubito

permittente manu, sopor

psum raptua
formosiaaimi
,

cst.

Irruit, atque extra seiEteooeilll apparuerunl juvenes veatibua oandidlssrmls et lucidisBl-

in modum processionis cereos ninnibus tenentes, ohorum Ingredientes , quoa aequebantur duo venerabiles viri, CEBlestls (rloria ful-

mis ooopertl,

nimiumque stuperet, quai antea * similem lucem viderat, resumpta audacia ad Virginem, quas praa omnibus speciosissima vidcbatnr, sic locuta est Obsecro te, oDomina; dic mibi, qua? cs, et quem tecum, cum sis virgo, Prntrem deducis ? Cui Mater Dei gdoriosissimu
Branislava videret,

numquam

sic

respondit

mortalitntis

vias

Non mireris, me contigit

filia,

quod

in
:

descendisse

has ego

plendentea, quorum unuBquasi eelebraturue pontincalibua eral deooratuaj allua vero EVatrum Praidicatorum oiroumveatitus amiotu, oulua tusrore

cnim sum Matcr niiscricordise, et quem vides, est Prater Hyacinthus Ordinis Praadioatorum, quem, utpote mihi devotissimum, mecum ad regnum
gloriee

dIob

et

doremj

Bcapulare niveum videbatur superare oanipae vero duas aureaa (ut sibi videbatur)
radiantlbua Lnaertaa ooronas gestabat in

BBternnmque thalamum festiva atquesolenni

prooessione deduco.

gemmis
oapite.
tpitcopo

58
in

Dum

nutcm pontifox
in

in bis

quic vidcrat

His dictis Virgo Mater Dei et totius mise(EaobtO Parens, sunvissimo guttere voceque ca- cirea Crmo norn cnntnrc coepit Iho mihi ad montem myrrbsc viam lU-fieii'
l*ri
i

60

rtcordiaa

uiVnsf,

spiritu deleotaretur,

sn tamen,
heesitaret
,

qui
ille

isti
,

et

et

nd colles Ubani
et
illa

et

prosequcntibus ang-clicis

quales

fuerint

plurimum

qui

spiritibns illud dulce canticum,

poutifloalibua erat indutus,

verso

ad

Cracoviensem placido vultu dizlt: nlBlaus episcopus Crncovienaisj bic autem, quem vldee meoum transire, cst Prater Hyaointhus Ordinla Preadioatorum duaa in oapite, unam doctorum et nliam virginuin, gestans aurcolns, eum,

episcopum Ego sum 8ta-

cum sancto Hyusplendida luce caelesti paulatim se ooulia Bubducentes Baternea claritatis ingressi sunt patrinm. Et cum sc illa cielestis visio oculis spiricintho
tuallbus illius snnctimoniulis subduxisset, et ipsa ex illo rnptu contcmplatiouis ad se ipsam reversa fuisset,

stupefacta de visione Sorores monasterii convocavit,

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI

vocavit, eisque caelestis visionis seriem enarravit, acceptisque secum duabus sui Orditiis Fabislava et

321
tUCTORI

G.C

Margarita Sororibus, celeriter

Cracoviam ad Fra-

tres Prffldicatores venit, et convocatis Patribus et

VII Diversi Polonorum

conatus

Fratribus Conventus ejusdem, multis etiam secularibus prsesentibus, eam, quam viderat de glorioso

ad impetrandam venerabilis sui

Popularis canonizationem.
Exorta
resi

sancto Hyacintho visionem per ordinem enarravit, omnibus pro g*loria Sancti Deum laudantibus. De

hac visione mentionem facit venerabilis et insignis virartiumetmedicinae doctor et cathedralis ecclesiffl Canonicus dominus Mathias de Miechovo in
tertio

Emergente Lutherana

libro

historiarum

inclyti
:

regni

Polonipe

modum Hyacinthus Frater cap. 53 in Ordiuis Praedicatorum anno Christi mcclvii, die
hunc
i

hccrcsi, quw vensno S%t0 totum Seplemtrionem in/icerc conabatur Deus singidare antidotum pr vbuit Polonis, inter quos plerique Catholicv religionis tsnadssitni permanserunt, quemadmodum Scverinus Craco, t

ftjr-

Luthc-

rana.

xv meusis Augusti hora nona in ccenobio sanctse

Trinitatis
Cracoviffl

devotissime

vita

excessit,

fuvresi

w
b
*

Matre misericordise Ibo mihi ad montem myiuui.e cantante, et ang-elico ccetu prosequente, quemadmodum devotae sanctimoniali Bonislavse *
in Zuierzinensi coenobio professse per

iib. o cap. agcnsde Lidherana c.cponit his cerhis Lethale aconitum non solum Ucrmaninin sed Anglinm,

viensis in AotisS. Ilyaciuthi

Flandriam, Scotiam, Hiberniara, Daniam, Sue-riam, Ilungariam, rcgna quondam Borentiasima subito
invasit et infelicissirac a Capite Eoolesiffl

tU.

Bra-

uislava; et

Sromislaurc

eteremitx

Bttngaro
divinitus
revettttur.

visum est monstratum. Ante Mathiam Michoviensem de eadem revelatione meminerat Dlugossus sive Longinus, quem initio hujus paragraphi allegavimus. 61 Severinus hitic revelationi alteram ibidem ita subdit: Secundum divinam sententiam necessarium eratfut in ore duorum vel trium stet omnc
"

tamquam

mortua et putrefacta membra piiccidit; ad Poloniam vero impium ao blasphenmm dogma ob \igilantiam
et ig*ne
et Christiaiue fidei devotissimi Sigismundipriraiolim regis Poloniai principatum, qui iVrro

vcrum testimonium)

sancti Viri accidentalem gloriam supervenieutibus miraculis approbare. Idcirco omnipotens Doniinus cuidam eremitse, viro sancto et bono, in montibus Ungariae Vitam solitariam ducenti, per spiritum beati Hyacinthi mortis obi-

minabaturomnibus, qui ejus regno [mpiam sectam introducere conarcntur, aceedere non aude bat. At vero, Ipso raortno, cnm pnstores ecolesiffl, tumetiam filius pTffldioti, Sigismundus A.ugustufi minus juste gregem sibi Polonicum oustodlrent, venit lupus et paulatim coepit veneno blasphemiffl
ex ovibus lupos transformarr, ct cum dormircnt homines, vcnit inimicua homo, superseminavit zlzania in mcdio tritici. Quoniam autem, Sarmatffl, nt
climate frigidiorcs, ita quoque corde duriores
el

tum

revelavit; qui divina motus inspiratione Cracoviam venit, de sepulcro beati Hyacinthi dilig-enter inquirens. Venit ig*itur ad ecclesiam Fratrum Pra;dicatorum Cracoviensium ubi corpus gioriosi nostri Sancti requiescit, mag-noque fervore
,

ao*

credendum

tardiores, zizaniorum

molem non
:

Lta

nec radicem agere in medio tritici permiserunl enim sic invalucrunt zizania hfflresum, ut omnino
triticum opprimere etexplodere (sicut in alilsregnia

spiritus

et

mentis devotione ductus,

petiit,

Priore et Fratribus

supplex a ut in ecclesia prffldicta

illam noctem ad sepulcrum sancti Hyacinthi vigi-

lem transire posset. Quibus permittcntibus, eoque

vigilante in oratione ciroa mediae noctis temporis

prohdolor! cvcnit ) et fidem Catholioam ex oordibus iiominuni evellere potuerlnt, Deo Polonn es infinita inisericordia suaprotegente, e1 Banotorum, qui ibidein sepultisunt,patrooinioau\iliautr. Quin.

spatium super monumentum beati Viri de cffllo desoenderunt tres radii iminensi luminis, unus ad caput, secundus ad medium sepulchri, et tertius ad pedesj quos cum praedictus eremita vir Dei vidisset, obstupuit, numquam anteasimiles expertus visiones, celeriterque cucurrit ad Fratres Hierony-

imo Cathotica religio in hoc regno ita pr&valuit, ut eagens legem sanxerit, ne quis, nisi Cathoiirex Polonise etigeretur. Porro Potoni ea occasione avitum Sancto- cwperunt rum cultum quem Lutherus impugnabat, ma^ Pohni Ilo{littjUarr jori fervore promovere studuerunt, ut laudatUS P Ne Severinus ibidem explicare pergit hoo modo
cus,
(13
,

,:i

mum

et

Floriauum sacristas

ipsisque cxcitatis,

ad ecclesiam eossecum

duxit, etillam insolitam ad

vero regnuin Poloniee iutcr

in

tol

turbines hfflresum

beati Hyacinthi sepulchrum ingcutem lucem, quae

pelago

infldelitatis [iUtheranaa tenebria

blasphe

firmo steterat gressu, eis ostendit; qui cum eam perspexissent , honorem dantes imraenso lumini, proni in terram cecideruntgratias agentes Deo, qui
gloriffi suffl

miarnm

oflunderetur,

sidus

novum

et

jubar,

quod diu latucrat, ooulos splcudida luce rever

berans, scilicet sanctuui ilyacintiiiiin Onliuis
,

Prffl*

praeconem suum sanctum Hyacinthum

dignatusest invisere et luce caelesti decorarc. Mox eremita visionem pandit ille vero die suborta illius ecclesise Fratribus, perpopulo et omnibus actoque veritatis tcstimonio Deum laudans et g-lorificans, ad sibi consuetam properavit cremum divina revelatione consolatus. Et de his pro nunc
, ,

populo fldeli objeoit, magnorumque dioatorum miraculorum fulgore IpBum corusoare feolt, nt rafidelis hujns Sanoti oblectata mioantibi] Impia hmresia contemneret, ftidiis, tenebras
g-eret,

atque detestaretur.
[sa!ffl

tigit

/-

verbum

prophetffl:

Vere etenim illifl con Populus, qni

dixisse sufficiat

nam

in libro sequenti

omnium,

ambulabat in tencbris, vidit Luoem magnam et sedentibus in regione umbrffl mortifl Lus orta
esteis
.

quse per

beatum Hyacinthum Deus

et

gloriosus ope-

-<

ratusest, seriem texemus miracnlorum.

Noseadem
S. llya-

64 Fratres

iffitur

Ordinis Prffldicatorum

in

re
nubltcu
fiaju
-

iii

miraada. quse post obitum

subnectemus.

cinthi contigerunt, infra Actis

sepulturam Leandri Alberti

gno Poloniffl degentea duplioi oausa, scilioet oa hffl nonizationL' duonun Sanctorum, et impiarum quafli duobua fortiflresum colluvic InTalesoente, simis calcaribus stimulati, moti a Spiritu aancto, cum viderent indies circa Sanctum mlracula coilluminari et ruscare, mortuos suscitari , cfflcos paulo languoruin raolcstiam curari diversorum
, ,

''

ia'ulni

mi
i

Poputat

euZfum,

diligentiorea

322
tfcronK

DE

S.

IIYACIXTIIO CONFESSOKE
stis
strae,

ti.C

ct duos Fratres ad dilig-entiores esse cceperunt Fratrero Marcum conscribenda miracula, scilicet

seternitatem meruerunt. Supplico Sanctitati vedig-netur una eademque opera ipsi D. Ar-

Fratrem Albcrtum Conventus Cracoviensis deapud Leonem Btmarunt,et oanonizationem Sancti

et

chiepiscopo , aut si placebit S mctitati vestrse , Cracoviensi vel Praemiisliensi episcopis de beato
Iacintho nunc exsequendum committere id, quod pro exsequendo divo Cazimiro concedere non est
dedig*nata;
cui

deoimum

perag-ere coaperunt

quod negotium duo

Frater Andreas Patres, scilicet reverendus Pater theoiogiae magister Provincialis Parczow, sacr Znena, saPoloni, et R. P. Frater NicolaUfl de
instancrae theolog-ia: professor Prior Cracoviensis,

me regnumque meum,
,

et domiet
flo-

nia

mea commendo

et

eam incolumem

rentem esse pro tranquillo universalis reipublicse

Christianae statu desidero.

finem tissimeet felicissime operati sunt, et jam ad perduxiasent, nisi bellum inter Carooeg-otium
limi

Datum

Cravovise ulti-

ma

die Maii,

anno Domini mdxviii, regni mei duoregis desiderio sadedit varias

Quintum

et

Clementem septimum cum

dire-

decimo'
07 Leo
tisfecit,

ptione urbis Ronue, ct

cum Komanorum

ot

no-

X Pontifex huic pio

et

siniliuminjuriii intcrccssissct.

Non

satis ciarein-

telligo, quomodo PP. Pnedicatores Poloni canonizahonemS. Hyacinthi apud Leonem X Pontificem procurare coeperint, ut Severinus asserit, stimuiati canonizatione duorum Sanctorum, cum duo isti Sancti, nimirum Benno episcopus Misnensiset Antoninus archiepiscopus Ftorentinus primum anno Christi 1523 ab Adriano VI, Leonis X successore, in catalogum Sanctorum solenniter relatisint, ut ipse Severinus initio ejusdem
II

exeunte mense Julio ejusdem anni 1518 commisit episcopis Cracoviensi el Prcemiisliensi examen testium et miraculorum, ut Processus canonizationis debita forniainstituiposset.

l>aera9(td

Pontificem,

Seduierqueiilepreesut, unus propter diuturnam segriiudinem alter ob publica regni negotia, onus istud recusarunt. Quare optimus rex ad eumdem Pontificem dedit alteras litteras hujus
,

tenoris

Sanctissimo domino nostro divina provi-

dentia Leoni Papae decimo, domino

tissimo. Beatissime Pater et

meo clemen-

Verum scriptor itle forsan indicare voluit, causam horv.m duorum sanctorum prsesutum ferc iotam sub Leone Xperactam esse, eoque successu PV. Prtedicatores J"olonos excitaeapitis notavit.
t08 fuisse, ut etiam
tih i-oiftuii
f'iittf///rt'

domine clementissime, E post osoula pedum beatorum. Commiserat Sanctitas vestra jam pridem ad postulata mea inquisitio-

nem

canonizationem
flagitareni.

S.

Ilyacinthi

Cracoviae

de vita et miraculis divi olim Hyacinthi, h\z apud Fratres aancti Dominici sepulti,

reverendis in Christo Patribus DD. episcopo Cracoviensi et Petro Praemiisliensi reg^nique

cancellario
,

tmundu

rcx foiinu.i

Quidquid 8it de hac re, Sigismundus Irex fninniw operam suam in itlo negotio minime desiderari passus est, uitiquet exepistola ipsius,
65

quorum alterum

aegritudo

mei vicequa as-

qum apud Severinum

Banctiflsimo

lib.

'Scap.

4-

sic refertur:

sidue decumbit, alterum negotia publica et crebra mecum absentia impediverunt , quo minus

domino nostro divina providcntia Leoni domino meo clementiBsimo. Bcadeoimo tissiinr, Pater ot domine clementissime, post oscula pedum beatorum, Posteaquam Sanctitaa veetraad multiplfces mras supplicationes pro canonizatione
Papas
,

demandatara exsequi potuerint vestrse, ut idem muuus inquisitionis committere dignetur suffrag-aneo, et doctori Erdziesow Canonico Cracoviensi , qui
sibi

provinciam

et proinde suplico Sanctitati

germani mei dignata est litterissuis 1). reverendisaimum Joannem archiepiscopum Gnesnenflem legatum natum et primatem regni
beati Cazimlri
inri
iin.i

continue hic ag-entes id negotii faciliuset exactius conficere poterunt. Faciet Sanctitas vestra rem sua pietatc digrnam et mihi gratissimam; cui me cum rcg-no et dominiis meis iterum humiliter commenCracoviae moxviii die xx Septemanno regmi noatri duodecimo. 68 Laudaius Pontifex iterum huic regis peti- quialtisutioniannuit, et in eam rem scripsit sequentes lit- exmsanteras: Lco Papa decimus venerabili Fratri Joan- tibus ni episcopO Laodicensi, et dilecto fiiio Jacobo Canonico ecclesiae Cracoviensis. Venerabilis Frater et dileote fili, salutem et Apostolicam benedo.
,

.Miiii

nonnullls commissariis deputare inflerl e1

tei

Datum

quiflitionemque

tes reoipi

Buper

vita, san-

bris,

otJmonie
oulis,

religlone,
Dei

conversatione

atque

mira-

quibus

optiml
l>.

maximi

misericordia

claret,

mandare; Edem

Arohiepiscopus Gnes-

aensis,

dum mendatum
beati
in

queretur, mihi
tenore
oriundi qui
e e

vestrea exsepropoauit, ut sub uno Processus Hyaointhi Poloni, nobili genere

vita

8anctitatis

trium

mortuorum

susoitator

oaeruit:

gnia clarel

obitum vero et usque aunomamiraculia, apud Sanotitatem vestram

post

Cum alias oharissimus in Christo filius noster Sig-ismundus Poloniffi rex illustris suls litteris, per dilectum filium nostrum Achillem tituli
dictionem.
sanotffl

Impetrarem: oujua Hyaointhi vilibro AJbertl Leandri Bononienals, ad reverendisflimum l>. Nigolaum Flisoium Genueusem Cardinalem de Viria iliufltribus intitulato, descriptam Sanotitati vestraa mitto. /> his
taa

oanonlzationera

Maria- trans Tyberim presbyterum Cardiprrosentatis, nobis sigrnificasset,

bistoriom et

ultimis verbis conjicio, tunc nondum notam aut detectam fuisse antiquiorem Stanislai racotrien* sis tucrubratio qum postea Romam allata
i

quanta jam etiam tunc esset populorum devotio et concursus ad scpulcrum sancti Hyaointhi qui olim bcati Dominici sociua et partioeps vitaa
diu
Puisset, et

nalom

ezistens,

tam

in

vita

quam

post

mortem multis

$st,

supra

Ceterum hincquoquecrescitdifficultas t quam num, et contra opinionem Severini

i i
">

Bemper olaruit miraculis, prout ex fide dignorum testimoniis ac monumentis apparet ; ac propterea idem rex per eumdem Achillem Cardinalem, in

Romana

proposui.
66 Post hssc piissimus ille rem epistolam suam itaprosequituri Assiduia itaque uedum ipsius D.
axchiepisconi
pis,

militer supplicari

ouria ejus regni protectorem, nobis hufecisset, ut super vita et mira-

promuvfiKfj
cnuifl

una

oum

oeteris

regni mel episoo-

provinciaa ipsius

suffraganeis,
el

verum etiam
totius fere po-

oulis, de quibus idem Achilles Cardinalis nobis etiam plenam fidem fecerat, Processum fieri mandaremus, ut si dignus repertus foret, Sanctorum

oatalogo aggregari
- ifi

principum,
tun
h
('t

boronum, militum,
e1

piis

puli preoibus

quam magn

solioitudine induetua, ct preaaerpietatis esse existima^ i, non pa-

et oonscribi posset: Noa ipsisupplicationibus inclinati, ad canoniza-

oooidere

supra

eorum memoriam, qul egregiis raotia humnnuin oaptum divina quadam ope

procedere volentes, veneCracoviensi ct Prremiisliensi episcopisper aliasnostras litteras dedimus in mandatis, ut super vita, fama, oonversatione et mirite

tionem hujusmodi

rabilihus Fratribus

raculis

raculis, per

ipsum Hyacinthum tam

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI. m vita quam 71 Quapropter cum

rem de hao
cato Dei
.

323

a Sede Apostolica melio,

post obitum factis,

diligenter et sincere auctoritate nostra inquirerent, testes reciperent , et eo-

re accepisseut informationem
.

invo-

toonii G.C.
" l9etlaet

rum desuper

publicam formam redig-i facerent, et deinde Processum ipsum clausum eorumque sigillis munitum ad Nos et Sedem Apostolicam per proprium vel alium nuntium fideattestationes in

nomine, et Spiritus sancti ope in Sa> ,, c enncio saneto mterpellata , hanctoruraque Dei (in quorum numero sanctus llyacinthus canonizandus in illa beatitudine eoinputabatur ) petito auxilio, et saoct justitise innixi suffragio, anno

wnrortiio

vmerobiUt
iiyacinthi

liter transmittere curarent,

prout in
Achilles

illis

litteris

plenius continetur.
substituil

Domini mdxxiii, xvi Martii, snb Adriano sexto, anno ejus Pontirieatus primo, iu Conventu sanCracuvieusi ubi gleba corHyacinthi quicscebat fundata est jurisdictio reverendissimorum pnedictorum cuinmissariorum, atque de iis, qua juris sunt, dilig'entem fecerunt rationem in qua siquidem jurisdi,

69

Cum

nuper

praefatus

Cardinalis

ctissimse
poris

Trinitatis

(nVos idoneot,

et venerabilis Frater
dicti regis orator,

Erasmus episcopus Ploceusis, nomine ipsius regris nobis expoin-

sancti

suerunt

quod

prsefati episcopi prffimissorum

quisitioni

possent , et propterea ejusdem regis nomine nobis humiliter supplicaverunt, ut aliis ncg-otium inquisitionis liujusig-itur ejusdem annuere volentes, vos loco praefatorum episcoporum subrogantes, vobis mandamus ut ad inquisitionem vitae, famse conversationis et miraculorum sancti Hyacinthi hujusmodi procedatis, ac testes recipiatis, et eorum B desuper attestationes in publicam formam redigi faciatis et Processum per vos factum sub vestris Htteris clausis vestrique sig"illis munitis ad Nos et Sedem Apo.stolicam per proprium seu alium

commode vacare non

ctione,

modi committere dig-naremur. Nos

regis pio
desiderio

comparuit sereuissimus rex Poloni Sig-ismundus primus, et comparens personnliter instituit prucuratorem qui
, ,

quoad formam juris

nomine regio causam [ ageret ] R. D. Stanislaum Cloniczki Canonicum Opatovicnsem coram raultis testibus utriusque status ad hunc soleniuun actura prsesentibus. Quo facto, regisexemplum U.
Capitulumecclesias cathedralisCracoviensis seorsim
et

almaUniversitas gener;ilis studii ejusdem urbis,

tura etiam et Ordo Prffldicatorum scilioet Conventus sanctissimaB Trinitatis ad hoc negotium suos
institueruntprocuratores,

utomnium

auxilio ficret,

nuntium
per

fideliter transmittere curetis,

et alia in

quod pro omnium

erat institutuni.

'honore,

ne dieam singulorum,
pohnin

dictis litteris contenta exsequaraini in oranibus et

omnia

perinde

acsi dictse

litterffi

vobis a

72

principio directre fuissent; in contrarium

non obstantibus quibuscumque. Datum Koime apud sanctum Petrum sub annulo Piscatoris die xxix mensis Augusti, anno Domini mdxxi, Pontificatus nostri

missariis

His constitutis datur a E\{. ])D. Comgenerale edictuin quod postea per
, ,

omnes

ecclesias est fideliter exsecutura, ut scilicet

praedicatores
sio duraret,

hoc
in

integro anno quo coinmisconcionibus publicis lecta com, ,

risquc
davit,

man
ti

annonono.. 70 Post hsec instrumenta Severinus cap. 8 citalibri progressu?n causw enarrat his verbis
:

Anno

igitur dorainicai lncarnationis mdxxii, xvii

missione Leonis X, populus admonerent, et inquisitionem fieri rairaeulorum et beneficiorum Dei, per servum cjus Hyacinthum perpetratorum, secundum formain juris publioarent. Additi sunt

Januarii sub Leone decimo, Pontificatus ejus annodecimo (hiccerte error chronologicus irrepsit, cum Leo XPontifex ineunte mense Decembri an-

etiam eidem ncgotio lt. I). Nicolaus de Coprziwnicza Canonicus Cracoviensis ex parte
,

Cracoviensi procurator

et

publioi

notarii

lier-

ni 1521 mortuus fuerity et tantum octo annis et aliquol mensibus in cathedra S. Petri sederityteria sexta Cracovise proesentatae sunt litteroe summi Pontificis reveremlissimo suffraganeo Cracoviensi episcopo Laodiccnsi, et Jacobo Erdziesow

nardus Bittomiensis
ki, qui

et

Bartnolomaus Qondkowa-

ficere eraut obligati.

rem oxactissime ad fonnam juridicain efPostmodum in omnibnscon-

cionibus ad populura publice prffldioatores oonclamitabant, ut si qui aliquod sibi benefioium miraculose per sancti

Canonico Cracoviensi novis a Sede Apostolica commissariis tura etiam ipsi serenissimo Sigismundo regi, qui cum magno animi desiderio eos, ,

dera expediri cupiebat, et re, ut opus erat, raaut] miraculorum et ture considerata [ curavit
,

Hyacinthi preces et eorum vota factum soirel Deo teste et conut est, veve SUb juramento rera scientia vera corporali propalarent, ct in librura publicum in-

.,

ad

Sanctum

scribi curarent

ad quorum deolamationes

et pu-

testium et omnium qiuc ad hoc neg-otium spenumeconscriberentur ratiu ctare videbantur rus et rnodus, ut oranibus ad invicem coadunaterminum tis facilius cauonizatio hujusmodi ad optatum perduccretur. Sed non modicum statim
,

blicas cx suggestis admonitiones,

cessit eventusj

rei felioiter

pro-

siquidem

ii,

qui aanitatia alioujua

morbi aut restitutionis vitffl benefloio sunt potiti, libere accedentes , testimonium veritati prsBbuerunt, quorum numerus ad quadringentos novem
estrcductus.
dicto

occurrit impediinentum

Pontifex enim ipse Leo

decimus, qui jara in canonizationem sancti Ilyahoc eodeni anno cinthi vehementer aspirabat charam Deo animam morte absorpta reddidit. Itaque maxime negotio tam sancto dolendus casus
,

73 Coaperunt igitur produoi testea anno supra- dUtganUP '1 duravit cominissionia ,., scptimn Maii
,
,

actus inultiplex usciuc ad sexbun Septembris anni mt* \inxxiv, oum omni modo scilioet sequentis
,

obstitit.

Mittit postea
,

serenissimus

rex

Komam

jure et

forma
,

quibus ad tales actus procedere

jam Sedi Apostolicw praefecto Adriano sexto quid ulterius faciendura esset, diligenter exquiregni Porens; cui per Achillem Cardinalem lonise protectorem, remissi sunt quidam tcnores regularum cancellarire Apostolicae, in quibus de,

nihil omittendo vel admittendo, debitum erat quod huic tam sancto negotio apposite accommodari vcl incommodari poterat. Noa autem inhoc passu uon formam Processua sequti, aed quod ad veritatem liistoriffi et commendationem honoris

claratur,

quod etiam

summo

Pontifice defuncto
,

nostri

sancti

Ilyacinthi
,

pertinere videbatur,

;i<1

possint procedere

non pnchabita ad ulteriora uova succedentis novi suinmi Pontificis coramissione. Hae autem regulffi a Julio II, Alexandro VI, Piolll, Leone X, et Adriano VI Pontificibus sunt
institutae.

capita rcdurciitc
et

niultitudinera

testantium fidem conacribemua \ pra ea, qua* duobua libria auperioribus continentur miracula, testium veritatem adducemus, et

miniculorum aiquidem au-

tabularum,

quffi ta

Proce

repertea

sunt, cum
suis

m
41'CTUitI

DE
eadem

S.

HYACINTHO CONPESSORE
li

suis miraculis ad

capita consignabimus,

et jug"em

erga eos devotionem, ut

et

ei,

a quo

omne D
proce-

C.

lectione, breves nos berantcs lectorem a fastidiosa Hyacinthum mirabiesse in scribendo, etsanctum testibus, lem in opcrando ex quadringrentis novem

datum optimum
dit,

omne donumperfectum

nonaginta scptcm tabulis docebimus. Hsec miecc istis testibus et tabulis infra post Commentariumet Vitam producemus, et interimseet

placere studeant, prout possumus , libenter excitamus,- hujusmodi supplicationibus inclinati, vobis et aliis et aliorum domorum nec non mona-

racula

temporis,quantum fieripotest, hicmateriam nostram prosequemur.

rie

steriorum monialium seu Sororum vestri Ordinis in dicto regno et provincia consisteutium Fratribus ac mouialibus seu Sororibus ut de cetero per,

petuis futuris temporibus in ecclesiis

domorum

et

VII.
lennem

Initium

et

incrementum
ante
so-

;imac legiti

venerationis

ejusdem

Beati

canoni-

zationem variis
firmata.
Ckmcnt Vll
Pontifcx

miraculis

con-

De

canonizatione

S.

Hyacinthi sub Leone

monasteriorum vestri Ordinis hujusmodi Officium et Missas in memoriam ejusdem Hyacinthi annis sing-ulis altera die post festum AssumptionisBeatas Mariae Virginis immediate sequenti celebrare, ejusque imag-inem deping-i facere, et in ecclesiisdomorura et monasteriorum dicti regni etprovinciae depictam tenere libere et licite valeatis ordinariorum locorum et cujusvis licentia super hoc minime requisita, auctoritate Apostolica tenore praesentium licentiam et facultatem eoncedimus, non
,

obstantibua
Apostolicis

constitutionibus

et

ordinationibus

Pontifice ejusque successoribus agi ccepit, ut

ceterisque contrariis

quibuscumque.

supra ex Severino Cracoviensi fusius retulimus, OC ClemenS VUIPapain Bulla canonizationis infra paucis testabitur. Sed Processus ille proB pter varias eausas interruptus ac dilatus fuit, tametsi Clemens VII Pontifea> legitimo cultui
hujus beati Viri aliquod initium dederit, ut patet

Yolnnius autem, quod propter praemissa dictus sanotus llyacinthus canonizatus et catalogo pra?dicto Sanctorum

adscriptus non censeatur. Datum Kom:e apud sanotum Petrum subannuloPi- E

nostri

aoatoris die nFebruarii mdxxvii, Pontificatus anno quarto.

em

illius litteris

apud Severinum cap. hunc

iiliis

iii

libri

Euangelista.
76
S.

tertii relatis,

quas anno ll>%7adPP. Preedicato*

res Cracovicnses scripsit in

rnena Papa aeptimua dilectia
tribus
PrflBdicatorum. Dilecti

modum

Memoratus Pontifex postea annuam istam

conmtitaH-

Cle-

llyacinthi

memoriam sub
ad omnes

Priorii^us etFra-

ri concessit, et
dit,

ritu duplici celebra- i^fcmcui,um Poloniae ecctesias exten'

domus sancti Dominici Cracoviensia Ordinia

tilii,

quemadmodum legimus
:

in ipsius litteris

snluteiu et A]nstolic:iin

benedictlonem, Bxponi nobia nuper feoiatis, quod alias felicia reconlationis Lco Papa ilceimns priedeceaaor noater ad [natantiaaimaa precea oharissimi im Chriato iilii noatri Bigismundi Polonlsa regia illustris oertiaeplaoopia

quas anno Christi 1530 ad Sigismundum Polonise regem dedit sequenti tenore Clemens Papa septimus cliarissimo in Christo filio nostro Sigismundo
PoloniflB

iKtstcr,

regi ulustri. Charissime in Christo fili salutem et Apostolicam benedictionem.

tuno expreasis ut ad generalem

aanotitatia et

inquialtionem
ti

vitsa

miraoulorum beasocii

Prajsentavit nobis Provincialia reg-ni tui Polonis& Ordinis l'ra:dicatorum litteras majestatis tuse, qui-

llvncinllii,

Krnlris Onlinis vcstri ac

san-

oti

Dominici, olim institutoria dioti

:

Ordinis, pro-

qui

oedorent, mandavil
c\

[pseque Processus per

unum

bus nobis expeditionem negotii sancti Ilvacinthi, tam vivus quam mortuus plurimus claruitmiconimendat, ut ad illius caraoulis, jilurimum
procedero dignaremur. AT os proardua negotia, quibus ad praesens

Pratribua

domua vestrea olauausel

.

Bigillisobsi-

nonizationem
pter diversa

illiusque exagnatus, nobia nuper praBsentatua minatio tribus e\ s. K. K. Cardinniibus, ctduo-

bue
licci

RotflB

auditoribus per Nos oommissa fuitj et

Bumus, considerantea ad actum hujusmodi canonizationis procedere non posse, ac deimplicati

tpae

Hyacinthus,
vita

dum

In

humanis

egit, ac

Biderantes,
ui

quantum cum Deo nobis

licet

tuis

C tempore, quo
posteaquam

Croatorj auo apiritum

reddidit,

oo

piis et honestis desideriis

satisfacere, attendentes,

funotua

fuit,
I

plurimia elaruerit
ihristi

Qdelium istius regni multltudoad eoolesiam vestram,in qim ipsius

miraoulis, ao prroterea

magna

Provihcialis nobis exposuit, PratriOrdinis alias ab hao sancta Sede, in qua divina providentia sedemus, concessum fuisse, ut
praefatus
dicti

bua

oorpus pequlesoit, ossidue oonfluat, pluresque ejusilctn

Beatl Interoe aione preoe

suas, quas ad

Deum

ointhi

effundunt , exaudiri flrmiter oredantj ipaumque pro Beato teneantel revereantur; quia tamen in oatalogo Sanotorum annumeratus nonest, dubitant,

festum ac Wtissa et Offlcium ejusdem sancti Hyacum oratione de uno confessore in omniims eoclesiis domorum Ordinis et regni prsadicto-

on
hutC
bflOlfl
-

sibi faoere Liceat,

i

rumcelebrari possent, majestati tuaapro nuncconoedendum duximus, prout per prcasentes concedimus; (piod in omnibus aliis ecclesus etiam
oathedralibus, quasregnitui duxeris eligendas et

Viro

epiacopus
prrofati
iiis

Quare venerabilia Prater noster Laurentiua PraBneatinensis Oardinalis Sanotorum Quatuor nunoupatus, dum regni proteotor tam
Sigiamuudl rogis,
aupplioavil
ft
,

nominandas,

rum

quam
.

humiliter

\x\

vestro nomine, nopro terai E&egis

laude

gloria,

oc Ipsius Beati reverentia et ho-

deoore et Qatholiosa pepopuiique devotione e1 salute vobis singulia annis, etiam priusquam ad illius oanonizationem prooessum Puerit, festum et Offloium ejusdem Byacinthi in eoolasiia et domibus

nore

neo non Ecolesioa

Ugionis aplendore

episcoporum et pnelatorum quomajestatem tuam nominatie fuerint, expresso aocedente consensu, Missa et Ofcum oratione de uno confessore celebrari fioia possint, donec adactum couonizationis deventum fncrit; ita lamen quod pcr hoe dictus IlyacintUus
,

ecolesiae per

canoni/.atus ct c&talogo

Sanctorum adscriptus nulPe-

latenuscensentur.

Datum Romaiapud sanctum

trum sub annulo Piscatoris die xv Junii mdxxx, Pontiflo&tus nostri auno septimo.
Euangfelista.

vestri Ordinis

dioti

ct eelebrari faciendi

regni et provinoiea oelebrandi licentiam oonoedere de beni-

goltate

A.poatolioa

fideles quoalibel

dignaremur; Noa igitur, qul ad Sanotorum Dei venerationem

Prsedicatoribus PoknuBpermisit, utfesto S.Hyacinthi in ecclesus suis solennem processionem cum cenerabili

Sodem oano Clemens VII Frairibus

Sacramento

DLE DECIMA SEXTA AUGUSTI

k.

325
sedare attUCTOM

Sacramento instituant, verinum Cracoviensem

sicitt
lib.

apud laudatv.m Se3 Actorum cap. 36

perquisitis, illius dolores vel lenire vel

tentabat.

fusius videre est , ubi etiam cap. 33 et cap. singillatim recensentur ecclesix, qucVpostmodum a rege et preesulibus Polonise ad celebrandam
<iuem

Tantum
,

studii

quantmn

vel poterat vel

G C

necesse videbat adhibuerat , ut regrotanti inarito salutem invenire posset. Ast oninia frustra post
:

Pau

bl
)hi

III Pa-

auxit,

Hyacinthi festivitatem assignatee fuerunt. Causa canonizationis ferventer resumpta est sub Paulo III Pontifice, qui etiam cultum S. Hyacinthi ampliavit, ut nomine ipsius testatur Joannes Toletanus Cardinatis, dum apud Severinum Cracoviensem cap. 33 ejusdem libri tertii Fratribus Prnedicatoribus Polonise sic scribit Joannes a Toleto miseratione divina titnli sancti Sixti S. R. E. presbyter Cardinalis Burgensis nuncupatus dilectis nobis in Christo universis et singulis Patribus et Fratribus Ordinis Praedicatorum
S.

77

multas enim opes insumptas, indies mag-is ac magis exerescente pestifero dolore tandem ope medicorum destitutus Tiberius ad extrema vitro deducitur. Quod ubi persensit mulier, acsi ancipiti gladio confixa in lfimentationem et ejulatum prorurapens, sang-uiueis lacryinis suam infclieitatem opplorare os verberare ac pectus vellere crines, in cBelum teudcre supplices manus, Tiberii nomrii implorare, de humana conditinne lamentabiliter conqueri, vitte inconstantiam deflere, iuortem
,

suam crueem appellure, lVum ac homines accusare, se omniura fore infelioissimam vocare
mariti
coepit.

provineiaePoloniaesalutem in Domino sempiternam. Hodie sanctissimus in Christo Pater et dominus noster , dominus Paulus divina providentia Papa
tertius intellig-ens

SO Nullius audire consolatiouem

miserabiliter ag-eutem
tit.

voluit

duin patratumen
insigne

animam

virura suura adver-

sanctum Hyacinthum Ordinis Praadicatorum provincise Polonire patronum quamplurimis

clarere

Aliquo temporis interstitio in ag-one cortabat Ceulus; moerore perdita mulier, quid moliretur
perpendebat. Tandcin post multos ploratus sancti Hyacinthi nomen illi in aniinum iucidit, cujus solennem apotheosim brevi fcempora futurain esse
perceperat.

miraeutum

miraculis,

cupiens
feriis

propterea
eujuslibet

vestris et aliorum Christi fidelium votis satisfacere

vobis de cetero omnibus quintis

B hebdomadse
,

proprium non occurrerit prout in tertiis feriis de sancto Dominico Patre vestro fieri et dici solet,ad laudem omnipo,

in quibus festum

Mox

in

terram prostrata
ci

aniino qui-

dem

moerenti sed inflummato, cuin lacrymis

opem
si

implorat ipsius, vota postmodum

scilieet

nuurupat;

tentis Dei ac vestri Ordinis decorem,

eo etiam solenniter, aesi jam facere et dicere possitis per sure viva? vocis oraculura nobis desuper factum, auctoritale Apostolica coneessit et indulsit, in cujus rei testimonium prae, ,

Offlcium de esset canonizatus

suum virum
,

a porta mortis ad vitara re-

ducere dig-netur, quatuor in eminentioribus urbis Roiname locis Ilyacinthi irnaginem depingePO,

saccllum noraini ejus niag-nifico sumptu exstruere tot deindc saera in honorem ipsius persolvcrc pro,

sentes

nostras

attestationis
fieri

litteras per

secreta-

rium nostrum

et subscribi

nostrique sigilli

Illico (audite aliud stupendum et inusitatum mirandum) ad vota Ilyacintho spoponsa,*

mittit.

Injr

spon

impressione comrauniri mandavimus.

Datum Roma?

et

apud Parionem in sedibus nostras solitae residentioe sub anno a Nativitate Domini mdxlii, die vero
mensis Junii, Pontificatus praefati domini nostri Papae anno octavo. Ita attestamur et fidem
tertia

facimus. A. Cardinalis Burgensis. Ant. Barba secret. 78 Etsi canonizatio S. Hyacinthi sub Paido III variisque hujus successoribus ad optatum exitum perduci non potuerit, tamen indies crevit venein Polonia regionibus ita ut Rosed etiam q mze invocatus ante peractam canonizationem patraverit singulare miraculum, quod Abrahamus Bzocius in suo Serto gloriie S. Hyacinthi sive Concioneoctava de eodem Sancto, apud me pag. 129 sic recitavit: Ronia orbis caput, amplius quam mille trecentis milliaribus disjecta est a monuracnto Hyacinthi. Romae tamen jamjain pene a morte ratio illius beati Viri
, ,

ad aures niorientis nomen llyacinthi inclamatura,qui lecto decumbebat jamj.-im pene spirans animara repente surrexit, adque llyaeinthi Iionorem vota nuncupata persolvit. Deinde Bzovius istud miracutum confirmat testimonio Quilielmi Grassensis et Venciensis in Oallia Blanci episcopi qui antea Sixto V Pontifici a cubiculis fuerat, et qui hoc aliaque S. Hyacinthi prodigia
,
,

i't

in urbe

liomanu

carmine hexamctro decantavit. 81 Prwsertim tamen Sanctus ilte ante solcnnem

ntm multa
pri/uj in P(f

suam canonizationem
,

in Potonia patravit innu-

non solum

in longe dissitis

merabilia miracida qurc R. P. F. Camitlus Baltianus in oratione panegyrica deB. rlyaolntho apud proxime citatum Bzovium pag.%\\ sic generatim recenset Nolo maximam divi Hyaclntni iniraculorum copiam hac mea oratione pcrstrinquot g-ere; si cnira tot ling'uis pnr.ditus csscm illum et viventcm et vita funrhim probatiflBima miraculacfTccisse accepimus tamen eaonmia, non dico ornatc explicarc, sed ne summatim quiilcm
: ,

toniu

amti-

qmcnt,
1

I'

absorptos ad vitae hujus

usuram

g-ravabor referre, quod sub

revocavit. Non annum Domiui mdxciv

qua: propo percenscre possem. Vcrum et haec suimus, et alia , quae possent commemorari <[\kv
,

eo ipso tempore, quo sanctus Ilyacinthus catalogo

consulto, ne
scriptorcs

longior sim, prtepeo, historiarum

suis

Sanctorum adnumerandus erat, non aliquis p;ig"us, non oppidum, non civitas, non tantum urbs Ro-

raonumentis

commcndarunt

et

mana, sed

in urbe

Roma

quasi universus

mun-

dus, pro solenni canonizatione sancti Viri in unumcollectuspropriis aspexitoculis, dum sanctus Ilyacinthus suae sanctitatis illustrissimum dedit

signum.
iiie

solen-

79 Tiberius
inter cives

Ceulus,
,

vir

maximae auctoritatis
,

nem ejui
eanonizafi-mtm

gravissima infirmitate conomnia neflictabatur. Aderat afflicto sua uxor cessitatis ofiicia sedulo exsequens. Nibil non faciebat, nullis parcebat sumptibus, quo charissimum maritum ab illa infirmitate sublevare posset. Omnes advocarat medicos, diversa et ea pretiosissima coemerat pharmaca multis ac variis medicamentis
,

Romanos

commcndabunta3tcrnitati. Non possum tamen non breviter ex iis nonnulla coniraeraornrc; narn triquing-inta novcm mortuos ad vitam revocavil decim abortivos vita et animadonavit; eeptuaginta scx jam morituris perfectam sanitatem restituit; centum trig-inta quatuor g-ravi valetudine pre&sos curavit; trig^inta sei mag-no dolorc rapitis;iiTeetos libcravit; vig-inti duos vehementi dolore dentlum
,

afllictos

cruciatis, ex

sanavit; quinquag-inta oculorum doloribus Iumen f|iiibus uoniiulli ca?ci crant

,

reddidit; trig-inta tres g-utturis, colli, ling-ure

oris

doloribus oppressos ad sanitatem reduxit; tribus surdisauditum restituit; quadra^inta duospc(;toris,

stomaclii

326
n THBF G.C.

DE

S.

HYACXNTHO CONFESSORE
Sa djuabsque Sedis Apostolic* dispensatione seu licentia
BpeoiflH.

, hi(l tintestinorumdoloribuslan^uente

D
etevandi o$-

vitoctogintatrespedumetmanuumlanguoribusdoocto febribus vexatos lentes liberavit; quadraginta dolores depulit; vigmU effecit j ab octo colicos sanos

<lecem octo novem ex elephantion morbo eripuit; vindicavit; duobus tabe affectjs B morbo comitiali membr.s dissosanitatem dedit; se.x paralyticis et duodecim aqua mtercute tulutia vires refltituit;
diversis meecentee curavit; viginti tribua eanitatem reddidit; duas .stenles ribua conoisifl parturienmatronas prole donavit; triginta tribu.s periclitantibuB, subtibua matronis, et in partu

81Quarcsupplicari fecistis humiliter vobis, quia quod festum et Missa ac Officium ejusdem beati Hyacinthi cum oratione de uno confessore in omnibus ecclesiis domorum dicti Ordinis in regno Poloniae constitutarum ex concessione Sedis Apostolie&e celebrantur, per Sedem eamdem de opportuno
asseritis

sa B. Byacintlii,

vulne-

satis

doloribus quasvenit; quadraginte totius corporis tulit; quinquaginta quinque diversis

opem

remedio juris providere. Nos igitur vestris supplicationibus in hac parte inclinati, auctoritate domini Papsc, cujus Pcenitentiariae curam gerimus, et de ejus speciali mandato, super hoc vivae vocis oraculo nobis facto vobis ut corpus seu ossa hujusmodi exhumari et in eadem ecclesia in aliquo eminenti
, ,

oaeibue agitatie Buccurrit;

expertia debilitata;

novem auimalia
vitio
alio

rationis
in

et alias condecenti loco

cum

debitis reverentia et

atque exstant pristinum statum restituit; triginte octo quibus Eegri et viflionea et apparitiones divers, BUntab eo recreati et sublevatij nonamorientefl

affecta,

honore
tis,

Ordinarii loci vel cujusvis alterius licentia

requisita, reponi facere libere etlicitepossi,

minime

verisque existentibus praemissis indulgemus, plenamque ad id iicentiam et lib L ram concedimus

ginta ooto CbristianoB variia de causis afflictosnon voticomsemel Bolunij sedsaq>issime, vot laeto,

faoultatem, non obstantibus constitutionibus et ordinationibusApostolicis ceterisque contrariisqui-

potefl effecit.

Nos inferius hsec miracula post Commentarium prtevium et Vitam ex Severino

Cracoviensi speciatim referemus.

buscumque. Datum Romse apud sanctum Petrum sub sigillo officii Poenitcntiarise Kal. Julii, Pontificatusdomini Pauli Papae tertiianno quinto, Al. de Villa-nova
Hect. Guiddatus.
offerebat difficuUas reperiendi R.P.F. Thomat dr Szyreliquias S. Hyaeinthi, quse diu latuerant, et quas

elevandas % IX. Licentia oblenta ad

Sancti
vcntio.
Clllll

85

Sedjamsese

reliquias,

earumque

in-

PflU-

tu* III
ttfex

Vun-

canonizationis Dum negotiumcuria Uomana sub Pontificatu multi Paulilll

in

anno Christi 1543 qusesivit invenitque R. P. F. Thomas de Szyczow, de quo Echardus inter Scriptores Ordinis Prsedicatorum recensitos meminil ibidemque tomo 'Ipag. 125 asserit, abeo scrit

czow Dominicanus,

affitabatur

plam

fuisse Relationem inventionis reliquiarum

Fidelesad Gracoviense PP. Prmdicatorum temptum confluentes et per intercessionemS. Hyacintlii

sancti ilyacinthi Ordinis Praedicatorum, a ducentis annis ita occultarum, ut, ubi delitescerent, periisset

runt

crrhrn fn-iwficia impetrantes, instare caepei sacrm ejus religuim, guarum determi,

rdiilit

natumlocum ignorabant,certoethonorificenliori loco collocareutnr, ^itcmadmodam Severinus lib. 3 kctorum cap. u refert hisverbis: Dum haeeita
Bgerentur el desiderium populorum aujreretur, devota pU iis iitind Pratres Praadioatores ooBpil
Craeoviensea InBlstere, ut glebam corporis sanoti Hyaointhi , qusa multos latueratdiea [licet non sine

memoria. Hanc relationem maxima ex parte Severinus ('racoviensis apud quem lib. 3 Actorwn Cap. 42 laudatus Thomas de Szyczow, testis oculatus iltam sacrorum ossium inventionem ita narrat Quoniara in sacris Litteris
, :

BOriptum comperiraus Tobi12: Sacramentum regis absconderebonum est, nperaautem Deirevelare etconfitori honorificumest; hincnosFrater Thomas
do Szvrznw Prior provincialia provincia? Poloniae,
lioet immerituSj Ordinis Prasdicatorum , una cum Patribus et Fratribus Cpnventus sanctissimse Tri-

maffno

prodlgfiorum
b terro

et

miraoulorum
e1

fulgore

et

numerositate]

elevarent,

certiorem looum,

ad

quo oculos pro ueoessitatum suarum sublevamine sanotum [iyaointhum oonfldentiua dirigere poaaent, eia assignarent. Noudefuerunl tales,qui devotioni populorum annuentes, ad Sedem ApostoLicam oonfugerunt supplioantes humiliter, quatenus
oa s
beatl rlyaointhl

omnibus et singulis Christi bonorem et gloriam omnijiotentis Dei et Sanotorum amioorum ejus notura facere dig-num duximus, quoraodo juxta jam dudum quibusdam utriusquo sexus hominibus Deura timentibus a Deo
uitatis iu

Cracovia

fldelibus ad

honestiori Looo oondere per-

mitterentur.
conte$nwt

tam
anno
L588 petitam
ele~ thi,

faotam revelationem et in scriptis historicis exaratestifioationem, ossa et reliquiae beati HyacinPatris

et

83

Paulus lll Papa

S, R.
/.'

fundatoria primi Conventus nostri

Ucmttam

vationis istius licentiamconcessitpereminentissi-

Cracoviensis, et ceterorum in regno Poloniae quie-

mum
ih\

CardinalemAntonium guijussu
t

ejusdem Pontificis ad
vienses scripsit hoc
mi.i

/'/'.
:

modo

titull

lanotoruni

<

Prmdicatores CracoAntoniua miseratione >uatuor Corouatorum

in

aoentum, in malis ct periculosis teraporibus bactenus ooculta, revelari et reperiri debuere, acctiam
ouiu ceteris Sanctis

numoro sonario canonizari

preshyter Cardinalis dileotis

Fratribus

Chriato

Priori

et

domus

aanotiaaimaa Trinitatis Cracoviae

Ordinia Fratrum Prffldicatorumsalutemin Domino. Es parte vestra fuit propositum coram nobis , quod
vos pro

regno Polonia; recondita quod priori anno de beato viro llyaciutho lactum declararaus fuisse in hunc raodura. B6 Anno Domini unxvD satagente et instigante olim vonorabili Kratro Ludolpho sacrse theolog-ise
in
,
,

Prior provincialis

singularis

devotionia aflteotu,
,

quem

ad

ac

totius

beatum [ul pie oreditur) tlyacinthum olim Ordinis Fratrum Presdioatorum professorem, el beati Dominioi ipslus Ordinia institutoris sooium geritis, oupitis oorpus seu ossa ejusdem beati Hyaointhi, ouea Uumi in ecolesia domus vestrsa sanotissimse
,

veraa philosophisa professore , Provinvigilantissirao, post frequentes preces et in-

Polonix

tercessiones serenissimi et invictissimi regis Sigis-

lnundi

folioiter

moderni

ac etiara

cum tempore
,

Trinitatia jaoenl

in

aliquo eminenti

et

alias con-

venerabilium archiepiscoporum et episooporum ac capitulorum cathedralium ac syuodalium congregatiouum super promovenda ac

totius Goronaa

dooonti loeo

omn dehitis roverentia ot lumore roponereet reponi faoero, quod vobis liooro dulutatis

fienda

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI

327
c.c.

fienda canonizatione beati Hyacinthi, et cum interjecto tempore, multis per plures Patres nostros
diffinitores

a sacrosancta

Romaua Sede

Apostoli-

ca in forma Brevis, et Bullis obtentis g-ratiis, tandem anno dominicae Incarnationis mdxliii spem

firmam in divina gratia, non in pecuniarum thesauris, qui nulli iu arcis parati habebantur, collocantes, unanimi voto Deo et sancto suo Hyacintho juxta decretum
et aedificare

Sedis Apostolicffi erig-ere

Patrum priscorum narrationibus et ex Ubrifl quod eo tempore reperiri , elevari et , cauonizari debcrent quo respublica Christiana in fide periclitaretur, quod pro tUUC per Lutheranam factionem agitabatur, et ipsum regnum Poloniffi ex proxima vastatione regni Ungariffi illo tempore pavore et timore urgebatur vel angustiabatur; uude et Fratrum neduin nostroruin, sed et aliorum Ordiuum et Religionuin, iino et
et ex
historicis
,

locum eminentiorem supra sacellum trium Reg-um ccepimus adaptare, et murum versus
ecclesiam infringere, et inter fractionem vel frangendum murum supra altare de compassione beatffi

in concionibus vulgaribus per verbi Dei

pneconcs

Mariffi Virg-inis reperta est

capsa sive armarium

muratum,

testudinatuin, ubi reperta fuerunt ossa

integri hominis ofliciose recondita, licet aliquantisper per ig"nem adusta et rubicunda facta, nec

commendabatur Domini Dei et Sanctorum suorum negotium et sic tandem, Domino Deo raiserante, xxm die mensis Junii, videlicet decem millium martyrum hora vesperarum jani fere consummato prsefato divi Ilyacinthi sacello.dum ego Frater Thomas cum Fratre Joanne Conver;
,

so

Conventus Vratislavicnsis,
et

illius

totius operis

tameu

in aliquo lsesa vel

reliquiffi

beati
,

diminuta et quia ossa et Hyacinthi a multorum annorum

;

mag-istro

architecto,

circa

dimensionem gra-

curriculo

fdrsitan ultra
,

quam ducentorum

oc-

cultata fuerunt

et

penitus nostro sevo

ignota

putabantur fore beati Hyacinthi, et sic ex congerie laterum , quae inter frang-endum dictam capsam inciderant, reprffidicta ossa taliter reperta

duum, quibus forct ad sacellnm congruusasccnsus, conferebam, semper de sanctis ossibus taoltus et et, ecce, subito venit in mentem tristis rovolvens ex Fratrum et Patrum conferentiis, nt profundius
;

in
di
ita

eodem loeo murus foderetur, quoniam ct quasdam in muro cavatnras profnndiorcs

factum

\i:

et

verenter
tellffi

cum

cineribus,

quorum

erat

magnas sculamina-

fuit divina, ut existimo, voluntatc, ut

quantitas, et

quibusdam
;

particulis

praefatus Frater Joaunes

cum

Fratre Protasio artis

:

rum cuprearum

recollecta, et in sacristiam reve-

socio foderent,

me ab

operc abcunte

ct

sine

mo-

renter delata fuerunt

cujus adustionis hffic conjiciebatur fuisse ratio; quoniam a fundatione Couventus bina vice usque ad praesentia tempora Conventus
.

ra

repereruut lapidem
vcl

planum

muro
iuc

inferiori

suppositum

iutixuiu; et

mo\

revocato,

cum

ecclesia fertur fuisse incineratus, et prrefata

capsa sive armarium, ubi ipsa ossa latebaut, ex parte ecclesiae, et non nisi unico latere vel fenestrula raedio latere clausa fuerant. Eapropter ardor ignis murum accenderat et capsam ligneam, cujus

ipsum ostendcrunt; ct jussi cautius tractari lapidem, ct comperimus suh eodeni cryptain Blve capflam lapideam eodcm lapidc artifloiose plano conteetani, et sic pro nocte futura omnia reliquimus injaota
.

integra.
nis Baptistffi, ea, quffi

comperti sunt, et similiter laminam cupream absumpsft, salvis miraculose ossibuset relicineres
quiisproefatis.
diliyenier

89 In crastino, hoc est in vigilia sancti Joan- aatandtm /''""""'facta fucrunt, rctulimus

reveTendissimo doiumo Petro archipra-suh (inesneusis eoclesiffl et episcopo Cracoviensi, qui cum
coetu prffilatorura et canonicorum et familia non pauca codem dic adveniens, jussit levare superiorem lapidem, et tandem visis sacris bustis in loculo iapideo ct plumbco cullocalis, mandavit vel jussit raihi Fratri Thoimc, quatenufl totum oum capsis in choruin revercnLor deferrem; quod et
feci

ea fjiusivit '

87 Postea circa principium mensis Junii facta cougregatione Fratrum mendicantium in domonostra, et rogato reverendissimo suflraganco Fratre Dominico, et cum eo multis ex praelatis et Canonicis ccclesiffi cathcdralis in fidei testimonium, et concursu populorum assistentium utriusque sexus non modico, ex devotione et flebili gaudio accedente, et acclamante, quod eorum temporibus diu desi-

titudine,

circumstante utriusque sexus et Btatua mulet iterum in medio chori eollocatls rc-

derata ossa et reliquise inventse sublevatffique fuiS" sent, sepulcrum beati Hyacinthi, quod erat intra

liquiis, accessit prfflfatua reverendiflsimufl antlates,

et

revidens

et tractans

ossa

ct

ciroumBpIcienfl
dixit
:

murum cxcavatum

et ante

sacellum B. Virginis,

omnes

reliquias et loculos

ipsarum

Iwcm

vel, ut communiter nominatur, trium Kegum a terra duobus cubitis elevatum apcruimus, et

SUNTVKU.i; KBLIQUIffi BBATI

stans venerabilis

\li:l

llvAclMiil. Et ad-

cistulam reperimus ; dissimum prajfatum D. Suffraganeum receptis

quibus reliquiis per reverenct

torum doctor

ct

asaeveravit, ita

dominus Joannea Borek, decredeeanus ecclefllffl Cracovienais omnino esse, quoniam et In urbe

ad medium chori

delatis, et aliis

prius (ut pree-

Boma

taliter

missum

est) repertis

simul asportatis in prssentia

eiderat.

Taliter

absconditas et Inventas ipse prfflsena Dei laudibua Inventa effo oum

et religiOBfl
i

prffilatorum

et

medicorum chirurgicorum anato-

ct protinus

ad sacristiam delata

121

to-

miam scientium revisa sunt et mutiio comparata, et compertum est, diversa fore ossa, quia priora integri hominis, ct reliqua iterum alterius corporis, et saltem inferiores partes, quarum caput cum
ueteris superioribus

ditausqucad tempus prfati

Bacelli

consummatio-

dedioationem fuerunt. Bt ita hia gestls, coepimus cum Dci auxilio negotiun. ipsum flduolaereni simo e1 Inviotifllius pertracte, et demum

ncm

et

nibus, brachiis et

membris et partibus, puta mapectore non comparcbant. Unde

prffiseutibus praelatis

multum murmur etadmiratio

et ceteris facta est; sed et

quibusdam, prsesertim

Lutlieranismo
fuit.

infectis,

subsannationis occasio facta

simo regi Sigismundo huic operi multum devoBuppetiaB to per nos rem gestam proponere, et consummatione et orsatu prasfatl Bacelli et lapro e pidci sepulcri exposcere. At sua majeBtafl dum prffitactam ratfonem fluper temorc meo audivit
hifltc pore inventionis protracto, et post iu TOteri princepfl Oatholicns ria reviso etaudfto, fcamquam operto porrexlt larga mana pro consummatione centum florcnos in moncta, et preBfetUfl rcnobis

pottquam
per mulios

anno$

la

tuerant,

88 Ego etiam, qui supra, Frater Thomas pro tunc Prior et vicarius generalis provmciffl existens, cum Patribus et toto Conventu pro ea re tristes
et stupidi effecti , non alium locum certo scienrequirendae forent, fidutes, ubi tantae reliquiae

et enerabile Capitulum, verendissimus decem olim <rai beatufl Pater Ilyade quorum gremio
,

ciam denique plenam habentes in Domino Deo, Augusti Tomus III.

cinthus

viffinti.

Dominus Joannes Odrowonz,

45

de

328
MTTORI

DE
fuerat, vig-inti

S.

HYACINTHO COXFESSORE
fere ulti-

de cujus stirpe et veteri clara familia

ifite

G.C.

quinque florenos. Sic mus relictus etcetcri Christi fideles prorniseui sexus et conditionis ^ratantcr plus et minus obtulerant, ex quibusipsurnsepulcrumetfrradus et pavimenta etferramenta ego idcm Frater Thomas pro tunc altera
vice Provincialis nutu Dei feci coaptari et

latum. quod in Scorialensi Hispanise monasterio D ostenditur, et cujus translationis testimonium ex oliitqne rvLipsanotogio ejusdem monasterii fot. 115 ibidem gionibus qatdam anno 1722 ita desumpsimus : Georg-ius misera- communicu.
tione

divina

tituli

S.

Sixti

S.

R. E.

Cardinalis

txfuerunt.

consum-

Radzivil nuncupatus, perpetuus administrator episcopatus Cracoviensis et Ducatus Severiensis, Dux

in
rii

non ttne
etrtit indi
tiii,

mari. Per omnia benedictus Deus unus et trinus per infinita semla serulorum.. Amen. 90 Dubito, an hic sit integra relatio R. P. F.

Ollika et Niessiviess, ac sacri

sacrae
in

Romani impe-

princeps, gratiam a Deo et pacem. PerspeCatholicae reg^iaB majestatis

ctam habentes

Thomrede Szyczow cum Severinus infine

,

cita-

vestraa pietatem

ti

capitis sic scribat

Addit fiutem item reverenreliquia-

dus Pater (his verbis, ni fallor, laudatum P.

Thomam
rum

indicat)

causam inventionis

beati Ilyarinthi pluries visa lumina ct faces

accensas super locum, ubi reconditee fuerunt, et

adeuindrin locum
eorporibus, qui et

dmmonum

ejulatus in obsessis
et se
uri

locum monstrabant,

et erg"a Sanctos ejus pracipue vero erga patronum regni PoloniEe sanctum Hyacinthum, beati Dominici Hispani socium, veneratiouem et devotionem, mittimus S. C. R. majestati vestrae per illustrissimum Don Franciscum Mendoza, admiralium Arag-oniaa, oratorem suum, particulam ex brachio ejusdem Sancti, quam ipsi in proesentia Fratrum Ordinis Pra?-

Deum

etaccendi in codem fatcbantur. Adfuit etiam pluries mira odoris fragrantia, quee procul dubio ex
reliquiis

dicatorum Conventus Cracoviensis reverenter de-

Snncti

prornanans, eas esse veras beati

Hyacinthl designabat. Severinus ibidem praemiserat sequentia Eodem tcrnporc consccrationis SUpradictffl reliquiffl, quffl existimabanturessebeati
:

Vitti episcopi Lubusani de Ordine Pnedicatorum, de cujus Bannlifair fn-ijui n memoria habetur in veteri historia brati Ilyacinthi sunt collocatte
,

inira altare

majua

Eu

eodem

sacello

cumsuiscine-

ribus;

Hyacinthi sunt reconditffl Intra altare seoundum, et in fundo altaris in capsa deccnti sunt eollocatae vcrum os brachii unius intra lapidrm sepulcri atergo est sper-i

similfter rellqufffl beati

cialitcr Inoluflum.

Abrahamus Bzovius

in

libus rcclrsittxtiris

adannum
ad.

Christi 1254

Annanum. 8

prompsimus. Precamur ig-itur, ut ejus intercessione et meritis Deus omnipotens S. C. R. majestatem vestramab omnibus adversitatibus custodiat, et quamdiutissimeorbiChristianosanam, florentem fortunatamque conservet. Datum Varsavise die ultima mensis Februarii, anuo Domini mdxcvii. Georgius Cardiualis Radzivil. Etiam anno 1594 pars cranii S. Hyacinthi ex Lusitania in Galliam ac postea in Belgium delata est, ut apud nos tomo i Aprilis pag. 73 videre est. Non dubito, quin varige ejusdem Sancti retiquiee Conventibus PP. Prsedicatorum communicatse sint sed non est mihi inpromptu, cas singiltatim enumerare.

meminit de quodam B, Vito Potono,-qui ex Ordinc fr.vdinttnrnm

cvectus
est, et

c/jisco/ifdum Lithuanise
asserit.
iis,

quem miraculis coruscare

utrum
H.
ilte

X. Ossa Sancti
altari

in

novo sacello ac

No.s httr occasitmr tHsccrc ctt/iimus v.c

quo-

rum
hoc

interest,

cpisctijio

fntbusana

vcl

Vitus distinctus sit ab Luhcccnsi, ct tjtto dtc

iterum honorifice collocata.

annua
bretnr.
1-lmicrxretiqutn
lin-

atterutrius vel utriusque

memoria

cete-

noratiorilo*
vo

oolhcat*

Quidquid sitdebeato isto Vito, ithtstrissimusprsesul Qnesnensisin tabnlis parieti nffi.ris retiquit memoriam consecrati hujus sdcelli, ut Scrcr/nns thnicnt rcfcrt /,,s verbis Anno Do!M
:

ilerum transcribimus ex Severino Cracujus testimonio libenter utimur, eo quod ipse interfuerit rebus gestis, quas cap. 4-3 et sequente libri tertii sic narrat Post haec om-

H; .coviensi,

sec

Sevei iini*

Cracovtensis I
i

hono(

cin Siiik

nia supradicta

cum

res alto tegeretur silentio, et

inini

mi.m.v,

Dominica \n post festum sanotissi-

inrnsr vrni Nrptcmbri, luna xxvi, ego Petrua de Qamratis Dei gTatia archirpisropus
mffi

Trinilalis;

Gnesnensie e1 epi icopua Craoo^ iensis hoc sacellum ad honorem Dei omnipotentis, beatissimaa Virginis

properaodum per quinquag-inta annos ob deperdituin Processum neg-otium canonizationisbeati Hyaointhi in curia Romana intermissum fuisset, suscitavit Dominus Deus spiritum R. P. P. Melchioris
et

Mosticensis,

sacrse

theologiae

professoris,

Mariea

el

beati

Hyaointhi

conseoravi, altare

autem hoa majus ad honorem Dei omnipotentis,

Passionia

Dommi,

oeoa, ejua Virffinia

Banctte Crucis, coronte et lanMarise oompassionisj sancti Lau-

tunc jam quarto provincise Polonia? Provincialis existcntis, qui ad Capitulum g-enerale sub reverendissimo Paulo Constabili Perrariensi, Magistro

Ordinis

g-enerali,

anno

Domini' mdlxxx

pentii,

Venoeslai,
Juliani,

Longinij

Erasmi,

Valentini,
Christi

Banoti

Lasari, sanotaa

A.poIoniaBj

evoratus apud Greg-orium XIII Pontiiicem multis eg-it conatibus fpriehabita olim san-

Etomam

na, beatorum vero deoem millium Martyrum, et beatarum undeoim millium Virginum reliquias
in

otaa

memoria3 serenissimi Stephani

reg-is Polonia;

et

quorumdam barouum ad Sedem Apostolicam

quatenus ex plenitudiue
pote-

ro

inolusl
,

srpulrrum
beatissimea

omuipotentis
llvariuthi
;

vrro ad houorrin Dri Virginis Marias, beati

commendatione)
siatis

reliquias

vero
et

beatorum

Martyrum
el

Stanislai episoopi,

Prothi

Hyaointhi,

beati

Thomaa de

Lquino in eo inclusi. Singnlia Christi fidelibus hodieunum [annumjet m die anniver-

sariohujusmodilpsam visitantibus quadraginta dies

de

vew hldulgentin oonoedimus,

canonizandum Sanctum annurre dig-naretur. Obuixe quoque precatus est Saurtitatrm suam, ut ad reperiendum Processum, trmporeClementis VII deperditum, manus adjutrices dare velit; quod pius Pastor libenter pnestitit, dataque excommunicatioue super Romara illum ,
diliffenter inquiri
licior

Apostolieas ad

in

forma

Kcelesue ronsurta

92 Cwn desacris S. Hyaointhi ossibus hic serio inciderit, recensebopauca, qu;v

mandavit, cujus prsceptum fesecutus est eventus nam xv Junii eodem auno reperta est copia Processus in archivo Car.-

ad regiones a Polonialongedtssitas translata fucrunt. Primo occurrit os brachii duobus digitis tongum et uno

dinalis CarapIueTheatini, qui postmodum fuit Paulus Papa quartus qua inveuta, venerandus
;

se-

nex mcliora sperare

ccepit.

Itaque relicta hac copia

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

329

pia

apud R. D. Georgium Ticinium camerarium

(

Regre Sig-ismundo etGamrato prtesule,

divum

*l?CTOM

Apostolicum

quae

postmodum ad mamis

R. D.

Muneresunt miroforte reperta

Corruscaus variis

loco.

c.c.

Thomge

Treteri

sanctae

Mariae Transtyberim te-

Divum

virtutibus

urbem

stamentaliter pervenit, et in hac ultima expeditione ad manus illustrissimorum Cardinalium Congreg^ationis sacrorum

Auxiliis istam reficit

ille suis.

Quem populusGrachum
Devote sacra

cauesti nuniine fultus

niam
construtt

lastus rediit,

Rituum delata est) in Polode neg-otio imposterum melius

rellig-ione colit.

etegans sa

cellum ac

rediens, antequani ad ulteriora negotii se extenderet, cog-itare coepit, in

provisurus. 94. At vero

domum

TAI3ULA QUARTA.
Greg:orius totum sanctis dumcorri^it orbem Leg-ibus, ac Christi dnleia jnssa suadet,

noutim attait,

quo de hoc g-lorioso Sancto mag-is mereri possit. Inciditin mentem, capellae beati Hyacinthi foruipraesertim cum locus esset antea augustus, utpote trium vel quatuor cubitorum. Quoniam vero jam ultima suae senectutis mole premebatur, id quod cogitaverat, aggredi non va-

cem ampliare,

lebat. Prsehabito

tamen maturo

consilio et long-a

EtStephanus clarasdum regni suscipitarces Sauromatum, superans Moschica tela virum, Quingentos decies octo post mille fluentes Tresque anuos felix regua sceptra teuet, Haec celebris Hyacintho conditur ara beato, Cujus nunc iterum hic inclyta g-lcbajacet.

deliberatione,

me Eratrem Severinum

Cracovien-

Gedanensi Ducatus Prussiae ad Capitulum Pnemiisliense evoeavit, et oblata mihi a bonae memoriae reverendissimo Paulo Coustabili
civitate

sem ex

TERGO ALTARIS
TABULA PRIMA.

Perrariensi,

generali Magistro, et proviuciae Po-

lonise gratia, mag-isterii titulo et laurea insigmivit:

insuper

simul

et

Reg^entem studii g^neralis Cracoviensis Prsedicatorum ordinarium ex eodem Ca-

96 Splendida ne mirere, hospes,

ns,

monumenta

labo-

e
carminibuuijiifl

Hoc facto, Cracoviam rediens de suo primo intento tractare instituit; imo et operi cum injunctione obedientise praefepitulo assig^navit.

mecum
cit.

ope fretus, et beati Hyahaud seg-niter negotio insistere coepi, multorumque proborum atque piorum hominum ope, nec non assidua solicitudine brevi temporis spatio primum ipsam capellam,
igitur divina
cinthi patrocinio

Mox

adjutus,

Artificum larg-am nec venerare manum. Tradere nam voluit tabulis mausura pcr SBVUm Marmoreis sancti tot pia facta Viri. Scilicet eximius Pratruni isto e\ Ordiuc doctor Condidit hoc pulcrum nunc Severinus opus.

exor-

nat,

TABULA SECUNDA.
Nobilisatmaguiam Catherina Wapowska benigno

postmodum vero ipsum

beati Hyacinthi
et
et

altare

in

quo

reliquise

ossa recondenda

erant,

cum

Mve
Atque

juvitpartem,
alii
alit, laeti

rite

secuta patres

mag;no splendore
notabili altitudine

sumptuoso apparatu ex alabaalabastrinis,

multi, quos terra Polona quietos

stro alpo et subfusco, pulchra varietate permixto,

Dives

dona dedcre sua,

duodecim columnis

Eloreat ut sancti totum diffusa per

orbem
piis.

et tribus fornicibus, et octo tabulatis decorse

ma-

Sanctorum sculptis iniag;inibus, Deo auspice, feliciter consummavi, atque ex omni parte ut artis ratio ferebat, auro puro
gnitudinis
diversis
,

cum

Eaiua Viri, precibus qui juvat usque

TABULA TERTIA.
Fluctibus oppressi nauta; ceolique ruina Cum fuerant, clamant Sancte Ilyaeinthefave.
:

obtexi.
tjaodvuriis
utbetiis

95 In tabulatis vero talia carmina sculpta cer-

nuntur.

Tuuc cunctus
venti

pelag-i

cccidit

fragor

nsquora

FRONTE ALTARIS
TABULA PRIMA.

Straverunt; portusnaufraga turba pctit. Hic quoquo fallacem sacris cacodaemona verbis Torsit, et in styg-ias jussit abire domos.

Quid memorem cunctos vitaliluminc cassos, Queis dederat vita commodiore fruIP

Confessor Hyacinthe

tuam benedicte catervam

;

Orbatam

votis adjuva supplicibus.

TABULA QUARTA.
Iluiccedunt rapido tiunentia flnmina vado, Et firmat gelidaa pcndulus Ister aquas.

Pondere peccati premimur

Pretiose,

petentum

Persolvas, petimus, pacta parata preces. Desere nec flentem precibus tu Sancte catervam.

Hicprcssassegctesct sata cadcntiu culmo

Cui Deusaeternos contulit esse

dies.

Orando relcvat, tristiaque arva fovct, Quot caecos visu, quot claudos grossibus, etquot
Perfractosmembris viribusistejuvat. Quotfebres, quotsanguinolentia vulncradicto Ac mcritis sanat, quis numerare queatP

TABULA SECUNDA.
Sancte vir, immenso major virtutibus orbe, Caelicolumsanctis annumerate choris, Aspice nos, precibusque tuos defende Polonos,

Ne styg"ii fiant praeda cruenta ducis. Da tua curramus celeri vestigia passu,
Ut regmi simus pars quotacumque Dei.

Nolo hic notare varia sphalrnata, quse inconsiderantia poette vel iypothetie in metrum carminis
irrepserunt.

TABULA TERTLV.
Ossa sub his aris Ilyacinthi sacra beati Condita sunt, multos quae latuere dies.

Porro Severinus cap. 44 honorificam illa- n ad quod reliquiarum transtationem ad novum sacet- cri"tfu rum lum et altare ecrprimit sequenti narratione: Ab- JJLJ^
97
solutis

omnibus, qua ad

opiflciuin

prffidlctffi

ca-

suprauopellffi et altaris requirebantur, supererat minatis reliquiis, quae jam pridem a suo loco pristino

3:10
ttcioni

DE

S.

IIYACINTHO CONFESSORE
"

G.C.

stino elevatae crant, depositionis sfve translationis festum celebrare. Ad majorem igitur Sancti ho-

norem contigit, sanote memorise serenissimum Stephanumregera, debellatis atque profusis hostium Moschovitarum copiis , Livoniaque subacta, viet ob ingentes illuctorem Cracoviam rediisse etris ac generosi JoannisZamoscii virtutes neptem suam eidem in uxorem tradidisse, atque ad easdem nuptias pene totum senatum omnemquc flo,

n
n

" "
ii

rem
pta,

nobilitatis confluxisse.

Qua

occasione acceMosticensis,
toto Cracoviensi

admodum

It.

P. F.

Melchior
sacrae

Hyacinthi ossa cum suo cranio venerabili sacvero cineritius, in quo eaedem reliquiae in dicto loculo fueraut recondita?, ob vetustatem pro tunc ex ca?mento recenti intra altare contractam lacer invcntus est in superiori vero parte praedicti loculi reperta fuit schedula in perg^imeno de anno Domini mdxliv, die septima mensis Septembris sub titulo olim reverendissimi Petri de Gamratis archiepiscopi Gnesnensis et episcopi Oacoviensis, continens in se repositionem ossium divi Hyacinthi scripto. Post;

D
/wmm^
iWuWr wi
persomru,n

culus

Provincialis
religioso
stolicas

Polonia;

una cum

i>

modum
liquiis,

Conventu, adhibitis

Sedis

Apo-

ii

facta reverentia condig-na preedictis reipsisque exosculatis, in sacrarium ec-

mandatis, atqueadhunc solcnnem actum plurimis utriusque status primatibus vocatis, praesentibus
illustrissimls
S.

clesia? et
ii

tari

Alborto Bolognetto et An-

"
ii

drca

Battorio

R. E.

Cardinalibus

BR. PP. DD. Cracoviendi, Ploeensi, si , Chelmonsi ct Camenoconsi episcopis cum t magna populorum multitudine piarumquc mcntium devotione in die BanctiaBimorum Petri et Pauli ApOBtolorum ad gloriam etlaudom Dei, Sanctisque perpetuum in tcrris honorem, haruin reliquiaB rum pncdictaruin translationom fecit, easque in nltaroalabastrinurn, de quo supra fit raentio, quam honorificentissime per eosdcm reverendissimos
episcopos collocari procuravit.
variorum
jnrnutttm

nec non Premyslien,

Conventus ejusdem honorifice deporjussimus, ac sub custodia obsig-natione sigilli ejusdem loculi certorum prfelatorum nostrorum ad id deputatorum tamdiu asservandas,

"
ii

"

"

n "

o
ii

quo usque altare novum alabastrinum pro condendis hujusmodi reliquiis comparabitur, mandavimus, deposuimus, et levavimus. 100 " Tandem eodem anno Mercurii vero ipso die festi sanctorum Petri et Pauli ApostoIorum, haec eadem ossa divi Hyacinthi in praesentia infrascriptorum prselatorum nostrorum, maximaque utriusque sexus concurrente et spectante populi frequentia, ibidem in eodem sacello altaris superioris de lapide alabastrino no,

annoCttri'1585

98 Qua' ut mellus et verlua videantur, testimonio revorondissinioium episcoporum litteris exarato luculoiitius patebit, cujus tenor cst hujusnioili
n
ii
:

"

viter constructi

in scriniolo stanneo reposuimus

et

condidimus.
praesentes

In cujus
sig-illi

rei

fidem et testimoni-

um
mus

nostri appensione

commu-

PetrUfl

Myskowski Dei gratia

episcopUfl

" niri

ac notario nostro pra^sentes subscribi jussi-

CracovIenfli8.
aostrifl

Siffniflcamus prassentibus litteris universis ct singulis, quorum iuterest,

"
ii

et mandavimus. Datum Cracovise anno Domini mdlxxxiii, die xix * mensis Junii

forlc xxix

prfiaaontlbufl et futuria

harum notltiam habituris,

ii

quia nos ad petitionem venerabilium ac religioTim Pratrum Ordinis l'ra:dieatorum sancti

ii

"
ii

magnificis, generosis ac nobilibus dominis Stanislao Craszinski archidiacono Cracoviensi, Laurentio Gosliczki de,

praBsentibus

reverendis

m
w
>

Dominioi
aitatla

Conventus

ecolesiffl

sanctissimuB Tri,

intra

muros Cracoviensea

scilicet

F.

ii

cano Plocensi, Paulo Dembski, Alberto Szidlowski Mathia Klodzinski , Martino Skars,

"
ii

Antonii Priorifl, llilarii Suppriorifl , Felicis et Sovorini aoraj thcolo<ria; Doctorum Bartholomffii et Vidorini saorce theologisa baccalau,

ii

zewski

" "

thedralis Cracoviensis

Canonicis ecclesise nostrse caJoanne Gierlii de Dom\ brswnicza castello Byeczeusi ct referendario cupraelatis et
sacrffi

reorum, totiuaque Conventus ejusdem

Banotlsflimoa Trinitatia,

ecclesiffl

h ria?

una cum iUustrissimis ao h reverendiaalmis In Chrieto Patribus et dbminis h Alberto BoIog'netto Maaaanensi, sanctiasimi do" mini nostri Gregwii \iil in regno Poloniaa Nuntio, Petro Dunin Volaki Plocenai, Joan" no liiniikowski Proamyalienfli , Martino liialoii

n
"

iowski

regiae majestatis, Gasparo Macziemagistro stabuli capitulo Lencicieusi, Andrea Zebrzydowski pocillatore sacrae reg*iae

majestatis.

"
" "

br/.osk^

iamenecenai eadem ffratia epiacopis, ossa

Ad depositionem vero eorumdem ossiuni Hyacinthi praesentibus reverendissimis supra nominatis episcopis, nec non revereudissimo Andrea Batthorio dc Slomnio prseposi101
ii

tionorificr

beati

translatv

m divi
h
n

Hyaointhi sub altari seoundo versus ffradus sou scalas Bupefioria saoelli aitasin loeuloligneo olavifl forrois oblirmato ot innnito ibidoin a quau1
[itterea

h to "

Miechoviensi
,

Alberto

Brudzinski

custode
Cra-

Cracoviensi
,

Joanne Craszinski
Podoski

cantore
,

coviensi

b b

drag-Jnta oiroiter annis recondita,

h

in

w
h

perarameno Bcript, quea in eodem Conventu habentur, latius prcwniaaa deponunt: gui looulufl una c abraohii ejusdem beatiHyaointhi in

Laurentio Goszilitki Christiauo Drosdowski , Martino Slcarszewski, Stanislao Skarszewski , Andrea C/.ieklinski prajlatis et Canonicis ecclesioe no,

Christophoro

theoastannea rotundo justaa longitudinis seoundum proportionem ejusdem branhli roparte

altaris suprafati, uti
ln-

conditi iu posteriori

Cracoviensis , praesente etiam Berenissima domina regia Poloniae D. Anna, 'olim piae menioriae Sigismuudi primi filia, et Si"

wstraa cathedralis

Hindiotia Utteris annalibus descriptum erat, vonto oum litteria ad partem Buperiorem

gisraundi Augusti pie defuncti sorore , Simeone Qeorgio, Alcxandro fratribus et illustrissi-

olausuram cjusdein
ihi,

tlieCffl

Beu BtannQSB ila exseulptis

mis

Ducibus Sluoensibus,
oastellano

Nicolao

Lyeszuio-

wolski

".et espressls:
u u

Rio sunt reliquiaa Banot) EtyacinperFratres PelioemetSeverinum saora thesuis Bustinentes

ologrisa profeasorea

chiis

revorenter reoipientes et braeto., oui processionaliter

judioe tornc " magistro curiffl sacrae regalis majestafis, et aliis " quamplurimis sexus utriusque et conditionis

Podelassensi, Telice Czirski Cracoviensis , Paulo Sczaviuski

"

"
"

ad altare majus, oonoomitante magiia turba se\ns utriusque hominum, qua ad eum aotum pro sua devotione convenerat, easdem deportaverunt.

Christi tidelibus rlde dignis circa praemissa per-

0
"

"

A.o

Ibidem apertus

in supe"rioro parte altaris sub figura alabastrina supina in theoa plumbea os brachii ejusdem Sancti prout iu priori altari simplici oonditum fuerat,
ooriis

agenda oxistentibus testibus. Denique

esl

"s-uous, in qno publice visa

looulus praBdlctua sunl praadicti divi

"

do oausis

praBSentibus

condidimus.

Petrus

eisdem testibus, Myszowski episcopus Cracoviensis

DIE DECIMA SEXTA AUGlSTi.

u o

3SI

Petrus Dunin Wolski episcopus Plocensis. Joannes Bomkowski episcopus Praemysliensis regni Poloniae vice - cancellarius sig-nificat . Sigilla quatuor reverendiscoviensis
sig-nificat.

id

efflcacius

multiplicatis

intercessoribus conse-

tUCTOII

simi Bolognetti, qui

sis,
c public*

postmodum

fuit Cardinalis fa-

quamur. 10i Quare magna Dei benignitate ante paucoa annos factum est ut a felicis recordationis Xysto Papa V praedecessore nostro, ex Seraphici pa,

G.C
til/i

oblatam
funoni-

e*te ocecuiotit-m

ctus, reverendissinii episcopi Cracovieusis, Plocen-

zandi IMMrubilem
//'/'H in

tris

Francisci religione beatus Didacus

llispanus

Praemysliensis.

in

ivttraJtoni
txposit*

fuerunt.

102 Est autem consecratum altare pnedictum eodem anno scilicet mdlxxxiii, die Domiuico in festo sancti Dominici Patris nostri coram plurima
utriusque sexus et status sive conditiouis multitudine , eujus consecrationis notula in perg-ameno
in theca reliquiarum
ii

Sanctorum numcmm referretur, ct nunc vicissim ex beatissimi patriarchte Dominiei disciplina beatus Hiaoynthua Polonus sanctis pariter Christi Confessoribus adscribatur, nimirum ut duo clarissimi Ordines, undc tot pii ac sancti ViriCatholicne Ecclesiie lumina prodierunt nostra quoque
,
,

t/ium.

altaris talis est

Anno Do-

aetate,

ii

u
ii

mini mdlxxxiii, die Dominico, septima mensis ego Jacobus Milewski Dei gratia episcopus Laodicensis, suffraganeus Cracoviensis etc. hoc altare ad honorem Dei oinnipoteutis et
Auffusti,

duplicato populi Christiani gaudio, honore consimili augeantur, ut dute istae LuoenUB, tide et
signis mirabilibua tuminosre et caritate

ardentes,

supra excelsum candelabrum colloeatw, in Dei colluceaut.

105 Et nos quidem

domo
rebus,
cujui le-

B.

Marise Virginis

nec non

ii

rum,

et singulariter in

omnium Sanctomemoriam sancti Hya,

cum

multis
gratiro

aliis in

tum

in hoc

etiam divime

abundantiani

pulcrum olim CWicoi

cinthi confessoris consecravi, in

ii

sanctorum Stanislai
tis et divi

Floriani

eoque reliquias Thomae Aquina-

ii

Hyacinthi confessoris et sancti Sevesuo munitas inclusi, indulgentiasque hisomuibus, qui adfuerunt consecrationi , horini, sigillo
ii

agnoscimus; primum quod nos ipsos Deus veluti oeulatos testes, in hac rcligiosa causo csse voluerit, Nam cum adhuc ex numero essemus venerabilium fratrum nostrorum S. R. E. Cardinalium,
et Apostolicae Sedis dc latere legationc in Polonia

<>

tdtrat,

die

unum annum,

et in die anuiversario

ipsum

visitantibus quadraginta dies de vera iudulgen-

forma Ecclesiae consueta concessi . Nolo omnia illa, quic ab hoc tempore ad promovendam solennetn S. Hyacinthi canonizationem gesta sitnt. Siquis ea nosse desiderct, Scverinum Cracoviensem lib. 3 Actomtm capite ultimoconsulat. Hisitaque omissis, ipsumcanonizationis decretum paragrapho sequente transcri tia in

hic prosequi

fungercmur, vidimus Craeoviao insigni loco sepulcrum heati Iliacynthi, in quo vencrandum illius corpus in somno pacis requiescit ct rcgni illius erga hunc beatum Virum singularemdevotionem perspeximus. Deinde etiam in eo divitias bonitatis Dei pncdicaimis, quod ita disposuerat, ut
hoc piura
thi

et salutare

canouizationis beati lliaeynet

negotium ante annos quiuque

Polonio

septuaginta
ordiuibus

religiosis

regibus

regnique

bam.

supplicantibus inchoatnin, ct a pluribus Uouumis Pontiticibus pnedecessoribus nostris variis progressionibuspromotum, tandein per nustnc huinili,

tatis

rainisterium, qui

Poloniffl

regnuni peculiari

XI. Bulla canonizationis, qua ma-

patermedilectionis affcctu compleotimur,

parte absolveretur.

Omnl 62

gnus hic Thaumaturgus catalogo

Sanctorum

adscribitur.

106 Anno siquidem humanffl salutis millesimo n narrat, ilr AdO W quingentesimo dccimo octavo felioia recordatioagi apltu Papa \ prffidecessor noster, supplioatio- nub Lotmi nis Leo nibus recolendai memoriffi Sigismundi I Polonlffl \
>

l'i<)'ll.

Clemens
VIII Papa
gaudet,

Illvstrissimus Justus Fontaninus Iiomte anno 1729 edidit Codicem Canonizationum, cui inseritur constitutio, qua Clemens VIII Pontifex

tunc in humanis agenLis, de beato lliacyntho Polono , Ordinis Fratrmn Prffldioatopum fidei intogritate et morum sanctimonia 61 iniracuregis,
,

lorum
lebri
,

faraa
in
,

in

univcrso

Polonia;

cegno peree-

Hyacinthum anno 1594 solenniter in catalogum Sanctorum retulit, et qum ibidempag. 248 et sequentibus ita sonat Clemens episcopus servus servorum Dei. Ad perpetuam rci memoriam, Benedictus Pater misericordiarum et Deus totius consolationis, qui dilectam filii sui sponsam CaB.
:

natus
censi
,

Sanctorum numerum referendo inclibonffl mcmoriaj Johanni episoopo Laodi,

tholicam et Apostolicam Ecclesiam perpetua regit providentia, atque his luctuosis temporibus, multis aerumnis et calamitatibus afflictam, multiplici

ut in Jacobo Canonico Cracoviensl miracula diligentor Inquirerenl suis quibusdam Httcrls manda\it. Qui pro suo Apostollcffl Sedl obtemperandl etudio, universffl iilius vitac et miraeulorum rationes in acta retulerunt eaque anno etiam Domini millcsimo qulnet

ejus vitam ct

gentesimo viccsimo

etiam gaudio, ex Sanctorum suorum gloria consolatur. Vere enim magna existit spiritualis lcetitiae materia, cum Deus illustria servorum suorum
merita ideo

praedicto vita functo, ad

Leone prasdeeesflore mcmoria! Olementem Papam VII etiam pni-dcr-c.-sorcm nostrum transmisexto
,

piffl

serunt.

muudo

manifestat, ut

dum

illis

ubi-

que
servi

terrarum

veneratio tribuitur,

Deus

ipse in aliqui

ac etiam

Sanctis suis mirabilis praedicetur.

insignes,
terra

Nam cum

Ki7 Quibus quidcm aotis dillgenter perspeotia, Lpfliufl Sigismundi regis sUpplicationibUB idern Clcmcns pivcdccc or adiluctus, duni d tO-

ciijiih

nur.

cemure,

Ciemont
VII

Dei, excellenti vitae sanctitate et miraculis

jam cum

Christo in caelo regnantes, in

Pontificis auctori-

ta re maturc dcccrncrct, Kratribus Ordinis lradicatornm dicti regni, ut postridic festivitatis As-

quoque

summa Romaui
declarantur,

tate, sancti esse

Rex

ipse sempiter-

sumptionis beatissima; Dci GenitrloJB Virginifl Maatquc Oflicium ne sacrosanriffl, solemnitatem

nae majestatis etgloriae in Sanctorurn concilio glorificatur , divini cultus observantia augetur , fi-

ctum Missae thi honorem

altaria
illi

sacrificiurn in

fijjlii

dcm

bcati

Iliacyn-

cclcbrarc, atque

ctiarn Imftginei Bt

delium pietas
reses

et devotio excitatur, detestandae Ine,

in

omnibus

ecclcsiis rlomoruin

suarum

magis magisque convincuntur

plurcs po-

pulo Dei ad virtutis

exemplum
,

et suffragii patro,

cinium proponuntur

ut quod fideliter petimus

pra^fati Ordinis -tntucn- posscnt, conccssit. YX dcmde, prsfldieto Bigisnuindo regc Ld etiam poatulanrcgni catc, eamdem concessioDem ad omnes dicti

thedralea

332
kvcrtont
,

DE

S.

IIYACIXTHO COXFESSOIiE
mag*isque confirmabat, in Sanctorum
veteri

G.C.

quoad usque ad canonizatio thedrales ecclesias dicti beati Hiacynthi deventum esset, exten nem
dit.

numerum

D
atiaguetuu
decetg

Romanae

Ecclesise ritu,

et praescripta

so-

r(

Paulu*

lns

(Vtrrujii

r-onsilin

de canonizatioae

hujtlfl

iii

albpum

cuf/um

Hyacinlfw

amctmrunt,

obortas difficultates per id tempus intermisso, anDO similitcr Domini millesimo quingrentesimo triccsimo nono , tunc ex-

m odi

ob quasdam

tuiic

lemnitate cooptaret. 110 Idem vero Xystus praedictum processum super bujusmodi re confectum Congregationi venerabilium fratrum nostrorum, tunc suorum sanctae

^m

istentes Praesulcs ejusdera regni in

synodo Petri,

cris ritibus
sit;

coviensi

per
,

eos celebrata,
dicto

congreg-ati

unani-

Ecclesise Cardinalium, super sadeputatorum , examinandum commicoram quibus idem Sigismundus rex et uniecclesiastici
;

Romanae

mi consensu

functo, per litteras

Clemente praedecessore desanctse memoriae Paulo Papse

ver3i reg-ni praedicti status

necnon

III similiter pncdecessori nostro supplicarunt, ut ad hujusmodi canonizationem pcrficiendam, suam,

et dicta? Sedis

Praedicatorum religionis professores nonnulla scripturarum ac jurium volumina, duoque processus super eo reformati exempla pro,

ipsius

Ordinis

auctoritatem impertiretur.

Quorum
Roina-

supplicationibus idem Paulus praedecessor annuens,

tribus venerabilibus fratribus suis sanctae
nae Ecclesire
,

uuum videlicet felicis recordationis PauPapse IV etiam praedecessoris nostri, qui unus ex tribus Cardinalibus in ordine prioribus a praetulerunt,
li

nejrotium

Ordinum Prioribus , Cardinalibus canonizationis hujusmodi rursus exacomraisit, qui et ipsi

,

minandum
cialis
dicti

pro assiduis

dicto Paulo praedecessore ad id deputatus fuerat, scripturarum monumentis depromptum ; alterum vero ex ipso regno simul cum liuro , tum vetu-

cjusdcrn Sitfismundi regis, necnon Prioris provin-

Ordinia in prajdicto reg*no tunc depu-

tati flupplicationibus,

quibus ueinpc
fidei

id

petebant,
,

tum vitse, ac miraculorum ejusdera beati Iliacynthi dilig-enti expositione probato allatum, eo quidem illud ad fidem propositis de
statis auctoritate,

ut

in

ipsiu..

Iliacynlhi

sinccritatem

vita;

sanctitatem, et miraculoruin, quorum in dies in dicto regBO fama aug-ebatur , e\cellentiam , di-

rebus faolendam firmius, quod esset prasstantium virorum litterifl obsignatum et longo annorum
,

spatio in

Ugenter iterum inquireretur, ad quosdam ipsius

regni probatoa viroa hoc qui

dem

archivo Cracovieusis Conventus ejusOrdinis PrEedicatorum tanta cum fidei laude

illo,

negooium detulerunt

asservatum, ut

tamquam

certi testis opera,

ooncessionlbus Apostolicis super ea re factis, alfisque omnibus qunj ad canonizationcm prae,

dictam pcrtinebant
Ia

attcntc consideratis

SlngU-

maturc examinata in publica documenta rede^crunf denique summa fide crdlccta ad dictam Sedem transmiserunt. 1'ostmodum idcm Paulua
,

semper dubiis in rebus uterentur. Cujus rei fidem vel hoc ipsum augebat, quod alterum alteri, tum rebus, tum sententiis omnibus, tam apte respondebat, ut nihil vel similius

summaj

auctoritatis liomines

pnrdcecssor Kralribus
to

dicti

Ordinis ejusdem re-

vel oongruentius excog-itari posse videretur. Qute quidem universa, citato Pisci procuratore, recognita fuerunt. 111 Idem porro Xystus praedecessor tribus causarum palatii auditoribus, doctrina, et rerum usu praestantibus , ad boc nominatim deputatis
adhocncgotium promo-

gn\ etiam oonceBBit, ut Ipsi Offloium de dicto bea-

Elaoyntho Binffulia quintia feriis, in quas nullum featum proprium Ineideret, perindeaosi esset iu Sanotorum Qumerum relatua quemadmodum
,

ndum o1ala8unt
^

Dominico ainp ulla feriia tertiis fleri solebat, reciture ac illius ossa ct corpus exhuinarc, ipBumque ln aublimiorem eooleaicB looum transferde aandto
,

mandavit, ut de iisdem illis juribus ac processus exemplis diligenter cog-noscerent et couclusio,

\->-

possent,

more colligerent. Qua in re cum diu multumque illi operam suam exercuissent eodcm Xysto sicut Domino placuit viam uni, ,

ncs

inde pro

reemtttqut
tludta
/'(j-

LOD

Postes

labente

anno

Donfini

miiiesimo

versac oarnis

ing-resso

felicis

recordationis Gre-

loHvrutn,

QUm buO
Qregortc

quinffenteslmo ootogesimo fcertio, clariB memoria? Nlepliani l'nloin;c rc^is, de e;rdcm canonizationc

apud

felioia

recordationia

uii.

pariter pradecessorem uoBtrum,

Bfferet,
lo

Gregorium Papum XIII dum In humanis

g-orio Papea XIV praedecessori etiam nostro retulerunt, producta jura plenissimae esse fidei atque

auctoritatia
pra-scripta

fuisse

aupplicatione Intercedente, ao tnterea ilvita Ainoto, oarisaimi in Christo iilii nostri Silii

processumque omnem ad Canqnum eonfectum , atque ex eo beati

gismundi
in

Polonlo regis, ao earissimoB etiam

nostrae

liiacynthi fidei integ-ritatem, vitae sanctitatem et miraoulorum , ex quibus octo potissimum consi-

dcranda proposuerant
cere.

Ohriato

liiia-

Lnnaa

claritatem mauifeste elufra-

Poloniea

reginao,

Qua quidem

rc

neonon dileotorum flliorum nostrorum, tuno suoruin

Gregporii
tiiuli

ad veuerabilium etiam

trum suorum

sanctae

Romanae

aanotl

Ecclesia; Cardina-

Xysti de

Radzivil et

Andrem de Somlio, tituli sanoti Lngeli in l'iscina, BattorH, nunoupatorum Oardinaiium et

,

venerabillum fratrum noatrorum Ajohiepisooporuni el Kpisenporum, ecteronnnque totins reg-ni pnedic, Ordinum Statua tam eoolesiastio]

quam

BeoulariB,

ejusdem si-isnmndi regis apud eumdem Systum internunciuni, neonon Eratrem Hippolytum Mariam P>eccaria de Mentc Regali M;i-islnim -cnciMlcm to,

preolbus, a reUoia reeordationiB Xysto Papa V etiam ooatro praadeoossore pcr dileotos filioa Stanialaum Rosoium
ao

votia

jussu reiidem Cardinalefl attente examinatis allatarum a proedictis causarum auditoribus conclusionum arg-umentis, ac Fisci proouratore semper P citato atm.e uiiiito -.J,. atque audito , servatisque etiam servandis
missa,
,

lium, super sacris ritibus tunc deputatorum Congregationem, ut et ipsi quid ea de re sentireut, in medium affcrrent, ejusdem Gregorii

unanimi oonsensu
seripturis,junbus

corumdem auditorum, super

et processus exemplis exbibitis, relationem approbarunt, et rationes, quibusde iliius

fide, vita et miraculis constaret, lon-e firmissimas essejudioarunt.

tius

Ordinis Prfiedicatorumj ac ejua

,

nomine

fra-

trem BarthoiomoBum de Miranda tuno proouratorem generalem ejusdem Ordinis, ao demum iVatrem Severinum Craooviensem ejusdem oausee nonuno proTinoiae et regni Poloni, ad
id

pietatia

denioue recens, et a^quitatis ac ea6 plena postulatio ejusdem Sigismuudi III Pontytcut* regis, qui etiam Sueciie rex " existit quippe le- mo rwu n
' :

118

exeessif

oon-

atitutum proouratorem

supplioatum
in

fuit;

eumdem beatum Hiaoynthum pro ama, quam miiaoulorum aooesaio

ut ipse

eanctitatis sua;

dies mag-is

delata, nibil eum a nobis vebementius hoc tempore flag-itare jussit,

nobis ac Sedi Apostolicas obedientia^ praeStendffi eausa, dilecto filio insig-ni viro Stanislao Mynsxi, Palatino Lenciutiensi , apud nos et dictam Sedera oratori suo nupcr

jrat.one

ette in-

dicat.

quam

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

333
itxrtont

quam

suis atque Christi fidelium

ut negotiuin istud ad optatura tandem, et ejusdem regni Polonite

tuit absolutius, nihil perfectius exoptari.

supplicationibus consentientem exitum perdueamus. Cujus quidem beati Hiacyntlii vitsa omnis, ac rerum, quas Deus ejusdeni tum viventis, tum defuncti intercessione ac meritis gessit, narrationem

116 Quauta porro iu corpore castigando , atque in servitutem redigendo illius fuerit seve,

GC.
ibiqut
lit

mul-

virtuti-

ritas,

hoc loco pro nostro munere toti Ecclesise proponendam duximus, ut inde non solum ad divinas laudes prsedicandas, atque ad Christianam religionem firmiore pietatis zelo conservandam Christi fidelium animi excitentur, verum etiam eo nomine ingentes gratiae ah omnibus Christi fidelibus Deo agantur, quod beati Hiacynthi prffldicti sanctitatem, quamquam gravibus de causis antea probatam, et multis miraculis illustrem, publica tamen
ipsius Apostolicffl Sedis,
et

smgulffl noetes iudicio lueruut, quibus sese usque ad sanguinis profusionem affligcbat. Qua vero continentia et moderatione iu victu omni fuerit , pneter sextas ferias beatissimre ctiam Dei matris Marire virginis et sanctorum Apostolorum vigilhe ad unara omnes deolarant, quibus, excepto pane et aqua, nihil omnino gnstahat. Divini autem uuminis propitiandi tanta cura, tnntaque
,

bus fulte
rit,

sollicitudine tenebatur, ut totas

fuudendis ad

Deum
et
si

precibus

insoninis

nootes in tcinplo perstepe

fessifl

consumeret
et

quando iuedia ac soporo

cadentibus merahris
lapidi

Deinde refert,

quo-

tnodo hie

Beatus,
natione Polonu$,

quam Spiritus sauctus regit gubernat, ac nostra sententia omnino confirmari hoc tempore voluerit. 113 Natus igitur est beatus Hiacynthus in Polonia, in villa, quffl Camiensis appellatur, Wratislaviensis dioecesis, ante aunum Domini millesimum ducentesimum , ex nobilibus et Christianis parentibusj sed quihus vita; virtutum ac miraculorum splendore longe ipse prseluxerit. Ineuntis aetatis tempus iis primum litteris, quibus ffltas illa
informari solet, impertivit, in profecisset, quantum ad altiorem discipliuam ca-

tur, aut staus,

capere eogebatantum altari innixus, aut

somnum

jacens

humi soilicet prostratus, quiesoebat. Et quoniam nihil magis, quara otium homiui prfiB,
,

sertim
rat,
id

reli^rioso,

vitandum

esse sentiehat, idcirco

quidquid

temporis vacuum ah oratione supcrcomne partim colendis sacris studiis, par,

tim habendis eoncionibus partim confesaionibus audiendis, partim etiara fflgrotis invisendifl, partim denique Deo et proxirao scrvicudo impendebat.

k
etvaria
^traeula
,

quibus cura tantum

Cujus quidem singularom PUSCeptffl vitffl qua Cffllestis potius, quaiu humauus rationem
117
vir merito reputabatur, frequens

pessendam

satis sibi esse videbatur,

animum

sta-

multorum,

qui

tim ad theologiae, et juris canonici studia adjunxit, mag-no sane et admirabili cum fructu, ut qui non multo post Cracoviensis ecclesiae Canonicus
factus, ita inter Ordinis sui
viros excelluerit, ut

se

ejus

precibus et orationi commcndabant, ad

eum

propter eximiam eruditionem,

insigni pietate conjunctam
collustraret.
Ordinem
Prxdicato-

cum prseclara tamquam ardens

et
lu-

concursus, atque adeo nova in dies reruni ab eo gestarum pnestantia, et pleraque miraoula minime obscura deolarant, in quibua, nt oetera, omittamus cujusquae innumera prope sunt
,

dam

cerua ceteros clarissimo virtutum suarum lumine

114-

ex villa Prossovii oriundi recuscitatio proponenda primum occurrit, quem rapidi fluminis impetu ex equo dejectum et in aquis omnino
Petri,

Ab Ivone

rum Romx
ingrcssus
fttcrit,

truo suo,

Koniam perductus

deinde Cracoviensi episcopo, paest, ubi una cum

submersuin,

cum

ejus corpus a.ltero die

jam

latens,

inexpectato ex Ipso

flumiue

prodiifi&et,

Deus ob

Ceslao ipsius consanguineo, et Hermanno Theutonico farailiari suo a sancto Dominico Romae tunc degente, ejusdem Ivouis rogatu , qui de Hiacyntho , ac duobus aliis regularis vitffi sua?
instituto imbuendis,

merita et preces ejusdem beati lliacynthi statim ad vitam revocavit. Ejusdem quoque sanctimo-

niam mulier quffldam

ostendit, quara

Judith nomiue

cgregie

cum

paralysis raorbi vis

dinguem

cum

ipso egerat, perexiguo

tempore omni illius in ejusdem sancti Dominici Ordinem nomen dedit, habituque de illius manibus suscepto, et expresse illius regulam professus, in Poloniam tandem cum sociis rediit. Quo in itinere, cum usque ad civitatem Frisacensem processisset, verbo simul et exemplo tantum illic profuit, ut ipsis sex mensibus monasterium dicti Ordinis, multis ibidcm iratribus, et
struxerit.

disciplina egregie instructus,

prorsus ac rautara reddidissct, nullaque rationc vocera emittere ullain posset; tantlcm boati Viri
intercessione assequuta est, ut Jingua et sermone
lihere uteretur.

11S Praedicandi

autem Kvangelii causa oum ad

adfiuavl-

varia passim loca sc conierret, ac propterea ad Vandalum flumeu Vissogradum Masovioa urbem

ventpatrar
'

JJ

Hermanno

illis

praeposito, relictis, con-

in

Poloniam

redierit.

dem

Inde Cracoviam reversus , alio ibi ejus* Ordinis monasterio ereeto; Dominicanae religionis crescentem paulatim familiam propagavit. Mox ad aliarum ejusdem Poloniae regni provin115

redundantibus aquis prreterfluens aliquantlo pervenisset, nullo nauclcro, nulloque navigio, quo trans amnem vehoretur, ad illius ripas conflpeoto, ct Crucis signo eomxnudiviua opc implorata nitus, comites ad Iter per medios flnotua alaori,

ter

prosequendum
tilii,
:

hortari in

hunc motlum

ca-pit

Ega, inquit,

mine

Christi

sequimini vestlgia mea In noquo dicto, statim in ilumen sicois

ciarum salutem cogitatione conversa, quatuorque

aliis professionis suas monasteriis variis in locis amificatis, omnes, tum verbi Dei praedicatione

vestigiisse immisit.

Verum

Booiis praaeuntem Uliim

sequi metuentibus, extenso pallio

Agite, inquit,
filii

aquam
iste

tegenfl,

carissimi,

sit

nobifl

ponfl

tum

vitte

sure innocentia

in

sui
est,

admirationem

Jesu Christi

per

quem
illutl

in

nomine

ejns transea-

excitavit.

Summa

denique luec
fonte

quam
,

a sancto

Dominico ejusdem

religiosi iustituti auctore,

tamravi-

mus. ltaque flumen pidissimum una cum

altiflfllmum simu! ae ra-

quam
tae

purissimo

hauserat

vivendi

dam

temporc etiam,

tioiiem,

eamdem ipsum ad extremum usque

religiose

dicecesis

Quooajusdam Cracoviensis inopum ac pauperrimorum

sociis incolumis trajeoit,

cum

per agros

villas

diera sancte et

servasse.

Nam

sive

hominum
peravit,

segetes injuria grainlinis

priufl sibi

lfflgas

pflflflim,

Christianse

humilitatis species ante oculos proponatur, eo nihil erat dimissius, nihil modestius; sive castitatis ac virginei pudoris imago pulcherrima desideretur, illo nihil purius , nihi candidius fuit;
caritatis
si

ac disjectas videret, non

ub oratione tem-

quam casdem

incoiis intuctas Btqtlfl inte-

denique verae in

Deum

et

proximos

forma exquiratur,

illius caritate nihil po-

gras reddidisset. 119 Longum esset ceteras res, ab 60, dum /u , UM og gestas percensere , ut cui toto vltsB cursu feltcam tfw vixit mortm nullus umquam dies emuxerit, quo non prfflcla,
,

ra

334
tCCtOM

DE

S.

HYACINTJIO CONFESSOKE
ce-

pietatis, ra aliqua ediderit fidei,

innocentia;,

omnes

G.C.

documenterarumque omnium sacrarum virtutum

ta

stree partes

auctoritatis sancta? Sedis ApostolicEe et noconferremus, de eo ipso non prius tamen

Quo qufdem

vita:

g-enere ad quadrag-inta pro-

pcmodum

annos perducto,

cum tandem cuperet

dissolvi et csse

cum

Christo, in vig-ilia festivitatis

virgiAssumptionis beatissima; Dei Genitricis ac monasterii sanctissima? Trinis Maria. Fratribus

1 ,

uitatis Cracoviensis accersitis,

moriturum sese desui

quam rebus omnibus dilig-enter, ut par est, circumspectis, hoc tempore nobis decernendum esse existimavimus. 123 Crebris ig"itur ac diuturnis supradictorum venerabilium fratrum nostrorura sanctae "Romanae Ecciesise Cardinalium Congregationis sacrorum
hac ipsa de re etiam et processu omni ex sanostro tempore habitis crorum Canonum pra^scripto ab eisdem viso et examinato, quin etiam viris in sacra theolog"ia s cum nihil jam desiderari videretur, secretum conin quo venerabilis frater sistorium indiximus noster Alphonsus eiiiscopus Ostiensis cardinalis Gesualdus cum suo et ceterorum Cardinalium Congregationis sacrorum Rituum nomine, omnia ad eam rem spectantia exacte ar- prudenter exTtituum consultationibus
, , ,
,

ut

causam

vtnerabilit

Byacinlhi

appropinquantis finito die praedixit , eosque discessus nuncio perculsosamantissime consolatus, valere in Christo, Deumque in vita perpetuo timere jussit. Postridie ig-itur piifl ac canonicis preoibus recitatie, et sacrosanctis Eoclesiffi Sacramenvertis summa cum veneratione percoptis, cum

sum illum extfemo jam vitai spiritu protulisset, In MANUS TCAS DOMIKK COMMKNDO SPIEITUM meum, in Domino obdonnivit, eju.sdem Domini
alia tanclitatii te*ti-

anno MOOLVII, die xv Aufrusti. 120 Audita ejus morte, oum magTia liominum
multitudo, sivc prosequendi fanerifl, sive gendi eorporis, sive pcr euin divini auxilii expetendi
!'

plicasset, id

demum
,

in

summa mulit,

de beati
et Cardi-

contin-

Hiacynthi

fide

vita ac miracu.is se,

moniu

causa, sive alio Christianaa pietatia officio

ad

eanotiBflima? Trinitatifl

monasterium ejusdem

nales colleg-as suos sentire , omnia probata esse, quae ad canonizationem ex Divini juris prsescripto pertiiierent eamque ob causam posse Beatum
,
,

(Jrdini

1'ra'ilicaforum, flepulcro ipsius relig-iosum

confluxiflBet,

bo celebre,

Deue, in cujus oonspeotu

gjorioBa est mors Banctorum ejus,

Zegotam quem-

idem nobis videretur) in Sanctorum numerum cooptari. Qua quidem re intellecta vehementer in Domini Iffitati sumus, quod ad auillum
(si

dam nobilem Polonum,

agltabat,
totiufl

qul ex

equo,

qucm

fortc

a;endain Servi sui

dig*nitatem fecultas nobis hoc

miflerrime excuflsufl, eflractis et contueifl

tempore se
124-

offerret.

oorporis

membris statim

obierat,

ad beati

Eiaoynthi sepulorum, eo ipao, quo mortuus est die, a parentlbufl allatum, obejuadem beati lliaoynthi merita et preoea,
excitavit,
tegritati
la-sionis

dum
esse

tanti

Nullam igitur officii partem ad perag-enmomenti negotium prastcrmittendum mman juveteri

censentes,

Itomanoruin

Pontificum

beret

nonaolum
pri

in

vitam denuo

prsedeces.soruiu nostrorum

verum ctiam
itfl

tiiuc

valctudini ct iu-

davimus,

ut de re

exemplo adducti, manad exitum perducenda pro

refltituit,

ut in co ue

niinhmequidem

ipsius g-ravitate diutius deliberaretur.Itaque aliquot

reliquum ullum vestigium appareret. Cujus miniciili famam alterius etiam exitus postea Infantulus enim, quem mater mortuum auxil
:

dierum spacio interjecto, publicum consistorium hano ob rem indiximus, non modo venerabilium lVatrum nostrorum sanctaa Iiomana? Ecclesisa Cardinalium consessu, sed etiam Patriarcharum, ArEpiscoporum et Prselatorum chiepiscoporum oeterorumque familiarium nostrorum conventu
, ,

odiderat, a
tufl,

patre ad beati Viri tumulum tranalaoum primum is pro fiUolo voto se Deo pie obstrinxit, magne cum omnium admiratione vivere
IiImii OOBplt.

frequena
ii

in

quo quidem dilectusfilius CinusCamaulaa nostra? advocatus, res

sirr ill"

\i\

Acrc.

aliud quoque admirabile ipsius

ftiotum, quae
toto

in

panufl,
g*estas,

consistorialis
et beati

itrta jtrotli
ij\n

Qrialam
plorati

quamdam

aea

cum maximis

de-

<

runf.

morbi doloribus

biennio jaotata,

eo

tandem deveniaset, m omnia melioria veletudinis pe abjeota, ipsosjam mensesduos nullo amplius oibo, sed aqua dumtaxat vitam tueretur, Agnetetandem fllia beati Hiacynthi opem supplioiter implorantei optatam aalutem reouperavit. Postre-

Hiacynthi virtutes, fidei ipsius sinceritatcm, vitae sanctitatem ac miracula oratione de more est complexus ac deinde ejusdem Sigismundi III regis, totiusque Polonia? reg"ni, ac religionifl Dominicana? nomine, ut ipsum in Sanctorum numerum referremus, suppliciter a no:

bis postulavit.

Quod cum
lsetitia

prsesentes ipsi audivis-

mo

oujufldam

Barbarffi

traoovienais feminffi, quee

semufl, inusitata

viacera nostra perfundi

ex partu iu hydropisim inciderat, ita ui

jam de ilUub Balute ab omnibus esset desperatum, valetudo,

iiulla

sensimus, Diyina enim voluntate evenisse intelli-

prorsus

humana

medioina, sed unius beati

ELiaeynthi, ouJ se
tiSj

commendaverat, pietate ao meriDei sanotitatem

redintegrata, eximiam Servi

ii.

olare oonflrm&T
''Imiru;

dictum Sigismundum reg;em, cui nunc prsBstantium regnorum molea ineninbit, .ideo de bcato Hiacyntho inter Sanctos aggregaxkdo incredibiliter laborare, ut nimirum nova sibi, auiaque regnis firm apud Deum ing'eliamu&,

maximaduorum

L28

Quibufl
beati

aane signis, multisque aliis,

fcliaoynthi aanotitatem

ad

teroessionis
L25

patrocinia oompaxaret.
eumquepotl teveram rei
discttssiO'
I" VI,

VUl
ral,

tlecta

eamdem
daui
,

comprobanao preeterea
e1

nhit
li

pertlnentlbus rebus adduoti,

aliitqut
Jllil

in tam sollicita, tamque constanti optimi aopiissimi regis postulatione,

[taque respondimua,

nriifilrli

oonstanti

omnium ordinum
\\\

dioti

regni,

ejus-

ineese eximiaa illius relig-ionis sig-niticationem

al>

Htt.

dem
sizne

Sigianiundi

regia, ao Dominioanffi reli-

animi

sui virtute alicuam,

haud neque indignam

gionla petitioni Batisfaoere eupientea,

oum

id

ma-

praaatanti ejua divini cultus amplificandi desiderio,

Idem Sigismuudus rex per prmdictum Stanialauni Mynski, auum apud noa oratorem, ipse vero Dominioanus Ordo per dilectum fllium fratrem Johannem Vincentium Ajistoricensem ejus-

Diximus etiam permagnse nobia esse voluptati, aoque animum nostrum ad gratiaa Deo agendaa vehementex exoitari, quod quibus servis sempiter-

dem

Ordinia Presdicatorum ganeralem a nobis po-

quoniam quaacumque ad aota et proceasum beati lliacynthi speotabant, ex hujuaaanatulaverit, ut,

oue Sedis prsascripto expedita ao perfeota erant, Nos.quibusea de re statuendi potestas a Deo es1 tributa ad hnjusmodi negotium definieudum
,

jam diu in caelis suut trietiam in terris ab hominibus coli volit Dous, utChristi fidelos vel illorum interoefrsioue Qffileatia anxilia facilius promereautur, vel eorumdem iinitatiouo expcditius ad cselestem, qua
nie bcatitudinis praamia

buta, eosdom

ipsi

jam perfruuntur, gloriam perducantur. Sumiua

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

;J35

A ma

denique responsionis nostrse haec fuit, nobis quidem esseconstitutum gravissirnce illius petitioni
;

non deesse quo minus

sit,

causse

tamen magnitudinem
adbuc

obstare,

Sug-gcstusenimloci amplitudine insignls, ejusdem Regis, et Dominicani Ordinis impensis extructus ibi primum eminebat in quo altare, ad saoro,

G.C.

in

summa

ipsius totiusque sui Poloniae

praestari pos-

sanctum

reg-ni voluntate res ipsa a nobis

ut quibus

tribus nostris sanctffl

libus, et ceteris
esset.

eadem de re cum venerabilibus fraRomana? Ecclesise CardinaEpiscopis diligenter traetandum eosdem Cardinales et Episcopos

solemni ritu s nobis ceregione erectum cernebatur. Templi deinde parietes insignibus aulfflia auro el "bombycc intertextis obtecti erant. Omn rfflterea inMissffl saorlfloium e

lebrandum,

Quocirca etiam atque etiam monuimus, ut non solum qusecumque hac ipsa in causa versarentur, omni studio adhibito, examinarent, verum etiam conjunctis precibus Deum deprecareutur, ut mentibus nostris lu-

ambitus, accensis undique cereorum flammis collucebat, Denique suspensa de tholo ac trabibus vexilla bcati lliaewithi sanctissimam Dei Genitriecm Mnrinm Virginem flexis
terioris basilicse
,

genibus venerantis efflgiem speotandam propouebant.

129

cem

praeferret

illius g-lori?e

adeademum agenda, quibus diviuse amplitudo, et totius Ecelesia? utilitas

deinde perfectis
rebus,
,

um

Nos igitur in eam basilicam magna omniordinum frequentia ingressi, atque in ea su-

'ii

ru solita
,

v "
,]

v rr

etcon&vttas

augeretur. 126 Hisce

Patriarcha?
in

pernffl ct beatsa urbis ELierusalem, quaai

consisto-

esremo

rium secretum rursus indisimus

,

in

quo etiam

nias

Arehiepiscopi
nostri

Urbe erant, ac
et sacri

et

Episcopi , qui tunc Sedis Apostolicai no-

sub b pe ctu positam pulchritudinem intuentes, in suggestum primum, ao deinde orandi causa ad altare, ac postrcmo ad throni ibidem, ut moris est ad
,

dextrum

latus erecti,

sedem pervenimus, ubieosArohiepiscopos

e1

tarii,

palatii auditores

cati adfueruut.
ctae

Tunc

hujus Sedis, in

mandato nostro voNos pro nostra et sanqua a Deo collocati sumus

ig-itur
,

dem

Cardinales,

Patriarchas,
saoris

Episcopos
fati

cum

vestibus obedientiam nobis

auctoritate et potestate, et pro singulari Spiritus

sancti

eamdem Sedem
,

pientia g-ubernatur

cujus ipsa infallibili sapraesidio, ea diximus, quse

,

ad rem propositam, atque ad illius temporis rationem in primis accommodata esse videbantur. Postremo, cum eisdem Cardinalibus ceterisque
Episcopis eg-imus, ut praecise responderent,

Tum idem Stanislaus, prroSigismundi regis orator, semel iterum ad g tertio postulavit, ut beatum Eliaeynthum in San ctorum nuuierum referremus Nosque ad singulas ipsius petitioneSj litaniis ac sacris hymnis
prastantes excepimus,
,

per

tria distincta

intervalla

recitatis,

preoes ad-

junxiraus. Denique omnihus rite ao pie peractis,

qua3 hac in re
alii

utrum

Blomani Pontiflces pradecessoeBse statuerunt, sanctoque Spi-

ex processu et ex rebus in eo comprehensis ac probatis, beatus Iliacynthus canonizandus videretur. Ac primum quidem iidem Cardinales, deinde ac deinceps Archiepiscopi et etiam Patriarchffl Episeopi, suo quisque ordine concordibus sententiis censuerunt, beatum Hiacynthum ex rebus, quibus omnis illius vitffl processus constat, a no,

res nostri servanda

ritu
,

quam

cujus divino numinc Ecclesia afflata numfallitur, multis cum precilms Invooato , ad
sanctse et individuffl
tidei Catholicae

honorem

Trinitatis

ad ex-

ac Christianffl religionis augmentum, auctoritate ejusdem Dei omnipoaltationcm

tentis,

bis optimo jure

Sanctorum numero

essc adscriben-

dum.
ratalogo

Sanetoram
adscriberrt

127 Itaque quod unum jam restabat de talibus tamque inter se consentientibus suffragiis, Deo bonorum omnium auctori gratias ag-entes, ac laeti rerum tot abhinc annis cceptaruru felici successu, diem canonizationis prsefiximus ad decimum quintum Kalendas Maias, Dominicain scilicet in Albis, cum nimirum Paschalis solemnitas festivitate concluditur, novella

Patris etFilii et 8piritus sanoti, beatorum Apostolorum Petri ct Pauli etnostra, delratrum nostrorum consilio deorevimusct dclinivimus,bonai memoriffl Hiacynthum Polonum Ordinis Fratrum Prffldicatorum, sanctum esse, ac S.mcturum cata-

g*ermina sanctitatis re-

adscribendum, sicut per prcsentea definimus, decernimus ct adscribimus; statuentes, ut ab universali Ecclesia anno quolibet in die declma sexta Aug-usti festum ipsius et Offlcium, sicut pro uno sancto Coufessore non Pontifice, ad formam in rubricis Romani Breviariipraesoriptam, devoteetsolog-o

g-enerantur

neophytorum

habitus

immutatur

lcnnitcr celebretur.
,

ac reuiissionis dies celebrantur, ut tot tautisque cslestibus pntsidiis adjuti, melius ac facilius nostro rauncre

Paschales denique, id

est indulgentiae

130

pcenitentibus

Insuper cadem auotoritate omnibua rere ct confessis, qui annis singulis eodem

tndutgon

bun toncci-

die festo ad scpulturam, in

escit,

fung'eremur.
quod Domi
nicain Albi$

devote accesserint

qua ejua corpus requineonon ecclesias et al-

iit,

ho128 Ubi igitur ipsa Dorainica in Albis diernus scilicet dies, illuxit, Nos, et iidem Carnecnon PatriarchEe , Archiepiscopi et dinales
,
,

taria in
rint,

ipsiushonomn (onstructa dcvote visitaveeasdem indulgentias, et peocatorum remis siones conccssimus ct elargiti sumus, quemadmo-

Episcopi

qui

in

cappellam nostram pontificiam

sacris vostibus indu,

dum concedimus
Ordinis

et

elargimur,

quo
in

ceteria dioti
ilictms
festla

nobiscum ad
ti
,

id convenerant,

monasteriis ct ecclcsiis

hymno Ave

tissimte Virginis

ad honorem beamaius stella Mari, cujus opem tunc maxiinchoato,

ejusdcm Ordinis 8anctorum jam concessaa sunt. Quibus rebus ad sancti Jliacyntlii canonlzationeni
necessarii^ absolutis, et

me invocandam duximus,
illo

eodemque

hymno adlaudem

Dei,et

nem usque

ab ejusdem cappcllae nostrae cantoribus ad fideinceps decantato, aliisque etiam Eto-

gratiarum actioncm deoantato, ac divinaope per ejusdem sancii Viri [ntercessionem devota acpia
precatione,

manag curia? praelatis ac officialibus, familiaribusque nostris una cum ceteris totius ecclesiastici secularis
et regularis Ordiuis viris long-o, pioque prseeuntibus , et omnes cum onJeutibus cereis ad illius gloriam, qui sua luce et splendonostro Apostolico re caelos complet, ex palatio

quum

ipsi

recitavimua, implorata, tan-

ordine

demeodem inBUggeStu, ct .altari Mi nm oli nnitcr deOctavs Dominicaa Besurrectionfs, cum eju dera ct sancti Jliacynthi commemoration'' (clchravimu
,

omnibuflChristi

fidclibus, qui hulccanonizationi el

MissiE interfuerant,
gloriara,

adlaudem

Del,

et Sancti sui

summa cum
principis

celebritate processiraus ad basilicam

plenariam peccatorum suorum indulgen-

Apostolorum, tunc mag-no undique ornamentorum apparatu instructam, adco ut singularis

omni ex parte pne se laetitiffl specimen Augusti Tomus IIL

ferret.

tiam concessimus. 131 Quocirca omnes Jcsum Christum Dominum nostrum collaudemus, agnoscamusque summa. 46

33G
AUCTORK
I.
I,

DE

S.

IIYACINTHO CONFESSORE
ranus. t
t
t

ma ejns bonitate evenisse, ut in hoc perturbato rerum statu novi apud Dcum intercessoris meritie
ac
precibua adjuvari valeamus.

D
Tituli

Ego Johannes Baptista

Sanctorum Johannis

totqufi ad gratiantm

Magmo quidem

etPauli presbyter CardinalisCastruccius.

illud esse

debet ad bene sperandum omnibue ar-

acltonan
hortatui,

que

g-umento, quod rem a tot Poloniae reg-ibus, ipsisrefrni ordinibufl jam diu expetitam , com-

Ego Dominicus Tituli sancti Chrvsogoni presbyter

Cardinalis Pinellus.

munibus piorum ac religiosorum hominum votis abique optatam, a plerisque etiam Komanis Pontifieibus

t t Eg-o Antonius Maria Tituli sanctaa Ag-netis in Agone presbyterCardinalis Gallus. t Ego F. Constantius Tituli sancti Petri in Monte

pncucfessoribus nostris susceptam

perficiendi
in

hoc

tempore
[taque

facultatem

nobis

tribuerit.

Banctissuie mirabilem depreeemur Ecclesiaj 3U82 nt sancto lliacyntbo suffra-rante

,

Deum

Aureo presbyter Cardinalis Sernanus.

t Eg-o Antonius Tituli sancti Stephani presbyter Cardinalis Saulius.

paccm
licffl

ct tranquillitfitcm,

Regibus
,

et Principibus

Ohristiania

anionem

obcsecatia

haBretieis Catlio-

vcritatis

viarn ostendat

miscris infirlclibus

t Eg*o Evang-elistaTituIi sancti Matthasi in Merulana presbyter Cardinalis, Consentinus.

t t

Christiani nomini.s hostibus orthodoxas fidei lucein largiatur.

ol

182

Ceterum, qula nimis

esset,
,

difficile

foret

prae-

ninonizatUmit llul-

sentea nostras originales litterafladflingula loca,

nt opus sumptia
deferri, volumus, ut earum tranctiam impressifl manu publici notarii
,

t Ego Joannes Franciscus Tituli sanctse Mariae in Via presbyterCardinalis Maurocenus. t Eg"o Marianus Tituli sanctorum Petri etMarcellini presbyter Cardinalis de Camerino.
t

hnn

odidit.

nbi criptis,

et sfgillo alicujus pereonas in dignitaconfltitutaa

ipsis

te eccle iastfca

munitis eadem ubique

pra-scntibus,
si

t t Eg-o frater Grefforius Tituli sancti Augustini presbyter CardinalisdeMonteElpero.

t

fidee habeatur, qua:

et ofltensffl

cxliibitas

essent, haberetur. Nulli

Ilceat
,

hominum
tlonlfl
,

hano paginam
adsorlptionis
,

ergo omnino nostrorum definistatuti

,

Ego Paulus

Tituli sancta; Csecilias presbyter Car-.

decreti

conces-

dinalis Slbndratue.

sionis,
ei

elargftionis et

roluntatis Infringere, vel

ausu temerario oontraire. Si quis autem lioc attentare pwBflumpserit, Indignationem omnipotentla Del, ao beatorum Petri et Pauli Apostoiorum ejus se noverit Inoursurum. Datum Itomai apud sanctuin Petrum anno [ncarnationia Dominicai millesimo quingenteflimo nohagefllmo quarto, decima qulnta ECalendas Waii,Pontifloatuflno8trianno
tertio.
CUi
tpti

t Eg^o Benedictus Tituli sancti Marcelli presbyter Cardinalis Jusiinianus. t

t Ego Augustinus Tituli sancti Laurentii in Pane et Pernapresbyter Cardinalis Cufanus.

t

Ego Francisous Maria

ca3li

Tituli sanctae Mariss in

Ara

presbytcr CardinalisaMonte.

t Eg-o Octavius Tituli sancti Alexii presbyter Cardinalis Paravicinus.

t

''"II

L38

Eoo

Cmmbns

oatholio/g Eoclesub Episcopus.

Ostiensis

ploriiquB

Cardlnali'

Proteotor aoster aspioe Deus.

t

t Ego Philippus Tituli sancti Onuphrii presbyter

(.'ardinnlis

bun iubtori
jml.

EgO

Alphonsus

epiflOOpUfl

Cardinalis Placentinus.
t

Geaualdufl.

Ego IlieronymusTitulisancti Pancratii presbyter

Cardinalis Matthaeius.

tEgo
t

[nnious episoopus Portuensis Cardfnalisde Aragonia.

Intoniua episoopue Pranestinus Cardinalis

t Ego Flamiuius Tituli sancti Clementis presbyter

Cardinalis Platus. t Eg-o Fridericus Tituli sancta? Mariae Ang*eIorum presbyter Cardinalis Borromasus.

EgoM,

Columna. t Ego Ptolemeaus epiaoopufl Tusoulanus Cardinalis

Comcnsis.
I

tEg;o Lucius Tituli sanctorum Quirici et

Julittse
J

Ego Gabriei episoopufl Sabinensifl Cardinalis Paicottns.

t Bgoirater MiohaSlepiaoopusAlbanenflia Cardinalis

presbyter Cardinalis Saxus. t Ego Pranoisous Tituli sanctas Marias Transpontinsa presbyter Cardinalis Toletus.
t

Aloxandrinus.

t
t

t
t

t
t

Ego

t
.lulius AntoniusTituIisjincti

Martholoimvi in [nSUla incslntri-CanlinalissaiictiuScvcrinaMna-

t t t
t

jor pOBnitentiarius,
t

EgO llicionvmusTituli

suneta- Susaun;c presbyter Canlinalis Uusticucciiis.

t
t

tEgO
t

Petrus Tituli snucti Ilicnmvini Ulvricorum presbyter Cardinalls Deza,

Ego AJexander

Tituii Banotte Cardinalis Plorentinus.

t Ego Alexaudcr sancti Laurentii in Damaso diaconus Cardinalis Montaltus, S. R. E. vicecaucellarias.

Praxedis presbyter
t

Ego Augustinua
Ego Simeon

Ego Aaoanius

Tituli aanoti

sanctea Marisa in

Karoi presbyter
t

Cosmedindiaconus

Cardinalia Veronensis.
t
Tituli sanotea Annstasin-

CardinalisColumna. Ego Guido sanoti Eustachii diaconus Cardinalis

Pepulus.

presbyter
t

CardinalisdeTerranova,

tEgo
t t

Scipio Titnli sanoti s.ihatorisin

Lauro prei

KjroOdoardus sancti Iladriaui diaconus Cardinalis

Farncsius.

flbyter Cardinalia

LanceUottus.
Banotaa

Lg-o Autonius

diaconusCardinalissanctorum qua-

Bgo

llcnricus

tuor Coronatorum.
Tituli

Pudentianea
S.
Ii.

pre-

sbyter

Ego Petrus

Cardinalis

Caietanus

Banoti Nioolai in carcere diaconus Car-

E.

Oame-

uiualisAMobrandinus.

tEgo

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTl.

337
et usquo ad
1

t Eg-o Cynthius diacouus Cardinalis sancti Georgll.

t t
t t

t t

iticrnni extremoa Indoa G.C. Cuperera, ut festivitaS maqno cum omnes nationes tegerent libnun Uieronymi Mar- ylausu telii de solennitate sanotl Hyaeinthi a Oicsar-Augnstanis celebrata conscriptum, Quos Eyaointhus iu universa Bispania accoperit hoiun-es, surama cum oblectatione aniini quisque vestrum agnosceret. Dici nequit, quam solenni pompa, quam

g-onios,

Lusitanos
est

perlata

llyaeinthi.

Ex

hac summi Pontificis bulla colligimns, qaam

splondidissimo ornatu,
bus, quanta
rio

quam

injrontibus sumpti-

severeac diu istud negotium examinatum fuerit, priusquam ad optatum fineniperduceretur. Nunc reliquum est, ut summatim referamus nonnulla, quse ad gloriam S. Hyacinthi post solennem ejus canonizationem contigerunt.

cum

Leetitia

fiorentissimi imporii, va-

argumontornni g'onoro alaoritatom, ob Uyaoanonizationem oonceptam, testari oonati sunt. Nonagesimo quarto anno supra millesimum quingentesimum uuiversa terra novo sanotitatis
cinthi

splendore irradinta, qUBSJ

se videbatur.

in Cffilum

OOnversa

fuifl-

$ XII.

Gloria Sancti
longe
et

post canoni-

Omnes omnium astatum et gTaduum homiues angeUcum quoddam gaudium prtese ferre aspioiebantur, Quia vidit umquam tale? Quis huic a&quale aspexitP 137 Paucis abhinc annis Diegua Sanctia aiiim-

zationem
pagata,
cta.

lateque
miraculis

proau-

novis

'''"'I'""
JflU<tto

B
Abrahamus.
Bzovius ormlorie narrat,

meratus fuit. Qui oongratulatua est festivitatiP Quis in laudes Sancti prorupitP Roma et Hispain Gormania, apud (iallns, nia sola. In Polonia
,

Quanta

canonizationem S. Ilyacinthi orbis Christianus exceperit, quantoquesplendore eamdem celebrarit, ab Abrahamo Bzovio Domimcano insupra laudatoSerto Glorise, concione S, apud mepag, 139 explicatur his rhetorkx
leetitia

apud Sicnlos, scd neque apud omnea ttalos plene E cognitum est, sanotum Diegrum in Sanotorum oatalog-um esse rolatum. PrflBCedentibua annis
otissimis Pontifloibus plurimi
:i

san-

Sanotorum numero

adscribebantur.

remotissimi fines orhis terrae ; Hyacinthum in vestros coniplexus recepistis? Gratulor quidem Hyacintho, quod iis honoribus ab universo orhe affectus sit, quales
figuris
:

Quam

festive vos,

rum oonclusa
vit?

fuit

Quibua terminis solennitas illolaudea celebra? Quis eorum

quffi

Sola

civitas,

canonizationem

oonspipia de-

ciebat,

vel sola provincia,

qua Sanotum
el

votione excolebat.
et

Ut Hyacinthus
Siouli,

in apotheosim

nulli

Sanctorum eo usque contig-erunt

cujus enira

relatus est, et Poloni et Theutones,

BoSmi
et

et

cononizationem adeo alacriter excepit alterius orbis, ut nostri Hyaeinthi? In cujus laudes celebrandas tantus numerus scriptorum suum exercuit calamum ? Cui umquara Sanctorum, dura in San-

Pannonii, lenses, Arragonii, Granatenses,

Itali,

Hispani,

Portuffaipal-

demum

us novi orbis incolro et extremi Qaramantea miraa ergaHyacinthum devotionis admirando e1 inetrabl-

ctorum catalogum relatus est, tot festivitates institutee et solenui cseremoniarum apparatu celebratse sunt? Nemini, prseter Hyacintho. Mitto illud, quod nulla fuit urbs Italiae, in qua vita et laudes sancti Hyacinthi cum carminibus, tum soluta oratione a g-ravissimis scriptoribus descriptae, prBelo commissaa

liasigna dederunt. 138 Hactenus Bzovius more rhetorum nonni- Mratam fuill hil hyperbolice, qui eadem concione apud mc 135 de plurimis S. Eyaointhi miraculis, pag. quas post canonizationem ejus patrata sunt, sic

generatim meminerat
bo,

Non

liic

ampHus

recenseIn

ranom:ationem S.
Hi/acintlii

non sunt. Optarem eg-o, ut omnes terrarum populi sub anuum millesimum quingrentesimuin nonagesimuin quartum ( quo in numerum Sanctorura
135

inquit,

quse

de

Hyaointho,
rolatus est, in

postquam

numerum Sanctorum
tcriho

rlorontissima

Italia et HispaniiB voce

plurhnorum feruntur. Prtabulia

publioifl

omnia,

quffl

vol

testata

recensebatur Hyacinthus) in Italiam congregati fuissent. Viderent, per totam Italiam eos honores Hyacintho exhibitos, quales neraini antea San-

ctorum. Vidissent templa omnia magniiico splendore, auro, arg-ento, serico, aulaeis et peritromati-

aspeximus, vel plurium relatione acoepimus, quod Hyacinthus proxime prfflteritifl quatuor annis In Italia innumeros innumoris auxit beneflciis; et alios quidein phthisi oonsnmptos, aUos febrfl 001 roptos, alios aqueo humore distentofl, aUoa morbo
oaduco, igme pestilentlali, colioa passione affeotoa, alios aliis oppressos malis ad sanitatem perfeotam
restituit; aquasdiluvii alibi dcpulit, aliifl tempefltatem maris furibundam sedavitj alloa jamjam pene

I-'

bus pulcherrimis a summo fastigio deorsum usque ubique esse adornata. Vidissent ig*nes per totam Italiam omnibus in altissimis turribus succensos. audisseut tormenta explosa, artificiosos ignes instructos, sonitum campanarura diurnum et noctun-

uum. Vidissent numerosam

populi raultitudinem,

aquisobrutos apparens super undas de v<irag-ine maris ad navea reduxit;

busexaltisaimfflturris fastigio

ftine porreoto
aliis cadenti-

nobilissimos comites, Harchiones, principes, urbium senatores, duces et reges ipsos potentissimos ad Hyacinthi solennitatem excurrentes. Vidissent

manum

supposult;

quin et alios collisos pristina integritate donavit,morituros a sajvissimaj mortis inourBil plures vel
pra;servavit, vel etiam

multitudiuem
cardinales
cinthi

cleri

episcopos

archiepiscopos,
sancti

mortuos quasi cx tumuload

utilita-

patriarchas

imaginem

Hya-

manibus in processionibus geomnes enim civitates Italiae dcvotio et stantes gaudium inenarrabile summopere propter novi sideris sancti Hyaciuthi micantem splendorem occuparat; omnes canonizatiouis Hyacinthi novitate perpropriis
:

vitam evocavit. suinma cuni L39 Possem eg-o plurima,

culsffl

urbes

eamdem

incredibili

gaudio et tripudiis

pei tlyacin- ium terra te supplicantium, abique terrarum vobis oblccta- ramorbt tlium patrata (qute non modicam honorem pationem, maximum vero Hyacintho ct magnltudlni rerent) in rncdium adfcrre, ni multitudine iiinuuiorabilia '-<-n 'anineffabilia et

devotissime recoluerunt. quid ltaliam 13t> Sed

pervasit
hfflc

tur

quia

dico?

Longe

lateque

Alpina;,
chiffl

lsetitia;

usque ad Hispanos, Arra-

enim universos populos GaUlffl CIS^mlliea, MarLiguriffl Pedcmontii utriusqueet illius Torvisina: et illius Anco,
,

uitanae.

338
ilCTOM

DE
tfmbri,
Latii,

S.

MYACIXTHO CONFESSORE
Apuli
e\ casu praecipiti allisus,
Casali et

nitan,

Hetruri,

apud Camertes D

G C

Oalabri, Grci raag-nae, Neapolitani regTii; Arragronum , Celtiberorum, quis Siciilorura,

j

Lusitanorum, et Hispaaorum posi Poloni, liussi, MoSilesiae, Moravi; Prussi, Masovi, ohovi, univers Eusi totius Beptemtrionis, si demum

Granatensium,

pulatisflimaa

regionesj

mortui ad vitam revocati. Varsavi in Polonia eo tempore, quo eg-o indijsrnus recens a me gedificato Conventui preaeram, inians defunctus, et piscator aquis obrutus vitae restituti. Alibi alia iug-entiaet innumerabiliaperinvocationem divi Hyacinthi ad usque annum praesentem, quo hasc scribe-

duo

alii

rop, et

bie

Bddaa

Airic,

flnes perlustrare

provinciarum
racula,
sere.

In

enumerare quae nunc Elyacinthus patravit, percenhifl enim omnibua amplissimis partibus,
,

novi orIndiarum oi populos earum poterit et mipoteat

,

bamus, millcsimum sexcentesimum decimum quar-

tum patrata

qua^

si

recensere instituerem, nullum

fiuem invenirem.
143 Denique ibidem auctor iste

duo prodigio-

fi
tle

quibut
se ipso

inflnitie
tllllS.
'i
t

prope malia

afflictos,

sua ope juvit Hyacin-

sabeneficia, quze patrocinio S. Hyacinthi sibiipsi prxstita sunt, narrat hisverbis : Plane autem intercessione

"ddil.

ubtqw

L40

Venetiia
ntii

quadringent plus

minus

tabel-

lllllilt III

l83afflxa3
Sanctum

ad aras Hyacinthi, testimonium ae-

beneficii referenten. Mantu, Placenti, Uremon plurimorum millium excesserunt nume-

cepti

rum. Bononiffl supra quatuor millia, et arg*entea etaurea vota, prter eereas imag;inei et tabellas etvestimenta e1 instrumenta varia iufinita adalta]( rtanr-ii llvacinthi

in siguifieationem

gratianimi
,

gratusessem, sivitam semel atque iterum ab inipsius Divi receptara hoc qualiquali monimento non testatam relinquerem. Nam et eg*o quoque peccator non semel de vita periclitatus, primumquidem in morbo gravissimo a raedicia deploratus, et postea in vorticosi fluminis vadationc jamjam demergendus, affuisse mihi sospitatorem Ilyacinthum persensi. Narrabo in raorbo quidem, cum anno Domini mdci in ardentissimam
:

appensa
QB3,

oumerantur,

Patavii

Vicentiaa

Vero-

febrim

et cara, qua?

pharmaca

et

medicos contem-

Brixi, Soneini, Crem,

Cumis, Gcnu, Seni Florenti, Faventi, Ferrariae, et ut breviter dj erim, quaoumqueab Upibus Graiis ad usque
Mediolani,
,

Bergomi, Ticini, Alexandri, Kom,

nebat, incidissem. Causa fuit concussio ex bis su-

scepto itinere, uno

eodemque anno,

difficillirais

promontorium Scylleum
[talfffl

eivitates,

in

per amplissimas totius quibus vestigia Prdicatoriffl

temporibus in Urbem e Cracovia provinPoloni negotiorum causa. In urbe emensis inuumcris laboribus, regredior secundo Cracoviam ad ultimum Septembris et civitas peste
anni
cia, ;

minima, perspexeris, inDumerabilis multitudo imaginum, tabularum depiotarum, cotoruxn et ex oera et ex argento et ex
Reliffionis

exatent vel

supplices preces multorum die festo solcnni sanctissimi Bosarii prima Octobris mensis

laborabat.

Ad

Dominica
ag;o.
pitifl

auroj

monilium ex lapidibus

pretioBis,

pro optatis

bis concionem ad populum in ecclesia Sequpnti luce levi febricula, doloreque ca-

con
innumerii

iet

utisab Qyaointho, ad ipsius sacella dicatorura

totius Burop requa Tanais Asiatinobis disterminat, perge ad ultimam orbis oram, quara e1 Mediterraneum et Adriatiei [onium el Ooeanum mare alluit; per-

nonuihil

me

tentari
:

sentio.

Suspicor,

pe-

videtur,
iii

Perlustres

vastissimos

stem in sup-gesto haustam frequentissimus enim populus adstiterat, et sermonem arrecta aure audierat.
144. Hinc Suppriorem coenobii consulo; ille medico inconsulto nullus enim in civitate inteota remanBerat) profert acriorem, quam morbus postulabat, medicinam. Antimonium praeparatum fuit: lancinat me illud sumptum, inque
(

corutcauo
miraculU,

cqbbub,

revolvaa ab ea parte,

oob b
nostri
''iiii,

guodinu
ccssionc f)usc'cm Smicli

quire univer
lis

o llle

a nobis
\

Hispanls pervla

remotissima regna, soubfque Hyacintho exstruotaa

aras,

oonBtltutaa statuas,

imaginea depictas,

ta-

bulas afflxas, oonseorata saoella, exdificataa ecoleslas, ornataa e1 dotatas, pene Inflnitas reperles,

\isccribusfebrem vehementissimam accendit. Hinc major suspicio pestis conceptie innata. Chirurgus
vocatus,

qui

venam

aperuit,

Qub tandem de oauaap Propter maxlma

In
e1

fa-

sum

exhausit,

huraores irritavit,

sang-uinem copiofebrem inflam-

olnora

orbe unlverao patrataj propter potesta-

mavit, quae ad tres fere menses

me

habuit, do-

tem rerum maximarum

pter benefioia

admirabilium in toto ^yvM-mn orbe ingentibua factia declaratam pro;

lorc lateria dextri intolerabili adjuncto.

Suppura1

bantur
sancti

nimirum

interiora.

Orationibus

interim

illo olesti Parente per universo cnllata; proptcr Lnnumeroa Ennumerte, e1 Ua variis, beneficiia ex Hyaeinthi devotione amplificatos. /,/<w /iznrius

immenaa ab
orbi

Byaointhi

merlta

II\acinthi a febre liberor, ipso die sanct Luoi. Beoundo et iternm recido in morbum gra-

hmo etiam oratorie eaornaverit auooeritgue, tamen eajiisfacile ooUigimus, famam </ ugneraHonem S. HyaointhJ anno iW&longe lateque in orbe
Catholico percrebuisse.
motfm
nnti
f,

viorem, multisque medicamentis exhaustis, balncuiu oalidius ingredior, ex quo suppuratio lateris dissoluta. Bxinde exscreare sang-uinera g-rumosum in frusta decretum ineipio, noctibus et diebufl Bingulis libras ad minus quinque vel sex. Inde a medica manu relinquor, morti jara destinatus.

ri

148 Porro scriptor ille Dominicanus similia Annalibus eoclesiasticis inserenda duant, ubi ad annum ChrisH Lfl ., mm. L2 prmter al\ S.Ky&oxntho memorat sequentia Mirum est, quan:

Sextus

jam mensis agebatur

paucos dies

aagritudinis deciduse

quo

to

'-'iin

alaoritato

totius

consurnendus eram. E\istiinaliaiit. vcl pulmones vel hcpar ardore febrinm exustum, inque pus snppuratum rejectarij etquia
:

intVa

fere

ejusdem
scrtim
in

Divi oanonizatio,

orbia oxoepta ee1 quantis ui.iquc, pr.

Hispaniarum oppidia et oivitatibua resplenduit post apotheosim miracuiis; quse festa tngentisaimis sumptibua eidem
[taliffl

omnibus

e1

tam violenter et in tanto quantitate, citam fore raihi mortem judicabant el indicio fuerant, prter alia, pulsuum ictusad brachiumibre reta-acti, frigescensque totum corpus, frustra ad ig-ncra cxoaleiaoiendum.

kota,
erecta;
La

quanta

Jam

erg-

altaria,

saoella,

accing-ebar ad mortem,

teznpla

illi

ipai

quam numeroan

Lnatitut;

m
S"

sodalitates sub ejus tutequanti utriusque sexus ejus noznine

[taiia

1:|

oum

baptismate vel saora unotione insigniti. lu "' 11 pietatis domioilio apud Montem
'

'

'

Vax-

Lnfans

in

puteo demersus,

Bononin puer

SaoramentiP omnibus pro extremo viatico ex more EeMgionis procuratus. Aderant Fratres, anima cxitum in oratione exspeotantes, Votis autem divo Hyacintno hnmilitcr sponsis, non sine ratione omniura, praesertim illustrissimi et l BVi rcndissimidomini Bernardi Macieiovii S. R. E.
Car-

DIE DECIMA SEXTA A.UGUSTI

338
ti'

Cardinalis, episcopi Cracoviensis, qui

me

ad mor-

cum

tibi

placuisse cognovero. Vale Bononiae pridie w.

d.

tem
bi$pr*ent morlia peri

eadem morte sima fui liberatus. Istud unum. 14h Alterum fuit in fluvio Anaxo,
langiiere sciebat, ab

praesentis-

Kalendas Martii mdxvi

" fc0 At
nimo.
d

Tarvisinis

cutwn evaserit.

Piave nuneupato

anno Domini mdcvi ad diem

a

AXNOTATA.
Hic fuit vir doctus ex Ordine Prmlicatorum

Februarii xvi. Provincisc Poloniae neg-otiorum gravissimorum causa Patruni jussu pergebani in Urbem. Ad Anaxum accedens ningente pluvioque caelo , partim ex eliquatione nivium, partim ex

qui anno 1495

eumdem Ordinem

ingressus

est.

De

gestis ejus ac scriptis consule

Echardum

in-

pluviarum copia aquis redundantem et in plurea traduces dispersum, nemine ductore ad vadandum
reperto, transeo

ter Scriptores Ordinis

Pr&dicatorum recensitos

cum

socio

unum, alterum,

et ter-

tium torrentem fluminis turgentis; quartus trames erat latitudine non nimis nimia et altitudine aquarum ac impetu nimis nimium excedens. Ilortante socio, in Dei nomine committimus nos undis, equorum fortitudine nandique peritia freti. Dum in medio amne sumns, aqme incresceutes equum subtus me impellunt rapiuntque; natare ille cupiebat ego consilii inops et in periculo conster
:

tom.'Zpag. 137 et sequentibus. b Quis fuerit iste Joannes Antonius Flaminius, in Commentario pr&vio ad Acta S. Dominici 4> num. 56, sive tomo i Augusti pag. 'Mu
retuli.

c In exemplari nostro, quod Bonon im anno 1517 editum est, fbrsan oscitantia typothetas legitur tuum, quod sensum vitiosum reddit. Quare pro mum substitui tuus, qurn voxetiam omitti possett ac ita legi periodus Qui tum demum placere
:

B uatus retraho, cum socius jam evasisset. Fluctibus equus obruebatur, et non nisi extrema capitis ex aquis proferebat. Ego quoque ei insidens deorsum trahebar et jamjam merg-ebar. Sancto tandem Hyacintbo ssepe scepius inclamato, ejus ope ad littus delatus, extra periculura fui, qui jam periculum pr&esens incurreram. Non dubitamus, quin ab illo tempore usque ad prwsentem annum, quo hiec scribimus, intercessione S. Ilyacinthi in variis orbis

incipiet etc.

d In Commentario prssvio i num. 4 ex assignato impressionis anno errorem Severini Cracoviensis detexi.
k

CAPUT

I.

digia contigerint

partibus alia insignia prosed heec ad notitiam nostram

Sancti patria, nobilitas, Canonicahts,

ingressus in

Ordinem Prwdicato virtutes,

et

non pervenerunt. Quare jam nihil nobis superest, nisi ut reducamus promissa superius S. Hyacinthi Acta, iisque dein subjungamus illa miracula, quse solennem ejusdem Sancti canonizatio-

rum, variw

miracula.

nem

preecesserunt.

Msstemmate
VITA

yacintlius ex oppido PolonifiB 8aX0 a, nobili Sonclmiti b origiuem duvit. Ls quidem tatis Potontowi
JiC

suae initio bonis prseceptoribus Iraditus cst erudien- "

Auctore Leandro Alberto, Dominicano Bononiensi.

dus, et tantum profecit, ut brevi oondiscipulos ac coaitaneos in litteraria palssstra plures superaverit. Erat ei sanguinis vinculo conjunetus lvo c Cracoviensis antistes, vir venerandus, cujus jussu sacris iuitiatus, canonicatum in ecclesia Cracoviensi accepit. Quod ubi fecit, prudontissimus antistes perpcndens, saeerdotessine iiteris cssc ceterls
ludibrio et sibi ipsis npprobrio,

JKI/HN
(I

ne tanti juvcuis

Ex

Opere de Viris illustribus Ordinis

animus

vileseeret, aut in tlelitiis constitutus obrue-

retur aegnitia,

enm

duxit, in fcheologia instituen

Prwdicatorum, Prwdicator
sequentibus.

llb.

fol.

75

et

dum,

procedente atate, quod sibi cx offlcio incumbcbat, pcrrn^-cre pos-d. () utinam nostris
nt f
teraporibus,
!

oinnes saneti ejus anttstitia vesti^ia

PROLOGUS.
Pf.rfitttu

sequerentur Non enim tantanun liicrarnin penu)uiiiiiiio ct scse cl alioN ria sacns initiatos cs.m-1. plene de sacra Scriptura inslrucrc possent, Exau(.

Leander
cinthi

auctorls.

AlbertusflOrdinisPrsedicatorum Joanni Antonio "Flaminio b suo salutem dicit. Ilya-

diens Ivo
cisse,

Hyacinthum

in fcheologia

multum

pTOfe

a b

Vitam scripsimus

Viri sanctitate ct exiedituri propediera tuo

oontinuo ad se revocavit, et visa ejus doctrina, cum raodestia, ac raorura honestate con
juncta,

miis dotibus insig-nis,

quam

qua

pra3

aliis

polleoat,

ultra

quam

dici
i I

nomini nuncupandam duximus, mi Joannes Annon ut pig-nus esset aut tcstitoni Htteratissime monium summi amoris erg:a me tui (nequc enim aut pignore aut testiraonio nostra necessitudo eget, qua; tanta quidem est, ut aug*eri ultra non
;

potesl, ciini

posse

putem;) sed ut
;

ceteri scirent,

quanti te

amare coapit. Quin ea die anxftu eral solicitus, qua illum videre Don poterat. Fortc ca tcmpcst.atc Ivoncm Uoinain persolvendi voti gratia d petere oportebnt, qui inter ceteros Hyacinthuin seligens eeoum duxit. [isdem diebus Bomaa divus parens Dominicufl coram Lvone
:l

Ord
Prsdtcatt
/

id/'

Hom*
d

tngreditui

amore prosequerer, omnis facerem quod nulla re melius aut effigetas intelligeret cacius, quam litterarum monumentis, effici potfl Leges jg-jtur Hyacinthum meum, imo ctiam tuum, quo soles vultu cetera, quae ad te iuittimus. Et est enim scio non ingratam tibi fore lectionem et saLctitatis eximiae mirificum vitae exemplar specimen; quod tu facile, cum leg-eris, fatebere. Qui mihi, tum tuus c, demum placere incipiet,
et

quanto
:

te

ac

pluribus

aliis
;i

suis precibus

venerandia viria Neapolei morte ad vitam revoeavit e.

tvo

Qua

E.

re tanta

admiratione

captui
ac

(nit,

al

proti-

rus sanctum Patrem

rit et

colere

observare
uti.

coBpe

eju^ familiaritate

plurimum

Tunc enim
llo-

parens Dominicus Bomse agebat, flagitana ab

norio Pontiflce

inchoatum Praedicatorum approbari, atquc diplomatibns Apo-

Maximo Ordinem

stolicis

vTTA
kvas. Ls-

S.

HVACINTHI CONFESSORiS
ubi se inveniebat , iu terram collidebat , quieti aliquantulum vacans. Noctibus singulis fuuibus nodosis corpus tundebat. Sextam feriam, tt beatissimae Virg*inis Marise ac Apostolorum vig-ilias,
L>

Btolicie oruari.
fioio,

Quod

et

assecutus est Dei Bene-

AHDIO ALBBRTO.

et Parentis ejas

beatissim Virginis inter-

dictum est. Ig-iventu, prout in Vita ejus latius Viri captus dulci consuetudine tur Jvo sancti enixc B. Patrem rogabat, ut dignaretur Fratres
aliquos Poloniam mittere,
plo
,

quorum

gratia et

exem-

tiae

durntaxat, pane et aqua celebrabat. Desidise ac inerhostis acerrimus. Quippe aut litteris, aut con,

per provinciam coenobia extruerentur. Pater vero Dominicus se ei morem gestur umdictitabat libenti animo, si Fratrum copia suppeteret; Quare se angi plurimum affirmabat , co quod
ejus
petitioni

cionibus vel audiendis sordidorum hominum improbis gestis pro impunitate a Domino suorum criminum impetranda, vel orationibus ope-

ram dabat. Yisebat libenter

cissimis colloquis sublevabat.

segrotos, ac suis dul-

ac

voto

satisfacere

non posset
,

Verum

de moribus

quos si juvenes probos proferret ipse haberet, quos sanctae conversationis vcstimcnta oblcctarent, et eos imbutos sanctis moribus penes se et nutritos brevi admodum tem-

tamen

ipse

hactenus.
5

Cum

aliquando in vigilia Assumptionis bea- jucundam

tissima? Mariae ante

aram positus
diei

ing^enti

cum
,

af-

Dciparx apparitionem
/tubuit.

pore illuc pro desidcrio mitteret, quo fieret, ut voti coinpos cssct. Porro pnedarus antistes, conBilio

illius usus,

ex omni

fainilia

sua tres juvenes

monim
et

lioneslatc polifriit.es delegit, videlicet Ilyailc

ciiithtiiu,

qno vcrba fartun

suiiius,

Ceshium,

meditaretur et lachrymis perfusus anhelaret ad illam felicem ac caelestem domum, ut perfrui tantis gaudiis aliquando posset, e vestig-io conspexit e cselo prolabi lucem ingentem super aram, cujus in medio Eeginam caeli sibi dicentem eollocatam vidit
fectu totus
:

tantam

celebritatem

llcrmannum Theutonicum, juvenes utique

Dominico,
his,

ra-

Macte
tuse

virtutis esto, Hyacinthe, et lsetare, eo

filio

quod

ros, et tanta provincia

sanctissimo
gionfs

ut

dignos, crcdiditque viro sub ejus magisterio

Dei

meo

et a

me

exaudiuntur preces.

Quod
Cujus

enira

petendum duxeris, me interveniente,

B erudirentur in

qusa ad
attinerent,

augmentum

oultum et Quos B. Pater

reliIseta-

consequere. Continuoque in cselum sese recepit.

in recessu tanto concentu,

actam dulci har-

bundua suscipiens, toga prasdicatoria induit, ac

sei-um per aniium
tate, paupertate, ac

distinuit, ut lenitate,

chari-

ceteris virtutibus ornatos post

monia Hyacinthi aures oppletaa sunt, ut vix enarExinde tantam in Deum fiduciam sumpsit, ut minime se incassum aliquid ab eo petere posrari posset.

anrmm Poloniam, juxta

mitterct.
condttoquo
Vi im<i rir nobio, '"

sancti

antistitis

volum,
san-

se arbitraretur. Ilujusrei seriem

semotis arbitris,

Floriano et Godino sociis narravit, affirmans Dei

[gitur eo

temporc elapso, cum

satis in

Matrem praecipuam patronam

dfoatorum.
6
,

esse

Fratrum

Pras-

cto

proposito
plucuit

oonflrmati viderentur, inque san-

cta
redit,

conversatione plenissime eruditi, efflagitante

l\iinr,

Oeslaum
mittere.

oum

Dominico Hyaointhum, Eermanno Converso h Polouiam

viro

Dei

Qui accepta sancti Viri benedictione, in nomine Domini nostri Jesu Christi iter arripuere.
Contigit cos per
zascenai
pnpiili
i

Aliquando contigit ipsum iter habere Proejusmodi enim loci nomen est. Erat autem medium intersecans inter fiumen quod phaselo trajioiebatur. Tum forte intumuerant aquee. In ci-

Deinde

nium

submcrsum advitamrevocat,

urbe oonoionari
,

Germaniam transire, ct in Prioum tanto oonsensu et

protinus
coinpellerentur
ibi-

amnis ripa consistens animadvertit turbam virorum ac feminarum, quasi quemdam in medio tenentem. Admirabatur pluriteriore igitur

in ulteriore

favore

ut

mum

sane, et quid subessetcaussenesciebat. Igitur

dcm

populo cumobium ronstruere, et illud amplissima Baoerdotum, et saoris Initiatorum multiii.

transmisso

adolescentem

amne comperit multitudinem illam quemdam aquis obrutum deploran,

fcudine replere (Id

faotum Intra mensium Bex spa-

tium,

oum
et
Ibi

quod pene miraoulo adsoribi potest) quos ragenti gaudio per eos receptos, moribus

tem. Ast ut animadvertit vita functi mater, Hyacinthum adesse, missis ceteris, ad pedes ejus provoluta supplcx efflagitabat ut ad vitam filium
,

Ordinis nostri tnstitutis imbuere. Dein relioto

revocaret. Hyacinthus vero sciscitabatur,

filius
:

rlermanno Converso, Cracoviam h, ut Patris Dominloi jussa complerent, petierunt. bi ciim siimuia oiunium la-titiu et plausu populi,
t

tum
l

oleri,

exoeptl,

tn

mdem

sanotissimce Tri-

qua hora naufragio perisset ut cognovit, quod pridie perisset, et tunc primum ex aquis eductus fuisset, habuit orationem ad Deum. Et ad matrem conversus ait Bono csto mulier animo. Et adolesceu:

nitatis,

juxta
l

Hterarum ApostoUoarum tenorem

antistitis Ivonis,

et vota sanoti
I

nbi varii
ptaaffi (mereilii$ va-

Ccspit
(ut
fitj

demum
Dei

omnis

oivitas,

ooUooati sunt. seu novitate

nioribus et doCeslai

ivi

seu iiiayis

saiu-lis.siinis

app^hendens manuni, Petre, inquit, (id enim ills nomen ernt Christus Dominus noster, cujus ) loriam praadico, intercedente beata Yirg-ine Matre te ad vitam reduoat. Nec mora, qui fuerat
* is
'

otrlna
e
iiii

viri

Hyaointhi,

et

oapta

in-

gene cirnobiuin ponerc, veluti pnesag-iens, quod fUturum -erat, Videlioel plurimos ad snnetum reugionis apioem perventuros. Quod rei postmodum cvcntus plenissime doouit. Breotis
B3dibus,
ul

mortuus, revixit eoram toto illo virorum ac mulierum C(Etu Et matri Falisflav * mulieri nobilissi ma> r(1,1(litlit ineolumem. 7 Prandeta nobili genere matrem habuerat paralytieam quse nulla medicorum ope sanari po-

al.

Falis-

lavse.

viulieri pa-

ralytiC9\t-

ihidein

inhahitari

posset,

COBpit

llvaeinllnis

vit;im

Quippe

asperrimani ao prOMUS durissimam a-eiv. a parente Dominieo vivendi Ibrmulam

Krat aniino }>arilcr
purilale uilulus.
el

vero ingentem pecuniara medicis exsol- suvi vicmveratj ut mater eo morbo Hberaretur; sed nihil brorum Wtuit.

Is

profecerat.

Cupiens autem
,

stituit,

filius

matri solatium
,

aeceperat.

OOrpore nmudus,

aliquando pra?bere
raret
ei

nihil

oraittebat

mira preditus oharitate. Sed ut unioo veroo omnia explicem llvaeinthi vita omniuin virlutum e\emplar ftlit.
et

cordc lenis,

posse

prodesse.

Forte

audierat

quod speHya,
,

tanta oharttate pnefulait, u1 alienas oalamitates oeu suas defleret, el ad Deum Optimum
a.tqui

Maximum
ouhioulo

pro illis preoes emitteret, Templo pro utehatur, Q6Q certnm loeum ad quiescendum hnbebat; sed aliqnando lassa membra,

cinthum virum Dei morbos asgrotantibus depellere; quod ubi eog-novit, non neg-iig-ens soliOitus de matre, Cracoviam deduxit sanctoque Viro obtulit, impense rogans sibi sospitem illam reddi dicens Hvaciuthe , ecce matrem filiam tuam, sic paralysi dissolutam, ut nec recte etiam
, ,
:

loqui valeat;

quaeso, ut pristiniv sospitati restituas.

DIE DECIMA SEXTA A.UGUSTI.

j\\

tuas,

quod huniano adminiculo liaudquaquam

:

tieri

posse liactenus expertus sum. Tunc Vir Dei misericordia motus, inquit Filia, Dominus noster Jesus
Christus te a

sium pag. xix, ad cathedram Cracoviensem as- mo.I* AMiRO Alsumptus est anno mccxvhi. Sedit annis duodecim. DEKTO.
Mortuus anuo mccxxix. A Oomiuieanis in eoclesiamsanctissimreTrinitatisCracovia- Mutina translatus. Plurade egrcgiis hujus piissimi riri gestis sparsim apud Dlugossum in Historia Potonica
legi possunt.

morbo

liberet,

quo premeris,
ceteris

et

usum
fa-

tibi ling-ufe restituat.

His

dictis

continuo sospes

cta est, et ling-ua?

Sanctus

usum cum

membris

inte-

aliam gravi

morbo
rat.

libe-

gruni recepit. 8 Mulier g;ravissime fegrotans, et jam desperata salute , precibus obtinuit ad se deduci virum sanctuin Hyacinthum cui vim morbi quo capta erat, aperiens rogabat, ut se manu tangesperans se illico sic sospitem reddi pos.se. ret Ut erat Hyacinthus ad commiserationem pronus, aegrotanti opem ferre cupiens prius oratione ad Deum emissa, manu illius caput conting'ens, mox
,

lib.

Scrcrinus Cracoricnsis iu Vita S. Hyacinthi 1 cap. I tria Romana hujus Tvonis itinera recenset, et diversas corum causas assig)iat Dlugossus lib. 6 Mistorise Polonicss adannum 1818 scribit, Ivoncm tunc ad urbem Homanuni ivisse, ut Vhiccntio Kadlubhoni ,cpiscoput it m Crncoricuscm
d
.

abdicanti, legitimc succederet, ut num. 15

Com-

eam iucolumem
et

dimisit.

verbwn

9 Porro vir Dei, Christi vestig-ia sequi cupiens,

Deilate
dissemi-

posteaquam jam

nans,

Ivonis antistitis venerandi votis fecisse animadverterat, Ceslaum iu Bohemiam misit, ut sacrum verbum euang-elizaret. Qui impesat

mentarii prasvii indicavimus, e Hanc mortui resuscita tionem in Actis S. Dominici ad diem Augusti c.r variis antiquis so-iptoribus confirmavimus. f Acta B. Ceslai (utdicni L8 Julii, siretomow
1

istius

mensis apag. 18? itlustravimus.

rata propere perficiens in Prag*a urbe

cum

Hie-

rouymo

socio ita

eg"it,

ut post non multos dies

coenobium

cum

sede

divo

Clementi dicata

longiore aut breviore tirocinii tempore diversas auctorum Dominicanorumsententias 3 Commentarii prwvii retutimus.

g De

pro patribus Praedicatoriis aedificaretur. Deinde Vratislaviam n petentes in honorem divi Adalberti

coenobium aliud extruxere

miris coruscans prodig^iis in

vitas

Domino

quod Ceslaus quievit. Hyaquod ap-

cinthus vero in Orieutalem progTediens plag-am,

h In eodem 3 Commentarii prsevii num. :-l K audivimus disserentem Malve?idam, qui contra Leandrum Atbertwn probabitius existimat, hunc Hermannum non fuissc Fratrem laicum sive Conversum, ut hujusmodi Fratres coguoniiuari solent.
i Eriesacum vet Frisiacum est oppiftum (icmianise in Carinthta supcriori,ci/-cu (luriotuiu vulgo

verbum

indefesse

disseminando

prime callebat, pervenit Visogradum Musovise o urbem. Praeterfluebat siquidem urbem amuis. Ad

quem cum

nec transmitti posset absque lintre nec lintris copia esset, admonuit socios, ut divinam opem precibus exposcedevenisset
,

cum

sociis,

Matnitz appellatum. k Cracovia est notissima Polonia^urbs,et ejuS' dem regnicaput, in Polonia Minori ad Vistulam

rent.
extenso
pallio

fiuvium

mira-

biliter flu-

vium cum
sociis tr*je-

cit.

extenso ig*itur aliquantulum orasset super aquas, primus omnium intrepidus ut idem cohortatus est socios supergrediens fidenter facerent. Sicque super pallio, veluti super navi , amnem trausmisere illaesi. Quod ubi in urbe vulgatum est accurrunt cives rem admirantes et Virum Dei ing-enti cum honore in urbem introducunt. Illinc exiens adiit Chion p, habens itineris comites Godinum , Florianum
10
,

Cum

mannum

pallio

cujus fusior descriptio apiut IlurtSchedel in Corpore BistoriSB Polonise tomo 1 pag. 105 et sequente legi potest. ab 1 Pius ille prtesid Ivo hic vocatur Sanctus, et aliis quibusdam titido beati decoratur.Nos discere
sita,

cupimus,an alicubi tegitimum et immemorabilem cuttum obtinuerit. m Commutatione facta, postmodum nostri Pra* genses hanc icdem acceperunt, ut Severinus Cracoviensis tib.l Vitiecap.b testaturhis verbis Aimo
:

et

Benedictum, viros
Ibique
,

uostrae

Keligionis

tog*a

indutos.

per

quadriennium permansit,
,

vero mcc\xii idem Sanctus misit Fratrem Ceslaum, qui cum eoaheato Dominico ad Ordinem peceptus
fuerat, in

et concionando miris coruscavit C docendoque ut templum erigeret prodigiis. Quo factum est

Bohemiamj

qui in metropoll BohemlflB

civitate Pra^cnsi cuin Pratro

Eieronymo per bea

beatissimas Virg-ini
terstitio

Mariae

quo possent Patres

in-

Praedicatores inhabitare.

Eo itaque temporis
ac

immensam sacerdotum

laicorem ca-

tum Hyacinthum associato pervenit, ibidcmquc Conventum Kratrmn l^nirdicatonun in lionorcm sancti Clcincntisreccjiit; quem snli Maximiliano 11
imperatore Religiosi Societatia Jesu adepti sunt, et ibi Collcyium erexerunt, ct 1'Vatn-s 1'raMln-alnrcs ad ecclesiam s;mct;e Agnetis ad fluvium Albim
translati sunt.

tervam sanctae conversationis tog-a induit. Initio vero quinti anni Cracoviam repetiit, dimisso Chion viro venerando Godino. Sed divertens per Gadufriam q et verba vitae disseminans verbaplurimos ad sanctae que miraculis confirmans conversationis habitum sumendum impulit. Qua,

n Vratislavia urbs

primaria Sitesix ad /luvium

Vratistaviensis

Oderam sita,a qualhtcatus

nomen

propter aedibus cceptis extrui

dicto
nit.
,

relicto

ibi

Beneperve-

suum

accepit.

tandem Cracoviam cum Floriano

provincia Polonix ab aliis communiter appellatur Masovia vet Mazovia, qumab Oriente habet Lithuaniam, a Septemtrione Prussiam, ab
o Iliec
!><> Occidente Poloniam Majorem, et a Meridic loniam Minorem, dividiturque invariaterritoria inter quse oppidum seu castrum Vissogrodiense numeratur, de quo ittustrissimus Martinus Cromerus in Historia rerum Potonicarum siepe me-

ANNOTATA.
a In Commentario prsevio num. 9 explicuimus, quomodo hsec Sancti patria ab Alberto Saxum et ab aliis Kamien appelletur. b Nobile et antiquum Sancti Stemma 2 Commentarii praevii ex vetustis scriptoribus Polonis
retulimus, et ibidemde origine hujus stirpis fuse disseruimus. c Hic munificus piorum locorum fundator,teste

minit.

Albertus hoc luxato uomine votuU Kioviam, urbem Potoniie in Ukrania ad indicare nunc Moscis fluvium Borysthenem sitam, quse antiquam amptitudinem ruincC subest, et cujus

p Leander

Joanne Csesario

in Vitis prtesulum Cracovien-

murorum adhuc

testantur.

Nan

342
u-i.i

VITA

S.

KYACIXTHI COXFESSORIS
jam septem annos hos natos enixa sum, fortunae ludibrium. Quamobrem rog-o teque obtestor, ne patiaris hac calamitate me deininfelix luce privatos

Lk
Ai.-

amro

IRTO-

hujus nominis regionem. q iVon invenio ullam Gadufriam hic intelligi de~ Quare suspicor, per Lrvr.Kssum, no.m ,// y/"/'.S.I]\ar!n1]iu.- in urbe Gedanensi, vulgo dicta Dantzig, quse est caput Prussue regite, eedificasse ccenobium sui Ordinis ac in eo reliquisse Fratrem Benedictum, ut 6 Commentarii prsevii num. 53 ex Dlugosso retu.

ceps vexari.

Hoc

efficies, si fueris

Te enim rogaute, non dubito

limus.

consoquantur. Porro exaudiens, deflens prassentem ejus sortem masima fultus in Doum fiducia caecos tetigit dicens Domi:

Deura precatus. filii mei lucem llyaciuthus mulieris verba

fore,

ut

CAPUT

II.

nus noster Jesus Christus, qui csecum natum illuminavit, ipse vobis beneficium oculorum impendat. Simul ac signo crucis illos munivit, e vestigio
videntcsdimisit.
14-

Pribislaba * nobilis matrona et vidua

sibi

ex Hoqw
submerso ad vilam revocato,
*

Alia Sancli adhuc vivenlis miracula,

felix

vico vulgo dicto Scenita &, Filium

Vislaum uni-

mors,

et

quwdam

prodigia

cum
Bit,

ut exinde ad se cduceret.
:

Cracoviam ad sanctum Virum prsemiFuncta legatione,

Praecede
fili,

vulgo

posl obitum ejus pairata.

^OBteaquam Cracoviam reversu
I uiiiliiT
est,

Vislao Hyacinthus inquit

praacede.

Przybislauska.

Ego enim mox

viri

te

subsequar.

Igitur adolescens

Dei dicto audiens progreditui-. Forte itineris

piaetorfluit

c
flu-

Sanctus
tegetes

Clementia

gran

-ordata,

nobilis

genere, nobiliorque

dfne /'" '"

iuk rcttituil,

moribua
bilem,

ex

vico

Coseler a

atar vooabulo)
a

forte

(ut vulgari eorum Hyacinthum virum venera-

rH.v-.aiidi

uxbanam
vlgililfl

villam

parumper au iini gratia, ad subCognoverat cum invitaverat.

nimis attritum,
ut refocilla-

fluvium * vuiyo dictum Baba * lcge sive nivium men, sive imbribus c, ijuod ea nocte resolutione, ultra consuetudinem ad summum excreverat, Qui adnitens transire , uon aquarum vim formidans, cum armiffero ex equo aqua-

mcdio

et

jejuniia

tione corporifl non modica indigeret.

Annuit Hya-

cinthus, etdie dictaad locum constitutum veniens, grandine tactas offendit. Fortc eegetefl pai im

obruiturque aquis , vix armi- E prodeute puero illico pluribus filii miserandam sortem audiens matronis sociata, ad amnem accurrit, deplorans

rum

vi

dejicitur,
:

g-ero

evadente

mater vero

suam ac

proxima
acoidit,
'

eral

messis.

Porro

uxi

Kal.

[gitur ad

Clementiam

fcrifltis

Aug. hoc ea decausa

pervenit.

famo

deflebal

Quea prolapsa ad pedes sancti Viri propriam, et aliorum calamitatem. Ut

,

vero

Dei

vulgatum est per vicum advenisse Virum missis omnibus, provoluti ad pedcs ejus

flentes, ut se in fcanta calamitate adjuvaret, eum obsecrabant, atque obtestabantur. At Vir Dei in iletum v\ [pse prorumpens, illorum miseratus sor1
h 1 1

|u
.

ii

ram

uui-lrm

illos

insomnem ducerc,

Deumque
postquam

preoibua fatigare, quod et sese factuUluxit, segetes obtritas pridie a

filii iugentem fortunam. Hyacinthus itcr cceptum prosequens phaselo amnem cum Clemente socio trajecit, totus admirabundus, unde tot matronarum caterva illuc clamantium advenisset. Ast Pribislaba llyacintlium adesse jam animadvertens, concito gradu ad pedes ejus provoluta, lleus inquit, Hyacinthe, tua causa filium amisi unicum. Quo me vertam misera, quae conjuge et filio simul orbata sum ? Igitur senectutis mea3 unica spes, unioum praereptum est solatium. Obsecro obtcstorque te ne me in tanta calamitate positam deseras. Ast Hyacinthus vir Dei lachry, ,

Qui dioto Pamuli Dei audientes, grandine quantum ad suos agros pertinebat, in priorem restitutas Inveneruntatatum, acsi nullum grandinis prout vim passaa fuissent finitimorum voro grandine obrutm rueranl jacentibus. Qui animadniin apopondit.
;

mans, paululum

via dig-rediens, flexis ge*nibus

Deum
ferret.

impense rog-avit, ut infelici matri opem Eo itaque ab oratione surgente ecce

,

contra

aquarum impetum

adolescentis cadaver ad

amnis ripam

vertentes divinam olementiam, i)co et .sancto Viro

C
nmtini
1(0-

ffratiaa
L8

maximas egerunt, Uiquando venit IVlix (jrusonia *

.

nobilis

rtUftsewi
ilihilrm pf"i
ilicit.

mulier sterilis (porro annos viginti cum oonjuge egerat, nec fillum tulerat) cum fletu rogans, ut

applicuit, Et eo ab aquis educto ocourrens cum omni multitudine, mater ad pedes Hyacinthi inclamare coepit Reddidisti, Vir sancte , mortuum , et vivum restitue. At Vir Dei ad corpus acoedens Fili inquit Vislae , Dominus noster Josus Christus, cui omnia vivunt, ipse te vivifioct. Vix verba finierat , et ecce mortuus
:

i. Fd)ii

Deum
ut diu
tiliis,

preoaretur,
illi

ne perpetuo sterilis esset; sed

elargiretur, ne opprobrio

revixit.

rui

Qrui-

Deus

lilium
foret,

tam

15 Ig-itur
res

Hyacinthus vir venerandus post iabo,

louikn.

p\c

montur,

marito

Asi

Conjunx enim angebatur oarens oum abundaret divitiia de herede sollicitus. ir venerandus: Vade, inquit, fllia, e1 pedem

quos pertulerat in viuea Domini Sabaoth post ingentia signa per insum cdita, divina tandom dulcedine illectus , toto mentis
,

maximos

referas

domum,

nec verearis, quia fllium habebis,

quo

viri

insignes originem duoent tam prssstantea

sohi

divitiis et viribus,

quam

in

Boolesia prflssidentes.

hac mole carnis Quare in oratione positus, devotissime efflagriUibat votum suum exdesiderio
,

exflastuabat,

oupiens

et

esse

cum

Christo.

Quippe e1 (ilium tulit. e1 Viro sancto gr&tias immensas agens portavit, ex quo ingens virorum prflastantissimorum oaterva
falsus vates fuit.

Baud

pleri a

Patre misericordiarum. Exaudivit quippe

et sibi
vitfla

eum Dominus,
Quare
auflB

tcrminum
dies
divi

intimavit.

dic postero,

qui fuit

derivavit,
llMO
|>llrj,i|

festus, in ffigritudinem incidit,

L8

a,ooidit

aliquaado

quemdam Looum

Dominici qua cognovit vitsa

oonoioet

" naifuftaio

naiuii gratia

petere (oui Castro

nomenest]

wrcw

ad

iU.

minnr, '</ Viutiiil^k;un.

pedem montis perveniens

offendit Vltoslanam * mulierem cordatam In bigaxn duos natos ccsoos eduocntem, quos luoo orbatns anto soptem anuos pepererat. Quaa ut virum Dei Elyacinthum adesae oognovit, mox e biga deRoendens, humique ad ejus genna provoluta, flliis ante pedes ejus positis,

flnem advenisse. Invalesoente itaque vi morbi, aaBumptionis beatissimaa Virg-inis Maria?, jussit acciri quotquot aderant seniores in coeuobio Crarovn-iiM sicque e grabato verba fecit
tn vigilia
,

Eg;o,

Domino me vocante, die orastina vos desoram. Igitur quas ex ore parentis Dominioi audivi, tamquam hereditario vobis jure
filii

oliarissimi,

laohryinans inquit

Gia Vir Deij

en eg-o

Primum, ut cordis lenitatem, animique mansuetudinem servetis, dilcctionem ac murelinquo.

,

tuum

DIE DECIMA SEXTA AVi.l

tuum amorem amplectamini sequammique pau pertatem. Hoc enim testamentum est seternae he,

[.

313
\.

Deo famulata fuerat, apprimfl sanetum Virum oolens, ipsa die orans, lcvi capta somuo,
drag-inta
vidit e
crelo

LuApnn

Alwito.
*/. Bra-

reditatis.

His

diotis,

conticuit.

Postero die

de-

supra

Pnedicatorias

icdes

in^viis

nislona
*

vote Oflicio reddito (quas canonicas horas appollant) fultus Ecclesiae sacramentis, astantibus omni-

bus Fratribus
gentibus

flentibusque
,

et

ad

Deum

porri,

lumen dsfieendeps magao flanotoruin spirituum Zuici agmine cirrumfusum, illos beati.-mium Yirginem " liu l/ pulcherrimam sequentem, seeum qncmdam prav
til.
'

preces

erectis

prorumpensque cum I\ TE DOHIMB, SPERAVI, N0\ CONFCNDAR, IN .ETliKncm, cum dixisset, I\ manus tuas Domine commendo spiritum meum mox spiritum efflavit. Et
,

cielum luminihus lachrymis in illum psalmum,

in

clara

priedicatorum
Bqnisflava
(

Porro
dior,

ut

toga insiguituin duceutem. faetu perqnirendi avitit

)

quinum

esset

tantus

ille

eouiitatu>,

Virgi-

nera illam speciosissimum peroUUOtata est, quaanam essel Etespondit illa, se miaericordias Matrejn
:

deductus est ante Deum sanctorum ministerio Ang-elorum quorum consuetudine adhuc in hu,

esse, ct illum PrsadioatoruTO

esse

7QsUmentis indutum Hyaointhumj quemip Qsalum doduosret, His

dictis,

mauis agens
aevo frui

ssepe recreari

solebat

ouo seterno
Vita fun-

vero

cu?pit
:

psnllere beata

Parena duloi ao
liYBBBLfi,

cum

Sanctis

omnibus

lieet.

suavissiraa voce

lno ad montlm

kS

ctus

est

mcclvii,
sit,

sanctissimus Hyacinthus anno Domini Idibus d Septembris hora ferme nona.

,

colles Lin.\M, sanetis Ulis spiritibus prosoquentibus cura B. lly;u-iutlio. Qui i-um immeJJBO lu

Tantus autem omnes, qui aderant

ut ex
iis

luctus inva-

mine

cielura ingTfidi

visi sunt

ad

illiiin

a-teniara

nonnulli pr*e dolore

parum

aniini

dulcedinem perfnunil;ira.
19 Ereini cultor noiniuc ae iv Bonus, Qfi c tnmitu ptus desiderio viscndi llyacinthi sepulchnira (for ""'"" te fama oognoverat miracula, ct ingenta moritifl
,

compotes clamorem extollerent.

tfiio ilie

jwr

16 Postquam illius
credibilis repeute

mortem fama
,

vulgavit, in-

cives plebemque Cracovieusem adeo luctus occupavit ut nullus a lajuvenU morConcurrunt et undique luiu 'revixit. chrymis temperaverit. virorum ac mulierum agmina, et ad sancti \ iri corpus confluunt viseudi vel tang-endi gratia. Fucessioutni

tjua inter-

omnem

ejus

edita prodigia)
petiit.

coviara

'reinpluin
,

Viri QOrpUfl

jant

ex montibue Pannoni ^Craquo aanoti K IBffrfiSSUS, ubtmuit a Pr:csiden1e euMioliii,

.

nus ejus Prandeta e Craeoviensis untistes, vir venerabilis, cum omni multitudine dvium, et plebis iug'enti cum luctu celebravit. Ea ipsa die adolescens equo evectus in campo S. IToriani (sic

posse adejufl pernootare sapulobrum. I^itur orationi miro quodam mentis ardove insistfi&Sj trefl
radios

mira claritate

e C83lo emitli

ao

flttpsr

tuinn

eum
tans

locura vocant

Zagdichae

filius,

incaute agioblit.

equum
,

in terram prolapsus
et

mortem
,

Ut vero Zagiicha
tollexere
filii

Tlorentia ejus parentes in-

accepto

cadavere

maximo

cura

unuin &d oaput, altcrura ad pedeSj tertium in racdium jaoi. Ilis autem visis, illico llieruiiyraum et IMoiiauum adituas accivit, ut hieem v cara intnerenlur drmi sam. Continuo venere illi, ct diviraun oementflS, lucem, in terrara procidentcs venei-ati suul et
apertfl vidit,
.,
,

lum Hyaointhi

luctu multitudineque civium comitante et conla-

Deo

gxatiaa egerunt.

chrymante ad sepulchrum detulerunt llyacinthi, exposcentes precibus ejus a Deo sibi filium vivum
restitui.

20 Alia quidcm inulta ad cjus

tumulum

prodi,

vartaque
deinde
utl

gia contigerunt. Nara

et iMar^aritlia- itsus

liuyni

Nec mora,

poat horae spatium adolesceus

,

manuumque
Emisso voto
dropicus,
ct
,

paralyfli dissolutarum,
filius

iinniihiiii

reatitutua est.
rjni ni (ffl
c/(i ;i-

mortuus repente

absque ullo vulneris stig-mate, asserens in coelum se cum Hyacintho fuisse deductum. Pro restituto ad vitam rilio parentes Deo et beato Hyacintho -ratias immensas agentes domum sunt regresai cum iurevixit incolumis
,

unicus militis cujuadam hvhuinano adininirulo deatitutua de,

(i'an(ur.

sperata etiam vita, pristiiuc sanitati

stitutus est,

e vefltlglo rc-

deductusque

patre

ad B.

Viri

scilli

pulchrura, uti patcr ipsc

eg-it.

promiaerat, gTatias
,

g-enti
tt

gaudio.

felix

17 sancti

Venerandus antistes
Viri
;

Prandcta

celebralo

Sancli obi-

twepitcopo
Oracovienti,

sus est
riae

templum D. Stanistai ing-resibique ante aram beatissimaa Virginis Mafunere,

, ,

Alius similiter Psijribmj oQrreptua voto emisso, liberatur. Mortuura ex crapuhi r/ fllium Amlrea. invocato 8. \ii'i patroeinio niatri \i1

aliquantuluni fessus labore procumbens admodum somno captus est. Putavit, sejuvenes quosdam videre tunicis albissimis indutos, duosque pra:r]arissimos binos chorum ingredi
levi
,

Agatha Comitia Zegothoa arcis Cracoviensis pncfecti conjunx pro pedisaequa oujus pcnc vita dcspcrata erat, febrihus frr;i\i SSime
reddidlt.

vum

lahorans lIvMcintliuni

rog-avit,

]n'oinittrns

eepul-

chrum

cjus

sfi

munri'il>u.->

dmialunim. i\on raulto

viros subsequentes

altcrum pontificali tiara prseditum, praedicatoria tog-a alterum indutum, ean;

post astitere duo viri

Prdicatorum habitu induti

circa cubiic puclla; fcbribus cxa^tu.-intis, (|iioiiim

dore

scapulare et tunica

immenso fulgentibus
et rei insolitaj pro:

senior puella; ait

In uic reapjce
fcibi

um enim Hya
domfna tua Qomlne Burge

duabusque redimitum
oessuxn admiranti sibi

ooronifi,

cinthus profianitatfl

reatltuenda, a

dixisse

Stauislaus antistes, et

quem

Sum pontificem mecum cernis Fratrem,

invocatus; itaquc
et

in

QJiristi

Jeau

Deo

ffratias

age.

Lllicoque

puella incolumia,

Hyacinthus est ex Ordine Praedicatorum, eorona doctoratus, et altera corona virginitatis ornatus, quem hac gaudebundabeatissimorumsocietat<- pd
rituum, in illam perpctuam ac felicem vitara, qua frui licebit, Deo aeterno dcduco moxquc Stanislaum
;

evanesoente liyaeintlio oomiooio, surrexit, Ifimiflso voto a nobili quadam inatrona pro filio morti

appropinquante

e
si

vefitigio

BOapefl regreaflUB eat,

s,,(
l

Lon^um
hffiC

csset

vcllem cuncta complacti.

ad testandara Viri

clarissirai 'sanclitalera BUffl-

incepisse

dulci ac alta voce illud

eulog*ium,

Lux
il-

cere possunt.

1'ERPETUA LUCEBIT SANCTIS TUIS, DOHINK, et SailCtis

lis

spiritibus prosequentibus, cura

magno

fulyore

AWOTATA.
a Vicus, quem hic Leander mlgari vocabulo appellat Coseler, supra apud nos in Commen* vocatur KoscziHi.-i -z a tario pnevio ^hnum. cui, utpote Potono, magis Severino Cracovienxi,

scandisse cselum cum beato Hyacintho. Quo pacto evig-ilaus Prandeta, adcoenobium Prsedicatorum accedens seriem visionis eoram Fratrum, sacerdotum, ac civium immeusa multitudine non sine lachrymis
narravit.
Mnrinnoniali

Poh-

18 Bonisflava * nobilis fcemina, in monasterio vulgo dicto Zewezrenugh *, quo ultra annos qua-

credendum arbitror. b Leander Albertus etiam nomen

47

istius vici

Augusti Tomus

III.

luxavit

311
\ LlftHDBO
Al
i.Lliln.

VITA
:

S.

IIVACIXTHl COXFESSORIS
ille,

nos eodem paSeverinus Cracoviensissupra apud praevii num. 49 Serniky ragrapho Commentarii Alias similes nominum luxationes aut
oppellai.

luxavit

nam abeo vocatur Seenitfl locus

quem

biliurn,
tes

per Virum Dei pairatorum, inp-emiscendolorosa voce conireminabant querulantes, et

:

dicentes
Buifl

Ubi est noster Hyacinthue

qui nos
pallio

meritis ex
et

omnibus
,

nostris afflictionibus libe-

mulationesinmargine annotavi. quem c Suspicor, hoc nomine indicari fluvium, agens de fluminibus , qu& a Meridie Dlugossus Polonicx in Vistulam influunt, lib. i Eistorim
[tem Raba, cujus fous col. xi assignat his verbis montibus oriens, ostia habetcircaopi,, Sarmaticifl
:

rabat,

veluti

Eliseus

propheta
:

cum

aquas divideret
Eliae?

conclamabunt ubi est spiritus Videre.s multos nunc ad tumbam Sancti,

alias ecclesias in suis necessitatibus et af-

nunc ad

flictionibus

voces
,

congreminare

tJbi

est

noster

Hyacinthus
dibus,

moerentium consolator,

et

veritatis

pfdum

1,'scic.

tl Cum 8. Ilyacinthus die 15 Augusti obieril hiecerte error irrepsit, eipro Idibue Septembris legendumest decimo oetavo Kalendas Septembris,

praedicator? Noluit divina clementia piorum corjam ah seterno paratam consolationem prorog-ure , neque Sancti viri g-loriam , quse in cse-

lestibus refulget, in abditis

temporum

celare. Si,

licet sequenti

dieannuum ejusdem Sancti festum

appellatur Prandoad an-

celebretur.
e

anno scilicet mcclvii sacra gleba corporis ejusdem ( anima ad

evocata
J

quidem hoc codem

terrse

quo
caelos

Eicprmul communiter
Chrisli
:

coneredita

est
S.

post instertitium

tha, r/ Dlufjossus lib. 7 Eistorise Polonicse

num

L266, sive col. 778

deeo

scribitse-

unius mensis, scilicet in die ^eli a divina refulsit gratia.

2

Michaelis Archancivis Cramulier parxlytica,

quentia
rabflis,

Vigesima

prima die mensis Septembris

beati Stanislaj prflscipuus

Nam

domina quBedam Margarita

Prandotha
effector
jj

episcopus CracovienBiB, vir vit vene-

coviensis incurabili paralysi pereussa, corporis totius

et motu," et et

et oanonizationis
et
Mii

promotor, dmnibus

Sacramentis au-

medicorum

sensu destituta, sex mensibus chirurgorum artes experta, nullo re-

diendo
oa
nooti

lam procuratus, religiose et devote oirorepuflculum moritur, et in ecclesia Cra-

medio ad concussee a natura loquelas, et virtutis beneficium redire poterat, et instar trabis in lecto
suo se movere nequaquam valebat. Quoniam vero Viri Dei laus, et miraculorum operationes noudum abauimis fidelium exciderant; maritus ejusdem dominae lachrymis effusus cum plena fide sua,

ooviensi
litnr,

apud capellam sancti Petri et Pauli sepeoum annos decem et octo in sede Cracoabsumpsissel

vicnsi
f

Nomine 1'annoniae sirjnificatur Hungaria ut passim notum est. g Crapula non lanlum immoderationem cibi aut potus, sed etiam medicamentum ex vino confectum significat, ut apud Martinium in Lexico
Philologico ad hanc vocemvidereest.

amicorum, uxorem suam ad ecclesiam Fratrum ad sepulchrum B. viri Hyacinthi voto facto portari jussit, et ibidem oratione devota ad Dominum Deum fusa, meritis beati Viri eam commendavit. Mira res, vix verha suec orationis finivit, et ecce conjunx sua praedicta Maret

Praedicatorum

g-arita

MIRACULA
ui
1.

cinthi ad

nexibus paralysis liberata, meritis B. Hyaperfectam sanitatem restituta cunctis

,

astantibus videntibus, et Dominum Deum pro miraeulo laudautibus, rediit, domumque propriam
abjecto grabato,
in

POST OBITUM SANCTl vn;i

quo

postrata

ad ecclesiam

CONTIGERUNT,

ferebatur, reversa est, et misericordem

Dominum,
ubique

qui in Sanctis suis

collaudavit.

semper

est mirabilis,

collectore H. P.
viensi ex

F.Severino Craco-

Ordine Praedicatorum,

Quidam nobilis, nominc Boguslaus , filium unicum cui nomen Suientoslaus imposuit , habebat, qui ob natura? propeusionem in hydropem
Ji
,

jiuer hydro*

picus,

morbum

incidit, et accrescente tumore, infirmitateque invalesceute, ad portas mortis, dum nihil

Recudimus ex Operede
lis. et

Vita,

miracu-

minus quam vitam speraret, appropinquavit. Pater vero suus

cum

frustra

medicaminum

corpora-

Actis canonizationis S.

Hyaedi-

cinthi quod Romce anno

Itnn csl, lib.

1594

lium juvamina tentaret, indiesque morbus invaLesceret, amioorum consilio et persuasu ad beati viri llyacinthi suffragia devotus concurrit, dicens
:

cap. 1 et seqiientibus.

beate llyacinthe, qui tot mirabilia virtute Dei operatus es, digneris ourare riliuni meum, qui humana opc destitutus , omnibus viribus carens ulterius vivere uon pctest, nisi tuis sanctis oratio-

i:\im

uibus adjutus, et eg-o

i

eum cum

ad tuum sepulchrum
et ecce vix vojuvenis statim et imet inflatura corpo-

oum
tum

devota
pater
pei

oblatione eomplevit,
tmilli
-

deducam;
tumore

Benej \fida

QUCB SaUCtllS

non diu VOSt

Ac\rrH

mediate de l)uIs,)

liinrlcnt,

sur ab

attiii)

1257

usque
suis

ad annum
contuliL

1270

clientibus

Hyacinthi a morte prteseute perfeote liberatus Burrexit, et votum quod pro eo pater suus facerat, veniens ad sepulcrum Viri Dei gaudens, et Dominum Deum laudans adimplevit, parentibus auis et aliis fide dig-nis mira* '

ns

menta B

OUlO
i

pnescntibus.
,

Poil ttpuU

P'si

viri

Dei

ffloriosi

Hyaointhi sepelitionem,

furatn B.

Bym

inthl

tes oansternebantur,

multorum piorum virornm corda, atque menel memores tantorum mira*

Quidam civis Uiechoviensis nomine Suleo, et Margarita uxor ejus, hanc super.fiUosuo ^orHpv* Joanne per virum Dei Hyacinthum acceperunt mvtmitar
eonsolatiouem. Couti<rit

enim

filium

eorum

in
ita

i*mr*q*
'"'"'

aoutissimam

el

ffravisaimam febrim incidere,

quod

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

quod
quiiit

345

die ad

vitse

sua?

terminum appro:

am

pinquans, omuibus sensibus destitutus jaeebnt, nec quidquam viderc audire vel sentire poterat sed tantum palpitaute corde animani in mortali corpore
, ,

haerenteni, spiritusque vitales prodentem cernere

licuit.

ad sepulehruni S. Yiri devoveret, ecce duo biwimhi fratres oirca lectum agonizantia puell, habitu Fratrum Pradioatorum tnduti, beatitudinis notam prss* ferentes astiterunt. Tuneseuior puellam agonizan* tem heto vultu aspiciens, benigne affatus esl dicons

Et

cum jam pnesentem mortem

in

domo

viderent, et quo se amplius pro auxilio quserendo verterent, ig-norarent, ad beatum virum Dei ITvacinthum pater suus una cum matre, filinm suum

morientcm cum lachrymis devoverunt

dicentes

HyacinthesuceuiTefilionostroinmortisagone laborauti; quem si sanaveris promittimus Deo et tibi eumdem cum devota oblatione ad gloriam Dei, et tui nominis honorem ad sepulchrum tuum pressentare. Mira res Yix parentes verba fiuiuut, et ecce statim juvenis moriturus et agens animam meritis B. Hyacinthi, parentibus et amieis pnesentibus et plang-entibus, ad vitam revocatur, et per1'ecte sanitati redditur parentibus suis votum ad sepulehrum B. Hyaciuthi reddentibus, ctmiraculum
S.
,
! .

Kespice in me ego sum inquit, Prater Hyacinthus pro tua sanitate a matre tua devote invocatus; ideo in nomino Domini nostri Jesu Christi surge, ct pro prmstita tibi incolumitate Deo grratias agej et statim postquam hswdixissel B. Hyaointhus uno oum sooio suo disparuit, Puella
: ;

autem confestim surrexit,

rata, et qualiter

sanitate perfeota reoupead ipsam reducta fuerit per B. virum

.

Doi llyacinthum

omnibus

se de

sibi apparentem, et alloquentem hoc requirentibus firmiter e1 devote

cum gratiarum
protoslabatur.
7

actionibus,

e1

divina laude sempei

Quaadam matrona
,

nobilis,
,

oognomento Tho- Matrma

in
i

mislava

Comitis Sdislai uxor

dum

ila

ageret

,ri
,

" imnbu '

protestantibus

semperdevote se in omnibus S. Hyaointho supplex commeudabat. Quse eum ad terminum vitee uk

pervenissot, graviterque infirmata usque ad
in

libcmlui'

B
tt nlius

patris
vi-

jam
ctus

defttn-

ad

lam rcoocalur.

quemdam juvencm, unieum filium cujusdam nobilis Andreae de Iakuboeze, ob nimiam crapulam b graviter infirmari et dum medicorum arte dolor leniri sperabatur eo magis virus infirmitatis excrescens supradictum juvenom
5 Contigit
,
,

mortem agone posita palpitare coepisset, ad eam venerunt duo dnjmones quasi lotliiopes, iiiieautibus OOulis, K

eamque
et

ut sibi videbatur, arripientes per vias lubricas ac tenebrosas secum ad inferostrahebanl

,
;

usque ad portas mortis deducens oppressit: ct cum jam vitam ageret, coneurrentibus parentibus, et

oum jam

loois posnalibus appropinquai'et, eooe

in

occurrit eis vir candida veste tndutus

uabitu

omnibus flentibus et condolentibus, juvenis expiravit, ex cujusmorte magnum parentes ejus conceperunt dolorem, priesertim quod haeresuae non poterant habere successorem. ditatis Videntes vero quod humana desint prsesidia, ad divinam opem lachrymabiliter et devote se contulerunt. Iosuper et mater defuncti geuibus provoluta S. Hyacinthum in patrocinium invocare .ccepit,
notis ac amicis

Fratrum Praadicatorum, qui ait ad illos diBmones Quo ducitis hano pereffrinamP Qui responderunl Eo dueimus quo nobis est manilatum. Quibus in,

tulit vir

Dei; dimittite, inquit, eam nam nostra estj et statim illaa larvae daemonum, ipsa reliota,
:

evanuerunt. Tunc dixit

vir

Beatus ad illam

>

s is

supplexque precari

ut rilium

suum

qucm

avida

mors absorbuorat
promitteus
et

meritis suis ad vitam revocaret, devovens, se ad sepulchrum S. Viri

,

vota certa reddituram. Hoc itidem et pater juvenis

demortui cum amicis astantibus a Domino per merita Sancti apud Altissimum ex iutimis cordis
sui affectibus expostulabat. lla;c ipsis facientibus,

bono animo, filia; egO enim sum V. Ilyaeiulhus Ordinis Fratrum Praedicatorum quem multotiea pro tua liberatione invocasti: idciroo iu aomine Domini nostri Jesu Ohristi scias, te ab inflrmitate tua csse curatam, et a dasmonibus liberatam. Quoa expergefaota, et amorte cquaai a Bomno sublevata statim surrcxit, et ab omni inflrmitate se liberatam esse sensit. Porro oon ingrata benefioio, statim ad ecclesiam S. Trinitatis Cracoviensis ad sepulohrum
,

qui erat defunctus , post longiun mortis suae intervallum, quasi media nocte supe-

ecce juvenis

rata, ex feretro se elevavit, et se vivuiii et

sanum

Hyacinthi properavil et quid illi per \ irum ciuii ^raiinrumaotioneetdi^ ina laude coraiu Patribus Conventus, ot aliis plurimis
S. Viri
,

Dei effeotum fuerat,

protestata est.

atfirmans ex fasciis , quibus Ligatus crat , absolvi petiit, et coram multitudine astante, et ad mira-

8 Circa
nobilis

annum Domini mcclwi

tale

iaelum

F
uitula
iitn

moi

culum
S.
,

obstupescente
,

Deo

gratias

retulit

et

fuisse narratur prodiffium.

,

Qussdam enim matrona

ruu$ci m

Hyacintho cujus se meritis resuseitatuin a morte et sanatum ab infirmitate eon.stanti voce protcstatus est, quod miraculum non tantum domesticis sed etiam aiiis civitatibus innotuit, atque Dei g-loriam et Saneti honorem in men,
,

nomine Vitouslauska, habuil quamdam anciliam servilem, qua: Danbrouska vocabaturj heec asua jtiventute S. Hyaointho semper fuit mul-

'"" u

tum devota,

fideliter inserviretj

tibus

Pttetla

mosn-

rtbitnda
bito

sana-

propagavit. Factum hocfuisse anno Domini mcclxii testatur historia. 6 Quaedam matrona nobilis, a baptismo nomeu Ag-athse habens, Comitis Zeg-otae Castellani Cracoviensis conjunx [erat.] Ilaeo puellam quatuordeeim annorum habens, infirmitatem octo dierum
spatio patientem, graviterque

hominum maximam

damab

ipsa

oum dominsa suaa pluribus annis vitulam quamdam sibi nutrienimpetravit, quam adeptam cum magna
et

sollicitudine outrivit, utpote serviiii Bui

qu:e vitula infortunio

deoi Lens expiravit.

pensumj quodam bnminente Inflrmata Quod oum vidisset illa puella

proftXSis

Dambrouslca, ceniens, se esse spe fipustratam pretii, ;nl lacrymis et ma^na ilevot.iiMie eoidi
8. Viri oucurrit, et
:

auferri lamentabatur, et
nio, de vita
filise

decumbcntem sibi medicorum delu -a \wj>-

scpulehrum
sic

prostrata in orattone

agone

posita fuisset,

desperare coepit. Quae cum in jamque animam exhalare cce-

matrona domina Ayatha flcxis genibus virum Dei B. Hyaeinthum invocare cceO beate Hyacinthe obsccro te per pit dicens misericordiam Dei , ut mihi miserae succurrere digneris et per preees tuas apud auctorem vitae dominum Deum nostrum, vitam filiae mese impepisset, Bupradieta
:

Hyacinthe, ago sum paupercula ancilla tibi semper devota obaecro adjuvaservam tuam: banc enim, quam loco pretii vitulam babni jam mortuani domi relnjiii, et '|iio
allocuta ost
S.
;

eum

Itate debeam prceter hao mea oeoi te, nescio; obsecro Igltux fiw meoum mi ericordiam, et per preces tuas ad ^Dominum Deuxn digneris

confug"eri'

iii

eam

viviticarc: eteum domina ejua indigne

inecelesiadiiitius nioraretur,
ferenfl

animal mortuum in

trare. Et

cum

haec et alia plura dicendo filiam

m-

domo

340
II lHltS*Js

VITA S UYACINTHI CONFESSORIS

jussit vocuri

domo sua,

lanioncm, mandans ut

eadaVOT ejiceretur. Cum veroancilla ab ceelesia rediisset, ct voluntatem dominte suae ut excoriarctur animnl ptfSBSensiSBfet rog-avit donrniaiu -unin procMcn.s Sd pedes cjus, ne adhuc "i-iari vitulam permitteret, donec ipsa accurrerot ad sepulchrum 8, HyBCinthi , et reverteretur
excprieta pik,
,

Itaque veniens cum fllioad sepulclinim S. Hyacin D thi cum dcvota oblatione Deo gratias eg-it, qui per merita S. Hyacintiii a periculo mortis illam liheravit, miraculumque coram Patrihus Conventus, et pluribus aliis solemniter protcstata est factum
fuisse mcclxviii in die
S.

Greg-orii Pontificis, et

Confessoris.
II

et

hi.s

dictis
8. vlri

properavil

ad

ecoleef a.m
sibi

ad sepul-

In

dic

translationis

beafissimi

Patriarchas

<*'foim

chrum
stitui

Hyacinthi, rogans

vivam
:

re-

vituJam.

Ikndem
rnovcrc

fcsline

domum
I

reversa re-

perit IfMiiom
viinin r.cpjt

Dominici anno Domini mcclxviii tale ter- tron * u *u tur .contig-isse miraculum. Matrona enim qusedam uitnt^
nostri

VitulatU ipfllU

tcofianteffi

tunc

nobilis

nomine Martha

usum manus

dextra^,

vato oapite
rftifl

pedem cvi-Mii;itum, et elegane ButTekiti Haud dubium quod me,

S.

Hyac4nthl

id

faotum

Biti

ad quod miraglorioso sancto

influxum dolore plenum ita amiserat, ut nec extendere nec flectere eam posset , et cum diversis medicinis dolorem
gravera

propter

quemdam

ciiluni

plutimi c\ civitate Cracoviensi videndum

manus
set, et

avertere, et proprio usui applicare tentas-

eucurrerunt, et

Dominum beumin

viroservoflUoHyacintlio mirabiliafacientem collaudarunt.

i

set, recordata viri Dei B. Hyacinthi

tis

minime unguentorum juvamine profecisquod mul,

,

/u n

iiii iii

!'nit

(jiiidam civis Cracovle&i

ciiui

nomine Ge,

mortft
'

]><rt
i/ii

raldus,

jiii

tlh

uxore

aa

Blizabeth Incedenfi in
sine

ad se confugientibus perfecta sanitate opitularctur, nimio pressa manus dolore venit cum mag-no ejulatu ad ecclesiam Fratrum Praedicatoaliis

oniniliiis mandatffl et ju

tihVationibus Domini

querela

Domin! educatus, s. viro Hyacintbo emper uVvotus fuit, et ut [psiua devotione, et

iii

tuiiMjv

meritoprattttlum responderet, eon esl frUBtratusspe cmij '111111 sue acutfsflftflfl el gravtssima febri
,
;

OppreBsuB cssct
s,

ei

repentine prehensUB, de spe vitse

et

desperare eoapit,

Hyaointhum,
sufl
\

ni Bib1

vero

Elissabeth
Irl

tandem Adsefpsum reversus, Buccurreretj invocavit. U\or mente devotfl ad ecclesia.iH Ubi
,

rum, uhi requiescit corpus B. Hyacinthi et cum ninltis Iachrymis posita manu super sepulchrum ejus fiducia plena dixit O beate Hyacinthe, tu E multos mortuos suscitasti, et diversi morbi atquc intirmitates ad preces tuas a corporibus hominum abscessere; dig-neris me tibi devotam a dolorc manus liberare. Quas dum vix cum lacrymis
,
:

verha protulisaet,
rationis susceipit,
tute, ingTata esse
catis anliqiiinribus

B. Viii applicasset,

manumque arefactam sepulchro mox beneficium perfectas cuvisaque Dei omnipotentis vir-

saorum corpus
eeceQeraldo
nstiiit
i"
i

Dei requlescll

eum lachrymis
etquasijam
quid
fte

pro sanitate sui mariti Interpellatara ouourrit. Kt

prasdlctoli]

agone

pbsito,

nequaquam voluit; sed convoPatribus miraculum pandit, et

a Bensibua allenato, ad Leetutt ipsiue decumDentfB

s.

Hyacinthua dlcensj
iP

l'ili

Getalde,

Dco bonorum omnium largitori per merita Sancti ejus coram omuibus prsesentibus ing-entes gratias
nalilit.

Ego
i.-i

iini

iv.iin-

fjyacinthus per

iuvooatUB,e1 prajcipueperconsortemtuamfiHaaheHi,
qu.-c iu

12

Quaidam

relig-iosa

femina

pro te

adhuooum laohrymis ofat apud sepulchrum meuni. \<\ quem Itfflrmufc:

.

eech

existenB

a pueritia sua serviens devote

trig-inta

Ctccilia nomine, Domino plusquam

,

/<_

IHlttn i-.lrn

iflutmtia-

annis: qua3 incidens in

,

infirmitatem et
ita

tur.

Pnter Sanote
ntfserii

Hyaointhe
Dei
,

Inquit

obaecro

te

per

gravissimum dolorem oculorum

.iniiis

quod octo

ordiam
Cu1

ut.

merltia
dlxit:
ln

fcuia

me

curare
libera-

nimium dolorem
Bpeciali

paticns, ut CtBca ducebatur;

diffnerlfl.

\n

Dei

nomlne Domini

nostri

Jesu ChriBti
hnjc diccns,
'''

Isabomni
,-ih

Inflrmitate

tus;
,,; N
'

ct

ncnlis

a^-rot.-mtisse 9UB-

quam habebat virum Dei S. Hyacinthum, mandavit se duci ad sepulohrum s. Hyncinthi. Quod cum manu tetidevotione ducta,
ftd

tandem

"

disparuit. periecta

TuBo

Itiflrmus

Qeraldus,
suiTcxit,
oinitis

Banitate

supradictUs suBOepta, statim

ct repentino eurau absque mora cum amicis, ad agronem ejua expectantibus, st temIlla mafi-naadeoulesiam Pratrum Praadioatprum x,,|lil '. Q* UNoivin U ;ui. Bliaaoeth ad
,.

m prorum]iens cum lachrymis [ait :] Hyacinthe, per te Deus mira operatur nunc circa mortuos ut suscitentur, nunc ut illuminentur oajcl, dig-neris erg-o me miseram jamocto
gl8Betj in voc(

annis coecutientem oculis clementitc aspicere

et

sepulchrum
Quaa

ab hac oculorum
cuna dixisset,
tln

meorum

csecitate

aanoti \in

eripere.
S. viri

tlyacinthi

orantem

InvenSt.

cum
et

oculossuosadtumbam
:

Ipaum

::ionn.

Quse Hyacin-

vidieset, pttt graudio obstupuit,

el

tandem Deo Brntias ag^ntee,

buo patrono, rsversl

sanoto H^cintfcn

sum

^rototielvitati Innotult, Ul CLXVXl couti-issc uarnitur.

miiiii
i

Wiraculum quod ciroa annum Domiui

ad propria.

appWoavit, cujus tidem statim sccnta est divina narnque subito meritis S. Hyacinthi omncm iufirmitatem oculorum cvasit, et desidemiscricordia

ratum lumcn pcrfcctum

Benfl

rcccj.it,

multis ad

pffie-

i,i

pevivuloio

parlu fnun-

10 Maiivoa quaadam nobilie, nomine Petronella uxor Domini Versii , existena partu

gfa^da^sex
ateri

antepartum Beptimanis.mafrno dolore

ffobaturj
i"
,

an-

e1

'

appropinquante hora oum parere nbn proptw oaaffnam vim dotoris

.

iu die eanotissimea Trinitatis, liber authenticus miraeulo| |

misericordiam Dci Buper ereatura sua raudantibus. Hoc quoque factnm Paisse anno Domini mcclxviii
tcstatur.

niii-aculum

astantibus

ct

rum

defeeit
tcr-

BpiritUfl

invncan K ncintluuu ad n.umn. vitwel lnncn n.ortis dedUdt cst ,|um>

cjus.
j
I'.
I

fl

1 ln

a-m.c

dum

posita, el uiti

m ,,,n

tcniinrio Crncnviensi erat qua^dam ma- etatiatur Uargaxit&B nomen habuit. Ha^c in d.f wduitate Sua, seonndum Dei timorem plusquam '''''/"''
:1

Ln

frona,

qudi

^<- mox
;iSllI1[

Bpfritum atferel

vlr Dei u.
Pila

dieena:

adaum quiame

Hyacinthas ante lectum tUiua PetroneHa Deo devota vrrc

tafirmltafe tnvooaav'
rdeti

in taa

mnomineJesu
!n:i

Chrieti sanabeMs, e1 (ilium

ahsquc

Iolore

PWies,

daquodam
ansm
l

grravi

oumd seipsara qoasi sopore evi^iiana revenw ruisset

el

Qu

relig-iosc conversata inEnsanabilem infirmitatem ex q' Oh in^cntcs dolores capitis humoribus concurrentibUB, tantacttam gravissima percussa est surd.tate, qaod uec assspsnBs, nec tubas, nec honunes ad eam loquentes vel quoscumque alios
rndii
in

igfsti annis

ptrtdce et

ffravetn ct

ae inveuit,

resoimntes iotus et souoras percussioues audire potcrat.

"' 1

filiUm, siottl prttdixerat vir

Qu^cum

ttyueinthus,absque labore, etdolore peperit

undique tum herbarum

guentorum unctionibus

tnm

un-

se voluisset liberare, nec

potuisset,

DIE DECIMA SEXTA AKil "STI

devotione ad eeclesiam Fratrum Prredicalorum Cracovias, ubi corpora sanotorum virorum S. Hyacinthi, et S. Vitti episcopi Lausanensis d de Ordine Fratrum Prsedicatorum HSBBfpotuisset,

341

cum mag^a

contulit uuxilium.
et

Siquidcm
S.

nnima pertrnctans
et

mente oonoiptens, " llvaeinthum, OpCd Domi-

imiM

num Dcnm
lem,
sepulelirum
se contulit,

esse gloriosum moritisquo aeerptabi-

suum quondam amicum, Crnco\ienso d

S,

pti

requiescunt, pervenit, et prostrata inter utriusaltare

(beati

llvnoiuthi nd Fratres Pnedicatores

que

enim

Vitti

episcopi corpus

in

ct

cum

illa

corrupti

oculi

nflfectione

altari,

quod

est a tergo altaris S. Hyacinthi in stau-

corde devotus, ctspe plenus nd

accessit,

tumbam

snneti Viri

nea tumba

est

O Saucti

et electi Dei, S.

reconditum) sic allocuta est diccus Hyaeiuthe, et B. Vitte, per

;

misericordiam Dei peto Hberate me ab hac surditatis intirmitate. Et persolutasua devota oratione, cum magna fiducia ad sepulchrum S. Hyacinthi accessit, deosculans illud, et aures desuper ipsius

oculumque corruptum seputehroapplienns riodroebati sa&ote HyaeJnthe, tu oum in hoc mctrtali corpor* vivetetj me, ut tilium, dilovems, ot eg-o vicissim sempertibi devotusfui nnnc. obsoero,
;

vide intiriuitatom

meam, etabhae

fcUTpl

cnrir lihern

tumbam

applicans.
Sancti

Non

defuit divina misericordia;

afflictam

verum ad
surditate,

honorem

feminam ab

illa

me, meumque mihi oculum rostituo. Scio eniin, le apud Altissimum precibus tuis hiee obtiuere pQl I Mira ves Vi\ verba finiernt, nratinniqnc lcvininum
!

quam

contraxerat, liberavit, etbeueficio

dederat, et ecce subito caro

rlun

illa

putrida, et supcr-

auditus perfectissime donavit: quo percepto, Do-

sanicquc
daiis

refertn

ab

oculo recidit; faeies a

quro

mino Dco ingentes gratias retulit, et miraeulum in gloriam Dei, et honorem Sancti coram multis
publicavit.

tumorc

liberatn,

et pupilla,

jnm

olllu\ernt,
milili

novum

notum \idcndi
S.

rlari.ssiinuni,

supplici,

meritis

Hyncinthi

upparuit.

multis pncsentibns factum

fuissc,

Quod Dnuunumquc
E

AXXOTATIO.
zFestum. S. Michaelis archangeli celebraiur die 29 Seplembins, adeoque post obilum S. Hyacinthi integer mensis et aliquot dies effluxerant, quando hoc miraculum contigit. d Supra in Annotaiis ad Actapost cap. 2 littera g* monui, voce crapula subinde medicamentum

Deum

in

Snncto suo collaudatuin, SOTlptO authon-

tieo notificatur.

15 Comitis
stellnni

cujusdam

Sulconis nomlne, Ca-

tftiM

niuffo<kj<<

Cracovieusis

rilia,

u\or Scarbimir.i, pordcsperntn,

quffl

rei/am

cussa g-ravi infirmitntc,

et

soin-

ntoanfH

quoddam significari.
c Hsec liberatio a dcemonibus facilius explicari
potest, si facta intelligatur

oouHb, et omnem ustum a palnto subut nec comcdere, nec bibere, nec loqut poterat. Kt cum jain mciliroruiu ope IVustrardur, iltMjiie ojus vita dcspcrnluin essel rMinque

num ab

trnxit, ita

de visione, quse huic

9

morti appropinqnasset, quidam amicorum paren* ad lnonumonta saurtnruni Vitti ti SUO, ut eam
episcopi
,

matronse eegrotanti oblata

d In

sit.

ot

Commentario prwvio

egimus de quodam dicatorum, qui ad episcopatiott Lithuanuv evectus fuit. Ibidem dubitavimus, an hic sit idem cum illo, qui prsesui Lubusanus vel Lubecensis vocatur. Crescit hic dubium nostrum, eo quod ille
Vittus, cujusossa Cracovise quiescunt, hoc loco episcopus Lau.sanensis appelletur. Sedforsannomen istius episcopatus vitio typothette corruptum
est.

90 obiter Vito vel Vitto, ex Ordine Prse-

num.

votis otVcnvt,

ihncinthi confessorum ouzn oertis su^yvssit Tatererg-o illiusdominus

ctum

Sulro pnedictus Castellanus CffBCOVienSiB ad le> mortnliter deeumbeiilis eum ceteris fllica
flexis

nmicis SUis
saint.r

genibus

sauo.tos Doi eoufcssorcs

oCBpil

devote, et laouyninhilitor invornre

dicens

Byacinthe, et aanote

Vitte,

diffneinmi

DominUHH suecurrcre orationibus vostris apud mortnlitcr laboraiiti tilim meffi, Bt BgO eam OUffl solcnmi ohlationo nd scpulchruin vestrum dcduimiii
,

votumque
sic

supples
illa,

explebo.
quffl

Ulo

Ltaque

votum

promittonte,
,

jam

prfflsentom

CAPUT
C

II.

mortein passa ost tilia voce sonorn clamavit

statim elevans se in leotO

OTBtiafl
BffO
,

Dominq Deo
et Vitto
i>

meo,

et sanotis,

ejua

llyacint.lio

Miracula,

qum

per
ab

intercessionem

ejusdem
usque
sunt.

Sancti

anno

1270
patrata

fessoribus, quin corum incritis ;i mra inlinniln coiil'estiini|iic to, mortisquc porioulo snm liberata saoa suirexit, et ram patte sno domino Suloone pra;dicto, mag-uoque comitntu nobihum, qui Bd
:

ad annum

1280

S(

ad Bttpulohrnm deplangendani acoestBrant Beatorum jean dictorum cum ma^na devotione vcnit, et votum, quod pater pro ifisa feoer&t,
.

dcvotr
lultl
' i

v.iiy

nf ejusilem

A!
S.

nno Domiui mcclw, in crastino mae Trinitatis tale narratur faotnm

S.

sanctissifuisse per

minum

mirantibOe, et Domirahilem laudantilnis. Hnr mirnrulum lartum est eirr;i niiiiiim Domini
pergolvit
iu
,

cunctis
suis

Sanctis

Saneii ca

merita

viri

Hyacinthi
,

miraculnm. Vir enim

profcssione
viveret
,

Mccrxwn.
L6

'us vitum

quidam
;

nobilis g-enere

miles

qui

Blmile miracnlfflm fnctum esse tnerHii

beatl

HIH[imm .
ntmtur,

Hyacintho,

dum adhuc

amicissimus

Hyaointhi perhibetur circa

,

annum Homini

uci

fuit hic ex gravi quodam capitis dolore in uno oculorum saniosa quadam intirmitate pereussus, cjcritatem contrasit ineaenim parte, qua affectus erat oculus, in medio pupillffi albUgO putredine quae et plena ad modum jug-landis excreverat
:

1M ii

striotu Podlaohisa a, in civitete

CzeehBnoiwecz,
t

abiqumdam domina, cognomlne

skn, uitimumspiritum a-rons.

Serta 6 Bodialaurotii

recommendata

ad sei.ulohrum
inflrmitstem
,

beati

llyncinthi,
et

aubito omneffl

eroeit,
oui

perfeotem
tidc

BanitBtem
diffiii inter-

oculo maximum dolorem, et faciei tuiqiitudinem non parvam ingerebat. Verum est equidem, sc hnie divorsnsque dolori multos adhibuisse medicos,

,-ravit,

miraoulo plurrs

fuere.

cousultantium excepisse artes. At cum nihil profuissont, immo mag-is ac magis faciei tumorem, capiti dolorem, et intuentibus horrorem ing-enerarent, r*elictis humanis consiliis, ad divinum se

17,\c umni generi metoonan per inenarratovidelem Dei VirtUtem beatu^ llyneinthus deef SC apud Altiasimum gTEtiam (ut, retur, eam quoque

vlr

& /mtm

fnugraviur
imfrwraft

otiam vulnoribus eoncisis

medcatur) inpetrovil
in

omnibus enim,

nt

vivon^

pietatis

Cliristmnn-

visceribus

m
Bx

MEBACDLA
;

S.

IIVACIXTIII CONPBSSOBIS
ret,

uiPRuiu.

visceribus compatiebatur sic et mortuus et beatae vita potitus sedibus, cunctis ad se confugientibus

quo se

verteret, ig-norabat.

Jam

filium,

viduitatis suse fulcimen habebat, ag-entem

quem animam

non solum precantibus vel tota offerentibus, sed etiam BUSpirantibus lantummodo, sua solatia praeBtabat. Contigit enizn boo, quod enarrare cupio
.

jam

Dominum Scrvumque nequaquam prsteriri silentio dignum esse judicem. Civis namque Cracoviensis divitiis, et fortuna temporali, tum etiam morum Ilinconi uomcn ui famili;i probitate innij
miraculum,
ita mi.se ricordise
tit

ejus exaltana,

videbat ; uec ullum subsidium. Suasu tamcn fcminarum assistentium bene sperare juljebatur, dummodo ad paratum a Deo mortalibus refugium votispraBcedentibus ex intimo corde quantopra-.stoiabatur

spiritumque Deo reddentem

humauum

cius se conferret.

impoeuerat, qul
jectus,

morehumano

casibus variie sub-

casum vulneris

gTaviflflimisubiit. Hic siqui-

dem ab hostibue

auia sibi insidiantibus gravissime

20 Mox mocsta parens cum ceteris femiuis geni- prutmx . bus provoluta ad lectum filii conclamare coepit: nilati restiOsancte virDei Hyacinthe, quantas jam per te bo- tuitur minum audivimusoperatas salutcs ? Quot miranda quotidie expcrimur? ^e despicias, et stupcnda
;

in capitc vulneratus,

usque ad cefebri excussionem,

obsecro,

miseram matrem
:

dilecto

filio

orbatam;

brachiis osque adossium effractionem semiet vivus relictus, jinesentem mortem pertimeseens,

sed consolare mcerentem, et redde mihi filium moet si mihi miserse filium vivum restituerientcm
in honorem tuum ferias quartas singulas usque ad finem vitaB mete ob gratiam mihi prsestitam jejuniis et orationibus u-ansig-ere. Quod
ris,

chirurgorum <i pharmacopolarum se curcommisit. At quiaob tnm letale vulnus nullo modo liomi-

promitto

num

arto et lngenio spes vita: relinquebatur, statim

se providenti
in

dtvince

aanandum porrexit.

Sciebal

votum cum laehrymis

illa

emisit, Et ecce filius ejua

i

siquldem

illa

metropolitana civitate Cracoviensi

siogulare datum esse miseris et anlictis refugium, Ordinis Pnedicatoscilicct saiictiiiii Ilyjicinthum

jamjara moriturus ad matrem dixit Noli flere, mater charissima, sed quantocius mihi cibum manu

rum.
]j

18 Tuiii'
ria

se
i,

recoUfgens, et devoto pectore suspiverso vultu ad parietem ecclesiaB,

miro modn curatw,

emitten

sanctum Virum alloquiturj

cfnthe,
OTi

sanote virDeiHya-

mcBrcjit

itjijj

eonsolator; ccce

jam mori-

Dullumque jam mihi aliud datur vit refugi;

paratum porrige. Ecce eteuimnunc per beatum virum Dei Ilyacintbum hic prsesentem a mea sum infirmitate curatus. Et assumpto cibo, surg-ens perfecte se curatum sensit, statimque cum matre, et domino Falislao, et Praebislao militibus ad ecclesiam Fratrum Praadicatorum Cracoviam venit, et ad tumbam bcati Hyacinthi solemnem suse curatua
tionis per

iun bIc etenim ab [nimioia meissum vulneratus, quod medicorum arte frustra cupitam iicbeo speran salutem. Ad te igitur Bolum mihi et ultnnum m i.i diffugium. Tu qui mortuos ad vitamrevocas potes me etiam ( quod certo, et firmiter oredo] ad mortem oonoisum vulnerihus reaaroire, Ct precibus tui.s ad vitam rcvocarc. Ncc facultas libi deest, qui tantiaapud Deum meritis abundas,
?

Virum Dei protestationem

fecit,

gratias

agens Deo, (jui talem in mundo hominibus consolationem reliquit, 21 Inter ceteras sanctorum corporum mirabiles gratias his , qua? adhuc in terris gloriosam

quidam nobitis

ex (Sancti

expectant resurrectionem propter encomium virgi- mufo mtatis pcrpetuae, a Christo Jesu Domino virg*inei partus fructu singulariter concessas, haec
solet esse

una
os-

oec
niri

roluntas
et

deesse

poterit,

qui divina
igitur,
et

semper
miserere

non conteranenda,
odor

quod ex eorum

Oharitate plenua fuisti.

,

Obseoro

sibus sive venerandis fidelium oares

quid, quod

reliquiis suavis

in Christi

suoourre

jam

destruotaa
vcro,

couvuisuj

diffunditur, vel simile ali-

fragili

natura-

mea).

Ggo
Inviaere

quam primum

juveris
ct

me

promitto

oum qod exiguo munere

,

obltttione

tuum

et honorare sepul-

miraculum, et miram Dei virtutem. Vi\ votum oorde et ore promiserat, et ecce oonfestim vulnera quaa unguentorum ratio me\mli
deri aequibatj

ohrum

singularem alicujus Sancti virtutem commeudct. Sio enim S. Catharina martyr dat lac pro sanguine collo; Sic Paulus capitis saltu, et dulcis Jesu memorato nomine tres perpetuos
fontes ltomae prodidit
:

sic

beatus Januarius Neabullire facit capiti suo

politauus aanguinem

suum

omnipotentia
debilitate
E1

Dei

vlrtute

Bolidata
se

admotu m
oleo
;

C atque

perfeote aauata, et ipae

et

lliuco

ab omni
el

sic

sic beatus Nicolaus sacro resudat ; Joannis Evang-elistae manna perpetuo fon-

Inflnnitate

meritis aanoti

Hyaointhi
vita

te scaturit.

Nou mirum
ut de

erg-o, si

beato

et

g-lorio-

ouratum
bet,
et

reperit,

moi

a preBsenti morte,

so

Hyaciutho ad ostendendam puritatis virtutem

ejus corpoi*e suavissimus odor
nobilis

Lnaperata Bauua coDaurgena,

cum
el

siam Pradiotttorum ad tumham sancti Hyaointhi venit, gratiaaque Deo agens, solemDOm VOti oblationcm complcvil. nmiiilnis nia^iin
vooe oonteat&DS
prsasenti easet

duobua Fratrum

filiia

Philippo

sua uxoreElizaJaoobo ad eccle-

conccditur,

emanet.
22

mento, oirca

Quidam enim aunum

,

Zeg-ocius

cog-noSUUVH-St-

Doraini
et

mcclxxiv

cum

ad-

tmitn odoretn percipit.

huc secularibus
nis involucro
,

curis,

mundanse conversatio-

Dai gloriam, ct aanoti

ejus

Deum reputationem, quod

Uberatus,
signa divinae grati&s,

Viriapud meritisjama morte

olum,
velul

oioatrioes

domum

reportans anno Do-

licet jam clericus esset, tenerequadamque dic devotionis erg-o ad ecclesiam Pratum PrflBdicatorum Cracovia^, et cum aliis, qui magno devotionis erga sanctura Hyacinthum

tur

miui
adoiHcmi
exhalatu-

Mcci.wn.
At

virum Dei tenebantur

affectu,

t8

vero

jom aniitmm gloriOBBXQ iu

anno aequenti insigne oh Sanoti mcntibus limiiinuui rciricuuduiu mctale fertur fuisse perpetraiu
opjiiiUi

ad sepulchrum ejus-

moriaui,

Deo opernute,

dcm exosculandum accederet, dum nihil minus, quam Be ftliquando Pratrem Ordinis Prajdicatorum
futUTum speraret,
[ex]

rus

tum miraculum. Namquc

slav;c.

sepulchris sanctorum viro-

Prosso\ iccc
B

oujuadam matronaa honest,

NiOOlaUS uuicus
et
fiJiufl,

oognomento
ct

Vlduitatis oon-

Bolationem

miram frag-rantiam, odorisque suavissimisuaveolentiam, qualem ling-ua humana explioare nequaquam potens erat. Et cum
nulla
ffi

rum

Ilvacinthi, ct Vitti seusit

ouraa

domesttoBB

labores sufferens

matri susb carissimua habebaturj qui permisau diviim, in febrim acutlsaimam moidensjde die in diem

pigmenta et coramentitia? suffumig-ationes ecclesia vidcrentur, mirabatur, unde tantorum

, :

majorem habuit su8B vitas jaoturam, ueo

dlcorum ouria obviari poterat, \ita\cln\ oursus tieret. Quid mtesta matcr age-

mequin ad terminum
ullis

suavitaa odoramentorum reperiretur domumque reverBUS nullatenus ejus odoris frag-rantiam deper-

ditam

sensit. TUius ergo odoris supernaturalis fragrantia iHectus, divinoque tactus lumme, Ordi-

nenx

DIE DECIMA SEXTA AUirSTl

i

349
x inrausu

nem Prwdicatorum Cracovia? est ingressus, raquo memor cselestis dulcedinis, sanctissiinam vitam ducens laudabiliter vixit, juramentoque mavit, se ex seputchris Sanctorum eam, de qua scribimus, odoris fragrantiam sensisse. co23 Boleslai c Ducis Polonise cancellarius qui sibi erat carissimus g-nomento Dobroslaus,
,

sa?pius confir-

cunjunetus. Ab Italis hoc malion vemacule appellatur squinantia, et a Gallis esquinancie, qum voces anginam significant. Yi.v dubito, quin Severinus Craeoviensis Romse degens, kano vocem ab Italis mutuatus fuerit, et ecc ea novum ad-

et alinspe-

rictUoso
gtttturis

distemperamento, squinantico e morbo percussus, tantam gutturis et faucium passus [est] inflaturam, ut oibo, ct potu nequaquam amplius uti posset. Jamque octavum diem transegerat, cum nihil eorum, quibus

exquadam

ing-luvie

cl

et corporis

jectivum LaHnum facere voluerit. f Scriptor Potonus paulo superius huncmorbum vocaverat squinanticum nunc autem eo morbo laborantem omissn littera n appellat squinaticum. Nescio, utrum auctorisan typothetx erratum sit, Utut est, ex supradictis et circumstantiis miraculi satis intetligimus, qualis
,-

humana

sustentatur fragilitas, degdutire poterat; et

morbus

eo

nomine

indicetur.

cum jam omnium medicorum ars in seipsam reet strangrulato vevsa, quid morbo eradieando sanando remedii adhibendum esset prorsus nesciebat. Dux Boleslaus, ne tam honorato et Rei, ,

CAPUT
Morbis aliisque malis

III.

publicffi utili

subjecto

privaretur

(soiens

quanta
afflicti,

Deus per beatum virum Hyacinthum

poribus affcrret opitulamina)

affectis cor-

noua curparari jubet, et suum squinaticum /' ad serum pulchrum beati Hyacinthi portari, comitante tum servorura tum amicorum Ducique famulantium non
die

mox

qui

ab
E

anno 1280 usque ad annum 1290

opem Sancti senserunt.

am vero quid factum sit anno kcclxxx ra j: stino Assumptionis glorioaissimffl Virginia
rise

B parva
anl fauciiim

caterva.

21

Cnmque jam

ecclesia?,

iu

qua Saucti

cor-

ora

Sanctw
inliiUsi-nili

morbo

pus
lse,

requiescit,

liberatur.

quam

limen transisset, modulos loquerecuperavit. Et appropinamiserat

,

Ma-

audiamus.

Namque

in

villa

quffl

Polonia

moribundo
apparet

quans
et

sepulohro Sancti, illudque devotissime ex-

osculans,

cum

lachrymis sancti Viri patrociuium

dicitur Pelesnioza, quatuora Oracovia milliaribus nobilis quidam, noininc Yislaus, Bodistante
,

O sancte adjutorium invocare coepit dicens Hyacinthe, per te usus loquelaj est mihi restitutus; obsecro per misericordiam Dei, pristinae me
sanitati meritis
et

gruslai

militis fllius, in

gravissimam eamque mor-

orationibus tuis restitue.

Bgo
,

vero in memoriam beneficii usque ad mortem ferias quartas jejunare promitto. Haec eo dicente statim, cernentibus cunctis, per meritaSancti infla-

talem febrem inoidit, quam nulla medioorum ars curarc valcbat. Cumque jam de ejus vlta desperaretur, jam jamque agonizans morti vicinus esparentibus et amicis ad leotum morlentis set ao irremediabiliter uentibua circumstantibus
,
,

Magdalena matrona mater

fati

cjus, et

conjunx

prro-

turacapitis et gutturis disparuit, et apostema soissum est, saniesque tota effusa, corpusque pristime
sanitati restitutum;

Boguslai, flexia genibus resumpto spiritu oum lachrymis coepit invocare S. Ilyarinthum iu pa-

videns,
tibus,

ethoc perfectissime quod ipse coram prEesentibus, et miraculo assisten:

trocinium, necnon
libro

B.
est

Vittum eplsoopum Lausa)

nensem ex Ordine Praedioatorum (de quo Bupra

primo dictum
,

Dei reverentiam exhibuit, miraoulumqueDei ope, etSancti patrocinio patratum confessus, gratias dignas Deo decantavit, atque ad suum Ducem cum gaudio, et virtutis Dei confessione reversus, qnid Dei beneficio sibi contig-erit, per
glorise

dicens

sancte
Doi
,

Hyaquo-

cinthe, et Vittc

veri

servi et amici

rum
et in

animie
terra

in caelis g-loria

perpetua perfruuntur,
est

nomen famaque

oeleberrima,

di-

ordinem enarravit. Hsec autem anuo mcclxxvii contig-isse processusinquisitionis sancti Hyacinthi narrat historia.

g-nemini mihi miseraa succurrere, huncque fllium meum, quem Invida mors a oonspectn meo rapere
properat, ad vitam
tris restituite, et

sanum preoibus
ego promitto
vestraa aistere.

meritlflque ves-

eum cum

BOleranJ
ffuffidfiu ''

ANNOTATA.
Polonix, a Podlachia seu Polaohia est tractus provincix inter Lipars Orientalis Mazovuv

oblatione ad
2ii

tumbas

et

vero verbo ct corde deegravoto expressisset dicta, Btatim juvenisquasi adparentem vota Deoofsomno expergefactus,

Quam primum

Intfanff

morlli pwieulo liberat

vi

thuaniam ad Ortum et Mazoviam propriam ad Occasum. b Forsan pro scrta legundum dicta, vel substituendum est nomen proprium, puta mutatione
unius litterm
cjuod initiatis Berta, aut simile divinare non possumus. Plures alios errores typographicosex probdbili conjectura correximus,
,

ferentem, prBasentibuscnnctis,
i-issima, cito
,

dixit,

mat<-r

<

propcrcmus (Jracoviaxo ad eoclesiam et agamus Deo gratiaa Pratrum Praedicatorum

pro

mea

etB

quemadmodum

Commentarii prtevii num.1

Boleslaus cognomento

decore mirabUi, Praedicato amictu, alter vero in habito Fratram jamjam moriaatiterant , dixeruntque mihi ram
enti
:

curatione, et sanctis ejus B. Hyaointho, exhalanti In Vitto, qui modo mihi apiritum pontificaU vestitus unus quidem

preemonueramus
c Is verosimiliter fuit

Vislactili, in

nomine Domini
infirmitate,

noatri Je u
c

Christi

curamus

pudicus,
vixit,

dux Polonise, qui usquead annum 1279 cum hoc miraculum anno 1277 contigisse

dicatur.

d Ingluvies inter alias significationes aticjuando sumitur pro tumore gutturis, ut in Lexico

Martinii ad vocem illam videre est medicis Gore Hic morbv.s in Definitionibus qui est tumor et rureei vocalur Qrseee ew&ym difjicidtate bor faucium cum rnagna respirandi

surge et cum perge. Bt hocdicto, ta pro te facta oompleturus, l optime sentio, aae eB, lisparncrunt, rt ego hac audiena luctum convernatam. Materigitur prparato ourru cum marito tit in gaudium, et conBanguineis eibi adjunsuo et fllio, multisque Cracoviam ad Bepnlchra Beatoctis cnm gaudio ?tmproperarunt, el miraculum Pratribus Deo promulgarunt aliis civibua

pati te ab matrc tua ad nostTa sepulchra,

quam

vo-

mm

dicatoribus,

el

optirao

850
iMMiMii

mSACVLA
ing-cntcs

S.

JIVACIXTUl OONEESSOBJGS
credo, te in seternam et caslestem transisse vitam vereque profiteor quod etiam nostro seculo orationes tuse coram Deo altissimo plures lan<nti,

optimo

gratias votis

adjtwctto

rcddide-

ruut, qui per Sanctos suos hic in

terris mortali-

bve auviliaconfert
mutnnitim

pietatffl.
,

wx unni*
rjrratn

Xon contemnc-ndum sane divfnam virtuuin et Nanctorum bonorem eommendans anno

27

dos curarunt,
secro,
fac

plures

mortuos

suscitarunt.

Ob-

KCOLXXZt, in dic betJai imi patriarchse nostri

minici
accidit mira<-nlrim.

l)o-

misericordiam, et vitam praesentem mihi conservari apud Altissimum obtinere

dig-ueris.

mecum
eg-o

Qutedum enim matrouxor oltm Xieolai Dl nobilis Christina nominc Inlcniava milftis, Deo permittente , in gravem
,

Et

haud immemor
et

beneficii

in tui

honorem

ferias

quartas,

sextas, usque ad ul-

lapsu

iritirmitatem, ex

niinio cupitis dolore

ocuinvi-

lorum est oppressa passione in tantum, quod morbo indiesque crescente totaliter FflJ saaente
siva

nec lucem alifpiam, nec hominem, nec qnidquam matcriale flive palpabile cernere poterat. In qua caecitate, dum jam sextum agvrct auiiiim, pmnium ore caeca Christina appellabatur qutc licct pulchra fVie
virtute

privatur.

Jam

siquidezn

tirna vitae meas tempora in pane et aqua jejunare coram Deo promitto, et ad tuum sepulchrum notahilem, et devotam offerre oblationem. Mira res Vix mulier languida, et pene vita destituta votum complevit; et ecce statim, Deo per me!

fuerat
rjto

tamcn ob

csBcitatifl
:

deformitatem a mau

Hyacinthi auxiliante, matrona prseob fluxilem morbura emarcuerat acsi numquam ejusmodi dysenteriam passa fuisset, sana et incolumis surrex.it. Ne vero tam g-rande sibi praestitum beneficium pcr obliviosam inrita

sancti

dicta, que

suo

dcspjcicliiitiir

postmodum autem
adiuonetur, ut non
ijiur
inij.rt
;k1

quaparvi

gntitudinem aboleret, protinus Cracoviam

marito suo, adjunctis
uoratis
et
fide dig-uis
,

cum

dam deyota
pftidi !(
l

iiiatrona

sibi

pej

.^;i;iti..iu,

ConspJfl-tiO-

incolumitatis hotcstibus , vcnit , miracusua3

nem

fidelium
:

Cracovias

apud Fratres Prsedicatoalii,

res emicuit

namque

flj

J)cus tot solatia in

K eorum Inflrmitatibus prsbet, cui (jint illa matrona, porrectum En

tu etiam,
terris a

in-

lumque appendit et Domiuo Deo g-ratias egit, quod per Virura Dei in ipsius inhrmitate salutem oontulit et solemni oblatione ad sepulchrum
,

Deo be-

Sancti rclicta,

laudans

communem omuium

neficium despicifl? 8um certa, auod per Dei graiiim, si ml Q, Hyacinthum te devoveris, oculorum

rum

larg-itorem

Deum

bonoad propria remcavit anno

lumen
mtrabitUot
l .

ee adeptura,

JS

Quod
:

audieiis

<veca

mulior

mfttrODBS

re-

in die Sanctisacgravmisimse Trinitatis tale narratur factum. fuisse inira- matn virgi-

Domini mcclxxxiii. 30 Anno Domini mcclxxxiv,

fUwninat,

fuit, qui me hac de At vcro cx hac persuasione tua, pro (jua gratiaa multas tibi refcro, ad ecclesiam no.tnc. villaa acccdo et ibi solcmnc votum ad

Ipoudit

nullus hucusquc

rc 'niiniioinrit.

culum. QuaBdam nobilis , et ingenua virg-o , cognoraento Dobroslava, Janickonis Mileuski de villa Kunicze tilia, corrcpta febre gravissima, ex
variis accidentibus
vitae suae

nt8

febrem

curat.

morbo ingravescente, ad finem

est,

tumbam

Saucti g-Jorlosi emittain. (Juaa cum ad ecolesiam venisset, et oum laonrymia orans voLatius

scentis

frustra circa morbi increeuram medicis laborantibus. Cumque jam

vir-

deducta

tuin ad 8.
stiitim
BlO

iivcintbum perflciendum promitteret. ompit quasi quodam BOpOre gTavari, ctcum

,

a mcdicis de vita ipsius desperarctur,

^'inis

mater domina Mileuska, quse semper sancto

,

viro

obdorniirct

astitit

illi

8,

Jlyaciiithiis in

ful-

pjda vcstr, ct decoro Ordiuis Pncdioutorum amictu,

et dixit
iili
, :

Domina Chrlstuia,
visil.a
\'A

si

vis vi-

sum

Dei Ilyacintbo erat devota ad divinam se contulit misericordiam. Idcirco flexis gcnibus corde nn to et voce lachryraabili caepit sancti Yiri efflag-itare patrocinium, multis eum in sua oratione verbis compellans, ct si suam filiara primse sa-

ivciipcr.irc

Bepulohrum
dictis
,

mcum cum
Tune
,

dcvoin

i.bl.-itnmr.

Iiis

dlsparult.

supnidictit domina ad scipsam rcvcrsa elamarc cmplteuper famulos buos Quantocius mihi pare:

nitati restitueret,

cum

devotione certttm oblatio-

tur cuiTus, ut

trea PraadlpHtores
eitithi
:

posslm per vos Cracovjam ad Praperducl ad sepulohrum 8. Ilyainodo siquidrm mihi iu fujgldo flpparult

ncm ad sepulchrura Sancti Be allalurara proraittens. Quod voturaeum constanti corde complevisset, sequitura Deo praestitum beneficium. virg-o pnedicta a sua, quara paesa
faclo

Namque
e.->t,

illa

c aiuiriu Pratruin Praadicatorum, lumenque oouloriim mcoruiu mihi promisit restituere. Quod cum
fuctum
fuisset, et ipsit

periculo-

Bissima infirmitateconvaluit, et sanasurrexit.

Quo f

ad sepulchrum

viri

Dej 8,

HyaointhJ

devotlssime orasset, et praslIbBtQ oratione oculis oacla sepulohrum 8ancti cotili-issrl,

oum laohrymis

ntrritis et intcrcessionc ipsius sta-

tim

vistiut

tcvpii.

gratulabunda mater, nec non praedictus laniczko nobilis ne beneticii immemores existerent, cum filia sua multoque nobilium personaruni cuinitatu Cracovitira ad Fratres Prtedicatores vcnerunt vota persolvcrunt Domino Deo mi, , ,

lioiuinunupic

IVum

supre-

scrirordi

gratias rctulcrunt

nisntultt laudibus^uiSanotosauosIuterrismlmarito suo, et multls nobi lihUB ntnusi|uc scxus, tmn ctiam, cl Kralrihus conventua Craooviensls prajaentibua , vt ad faotum prodijjioaum stupeutlbua,
,

miraculum publica-

verunt, et
a

rauiliter g-lorificnt

quantum per sanoti Hyacinthi ine.ita [luiuino iico otitinucrint, palam corara Domino D omnibus

cnarravcrunt, f^etoqne \oto, posj gratiarum actionctn, ad propria remcarunt.

uUtriut

''/

::)

QuaMlam
Mar-arila,

nobilts

rt

dcvota

niatrona do-

Mitterfam
tanat.

olim I). Palialavi de Calina militisj ob intemjperiem oiborumes oausis niorhi couintrivntilms, -ravi ct iusanahili est corivpla dysrnlcria / itt tantunii|Uc caiu luhrirus morhua am>oi1 ut viripus desUtuta omnem oi
( , ,

miua

conjunx

generosa matroua , nomine Smiriu* nComitis de Odrovons P. Ja- xiinm fraOObl de tcrra Opoliensi de villa Kamieusi, san- trit miutr31

Nohilis

et

1'rzihvslava,

olim

clt llvariuthi Fratris utcrini conjunx, ex natur* injuriaiu acutissiniain ct periculosissimam febrera prolajpsa, huraauis se dcdit prtesidiis medieo,

rini

nnmiuc

anintrs.

hitiu

potumque

lvspucns

sednou auxilium,

pra*

forilms

mortcni

trustra implo-

yanjre sensit j oumque jam neo medioorum ratioor aec snvicntiura sollicitudines amorte supervepiente eam Uherare possent, reUoto humano, '^ 'Umiuiiu an\ia coticurrtl
,

cum indies mag-is mag-isque paro\Y>nu. b divexarctur, morbusque iu deterius verg-eret, cum ab omnibus medicis destituta, et ab Mniois deplorata remaucret, iu mentem venit S.
rando. Itaque
Hyflotnthi in
sonjs ad situm
tio,

CQBpit
bifl

vS.

Ihacmlhum
()

d.

mvocnre:

sanote

pWBflidiuin, Xaiuque* voto oorde sub bifl \crvir Dci lhacinthc

omni morborum gvnere di\cr>:sperprasidium confugientibus opitulaqua? non solum in districtu Cracoviensi, ve-

rum

DIE DECIMA QUIXTA AUGl

omnes regni Polonia? lateque protendebatur. Quouiam vero

ST]
in

35]

rum etiam

per

partes longe
inors incxo-

torum virtutem
hosque
sic

carminibus non eluditur, uec pharmaprtesentem demonstraDat animre de corpore exitum, quod verbis non poterat morbi oppressa magnitudine, cordis anxio spiritu et devoto suspirio sancti viri Hyaciuthi, utpote sui consancum lachrymis orando petebat patrocig*uinei nium. Jam vero marito ejus Jacobo proadicto ad lectum ejus funestam dilectffl conjugia suffl niortem deplorante, atquc exiturffl animffl lioram expectante, circa gallicinium, ceteris dormientibus, mediffi noctis transcurso tempore, ad Lectum pva> dictze matronae jamjam spiritum exhalantis astitit spleudido Prffldicatoriffl sanctus vir Hyacinthus professionis iudutus habitu, etsic est eam alloeurabilis, quze cis revocatur,
,
,

care. Eg-o

mc quoqm* miserani effundere, abscissos mauui mea reunire el viviiivero si me sanaveris, promitto ob memotuffl,
,

riam sanetitatis
ta

quamdiu tenvna

t-arne imlu-

terraa incoluero septies orationem Dominicam et salutationem Angelicam indies devote per
solvere.

'<' 34 ftaque voto emisso, manum duobus digitis detruncatam super sepulchrum sancti viri Dei Hya- tuit

ciuthi posuit, et

digitos

avulsos ex sudariolo de-

promptos

suia

locia

adaptavit.
Digiti

o pem miram,

>

stupendum miraculuml
sancti Viri loeis suis sic
fectffl

siquidem per merita reuniti adhaserunt, et per-

sanitati sunt restituti, quasi

unmquam orudeli

mucrone a parte corporis resecti fuissent. A.dquod miraculum gratulabirnda mulier virum suum et
alios

tus

quia

iuquit, domina Peo devota, tu mortis anxia hora invocasti, ecce adsum. Idcircoin nomine Domini nostri Jesu Chri:

Pribyslava,

me

in

in

sti tevitee pristinse et perfectffi sanitati restituo.

At-

domesticos, qui conoisam manum viderant, testimonium vooavit, et coram Pratribus Prffidicatoribus mirabilem Dei omnipotentiam, et in sanctum Virum Dei Eavorem prffldica\ it, multis ob tam
g-rande

B
ab acutttst-

mafebrr
berat
;

/>

que his dictis, disparuit. cum 32 Matrona autem praedicta Pribyslava mortis jacula et naturffl injuriam depulsam senseque subito sanatam ct a mortc revocatiret tamjcerneret, ad personas circa suum agonem assidentes et sopore pressas olamare coepit alta voce uumquid non videtis dicens Surgite, surgute
,

miraoulum stupentibus,

et

Deumgloriosum
,

laudantibus.
85
et

Hoc eodem

anno uccxixxxii

in

die
j

i&

!>!<

nuii a

sumptioriis glorioflisslm Virgiuis

Marise

tantffl
ctfuin
minat.
iltu-

tam magnffi virtutis miraculum prodiit. Homo enim quidam de pago, qui vulgo Mafllovicze dioonditione lioel citur, cognomento Suienton
,

sanctum Hyacinthum splendido Prffidicatorum Ordinis habitu refulgentem hic astitisse, meque allocutum fuisse, et ab hac, quam agebam, morte
liberas.se, et deperdita; sanitati prfflsidium de-

pauper, sed in # Dei

providentia dives meritis,

eli

ad

disse? Ecce
xit,

jam tota sana facta sum. Hfflc cumdiatque incolumis surrexit de lecto, et masana

Hyacinthum devotione plenus. Hio (ut a Domiuo probaretur , et gloria Sanoti tna g-is ac magis cresceret) fihum habuit cfflcum a nativitate quem et Simonem tn saoro baptismate nuncupavitj et cum jam in hoo naturea e1 ocusanctum
,

gaudium restituens cum ipso, et tota familia multorum amicorum congaudentium coinisua
rito
,

tatu Cracoviam ad Fratres Pradicatores miraculnm publicatura perrexit, ad sepulchrum sanoti Viri

lorum defectu sexennium transegisset, nec easet ulla spes aliqua arte huinana ad optatam tiUo luccm pervenire, aocepto secum fllio Cracoviam
ad Fratres Prsedicatores ad
cinthi
perrexit,
e1

orationes, et vota, humilesquc gratiarum actio,

viva fide in

tumbam sancti Deum et ad

ooaoi

llya-

sanfilii

nes redditura accessit inexhaustum largitorem magnificans, qui ob merita Sancti sui ad pristinam ipsam revocaverit sanitatem. Hffic contigisse narrat historia anno Domini

Deum omnium bonorum

ctum

Vimm

Dei devotione faciem

aati

super sepulohrum Sancti poauit, et '-11111 Laohrysancte Hyaointhe, sucourmis sic est exorsus ; re mihi misero, et mc in hac calamitate conaolare.

MCCLXXXIX.
alteri
ticri

Uiuminasti duoa gemelloa

cfflooa

a nativita-

mn-

33

Eodem anno
nostri

in

crastino

sancti

Dominici
,

dU0t

patriachffl

non

minus stupendum
viri

quam

dtgitos

Hyacinthi encomium quod sanotitatis sancti commendet, contigit miraculum. Siquidem domina )[na;dam Bartholomffli civis Cracoviensis uxor

te, dum viveres; illumina et hunc similia patientem, dum ctelcstia regna inhabitas ; nec enim es qui omnipotentJ Deo minoris meriii mortuufl
,

fflternaliter assistis.

En

tibi

offero

victimam, acoi-

dum

domestici operis aliquid ferventiua atque diligentius operaretur, cultrumque incautius versaret aoutissimum, casu repentino prfficidit duoa dc
.secti

pe saerificium, et prfflsta tuo devoto patrooinium. Quod si tuis meritis huic lumen dederis, huno eumdemfilium usque ad terminum vitm mefflflingulia annifl
(--11111

\?

oblatione devote

in

recompen-

propria digitOB, ita ut penit,us a manu disterram decidcrent. At illa ut muliebris fert animus, viso atroci vulnere, quasi exanimis in terram ejulans proruit, infortunium suum la-

manu

sam

in

Bepulchrum tuum praaflentare promitto. Hfflo cooperante el votum promente flenlm illiu dei meritu, non est fraudatufl subito nati aperti sunl oouli, et lumen ooupuericffici
bencficii ad
:

chrymabiliter deplorans. Quoniam vero saspiua in publicis concionibus de virtutibus, ct stupcudisper sanctum Hyacinthum factia prodigiifl declamari
audierat, concepta in Deum fide, et ad sanctuin Virum devotione , acccptis illis duobus praeciflifl ad digitie, et sudariolo sive panniculo invoiutis
,

lis

integrum
,

est refltitutum.

Pater,
vi.h'0

inquit,

chariflflime,
cfficitate

Tunc filiua ad patrem, Jam omnia olariflflime

Pater
vero

omui

semota.

nu
pro

procidcns in faeiem,

Deum omnipotentem,
benevolenti
tendil

qui in
,

Sancto

signum
,

suffl

ecclesiam Fratrum Prajdicatorum quantooiua properavit, veniens ad sepulchrum sancti Hyacinthi, sancte cum lachrymis coepit eupplicare dicenfl nonne nobis in declamationibufl publicifl Vir Dci, proponuntur, Sffipius tua merita apud Altissimum
:

pcctorc ct ore collaudavl fideli nus adorans iniraculum celaretur, voeatis Patribu Ne vero stuCracoviensibui el personia flde dignis^mctum cum flUo ad propria pendum puhlicavit, ct Iffltua

remeavit.
poflt hoc granae vt eumdtmi servitium Deitra- pouea lethuopus perpetratum, quatemu ad 1~ fetn fuit ad probanhcrctur , itcrum manufl Dornini ecuta siquideni bic Idem, eum con illum

86

Postmodum

sexto menae

quibus et mortuos ad vitam, et diversis calamitatibus oppressos ad perfectam restituis sanitatemP

ii

Obsecro, ne

me

deapicias

famulam tuam

quse
attuli

dum

toto pectore tuo

infelicis laboris

me

patrocinio committo; cn

oculorum

mei partum duos digitOB,

:

quOfl

de

manu

incauta prai-idi

dignerifi

tuorum meri-

gauderet, lllum in acu tebrem tacidi ae vidil qui tissimam et mortalem oum jam agonizaret et animam ageret, paterau18 pradictufl
g-ratiu
filii

Bul

Augusti Tomus III.

352

MIRACLLA
cum
:

8.

IIYACIXTIII CONFESSORIS
san-

\ ivrmv.is

pradictua flexis genibua

cte vit

lachrymifl coepit S.

Uyacinthi patrocinium invoeare dicens

Dei

Cum vero ad villam Modelnicza in districtu Cracoviensi accessisset, et cum jam fere dimidium
ccepit.

Hyacinthe, sicut dignatus es filium

illuminare
,

itineris explevisset,

podagrico iterum morbo cor-

meum
quem
ejufl

cflscum

mihi

mors eripere
'-11111

nunc eumdem , eonatur, dig-neris ab

ita

repta vehementer languere, spirituque, ita ut cceptum itcr nequaquam perficere valeret, deficere ccepit. Mandavit ig-itur famulis suis, ut se ad hortum pomis consitum ejusdem villae languidam, quasi animi resumendi g-ratia deportarent; quod et statim dictis obtemperantes exsecutisunt. 89 At illa, eliminatis omnibus, cum sola re-

falce liborare;

abinde simul
trare

quem si mibi vivum restitues, Ordinem Prdicatorum inpromitto, et in eodem Ordine usque ad
filio

mortem
S.

perseverare.
qui

Bt ecce, haec eo dicente,

erat, pcr

fi-

lius ejufl,

jamjam meriturua

Hyacinthi vivus et sanus surrexit, et

1

merita postmo-

f/ux

(luni

r.'ii-(ivjum

veniens, pcrsolutisud sepulchrum

Hyacinthi votis et gratiarum actionibus, puroiraculo una cum patre Ordinem Praedicatorum est ingressufl, in quo uterque plu8.

lacrymabili voce sanctos Hyacinthum, et Vittum tali voce compellare coepit O Sancti et gloriosi confessores, en eg-o fa,
,

mansisset

devota

et

podagra tabor
bat,

blicatoque

mula

vcstra ex devotione,
,

quam ad

vestra sancta
peeg*o

ribus annie et religiosissime et constantissime

Deo

monumenta conceperam eo usque pedibus regrinata sum adhuc mag^num iter restat, et
:

servientes, ex hac vita ad ceelestem patriam transierunt.

phthilitn
t,
,

"I-

37

Similiter

eodem anno Buprafato

Virginifl

Ln

octava
,

,,,

puei

umptionia

gloriosisflimae

Marite

in

aurai

prsedicto pafro Maslovicze,

matrona qusedam no-

meam explere non emensa, sine fruetu devotionis domum regrediar? Obsecro igitur, g-Ioriosa merita vestra hoc mihi efficiant, ut a dolore pedum liberari, et devotionem jam cceptam compodagra percussa devotionem
potero, et frustra tot itinera

mine
1

Cssoilia filiura

in

Bacro baptismate 1'loscu-

11 iii

uominatum,

nativitate phthisicum genuit,

J3

consumebatur in carne omnioodeperiret, proptereaque pedibua manibusque et toto oorpore (nvalidus existens, proprium lectum exire dozi poterat. Cum vero moesta mater et suum infortunium et fllii dolendam passionem plan(reret, admonita per quamdam vicinam suam, Mag*dalenam vocatam, ut pro iilii buI salute seadS. Hyaointhum devoverei ai quidem prajoedenti Domiuica, oum publicis concionibufl Lnteresset,
multl que

annis tabe interiori

somno gravata dormiturire orando videbatur; cui mox duae reverenda? personae astiterunt; una habitu Fratrum
plere valeam. Et statim, ut dixit, levi

tantum, quod ossibua

et cute haarena,

Prosdicatorum induta, et alia pontificalibus exornata, quas sequebatur processio multorum Fratrum quasi pcrtranseuntium, et suavi voce cancntium
:

In civitate

Domini clare sonant jugiter orgfana

illi,
:

Sanctorum.
40

Duo autem
.

quos plus honoratos cernebat,

devota,
. .

Utftmabhoc
do ' fft6e ravit.

dixerunt ad eara
.,

surge et iterquod coepisti perg-e, et mentis eorum, quos invocasti, qui et tecum sunt hic, sciasteesse
onratam. Et his
dictis,
.-

...

Domina Dobroslava Deo

oculis se vidisse

et

mirabilia

quea Deu

auribua sensisse prodigia et oranipotens per 8. Hyacin-

disparuerunt

qua3 ad se re-

thum operatuB
ter
re

est, afflrmabat.

Quo audito, mamaternoque amo:

pueri,

Qducie Lncalescena,
Itsr

superata,

et

cum
,

orarel

usque Cracoviam emensa est ad monumentum 8. Viri, oum lachrymis modioo aopore depressa vidit S. Hya,

cinthum habitu Pratrum Praadicatorum indutum sibl dicentem :Vade, CaBcilia, domum tuam,quia
|om curavl filium tuum. Qua?
esset, et revelotioni cr.edidisaei

properemus Cracoviam ad sepulchra Sanctorum ad Fratres Praedicatores modo enim dig-nati sunt me invisere sancti Hyaointhus et Vittus cum aliorura multitudine Pratrum et me a dolore vehementi pedum curarunt, iterque coaptum perficere mandaverunt. Itaque perrexit ad sepulchra sanctorum Vitti, et Hyacinthi confessorum, ibidcmque pro sua liberatione et perservi, cito
:

versa, clamare coepit

Heus

cum expergefacta
,

feotsssanitatiflrestitutioneDeooptimo, qui

eam

san-

veloci cursu

ad

ctorum suorum Confessorum meritw exhilarare dignatusest, ingentes gratias et laudes peregit, co-

prasdiotam villam iterarripult.

jnni
rit ei

territorio villoa
filiua

El factum eflt^dum appropinquaret cccc occur,

ram

suus totaliter sonetua, diuturnffi tabis lanffuore ouroto, dicena Mater oharisaimo, qui:

dam venerandus homo

Inflrmitote

inultiset amicorumetdomesticorum, etcivium Cracoviensium testibus miraculum pudlicando. Se- P cutnm hoofactum eodem, quosupra, anno contig-it
in dieS.

uocte mihi oatitit, in

lecto

Hcrnardi confessoris.

moa

djetento, habitu

rum

indutuBj qui dixit mihJ r cure matri tum, qu villae jam esl propinque, s et hoo dloto disparuil el ego totus faotus sum sa.

Protrum frfedicatoSurge sanus, et oc-

ANNOTATA.
aDysenteiia, teste Gor/wo, est exulceratio in teatinorum, dejectionesramentosas, cruentas et dolorifieas inducens, et in varias species dividitur, ut in Deflnitionibus medicis ejusdem Gorrsei videreest.
b Vnvoxy smutestaccessio, incrementum velexaeerbatio cujusdam morbi, ut Gorr&us, Castellus, aiiique medicipassim eacplicant.

du .Quod videna Bupradiota Caaoilia mater sanati

iilii
,

oum gaudio

frratias

Deo immensos

retulit,
sibi

uec iugrata benefloio, filium

vioinia ooguatis, ad

suum, adjunctis
feoit,
e1

sepulchrum Sonoti duxit,

Sanotj

et

oblationem
i'u;iit;i\
it

et

ploriam Dei

merita

omnibuaad miraoulum conourrentibua magna voce

generoaa neonon in religione parentibua auis eduoata, cui iu>men Dobroalanuska vidua olim Thomaa Comitis de Bfzezie uxor, languore diuturno podagricodivexata, interpolatos sentiebal dolores, etcum,
38
el
,

Nobilia

1,111

tiana

pie a

ut

illi videbatur, ab iilo dolore liberior easi devotione affecta promisil viaitare limina aanotorum Stonislai episoopj Craoovienais, Hyacinthi, et Vitti episcopi LausanensiBj tdque non nisi pedibus absque oliquo ourruli ministerio. a\ooepta itaque

(3L

magaa
te

servorura el amlcorum caterva (utpoComitia oonjunx) iter promissum persolvere

,

LAPUTIV.

DIK DECIMA SEXTA A.UGUSH.

358

Priedicatorum couductis, mirabilia Dci clara vocc tam Fratribus, quam sccularibus persouifl, constnn-

CAPUT

IV.

ter enarrnvit, et gratias referens Deo, cui nihil e>t

impossibile,'ad propria

cum uxoreet

vioinis suis

remeavit.

Plures invocato Sancti patrocinio, sanitatem aut alia beneficia ab anno

43 Anno Domini uooxc, femina quaadam a dtemo- ab mW0Umma nio obsessa de civitate Ezieszin, qusa est in Duoatu
i i

Htur
tllON

rfi

Silezije a

quias

S.

Cracoviam pro sui liberatione nd reliHyaointhi est adduota, qua oum coemete,

1290

usqne ad

annum 1500 im-

rio ecclesicB

sanctissimaa Trinitatis, in

quaoorpus

petrarunt.

Patrocmto
Sanctie-

Jam

vero anno dicto mccxc iu die

Archang-eli,

maguuin

et

S. MachaeUa stupendum factum est

hujus gloriosi Sanoti requiescit, appropinquasset, visa ecclesia, stetit, nec ultra ampliusappro qunrc, vel saltemuno passu projjredi voluitj sed discerpens et torquens mulierem obaessam, rugitu et clamorc vicum replebat dicens lamentabiliter:
A.bducite

yuu* paupe

miraculum. Fuit siquidem

in civitate

Cracoviensi
possidens,

me

hinc, rogo, abducite

vestri sistite
:

neo ad sepul-

quidam homo pauper, qui

victum
sibi et

unum equum

chrum Hyacinthi

uxori suae couquirebat. Hic

dum

et meritis accendor;

maxime

preoibus enim ejus enim nobis adversa-

quadam

tur, e1 tartarus noster per

tota die in via lubrica laborasset, fatigatusquc laboribus itinens et oneris ad hopitium veniaset, equus ille oppressus pondere, infirmatusque procidensexpiravit. Accurrit pauper Miroslaus cum conjugesua, jumenti sui violentos dnlures mederi,

mnm

B trakunt retralmutque cadaver

illud

existimantes suis

ipsum ruinam permaxiimo ndhuc patietur: tot enim nobis animas eripit mortuorum, totque illis datprasidia orationum, quod omnes nostros conatus in his partibus dispergit. At quem quidam devotus es Ordine PrsBdioatbrum, ct per omnia vir approbatus, Bo- E
patitur,

clamoribus excitare. At ubi vident, se incassum verba fuudere, clamorcsque concitare, in fletum prorumpunt, domumque suam clamoribus ac ejulatibus repleut. Accurunt vicini, animal mortuum vident, tristique homini solamen, ut possunt, prgebent. At ille quid faciam, inquit ? Quo me vertam? Hoc solo animante domus ineaj remediubar
solo famili licuit esuriem propellere atque talia et similia replicando, suose capite cri-

guslaus nomine, sacrae theologiffl dootor talia looutus est: Conjuro te per nomen sanctissimsB et individuse Trinitntis Patris, et
cti,
scire
Pilii,
et

Spiritua saute

ut uobis dicas yeritatem,

quautum

Deua
De-

permisit:

Si

IJTatrer

Elyaointhua,

quem

us tot miraoulis decoravit, aliquando oanonizabi-

tur?

llQuou audiensdivmnuiumjpcrosobsossfiB

86 tor

quifatU'
I

malo, hoc

nes vellicabat.
bis

Ad quem unus vicinorum suorum, talibus eum consolatus verDobeslaus nomiue

,

admonuit: Noli, inquit, quasi desperatus

irre-

qnens, et volutans respondit Lamentabili et quasi indignabunda voce: V mihi, quia conjuratua oogor diccre vcritatem Nam vester Hyaointhua pro certo canonizabitur, ejus oanonizatio majoranobis damna inferet, quam canonizatio 8. Stanislai mul! :

llll

\lNll

ll

IIIMHI 10

liunvm pr* ,/,,,,

",

siste

mediabiles profundere lachrymas, et singultibus modum. Animal est siquidem, quod usibus
tuis a bit

tos

Deo ad tempus est tibi conccssum provideDominus de alio atque si tibi hoc tam earum est, licct sit mortuum, potens est Deus tibi illud restituere. Solum i>ro auxilio ad S. Hyacinthum, cujus meritis nunc Dominus Dcus mirabilia iu terra
;
;

enim ue nostro nobis auferet inferno, Iquam maffnam per istum patimur Lnjuriam. Ad quem aupra dictus I'. Bogufllaus, Quando, inquit, hoc futurum
I

operatur, recurre; et ipse, Domino, te consolabitur.

si

placuerit altissimo

c
<t

tnorte rc-

suscitutni ',

42 Consensit pauper ille perfluasioni et eonfestim ad ecclesiam Fratrum Prasdioatorum cucurrit, et ad sepulchrum S. Hyacinthi provolutus

cum lachrymis
the, vide

oravit dicens.,

sancte Ryacin;

dBBmonium: 8cio, quod estcanonizandus; scd quando hoc futunmi eflt, nmi efll inihi datum uosse desuper et hoc eflt aignum, quod hio Iatzko (quod est Latine Hyacinthua) oanonizabitur, quia quam oito sepulchrum, ubi aunt ossa ejus, obsideo. P tetiffero, exibo de hoc vasoub, quod coaperunt illud daamonium oum ob Quo dicto, cum sessn ad aepulohrum Sancti ducere, quod magno reniau, olamore, el difflcultate ad ecolei lam compulflum. Et sanctiflflimaa Trinitatis venire eat
est? Respondit
j

lachrymas meas

obseero

intuere pau-

pertatcm meam , restitue mihi jumentum meum, quo egestatem meam a domo mea propellere, et victum qua;rere consueveram. Ego autem, si tantum heneficium a te recepero, jumentique de-

factum
B et
et

Snncti perveniaest, dum ad scpulchruin locum, ubi recondita fuerant oasa Sancti, ejulau el eontigiflBet, dflsmoniura se torquena
,

va:

quoque suum

congeminanfl*, mulierem

ae et

compos fuero, promitto, me tibi iutegro anno, singmlis feriis quartis in pane et aqua jejunaturum. Quod votum dum ad tumulum Viri Dei complesset, neque tale aliquid futurum exiBtimasilli sct, ecce sua uxor cum gaudio veniebat dicens Miroslae, vir charissime, equus noster, qui lucrat
functi
i

obsessam reliquit, infernaque loca repetiitj '-11111 gratlamulier sana, ct a dfemonio liberata laude, quod per merita Banoti ntlII actione et remeavit. Eoc Hyacinthi liberata sit, ad propria factum, qui miraoulum multis coram testibui eal liberata) feminas adfuerunt, ad exoroiamum hujua proloquentie auetdialoffum hujus tomoniitalia
dierunt.
L5

mortuus, mcritis

S.

Hyacinthi est suscitatus. Vcni,

et vide, quae houie Dominus Deus omuipotens dignatua est nobis praestare mirabilia qui repente
:

Bed

noc

maximc notandum, quod

s.

llbro
d-.-

,1

rcddUut

surgens ab oratione, et pro suarum precum exauditione gratias referens, domum gaudens regreditur et equum sanum, et a mortuis resuseitatum, meffloriosi S. Hyacinthi oonspexit. Ne vero tain inauditum miraculum in Dei contumeliam oblivioui qui defunctum statim vicinis suis traderetur viderant, convocatis miraculum eet conteequum ad ecclesiam JFratrum status, eisdemque secum
ritis
, ,

Bcriptamiraoula de 8. Hyaoon reperiuntur aliqua annum mcccxmx proptfl] n rintho usque ad

ffentiam, quie est
i

miraculorum monifl adjectum

Hyacinthi poat expulflionem

eet.

ratto. '!>

Ab

hoo, Inquit,

anno

multn mii"
'
,

,,

5(7|

mnt.

l(l

enaia

fomentum et uutrix oblli Zmina &, quondam Crai Prasdioator, duoenta min per xx annos
\!colaus de

tempore

351
t\ IMPftFSMS

MIRACTLA
8.

S.

IIYACIXTHI COXFESSORIS
publica-

temporesuae pradicationis ta, in libro miraculorum

fuisse facta et

Hyacinthi testetur, non tamen scripta. SimiliterStanislaus^de Pauvolo tempore suse prnedicationis plusquam centum mi-

votum ad sarcophag-um sancti Hyacinuterque voce lachrymabili emittens, puerum mortuum cum solemni oblatione ad tumbam Sancti deportari mandaverunt quod pater pueri pleconsilio,
thi
:

mandatn, corara commlssariifl Bedis ApostolicaB medio corporali juramenlo eonfirmet. Et non est dubium qiiin daemon omnes conatus suos ad hoc extenderit, ut sanctus Hyacinthus canonizationem non
racula publieata, non tamen
scripturae
i

nus devotione

et fide

propriis

manibus puerum.

mortuum

deferens votum explere properabat. Et

,

queretur: Banctorum
i

enim hominum gloria

ra

inferno

maximum tormcntum dsemonum.

Ncc
la,

qiioti

minor hujus eanonizationis morae causa, quotiescumque de ipsa traetabatur, aut belaut mortes aut pestes, aut mortes reg-uin
fuit
,

summorum

Pontifieum,

jmoccssus sub

prsesertim deperditio Clemente Septimo, in direptione

et
:

Romaa [ntercessere

atque

id

partim

eflfecit,

quod

factum est dum super sepulchrum Viri sancti puerirm deposuisset voce lachrymabili , et corde devoto sanctum Hyacinthum compellare ccepit dicens sancte Hyacinthe, amice Dei, quam multa de te stupenda et mirabilia audivi; Deum patrem per te et per tua merita mortuos plures Buscitasse, et alia plurima in consolationem fidelium operatum esse obsecro te per misericordem Dorninum Deum nostrura ut intercessione tua filium meum, sine baptismate defunctum Vivificare et resuscitare digneris. Et eg-o non immemor
, :
;

per trecentos triginta tres annos, quamvis quinquies tentatum Bit apud summos Pontiflees, ad

beneficii in

honorem

tui

singulis

feriis

quartis

eanonizationem pervenire fuit valde difflcile, ut infra pateblt. Ab hoc vero anno usque ad aninmi Domini mcccxxix cum innumera Deus
,

miracula sI1 perhunc Sanctum operatus, non nisi sex ob prtedictam causam his superioribus adjecta
I!

sunt.

Qutdam '
apoitemaid
guttut
tt
ii

martyris, eplscopi Craooviensis,

covionsis,
jirtc

40 Aniio ig*itur mccoxxix, in vigilia S. Stanislai quidam civisCraet opifioio

usque ad ultimum diem vitae meae jejunare coram Deo promitto. Mira res, et digna ob quam Deo summae laudes decantentur Vix homo votum compleverat, et confestim puer revixit, signa quoque suo3 resusoitationis vocem vivam et planctum puerilem personare ccepit. Pater igitur cum gaudio ibidem in ecclesia coram multis, ad miraculum stupentibus, factum est contestatus, et Deum,
!

j>

qui facit per

bilia
,

sanctum suum Hyacinthum mira,

lirrnttir,

monetarius, nomine Fri-

sanotum Hyacintlinni iii:/,"ii;i ilcvotionis, dum quodam tempore [nflrmitate maxima divexaretur, ad sanctum Hyaointhum, tamquam ad communero Polonorum patronum confugit, et ad Bepulohrum ipsius Sancti
dericus, virhoni testimonii, et erga

exultabundus collaudavit puerumque bis natum quantocius sacro baptismate initiari curavit.

48
tale

Anno vero
prodiit

mccclii

miraculum.

die xxn mensis Julii Quidam enim sacerdos

presbyter

imminentem
evu-

orans, ah oa, qua detinebatur, rafirmitate eat liberatus.

Postmodum vero, pene unius anni

,

spatio

Nicolaus in villa, qua3 vulg-o Sczirzieze dicitur, morlem paroclius ex causa soli naturse cog^nita percussus dit, est gravissima infirmitate qua3 ad sui incremen,

praterlopso

Bupradictus Christianus mag-no do-

tum

lorc gTitturls et

morbo,

quem squinantioum medici

quod nec
deglutire

sang-uinis fluxum sive lieuteriacum c morbum aceiverat. Hic ig-itur jam exhaustus, atque ene-

[n tantum, comedere, neo blhere, nec quidquom poterat jetouro medioorum ope frustra tentaret, non immemor beneflcii antea

appellant, est preagTavatus

catus

agonem

ad portas mortis est deductus; qui cum ag-eret spiritumque exhalaret, et a circum-

remedium
per virum

Dei

Byaolnthum

slbi

In

suu

infirmitate prsestiti,

ut moribundus plang-eretur , vir Dei sanotus Hyacinthus in nube lucida, cappa g*ernmis splendidissimis decorata, et tunica et scapu-

stantibus

devotione oh spem aprsdicta inflrmitateliberationis ad tumbam sancti Hyaointhi prolterato

oum

lari nivei candoris indutus, lapidemque ut ipse postea referebat) gestans in pectore fulg-ore inusi(

peravit, et se
iil

Illi

devotisslme commendavit orans,

tato

coruscum, presbytero ag-onizanti et animam

adstitit, et

prrodioto frutturis dolorc

est,

ipsum

liberaret.

Et

ag-enti subito

sic

eum
eg-o.

est allocutus

feotum
tid

Deum
te

Nancluin pro intcrccssione \>wrr^ funderet, suhito ab illo npostesic ;ul

el

dum

Saoerdos

Nicolae Prater,

respice in

me, et

co-

g-noscc diligenter, quis

es1
iiic

liberatus et pristinea sanitati restitutus.

intucns repondit

sim Domine,

presbyter ig;noro, quis sis. Cui

,

Quem

Quod

exultans, Blbi preastitum per meritd Sanoti benefloium, Fratribus Prodicatoribus

gaudens

Vir Dei

et dum per oonventua Pratrem Mathiam saorse thologlffi lcclorcm ad hiuilcin IVi populo miraculum enarraretur, [dem ipse Friderieus ad extol-

publioandum populo oommendavit;

inquit Erater Hyacinthus Ordinis Pratrum Praadioatorum , cui tu devotus fuisti; venihucad te a tuainfirmitate liberandum.
:

Ego sum,

prffldioatorem

In nomine igitur Domini nostri Jesu Christi

nus, et vade celeriter ad

sis sa-

tumbam meam
,

trcs Praadioatores Craeovienses

ad Framag-naliaque Dei

lendum sibiper

S.

Byaointhum datum benefioium,

tam Fratribus mcis, quam cunctis populis constanter

,

astantead prffldloationem utriusque sexus plurima

multitudine, proprira voois enoomio asseruit esse verum, e1 quod dixeral prmdicator, verho confinnaVll
puvi' ntr

quae vidisti
resl

proedica.

Et hoc
qui

dicto, diag-oni-

spavuit. Mira

Sacerdos

ille,

jam

baptitniQ

moi

ttiui

ufi fieif,

Domini Kcooxxxa Deus omnipogtoiosus [n sanoti Hyaointhi recommendationem atupendum operatus esl miraoulum. Matrona enim quaadom, Elizabeth nomine, Nicoti

Vim.i

morti propinquus animam nntanti pectore agebat,- tnmquam de levi somno , recepta perfecta sanitate de morbo gravissimo ac lienzahat,
ct
,

tens,

el

teria

laj Civis (Vacnvicnsis u\or, enivi est filium maBculum maxime dehilem, quem usque ad quiatam diem sacro baptismate perfundi ob quasdam

causas distulerunt, et sio sine baptiamo ohiit. Quod 'identes parentes ejus maxime mgemuerunt> et prasertim quod puerum sine baptismo deceasisse

oontemplabantur aeque ei non oonseout salutis oausam toisse querehantur. Tandem aoeepto
,

(ne ad sepulchrum s. Uyacinthi devotus et gaudens Cracoviam properavit, Deo et saucto ejus famulo Hyacintho infrentes ag-cns g-ratias.. quod se a morte liberavcrit, et qui, qualis sit Sanctorum gdoria in coelis, pcr sanctum Ilyaduthum praegustare fecit. Vocatis igitur Conventus Cracovieusis Fratribus, et aliisfide dig-nis, quas ei beneficia per Sancti meingratus
beneficii

letali

liberatus

surrexit, et confestim
)

existeret

rita

suut prtestita

et

iu quali decore

g-loriosum
et
fa-

Sanctum viderat, per ordiuem enarravit,

ctum

DIE DECIMA SBXTA AUGUSTI

etum publicari
/Vitnu/us

355
in ligno fabrefacto

rogavit.
sacerdotis Cracoviensis,
praeter-

ou-

jiwrfam sorerdotis

Eodem lum quemdam cujusdam

49

suprafato auuo casu contigit, famu-

flumen lstulam d, urbem Cracoviensem

pe r fluvium traheus, casu in puerum submersum supervenit, illoque hainato ferro eum quantocius ad se in littus fluvii attrnxit, et an suus veJ alterius
diligenter tridente ferreo

bvmmi
od vitam
Doeanftu
1

fluentem, quodtuncexundaverat alveumque excesserat, in aliam ripam in navicula parva trajicere;

qui

cum impetui fluminis obsistere non valeret, eversa navicula, profunda aquarum petiit j et quia humauo caruit praesidio, ab aquis sufTocatur atque
submerg-itur, atque per

quem suum esseagnolachrymas et ejulatus prorupit, se infelicem asserens, quod tam inopinata morte unicum suum tilium per negligentiam amiserit. Concuresset, cautius oircumspexit;

scens, iu

multum temporis spatium

,

runt mulierculaa et infortnninm deplorant, et persuasu aliquarum ex ipsis mcasta mater flexis geni-

sub aquis demoratus est. Multitudine igitur, ut in auxilium possent cadaver submersi sepelire et diligenter quaerente ipsum concurrente et ex aqua ad littus flumims est repertus est deportatus. Certior fit sacerdos, quod famulus suus submersus esset et per piscatores mortuus ad ripam aquas extractus, concretus, et tumidus deperterrcfunctusque jaceret. Quod ipse audiens ubi mortuus famulus factus, statim ad locum jacuerat, accessit, multitudineadhuc circumstante, ct tautum casum et infortunium mirante vidensque famulum suum, lachrymari ccepit. Et postmodum
, ,
,

bus submersum puerum et extinctuin devoto oorde ad sepulchrum sancti Ilyaciuthi devovit. Mirabile dictu! Puer coram oranibus assistentilms, qui erat mortuus, revixit, etsanus, ac si nuniquam submcrsus fuisset vel mortuus, apparuit, et cum matre ad sepulchrum Viri Dei MlSSffl saciiticiuin pro se f;ictum audivit. Matervero non ing. rata gratioa Dei, miraculum publicavit, et vestes, in quibus submersus erat, in miraculi testlmonium oiroa scpullur;ini Sancti appendi curavit. Ab hoc anno per sexaginta
et

unum

anuos Fratres Cracovienses

miraculis,
]

qua? multa fuerunt, scribendis supersederunt

B resumpto

circumstantes rog-are ccepit, ut pro animo defuncti flexis genibus Dominum Deum misericordem deprecarentur, quatenus illi peccata
spiritu

ANNOTATA.
ampta provincia, qxtte versus Odefiuvium a Septemtrione ad Meridiem ecc~ tensa est, et ab Oriente jam tcrminatur Polonia, ad quam olim pertinebat, ut in Commentario fir;raSilesia est

sua

cum quibus

inopinate

raptus

est,

dimittere

vellet,

ad cslestemque patriam ipsum perducere

;

ram

dignaretur.
in ftumine

snbmersus

et flexit et ipse 50 Flexit g-enua populus concepta in Deum spe, devoto corde et lachrymabili voce pro ipso oravit, patrociniumque sanHyacinthi imploravit, obsecrans cti viri Dei apud misericordia: Dominum ad vitam reut eum dire, ut saltem pro peccatis suis poenitentiam
,

vio

num. 9 dicoimus, b Nescio, uirum

illo,

ille

Nicotaus dc Zmina

sit

idem cum

Cracoviensis in Vita S. Hyacinthi tib. i cap. 25 Nicotaum de Znino, et lib. 2 cap. i Nicotaiim de Znena appellat. Non
dubito,

quem Severinus

ageret,

sua impetraret, ibidemque ejusdem Sancti deducere cum eum ad sepulchrum solemni oblatione spopondit. Vix verba finierat,
per

merita

cujus cadaver mortuum et tuoculis prsesens erat, vivus surrexit, quasi numquam nec mortis jacuac sanus lum, nec aquarum periculum expertus esset. Quod videns sacerdos dominus suus, cum omiiibus assiet ecce statim
ille,

quinab Itato typographo iuxatasintpiura hujusmodi nomina propria, quorvm orthographiam ignoramus. c Apud Castettum in Lexico medico dicitur
quis proprie lieuteria taborare dum atimenta prorsus cruda, protinus ut sumpta sitnt, infarne prodeunt. Videtur iste morbus hic pro fluxu sanguinis sumi, aut cum eo fluccu conjunctus
,

more plenum intuentium

stentibus ad sepulchrum sancti Ilyacinthi personaliter eum, illos concomitantem prsesentarunt, lau-

fuisse.

dantes et benedicentesDominum, qui in Sanctis suis

,,

semper

est mirabilis.

Hoc miraculum

contigit sub

reverendo Patre F. Marriano Priore Cracoviensi, qui postmodum in suffraganeuni ecclesiaB Cracoviensis
est sublimatus.
et

b Mathias Michoviensis lib. 4 cap. 78 in Corpore HistoritV Polonicic tom. 2 pag. 215 meminit de diluvio Istula;, quo nomine arbitror indicari fluvium, qui communiter Vistula et atiter Vanditlus appellatur.
e Suspicor, esse eumdem Potonuv fluvium, qui a Dtugosso Kudawa vocatur, et qucm lih. Ilistoltcm Rudawa, riee Polonicx coi. l$'$ic assignat
i

puer

ct

Biibner-

51 Ab hoc anno mccclii usque ad mcdxcix relig-iosi admodum Patres Conventus nostri Cracoquse Deus per viensis quamplurimum miracula Hyacinthum illorum centum quasanctum suum
,

cujus fons in
vicnsi civitate.

villa

(Jicrzmanowice, ostia

in

Craco-

draginta septem annorum spatio operatus est, describere minime curarunt. Anno igitur Domiui mcdxcix tale contigit miraculum. Femina quffidam in metropolitana urbe Cracoviensi habuit filium quatuor annorum, qui, matre in foro pro victu conquirendo occupata, cum aliis pueria ad fluvium

CAPUT

V.

Varia miracnla, quce Sanchts seculo

decimo sextopalravil.
nno Doinini KD , Domfnfca Sexagesim ;l(1 OpoSancii .memoriam Sancti ta mentibua hominum re-/towmor tinm itin
tale

Rudaoka

lue, qui mcenia urbis circumarabit dendi gratia domo e\ierat, et cum minus caute, contingit ) ad ripam staret ( ut in lusu puerorum flurainis, cadens in aquam, est submersus, ceteris pueris ad lusum congTegatifl, ne punirentur, fagientibus. Mater ex platea domum rediens pue,

A:
dern

suscitandara

factmn

est

prodigium.

Siqui-

rum

quaerit et

non invenit

vicinas domo.s ob;ira-

bulaus interrogat: uullibi filium potest reperire.

Tandem qu&dam
ad ripam fluminis
ignoras-^e.

dicit; se vidisse

quosdam pueros

lusisse, sed

quo postea abjerint

52 Mater
sae,

igfitur cum audiret filium ad ripara et timore perculsa ad ripara cucurrit

,

matrona qufljdam, Domine Maradvocatl ii g-aret;i, Stanislai de oppidoQrodei a et abortum paslii uxor, in pariu est periclitata, sfi, puerum mortuum projecit. Quod cum idem Stanifllaus pradiotue vir '\j" s audiflflet, lucrumque etlamenta plorantium et tumultuantium Benaiflflet, ubi axor sua parturienfl h.ypocaufltum intravit decumbebat.
CraeoviflB
,

mam rcci-

35fi

MIEACULA
et

S.

liVACiXTin CONfESSOfilS
pararentur, nec aiiqua alia ratio praestu erat, qua moerentibus parentibus satisfactum esset, in ang-ustia positus ad Doininum Deum vita; datorem

iiimmn, decumbcbat, puerumque inortuum

et fractum videns,
-.
i

concretum
in-

cum gemitu

et

lachrymis foras

i\ii.

Tandem

postmodum cameram suam

in faciem

super terram, corde la(TvniabiJi et devoto patrocinium sancti Hyacintlii humiliter imploravit, votumque ad sepulchrum
trans, prostratus

sancti committeu s hypoeaustum regreditur, e1 ecce puerumjsanum vivum, et in membris conolidarura, acsl Qumquam fuissei rractus vel mortuus, reperit. Quod videns iterum grenibus provoSancti
feclt, preesidio se Viri
I

cto vero voto surgens, in

lutus, ciini
ravit

gaudio

et

lachrymia omnipotentem adoSancti sui

Dominum, qui per merits

eum

et

consangTiineoa buos esi consolatus. Et statim surgens, ad eeclesiam Fratrum Praedicatorum festi-

animaruinque creatorem, qui mortificat et vivifivulnerat et sanat, ad inferos ducit et reducit, necnon ad sufh-ag-ium et patrocinium sancti Hyacinthi supplex se convertit, atque flexis g-euibus devotione mag-na orationibus pra^missis, ad turabam Viri Dei prolem spiritu carentem cum certis ohlationibus offerendam promittit, supplex precaturue, quatenus per Dei misericordiam et Sancti patroeinium animse, quas baptismo non expiata a corpu.sculo recessit, provideatur. Atque htec ipso vota jtroferente, pueri anima non sine miraculo et stupendo prodig-io emortuum cadavercat,

aans

cum

sociis properat, ct

puerum vivum ad

se-

culum
coepit,

intravit,

informavit, vivificavit

pulchrum

eancti

Hyacinthi

eum

oblatione et gra-

rum more vagire vocesque

et

tiarum actione offert, miraculum pandit, et ad eaorum baptisma quantociuB properat. Benedictus Deus, qui per omnia sft laudabili e1 g-loriosus in
i,

sanitatem,
qui
facit

postmodum in necnon sacrum

; et pueroplangeniis emittere brevi temporis spatio

Quapropter parentes

ejus ad

bapusma percepit. laudandum Deum,

a&ternum,
b

,"""-i"-">"
lllll

Auno Domini mix, ante carnisprivium b, quidam homo nomine Stanislaue de Biskupie,
54
,

men
lunt

ejus, obligati

mag-na, qui potens est, et sanetum noad sepulclirum sancti Hyacinthi

vota emissa
rnultis

OpQttO

ma tanatw
jj

sartor

el

oivla

Cracoviensis
:

m;iin Inflrmitatem

e\

eju

maxiaffectione ah usu ei,

inciderat

in

coram

compleverunt, miraeulum publicafidc dignis utriusque sexus

testibus,

g
anno, feria tertia, post

borum,
ejus

et

cum

potus exclusus erat, siquideza g^rtto medfa parte capitis rehementer Joflatum
i|tiod

erat in fcantum,

media para vultus propter

apOBtematifl ef ulccris excrescentiamrninimesecerni poterat; fmmo etiam el ooulu* lllius [ad] partem, quam ocoupabat affeotio, clausus etexcmcatus ma-

festum puerquinvictoriosissimss Jlesurrectionis Domini nostri Jesu 'jnennisab Christi tale publicatum est miraculum. In civita- '"A' m ''a^. te siquidem Craeoviensi extra muros ejusdem quidam Henricua librorum ligator, filium quinque citra vel ultra annorum gravi oppressum infirmitate habuit, a qua per tres hebdoraadas detenlus, nulla arte medicorura liberari potuit. Mater

56 Supradicto

quoque diversarum speoieuutfucutorum rcmeilia, nee .quidquam ad peratee salutis auxilium adjicere valuerunt et euin jam a nnn-hii opprimeretur, nce liumanis praeruni et
j

oebat, Adhibita sunt

namque ejusdem super

jiictatis effusa

filium visceribus maternaa

eidlis locus erat, En

tanta angustia positus proefa-

tus Stanislaua
Di

e*
,

miiin

Deum
ut suaa

et

intimo oorde buo recurrit ad ad Virum Dei, et amicum

per merita sancti Viri

sanctum Hyaclnthum, rogans miserioordem Doniiiiuin

,

oreaturaa

Ibidemquead sepulchrum Sancti.voresl Elmisso enlm voto, eonfestim BuaBinflrmitatia et calamitatis sensit levamenj namque in spatio quatuor horarum tumor ille qui
miBereretur,
feoit.
iinii

Mira

eollum ooeupaverat, totus et totaliter deperiit^ fooiemque Banitati restitutam ranustaa seouta adomavit, nuilumque veBtigium pustularum etturgentis humorls penig*uttur, et

vuiiuin,

ooulosj

quibus remediis ab imminenti mortis periculo praeservare valeat praepostero siquidem ordine ad medicoa corporis, non ad Dominum, qui omnia verbo restaurat, confug-it sed ab ipsis delusa, ad Dominuin Deum per merita Saneti supplex recurrit, sanotumque Hyacinthum, qui omnihus ad se confugientibus henignum auxilium solatiumque singulare non tardat impendere, humiliter obaecrat, quatenus meritis suis intercessioneque sibi miserae subveniat siquidem audieanxia,

quaerehat

tormenta

filii

repellere,

et

apud Dominum hic sanctus Dei Vir sit meriti, quein quotidiana miracula sedulo ma-nuin cssc apud Altissimum protestantur. Votum
rat, quanti
Igitur ad

tus poa1 seprescedenfl

faotura
cti

morbus

reliqult.

Quod cum

tumbam
et
in

Sancti emittit quo facto,

arte

ille,

fuisset,

merita

praastiti,

non Immemor benefloii, per Sanad eoolesiam Pratrum PraBdioa-

torum \cini, \,ii,i fttota prafatua patiens persolvii, miraoulum publioavit, Ing^ntea gratias refeicns Deo omnipotenti buob vitea reatauratori , et aanoto Byaointho suerum neoesaitatum advooato e1
patrono
aliut oboi

curari potuit, statim temporis spatio dolore ipsum divexante fugato, ad cupitam rediit sanieonvaluit,

qui nulla

medicorum

parvo

Lndignum mater videns, quod tautum siper s.nicti merita daturn auxilium siccis labiis et oontracto ore prematur statim accepto filio,
tatem.
bi
,

eoolesiam
soilioet
,

tivus vila
dofiofur,

unxix quaadam muuxor Joannis de V*ioo Slaooviensis fostu gfravida suos menses naturaa debitos oomplera non valeus, antequam partiia ad debitam peryeniret quantitatem, abortum
Uer
lu

56

Eodem anno,
,

civitate Craooviensi,

Pratrum PraBdioatorum adiit, et ad tumulum Sancti votum, quod pro ipso voverat, humiliter 8t devote eomplens miraeulum Patri,

bus,et plnribus assistentibus claravoce pronunciat, gratias referens omnipoteuti Deo, quisusecreatur

per mcrita
prsssidium.
BT
SiS,

sancti

Hyaeinthi

optatum

passa
Lia

puerum peperit mortuum. Quo faoto, famidomus e1 vioini oives infeliuem casum puert,

contulit

Queadam mulier
S.

eo quod sine saoro

roj ut dioit

baptismo hominis speoies in lucem, inu\ Bepulohro oondenda, prodiret, deute8, ,iob

de platca

vidua, civis CracovieuFloriam, eodem prasfeto auno

tiemtuejut.

oirca

Eestum natalis Domini in g-utture

ex quodam oms
:

transferenda ad tumulum, con-

dolentes fletibus aperato mcerore

pMBsensisset
nienti
jufljis

exoeperunl

totaque
.

domus

in-

naturaa defootu, apostemate et intensissimo doloiv percussa. multam passa est molestiam siqui-

completnr quod etiam oum Joannes prssdiotus vir suus, vehe-

dem
tioni

el

oapitis defeotionem

bciebat vehementem,
trajicere

et desideratum

eibum sivepotum naturae sustentaad

iuteriora

exoruciabatur dolore lamentabilisque conlachrymis movebaturj atque dum jam nfa-

debitum,
iguorabat

prohibe-

bat.

muia necessarla ad eomlendum

Duplio! Igitur
,
:

m terra abortum

teret

malo deperiens, quo se verneque enim medieorum usa

consilio

DIE DECIMA SEXTA AUUSTl

A
oonsilio aliquid proficiebat, sed inter
et

spem

vitae,

ram

pedis aocresoere valebat;

metum

immo etiam

tpsimet
pedis
.

vrnKsM-..

vinam

mortis consistens, ulteriorem de se didispositiouem expectabat. Dumque jam

ehirurgricffl artis

professores,
,

qui medendi

curam susceperant

indubitanter
vitffl

attirinarnnt

quintus mensis elaberetur, et morbus veneni inorementa majora eonquireret , ad memoriam redueens, quauta quotidie Deus per sanctum Hyavertit se

eum usque ad terminum

mansurum. Uic

su claudnm

per-

igitur prsediotus civis , ne sibi videatur, audiens quanta Deus per stiuctum
totis viribus Offlpit

ointhum Christi fidelibus prseberet solamiua, conad ejusdemapud Altissimum suffragrium, precataque est Sanctum, ut pro eo saero tempore Pasdhffl, quo Christiaui viotoriam Salvatoris
laetis

Ilvacinthum oporatur iniraeula,

invooare sauoti Hyaointhi patrocinium. Facto tandem voto, ad sepulohrum Sanotisubito vulnusobduci, poplitem ad locum suum redire, et se ad stinam per interoessionem Sancti reducisensil
pri-

excipiunt eordibus

siquidem jam sabbatum

sa-

Pascha; erat ) diguaretur eam meritis suis a tam funesto morbo liberare. Qua3 cum votum ad tum-

bam

nitatem, Ad quod ille ffaudens, et Domino Deo gratiasagvns, \otum quod promisorat adjnn\it, eocle-

sancti faciendum emittit,

mox morbi

puruop-

siam Prffldioatorum

adiit

miraoulumque coram

lenti evasit

periculum

et

allevamen,

quod

taverat, aocepit, atque cito ad cbpitam pervenit, sauitate percepta, cum Christi fidelibus laiitiam.
Quffl postea feriis Paschalibus quarta die

multis publioavit. 60 Puer somiduorum annorum OUJUfidam tigu- Prmuna li Martiui Ezeob in suburbio Cracoviensi in pla- /HK7 ni mt

ad tem-

plum Pracdicatorum
sa persolvit
ni deperiret, culi
fide
:

adiit lsetaque vota promisne quoque memoria beneficii divi,

vul#o in arenis appellatur q parentibus suis male austoditusin puteum, quem in hor
tea, quce
,

i-

o iufinin

to offodorant

miraculum pandit,
Christum viventem

et testes
,

miralau,

casu ceeidit. Quod videutes alii pueri, ad niatrom cucurrorunt veiooius, ei uarran,

dig-nos utriusque

sexus adhibuit

tes pcr

dans Jesum

B
famuUis ab
Imminente
morte,

qui in Cffllestibus g-loriosus

cum

mortuis Sanctis suis tri-

cum

ordinem, quaa contigerunt. At mater Jnec audiens, stupore vehementi peroulsa quantooius concurrit ad puteum et introspioieps diligen,

umphat.
58
Civis
,

ter,

coviensis

quidam et insig-nis mercator CraFraocz uomine et cogpnomine, famu,

nibil ob nltitudinem fontis ocrncro potuit; discurrons itnquc per hortuin qufflrebat, quo salin

tem

aqua pueruxo attreotare posset,

oblongfiori

et

mvento
pro-

ad servitia fidelem et oliarum hahuit cui nomen Joannes ab ipso sacrameuto baptismi inditum erat. Hic repente in mag-nam et gravem
sibi

lum

lig-no

aquam turbare
quo
flens

cospit,

quavali-

dius turbata, puer Bubmersus

tendit
in

pedum extrema
inulirr

subliinc:

viso,
,

matcrna
eju-

de qua oonsurgere secundum cursum erat impossibile, prfflsertim cum medicorum, quos sibi Dominus suufl adhibuerat,
incidit infirmitatem,

charitate inrlammata

et lanienlabilitcr

naturae

Jans ciroa puteum, olamansque humanum qurorebat ad extrahendum puerum auxiliuxn ad oujus
;

esset ope destitutus.

,

Desperans igitur, se mortis

clamorem
inquit
,

vioini conourrunt, et

causam
At
ct

tanti
,

ola,

evadere jaeula more Christiano conscientise et animae suae coepit tractare remedium qualiter
,

moris, et ma?roris porcunctantur.

llla

causa
pucri

maToris

inci

diicrns

Eoce cos ad
61

coram Altissimo Sacramentis prfflmunitus, et a peccatis purg-atus comparere mereretur. Confessione ig-itur peccatorum suorum iieracta Saora,

fontom monstravit summitatem pedum submersl

moi-tni
,

ro^nvitquo
diclo

rns

ut

piicrum jam
;

mortuum de

putoo e\tralierent

illi

vcro

mentisque receptis

ram
in

prsestoiabatur

ultimam auffl vocationis hojamque sig-na mortis futurui

gryrantea et oursitantes hincinde, soalam minime reperiunt, sed mulier quadain erteris audacior

ea apparuerunt, ad quam sine dubio properabat; loquelffl quoque usum per triduum perdidit.

omnivicinum vehementi dolore pro eo afficiebatur. Quapropter ad lectum infirmi genibus provolutus ad sanipsius

Dominus autem

videns,

eum

vi;im

um homiuum

ingredi

et morti

esse

apprehensa sumraitata oum cadavere extrahi se mandavit. Quo facto, puer extractua inflatus nig-erque apparuit , super quem mater dolorosa
in
quffl

puteum sesubmisit,

pedum

pueri prssdioti simul

cantilenas lamentajbiles convulsis orinibna ing^emi nabat.

(11

p
uii

C ctum Hyacinthum votum

,

fecit

dicens
,

.-

sanote

Quapropter una ex

vicinis

mulieribus aooi-

vitam rt

Hyacinthe miserere famulo meo et restitue iili vitam et sanitatem; ost enim mihi valde charus. Eg-o autem promitto eum ad sepulchrum

piens
g-ultus

puerum cum
ct

alters

vicina sua,

eumindotemperaret.

vocatur,

mumsuain
ilfflc ig-ituj-

di-tuiit, ut

pucri snbnirrsi abscntia sin-

laohrymas
mulier,

miser matris

tuum

cura oblationp pingui offerre, et

,

MlBSffl sa-

oum adSauotum semperfuis-

crifioium celebrari et iu perpetuam rei mcmoriam tabellam sive imaginem tui appenderc. Et factum est, dum sic pro servo suo dominus votum emitteret ecce servus per triduum mutu olara voce dicit ad conservum suuin Eleves me paulisper a iecto. Quo elevato, dixit itorum Ducus me per hypocaustum hinc indej sicque paululum deambulans, qui jam mori incipiebat in brevi perfectam adeptus est sanitatem. Domino buo, et illo ad Beati sepulchrum votum oomplente, et pro
,
:

devota, in domo sua, absente matre, flexisge nibus oravit ad Dominum, quatenua per merita, et interoessionem B. HyaciuthJ dignaretur puerum ad vitam revocare, Ibidemque pro lllo puero votum ad S. Ilvanntlii srpntclnum ciini obltttiouiset

bus
enira

offerre

promisit. Grande

mulicrr

miraoulum \otnm promriitc purrulus

,

Lpsa
,

quJ
il-

erat mortuus, respexit,

Ja
,

e1

caspit flere.

Quem

veliemeuter gavisa,
portavit,

quantooius

ad

matrem

suam
voti

sanitate percepta
est

Deo gratias agente, miraculum

ootam
,

fecit. A.d

lanio a gra
i

brtione
Ifi

i"

Ube

raniur.

omnibus patefactum. eodem anno circa secundam J'ascliaquidam lanio Jacobus tis Dominicam cog-nomento Crucssck civis Cracoviensis casu quodam inopinato g-raviter cecidit cadensque sic enormitor pedem laesit, quod etiam de genu poplitem deturbarit et avulserit ; ad quod maJum medendum varia medicamina quaesivit; sed nihil profecit 03 enim poplilis nullatenus ad junctu59 JIoc
,

currunt

et

per ordinem conditionem quod miraculum vicini conomnipotentem Deum Laudibus pro-

eique

sequuntur, quJ vitam mortuis,

et

Sanctle

suis

g-loriam indesiuentersubmiuistrat. Mater vero tan

tum

exoscuiata prodigium, statim

cum puero

ad

eccleeiam Fratrum Prffldicatorum proppravit, votumque 'complrvit, et factum publioavlt. Puer

vero jacuil debilis, de die in diem melius haben ad pristinam oatars reversus est qualitateoa anno Domini nnxix, ferifl sexta antc Dominioam Ko-

gationum

558
KX IMPRESSIS.

MIRACULA

S.

JIVACIXTHI COXFESSOKIS

studiosus
i>i'i<

gationum horaprandii hoccontig-it iniraeuluni. 62 iano eodem studiosus quidam juvenis

Baphael
mjig-n;.Mi

Quo cum deportatus

in

fuisset jacens in lecto, vidit

visione

quamdam personam

g"randtevam

et
:

ihninln

de rontubernio
et

scholae

jdiilosophorum
.

ianttati rc-

itUuitur,

qua gravem totam septimanam vehementer oppressus viriper bus corporis cospit destitui. Cum autem languor
incnrrit BBgritudinem

veneratione digrnam sibi assistentem, et dicentem Martine, si ad cupitam vis pervenire valetudinem, atque de prassenti infirmitate consurg-ere, fac vo-

tum ad tumbam
,

8.

Hyacinthi, et liberaberis. At

continuam adauctionem haberet, et incrcmento uu naturam jam dolore tabesceiilem opprimeret,

veloci
jriiH

infirmus, qui forte in civitate Cracoviensi erat novitius nec urbis dispositionem novenit , Ubi
,

sui
sibi
t;i

properabat; qui cum morti propinquus cerneretur , contuberunk-s illiusmet collcgli dolentes , et condiscipuli
cui-^u
;i<\

mortem

Et ille In ecclesia sanctae Trinitatis; et confestim disparuit. Ille vero vocatis ad se aliquibu.^ stipendiariis, jus?
:

inquit, jacet iste S.

Hvacinthus

et collegam insperagenibu apud lectmndccumbentia .pro Inflrmo opua eharitatis fmterna: explere cupientes, votum ad m puichrum sancti

charum condiscipulum
flexis

sit

sc

ad ecclesiam
portaretur,

sancta? Trinitatis deportari

oravit
res
!

morte auferri,

qui
S.

dum

intra

Hyaciutlmm. Mira
finierat,
et

tionem
mitatis,

subito sute

semetipsum ad Vi\ mentalem orasensit levamen infirait

:

rogantes Dominum miseriquatenus per merita Sancti dignarotur iliivitam prolongarej quod statimadpia desideria ipsorum per merita Saneti estsecutum confestim

Eyacinthi fecerunt

ad portitores suos

Sistite

volo

cordia;,

enim
;id

juvenifl, qui

tnortali a frritudine

agonizabat,
praeter

seipsum

reversus, cito ad

pristinam

omnium existimationem restitutus est sanitatem, H (jui postmodum Deo et 8. Hyacintho gratus existens
w
femtna
vitrr
gi a
1
1

enim per me ipsum in ecclesiam 1'ratrum Praedicatorum intrare ad sepulchvum S. Hyacinthi. Vos autem ad opera vestra revertimini. Quibus recedentibus, ipse baculo exig'uo suffultus, venit ad supradictum sepuichrum Sancti, etoratione ad Deum fusa, votoque ad Sanctum expleto, confe.stim a sua
inflrmitate totaliter et integresensit se esse libera-

pro

factum explevit, et miraculum publiin

tum
ti(j

et sic lajtus

ac gaudens,

fiuitis

gratiarum ac-

cavit.

nibus, et pnblicato miraculo, ad propria rediit

E
ecaiius

hm
,

63

Anno eodem
Joannes
,

die

8.

Catherinffl
el

virg-inis

anno Domini mdxix.

65

curutut

et martyris, civis
fcrarius,

Cracoviensis,

opiflcio

salni-

Ad

oras

villse

Protnik prope
c,

Cracoviam

nomine, hoc Epso die festivita.saluiiniiii tis quo pulveres tormentarii conficiuntur, vehementiori igne exooquehat, et oum
bullire

a quo et pagus Protnik est denominatus, in cujus alveum eodem anno puer ejusdem villa? agricolaa casu de-

decurrit fluvius ejusdem nominis

puer snbmersus resustitatur.

plus justo
bulliens, in

incipiebat, ex vase

fictih'

ealni-

ligneum quoddam vaa effundeuxor sua Cavafl therina nomine, manibus tenena, ventre suo fuliii suppeditabat. Factum est autem cum salnivaa Ulud ligneum salisuitri trum effunderetur
fcrum
re

properabat; quod utique

ab aquis velociter currentibus suffocatur, iongiusque per aquam a villee possessionibus deportatur usque ad possessionem cujusdam domicidit
,

et

ni

Ezcpel

civis

ji

ter quasreretur,
nis,

Cracoviensis , qui cum diligeninventus in ejusdem ripa flumi-

fortitudinem
liter

noi]

sustinens
vcro

subito

ruptum

tota-

disfliliitj

ille

liipior

bullicns supcrvenestj,

mortuus extrahitur, incolis ejusdem pag"i ad casum concurrentibus et mirantibus. At mater pueri submersi ad filium defnuctum funestam can,

trem
biliter

mulieris totua profusus

exussitj quea ob

eamque

terri-

venenoso materias qualitatem et liquoris fervorem quasi exanimata corruit. Maritus autem suus videna uxorem vehementer corruisse, aocepta aqua frigida tottim looum corporis, quosalnitrum attigerat, perfudit, Ni dolorem lenlret, Quo faeto, statim uterus muintumuit
siiji

vae mihi Vaa mihi quid faciam ingeminans, ad locum ubi depositus erat, cum g*erniiu, et clamore magno venit, submersi filii oadaver conspicata, magnis ejulatibus couceptum dolorem medltabatur. Qusecum ad se rediisset ,

tilenam

Inflatione valde terribili. 1'orro advocat ohirurgos rogana eos, ut uxori auGQ periclitanti subvenirent; qui adhibitia variis
lieris

vir

filio domum suam defert mortuum. Et genibus materna pietate ad Deum fusis laohrymis oravit, quatenus sibi miseree filium inopinata morte raptum misericorditer restitueret.

accepto
flexis

Tandem ad

S.

Ilyacinthum

qui plures mortuos

medioamentia nihil profecerunt, propter quod pauper mulier per quatuor septimanas in leetode,

suscitavit, conversa

votum ad sepulchrum

Sau-

oubuit, omiii
fcuta,

soiatio,
;i

el

auxilio

humano

desti-

etiemisit rogans, ut meritissuismortis|dominium a pucro rcpelleret. Et ecce quamprimum filio per

seque

leoto

minime movere

poterat. Et

preoesSancti est imprecata salutem, et vitam; subito

aon modioa peounia ad oupitam aanitatem pervenira aon posset, suasu aliquorum, oonvertit se ad patrooinium S. Hyaointhi votumque ad tumulum ejusdem se facturam. et completuram promiait, Vbto igitur facto, oonfestiin
,

oum

j;im eflusa

enim mortuus

tilius revixit, et

anima resumpta

sanus surrexit. Qnod videns mater, cum mag-no gaudio coram multis astantibus omnibusfilium vivum assignavit, vota complevit, miraculum publicavit,ct in ecclesiaFratrum Prsedioatorum Cracoviss collauilavit Cvcatorem suum, quiper meritum Sanoti

ipsa
pit

mulier,

qttaa a

mediois desolata jacebat, cee-

oonvalesoere, el pauois interjeotis diebus ad pristinam rediit sanitatem. Quae non tograte be Qefloii existena, ad eoolesiam Fratrum Preadioato

mortuum

rcsuscitavit.

votaque emisaa ad tumulum Sanoti, oujua merito atumore perioulosisBimo est Liberata, Deo gratias agens oomplevit, e1 ut fuvenit,

rum devota

ANNOTATA.
a ln Polonia est duplex oppidum, quod Grodek nominatur Prxterea ibidem est castrum ejusdem nominis, de quo Dlugossuslib. S Historise Poloniiw col. 255 menlionem facit. Quis tocus hic de-

turis seoulis sit

memorabile miraoulum
ii.

coram

omnibus publioa^
mortifcta

mUM
lut,

.i<|m

tums nomine,

tUllll ]>!!,

64 Quidam deourio, stipendiarius miles, MarIn magnam et perioulosam iueidit intinuitatein 111 qua dum iuetdumitatis via Bibi ob invalesoentem morbum prffloluditur , ad
,

signetur, ignoramus. b Carnisprivium apud scriptores meduv wtatis accipitur pro tempore Quadragesimte, ut s&pius

eoolesiain B.
sita est,

Miohaelis,

quea in

arce CraooT iensi

se deportari

a suis militibus

mandavit.

Operenostro dictum est. Dlugossus hunc pagum et fluvium appellat Pradnik, et de fluvio quidem lib. i SistorUB Poin
o

lonicas

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

lonicde col. 13 hxc habet fontes in villa Sulosowa, ostia infra civitatem Cra-

359
igitur,
et

Item Pradnik, cujus

convulsit,

circunistantibus

ex casu nnuufm.

perterrefactis ocius a terra

,

elevatus est semimor,

coviensem.

tuus membris omnibus oonquassatus adeo ut omues, qui eum viderant, de ejus salute despera-

CAPUT

VI.

rent

nihilominus quantocius remcdia qufflquffipo:

terant subministrabant

quffl

cum

nilul profuissent

Alia prodigia, quce intercessione hujus

Sancti eodem seculo decimo sexto

contigerunt.
Sanctus succurril cui-

nec sperabatur amplius humanis remediis posse ad pristinam redire salutem, mator pueri devota, filii sui repontinum casum S. Hyacintho supplex oommendabat rogans, quateuus apud oninipotentem

Dominum
ret
:

pro salute

filii

sui lneritissuis interoodejrlo-

et post hiec diota

puerum nd sopulohrum

Anno

Domini mdxix, die xxix Januarii quidam homo uomine Martiuus pro tunc
,
,

riosi sanoti Viri

ab

illo

Dei dovovet. Mira resl Subito puer repeutino casu et convulsione membrorum,

dnm
ter

tethali-

xarotan-

in suburbio Cracoviensi post ecclesiam S. Nicolai prope Istulani fluvium deg-ens, ex emergentibus

qui ut mortuus jacebat, sublevatur, et in brevi ad suae iucolumitatis formain quam habuit autc
, ,

rediit

casibus in gravem et tem ; in qua existens

maguam

incidit

infirniita-

vehemens
reret.

sensit,

iucrementum morbi tam quod etiam indies debilior appa-

matro laetanter Deo, ot beato \ iro gratias refereute, et ad sepulchrum Sanoti vota devote of,

ferente.

Volens autem suse infirmitatis habere solatium jussit se extra stupham a sive hypocaustuni foras efferri sedeusque in scabello exanimis factus subito in terram corruit, morti vicinas ad se viam sternens casu enim illo in majorem decidit Eegritudinem, ita ut moveri, vel audire quidquam non valeret. Uxor autem sua mcesta videns maritum sibi per mortem abripi, devotissime ad lectum fiexis g*enibus orare coepit, beatumque
, ,

vem
arte

69 Nobilis quidam ob iuteraperantiara in gra- nobitidolorcm guttu incidit infirmitatom et oum chirurgorum
,

uti vellet

ad racdeudum

morbum

ris
,

Theuto-

uicura

sibi elegit,

ohirurgura cujus opera in iufirraitate sua uterctur, Hic igitur mediciuis iufirinitatem iuteriorora K
pepulit in guttur ejusdem, inaximoquo
cit

quemdam Joannom Theswoiz

oum

atVo-

quo consurgere desperabatur. Inrirmus autem vidcus so osso dclusum, iunno raadolore, a
,

gis laesum, rainabatur

se vel per

mortom chirurgo,
si

vel

per

patrocinium advocare,votumque ad sepulchrum suum se expleturam promisit. Haec ea faciente vir suus confestim suas infirmitatis levamen accepit, et paucis diebus elapsis qui jam moriturus erat, plenissime convaluit seque ad tumbam sancti "Viri cum uxore et suis consanguineis obtulit, votisque completis, quid circa ipsum divina sit operata misericordia, haud segniin sui
, , ,

Hyacinthum

alium infligendani,

morbo, quijam

guttur occupaverat, occurrerc nollet: iu tautum enim indies crescebat infirmitas, quod os jam uon poterat aperire. Chirurgus aulom sibi tiiuons,

non amplius corara

saria taracn
illi

illo

infirrao

per

suam uxorcni
,

apparuit; neoessubministrabat.

Mulicr

org-o illiuB videus,

quod viro suo pericu-

ter enarravit.
puerum ub
ignitis

lum mortis iraminerct si hic nobilis moreretur, quadam nocte se in oratione postravit, SUpplicans
S.

cnr-

Oonibus ad-

ustum,

Anno eodem mulier quaedam in platea Caomnium Sanctorum Cracoviae degens, puerum duorum annorum habuit, qui, matre in aliis domus negotiis occupata, solus
67
strensi circa ecclesiam

Hyacinthuin

ut moritis suis etinteroes-

quemdam artificem g-ladiorum patellam plenam igmitis carbonibus casu decidit ventremque suum, coquod se cito juvare nequibat,
remansit, et apud
in

vitffl mariti sui, diotum nobilem infirmum pristinffl sanitati rcstitnoro dignaretur. Factoque mane, invcnit uobilem mclius se habere, et postmoduni cito dc illa suffboatione intcfirre convaluisse. Quare non ingrata mulior, votuui explevit, ct venit ad sepulchrum Sancti
,

sionc, propter seeuritatera

enormiter usque ad interiora exussit, et tamdem ab illo igne ereptus, quasi exanimis jacuit, utpote,
qui tenuis corpuseuli et cordis affectione laboraret. Tuuc mater sua hanc calamitatem non ferens

rairaculuin publioavit.

70 Anno Domini mdxviii, in ecolesia san- otmuUeri ctissimai Trinitatis quodara prffldioante pOSt ineri- mortumw'ii' mulier quffldam in mcdia conoione OCBplt duoum diem
,

medicorum, et chirurg-orum artes qufflsivit, omnesque possibiles modos, quibus tanto malo occurreret,
adinvenire nitebatur.
et

a tnorbo epileptico b atrocissime

agritari,

aspeotuni

Cum

vero frustra et incassuin

,

pecunia deperiret puerque indies affectionis suae majora incrementa pateretur, relicto humano (quod jam erat inutile) ad divinum

tempus

et

omnibus hominibus iniscrabilem exhiberc. Assur- F gunt omnes auditores, et caflum dolentes inirantur. Ad quos coucionator, dato silentio, admonitionom
ut
fcoit
,

pro patientc
reliquiae in

Deum

quatuuus nimies iloxis ^'onibus omnipotentcin deprccarentur,

,

se convertit praesidium,

coepitque S.
,

Hyacinthum
resti-

succurrendum invocare ipsius sepulchrum compleudis,

ad
sibi

votisque se ad

cujus pcr racrita et orationes 8, llyaeinthi eadem ecolcsia visuntur dignarctur

,

si
:

puerura

eam

a tanto inorbo sanare et perfecte liherare

rlexis

tuerit

pristinae

sanitati
illo

oblig^are

sicque facto

ad cujus vocem omncs

reretur.

genibus Deumsunt
pie petenti populOj

voto

puer ex

ulcere

subito

convalescere

dcvote dcprccati, ut cjus por incrita Saucti misc-

ccepit, et

post aliquot dies

ad

pristinam rediit

lactumquc
sit

cst satis

sanitatem, cicatricibus tamen in signum miraculi relictis; cujus beneficii praestans gratitudinem

eo quod

perfecte sanata,

nec ampilufl raorbus

mater ad sepulchrum Sancti obtulit, vota reddidit, et miraculum cum gratiarum actionibus puse

ab co terapore eain vcxavit, cum toto ante triennio eumdcm fuissc se passam fatcretur, gratias agens Deo omnipoteuti, ct S. Hyaclntho pro sui
liberatione.
71 Puer cujusdam uiulicris rcjit;tniIo Mjpcr ter- purrumn "'//"""""" ram, invento dig-itario id est nistruincuto, quo sartores in expungendis acubus supei dig-ito utunquo dctflutito, tur) cum filo eum dcglutivit suffocari COBpit; mater vcro ejus hoc videns confestim accurrit, tundensquc scapulas ejus(utraos
(
:

blicavit.
rl

ulium

ftX

tapm gravUer

Ixmm

Anno praefato in platea Castrensi puer cujusdam inquilini, Husian nominati, casu quodam
68
gestantis ancillae e

ettrat.

manibus lapsus, de superioribus

domus ad gradum cecidit; deinde ex ilio impetu de gradu in gradum usque ad terram volutatus membra omnia et ossa, utpote tenera, et mollia
Augusti Tomus
III.

1!)

ri-

;,dO
i\

MIHACULA
est
iti

S.

IIVACIXTIII CONFESSORIS
Puer
raagrnam

mmo-c

ris

tali

easti

facere)

nihil

profecit.

quamdam

incurrit infirmitatem, ad

quam D
,

pallorem induit, colotem Dimiuxn taasiena, autem moaata mater ampUufl mutavit: quod
factura esset, penitus ig-norabat.

cum
B6t,

plures advocasset artis medicje profeaaorea nec aliquo remedio praesens malum sopire valui.s-

Conversa

ig-itur

imo

indies raagis magrisque morti propinquus

ad patrocinium

S.

Hyacinthi,

flexis g-enibus in-

extitiaset,

anceps et dubius de, salute recuperanda

tristabatur.

libcratione, vorocavil sanctum v*irumpro pueri emfait ad sepulchruin ejusdem Sancti pro tumque

plurimum
festum
ceteris
S.

Quadam

igitur nocte

post

^gfidii

abbatis

immediate sequente,
,

salute
digitai

lilii.

Quo

um
eat.

statim dictus puer evomuit inguinolentum, et a periculo mortia

facto,

omnibus somno depressis

ostio

qui

ad ejus

[iberatui

veniei

ad
'

tBrium
72

'

Quod videns ranlier, non ingrata m i'r.itrum Pwedicatorum, digipuerum attulit, votum complevit, et mi!

boram percurrente, aperto

Prater

venit ad ipsum

habitu
,

mictus

circumaveneranda canitie conspersus staturaque

,

Ordinis

Praedicatorum

raculum public
,i
i

grravitatem praeferens

et lecto
,

adstans sic illum

atiuin

<

Mulier qiuedam peperit

pucrum

CflBCum na-

alloquitur

Quid

inquit

tristem geris

vultum

et

ri "!'

'

tum, quem ob defectum

ti

naturse exosa

manibua

molestae infirmitatis lassitudine

beris
et

(i

rat

propriis jugrulavil et sepelivit

anno peperit alium

Tandem et sequenpuorum similiter caicum,

convalesces.

Porro

rumperis ? Sanamajore vigilantia

quem simiiiter, exosa c&ecitatem, interficere maohinabatur, Et dum hssc eogitaret, subito ol>dormivit, et vidii in BOmnia quemdam virum fsibi
owistentem

canonizationem meam procures, quam hactenus efristi, dominisque consiliariis reg*ni sugfgeras ut hoc ipsum faciant. Ad quem Episcopus. Quis es
,

dicentem; Cave, ne feceris tam celus, quod eogitaeti; sed .-i vis puerum grandi 0B3oum illuminari, et visum recipere, ae votum ad sepulchrum sanotj Elyaeinthi. Evigilans igitur
et

mulier, pocato ad se marito auoi, praadictom visionem per ordinem illi enarravit. Tandem uterque, facto voto ad sanctum

domine Pater ? Respondit ille Eg-o sum Hyacinthus Ordinis Praedicatorum Frater et post rnulta quze ad hoc negotium pertinebant, colloquia Sanctus cum lumine circumfulgente disj)aruit; Episcopus vero a sua infirmitate confestim p liberatur et non ingratus beneficii miraculum publicavitatqueCracoviam, quia per se non poterat,
tu-,
:

hac parte faveri precabatur. Mira res

Hyaointhum, sibi in Vix votura

!

Uteria beneflciuifl Dei per merita Sancti praestitum

insinuavit.

completum
bate cssous,
m.vii
, .

ore

ejufl,

puer, qui erat b uativirecepit, acsi

75

Anno Doraini
in

sidxix

infra

octavas Visita-

piier

(tlj

visum clarum
cfficus.

numquam

tionis g-loriosae Virginis

Mariae puer

duorum ancivts

tquo obtritu

ei

Parentes autem Deiomnipotentis

illuminat ceecos, et di-

norum
Mathiffl
to,

vico Cazimiriae

urbis cujusdam

gloriflcaverunt nomen, qui

ligit justQSj

Pum

ii'-

-.'

In

|.;'ii

i|iii.il.iin

lerritorii

Cracoviensis

mu-

ris

occuparelictus in media platea sedens cum aliis puelusit. Accidit autem ut quidam miles veloci
,

rrementarii, patre in opere suo

m,

conoepto fostaa, partui appropinquans,fl maritoaibi baviaoduriuatractabatur. Quae

lier

quffidam,

cursu, eadem via

Uvore
Luedia

femineo

mota,

puero,

quem genuerat,

aiimciit.ii

deneff&vit. Ldciroo statiiD effeoit, ut puer

atque erTreni ret, calcibusque ferratis fortiter pressum in pectusculum infantis impingeret, qui et enecavit eum

equum impetu multo ag-eret passu in puerum sedentem incurre-

oonsumptus tabe praavie moreretur. Quo tuo sadem mulier rnater pueri tfidena sa cem orudelem perpetrasse poenitentia duotB su
,

qucm

pater auua vitam exspirantem

domum

repor-

tavit, et cura

jam

livore et vulnere nigresceret,

pra

modum

triatia ei e

ooapiit,

atque

ut

puerioidii

rsatum expiaret, diversoruzn Sanetoruzn patrooinie Ina tntermiesione implorabal prffisertim s. Audteffi Apn toli Ni oujux fcslivilate talc facjnus
,
,

quo se verteret, moestus parens ignorabat. Tandem ad seipsum rcdiens , profusis lachrymis et Sexia genibus divinam misericordiam iraplorabat,
saucti

llyacinthi patrocinio se

commendabat,

et

perpetratum
uuiii

est.

Contigit igitur,
S,

devotam ad
vidll in

eazn ante somAjidream Aipostolum pro suo

;

ad sepulchrum suum se humiliter cura filio enecato devovebat. At vero necdum ipse votura complct
\ii,i
,

et

ecce per merita Sancti

beneficii

filio

sanitas et

criniinr a-vrr nraliuiicni

ae)1
,

rt ciun se

BOpOD dcdispeiv

redditur et cicatrices mortis puero ob testiindelebiliter inhasserunt.

Bomnii

quamdam venerandam

monium

Post

sonam
iaquit

maffna aruoe, ut morie eat 8, Aadr&se depingere efflffiem, qua sibi talia fatur: Noli,
,

tniics exoraati

quem

mulier eooe adaum quoniam ma, Verum si \ is ut puex tuua, immaniter occidiati, vitam reaumai perem
toiatari
;

quod jialratum rairaculum Deus omnipotens laudatur, populus Christianus in fide fortificatur et quantum Deua diligat Sanctura suum, aperte
raonstratur.
76 ISodem anno, feria quinta, die xxnSeptemi)ns,hoc est iu ipso die sanctorum Dei Mauritii et martvrum Booiorum ejus mulicr quasdam Joannis VTengTzineli, dominorum consulum Cracovicnsium famuli, uxor circa horara 15 filiura suum nuper natum in quodam vasculo lig-neo (qviod Polonis vulgro vanna dieitur) causa ablutionis in aquam paulo profundiorem, quam puen ffitae tulcrat, posuit eoque sic reposito , ad
,

,! ullei

H\aciiitlmm oonfessoremj cl optatia tuia votia oedet, ui puer reaufloitetun. At lnulicr, (Jbi, inquitj est iata sanotua Ilvacinthus?
ptiiin, fao

voiumad

S.

tmbmeriui,

lieapondil
uitaii:;
ci

OraooviBS in eoolesia sanotiasimaa Tri-

hoo dioto, diaparuit, MulteT vsro leata daoraoulo, eviffilans, flexis g-enibus ad S, llya-

cdnthum votum oihus ejusdem

pucr, qui
erat

feoit,

totamque se humiliter pre* oommendavit. Quo faoto, crw

eneeatua el inedia oonaumptua, [esumpta nnima, statim pesurgit sanua, Quem

cinfhi

consucta domus negotia

sct,

rllii

sui oblita rediit

pa-

trc intcrim a donio sua absente.

poatea vivum st adultum ad sepulohrum S. Ilyaobtulit votum explcvit, et miraculum ad

,

invenit filiura

Qui cum rediissuum deraersum in aqua supi,

nura et suffocatum jacere

Dei

laudem

et

bonorem Sanoti

teatifioata,

ad suase

ah aliquot

lioris

aquam eamdem jam mortuum supernatare. Quo viso,

rej)le-

reoepit.
efiiscopiu

Gihiohtchid pu lcuio
t\

74 Giroa annum Domini mxvi dominua haurentius Xicd/ieloswki,

cccicsuo Cathedraiia
Vllnensisi,

revereadufli

patcr pueri totam domum clamorc nimio vit.matrem pueri ob negligentiam durius pavit
;

incre-

BrjBpoaitue

1/1

ofom

postamnlum

vero

oujus clamores multi cives couvicini aocurreruut, mortuumque puorura eonsiderantes

,

ad

Bpiaoepaa C&menaoenaia, Vihue

mornm

tralicns

admouuerunt patrem, ne ulterius in coleram exciudescesceret

DIE DECIMA SEXTA AUGU8TI.

candesceret sed pueruin seeunduni Dei provideutiam et promissionem subniersum more Chri,

;ii;i

7s

Anno Domini udxix oujusdam

cbirothecarii

Thoma

stiano

sepulturae

commendaret.

Meesti

igitUT

de platea Castrensi oivis Cracoviensis filius '"' oppressus gravi infimitate, postquam pater ad pa- V
trocinia Sancti confugisset,

",',,.',

,''!,.

parentes videntes, se omnino consolatione privatos,

amorboetmorte

prae-

/ (J

,./-

faisse

recordatique sanctum Hyacinthum tantorum mortuorum resuseitatorem, ejeetis omnivieinis,

flexis

senti liberatur.

nitatem

n*

Matrona quffldam
infirmitate,

in

Stradomie suburbio Craco-

''"'"''

bus

suis

genibus diviuam opem per

viens, Aiexii civis Caaeovienaia uxor,

merita Sancti invocare eceperunt, filiumque de> votissime ad sepulchrum ejusdem Sancti confesVix vota coniplevere, soris devovere. Mira res et ccce puer, cernentibus cunetis, sanusac vivus
!

b desperata marito suo S. Hyacintlu sepulchrum ipsam devovente, subito Kberatur. Laurentius quidam teloneariuaCraco* tensia valido

pedum

rcnum,

et

lumborum tumore

graviter

apparuit,
injuriffl.

acsi

numquam aquarum
videntes

Quod

succubuisset parentes ejus, vicinos

laborans,

cum medicorum

aites frustra tentBBset,

vicinasque convocarunt, Deumque gloriosum et in Sanctis suis mirabilem glorificaverunt, et,

ad sanetum llyacinthum pro auxilio recurrons, adesperato dolore el tamove pncdu-io aabito sanatur.

accepto

sepulchro vivum obtuleruut publicato miraculo voto completo, et Sancto Dei mirabiliter in tanto opere honoripuero,
,

S.

lyaciuthi

Sophia quaedam Urbaui civia Oswieczimensis oon junx per quatuor annos maximo dolore pedum divexata, et
al> oinnibus mcdicis dereliota, morlique appropinquans, post vnta :nl srpulchruin suicti

ficato.
multique
alii

varih

casibus offlicti

mentes longitudine operis secundo libro supersunt miracula, censui hreviori stilo explicare, quatenus
77

Ne legentium

llyaeinthi facta, sana cito etlicitur.

fatigarentua, ea,
ct pii lectores

quae

atque devoti suo desidcrio potian-

Scholasticus quidam Stanishius MasOvitS BXCOntubcrnio sive collegio philosophorum Cracovie3 dicto, graviter infirmatus, cuui de suasalute despe
raretur, post vota proco

B tur

atquc ad amorera jrloriosi sancti Hyacinthi inflarameutur, et mirae gloriss Dei saturato ex be,

adNanctum

facta, coufcstim

pristimc incolumitati redditur.

nericiis

Dei populo Christiano

non dispereant;

Martinus

quidam suburbanus Cracoviensia

iu

sed cophino g-ratitudinis et g-ratiarum actionis recondantur. Supersunt igitur quaidam pauea huic

platca S. Nieolai confeasoria prope Istnlam fluvium

secundo
sentur.

libro

miracula,

quffl

ordinatim recenCracovicnsis

In primis quaedam Marg-areta civis

in

domo dominorum Lantzkoronskie c, sub castra Cracoviensi, magno dolore dentinum obruta, per
vota ad Sanctum facta sanatur. Sophia qiUEtlam vidua, sancto viro Hyaciutho devota, habens naturalem curvaturani pedum, devota ad turabam Sancti sentiens

gravisslma inflrmitate uBQjae ad agonem mortia deductus, per vota ad sepulohrum Sanoti pro eo facta, confestim sanus resurg-it. Mulier qmcdam vidufl de civitate Ca/imiricnsi Anna nomine scptcm annis apud Cracoviam
, ,

morbum
ta

passa,

gravemque

inflrmitatem, poat vocito et mirabiliter

ad scpulcrum Sancti
In his

facta,

exsurgit.

omnibus

sit

Deus omnipolens
in

iu

ternum

miram ex

ejus sacra

laudabilis et gloriosus, qui

sancto Hyaointho

corpore odoris frag-antiam, a suae natuwe injuria per

confessore suo semper est mirabilis.

Amcn.

merita Sancti vindicatur. Pner cujusdam Vincentii sartoriscivisCracoviensis gravi infirmitate oppressus, et mortuus per ali-

ANNOTATA.
a Haitd dabie Severinus hoc

quot

lioras, post

vota ad Sanctum facta vita? restifilii

tuitur;

etejusdem

pater in tibia fractaadSan-

ctuni recurrens sanatur.

stupluc deduxit ab Italica vocc stufa^

nomen barbantm qumhypo-

Anna Mathice pellificis Cracoviensis uxov, ob dolorem vehementissimum capitis per duodecim heC bdomadas totaliter excfflcata, per vota ad Sanctum
faota sanatur, et visivse potestati restituitur.

caustum

significat.

Cujusdam Xieolai de Lobzowo

dicti

Swider, duo

equi ob nimios labores consumpti et valetudinarii, post vota ad Sanctum facta, subito sanantur et fortes evaduut.

b Morbus epilepticus aliter cognominatur comitialis velvulgo caducus, qui pussun uofus cst, et flequojduru u/uf (u>rr;vuui iu I)c(iuiti<mihus medicis ad vocem epilepsis legi possunt. c De hoc nobiii Lantzkoronskiorum stcmmate agit Sirnon Oholskitomo 5 Orbis Potonipag. 'Ml ad famitiam7Mova atias Flomienczyk, et in indu e
alphabetico ejusdem torni ad vocem Laozkoron addit varia de hac itlustri stirpe, qp& serius
I
i

Catbarina quaedam vidua et oivis Cracoviensis fractum pedcm, oratione ad Deum facta, per merita S.
liyacinthi iterum

ad

sanum recuperat. Cujusdam Joaunis tibicinatoris

recommendationem ad Sanctum
Similiter

manus suas
regis Poloniffl

pervenisse lestatur.

tilius,

gravimfirmitate triduo oppressus, post vota

sanitati resti-

et

tuitur.

cujusdam

pistoris Mathiae

Przesmiari

civis Cracoviensis filius gravi Iang*uore per quinde-

uam

oppressus, patre ad merita S. Hyacinthi recur-

rente, sanatur.

Civis

quidam

Cracoviensis

Adam

pictoriae ar-

&D

tis ab insanabili et incurabili quadam infirmitate, quam a nativitate patiebatur omni mense una cer-

ta die

quae

mediconim

ing-enia

et

artes elude-

bat, per merita Sancti,

quem

invocaverat in patro-

cinium, perfecte sanatur. Ejusdem vero uxor ab apostemate gutturis, quod ex quadam gTavi infir-

mitate acciderat, post vota ad Sanctum facta sanatur.

ALIA

302
I\ IMPHljMv

ALIA MIRACULA

S.

HYACINTHI CONFESSORIS
vam
consig-navit, et praesentavit.

Factum xv

Se-

ptembris mdxiz

ALIA MIRACULA

Quw
sis

R. P. F. Severinus Cracovien-

Dominicanus
et

ex

Processu

Honesta Petronilla Niedbalczina pueruru filium filiae suae undecim hebdoraadarum de mensa cecidisse et emortuum esse, et post vota facta ad Sanctura immediate revixisse. Factum est miraculum
vi.

Testis

95.

civis Cracoviensis deposuit,

MDXXI.

authentko

tabulis

ad

scpul-

crum Sancli
in

appensis

contraxit
lib.

Vila S. Hyacinthi
et

cap.

sequentibus.

Honesta Barbara conjunx Staneptem suam anno primo suae aetatis ex paroxismo oppressam, mortuam fuisse, et per quamdam monialem ad sepulchrum S. Hyacinthi oblatam, coram pra3sentibus vicinis resuscitatam fuisse. Factura anno
vii.

Testis 112.

nisiai aurifabri Cracoviensis testatur,

MDXX.
viii. Testis

135.

Honesta

Agnes Wallcova de

BECTIO
Plures

I.

Crupniki suburbana Cracoviensis deposuit, quod

mortui resuscitati
vita

et

abortivi

donati.

puer sororinus a novem annorura in fluvio villas dictge Wola est submersus, diuque sub aqua detentus, et vix per quemdam Paulum de Crupniki inter palos inventus, per testem ad tumbam Sancti devotus revixit. Factum profesto Paschae
MDXXIII.

Plurci i"ri

i.

'pcstisquintusP.F.MathiasdcMicdzirzccss meJ. (li,, eorporali Juramentocoram KK. DL). Corai

E
Honesta Anna vidua, relicta wrmcasiMartini Cracoviensis, in Ad- bumortm
deposuit,
filiam

3 ix. Testis 190.

olira

barbitonsoris

,;ini:

apoBtolieia

depOBUit,

quod

in

districtu

ventu Domini
tharinara
in

mdxzh

suam Ca-

Lublinensi puer, oujusdam nobilis

flliue, in

flumine

submersue mortuua eat j quiaicinventusamoestis parentibua ad sepulchrum sancti Hyacinthi raedio

voto oblatus, continuo Burrexit vivus
siius cuiu voto, et certie
;

ijuem pater
S. llyacinthi

eleemosynis per spatium

tripinta

sc\ lcurnrum

:ul

scpulchrum

calidissimum fomacem conscendisse, qua3 postmodum a vehementi calore suffocata moritur; quam mater ipsa testis mortuam invenicns, ad sepulchrum S. Hyacinthi devovet, ac post vota emissa vivam recuperat, multis in sua domo prEesentibus et coram Commissariis testificantibus.
x. Testis217.

viviimal.lnlit.ct niiraculum est testificatufl,

laetum-

que esse mdii. ii. Te BtiaftT. Agneflde Cracovia, relictaolira Oregoriiplfltorisejusdemcivitatis.medio corporalijura-

Martinus Leliow una cum uxoresua

e sublimi loco graviter in ter-

Dorothea, juramento praemisso, deposuerunt, quod

Joannes

filius

eorum

mento deposuitj

ftlium BtelioisB

Goltszlerowa civis

rara cadens, auribus et naribus fluens

sanguinem,

Cracoviensifl morte

subitanea obiisaej

quem
post

illa

mortuus

est,

et per tres

horas jacens, exanimis,

oum matre
Sanoti

ad ecolesiam 3. Trinitatis, ubi corpus

cum

requiesoit,

mortuum

attulit,

et

vota

faotavivumrecepit, atque matri bu consignavit.

per vota ad S. Hyacinthum oblatus fuisset, a morte revocatur ad vitam. xi. Testis 272. Honesta Dorothea Czieszlina de
platca S. Floriani

Faotum anno mdzzii.

[ii,

Cracovicnsis jurata

deposuit,

Testia

62.

Honesta

Catharina
deposuit

Laurentii

oivis

Cracoviensia uzor,

annorum deoem
00] ruisse, el

ex Buperloribus

puerum suum domua in terram

quod filius suus sex annorum ex alto domus in tcrram cadens , collisus et confractus mortuus
.

ex oasu fracta ccrvicc mnrtuuiu fuissc

quem mater postmodum mortuum

reperiens,

Postquam autem vota pro ipso reddidcrunt, iterum ad vitam mortalem rediit anno
est

repertus.

vivum
udzzi.
R|
|)(j

et confractum adS. Uyaointhum devovit, etpostvota per merita Sancti reoepit. Kactum anno

MDX.

j,

elltr

8 iv.

Tefltis76.

viensia corporali
liliiini
\

suum

Martlnus Czech lutiflgmlus Cracojuramento pncmisso deposuit, Stani8laum feria sezta in orastino
,

bci

nsiouis DorainJ

cecidisse In
fuisse, e1

udxx puerum trium annorum fontem profundum, et ibi submersum

diffloultate

Catharina conjunx ejus, uterque de Clepardia b jurantes deposuerunt, quod filius eorum xix hebdomadarum crepuit, omniaque intcstina cjus ad testiculos exierunt, propter quod et raortuus est quem cum ad sanctum Ilyacinthum devovissent, sanum iterum atque vivum lucratisunt: quem notariis publicis, miraoula et testfea ezarainantibus, ostenderunt viKXI.

Tcstis

28S.

Albertus

Unino

et

oum

eztractum mortuum ao-

vum

cepissei post vota veroutriusqueparentiapraasentis,

quinta enim die ante examen contigerat. Factum muxxiii,

:

etaliorum tuno prcBaentium, pueruxn, reassumpta anima, resusoitatum Eui8se,puerumque vlvum Commissariis a.postoUois consignaase, atque ex

civis Craooviensis, penes ecolesiam

nilatis

Ixui. Testis 322. Providus Stanislaus, sartor et sanotissimTri-

a dv itatn
rtvovantur,

ambone

mancns, juratus deposuit, quod

filius

publioasse miraculum.

suus

Joannes VengTzinek dc platea s. et Joannes Zwierz, medio oorporali juramento, coram reverendissimia Oommissariis deposuerunt quod
v. Testis
h'<.

Ploriani

oivis

juratus Craooviensis,

annorum ludens cum pueris, ex altodomus cadens mortuus est quem ad tumbam S. Uyacinthidcvovens, vivum recepit, menseprseStanislaus quinque
;

Auna
dolio

lilia

uuius anni in

dumo

BOla

lviuancus,

iu

hujusexaminisanno mdxxiii, ZTV.Testis323. Vincentius in plateaCastrensi civis Craooviensisjuratua deposuit, quoduuacum uxore
senti

aquo pleno oadena Bubmergitnr, et moritur, Quam pater suus Joannea VengTzinek prsadiotua

domum

mortuam jaccntcm nd

per quindeoim horaa Hyaciuthura cura ccrtis Missia devovit. Post vota immediate vivam et sanam recepit, ct revereudissimis Commissariis viel

rediens extraxit,

S.

nescienterinlectosuojacentes filium xxiv hcbdoraadarum suffocaverunt, et maue surg-entes incussiuis c pluraealibus ad pedes lecti mortuum inveneruut, quem postea deplorantes et vota ad Sanctum deferentea, vivum rehabuerunt. Factum est in mense Maii, anno Doraiui mdxx.
xv. Testis

DIE DECIMA SEXTA \UGUSTI.

xv. Testis 355. Martha mulier de Cracovia deposuit, quod filius ejus Joanues ob proniissum et neg-lectum votum in poenam culpae matris morRuina est tuus est secundum illud Proverb. 20
:

303

enixa,

qucm

ohstetriccs ad sepulchrum S. llyacin- HIMPll^l\

thi detulerunt, et post vota expleta

vivum

ct

sanum

ad

domum

reportaverunt.

homini devotare d Sanctos,

dere.

et post vota

non redcivis

vn Testis (506, Ilonesta Catharina Wochowa cum juramcuto deposuit quod filium pepererit abortivum, qucm postmodum, factis el expletia vo,

xvi. Testis 363. Nobilis Zophia

Znkrzewska

tis

ad sepulchrum Sancti, vivum rccepit non siue

viii.

Cracoviensis deposuit, se oculis suis vidisse quamdam puellam annorum xiv, ab equo occisam et

grrandi miraculo.

Testis 21S. Hedvig-is

Claboozowa de Clepar-

convulsam, mortuam fuisse apud quemdam civem Cracoviensem Petrum Porembski, et post vota facta revixisse.
383. Zophia , Mathiffl Neilar uxor, platea Castrensi manentis deposuit , filium suum in aquse dolio submersum et mortuum, postxvii. Testis

dia,

cum juramento

deposuit, quod filium peperlt

in

modum
et

revixisse
,

post
est

vota ad Sanctum facta

inquilinis

completa
sueb.

praesentibus duabus

do-

ahortivum mortuum, quem oum ad aepuiohrum S. Hyacinthi vovisset, reoepit vivum, oontestante sub juramento Elizabeta iuquilina 8U8 obstetrice. Factum iu mcnsc Aprili mhxxui. 7 ix. Testis 241. Nobilis matrona lVtroniUa, sub anJma aV juramcnto deposuit, se fuisse prsssentem ciroa par- ndiifur. tum unius matronm Catharintt Kuniezowa, qiuu

mus

Factum

autem

in

mense Septembri,
Cra-

mortuum puerum
S. llyacinthi

pcpcrit; suadcnlibusautemipsa

anno mdxx.
xviii. Testis 403.

teste et aliis matronis,

Anna Joannis Zakrzrwski

filia, et Catharina servilis ancilla juratae deposuerunt quod praedicta Anna iu fluvio Hiet mortua postmodum stula e submersa fuerat B ex aqua extracta dum nullum aliud humanum ad sanetum Ilyacinthum superesset remedium devovetur per Catharinam ancillam post votum factum vitffi restituitur. Jmctum est in mense

coviensis

ut illum ad sepulohrum devoveret; quo facto puer, cunctis vidcntibus, vivus essc QG&pit. Faotum in 8eptembre MDXXj,
\

Tcstis 334. Iloncsta Hedvigia IVtri civis Cra-

Aprili mdxxiii.
tt

novam mancntis jurata pucrum pepcrissc, qucm matronsB prasentes ad S. Hyaointhum devoverunt, et post vota cxplcta matri vivum cousi^narunt, Pactum anno mdxx.
coviensis

ante portam

deposuit, sc niortuum

qaidam

i.

Testis 15.

Famatus Mathias Czarni

pellifex

xl. Tcstis

abortivi

sub juramento deposuit, quod uxor sua in pnrtu laborans filium peperit mortuum, qviem prsefatus Mathias pater suus saucto llyacintho devovit, et vivum lucratur. Iloc idem miraculumtestis 123 famata Catharina conjunx Ffficivis Cracoviensis
licis sartoris
filit

uxor
ris,

in

platea

308 lloncsta Dorothca Stanislai Slisvka Slakoviensi degens, sub jura-

mento deposuit,
Dorotheffi

se interfuissc partul unius mulicnomine, qutu peperit aborttvum mortuum, et quamprimum Dorothea puerpera flexis genibus filium suum ad sancti Uyacinthi lumbam

Cracoviensis contestatur, quse prsesens

devovit, statim, vidcntibus

ct

gaudentibus cunctis

ad partum praedictum. Factum mdxx. ii. Testis 33. Catbarina uxor providi Beruardi
generalis,
,

astantibus, animatus, est, qui ctiam tunc vixit, et Commissariis est pMBSentatus. Kactum aiiuo |)o

carpentarii civitatis Cracoviffl

abortum

mini MD\\.

passa filiam mortuam peperit

quam
S.

pater suus

cum

prfflsentibus

ad sepulchrum

Hyacinthi dea

ANNOTATA.
Perpuerum
sororinum intelligo filiolum sororis illius feminx, qiuv hoc
tur.

vovit,

et post vota expleta

miraculum Beruardus pater,

et

vivam recepit; quod et mater Catharina,

,

miraculum

testa-

mediis Catharina Czieslina juramentis, coram Commissariis affirmarunt. Factum in die S. Stephani Protomartyris annoMoxxi. m. Testis 36. Honesta Margareta Albussowa de Bisciupie sub juramento deposuit, [se] duos abortivos mortuos meritis sancti llyacinthi vita donatos

nurus

ejus,

et

b Clepardia est oppidulum, quod urbs Cracoviensis a Septemtrione sibi adjunctum hdbet.
c Cussinum barbare a soriptoribus medii mvi pro cervicali vclpulvinari usurpatur, ut in aucto

vidisse;

unum cujusdam

Aniiffi Stanislai

Jag'ielka

de Krowodrza; alterum Annae cujusdam Gregorii Bembcnek de Bislcupie uxoris et hoc propterea, quia obstetricis officio fungcbatur quod miracu: :

lum
S.
ficr inlerces

in

ambone publicatum

est.

Factum

in festo

Cangii Olossario videre est. d In vidgato sacra; Scriptur.r tewtu pro devo tare legitur devorare. Alii vicina verba substituerunt, de quibus consule nostrum Cornelium a Lapide in Commentariis adcapuf.tw Proverbio* rum y 25, ubi etiam varias hujus verbi eccpositio-

Michaelis anno mdxxi. 6 iv. Testis 42. Providus

testatur
,

nes subministrat.
Faelix

sartor

Cra-

Existimo hic per llistulam htdictri cunulon

tionem S.
flyacinthi

coviensis

se

vidissc

puerum mortuura

natum

Mathiffl

pellifici

coinquilino suo,
inquilinis

quem
et pro-

fluvium, quem auctor superius sine aspiratione Estulam appettavit.

parentes post vota expleta vivum receperunt, contestantibus

domino domus

et

priis parentibus prssentibus ad

miraculum. FaCzicslina nun-

8ECTIO

II.

ctum MDXMII.
v.

Testis 136.

Anna Clepardiensis

Multi moribundi
mirabiliter
reducti.
'T^esti s
-L nis

et

jam

agonizantes

cupata, jurata deposuit, se fuisse circa partum nutricis suae inquilinffi, quffi peperit puerum mortuum

ad perfeclam wnitalem

quod etiam oculi fuisseut extra positi post vota vero ad Sanctum faeta, non solum animatum, sed etiam ad propriam formam restitutum conspexisse, eumque baptismo sacapite

nimium compresso,
;

ita

i.

13.

Ilonesta Zophia Slodkowa, lanio- Mutttptr

Cracoviensis

UXOT

io

platea

Swinska '"^

"

cro intiuxisse. Factum muxxii. Cracovienvi. Testis 200. Margareta Grodziczka

sis

jurata deposuit, quod abortivum

mortuum

sit

sub juramento deposuit, sc ex magna infirmitate ag-onizantem, apparente sibi sancto Ilyacintho, sanatam et a morte liberatam fuisse; et sedentibus

ALIA MIRACULA
E\1MrAL<-l

S.

IIYACIXTIII CONFESSORIS
nfirmitatc ad rnordeposuit, quod puerillorum ex iu deductus, votis pro se factis, subito ad vitam tem
ct

dentibus tunc Commissariis Canenizationis S. Hyacinthi in ecolesia s. Trinitatia ex lecto consux&ena

testificata est

D
eijanagthm

HDxxm
19,

ad pcrfectam sanitatem est restitutus. Factum

xiv.

"'nft,

Hedvigis uxor Joannis magistri culinae de Stradomie jurata depofluit, quod post puerperiuin ad ag-onom mprtis dcductn, viro pro
u.
Tefpii
jji.i

anno mdxiii.
Testis
196.

Dorothea Clepardiensis Capu-

sczina dicta, jurata testatur, quod ex infinnitate ag-onizans, apparente sibi sancto Hyacintbo, ad

vqtum expjentead Bepuichrum Sancti, statim

quem

sanatur. flactum
iii.

MDxxm.
Joannea
BiaJek murator Cledeposuit, quodgraviter
et

Testis

60,

se devoverat, vit restituitur. IIoc itidem sibi et pestis tempore moriturae contig-isse aflSrmat. Fa-

pardjensifl

cum juramento
in

ctum anno mcdlxxxvii.

xv. Testis 19!?. Barbara dicta Czerwona cerdonis ex suburbio conjunx Cracovise jurata depnsuit,

m
i|-

vulneratus
ipso
et

capitead extrema deductus, vovente

u;.,

iixoje

vita-

ssnitati

restituitur.

Similiter

graviter
%

uxor ejus sex hebdomadis ab agone mortis, viro pro vovente, revocaturad vitam incolumis mdxxiii.

Zophia

tilium

suum

BBgritudrne oppressum et agonizantem

decumbens
62.

post vota facta sanura se recepisse.

xvi. Testis 20S.

Honesta Catharina Jacobi

pistoris
sa-

aiiaqui (n

9 iv. Testis
rentii

fortunia

Cracoyiaa

Honefita Cathaiina, uxor Laujurata deposuit, puerum suum

Cracovias filium

novem mensium ag-onizantem

uniua anni agonizantem, ofiercntibus pro ipso vota

adsanotum Hvacinf&um parentibue,

t.uiii

vita?

rqstitu-

sub juramento testatur. xvn. Tcstis 209. Ursula Petri Casimiriensis b uxor Dorotheam inquilinam suam agonizantem
recejtisse,
,

num

fui se.

post votastatim convaluisse,

test. tur.

Honesta Anna pueUa quindeeim annorum jurata depoauit, quod in mense Btebruarii
v. Tefitia s,

12 xviii. Testis 318, Hedvig-is Olaboozowa uxor mvocato S, Nicolai Clepardiensissub juramentodeposuit, filium Hyttcinthi

" tnortem tnfirmata, antequam Sacramento communiretur, uaum Ipquelaa perdidit. Verum ma"' ;mI

suum trium annorum a

quod
in

pro ipsa vovcnte, et s. Hveirintho sibi a pparentc, statim ct loquelam et sanitatem recipit. Eactum anno hdxxz.
tre
vi.

se gravitcr percussum, ita gravissimum morbum incideret, et cum

S.

ttuxilio,

jam

ag-onizaret, illa timens puericidium, recurrit

ad auxilium

Hyacinthi, et statim sanatus

est.

Factum anno mdxv

xix. Testis 225. Margareta Przibuszina civis Cracoviensis tcstatur, duasfilias suas diversis tempori-

Testia

102. Efonesta

sutoris

CracoviBB

Catharine Joannis Perst uv.r 8UD juramento depoauit,

HHom suam
i

Lfcg-inam ex

maxima inflrmitate
ffla

ag-o-

nizantem, matre sua pro restitutam e -< udxxx.

vii.

vovente, subito vitts

bus agonizantes, matre pro ipsis votum reddente ad tunibam S. Ilyacinthi, sanatas fuisse
xx. Testifi 244-. Micia de Krupiniki filium suum ag-onizantem, matre pro se vovente, vitas restitutum
ailirinat.

Hpnests Barbajra Pauli Sadlonis |; " ffl op deppauit, filium au.um septem anno'"">, cum duobus diebue agonizaret, n.-c mori po1,11 "'' matre pro pr,83sidio ad Sanctum ourrente, stjitun Deo spiritmu reddidiflfle,
(

Testis

107

viii.
81fl

ex infirmitate agronizantem, patre pro ae vovente, ad vitam

restitutum fuisse.
tx.Testis

juratu

Testfa 117. Joannes Barila sutor Cracoviendeposuit, filium suum Mathiam

xxi. Testis 2-18. Ag-nes Petri mensatoris uxor ex opposito sanctic Trinitatis ecclesias Cracoviaa maqenSj testatur, matrem su.am ad extrema deductam

etag-onizantcm post vota convaluisse.

XrXii.

Testis 253. Stanislaus custos Cracoviensis

ct

moriturus

agonizans, uxore pro se vovente, vitas

re.stituil.ur.
i!M,. aonesto [Irsula Adami ojvjs Crauxor aub juramento deposuit, quod ad mortem deducta agonizans, filia Agnete pro se ad wiptitumbamvotaexplente,fitatimvItffletsanitati

eoviensifl

testatur, [sc]

xmii. Testis 2o6, Honesta Catharina Janoczina Laureutium sutorem Cracoviaj virum
voto fa-

suum agonizantem et jamjam moriturum, cto, sauum reeepis-r.

^

C itur.HocetiametfiliateBtaturverumfuisse. raotum anno iidxxi,

od

xxiv. Testis 257. Bcrnardus Ivleparczik de platea

rnn
vit.r

'"

v-

Teatifl

L-U*.

mum

Generosus

terminwn
ilntnrt,

oumjuramento

EwKnthu

Spitefc

Slakovicnsi ag-ouizans, dente, convalcscit.

uxore pro se votum red-

Wnwam
8*ituitup '
ff
'

per vota

n
'

quod ex inflnnjtate gravi matris adS. Hyaeinthum vitaa Contestnntnr nunu-uiu.n in,^uli -a
(

testatur,

suum

13 xxv. IJastis 2(J9. Catbarina de Cerdonia filium a-uni/. iutem, per votum pro eo
;

F
,. aut oblaft!

solutum, ab

wtis,

intirmitaic

; ,

Jrdani Gafltellani VToinicensis mater sua et Beata

"
l;i
l

ad JaroAlaw consprs mag:niflci D. NicolaJ

1

inrolumcm

rcccpit.

|l!

'-;'

towuQ pedissequa domina? Beati; mediis juraonen" U8. 1'actuui anno anxx. n. Teatis L58. Nobilis 1). Jqannes Stradomski subjuramento deposuit, se ad extrema deductum ftffonizantem, vovente pro se fllia sua, ad vitam revoratum esse.
Teatia
176.

UrflU ^Kro]ikowska,etHelenAQeral-

xwi. Testis 281. Nobilis Stanislaus Lelowski in sutorum Cracoviaa mancns tcstatur, se uxorem auam pwegmantem ex iracuudia percussisse, ita (juod usquc ad mortem infirmata fuisset; et dum ^nuizaict, pro ipsa ad Sanctum recurrit, etstatim vivain atque sanam rccipit.
pl^tea
xxvii. Tcstis 2S7. Matluas murator sub Ca4ro Cracovuc mancns, ex infirmitate ag-onizans, facto
voto, sanatur.

"'"""'.

su.MlMoillnvnvont^vita.ivJ,!,!;,,,,,.,.,..

Catharioa vi,i, 1; Crapovieasis iprai \m,a, iiii, suam agontaantem, matw

,

xxvni. Testis -II, Providus Stnnislaus civis Crapiatea S. \u-olai deg-cns, in g-ravi infirmiagoiu,,,ns, uxnre pro se votum facicnte, statim snmis clcvatur, ct ad sepulchrum S. Hyacinthi vatftte

cpyjfle in

sn.Teatisl88.QeneroaadominaCatharinaPedborowa teatatur juridioe, quod subditi sui filius quartus (cum jam tres morte enecati erant) ilm

dit.

onimbusstupentibus.

;-;-.
:'';'"
iestatis

"

per

ai.-tan,

dpminam ad aaiotum
vita,

2f!?>n 4evotatus, stattoait n stuutua anno unxxm,

Trstis 193
-

etla^tati

rum jam morientem ad sepulchrum

SXXX, IJestis 831. Catharina Czicslina, Michaelis ^rpentani uxor, testatur filiam suam deceni

anuo-

sancti

K*\M* S

ooous

oum uxore

sua Hedrige

^fi^

Kegia Ma-

otatni attulisae. et post Missaa sacrificium immediate hl.amsauain resurrcxisse, etdoraum rediisse. xxx. Icshs 340.

Hya-

Marg-areta de Cracovia domi-

nam

DIE DECIMA SEXTA ALGUSTl.

:;.,,

A nam quamdam Iglarka morientem

tem ad Sanctum devovet,
nata, testatur,
et

et

agonizan-

L&urentii cantrifusoris

filium
Dei,

valde
recepil

intirmum
laeta.

*\ iMim-ti,

sanam

recipit.

mediante voto ad Sanctum

Pa-

xxxi. Testis 311. Catharina, Valentina cognomi-

ctum MDXXI.
iii.

quod puer

collisus et concussus per

Testis 9, Honesta Barbara de Craoovia,

suscipit.

uxor

scholasticum, infirmatus agonizans, maritoejus pro puero votum faciente, a morte et tegriprittinx sa
ntiati rt$ti

quemdam

Nicolai levigatofis, fillum

eegfum duorum annorum

sanum

tudine liberatur. 14 \xxii. Testis 881. Zophia dieta

.Janoxva

de

Thomasmaritus hone>t;o Martluc 1S hebdomadas ihflfmus posN vota aanus insurglt. Silv. Testis 10.

htunfut*.

tem regrotantem,
cepisse
;

Cracovia testatur, pueliam suam filiam ad mornieritis S. Hyacinthi vitain reet

militeret

filio

v. Testis 13.

utriusque saha cbrisufgit. Nicolaus Qonsioret eh is Bobhnensis

cum

citata

fuisset
,

ad

testimonium
noluit

reddendum coram Commissariis

in

jurare

sed eftdem nocte superveniehte innrmitate, coacta

crastino sub

juramento testimoniuui. prrebet

.",:.:!.

a dioBcesis Cracoviensis cum patre suo, divefsis fcamen temporibus, a gfavibds ihfirmitatitus, faotis votis ad sepulelnum saneti llwiciuthi, lihcrunlur. Similiteretuxor ejusdem civis Boehnensis in inflfmitate gravi sfinguinem' \omens, sanatiif. Factuin

veritati.

Barbara Casprowa de Clepardia, virum suum Gasparem graviter agonizahtem,

voto expleto, sanum recipit. xxxiv. Testis 360. Stanislatls vitreator Cracovia?

xxxm.

Testis

mdxix

et

HDXXIII.

16 vt. Testis 8S. Hbnesta Catharina

Climuntowa

"<"*v"

cerdonissa b Craeovia- testalur, filium suum Barfholoinseum in jhvehili eetate sua per hebdomadas
t

""
'

uxorem suam Iledvigim jam jtim moricntem, expletis, vivam et sanain rceipit.
sis sflftor

votis

magma

fuisse

detentum

iiifirmitatc, B

*.\\\i\

stMim

xxxv. Testis 892. Joanues Liefzianin Casimifiehgravissime agonizans, apparentibus sibi IlyacinthoOrdinis Prredicatorum, etSimone cOfdi-

post vota sanatur. Fttotum ilhu. vu. Testis :!(!. Anna uxor Fiplicis

sutori.s in platca

sutorum, in Quadfagesima octo hebdomadas

exi-

stens intirina a despefata Infirmitate, perfeotis votia

nis S. Eraneisei

Minorum
4UI.

Sanctis, et ipsumsananti-

ab eadem sublevatur. Factum mdxxui.

viii. Testis
-'il.

bus, statimad vitam resurg'it.

llotiesta lledvi^is

Slodovoniozka,

xxxvi. Testis
testatur

Joannes barbitonsof

chi-

rurgus Cracovire in platea sancti Nicolai degcns,

,

mense

Aprili

qucmdam nobilcm

Osiecz-

ki graviteriu eapite vulneratum

et a

jam agonizantem,
:

agravi iufirmitate patrociniu Sancti liberatur. Pactum auno miuxiii, ix.Testis &t. Honeste Margareta Siimonova Eestatur, filiuin suum sex hehdomadlbua inlirmuin, a
desperata intirmitate fuisse liberatum.
x.

medicis Rogire Majestatis destitutum eonfisus meritis S. Ilyacinthi ip&um euranduni reeipit, et post vota optime sanavit, quod procurator Re-

Testis 88.

1'ilius

Martiui Soi-ha
post

pfelliflois

Cra-

coviensis
testis.

infinnitati'

vota liberatur.

Mater

alium chirurgum Galliacium Italum induxit, qui factum medio juramcngire Majcstatis videns
,

to deposuerunt.

xi. Tcstis-Kl. llnnesta Anna, Martiui Pograczarz de Cracovia uxor, filium vix dedem dierum valde

infirmum,

cum

vota explesset, sanuni reoipit. Anuo

ANNOTATA.
oppidum sive suburCracoviensi vicinum, ut in Aclis B. Simonis de Lipnica tomo iv Jutiipag. 544 moa Stradomia est alterum
civitati

Domini muxxiii.
xii. Testisf)l. llonrstn IVlicia,

arcufieis, in

uxorBartholoiuai suburbio Cracoviensi ile^ens, allinnat,

infinnitate quadara

bium

puerum duorum annorum ab indioibili, in qua jam uno anno

Se
;

detinebatur, jaculs1

nuimus. b Cazimiria est tertium suburbium sive oppiduiu, quod metropolis Cracoviensis sibi vicinum habet, et de quo in Actis B. Simonis de Lipnica C pagina proxime citata egimus.Est insuper alia ejusdem notninis civitas in Polonia, de qua Martinum Zeilterum in Germanica descriptione Polonicepay. 81 consule. c Non dubito, quin hoc nomine designetur B.Simon de Lipnica ex Ordine FF. Minorum cujus

quem postquam

ad Saucti

umuluni devo\ nat

.la\\.a-ska pileaotvarta

sanum
tri\ c,

reliabuit udxxii.

17 mii. Tcstis 59.

Honesta Anna

vidua

in

platea
a

tredeeim antmrum
farta

Wislensi Craooviaa lilium n*w desparata intinnitalr posl TOta

sanum

recijiit

mdxxiii. Ilonesta Zophla

xiv. Testis 60.

Joannis Bialek muratoris

in (,'lcpardiu,

uxor legitlma pefsex he

post vota

bdomadaa
xv.

in

intirmitate gravi detento,

S7.

expleta sanatur.
Testis
,

Nicoluus

Krol

1'an^raczar/
pOfll

iic

''

Acta ad diem 18 Julii, tomo pag. 510 illustravimus.

iv

istius ynensis

Cracovia

^'ravi

inliruiitato depoaltufl,

VOtG

profesto S. Micbaelis liberatur. Simililcr ct uxor ejus Catharina, viro pro se vovoutr. Fatitum an-

no Mdxxh.

MiCTIO

111.

xvi. Testis S9.

lloncsta

Dorothca Mc/,na CracO

abinfiruii-

vi:c aflirmat, filium

sUUm Seha ..lianuiu

tate, post vota facta, fuiffle libefatum.

Diversi gravibus ac periculosis morbis

affccti,

implorato Sancti patrocinio,

xvn. Tcstis iui. Eonesta Catharina VlrOltkowa Gare/arka in infinnitatcad Sanctum Dei feCurri
tlfi

sanatur.

sanitati restituti.

PlurimM

^estis

3.

Reverendus P. Stanislaus de Pawlow

x\m. TeBtlB 07 Ilonesta Barhara Sadloniowa Craooviae ccr.xix Iiel)domadibuK infirmata, precibufl Sancti sanatur. Factum aunoMOVin. 18 xix. Testis m. Honesta Anna provldl Ilonani
1

&/|

prnonz

theologise Baccalaureus Vicariu.s Cra[^ sacrre coviensis et Praedicator generalis, in quadam sua

aurificis

Cracovicn>is uxor, ct scahini

Castivn

gravi infirmitateconstitutus, suffragio S. llyacinthi est ab ipsa plene liberatus. Testis 8. Honesta Zuzanna Cracoviae uxor ii.

supremi, in sua infirmitate ab omnibus medicis destituta, ad Snnctuut rccurnfiis sanatur. Vircjus testis. Factum mdxxiii. Idcm testis sirnilia dcponit de domino Joanne Bonar.
xx. Testis

366
i\ iwrnE^si'

ALIA MIBACCLA

S.

HYACINTIII CONFESSORIS
xl. Testis 210. Laurentius pannifex Cazimiriensis

xx. Testis 112. Ilonesta Catharina Koczielkowa Cracoviensis affirmat, filiam suum a gravi et desperata infirmitate post vota facta, fuisse libera-

D
imploraux S. Ryacinthi
ope,

a gravi infirmitatc liberatur.

tum MDXX.
xxi.

xll Testis 212. Honesta Barbara Sebastiani apothecarii Cracovize uxor, g?avi infirmitate sublevatur.
testatur.
xlii. Testis 213. Barbara de Bochnia dimidio anno gravis.-,imum lang-uorem habens, voto facto,

Testis 114. Honesta Anastasia Stanislai in-

Quod etiam cum

ipsa

Martha monialis

stitoris uxor de Posnauia per unum gravi infirmitate detenta et a medicis neg-lecta, ad Sanctum Dei

confugiens sanatur. Factum anno mdxx. xxii. Testis 11">. Filia Dorotheae Pilawina Cracoviensis graviter infirmata,
ta, sanatur.

sanatur.
xliii. Testis 215.

ad

S.

Hyacinthum devopellifex

Floriani Cracovise
L16.

cum

Honesta Zophia de platea sancti filia sua infirma, factis et

Honesta Margareta de Arena

xxin.

Testis

Stanislaus Znioszek

expletis votis, sanatur.

xliv. Testis 214.

Cracoviae testatur, quod filius suus

Adamtera

gTavi

mortali infiniiit.atc liberatur. Patcr testis.

UDXXI. Mater vero, ejusdem tcstis

oontestaturj testia cxix.
xxiv, Testis 127.
tcslatur,

Factum uxor, hoc idem

infirmata sanatur.
storis

Ellzabetb Craeoviaj ccntum anucptcm suam pucllam et quauidam dominam Czerwienska gxavibus infirmitatibus laborantes, Don habito humano pnesidio, ad Virum

Honesta Barbara, Sebastiani piCracoviensis uxor, cumfiliasua diversis infirmitatibus sanatur.

xlv. Testis 216.
xlvi.

QOrum

Testis 218. Honesta Hedvig-is

Claboczowa

graviter infirmata sanatur.

xlvii. Testis 219. Dorothea puella servilis apud Nicolaum Gemski proconsulem Cracovias cum matre infirmata sanatur. Factum auno mdxvii. 22 xlviii. Testis 220. Honesta Hedviiris Jacobi de Rawa testatur, quamdam dominam Wielewiczka

Dci confugientes, esse Ijbcratas.

iitque yravtititnU,

L9

xxv. Tcstis

l;il.

Cracoviensis testatur, quod puer

turali

Uoncsta Zophia Steczkowa filius suus na-

etfaetb
votts

quadam

iulirmitate oppressilS pOSt vota con-

valcscit.

xxvi. Tcstis
civis

(Yacoua-

IM. Eonesta Apolonis Hanuszowa, t.r. t;itur, quod filia sua Hcdvigis a

graviter infirmantem, et vota tem, esse sanatam.

xxix. Tcstis 224.

S.

Hyaciuthoofferen-

Honesta Anna Janowa de pla-

desperata infirmitate ad sanitatem redit. Similiter

et

tea S. Stephani graviter infirmata, post vota facta

ipsa

mater, post vota, asgra sanatur:

Factum

sanatur.
l.

aiuio mu\j\.

Testis 226. Honesta Anna, uxor Joannis Sale-

XXVII. Trstis 161. Krasmus Altophus civis Cracoviastc latur, quod fiUus 8UUS Joanncs circa fcstum
B.

trnilc

sub castro manens, bis graviter infirmata,

post vota sanatur.

li. Testis 227. Puella Annae uxoris Stanislai Ziemianin Cracoviae a desperata infirmitate liberatur. lii. Testis 229. Margareta de Cracovia infirma ci-

MichaSUa

firraviflflima

occupatus infirmitate su-

blevatur uoxix. xxvin. Tcstis

102. Miohacl Fabcr civis Cracoviensis testatur, quod Qaspar filius Buuslethali Inflrmitate percussus, profesto Pentccostes sanatur MDXXIU.

to Iiberatur.
liii.

Testis

231.

Dorothea

Stanislai

Mondrii

Bastarii de Cracovia uxor, a gravissima infirmitate, facta sibi revelatione, ut

xxix. Testis 161 Joannes Warehol testatur, quod niius buus Thomaa maxime ffigrotans, et Sanoto sc diligenter obmmendana, sanatur. Fartmn MDXX.

voveret ad Sanctum,

sanatur.
liv. Testis 2.32.

Matrona Dorothea Caraskowa de

Barbara Przesmianowa, uxor Mathia; pistoris Cracovim testatur, quod fllius suus septennis, a gravi inflrmitate saL67.

\\\.

Trstis

Honesta

manens, tepuerum suum graviter infirmatum, et ad Sanctum devotatum, fuisse liberatum.

statur
i,v. Testis 210. Matrona Catharina testatur, quod pucr biennis infirmatus sanatur. lvi. Testis 212. Honesta Dorothea Stanislai licto- F ris d Cracovise uxor, testatur, quod puella filia sua gravitcr infirmata post vota sanatur.

Clepardia in platea Sancti Joannis

natur.
xxxi. Trsiis
tefltatur,
VOtfl faota
I7(i. Honesta [Jrsuia de Crowodrza quod flliussuusa grravi inflrmitate posl

sanalur.

(nfordum
afflict,

flliua

20 xxxn. Tcslis l?s. Fcolicia pistrixtestatur, quod suus (rraviter inflrmatua sanatur. xxxni.Testia L8Q.Agnea Rakow&kateatatuTjquod,

muratoris, sub
testatur,

23 lvii. Testis 249. Honesta Hedvigis Stanislai *"arce Cracoviensis degentis uxor lumiP* itls
ter graviter infirmatum, post esse.

>

flliussuusa desperata Inflrmitate Liberatur. ixxiv. Trstis isi. NiooIauB Gelonei Lnfirmus,

virum suum vota sanum repertum

lviii.

Testis
illius

252.
et

omuium medioorum ope

Jacobus custos Cracoviensis

graviter infirmi post vota

destitutus,

ad Sanotum se

et

uxor
lix.

filius

devovens, olto eanatur. x\xv. Tcstis is;;. Catjiarina Cranozowe testatur, Joannem Cranozvirum auum ter a gravissima iufirinit.iic.

sanautur.
Testis 259.

Margareta de Stradomie duos

votis expletia,

Uberatum

fuisse.

Jabloniecz,

185. Bernardua piator, diotua Craooviensia multo tempore graviter inflrmatus, posl vota oonvalesoit. Faotum au-

xxxvi.

Testia

unum annum gravi infirmitate detentum, alium graviter in terram collapsum et vulneratum, sine aliquibus medicaraentis, post vota facta, sanos recipit.
filios,

primum

per

do unxxiu.

wwii.

i.\. Testia S560. llonesta Faeljcis uxor pictoris Joachini civis Cracovicnsis cura filio suoa gravi infirmi-

Testifl

L88.

Nioolaua

sutor

Cracovi-

tate liberatur.
LXi. Testis 261. Nobilis

cnsis testatur, flliam

suam Annam

desperatainflr-

mitate Laborantem, post vota feota, (uisse liberatam.

tur,

Zophia Kuszieczka testavirum suuin graviter infirmantem post vota

convaluisse.
lxii. 'IVstis 262. Honesta Barbara uxor Philippi horologiatoris testatur, virum suum graviter iufir-

xxxvui Testis
51

L65,

Hargareta Stanialawowa a
Maritus Margaret Gro-

graviinfirmitateconsurgit.

luu.

Testis 200.

dsicska Wilnttpost vota sanatur mdxxiu.

mantem, post vota convaluisse. i\m. Tcstis 263. Zophia inquiliua

apud Giziwna

DIE DECIMA SEXTA MJGUSTI.

ziwna civem Cracovia? graviter infirmata sanatur.
h infirmi(ittibtis

367

suis

21lxiv. Testis264. Honesta Elizabethde Cazimiriauxor Joannisbarbitonsoristestntur, filium suum a gravi infirmitate fuisse liberatum.
lxv. Testis
2.G6.

depositus, postea ad S. Ityacinthum dcvotatus, subito sanatur.

"'""
vtl atiis

27 lxxxviii. Testis 300. Stanislaus vitreator Cracoviensis una

cum puero suo graviter

prxBtitum

intirmati sa-

Nobilis Catharina Stradomska a

nantur.

lethali infirmitate liberatur.

lxvii. Testis 267.

Honesta Anna de platea Sloco-

viensi graviter infirmata sanatur. lxvi. Testis 271. Abraham civis Cracoviensis de

lxxxix. Testis 301. Laureutius architector de Cazimiria et puer ipsius tilius, bis acriter intirmata, ad sepulchrum S. Ilyacinthi devotati, sanantur.
xc. Testis 370. ter intirmata, revelatioue

platea S. Joaunis, cum uxore sua gravibus infirraitatibusvexati, post vota sanantur.

Hedvigis Franezbankowna gravihabita, ot devotione ad

Honesta Barbara Blasii seriuxor de platea Castrensi testatur, quod filium suum graviter infirmatum post vota sainim relxviii. Testis 274.

Sanctum sauatur.
xci. Tcstis371.

fabri

Anna de Cracovia gravissime

in-

firmata, apparente sibi S. Hyacintho, pristimc sanitati restituitur.

cepit.

lxix. Testis 276. Honesta

viter infirmata sanatur.

Agnes de Biskupie gra-

infirmitate quatuor

lxx. Testis 280. Honesta Zophia Hanusowa ab annorum sanatur.

xcn. Testis 376. Generosa domina Zophia Stongiewska a longa, et incurabili infirmitate post vota facta sanatur. Faetum auno mu.

xcm.

Testis 3^s.

Anna

puella

fllia

Anna

viduffl

Lxxi.Testis235. Gregorius murator agravissima

infirmitate liberatur.
lxxii. Testis 297.

civis Cracovieusis,

gravi et despcrata intirmitate conquassata, post vota convalescit. Coutestantibus

Martinus Agnetis de cerdonio e

vico graviter infirmus sanatur.

lxxiii. Testis 298. Filius

D. Simone clerico dioecesis Wratislaviensis et D. Joanne clerico dicecesis Cracovicnsis. Factum anno
mpxxiii.
xciv.
Testis 38 -l. Pnella matrona'
llcdvigis dc

Miciae

Sliosarka, infir-

mus

sanatur.

lxxiv. Testis 301. Joannes Lieszien, in prredio Domini Klisewski manens, a quadam gravi infirmitate, post vota ad
mirabiliter

platea S. AnnseCraeoviensis gravi intirmitate pressa

sanatur.

Sanctum
306.

facta, liberatur.

xcv. Testis

o.s7

Klizabcth uxor Michaclis pistorls,

25

lxxv.

Testis

Honesta Zophia Valenin sua,

Cracoviie circa portam

novam

degentis, bina vicea

libe-

tiberatr
sunt.

tini rotificis

de Clepardia uxor, tam

quam

in mariti sui gravi infirmitate, consolationem ha-

gravissima iufirmitatc patrocinioS. Uvacinthi ratur. Factumauno mdxx.

28. xcvi. Testis 388. Stanislaus Introligator

bet.

/',

1 i

jwtjurm

lxxvi. Testis 307. Clepardia graviter infirmata,

cintho, sanatur.

Honesta Hedvigis Kurkowa de

apparente
S.

uxor Barbaraet
bus, divcrso
liberantur.

filius

eoruma gravibus

Hya-

tamen temporc,

intirraitati- do conflrmarunl, patvocinio S. ilyacinthi f

lxxvii. Testis 309. Jacobus Scholasticus Martini de Przasznik dioecesis Plocensis cleriei frater ger-

si

xcvn.Testis3!3. Filius Annsedeplatea SlakovienCracovise upud Caliethnik inquiliiue per longum

manus, ab infirmitate consurgit. lxxviii. Testis 312. Iteligiosa Annaabbatissamonasterii S. covise

siti,

tempus iurirmatussanatur.

xcvm.

Testis 396. Puellafilia Carharinie, in cer-

Augustini in Zwierziniecz sub arce Cradiversis temporibus in suis infirraitati-

donia Cracoviae manentis, gravitcr iniirinata post

vota facta sanatur.
xcix. Testis 401. Puclla
filia

bus ad Sanctum confugiens, liberatur. lxxix. Testis 314. Honesta Catharina, Petri sculptoris Cracovise uxor, gravissima infirmitate pressa

Annui

viihnc

de

Biskupie dcccm licbdomadibus tamquam lignum \ .icint huiii cito stupidum jacens, devota ad S
1 1

sanatur.

convalescit.
c. Testis 402. Nobilis Andreas CziganoWflkJ a gravissima. infirraitate Intrinseca, lacto voto, con-

lxxx. Testis 317. Zophia famula Ada^ notarii Castrensis graviter infirmata sanatur, votis ad Sanctum
!

expletis.

valescit.
01.

el beuefi-

cium

fibi

26 lxxxi, Testis 319. Honesta Catharina, Andrese pellificis Cracovise uxor, una cum filio infirma graviter pressa morbo, post vota sanatur. lxxxii. Testis 321. Catharina inquilina apud dominam Bidlenska inplatea Vislensi raanens, subita

giae

Famatua Martinus tubicinator \lvMajcstatis honestam Iledvigim uxorcin suam

Tcstis 403.

post vota facta ct completa, apparcnte sibi S. ll.\acintho, et de eanonizatione sua adraoncnte, Lffitam,
et

sanam

recipit,

miraculo publicato. Factura anno

quadam

infirraitate correpta, sanatur.

mdxxiv, xxix

A-priliB.

Testis 322. Providus Stanislaus sartor Cracovienses in mense Maii gravissime infirmatus,
lxxxiii.

ANNOTATA.
a Bochna vet Bochnia est oppidum Votoniiv. in palatinatu Cracoviensi situm, et quinque teucis ab urbe Cracoviensi distat, ut Zeitterus in Germanica Poloniw descriptionepag. S0 tradit. b Per cerdonissam hic intetligo uxoremcer-

ad vota recurrens, sanatur. Factum mdxxiii.

lxxxiv. Testis 328. Gallicianus Mantuanus chirurgus, et barbitonsor episcopi Posnaniensis, in gravis-

sima infirmitate constitutus,

MDXXIIstalina famula,

dum humano

caret,

divinojuvatur auxilio, et convalescit. Factum anno

lxxxv. Testis 345. Dorothea, domince Anna: Maseptemannis gravissima iufirmitate detenta, a medicis derelicta, apparente S. Hyacintho,

donis.
c Pilcatrix verosimiliter hic significat uxorem qui conficit pileos. In his miraculis oc-

opificis,

sana etvalida consurgit.

lxvxvi. Testis 356. Stanislaus Urbanek dc Casimiria consul testatur, quod filius suus graviter infirmatus post vota facta sanatur. lxxxvii. Testis 357. Stanislaus Maszno et Fffi-

currunt ptura hujusmodi barbara opificiorum nomina, quwdeincepsnonexplicabimus, quando

eorum
d

Quwnam
ilto

significatio utcumque inteltigi potest. sit significatio voois lietor, passim

apud Latinos notum

ne
ista,

Zakrzow cum juramento depolicia conjuges de Stanislaus gravissima infirmiiate suerunt, quod Augusti Tomus III.

indicari aliud officium

tictoris,

uxor

8ed suspicor, hicnominam Dorothea hoc toco cognominatur honcest.

:

50

sta

ALIA MIRACCLA
* lupiissis

S.

HYACIXTHI CONFESSORIS
potuit, sanatur.
xvii. Testis251.
rj

qnod epitheton uxori non videtur covenire.

s t a>

lictoris sive

camificis

Honesta Marg-areta Strzelezowa

Dorothea uxorFaelicis Naiberg-er

e Conjicio, hic cerdonio vico significari ptateam seu partem urbis Cracovicnsis, in qua cerdones habitant. Sic infra dicitur sanata esse quasdam filia Catharinm, Cracovix in cerdonia habitantis, qua expressione eumdem locum indicari opinor. f Quids\t introlig-ator, planeignoro. Si hic non sit vitium typothetx forsan Poloni officium aut

Cracovise a nimio dolorecapitisliberatur.

xviii. Testis277.

aurifabri nirnio dolore capitis pressa liberatur. Contestatur sub juramento vir suus.

Honesta Agnes de Cazirniria, Ludolore intenso capitis liberatur. Factum anno mdxxii.
xix. Testis 278.
cae filin,

opificium introligatoris intettigent.

xx. Testis 296. Honesta Elizabeth in platea S. Nicolai manens, infirma capitesanatur. 32 xxi. Testis 811. Joannes carpentarius per

8ECTK)

IV.

medium annum ob nimium dolorem

amentiam
versus, facto pro se voto ad

perinter-

capitis in wionen,

Virum Dei, &"

ejus, et

Liberati

inteffresanatur.

doloribus

Quod

et

incommodis
ac collum

ipse et

Anna uxor

filius

Laurentius sub juramento testautes approba-

membrorum,
pertinentium.
*

ad caput

verunt.
tiag

x\n. Testis 324, Relig-iosa Zuzanna Reg-ulina terrcgulas OrdinisS. Francisci, apostematein naso
xxin. Testis 325. Andreas Maslni ante portam mense Aprili ob nimium

percussa, post vota sanatur.

Plurtttvm

ryvstis

51.

Uoncsta

Farlirjn

u\or

Bartholo-

fmfa*,
li

mfiBi Arcuficfa inteneo dolore capitis pressa per triduum, votia expletis, continuo sanatur
MI>X\I.

sancti Nicolai manens, in

u Testis62. HonestaCatharinaLauretftii Cracoriensia uxor vertiglnem pasaa eapitisdoloremque,

Cracoviensis a nimio dolore oapitia invaaus Ifberaftur, iv. Testia 100, Zophia Hakowa ridna Cracoviensfe
;>ii

posi rota expleta, perfecte aanatur. in. Teetii 06, Maflifas Szoldra

dolorem capitis in amentiam versus, post vota ad VirumDei faeta, apparente sibi sancto Hyacintho, perfecte sanatur mdxxiv. xxiv. Testis 332. Honesta Zophia Nicolai Czarnii u\or, ob dolorem capitis per spatium sex mensium sangTiinem e naribus fundens, dum per medicos sanari non poterat, invocato patrocinio Sancti, liberatur.

Irremediabili dolore

capitiB

sanatur.

Paetum

anno miiwiii.
v. Testia L28.

Borothea pneHa de Lublin gTBtf

fle

vertlgine eerebri presia sanattur. vi. Testia L37. Anna puella servilis, i" a oriunda, gravi
.

xx v.Testis 318. Stanislaus aulicus regos, per quempropinato, capitis insaniam passus, per vota ad Beatum facta, Snncto sibi apparente, a praadicta insania liberatur. Contestatur hoc

dam Scotum veneno

Piotr-

captrJs

oculorumque doiopost vota

factum Catharina Swaczka de Casimiria. Factum anno mmxxiv.

rr
'

apparente

aibi

saneto Hyaointho,

sanatur.
vii. Testia iit. Catharlna Pasternianka puella gravissimo dolore oapitis sanatur. Paotum anno

xum

33 xxvi. Testis 365. Nicolaus pistor Cracoviaa flu- magno sanffuinise naribusmulto tempore passus, et fis
g-ravi a>gritudine laborans,

capi.

ab hac

dum per medicos

a g-ravi

MDxxn.Contestaturetiam huic facto materipsius Barbara Pasternakowa fceetis oxlih ;;ilu " Te 1*8 Honesta Barbara fcemultowa

sanari non po.-set, per Sanctum liberatur. xxvii. IVstis 366. Stauislaus de Cleparz

dolore capitis sanatur.

"

pfleatrix

oivis Craooviensia

per duaa

hebdomadas
rota

feWissimo dolore capitis oppressa posl c ,m Cui 8uh juramento contestalur

'

xxvni.Testis 368. Beligiosa virg-o Barbara, tertia^ reguuBsancti Dominici,mag*nodolore capitis, prece ad Sanctum fusa, perfecte sanatur.
xxi\. Testis 397. Margareta Nicolai coci

sana-

NiOOlau
'

maTitue suua

uxor,

'
'-

,v

Ki-uiiilli

\inwui.

181-

HonestoMargareta uxor Erasmi

Altophi (MviaCraooviensisgTavissimodolorecapitis ,,V; ;i IM feato I oonveraionia sancti Pauliposl vota auatur. Faotum nnno itdxx,
x.

phrenesim, et capitia dolorem vehemeniem patiens] postvota recuperatur. Factum unxxi. xxx.Testis tOO. HonestaMargaretaAltqphi,institorisCracoviensisuxor, bina vice dolorem eapitis gravissimum sentiens, post vota sanatur. 8 Testis viii. Honesta Zuzanna Laurentii cantnfusorisft uxor vehementi dolore dentium liber.itur, voto Eacto. Factum anno didxxi.
i 1

eldgnl

Mon
''

Przesmianowa CmoOTtoobdoloTMB oapitia mentecaptasanatur h. estis L68.HonestaBarbaraWoitkowainteOTo an nodoloreoapitisinflrmata

sanatur.
"

Testis 167

Honesta

Barbara

u.

Testis

i:..

Stanislaus filius

Mathias

Czamii

averugine cerebri liberatur. M-i. ^eatia L86. Bernardus pistor, diotus JabloaiecB^obmmmmdoioremoapitisinfhroremver

Testisl74.Joanuea Labuski de Pilznosartor

pellificis

sanatur.

in.Testis29.HonestaCatharina Francova vidua

Cracoviaa ab
'v.

eodem dolore
92.

liberatur.

Testis

Honesta

abaniinisligatus, per vota oujusdam aomime voianoakowna pro ipso feota, e1 ab insania el b morboperfeote liberatur hdxx,
//, I/yuciiifAi

os

Anna Golkowa

grav.que dolorc dentium liberatur. Factum anno

MDXXII.
v. Testis 90. Honesta Barbara uxor Laurentii sutons Cracoviea similiter mdxix. vi. Tcstis 110. Honesta Anna uxor Petri Porem-

naturali

n "" '< Majestatis pravissimo aoloreoapitisdetenta.dumvota sua offisrt benefl oram scniii uDwm.
u
' [

...

''" -"'""''"'"'Iviiris.iNorMalhia.
'p
'

bski

('otI.Mii

dolore liberatur.

xv taBeuVljffe aoobi deSava mercatri\Crncovi.rilolor<> capitis libefatur

-

^-sMO.H
T,-s,,s

vn.Testisl50.HonestaDQrothea Niolowa vidua m platea oerdonum Cracoviaa mdxiii.

vim,
Testia
162.

m.
<

228.

Honesta
\or.

Catharina fWnislai
i mi .

^.lH>ns,s

pra dolore iapWs

fnbn oivisCraooviaa similiterMDxx. ix. Testis 172. Honesta Magdalena Gierlachowna puella Cracoviie similiter mdxmi.
x.

Honesta Anna uxor Michaelis

Testis

176.

Honesta

Ursula

uxor

Jacobi

de

DIE DECIMA SEXTA ALGUSTl.

de Krowodrza eodeni dolore liberatur. xi. Testis 177. Honesta Zophia puella de Cracovia
tiatim libe

36

dentium gravi dolore liberatur. 35 xii.Testis201. Honesta Hedvigis conjunx Nicolai muratoris similiter.

Sanctum completa, sanatur, ct factum dominis Commissariis revelat anuo mdxxui. xv. Testis 125 Honesta Hedvig-is Mathysowa
,

lUrmsM

maximo

rantur.

sang-uineo dolore oculorum vcxata post vota sanatur.

xvi. Testis 138.Ag-nes puellaCracoviensis privata

xni. Testis 223. Honesta Ursula, Lucse pileatoris Cracovige u\or, in platea Vislensi manens, una cuni iilia sua dolore dentium post vota sanatur.
xiv. Testis 233. Honesta Dorothea

beneticio oculorum dimidio unno,

postquam vota
fobri
et

Thomanowade

complevit, bcneficium reccpit mdxxih. ilSxvu.Tcstis 102. Jounnes fllhlB Miehuelis

Cracoviae
iii

pcricut
itati

platea

Joannis similiter. xv. Testis2i2. Honesta DorotheaStanislailictoris Cracoviensis uxor similiter.

S.

Decembris

Ferro o.-ulum

exca-catum c*

habcns, purentibus pro sc votaorTerentibus, sauatur

anno mdxx.
xvin. Tcstis 164, Zophia filia Joannis Warchol Cracoviensis gravissimo dolore oculorum oppre-sa, parcntibus pro se Sanctum supplfcantibus, periecte

xvi. Testis 2S9.

latoris Cracoviae,

Honesta Agnes, uxor Nakiel

sel-

eodem

dolore liberatur.

xvn. Testis 337. Honesta Cracovia similiter.

Anna Stanislawowu de

sauatur ;mno mdxx.

xix. Testis IS2. Paulus dc Krupniki Bgulus, ocu-

xvni. Testis 341. Honesta Catharina, Valcntiua

cognominata,
Og-rodniki
c,

similiter.

xix. Testis 319.

eam

Honesta Barbara Czeczotkowa de apparente sibi sancto Hyacintho, et ad votum faciendum admonente, a dolore prae-

lornm bcneficio privatus, illnminutur. xx. Testis 1M. Albertus lotor vostiinentnrnm
g-iffi

lle-

Majeatatis

cum

filio

suo oaptus lumine ooulo-

dictosanatur.
xx. Testis 375. Generosa Catharina Domini JoanB nis Haller proconsulis Cracovieusis filia etc.
(hi.rdam
jiersonir
rlid

rum, post votarcdditu, uterquc illorum sauaturunno MDXXII. xxi. Tcstis 202. Barbara filia Dorothcie de Krupniki trieunio laboraus oculis, per parentea SUOS ad S. llyacinthum dcvotata, sanatur.

Keligiosus Frater Jacobus, sacerdos Ordinis S. Dominici, bis oculis captus, per merita sancti Ilyacinthi sauatur.
i.

36

Testis

G.

xxn.Testis 334. Filia Atfnetis Pawlova (iurbarka

sang-uineo doloreoculi libcratur.
rinai de platea S.

ii. Testis 20. Honesta Catharina virgo, quinquaginta annis virgiuitatezn suam ducens, oculorum dolore sanguinem fuudentium post vota sa-

xuii. Testia24e\ Quanfom famula dominaa Cath* Joannis sanatur. xxiv. Testis 216. Filius Catharinffl Jenooalna

natur.
iii.

Testis 21. Mathias

Porembski
filia

civis Cracovise

beneficium oculorum u eane morsua reouperat, et tcstis muter ipsius, oculis per quatuor scptimanas
capta, sanatur.

magno duloreoculorum
iv.

liberatur mdxxii.

Brudzowski serifabri civis Cracoviae, cseea 10 hebdomadibus, post vota illuminatur, et ipse serifaber Brudzowski caecus duobus annis post vota illuminatur. Factum anTestis 22.

A^rnes

xxv. Testis 25S. FiHus Cathnrimu uxorfB Thunnc

murutoris Cracoviaj sanatur.

xxvi. Testis 202. Ib>ne sta Uarbara uxor horolo

no MCDXCIII etMDVTI. v. Testis57. Honesta Catharina llanusowa dolore tacta oculorum sanatur mdxxi.
vi Testis 59. Iionesta
,

oculornm dolore presaa sanatur. xxvii.Testi3268.Zopbia inquilinaapudQraywnani civcm Crucovia3 apostcma habente filio suo in ooulo,
g-iatoris

Anna Javorska

pileatrix vi-

dua Cracoviai oculorum dolore et corrosionibus vexata per medium- anuum , post emissa vota
sanatur.
vii. Testis Gk Ilonesta Barbara Stefanowua NozewnickaCracovisecapta oculisper unum annum,et post oblatioucm votorum illuminatur.

per vota facta ad Sanctum dcpulit. 39 xxvm.Tcstis 2h2. Filia Cathurinaj uxoris Joannis mensatoris de Cracovia mcdio anno usu oculorumprivata, post vota rcdditu .sanatur.
xxix. Testis 291. Cathariua de Kru]>niJci dolorc

apem qui
llvill

SlllH

ll

etBpDrtM

snnt

oculorum Inflrmata sanatur.

xxx. Testis298. Faslicia Slioszarka de plateaS.Nicolai post vota visuin rccupcrat,

viii. Testis 71. Filius Catharince Chwastowa de Proszowicze duobus annisca^cus post vota completa illumiuatur. Factum anno mdxxi.
in dolaribua

xxxi. Tcstis 301. Joannes Lfefzien privatus ooulo-

rum

beneficio post vota sanatur.

mutorum

Agnes Andreae Gronostai Cracoviensis etc. duobus annis gravem oculorum dolorem passa liberatur. Factum anno
37 ix. Testis 77. Ilonesta

:J1H. Anna Grusczina dolore oculorum opprcssa sanatur. xxxm. Tcstis Andrcas Maszlnii per ooto

xxxii. Testis

.'52.'.

MDXX.
x.

hebdomadus oculis privatus, postquam vnia fom plcvit ad turnbam Sancti, in iiicnsc {Septcnibri illuminatur mdxx.
xxxiv. Testis
grio dolorc
ii;J;i.

Testis 90.

Providus Andreas caldeator

et

Anna uxor ejus deposuerunt, quod uterque longo et gravi oculorum dolore vexati, redditis votis ad Sancti sepulchrum, sanantur. Factura anno mdxxiii.

Simon murutorCracoviui malibcratur.

oculorum

vi83

xxxv. Tcstis S35. lloncsta Annu vidua Craco puerum suuin u dolore oculorum pcr vota
xxxvi. Testis
;1KJ.

99. Honesta Barbara Laurentii suoculorum sang-uineum dolorem habens maximum per 4 septimanas, sanatur. Factum anno
xi.
toris,

Testis

liberavit.

Ilonesta Ilclcnu Kurvatowu

Cracoviaj in dcxtro oculo Wolcns sanatur.

MDIX.
xii.

xxxvn. Teatia 84^. Poer honesteB Dorothes uxo

Testis 107. Honesta Barbara Sadloniova per
ris

Nicolai PierzchaJa Craooviffl mercatoris, ooto

pressus, poet
rota

septimanas privata beneficio oculorum ob infirmitatem, factisvotis, sanatur. xiu. Testis 117. Joannes Baryla sutor Cracoviensis bis a gravi dolore oculorum sublevatur. Factum
tres

hebdomadibue dolore ooulorum sanatur. Factum annoMuxxu.

maximo

xxxviu. Tcstis '.jW.K Nobilis Georgiua LeffnlozkJ dolore oculorum vcxutus post vota comTestis 407.
Filia

anno mdxxi.
xiv.
Testis

pleta sanatur.
122.

Honesta

ka gravi oculorum dolore

Hedvigis Kobylin3pressa post vota ad

,

xxxix.

generosi
s.

annis,

Pienyazek ex fumiliu

domini loHyaointhi OdroWOII/.

370
>i IMIRSSSi*

ALIA MIBACULA
dicta,

8.

1IYACINTHI CONFESSORIS
tris votis

WODZ
XL.

ab oculorum dolore liberatur. Tabula 88. Nicolaus de Ilza artium

bac-

retur,

calaureus
beratur,
"'(
'

summo
facto

dolore capitis
se

et

pro
10.
,

voto,

in

oculorum limense Octobri

apud Sanctum Dei hic blasphemus expia- D ettuncstatim perfecte correctus loquebatur. Factum anno mcdlxxx.

ariDO mdxxiii.
ItMlflU

angina,

Martba Thomaszowa ob nequod ad Sanctum promiserat, coepit ore incurvari; ita quod omnino retortum habcns, gravem inde sentiret dolorem; at vero post completuin votum, os perfecte sanatur.Factum anno mdxxiii.
40
i.

Testis

glectum votum

xvi. Testis 166. Stanislaus filius honestae Agnetis Gabrielowa CracoviaB osse piscis suffocatus, ad S. Hyacinthum matre recurrente, sanatur mdxxiii. xvii. Testis 171. Honesta Mag-dalena Dampleszowa semel osse piscis, secundo vero frusto pomi ob neg"Iectum votum suffocata, ad Sanctum Dei recur-

rensliberatur.

ii.

Testis

25,

Apollonia Cracoviensis
,

civis
,

doloribus g-utturis

rnanuum,
sanatur.

et

pedum

votis

Puer quatuor annorum filius muratoris Cracoviensis casu digitarium, alias naparstek e, deg-lutivit, qui ei ita in g-utture
Testis 201.

xvm.

Nicolai

ad Sanctum
iii.

factis,

hsesit,

ut nulla arte

humana

adjuvari posset,

ita

ut

Eeverendufi D. Mathiae de Cracovia clericus, ct in Lyszagora parochialis Rector, ex ulcere ^ravi in frutture defixo , toto integro
Testie lo.

triennio

laborans,

cum

nullo

cederct remedio,

jam puer morti vicinus ore spumare inciperet. At matre ad Sanctum Dei virum recurrente, ab illa gravi suffocatione gutturis liberatur. Hoc miraculum contestatur F. Georgius Lectorpost prandium
supramiraculo 19 anno mdxix. 43 xix. Testis 261. Honesta Zophia Ruszieczka
doloregutturis liberatur.
xx. Tcstis 295. Honesta Catharina
or,

ad

voto, in mense Faotum anno kdzziii. iv. Testis 41. Iloncsla Agncs uxor sartoris Grosz de Cracovia puerum rnedii anni habens atB.
1

yaci jjt liuin recurrens

cum

Apriii eanatur.

Benedictorum

tulit,

qui gratturis dolore suffocabatur, et

post

B vota parentum adSanctum, sanatur. MDXXIJI.

v.
Testifl

Factumanno
magni Anconfugriens

Andreas manens Cracoviae, E osse ex carnibus iu gutture suffocatur, et post vota

S.

apud sanctimoniales

liberatur.

Factum anno
Cracoviae
,

mdxxiii.

50.

Bonesta

Catharina

xxi. Testis 313.

Relig-iosa

dreea

nzor civis GYacoviae cx mag-na infirmitate

usiiiu

D. Augustini

Ursula sanctimonialis casu ex osse piscis co-

SUB
ad
vi.

lnquela' jierdiderat
Dei
;>-,l.

quam

medens

suffocatur

et

humanis
,

detieientibus

Sanctum
Tcstis

oito rccuperavit.
\ii-ij|;ins

praesidiis,

ad divina recurrens

mediante Sancto,

KivuK pilcator de platea

squinantifle

liberatur.
xxii.

Wislcnsi Craooviaa

morbo

uno atque

Testis 814. Honesta Catharina Petri scul-

eodVm anno
sihi
inoommodit
coUi,

evadit, patrocinio S. Hyacinthi advocato, mdzziii mense Aprili.

bis

ptoris de Cracovia,

ii vii. Testis 71. Eonesta Anna Piothrowa de Stradomye morbum squinantioum pasea, adSanotum rocurrens sanatur. Pactum anno kdzzxix. viii. itcni etiam eadem osse piscis suffocata in

sua ob infirmitatem pro illa vovente; cidem Ioquelam proesidio Sancti Dei recuperat.

cum mater

usum

loquelea

amisisset,

rilia

xxiii.

Tcstis

888.
et

Stanislaus

Wlodarz de Croin gutture passus

vodrza apostema
sanatur.

tumorem

ffutture,

Invooato

8.

Hyaojnthi patrooinio,

libe-

ratur profeato [nventionis sanotea Cruois. Testatur tabula b anno kdz\ m.

i

xxiv Testis 372, Honcsta Anna Poearia apud Porcmbski Cracoviensis per duas hebdomadas maximodolore g"utturis liberatur.
xxv. Testis 389. Puer
Castro Cracoviaa
libcratur.
filius

iu

Petronilla Niedbalczina sud puerili Dtateez Infirmitateos retortumhaben preoibus parentum ad Sanctum porreotis redit
,

i\.

Testis 97. Honesta

Mathiae muratoris sub

magno
.

dolore g-utturis post vota

ad

uiiiii

looum sana*
98,

xxvi.

Tcstis

3i).

*
fco

Testis

Efonesta

Catharina

Lorinozowa

aimiria, tribus annis

Honesta Anna vidua de Cacontinuis dolorem et mor,

majrno dolore ffutturis opprei a, saoerdote legenpro ea ad sepulohrum Sanoti Missam votistatim
a

bum
1
1

gutturis

passa

liberatur.

Factum

anno
ac

mdxxiii.
i.

vam,

pradicto dolore liberatur. Kactum

in dioecesi

Testis 95. Providus Mathias Scholdra Craco-

anno uuzzm. m. Testls II)'. Paulus de Corczinin

Plocensi

vm
Loquelss
ii.

auWum

sutor, passus surditatem

facta sanatur.

Factum

niensibus, post vota anno mdxxiii.

1-

tibtntm
s

""-

ob gravem

Inflrmitatem

usum

Tcstis 135. ilonesta

Agnes Walkowa de Crusinistra

perdiderat,
i

quam

posi

roto faota, post

Pasoha die

pniki,

vermem quemdam

aure percipiens

menseoertis reouperal anno udzxixi. mi. Testis L2D. [Iraula Swidrowa de Lohzow a squinantialiberaturMDxvni.
siii.Testis L8B, Catharina de Lenoziozaper deoem hebdomadas fjraviasimo dolore gutturis pressa post vota sanatur anno iidxix.
limjuK,
1

tribus diebus vezabatur; at post vota facta, vermis ezpellitur.

ANNOTATA.
a Opinor, hoc nomine assignari Petricoviam, urbeculam majoris Polonias, qum in Palatinatu

'

v. Teati

1,8.

Blaayus

Wydra

dc

Badomya

uotarius \ loariatus Craco^ Qobilis, ciroa festuiu S. MichaeUia in Villa Opathkowicze comedens aves quisquillas d, os avia in gutture ejus
ita

Siradiensisita est,et quam indigenseidiomate suo aculo PootrkowrtpjoeWaw*.

fortiter

hceslt,

quod humano
vita

preasidio extrahi

uonpoteratj
8.

etoumjamde

aespararetur, ad
osse

Hyaointaum per vota reourrens, staum ab

\n.

Liberaturanno unzxxn,
Testis
162.

Maguificus

Dominus

Nioolaus

Forsanper cantrifusorem hoc loco intelligitur qui cantharos ex stanno aut alio metallo fundit, quandoguidem scriptores medii sevi cantharum etiam nominant cantrum, ut in auctore Oangii (ilossario ad hanc vacem licet videre. c Probabititer hic indicatur castrum in rupe
i

artifeO},

,!r

Piloza Pulatiuus Sendomiriensis,

oum semeloo-

constructum

et in

Palatinatu Cracoviensi situm,

Zeil-

ram matre sua Zophia Palatina Sendomiriensi Sauctinn Dei blasphemaret, noote eadem usum loquelos porduit tam dm, doneo iterum praa ma-

quod Latine Ogrodenecia vocatur, ut apud

lerum
in

tvaditur.

GermanicaPolonicvdescriptionepaq. 91 * * y
d

Amoldus

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

d Amoldus Villanovanus apud Ulyssem Aldrovandum tomo 2 Ornithologise lib. 13 cap. 22
sive pag. 152 quisquilara
y

371

stra

niainilla

post

vota sanatm

Faeturn anno

uunim

MDXIX.
xvi. Testis 198. Laurentius "Wawrzynek de Clepardia, a cordiaca a passione raeritis et intercessio-

usurpavitpro cotumice.

Hinc coUigo quod Severinus Cracoviensis per

quisquillas designare voluerit easdein aves.

neSancti hberatur anuo HBXX.

xvii.

Hac voce naparstek haud dubie exprimitur nomen vernaculum, quo apud Polonos digitale
e

Testis 203. Filius nobilis Hieronyrai Braoivifl

czieiowski
47 xviii.

Cracoviensis ab aposteraate sub

alifl

istud instrumentum appellatur.

habito sanatur.
Testis 204. Mathias

Krupnik a dolore
sar-

f^ "^
1

SECTIO V.

dorsi liberatur.
xix. Testis230.
toris Cracoviensis

lenorum

liatunbus.

Margareta Noirawczina uxor

in platea Yislousi

usura ling-uaj

Dolor pectoris aliarumque vicinarum

partium,
et

languor

pedum manu-

deporditum reaecipit. Factum mihii. xx. Testis 217. Catharina uxor llanus rauratoris Cracoviai loquelam, quara amiserat, votis pcrfectis,
resumit.
xxi.
Testis 277.

umque
Varii oppresst car-

curati.
Honesta Anna cantrifusoris uxor Crain

Cracovite in

mammiUa

Dorothea Naibergerowa civis apostema habcns, cum vota

T
ii.

estis 8.

reddidisset, sanatur.
xxii. Testis 283.

coviae pueri sui, gravissimas corrosiones

dialgia,

Hedvigis liernardi pistoris Cra

ventriculo habentis, postvotapro eoprjestita, sanatione laetatur.

Testis

covise uxor,gravissimascorrosioncs veutris habens,

Factum anno mdxxi.

sanatur.

B berti

Martinus filius xn annorum AlDronzek de suburbio Cracovice profesto Paii.

xxui. Testis 290. Mathias Lupus ('racoviie

tor a gravi tussi
S.

sclla-

liberatur, apparente sibi in

visu

schse a fluxu ventris, et a g-ravi infirmitate curatur

Hyacintho.
xxiv. Testis
:1IH.

mdxxiii.
iii.

.loatmos

Raszvnski de platea

Testis

xii.

Honesta

Catharina

Collegia-

sancti JoaunisCracoviensis corrosiones in medullis

S.

tka de Cracovia inquilina apud domos Conventus Dominici in mense Aprili pectoris et gutturis

ossium habens sauatur. xxv. Testis S10. Catharina Jurkowa de Cazimirz

dolore pectoris sanatur.
xxvi. 'lVstis :>:!(;. Zophia mulier de Cracovia magno dolore intestinornm ot ossium divoxata, post vota ad Sanctum faota aublevatur,
xxvii. Testis 867. Anastasiavirgo monialia de tertia reg*ula S.

ab insanabili
17.

dolore

levatur.

Factum anno

mdxxiii,
iv. Testis

Uxor providi Mathiaa Szyrmierz

patroci-

sutoris Cracoviensis triennio a gravibus punctioni-

bus cordis cum magno dolore per Sancti nium sublevatur. Factum anno mdxx.
v.Testis 24.

Agmes Swidrowa de Lobzowo adolore

cordis sanatur.

Dominici tribus annis dolorem cordia etcordiacam passe sanatur anno udxx. wvin. Testis 300. Joannea Byelsld Librorum Mgator Cracovia;,

Honesta Agnes uxor Andrea? Groduodecim annos magmam pectoris infirmitatem passa sanatur. iloc idem contestatur
vi. Testis 77.

morbum

passus intrinsorum, miracu(.'raco-

nostai per

lose sanatur.

xxrx. Testis 392. Joannes Lyeszianin oiviB

viensis,
tions, post vota sanatur.
|s
(

testis clxix.

aspcrrimam intorionun corrosionem pa!'(.

vn. Testis
rat,

80.

Joannes Pudelko

tussi pectoris

mortali pressus, propter

per
tur MDXX.

quam jam Magdalenam uxorem suam

loqui

non pote-

xxx. Talmla

Uxor

pictoris Sebaldi

oivifl

au eilium s
Uyactnthi
r,ju run\

devotatus sana

vm.
C
seu pectoris
et

TcstisiH, Laurentius septem annorura

filiufl

gravissimo pressa, ad Sancfcum recurrens, Hberatur anno unxxi. xxxi. Tabula ii. Famata domina Vlarthade plaIracovise dolore pectoris

lur

Prautoris, et ipsePetruspatersuus gravi interiorum

tea sanoti Spiritus civis Cracoviensia, per quinque

dolore vexati liberantur.

cordis

Catharina Procopowa Garnczarka dolorem interiorum per viginti annos passa sauatur anno UDXXH.
46
ix. Testis 100. llonesta

annoa dorso vehementer oruciata, patrocinioS. Ilyacinthi sanatur perfecteanno Domini usxxj xxxu. Tabula 87. Puella dominaa olim conjugi
Andreaa Pilawa, tussi gravissima oppresflEj voto
oto, liberatur
t';i-

x.Tcstis L06. llonesta Regina Naymanowa Cracoviae septem annis morbo cordiaco vexata post vota
facta liberatur.
12i>. Honesta Ursula Swidrowa a gravi intestinorum vexatione, apparente sibi intrinseoa

anno &u>xx. Lomina ECosoziele xxxiii. Tabula 12. Gener czka, uxnr domini Andreaa Kosczielesczki vioethe;nirarii

xi.

Testis

Begni cordiaca passione, toxioo, et oapitls

vertiffine oppressa, per vota ad

Sanctum

Gaota sana

S.

Hyacintho

in visu, et

ipsam sanante, liberantur

turanno moxxi.
xxxiv, Tabula bS. Generoi la domina ttegina Saaeriore BBtate, fcetido pnranczowa existens in sua et oculis humanis Lnconspectabili tumore et apostemate percuflfla, cum ad Sanoti anxilium e omnino convertisset, turpe apoetema ceflsit anno
ti

MDXVIII.

xn. Testis 130. Elizabet uxor Alberti pellihVis Cracoviae morbo mammilke gravissimo post partura Joannis filiisui occupata, post vota redditasanatur.

Factum annoMD.
xin. Testis 131. Elizabet
matertestis.
xiv. Testis
117. Nobilis
filia

Annae Schabczina

MDXX.
xxxv. Taliula
II,

tribusannifl infirmitate tussis vexata sanatur.

Anna
dice-

Domiiia 1'ilawiua pectoriflflimul

Jacobus Colatowski

cesis Posnaniensis et

Notarius

officinte Vicariatus

habens pessimum, invocato Sanctl patrocinio, sanatur anno unxxi. xwvi. Tabula 05. Maba.l Kycnski a maxirno doet frutturia alcufl

Craeovia? ab irremediabili dysenteria post vota liberatur.

lorecordis, et iniinnitato, 8. Byaointibi fultufladju-

Factum anno mdxxiii.

Honesta Anna, generosa; Doraina;

xv. Testis 159.

Catharinse Kosczieleczka, thesaurariae regni Polonise filia, a gravi apostemate in pectore in sini-

vaminc, sanatur auno mdxxiv. L9 L.Teatifl 7..\icoIau Noazes corroflionempedum aiuautem viginti annis passnfl, post vota ad Sanctum, facta
sanatur.
ii.

Testin

i7l >

ALIA MIUACULA 8 IIVACINTIII CONFESSORIS

Testis
8.

kX IMIHf -!

Puer duorum annorum ulceribus, et morbogravi contractus in pedibus, oblato illo per vota, sanatur. Factum anno mdxxi. m.Testis 10. FiliusMarthae Thomaszowa ex vulii.

xxiv. Testis 121.

Mathas Krzewski

laicus Craco-

viae dolore dextri pedis liberatur.

xxv. Testis 132. Catharina

Woitkowa fracturam

nere acriter laesus, et lawuram cum putrefactione ossium viginti annispassus; ilum humanis dostituiturauxiliis, divinis adjuvatur.
iv. Testis 14.

medio anno passa, nec a medicisadjuta, facto voto, sanatur. Factum anno mdxxii. Hoc idem contestatur tabula lxxi. xxvi. Testis KJ& Zophia puella de Cracovia
et

crurium uno

Nicolaus carpentarius graviter in

per

gravi dolore pedi.s dextri liberatur.

mdxxii.

Faetum anno

pede

Iresus,

cum

medium annum decumberet,

anno mdxxii.

post vota factasanatur

v. Testis 16.

viilncre

Honesta Catharina de Lublin mag-no jjedissanguinem continue fluentispostvota

sanatur.
vi.

xxvii. Testis 172. Catharina Wrzeszikowa vidua, sinistro pede vehementcr et diu laborans g-ressuque privata, post vota consurgit sana anno hdxix.

Testis 21. Mathias

Porombski

civis Cracoviae a

xxvin. Testis 194. Barbara Czieslina Cracovise tu-

acorrosione ossium in fronubus cum dolore maximo, post vota facta liberaturanno mdxxiii. vii. Testis 24. ilonosta Ag*ne8 Swidrowa de Lo-

morepedum

sanatur.

bzow, per tresanficB magrrum dolorem pedum patiens, sanatur anno tfDXX. Bernardua carpentariufl civis Cravm. 'IN-sti.s coviensis ante festnm S. Miohaelie quinque hebdo:'>:;.

xxix Testis 207. Jacobus Cracoviensisdoloresinistri pedis affectus sanatur. 52 xxx.Testis 221. Dorothea Wroblowa Cracoviae

,-

Btercewi

pede graviter

lsesa sanatur.

eju*&m

xxxi. Testis 222. Marg-areta pileatrix de platea Smcti Wislensi dolore pedum liberatur.
xxxii. Testis 231. Filius Stanislai Mondrii a vulnere pedisinsanabili liberatur. xxxin. Testis 232. Dorothea Karaskowa, ex gradibua cadens, pedibus callisa sanatur. xxxiv. Testis 233. Dorothea Tomanowa gravi dolore

madibus gTavisslmo, et irremediabili dolore pedum

ntlVctus, post vota coinpleta saiiatur.

ix Tcstis

:J4.

fractain

iii

iiiuiii

Martha dc Lublino, ex gravi casu factis a modicis irrcmediabilem

,

j;

ijui

languo-

ribu

ma
*

nuwn

anno mmx oallig-ator b civis Cracoi.",. Mathias 50 \. Testi ambulandi ueum ex repentlnomorboamiserafc: vfffl postquam ffd Sanoti tombam per uxorem suam Annam testem voto prsesentatur sanatur anno
votia reouperat
,

pedum onerata liberatur.

Greg-orii fabri, pe-

xxxv Testis239. Zopbia uxor

MDXMH.
xi. Testis 47.
ficx

sanatur. \x\vi. Testis 250. Nobilis Jacobus Przemenczki Cracovia? in platea Vislensi manens, manum abscis-

dum dolorem quinquennio passa,

Ilonesta Iledvigis vidua Cracoviae a mensibus maxfmo dolore pedum detenta, posl

sam ex

toto, et recuperatam cum digitis ostendit Commissariis praesentibus in rei evidens testimoni-

vota snnatur anno mdwiii.

um. Factum anno mdxxii.

xxxvii. Testis 265. Petrus sartor de Casimiria,

Salomcee familiaris apud [glarka inplatea Judaica degens, quatuor hebdoxii. Trstis

M.

Iloncst.a

manudextra gravitervulneratus,

et

amedicisvulc

iiiailariiiu tiiniurcin

pedum
a

pnssn, sanatar.

ncrariis c destitutus, post vota sanatur

mii. Testifl &3.

Marg-areta
nioiliu

Clepardiensis uxor
libcratur

Malhia'

Colhlar/.

pcilis

anno

MDXM.
mv. Testis
59.

xxxvin. Testis 266. Filia Catharinag de Stradomia e sublimi cadens, collisa et confracta pedibus, post vota emissasanatur,

Puertredecim annorum magnodo-

lore pedis llberatur.

w.
anni

Tcstis 70. Ilonesta Harbara

uxor Alberti

sella-

wxix Testis268.Catharinaante portam Swieczka dictam manens, pedem morbo corruptum, deprecata Sanctum, reeuperat sanum.
53 xl. Testis 274. Stanislaus Bachmat gravi peusum istodolore detentus adhuc juvenis, ad S. Hyacin- 7wn meitithum rsQUrrens, sanatur anno mcdxc brorum

torls Cracovlffl

oandenti ferro

toasa,

Inflaturam unins

pciiis passa,

ueo Dnedicorum auxllio sanata, ad

dum

Sanotum

reourrlt,

Faotum anno unxvx. Hoo idem

PoohiliUfl civis Cravovien-

contcstatur

Bestifl L68.

xli. Testis 282.

\vi. Tcst.is 73.

sia

Joanncs

antc lcstuin S. Michnclis in sinist.ro pcde acriter

Craooviensis per duos annos post vota sospes cvadit.

xlii. Testis297. Ag-nes

Catharina Joannis monsatoris uxor pedum gressu privata,

de platea cerdonum qua-

licsus, post vota

sanatur mdxmi.
Honest.ii

wii. Tcstis 7\
platea

Catharina Uilenska in

tuorannispcdibus intirmata sanatur.

xliii.

Caatrensi Cracovis dolorcm mag-num et mourabilem passa, expletis votia, sanatur anno
xvxxi. TeBtfa T9.

Testis3U7. Hedvig-is

pedem inflatum habens

MI)X\.
\i.iv.

liberatur.

Curkowa Clepardiensis Factum anno

MDW.
Beligiosa soror Martha tertiihabitusS. Dominioi ante earnisprlvium fraotum
e1

Tr>iis

318.

pcdem
sibi

Cracovia? ferrco clavo

xi.v.

Anna Grusczina ex suburbio pedem pcrforatum habens,

existit.

mciiicis tnourabilem

habens, apparente
liberatur.

postdivina auxilia sana

S,

Etyaointho, a dolore

Paotum auuo

MDW.
m\. Teatia
talptdum
a/}Ugtbn h
tur,

si. Blteabeth

Rimarka Andrichowa a

Tcstis 321. Catharina inquilina apud Bidlenskaadolore manus sanatur. xlvi. Testis327. Joannes cerdo de Scobiro, dolore

podragfa euratur unin.

pedum

sublevatur.

w. Tcstis S7. Nicolaus Krol ab iuflntura pedia oum aooensione sanatur. Factuin anno MD\W.
al

xlvii. Teatlfl 326.

Simon

rotifex Clepardiensis pe-

dem

inflatum habens sanatur.

Tcstis 319. Barbara Czeczotkowa de Ogropede putrido sanatur. Contestatur hoc tabula

XLvm.
dinilEi,

txi. Teatis 88.

Joannea Cseoh, gener Dluguszti

bina

oivia Craooviensis,

viceamagna

Enflaturapedia

53anuo mdwii,
XXIX, Testis 550. Christophorus pictor tetrum cusin pede babens sanatnr.
54- l.

Bublevatur anno
xxii.

mdw.

ul-

Tcstis

UJ. Dorothen 1'ilawina fracturain

1

ossium pedis passa sanatur.

x\ui, Testla
in

Testis 308.
S.

Religiosa virgo Barbara tertii prodnus

rt-

17..loanncs Harvla fracturaui OSSium

habitus
Li.

oruribus passussanatur.

Dominici dolorem rem habens sSnatur.

TeattB

manus dextne et tumode Casimiria

dolore

cupernnt,

379.

Zophia

pedum

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

pedum
sinistro
liii.

:>rs

et dorsi liberatur.

rit

lii. Testis

394. Catharina de platea Slacoviensi in pede ulceroso sauatur. Testis 396. Puella filia Catharinre Stradoa

ixiunt^ indicare eum, qui conftcit caligas. cExistimo per medicos vulnerarios hocloco in-

telligendas esse chimtrgos.

Non

dubito, quin

pro

furra hic

legendum

sit

miensis

pedum

dolore liberatur.

sura, qiuv estposterior tibi/e

pars catmosa.

liv. Testis 406. D.

Martinus Belza doctor decre-

e BftMggrabius vcl Burg-gravius est cotnes vel castri, et aeducitur

qitiV

torem, auditor causarum, officialis Cracoviensis, laesus pede post vota sanatur. lv. Tesfcis 407. Filia Joannis Pienyonzek pedum
kesa doloribus sanatur.
lvi. Testis 409. liczki

burgi hoc nomen a vocibus burg",

castrum

Eadem
eoc

et grave, etue vomitem significat. signiftcatione dicitur burg-irrathus a voce

gprafj

Germanica
Mniszowski domini Ua-

qiuv vomitem tiesignat, ut patet

Adam

Lexico Cangii.

Marchionis curia? regalis notarius publicus,

,

habens iuflaturam pedis tam magnam, sicut ejusdem corpus nec potens per medicos sanari ad
S. Hyacintlii patrociniuin recurreus, sublevatur.
utetiam tabellx
<

SECTIO

VI.

55 lvii. Tabula
lviii

S.

Matrona quredam dolore pedis

ad
appen-

sinistri intolerabili liberatur

ejus tutnuluffl

tx testanrur.

md\x. Joannes in suburbio Cracoviensi gravi ulcere in pede per bieunium vexatus, ad vota Saucti recurrens, sanatur auno

Tabula

20.

Febri, aliisque morbis ac

afjlicti

vulneribus

pristince sanitati restituti.

HDXXI.
lix.
P.

Tabula

22.

lore

manuum

ac

pedum

Zophia de platea Columbina, dovexata, recurrens ad Sancti

auxilium adjuvatur anuo mdxxii. lx. Tabula 51. Puer cujusdam nobilis dominse, morbum latentem in manu habens, oblatus ad Sancti sepulchrum liberatur anno mdxxii. Tabula 64. Adolescens quidam dextra lxi. manu morbo corrupta per triennium divexatus relinquens humana, divina sensit pnesidia auno

T
II,

estis

Vl.

Annarilia Agnetis Cziesllna Cracoviffi Qaiiam

a subita infirmitate

eta

fehri convaleseit post

oeuli

vota reddita anno mdxx.

Testis 72. Jacobus Wodziezka de Lnnkowicze,
ail

E
San-

fabcr acutissima febre laborans, porrectis

ctum
iii.

votis, liberatur

anno mdxx.
puella

Testis 82. Cathnrina

de Zabuo,

lilia

mdxx.
lxii.

Joannia Pusdro, febrioitans ad extrenia deduota, nppareute Sanctn sibi, sanatur mdxxi. iv. Testis Si>. Oorothea Me/.na ('racoxia* \nnam

Tabula

66.

Nobilis

lledviyis

de Hzeplin

virgo clauda anatur mdxxii. lxiii. Tabula 68. Juvenis quidam Cracovise maximo dolore pedis oppressus sanatur mdxxii. lxiv. Tabuia 69. Mulier qusedam a cane lffisa in pedis parte quse furra d dicitur, ita ut etiam mu,

aneillam servilcm, patientem febrim per xv hebdomadas, pervotareJiahetsanam anno udxx. '. Ursula reliela Petri Szellong consuv. Teatis
,;l
!

lis

Casimiriensis tribus hebdomadibus aeutissiinis febrihus ilivexata consur^'it, ('athariiia Heligiosa

tertioa rqgulsa S. Francisci

sculi defiuerent, sanatur

anno mdxxii.
,

lxv.

Tabula

73.

per dimidium
mdxxii.
lxvi. Tahula

annum
S4.

Juvenis quidam dolore pedis sanatur anno divexatus

de observantia proipsa vovente anno mdwhi, feria lii Pasohffi. vi. Testis 104.. Nieolaus Miklas a tcrribili et insanabili

paroxiamo qppressus,

e1

postvotafltatim libese-

pore

pedum

dolore

Juvenis quidam longo temsublevatur anno detentus

,

ratus nnno mdxxii.

viT.Test.is 120.

Catharina Praazolka Crocoviffi

MDXXIII.

Tabula 89. Joannes filius dominffl Annae anibulare Mostalinffi pedes retortos habens, quibus non valens per noven annos, sanatur. Poenitentia lxviii Tabula 91. Soror Zuzanna de Dominici tertii habitus, integro anno pedis dolore S.
lxvii.
afflicta,

ptennio febricitans sanatur. 57 vni. Testis \:i\. Catharina Jaxina mensatrix Cracoviffi duobua annis fifravissimis paroxiflmia vexata, post vota statim convaleseit. lXl Testis 120. Elizabeth S/.liotkowa tribusannig

yflj luttiii

nit

paroxiamo laborans et
votis liberatur.
x.

vertiffine, fuais ad

Sanctum

post vota sanatur.

Generosus Nicolaus Landskoburggrabius e Castri Cracovim runski de Brzezie, pcdis, paflt multa medi8 is, periculoso apostemate
LXIX.

Tabula

94.

Testis L6U Elizabeth de ClepardiB vidua, oum filioflUO Valentino (illa pcr aiiuum eum dimidio, et
ille

cum camina nihiljuvantiaad sanctum Ihacinthum ope sauatur. Factum anno confugiens, divina
votis

XI. Testis

pervii hebdomadae passij liberantur. 184. Albertus lotor wtium regallum

paaflus sanatur.

paroxiamnm totiusanni
xii. Testis L86.

Hedvigia

Thomkowa

gravi paro-

mdxvi, xui Sf.ptembris.

xisino labotana aanatur.

ANNOTATA.
Mgritudo, passim a morbus vel cardialg-ia, qua> appellatio deducitur Ihnc a voce Grwca *ao3i<tgux cor siynificat. morbo illo laborantes communiter dicuntur carvocet, forsan diaci, Ucet Severinus eos cordiacos
a

mii. Testis 202. Puer filiua Barbarae de laborans paroxiamo aanatur.

OrupniW
i

hv.
qurn kic a Severino cordiaca apmedicis nominatur cardiacus

Tefltia

' ,

.'-'>.

Petrus Cre

a oi

nturio aoutiai

febre vexatus sanat.nr.

xv. Testis
;!7i.

Barbara

Blaaii

fabri

de platea

pellatur,

aJSo vice Caatrenai Cracovienflia acutiaaima febri, et

morbo
ua

Lethali sublevatur.

58 xvi. Testis :>u.

PueUa
Pilia

filia

Petri

oivJflCraoo-

fihtilmntn-

seplennio febricitane aanatur.

352,

hoc nornine a voce Latino GOr derivato. loco sit callib Non magis intelligo, quid hoc suprafuerit totroUgator. Quare gator, quam quid

xvn. Testis

has voces, quie parum ad Forsitan simplicii Polonis explicandas relinquo. qua voce auctor voluescribendum est caligator,
faciunt,

rem nostram

roxismo MDXXUI. xvin. Teatia 858. Jacobus bina Vice a febribus liberatur.

gravi laboranfl Uberatur.

Barbara Ca prowa paBactum anno

foflsariua

de Cleparz
Teetia

374
t\

ALIA MIRACULA

S.

HYACINTHI COXFESSORIS
quod videbatur facies putrefieri D factnm votum sanatur perfecte. morba Testis est maritus ejus, cum ipsa sub juramento GaUiC0 <>ffiicli testificans. Tabula 77 anno mdxxi. ii. Testis 66, Nobilis Joannes Dobrostainski a morbo eodem sanatur mdxx.
g-allicum b, ita

udusmi

xix. Testis 362. Szliodek civis Cracoviensis, vovente pro se uxore, a febribus Jiberatur.

post

emissum

et

Joannes Kokoska Ludmar de uxor ejus, et liberi eju-s gTavissima et acuta febri quassarentur, postquam votiva Missa promissa celebrata fuit, sanitati sunt
xx.

Testis

301.

Cracovia

cum

ipse, et

restituti.

xxi. Testis 393.

Anna de

platea Slacoviensi per

febri
et mortali dive-

medium annum acutissima

xnta, post vota sanatur.
xxii.

Tabula

G7. Stanislaus

de Curow gTavissime
feria sexta post

iii. Testis 68. Mathias Krotki aurifex in mense Septembri infirmitate quadam, a morbo gallico divexatus, apparente sibi S. Hyacintho, ab hac Iue liberatur. Et mater sua cum eodem hoc sub juramento confirmavit coram Commissariis, testis 64

febricitans devotatus ad
nonnutlt
coHcit dolO'
ribat,

Sanctum,

anno mdxxi.
iv. Testis 68. Nicolaus filius Annse de Andrzeiow morbo gallico per duos annos vexatussanatur, voto ad Sanctum completo. v. Testis 72, Jacobus Wodziczka a morbo gallico in inguine sanatur anno mdxxi. vi.

featum S. Qregorii convalescitanno mdxxiii. 59 i. Testis 28. Barbara uxor Nicolai Nadarzinski apothecarii Cracoviae.
ii.

Testis 78. Andreas liilenszki in platea Castrensi Testis 83. Catbarina

Cracoviae manens.
iii.

Kinarowa Cracovia; per

Testis

85

Nobilis

Meczinski in

Ca-

unum annum

infirmitate colica preasa,

cum ab

stro Dobczicze,

morbo

gallieo et purulentis pu-

omnibus modieis destitueretur, matre sua Elizabeth pro ipsa vovente, sanatur in mense Aug-usto anno mdxxi.
iv. Testis 117. Joanncs Barila sutor Cracovise ab hoc morbo, apparente Sancto, liberatur anno

stulis infectus, invocato S. Hyaciutho et sibi in somnis apparente, ab hac lue statim sanatur anno mdxv.
vii.

Testis 96.

Stanislaus de

Eosvadow

nobilis

dioecesis Cracoviensis

morbo

gallico

pertotam Qua-

mdxxiii.

dra^esimam divexatus anno mdxxii.

viii. Testis 103. Catharina Noskowamorbo gallico gutture irremediabiliter obsidente etc, patrocinio Sancti invocato, sanatur anno mdxxi. 62 ix. Testis 119. Ag-nes Znioskowa morbum gallicum irremediabilem passa sanatur anno

Wl, Nicolaus Cretek sutor Cracovice per longum tempus cruclatua sanatur.
v. Testifi

vi. Testle 298. Zophia de Stradomie lotrix vestium regalium opteni annis passa inlirmitatem colicam,

postiwocationem S.
Hyacintfn

invocato Sanoto, Uberatur,

vn. Testis 867. Sianislaus puer Stanislai Maszno

post vota libcratur.
viii.

MDXVIII.

Tabula. 81.
Banooensis

Dominus Adam Zdowski

tri-

bunus
MDXIX.
epiiepsia,

paBsione, ad

Sanctum

a, CracovieB oppresBus colica confujriens, liberatur anno

Nicolai

Catharina Jazina morbo eodem divexata post vota sanatur anno mdxxii. xi. Testis 127. Catharina Barsczikowa, de quo et tabula testatur 65 anno mdxxi.
x.

Testis 121.

xii. Testis 146.

Stanislaus de Grodzisko a

morbo

60.

i.

Testis 1S.

eodem morbo per

tre

Anna filia decem horas

carpentarii

gallico insanabili sanatur

xiii.

quassata,

Anna ma-

Tcstis

156.

anno mdxx. Nobilis Joannes Zebridowski

pro ae vovente, liberatur anno mdxv. Anniu de Skarmirz, a caii. 'IVstis L09. Kilius duco morbo toto anno passuSj per vota Hberatur
MDXXIII.
in. Testlfl 191. Ilieronynius filius Eliznbcthre

eodem morbo

liberatur mdxxii.

xiv. Tostis 197. liarbara

Koskowa per multos

an-

nos vexata snnatur mdxx.

xv. Testis 238.

Anna uxor

Joannis sartoris de pla-

de

tea S. Moriani similiter.

xvi. Testis 209.

Levartow aanatur.
iv.

Ursula Piotrkowa de Casirairia

Catharina Murarka Hanusowa, etiam vix facies homipostea votis expletis sanatur, et

Testis

251..

Kilin

Bnrtholmmei

pellificis

mor-

eodem morboinfecta sauatur.

xvii. Testis:M7.

bum eumdem
v.

pasea sanatur.

Testla 288. Filius Agnetla

Bernardka de platea

morbo eodem
nis vidcrotur
:

sic infecta, ut
quffl

S. Nicolai Cracoviro.
vi. Testls P08. FiliuB

annorum quatuor Laurcntii

sex Hedvigris Nico-

portulani de Olepardia.

vulnora obducta coram reverendis Commissariis a Sede Apostolica ostenuMt.

xviii Testis 255.

vn. Testia 320.

lai sartoria

Puerannorum

Dorothea de Szamotuli, sedecim

passa snnatur.
S.

de Biskupye,

anuis eumdoni
tini

morbum

mii. Testis 826. Puer BelenB9 Joannis fabri ferrarii uxoris Cracoviensis.
i\

xix. Testis 275.

Margareta in hospitali abeodem morbo sanaturannoMDxx.

ab eodem morbo liberatur.

Valen-

Testis 858.

Puer annorum quatuor flHus Bar-

68 xx. Testis 298. Faelicia Sliosarka de platea

S. Nicolai,

mirabiliter

Casprowa Clopardicnsis. \ 'iVsiis 886. \nii;i Bogoszowa de platea S. Spiritus quinoue annla passa hunc morbum, per grabarte

sanantur.

xxi. Testis 305.

inistrz

Anua

puella servilis apud Srod-

manens

similitcr.

tiam Dei

et

pntroeiniuin Snneti liboratur.

xxii. Testis

808.

u.

Testis 391.

CalUtua puer,

Dorothea Mazurkowa de Cle-

fllius

Hedvigis de

parz, sedecira annis

tur.

oumdem morbum

Biskupie Bartholonuvi sartoris uxoris,

morbum

passa, sana-

epi-

leptioum paasus post rota Liberatur. xn. Tabuln 27. Puer quidam duorum annorum eodem morbo oorreptusj roventibus pro ipso parentibus suis, sanaturanno dxxti,

xmii. Testis 339. Nobilis

zki de Stradomie
Liiavi

cum

filio

Nicolaus Buchczicsuo masculo unius anni,

laborabant, et sanati

morbo

g-allico oppressi

snnt.

\m. Tabula 50. Puer cujnsdam dominffl oobilis eodom morbo laborans, apparente s. Byacintho matri suce, perfeote sanatur anno unxxn,
xiv.

uv. Tostis 353. Nobilis Balthazar Wirzbowski de lerra Syradiensi certo tempore corrosionem
intostinorum ex morbo g*allico habens MDXIX.
ctv. Tostis 37S.
,

Tabnla
i.

61, Alius

puer vexatus gTaviter mor-

sanatur

bo epileptioo sanatur.

Margareta Ssimonowa institrix, de Craoovia, per sex anuos eontinuos passa morbum

61

Tostis 37.

eadem

lue perfecte

wm.

Joseph de Casimiria piscator sanaturanno mdxx. Tabula -25. Generosus D. Nicolaus Piaszecaki

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

zeczki de Podolia? c terra menter excruciatus patrocinio Sancti sauatur auno

375

morbo

gallico vehe-

pnvdicti, qui corporali juramento praamisflO depo-

U iwr-nFssic.

suerunt, Dominica prima post conductum Pnschos

hffic

MDXXII.
xxvii.

facta fuisseauno

mdw.

Tabula

48. Generosi

Domici Joannes

et

Stanislaus Piaszeczczy , morbo gallico admodum gravati, Dei et Sanctiopitulamine liberautur auno

Puer decera annorum in doino Doroiheas Niclowa, tilius cujusdmn perateieifl d dfl
ii.

Testis 150.

cerdonia Cracovire, gravissimo

raorbo pestilentia*

MDXXII.

laborans, apparente sibi S. llyacintho, sanatur anno

56. Yirgo

xxvm.Tabula

Deo

dicata

morbo

gallico

oppressa sanatur. xxix. Tabula 58.

Quadam domina Agnes

Petri

MDXX. m.Testislol. StanislausZebrzidowski, et .fiuuulus suus aeane radibo morsi, et in intinnitate dfiducti
posl vota sanantur. Contestatur

mensatoris uxor cum filia sua g-allieo morbo vexata, et ad Saneti patrocinium confug-iens perfecte sana-

Tabula

38.

Pactum

auuo mdxix.
iv. Testis
ltif>.

turtesteccxLvin.
Atii

Catharina Kudniczka peste corrc-

autem

64

i.

Testis 56.

Stauislaus Sulowski famulus

pta, post vota sanatur mdviii.

v. Testis 10G.

paratyti,

g-enerosae dominae Annre

Pyenionskova Capitanese Scalensis propter vulnns acceptum in capite tactus erat in manu et lingua, qui a prsedicta domiua ad ecclesiam Dei adductus et Missam apud tumbam Sancti audiens, utroque morbo privatur, et loquelse et manuum usum et beneficium recepit. Hujus et testes, domina testis, famulus iste, Commissarii
,

Jacobus

fllius

agnetis Gabrielowa
Catharinse

peste correptus liberatur.

vi. Testis 170. Filius honcstie

Degowa

peste correptusliboratur.

vn.Testis 1S6. Thomas dc Ogrodniki ob niraiara minutionera sanguinis deflolenSj ipflfl llrd\ tge uxore ejus
vii. Testis 255.

procurator Regiae Majefltatis.

apud Sanctum sollioita, sanatur. Joanncs Slawicnski fllius Doro,

Crupniczka n. Testis et ab Cracovise tacta paralysi pedis manusque omnibus destituta, ad Sanctum confugit, et saua235.

Barbara Jurkowa

thcaj de
g-raviter
tur.
i\.

Saraotuli civis Cracovh,

iu defensione

vulneratus, a morte ad

vitain

reduci-

tur.

Testis 250. Filius Margaretsa de Stradomie

Stanislaus de Crupniki ex alto sedifioio cadens in terram, tactus paralysi corporis totius, facto voto, sanatur.
iii.

Testis 300.

ncriter vulneratus cito sanatur.

x.

Testis

o"2S.

Galias

Mantuanus
Sanotl

chirurgus

episcopi Posnaniensis aeritcr in inanu vulneratns,

post vota
faota,
prfissidio

hydropisi

65

i.

Testis 20. Honesta

AnnauxorFelicis sutoris

sanatur anno

Cracoviffl liydropica sanatur mdxxiii.

ii.

MDXXII.
xi. Testis S
\-l.

Tcstis 81.
suis
,

Honesta Hedvig-is uxor Martini

in

Paulus de

Lywo

dlcsoesis Plooensis

Szlodownik
pueris

Cracoviffl

mense
,

Aprili
votis

una cum
datis
et

laicusfcrrifaber a sodali BU83 artis gravitor vulneratus, post vota convalesoit anno
XII.

hydropisi

correpta
cito

MDxxm.
gladiator
bjts

completis
mdxxiii.

una cum

filiis

convalescit

auno

Testis

oi!5.

Stanislaus Ueskn

a gravi inflrmitate consurgit. Contestatur

filius
,

Tabula

in Testis 102. Sebastianus

Catharinse Pcr-

12.

stowa in hydropisim devenit

a qua, matre pro se offerente vota, subito sanatur mdxx. iv. Testis 118. Stanislaus de Lencza faber Regiffi
Majestatis, oriundus dicecesis Cracoviensis propc Lublinum, Uydropisi gravissima circurafusus, post vota sanatur anno jidii. v. Testis 143. Barbara Pasternakowa de suburbio

68 xiii. Tabula 68. Dominus Joannes Prusz civis por InWrooMlonom Craooviensis raorbo lethargico correptus, per 3, [yaojuidm sanatur auno mi>\\. ciuthura apparentcm, Sancti cu
l

xiv.

Tabula

82.

Virgo qufiedam

eolllia graviter ranfur.

cum

orate ferrea ex alto eadens, ferla 2 Paaohoa et corpore et faeic eonquassata, et jain pene moritura,

abaraicis ad tunibara Sancti devovetur, atatimquea

Cracovicnsi de platea cerdonum, obgravem partum hydropisi insanabili ad mortem deducta, post vota
i

vulnere conaurglt unxrx. XV. Tabula 31. Qua'dara honesta doniina raorbo
pestilcntifficorrcpta sanatur.
xvi.

eanatur. Contestatur Catharinafilia, tcstis 144 anno

MDXX.
aul aqua
tntercutc

Tabula
,

85. Puer

quidam

Inflrmitate deten-

66 vi. Testis 237.

coviie uxor
vii.

Anna

Joraslai cantrifusoris Cra-

tus frraviori
MI)XX.

cum omnium

eluderct

apem

ab hydropisi per vota liberatur.

tuinbam tamcn
xvii. Taliula

Banoti devotatufl convalesrit

l':uiliis

ad anno

oppreai,

Tcstis 330. Laurcntius currifex de Clepardia oppidanus magna hydropisi toto corpore occupatus,

'.II).

PuftT

de Casiuiiria valde Turski gravi lan

i)'t

post votasanatur. viu. Testis 313. Ilelena Carvatowa Cracoviensis hydropisim ranlto tempore passa, Sancti invocato
pnesidio, salviticatur

infirinns poflt vota sanatur.

xvni. Tabula

2.

Nobilis

Adam

p;uore vcxatus, et

humano

prsBBidlo dflfltitutuflj

anuo mdxxii. Stradomye per ix. Tcstis 38. Anna Bernardkade quinque hebdomadas hydropisim passa, Dei etSanope sanatur. dox. Tabula 21. Nbbilis Joannes filius generosi mini Jacubowski, hydropico morbo fere confectus, per oognatOfl et consanguineosad S.Viri sepulchrum devotatus, sanatur mdxxii. Stradoxi. Tabula 45. Quaedam domina N. de mye livdropisim passa per novem menses, invocti

vota ad Sanctura iacta liberatur.

xix.

Tabula

6,

StanifllauB sartor olvia

iracoviai in

ac desperata inflrmitate eonfltitutufl, apparente sibi S. Lyaointlxo, et spem longioris vitai pra3-

maxima

bcnte, sanaturanno udxix.

w. Tabula
rii

15. Aflrneflvidua,

olim conjunx Qrego-

pictoriflj post

et dolore in

mortem viri BUJ ex magna trifltitia gravem Infirmitatem deposita,implorato

Sancti patrocinio, Banatur.

xxi.
ranfl Kgritadinej

cato Sancti patrocinio, pcrfectse sanitati redditur

TabulaU. Quajdamdorainagravissiraa labohumana rejiciens, divlna quewlt et

MCCXXI.
'

invenit prsesidia anno muxxi.

67

i.

Testis S0.

Lucas de Usczie juvenis de

alto

vutnertbui
affceti

cadens lethaliter vulneratus in capite et in latere habcnsossaconfracta, ad S. Hyacinthum devovetur testes Joannes Puqui post vota convaluit. Hujus Lucas de Uzczie, Magdalena uxor Joannis delko,

ANNOTATA.
a Sanocum est oppidum Polonim in Ruasiaruora non procul a fluvio Sano situm in Palalmatu 51 Leopoliensi

Augusti tomus JIL

376

ALLV MIRACULA

S.

HYACINTHI CONFESSOKIS
duos pueros aborsa
fuerit, post

mmtssis.

Leopoliensi. Puto,

nocensem, eo vel in ea tribunus esset. b Morbus Gallicus ssepe pro strumis

scabiei accipitur, ut in Actis S.
iii

hunc virum cognominari Saquod hanc urbem haberet patriam

et specie

votum ab aborsibus

liberatur anno mdxxiii.

xii. Testis 145. Catharina Herbultowska de terra Leopoliensi fluxum muliebrem per ossatis turpiter ejiciens, derelicta a medicis, ad Sancti prffisidium

Bennonis tomo

Junii pag. 194 expticatum est. c Podolia est provincia regni Polonim et pars Russuv Rubrie, terminaturque Volhinia ad Se-

confug-iens, ab hac turpitudiue sublevatur

anno
tn diffciU

MDXXIII.
71 xiii. Testis 155. Nobilis

Jacobowa Wienczlaw-

ptemtrionem, d Nescio, quid nomen peratricis significet, nisi forsan auctor hac voce designare voluerit mulierem, qute peras* seu sacculos conficit aut vendit.
et

Walachiaad Meridiem.

ska de armis Lelivorum in partu periclitans, viro

pro se offerente, liberatur.
xiv.

partu

Testis 192. Honesta Elizabeth Joannis Rosartoris

semberski

uxor Cracoviae circa

partum

maxime

periclitata sanatur.

xv. Testis 203. Honesta uxor Hieronymi Brac-

SECTIO VII.
Mulieres in periculoso partu adjutce
et alii in

zieiowski

civis

et

mercatoris Cracoviensis prius

abortum passa, ad Virum Dei pro auxilio confugiens, amplius abortum non est experta. xvi. Testis 254. Uxor Bartholomaei pellificis de
platea S. Ploriani civis Cracoviensis, ex alto cadens

diversis

totius

corporis

timens

sibi

abortum, ad prffisidium Sancti confugit,

et est a periculo liberata.

doloribus, variisque casibus et infortuniis

xvn. Testis 257. Uxor Bernardi Kleparczik de

platea Slakoviensi Cracoviensis in partu periclitans post vota liberatur.

opem ejusdem sancti tkau-

maturgi experti.
Honestn Anna uxor Socha Martini J- pellificis Cracovicnsis grravissime in partu laborans , nec parere valens , post vota libera^cstis
1

xviii. Testis 270. Hedvig-is Jacobi gladiatoriscivis

Cracoviensis de platea Castrensi Cracoviensis uxor

Muliere

38.

per merita Yiri sancti cui se devoverat, a periculo educitur.

in partu laborans, xix.

prtrynanta,

Testis 279.

Anna

Bartholoniffii carpentarii

Castrensis uxor, Cracovias manens, et in partu

g-no periculo laborans, liberatur.

mavel aborlut

tur.
ii.

Testis

4.3.

Honesta Zophia Sliodkowa uxor

72 xx. Testis 292.

Auua Martini

aromatarii

quam-

Nicolai Sliodek lanionis in platea

Swinska dicta

dam

infirmitatem muliebrem passanaturalem,votis

pcriculo

abortum

patienfl ad S.IIvacinthum confugit petens, ut illam ab isto abortu liberaret. Et eece statim

puer egrediens de ventrc matris, iterum se in ventrem rccepit, ut tempore congruo nascetur. IIoc idem miraculum contcstatur Kcgina Naymanowa
Cracoviic testis cvn.

ad Sauctum expletis, sanatur. xxi. Testis 310. Catharina Jurkowa de Casimiria laborans in partu, nec parere valens, commendans se Sancto, enixa est proleni. xxn. Testis 316. Dorothea Mathiae sutoris de Cleparz uxor, triduo in partu laborans, invocato Sancti
patrocinio, peperit.

Cnsprowa inquilina apud guemdaxn oivem, eognomine ltussek, ln plntea S. Stephani manens, ab abortu et a dolore partus post vota levatur anuo mdxxiii in Apriiii.

Teslis 41.

Nobilis Barbara

xxin. Testis 341. Cathariua Walenczina in partu

laborans, a periculo liberatur.

Ii.

iv.

Testia 40. Ilonesta

Auna Martini Pograczarz

xxiv Testis 360. Uxor Stanislai vitreatoris Cracoviensis periclitans in partu, post vota ad Sanctum
per meritum

suum

faeta, eripitur.

Graooviffi a dolorc et periculo partus patrocinio Sancti

liberatur.

Catharina Wbchowa vidua, Cracoviae inquiliua apud Andreiowski, tempore puerperii nb accideutibus in tali actu, meritis Sancti, ad quera
oonfugerat, sublevatur auno mdih.
invocato S,

v. Tcstisi.s.

xxv. Testis 361. Barbara Paszniczka de Cracovia circa partum graviter segrotans, et vehementer laboraus, post vota facta sanatur.
xxvi. Testis 385.
in platea Castrensi
cta,

Anna uxor
plurimum

Christophori Kimarz
dolore pariendi affe-

70

vi.

TeatU56, Hedviffia Nieolai Czcczotka uxor

s. Floriani in

Hyacintho,

de platea

pariendo graviter pexiolitana

post vota liberatur.

saua peperit. xxvn. Testis 389. Uxor Mathise muratoris sub Castro Cracoviensi in partu graviter periclitata, a
dolorc et periculo sublevatur. \xvin. Testis 407. Uxor generosi domini Joannis Pyeuiouzek quatriduo in pariendo laborans , nec parere valcns, ad couditorem omnium Deum per
raerita Sancti coufugiens, est enixafilium. 73 xxi\. Tabula 57. Qusedam domina civis

vn. Tcstisiil. HoneataAnna Nioolaicerdonisuxor in platea cerdouum Cracovim in partu laboraus, et do pcriculo timens, adSanotum reourrit, etliberatur.

Honeata Dorothea, uxor Joaunis Ladarz, morntn npud (ireyorium Sczirba pisto-

vin. Testia 60.

iu

secuudn post ROMINXSGBBS in partu laborans, et qunsi semivivn manens, per virum euum devovetur, et liberatur anno muxxui.
feria
ix. Testla 70, Catharina fiUa Joannia Niedbalka sartorisdoCraoovia bVriatertiu carnisprivii laborana iu

rein

platea

S.

Floriani

Cra- opein e/us coviensis per multos annos sterilis existens, facto experiunvoto ad Sauctum, brevi tempore sensit se imprae- tur, gnatam, et postea pep^rit puerum cujus postea puor, cum graviter iufirraatus esset, post vota sanatur.
:

w\. Tabula

9.

Nobilis quasdam puerpera in partu

perielitaus post vota liberatur

partu iiboratur ;iimoMi\\n.

x. Testis

anno mdxx.
civis

\wi Tabula
domina

Anna

10.

Qua?dam

tilia

IVtronilhu Niedbalcziua Cra-

Cracoviensis

oovienaia in puerperio cum puero periclitata, meritia Sanoti convalescit. Contestatur tabula 75

cruciata, dolore post vota liberatur

anno

anno

MDXXl.
xi. Testis 103.

Catharina uxor Nieolai Nosek,oum

MUXX. \wii. Tabula 75. Qujedam domina timens mortom ob partum, Sancto se commisit, etc. Anno Domini mdxxi.
74i. Testis

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

eicut

377
>x iMmsi>

etmm

Honesta Barbara Nicolai lei. Testis 9. et pruvigatoris uxor per duos annos scabiem
74
,

fptidnn
pcrson?,

rig-inem totius corporis passa

post vota sanatur

toto

MDXXHI.
ii.

Testis 10.

Martba Thomaszowa Cracovia?

sionem liberatur auno mdxix. \\. Tabula 89. Quffidam domiua toto corpore in gravi infirmitateconquassata, invocatodivinoauxilio, sublevatur anno mdwi. xxi. Tabula 40. Famosa Domina Dorothea civis
Cracoviensis toto corpore gravi pressa iegritudine, eum marito suo votis inaistens, etea compleus cito,
perfecte sublcvatur
77 xxu.

trienniohabuittotiuscorporisintrinsecuscorrosiones

ossium, et medullarum, ita quod ambulare nequibat; statim post vota sanatur.
iii.
viffi

anuo mdxxi.

Testis 16.

HonestaCatharinadeLublinCracoet scabie toto corpore

Tabula

41.

Qmedam domina

injrenti op- quatatvti

manens, triennio morbis,

pressa a'g-ritudine, xxiv mcnsis Junii ad

sparsa, post vota sanatur.

iv. Testis 36. Honesta Margaretba Albuszowa de Biskupye testatur, se vidisse tres pueros in villa Trzebinia cujusdam kmetonisa; ita toto corpore incurvatos per unam septimanam, quod nullo membro poterat se quisque illorum movere ut autem adse:

Dei patrocinium MDXXI.

implorando

couvalescit

Sanctum """""* anno

(

xxm. Tabula 40.

sanatur mdxxi.

Nobilis N. oppressua a^Titudiue

xxiv. Tabula 47. Mathias lanio civis Cracoviensis

pulchrura
cti

S.

llyacinthi suntoblati, statimrecti effe-

morbo detentus libcratur mdxxi. xxv. Tabula 49. Mathias quidam gravi a^rritudinc
pressus convalescit mdxxiii.

sunt in toto mdx.

v. Testis 125.

collisus toto

Puer honestre Hedvig'is Mathisowa corpore, et quassatus, post votaad San-

xwi. Tabula

52.

Honesta Agnes Olenc/.ka gravi-

ter intirmata convalescit.

ctum

facta sanatur.

xxvii, Tabula 55. Stanislaus filius

cujusdam

civis

Stanislaus de Brzozow dolorempustularum totius corporismultotemporepassus, post

vi. Testis 187.

Cracoviee N. graviter infirmatus,

cum medioorum

deessent consilia, ad Sanctum votis explotis, sanitati

vota reddita sanatur. vii. Testis 206. StanislausSosna faber ferrarius de

restituitur. Postea vero secundo, pater, et filius

similitcr jvg-rotant, et post vota convalescunt

anno

Clepardia pruritum cutis multo tempore passus

irre-

MDXXII.
xxviii.

mediabilem, sanatur.
variis totius

Tabula

51).

Frater Manyolth, Ordinis. Mi-

corporis

75 viii. Testis 277. Fselix Naiberg-ier aurifaber, et scabinus, etc. scabiem intoto corpore pessimam ba-

norum

sancti Franofsoi, Gracoviensis

magna

gravavi-

tustotius corpnris iulirmitnto, cuni n medieis frustrn

morbis vexatar,

bens, nec possibilem curari per medicos artis, ad divinum confugieus remedium sanatus est. Conte-

sperarct salutem,

adDominum

per Sanctos Dei

rosqinerit salutcm, et nou frustrutus spe, QOnvalescit.

staturtabula85.
ix.

Testis279. Filius BartholomEei carpentarii Ca-

xxix. Tabula 00.

PlUa xxx scptiinanannn curaercatoris

incidit

strensisgravi infirmitate deductus ad summam maciem, a quo morbo postea, invocato divino auxilio,
sanatusest.
x. Testis 284. Barbara gnorura Kegia^ majestatis uxor, corpns totum pustulis mirabilibus non parvte quantitatis cum intenli-

jusdam

civis

Cracoviensis
Maria;

in

despcratam innrmitntein, ct cum

tuerctur,
snnotui
S.

a medloiB dosti,

Viryini

ct

sancto Sta-

de Ferrak, provisoris

nislao,
tur.

et

llyacintbo devovetur, et cito sana-

78 xxx. Tabula 72.

in ae^ritudine

Quidam

civis

Cracovia^,

cum

arftumu(umfjuf''

sissimo dolore capitis habens,

humanoque

praesidio

carens, udSancturo Dei confugrieus, liberatur. xi. Testis 299. Marg-areta filia Moti sub Castro Cracoviensi manens turpi contagione pruritus laborans, perfecte sanatur. xn. Testis 387. Filius Annaj Stanislawowa de Cracovia, totus non mcdiocribus pustulis infectus,

sua Saneti quvrnvt. patrocinium, sanatur; sed quia votum non implet, iterum in eam-

dein infinnitatem rcincidit, et post vota sanatur an- runt.

post vota sanatur.

xiii. Testis 371.

Cathariua Vyborna de Cracovia

no MDXXI. xxxi.Tabula 7(1. Puerquidam valde inJirnius post votasanatur mdxxi. xxxii. Tabula 70. (Jeuerosa qujcdam domina gravi totius corporis quassata Bgritudine, ad saneonfutficns, sanatur anno cti llyacinti auxilia
mdxxiu.
xxxiii.

gravem
valuit.

totius corporis infirinitatem, et pra:sertini

pectoris habens, apparente sibi S. Hyacintho, conxiv. Testis 390.

Tahula

St).

Fainata quswlam domina N.

valdc ai-rrota sanatur innxxiu.

Hedvigis de Stradomie

in

gravi
,

iufirmitate in tumorem totius corporis corruens omni humano praisidio carens, ad Sanctum Dei se

xxxiv, Tabula 81. Bonesta Zophia <rivis Oraoovisa Infirma convalescit mdxxiu. xxxv. Tabula 82. Nohilis quidam fffandi malo
corporis oppreSBUB sanatur.

devovit, etsana surrexit.

utpatet ex
multis la
heUis votivis.

76 xv. Tabula 18. Generosus D. Petrus Potowski gravi quatlam totius corporis pressus Eegritudine noctibus (bis namque quinque diebus, et totidem
sang-uis ex ore ejus

xxxvi. Tahula

s:i.

Qua:dam domina gravi laborans

85.

infirmitate sanatur.

xxxvn. Tabula

Quidam

Mathlaa

lanifex

rumoura

deluaufl,

promanabat uberrime) medicoopemsibidivinam prasidiari pe-

de Cracovia magna cato apud Dominum

MDXXIII.

oppressus tnflrmitate, invoBeati auxilio, sanatur anno

tiit,totoquecorde se Sanctocommittens,perfectesanatur anuo mdxxi. xvi. lalmla 19. Quidam homoN. gravitotius corporis pressus tegritudine, a medicis destitutus, a

xwvin. Tabula 87. Nicolaus de Ylza artium baocalaureus, in gravi totius corporis conquassationc uvhebdomadibus dccumbens, etcibum Dullatenus
sustinere potens, omni

Sanctopost vota juvaturanno mdxxi. diuturna xvn. Tabula 23. Quidam Nobilifl N. sanatur anuo mdxxii. pressus infirraitate xvm.Tabula 2. Dominaqua;dam N. de gra\ ac iniirmitate, etiam amicis jam de salute
i

bumana ope

destitutus, divi-

nam implorans sanatur mdwiii. xxxix. Tabula 93. NobilteBUzabetliSzeezigntowska paasa

est totta

corporis

el

prassertim braohii

desperat

diffidentibu-, pOBt vota sauatur. civis Cracoviensis bis a xix. Tabula 30. Joannes intercesinfirmitate et dcsperata, per Sancti g-ravi

unius immensura dolorem pcrlon^um tempus; post sanatur. VOta vero ad Banctnm feOte quidara valdc infirmus, paxl. Tabula 96. Pofir rentibuspro eo voventibus, sanatur an. mdxxiv.
XXI.

Tabula

37S nmrM-Mi,
xli.

ALU MIKACULA

S.

HYACINTill CONFESSORIS
Mnxxn.
xi.

Tabula97. Hedvigis Trembaczka, uxor tubi-

D
Clerico Cracoliber furto sublatus post

totius corporis infircinatoris Cracoviensis, gTavi Anno Domini mitate pressa, post vota sanatur.

Testis oS. Stanislao de

Curow

mdxxiv, dieLun, 18mensisAprilis.

Alii daii-

viensi necessarius quidam vota restituitur anno mdxxiii.

xii. Testis 63.

79 i. Testis 115. Maximum miraculum contig-itapud Kioviam, et estdepictum abantiquoin paraajus riete ecclesiffi Cracovias S. Trinitatis prope Sancto Ilyacintho praesente, Scythae invasealtare.

Honesta Barbara Giblowa de subur-

bio Cracoviensi recognovit, se plurabeneficia meritis Sancti recepisse:

xiii.

Testis 72. Jacobus

Wodziczka reformando

runt Kioviam ad depopulandum eam; cumque compleret Sanctus inysteria divina apud altare, et FraS. llyacinthus , accepto venetres aeclamarent rabili Sacramento fugere coepit, quem alloquuta
,

bombardam globo, qui

xiv.
lii

in ipsa erat, vulneratus, post

vota sanatur anno mdxxii.

Testis
81.

Joannes Monczynski

viii

Juc

existeus in montibus Ungaricis Tatri c nuncu-

Virginis, jussitque ee ab illa igitur illa imagine alabastrina, portari. Accepta pondere duorum talentorum vel trium, ut videre est
est

Imago

li.

Marla

veniens Cracoviam gravissima febri percussus et delirans volebat se ipsura interficere suasu diaboli ac postea, apparente sibi S. Hyacippatis,
:

Cracoviae, Borystencm fluvium accessit , et facta benedictione per aquam, tamquam per firmam terram, eum Fratribus ambulans, et se et Fratres suos

a tam lethali casu est liberatus. Adhuc videturtabula Cracoviffi in hujus rei memoriam anno
tho,

mdxviii.
xv.
Testis
94-.

aperieulo Tartarorum liberavit. Et in testimonium hujus miraculi adhuc per fluvium vestig-ium pcdum S. liyaeinthi inanet, et videtur semper ab omniista nobilis Dorothea PilaB bus, ut testatur etiam wina, quai existens Kioviffl Woliniffl metropoli hanc

Religiosa

tertiae regulae

sancti Fransoisoi

virgo Emerentiana precibus sancti

,

Hyacinthi MDXXI.

obtinuit

ingressum sui Ordinis anno

81 xvi. Testis 117. Joanni Barila sutori Cracovia^ perioufam

evanrunt quaedam furto sublata restituuntur. xvii. Testis 125. Hedvigis Mathislowa apud do- " minos consules Cracovienses furti accusata per quemdam adolescentem facti, factis votis ad sanctum Hyacinthum, ejus ope liberatur. xviii. Testis 134. Mulier quffidam ab acervo lapidum gravi obruta, collisa, et concussa, cum pene

semitam per aquam propriis oculis vidit, et hic testatur. Contcstantur autem huic miraculo plucx fama, vel ex visu. Testis 2, testis 168 et teatis407, qui in processu authentico videnres testcs, vcl

tur b.
ii. Testis 1. Reverendiaalmue P. F. Andreas de Parzow dioecesis Gnesnensis sacraa Theologiae baocalaurcus , provincialis PolouiiB Ordinis Praedasmoniacum , qui liberatus dioatorim testatur
,

jam moreretur,

post votasanatur.

est

apud tumbam S. Hyacinthi, cum multis clamoribus protcstatum, S. llyacinthum esse Virum Dei sanctum, et locum, ubi corpus ejus sacrum reqnicscit, vchcmenter ardore, eumqueeogia Sancto,
ut recedat.

Generosus dominus Stanislaus Gorski vicecapitaneus Cracoviae ob crimen homici\ix. Testis 133.
dii,

carceriset capitis per

et

Regem
et S.

adjudicatus,

dum

Hyacintho commendasset, audita Missa, gratis a Rege liberatur anno

se

vitam suam Deo

MDXIV.
G. F.

V"

'"

'''

vcrtos cobu

Jacobus de Cracovia Ordinis Pradicatorum testatur, se per mcrita S. Ilyaciuthi, cui se oommcndaverat, maynum periculum rusti80
iii.

Testis

xxi. Testis 158. Nobilis

Corzenczki

cum

suo

adversario causam agens,

suis bonis privari, post vota

cum

deberet omnibus

OOrum, qui
sisse,
diissc.

in ipsuir. irrucrant, ut interimerent,

eva-

omnium bonorum
MDX.

causam lucratur, et iu possessione totus perseveratauno

atquc incolumem, apparente sibi Beato, re-

lv. Testis 19, ris Craooviffl in

ri

Domina ZophlB uxor Sebaldi

aubitem infirmitatcm,
ita

piclo-

xx. Testis 160. Bartholoraaeus de Sondecz furti accusatus, et ad carcerem condemnatus ac mortem,
visibiliter

quod mo-

per

S.

Hyacinthum

visitatus, ex carceri-

jain vidcbatur, Inoidit, et faetis pro ea votis,

mox

bus

et periculo

mortis educitur anno mdxxi, lvSe-

aaubitanea morteliboraturan.no
vii.

mdxm

eanrispri-

ptembris.
xxii. Testis 208. Stanislaus Sosna faberferrarius deCleparz ab inceudio sute domus ab hostibusinferendo S. Hyacinthi ope liberatur.

v.

Teatisiil.IIonesta Ilctlvi^is SlodowniczkaCra-

cuvicnsis ab infamia objeeti sibi furti patrocinioS.

Byaolnthi liberatur anno udxxxix.

vi. Tcstis 82.

03 xxiii. Testis 237.

Anna

Jaroslai cantrifusoris

intercesiione

Agncs CriesUna Oraoovim ad mari-

uxor in

furti

damno

juvatur.

S. Hyacinthi,

talcm oonoordiam, a qua per mariti crimen adulteriJ sequestrnta erat, per mcrita Saucti, cui se commendaverat, et oui vovcrat, redit.
vn. Tcstis 35. Catharinu de It/cc/.icze in flumine Rudawke oadena Bubmergi ooaplt, et iuvocato Sancti

xxiv. Testis 239. Zophia uxor Gregorii fabri Cracoviae furti rea etaecusata evadit.

xxv.
tronaa

Testis 24-1.

Gener

Petronillae nobilis
,

ma-

ex

vinculis et carceribus

catenis aatridatis, libera-

ctus ab
tur.

uno tyranno, pro eo

votis

patroolnio,

Uberaturanno usxxm.

vm.
viffl

Testis 39, Laurcntius de Radzieiow Craco-

XXVI. Testis 214. Faelicia de Crupniki furto sibi

cantrifusor, crat affeotus veneno, et

cum

uullo

BUblata, votisperactis, reaccipit.

remedio posset venenum educere, Sanotoservo doinini se devovcns in melius mutatus est amm
,

iMDXXlll.
ix.

Testis

U).

quodam

litigio

Matbiaa Qlerioua de Cracovia, in gravi cum adversario suo, inquo in

fccit, in

post adulter capite plexus esset , haec evasit , et postea multis diebus commcndans se patrocinio sancti Hyacinthi , et
adultcriuin

xxvn. Testis 260.

Fffllioia
,

uxor Joachim

eommissum

cum

poanitentiam agens ex delicto suo in gratiam viri

sui rediit.

causa sua coram Commissariis suceumbere debuit,

quamprimum ad Sanctum vutmu

diam ultro
ftc

concor-

wvin. Testis267. Annadeplatea Slacoviensi

ris

di-

vonit.

in/urtu-

niaiiiridrrnrif.

81 x. Testis 55. Puer annorum trium houesta? Hedvigia Nicolai Czeezotka denarium devoravit
et hi

carceribus adjudicata, et pocnse capitis, patrociuio Sancti illaesa evadit.

xxix.
Testis

eodem suflbcatus
poaastj post vota

est, et

cum auHatenus

axtra-

Wa apud moniales
ferventi se

faeta, libcratur ab eo anuo

Puer Catharinse Benedictoaqua perfundens in desperatam infirmitatera

295.

sancti Andrese manentis

incidit,

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

incidit, qui post vota facta cito sanatur.
lententnl-

379
cadeus, et in
illo

in

que benefi-

84 xxx. Testis 315. Simon faxnulus domini thesaurarii reg-ni, Cracovia? manens nxedia nocte, iu-

cam eja$ manum,

omnibus, in profundissimum puteum cadens submerg-ebatur quod resciensuxor sua subsidium petiit et invocana Sanctum, ejus patrocinio e proseiis
:

profundo coeno equo se volvens, ccepit mergi, et in illo easu devote ad S. Ilyaeinthuin proelamans, et se devovens ejusdem auxilio, ut credit, adjutus, liberatur anno
MI>\\.

quemdam iacum

urruui. P ll,r,ma *e
-

fundo puteo emerg-it. ruens

xxxi. Testis 315. Uxor ejusdem ex altissimo pro* sedificio sanatur.
xxxii. Testis 346.

\lv. Tabula 10. Joannes Pycrni cognoiuento de Cracovia clvia multis tribulationibus et an\ietatibus divexatus, post vota ad Sanctura faeta liberatur

Anna Bogussowa de

platea ho-

spitali furti falso accusata, recurrens

ad patrocinium

Sancti liberatur. Contestatur tab. 32. xxxm. Testis 34-7. Hedvig-is de Casimiria puella

ex alto

gedificio

cadens collisa vehementer

et

quasi mortua habita (in caput enim impeg'erat) post vota ad Sanctum emissa statim sanatur anno
MDXXIII.

anno mdxxi Februario. xlvi. Tabula G2. Nobilis Stanislaus Gromiszki semel, et iterum mag-nis perieulis et diversis, ope sibi aSancto pnestita, liberaturMnxvxii, xlvii. Tabula 02. Agnes de Blonye paasa tentationem diaboli per decem annos, ut se laqueo enecaret aut aquis subtnergvret, et in hac angustia ad Sanctum confugit, et a tentatione libe,

ratur.

xxxiv. Testis 354. Catharina de Biecz CraeoviaB

manens

peste correpta liberatur. Contestatur tabulai amiOMDxix. xxxv. Testis 369. Soror Anna de tertio habitu S. Dominici peste correpta, meritis S. Hyacinthi
liheratur.

KPILOGUS.
87 H3C sunt, candide ac devote lcctor, quro in
9 uJbut<M-

Contestatur soror Agnes, medio jura-

mento.

xxxvi. Testis 373. Barbara Caletniczka ob quod-

dam certum

crimen homicidii reclusa in carcere, et per sex menses captivafuit; quia enim prtegnans erat expectabatur puerperium. Illa vero vota faciens ad S. Hyacinthum, ex illo carcere modo quo-

gratiam sanctic devotajque contempiationis, et ad sanctum Deivirum llvaciuthum cuiuslibet niaiarTectionis ad astruendam fidem, et eveitandnin devotionem ex Processu autheutico originali, quain brevissime inserenda duximus, ne longaseries miraculorum fastidium legentibus pareret, nec etiani eo modo ab enumerandis miraculis per virum Dei llya-

otorvpiUh

3"" 1

*" 1

"" 1

Mjungit.

dam
et '

mirabili evadit.

cinthum factisdestitimus, ut

in aliquo tanto ac

tam

eodem

impeira-

runt

xxxvn. Testis 377. Reverendus dominus Stephanus Gelbrikowski mag-ister artium a tentatione diaboli continua, ut se propriis manibus jug-ularet,
85.

celeberrimo Viro, vel in sauctitate vita commcndanda, vel in virtutibus Dei ope ab co factis, non

suadente,

cum ad

S. se

Hyacinthi convertit patro-

cinium, liberatur.
xxxviii. Testis 393. Mater honesta Annse de pla* tea Slacoviensi apud Caliethnik inquilinam manentis captivata, et capitali poena punienda, post votum

solum ipsius, verum etiam Dei glotme deesse videamur. Intermisimus autem ob brevitatis amorera praesertim visiones, et apparitiones, quas diversis
temporibus, et personis variis morbis laborantibus, Deo permittente, idem Sanctus facere dignatUB est, c\ suo ori^inali quaruin numerum usque ad

wwi

pro ea factum, mirabiliter evadit. xxxix. Testis 407. Generosus Dominus Andreas Pyenyonzek Referendarius sacrse Keguae Majestafilise

computabimus. Visumestautem rci consentaneum, generalem vita3, et snnctitatis S. llyacinthi commendationem, et testificationem (quas ad tricesimum
exundat) ex professo praiterirc, cum ffraPatres Ordinis in Processu descripti plurimas et innuuierabiles ad consnlationem iidelium populorum per Virum Dei virtutesfactas, prie-

tis

testatur,

quemdam centurionem

sibi

100

flo-

numerum

renos sustulisse furto; sed quando ad S. Hyacinthum factum fuisset votum, pecuniae illaesae mirabiliter restituuntur
tenti.s.

vissimi viri et

absque infamia furtum commit-

ter eas, qure scripturis continentur, et a testibus

Grodno equus cum ex improviso in fluvium Rudava incidisset, etpnc altis patrono littoribus exire non posset, merg-ebatur emittente, exilit sauus anno ejus ad Sanctum vota
xl. Testis 29. Laurentii de
:

BUper positis, medio corporali juramento, ab omnibus et singulis roboratae ac firmatm sunt, fttOtOB juridice et formaliter testificantur, nihil omittcntes

WDXXIII.
xli. Testis 179.

aut pruitereuutes eormn, quse vcritatcin nere videntur.

rei

concer-

equum deperditum cum

faciens,

Mathias Papirek de Ofrrodniki dolore et moerore, votum ad

ANNOTATA.
rua Kmeto sive cmeto apud Potonos signi/icat conditionis hominem, ut in sticum aut servilis Annotatis ad miracula B. Simonis de Lipnica toobservaviiv Julii pag. 538 et alibi iterum

rehabetannoMCuxc. Sanctum xlii. Testis 181. Nicolaus Hyelonek equum valde infirmum, cui aliter subvenire non poterat, ad San-

ctum devovens, sanum

accipit.

xiin. Testis 280. Zophia Hanusowa mulier paupercula, et simplex et devota duos pullos hubensin aqua submersos, tandem cum devotione ad Sanctum pro patrocinio recurrens, sanos atque vivos iterum
reaccipit.

mo mus
vio

b Hoe miraculum suprain Commentario prm

c

86 xliv. Tabula

7.

Generosus Dominus Czcrnii

num. 39 et sequentibus fuse retulimus. Hoc nomine vocatur pars montis Carpathiin Hungaria, ut apud geographos passim notatur.

de Zabno

existens in belio Prutenico, ex improviso

UK

:imi

ACTA SAXCTOUUM

DE SANCTO ROCHO COIVFESSORE

APUD MONTEM PESSULANUM IN GALLIA,
J.P.

COMMENTARIUS
$
I.

PlfcvEVIUS
;

Natales

nomen; fabula Sancto

afficta

an Tertium Ordinem S. Fran-

cisci fuerit

amplexus.
parentibus urbis Montis pessutan cv domini.s natum significat; quod etiamfacit Spondanus in Continuatione Annalium Cardinalis Baronii, ad annum eumdem 1327 num. 10. His, quse de Sancti nobilitate e variis modo retulimus, nonnullas vi-

Sec. xiv.
Iaicu
lis
tiitld

onsPessulanus, vulgo Montpellier, notissima Gallise in Occitania inferiorc urbs,per S. Roehi confessoris natales ac mortem, necnon mira quxdam, quse post eam ibidem accidisse memorantur, si Actis ejus credimus, ceteberrimum sibi nomen obtinuit. De ista urbe tractat

Sancti;

m:

sum est subjungere

3

observationes.
;

]i

lladrianus Valesius in Notitia Galtiarum et inter atia circa eam observat sequentia In ca urbe j;im anteannoa dxxs studia litterarum, ac in primis ntnliciiia: floruissc, docet opistola cccvii Bernardi Claravallensifl abbatia. Etenim in illa de archie; ;

Eccpendamus itaque hsec tria primo. san- prout avaguinem regium; deinde dominium prsvdictum; riis asscritur, ac tertio, dicamus aliquid breviter de nobilitate, E duobus hisce titulis seclusis; quisnam nimirum ex his tribus titulis verosimilius Sancto tribui
possit, inde deducturi.

t.

|,

VJJI,

lapidibua

wl

siliii'

straln

piscopo Lugdunensi hwclego Sicque strata * publicfl oum fcurba promiaoua peregrrinomm, tamquam iMiuscx illifl, pervenit ad S. j^gidium eumque infirmaretur pertranaiit usque ad Montem Peeeulaihi aliquamdiu commoratus, cum medicis nuiii r\|irn(lit et quod habcbat, et quod non habebat. Sed felicius, certius ac commodius postmodum eamdem urbemnobilitavit ccelestis ac omnipotens
:
:

Ex Actis,

quse cztavimus,

Sanctum sanguine natum asserunt. Verum cum eorum auctor sit anonysola Betfortiana regio

mus, inccrti temporis,

incertee auctoritatis ticeat

,

nobis desiderare ulteriorem hujus assertionis probationem, antequam nostro calculo huic pta-

medicus, guando divina sua bonitate ibidem in

titccnt

prtttht.rithirw sti/ic/un/ Ctntfcssorcm,

qm

gravissimos atque insanabites afjlictorum homiitnni

Hinrhns ptilcidixstiiio

sito tipittt

Dcum

pal.ro-

cinio curaturus aliquando esset,

scrttnt

magnusque quapestifera* prse,

quaversum per Europam futurus

Ittis

sospitator,

et coutinititDi

ut ita

dicam,

hujusmodi malo totlendo miraculum. Et vero in hac urbe Virum sanctum hausisse natales, communis auctorum est consensio ; quibus ?ios fticilats suffragamur in ista re, quam in iis, qum Q tlc <yns nobilitate jmssim circumferuntur, qucVque inobservata prwterire non possumus, correin

subscribamus pr&sertim quia Acta tum hasc dtia non sunt tanti valoris, quanti pro Sancto tam memorabiti ea esse vellemus. Maneat itaque res itta indecisa, quam aliunde probare vel improbare, non est nobis in promptu. Ita nobis videtur dicendum ad punctum primum. Secundum vero non melioris, immo deterioris est notas, secundum ea, quse adversus illud proferemus quod utique nec cum serie, nec cum nominibus, nec cum tempore dominorum seu dynastarum Montis Pessulani cohseret.
cito
,

tum

Nam

Guilietmus Catellus in Monumentis

o&
1

historue OccitanicV, anno 1633 Gattice editis TotoscV, postquam lib. -1, pag. 654 tractasset de dominis istius loci; deinde a pag. 660 eorumdem

nobilitas
rjut,

quantum saltem nobis videtur, indiga. licmauth. % Acta Hctfortiana, qum daturi sumus infra, num, de Monte Pessulano tocuta, sic de San> cii patrepergunt Cujua dominium quondam habuit nobilisaimua eques, nomine Joannes, illustriaaimo BVanoorum regum Banguine natus. Breviariutn ecclesitc et <inrr,-sis Slcsciccnsis, de quo poctionis,
i :

seriem

ita texit in

rem nostram, ac nomina

quatuor; dein
;

re-

censet. Guitietmos signat

Mariam

ac Petrum Aragonuv regem Jacobum ejus filium, quempag, G76 affirmat, dum esset in Monte Pessutano, die xxv Novembris anno 1272 condidisse teslamentum, vicujus in fdium suum secun-

prima de S. itoeho, rcgios ipsi natales sed dominium seu imperium non attribuit Patriam habuit Monibidetn sic ecopressum Narbonensia Uallia- oppidum tem Pe Bulanum.
stea, lectione
;
.

oui aliisque nonnullia pater ejus non ignobile lion tyrannorum more; B&d justitia, Integritate,
:

dogenitum Jacobum transtulerit civitatem illam cu^n dominiis suis omnibus ac castris, vita functus secundum historicos, uti addit idem Catelhts, Hispanos anno 1811. Huic autem Jacobo seCUndo titit/it successisse Sanctium Majorica* regem illi vero Jacobum tertium, ab eoque dynastiam MontisPessidani anno 1349 venditam fuisse
;

prudentia

divino

timore,

auorumque omnium

benevolentia e1 ffratia imperavit. Consentit Vita Dicth aputt nos postca primo loco proferen-

cap,l nitni. 4. Joanues J^intts in \'ita,qu<v a nobis deinde pluribus indicabatur, heec ad rem nostra scribit Lbidem looi (egerat proxitfa,
<
.-

Philippo Valcsio, Galtiarum regi atque itiam venditionem anno 13o0 a Petro Aragonum rege, qui in Majoricse regnum, posteris ejusdem heredibus deficientibus successerat confirmatam
, , ,

anno

L860.
i

Baudrandus tamen

in

sua Geogra-

p/iia a

me de Monte PessulanoJ quondam homo diveset

opulentua, claraqueel illustri familia geuitus, terra

voa Mons Peesulanus refert, hanc urbcm venditam fuisse Philippo Valesio.. a Sanctio rege Majoricea, oui suberat antea.
>

Sed Utud
:

tanti hic

non

est,

ut nos vel

marique simul imperium exerouit, Bzoviusin Annaltbus ecclesiasticis ad annum l; ^;, maa. -.'t;,
1

mora-

noii

ia(w

dcbeat,

nedum novam
enim
in

nobis inquisitionem in-

jiccre

suffUHt

rem nostram, ditionem

seu

DIE DECIMA SEXTA AUIVSTI.

381
vel
ifCTOlI
J. p.

seu dominiion Montis Pessxtlani, Joanni, S. Rochi parenti, sxtperixts attributitm nec cum ?iominibus, nec cum tempore , nec cum serie dominorum istius loci convenire cum nidlus tunc inter illos ejusmodi nominis dynasta notetur secundum ea, qxuv e Catello protulimus. Odoricus Raynaldus Annalium ecclesiasticorum tom. 15 ad annum Christi 1327 num. 56 titxdi hujtts fatsitatem affatim perspexit quando h<vc monuit Silentio autem dissirnulandum non est, uonnulla in ejus gestis apud Surium (adde, etiam apud alios) fictitia reperiri, veluti cum dicitnr, illius parentem Montipessulano imperasse et Rochum priucipatu se abdicasse, ut peregrinationem susciperet constat enim tunc Baleares reges eurn principatum beue,
,

xtrbe

Roch, sxiperius altegata cuinam non videantur potius essecognomina; eutn h<vc itiis postpona?itur? Sancti autem nostri nomen Rochus inditum eifttisse in baptismo e Vitis supra di.vimus, atque adeo non potest ipsi esse cognatum seu cognomcn familise a majoribus
f

Nomina quippe Roq

acceptu?n, si VitSB vcra pr<edicent. Porro hujusce S. Rochi familia, A cruce cogrnominata, peruntiqua atque nobilissima, utdicetur infra num. 26. Con-

sequens igiturest, ut
quoqxte
S
yxatali.

vel

ipsum Sancti nomcn sua

niuius rtoiivitatis etc.

incommoda

habeat.

nonnulla de anno ipsius Ms. Belfortiano, nec apud Pinxtm reperio. Vita vero Diedana num. 7 his
iector,

En tibinxtnc,
Hunc nec

in

illtun chronologicis

characteribus signat

Brat

ficiarium Gallicse eoronae obtinuisse, et

regfibus clientelari

Franeorum sponsione acceptum retulisse

autem unnus

quamvis de insigni aliquo magistratu sive pra> fectura possit intelligi. De puncto tertio, seu Sancti
probatw.

dicendum superest. idem qui supra lib. 2, cap. 6, pag. 294 in compendio, quod habet de S. Rocho, e paB rentibus nobilibus oriundum illum afprmat filius etiam cujusdam yiobilis Occitani fuisse indicatur in Vitis Sanctorum anno 1704 Lutetise Parisiorum excusis. Sed apud Petrum de Natanobilitate,

Verho mUlosimus ducentesimus non;ijrosimus quintus, quo lloehus.. in lucem emersit. hx Vitis Sanctorum Parisinis quas nuper citabam, nativitas ipsius aptatur anno jam dicto 1^9.' vel 1~S0. Et vero si c vtta exhic ab lucarnuto
,

6 Catellus

libus in supplemento seu, appendice post ejus Ca-

talogum Sanctorum cap. 15 ab omni quidem nobilitatis titulo abstinetur et ista dumtaxat memorantur: Rochus confessor genere Narbonensis, apud Montem Pessulanum ex patre Joanne,
,
,

matre Libera progenitus; sed illico dicitur a principatu se abdicans etc. Fuit ergo non tantum nobitis, sed etiam princeps, secundum dictam appendicem. At qualis ? Si velis, principem seu

anno axitem <vtatxs 32 concordcnt nccesse est annus emortxtatis ilie, nec non an?xus nafiritatis 129o, et <vtatis , qtios dicebam. Sed exactam de E Sancto chronologiam quis spondeat ? Yidc qtue dicentxtr inferixis S. De sancti Confessoris nostri pueritia et educatione scribit Vita Diedi cap. 1 apud nos; de parentibus per mortem ei ereptis ibidem de peregrinatione Romana variisque per Italiam iocis pestife?'a Ixteab ipsoexstincta , ixec non de aliis rebus qxtas ibide?n gessit per cjusdem Vitse decwsxim , qtuv cum Belfortiana potest eonferru
cesse?*it

anno

Christi 1327,
;

sicut postea referemxts

9 Por?'o indiget

mirabile,
fe?'tttr

quoa

examine factxtm iltud p?'orsus dicta lue sospitattts pcr S. Uochum

tituln AnyleriiB,

Fabuta

oumlatn

dynastam eum fuisse apud Montem Pessulanum,

idque extundas ex oppidis paternis patruo commendatis quod mox ibidem seqxtitur; hoc jam valde satis paulto ante refutatum. Sin alium enimvero is nobis obscurus est, et ita incognitus, ut ne vel patpando quidem ad ejusdem notitiam perveniri posse videatur. Ex dictis itaque con/icitur, incerta admodum esse , qurn de S. llochi genere apud citatos hactenus auctores circum, ;

Romae Curdinulis quiduin

6.

Vttti Sitnrti

BxpwngtHiF

quje provinciae Lonfi*obardorum est, ex Vita Bel-

da.

fortania

num. 5 et apocrypham hisce

eg'isse

Sed rem hanc tamqxiam verbis castigat Raynaldus

:

superius dcsignatus
trieunio

Narratur rtiaiu

B.

Etoohum

feruntur , non secus acplura alia

qu<e

res gestas pertinent, ut postea patebit. doquidem Sanctus in tam longa jam possessione est nobilitatis, ipsum in eadem relinquendum esse

ad ejus Sed quan-

apud Cardinalem nationc Britunem, atque ab hoc perductum ad Pontiiici-in; quae fabulosasunt, utpatet, RoinunaCuria Avrnione nequc antea venire potuerat cum anno defixa quod hxijns ju t:\cv natus refcratur. Accedit eo fabxdx fabricatoribus vel descriptoribus hwserit in exprimendo nomi?xe xtt ita toquar aqxta
RomflB
:

gentilitio istius perso?xati Ca?'dinalis, aliis aliud

censemus.
Xomcn,
7

Nec vero ipsum

S.

Rochi

nomen adeo

est

obtrudentibus. Quippe qui in Ms. nominatur cum titulo Anglorim;

Betfortiano

perspicuum, ut nullam diffcxdtatem patiatur. In Rochus in BaptiVita Belfortiana sic dicitur

:

biographus num. 15,

eum I'>tr<llus ubicommentum iliudctiam

refcrt, Britannicum x)ocat Cardiiinlnn; llrevia?'ium

Suffragatttr Pinxts in Vita. smate appellatus Habemus Dissertationem Galticam Ms. Petri
est.

Siesvicense Cardinalcm liritonicuiu; Vita Germanica Cardinalem Portiensein ; Pinus Cardinalciu

Rocho compositam , cui epistolam sxibjungit ad Henschenium nostrum datam Lugdxtni die v Septembris anno 16G4: in dicta vero Dissertatione plures memorat Montis Pessulani
Louveti, de
S.

queindam (iallum
clarissimi ot

hsec

cum

Britonum, hominem Fabula itaque mirabilibus eidem attextis eircumstan

,

gente

illustrissimi

Domlnis.

tiis e Vitis S.

Rochi cipungenda est

et

ad aniles
Perptrotn

olim Rochos seculo xiii; ut Stephanum Roq ibidem consulem anno 1258; Raimundum Roq

consutem anno 129G; synonymum eumdem vel alium 1317 Bartholomxum Roq 1322. Huncesse
;

nsenias reteganda. 10 S. Rochum pe?*cgrini habitu vestitxtm Ropetiisse asserit Vita Belfortiana num. 14

mam

ttiam ad
toribttur

posse patruum

S.

Rochi cogitat

si

accipiatur

hisverbis: llabitu Itaque peregrmo Induitur, caputpileotog-itur, d<' humoria bnlga pendet, baoulufl
peregrinalis dextram subit, etintentufl poenltentias Rochus.. Romam reraue contendit. Pinus in Vita

nomen

consuiis pro gubernatore ac administratore urbis. Ad h<ec, Baluzius in notis ad Vitas Paparum Avenionensium tom. 1, col. 1029, curn
reperisset in cpistola Gregorii
;

PP. XI inter leaatos Monspeliensium Imbertum Roch habitatorem dicti loci addit se hoc notare ut major S. Rochum aiunt ex ea fides iis adhibeatur, gui natumfuisse. At quidnam inde confxcias vel urbe
,

rem exprimit: Itaquo rlatorium atque pe destrem habitum iinluons pileolo bnculo Ot folliculis Bumptifl Bomam iter instituit. Diedus vero
ita
,
,

h<vc habet

Iftvevi

quadam

coccirn-:.

-..
.

i.-

iudutuH,

pera ac baoulo vilique pallio eupraposito , , sumptis, pedibusque coopertis calceamonti .., Ko.
pileo

pro ipsius familia,

vel

pro ejus nativiiate in dicta

mam versus

iter dirigrit,

An autem ex vestitu isto

an

3S2
ftocrow

DE

8.

ROCHO COM'ESSORE

iV

n aliunde ansam sumpserint nonnulli, Sanctum abscribendi Tertio S. Francisci instituto , non disputo , quando id factum constat ab Arturo a
Monastcrio in notis ad Martyrologium Franciscanum hae die xvi Augusti;pro qua re alios ibi etiam nominat. Inter hos etiam nomen suum profitetur P. F. Benignus Fremaut in sua Legenda generali Sanctorum etc. Ordinis Seraphici

II.

Memoria
publici
concilio

in

sacris

Fastis

initia

cultus seculo xiv;

an
ipsi

Constantiensi

is

ad diem xvi Augusti indicans, Tertiam Regulam ab eo assumptam fuisse antequam profieisceretur in Italiam. Sed quo fundamento ? Waddingus in Annalibus Minorum ad annum 1327, num. 10, Eum, inquit, Tertio
lib.

decretus ob depulsam pestem

;

S. Francisci

seculo xv

corpus tum pro sancto

habitum,

et

Arelatem translatum.

8. FranciscJ institutO adscribuntaliqui, quos citat, sed recentioris eetatis scriptores. Antiquiores desideraverim coassertores; neque tamen lii contnt-

Celeberrimi hujus Sancti cultum per varias Annwm

Europse provincias longe lateque diffusum persuadent monumenta bene multa, quse proferemus incipiendo a Fastis saciHs qui de eo meminere. In auctariis ad Martyrologium Usuardi a nobis editum, hac die xvi Augusti hasc dantur e Greveno: Lugduni Gallise, beati Rochi, -peregrini et confessoris. Hic claris ex Aquitania
fuisse,
,

quem alii sponte offerunt, imo avide amplexantur. Utcumque sit, nc meia invideam , quem alii tribuunt, et revedicunt, ncque nOStri

respuunt

&*time* mortam

renter suspiciunt, sub

compendio vitam exhibeo.

,

Quibus verbis abunde insinuat quidnam de ista re scntiat. Nec vero in Actis, quse daturi sumus, g hoc tegitur; neque in aliis utcumque antiquis etiam compendiariis ullam novi fieri mentionem
,

instituti

cujuecumgue Franciscani, quod pro-

Tertto
''"" s

Or-

fessus aliquando Rochus fiierit. II Soio equidem,apud Reverendissimum P.

natalibus ortus, et a puero optimae conversationis sinprularem a Domino gratiam curandi homines a morbo epidemiae accepit. Tandem post multa bona

opera,tamquamexploratorin carcere quinqueannos

detentus,ibi in Domino quievit. Hvc ibi. Florarium nostrum Ms. ita eum annuntiat et laudat eadem die: Apud Angleriam Lombnrdise civitatem, depositio sancti Roclii confessoris, viri praeclarissimi

Orpag. 81, in titteris a Paulo PP. III dinis tomo Row/ffffftis ttuito Cltristi 1.")I7, quibus interdictum et ceasationem a divinie certis diebus,ct in festis Sanctarum Tcrtii Ordinis (quae ibi Sanctorum
Sillis tertii
'Z
<-t.

M. Antonium de

Monumeniorum

genere
gfenera,

et sanctitate. llic inter cetera

intirmitatum

enumerantur)
preBdicti

toiii

et suspendi

posse in eoclesiis
uti prsemittitur
scio,

morbum, quem homines

vulg-ariter pesti-

Tertii Ordinis concedit,

in

summario istarum litterarum;

,

inquam,

modi homines,

lentiam nominant, solitus estcurare. Et ideo hujustali morbo gravati, hunc sanctum

inter Cteliles prmdicti Ordinis, qui

ibidemme-

morantur
prim.o
,

haberi
'Vcrtii
,

S.

Roohum; sed respondeo

,

Kochum cum devotione invocare deberent. Habetur etiam memoria ejus cum elogio in Martyrologio
Germanico
iari.
,

a Waddingo laudato citari Sillenum in

quod sub nomine Canisii

solet

ci-

Monitiucntis

Onhnis

ct titincri

Antiquiores

desideraverim

Secundo litteree illm inter alios Tertii Ordinis Sanclos nominant sanotum Ludovioum r-Ynncorura \ivgcm. Sed Spondanus Annaliuiu <<< iesiasticorum Eminentissimi C&saris Baronii continuator, ad annum
ait, coaasertores.
,

13 Motanus in additionibus ad suum Usuar- rcforvnt itmn miito 15^s editum brevissime illum memo- varii ltu 9 m c "" rat Luffduni Galliaa beati Bochi confessoris, contra pestilcntiam adjutons. In editione autem anni giu nomano.
i( >
1
-.

]~>l:)<innttntiat rurn LntJalliis.

Porro Maurolycum

L254 nuoi.

II

tlc

rcstttn istius

Sancti regis

lo-

q quens
rni

Fuisse huao, aitt Tertii

OrdinisMinorum,

Felicium, Galesinium hic pro insertis habeto. Arturus a Monasterio sic ipsum refcrt In Gallia
sancti

reditum ex Syrla addixerit, noiuiulU volunt (Adisis Waddingum tomo 2 ad annum

'
i

sr post

i^arbonensi apud Montem Pessulanum, depositio Hochi confessoris, qui nobili g-enere ortus

ii

num. %&) quod tamen

is/o

vii oredibile;
rei

oum

Dullusuntiquiorum singularis hujua

h'cs

meminerit.

sed pro Christo pauper et humilis effectus, Tertii Ordinis Minorum insignia detulitj tandem patientia,
castitate et miraculis conspicuus, ad cselestem patriam transiit; cujus virtus contra morbum epi-

Spondano prorsus incerta ac pene incredibilis; nobis vero eaypendenda ad diem \\\ hujus mensis, quoejusdem decisionem mittimus, u<-<j/<i>f intereade ea juwpropere staitaque
<>

demisa
texit

tuamus,
petitur,

Tertio, in
ct

hisce <" hujusmodi litteris

Apostolicis solct dari gratia t

sicut

gwe aboratoribus

Porreotis itaque Sedi ApOStOlicSS precitws sttpcr festis /ir.rthctorum Sanctorum Paulus /'/'. III benigne quidem annait sed nullo modo intendit inquirere nedum
petitur.
, ,

maxime olucet. Saussayus eum etiam insuo Martgrotogio Gallicano cum magno ehgto, ex ipsius Actis deprompto. In novo Martyrologio Parisiensi itasignatur: Iu Gallia Narbonensi apud Montem Pessulanum beati Rochi. Bita < annuntiationibus coronidem imponat Martyrologium Romanwn, in quo heec memorantur : In Gallia Narbonensi apud Montem Pessulanum
,

determinare, utrum Saneti isti omnes vere /'<. tiunt s. Francisci Ordinem amplean fuerint, uti
sntis
li</t<ct.

depositio beati Koclii confcssoris, qni multas Italise

urbes a morbo epidemisa signo crucis liberavit: cnjus oorpus Venetias postea translatum, et in ecclesin ojns

nomine consecrata

liouorificentissime con-

ditum

\JS)

ILvr suut in editionibus anni 167S et 1701. AJue, quas vidi nonnikilab istis differunt. itaque Fasti celebritatem cuttus S. ltochi per rarias Europv provincias inclaruisse, abundemanifestant. Verum deprinweva ejusdem oWginrsru antiquitate dicendum etiam videtur.
fnit.

Vita

Diedana

num,

Sancti exsequiis
ista

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

383
iCCTOtl
J. P.

A
luitia cultus

ista subdit: Princeps (ejus

videlicet

patruus

proxime

pr&miserat ) magno impendio ei templum erexit, diem solemnem quo D. Rochus obiit , imuti
,

ooil mortetn

ex biographit.

perat, sexto decimo scilicet Calendas' Septembris anno Christi mcccxxvii.. quod solemne statumque

tratum t et e quo a nonnullis ut vidimus, tamquam e primigenio vel ptwcipuo fonte publica hujus Sospitatoris veneratio quaquaversum diffusa dicitur. Xarratur tamen illud factum in Vita
,

quam primo

loco daturi

sacrum ad haec usquetempora ab incoliscelebratur. Compendium Vitie apud Petrum de Natalibus de Sancti patruo heec scribit: Peractis longo sanctum corpus tradidit sepultractu exequiis eidem templum mag-ni sumptus erig^eus. turse Quee si vera sint ex iis conficitur; publicam Sancti venerationem una cum felici ipsius obitu incepisse. Vita Belfortiana annum, quo publice
,

coli ccepit

non determinat; sic enim scribit Solemniter et relig-iose beatum Virum sepeliunt
,

Diedo, apud nos cap. bus. Porro Constantiam non convenere Patrcs, ut Grgecorum luercsim tollerent sicut scribit idem biographus apud nos eodem num. 35 ; sedprxcipua hujus concilii celebrandi causa fuit schisma, quodjam per annos pene quadraginta dividebat Ecclesiam. Damnati etiam in eo fuere crrores Joannis Wicleffi, et Joannis IIuss item Hieronijmi de Praga. Ptwdictam historiam etiam refert Joannes Pinus,ac comentum istufh sa,
,

sumus I, num.

infra , auctore 35 et sequenti-

qui

postea in

Apostolatu

(id

est

sub Romano

crumeidem quidem anno

eidem
diei,

Pontifice , quantum ego quidem intelligo) Sanctus gloriose dedicatus est, atque ejus g-lorioso

nomini amplam
struxerunt.

et

celeberrimam ccclesiam con,

Non admodum etiam diupost obitum

,

a Romano Pontifice cujus tamen nomen non exHominis sanctitate comperta ritu solenni inter Ccvlites relatum fuisse, ac tum demum ipsi templum amplum et opulentum fuisse constructum, affirmat Pinus sed annum idemauctor nullum eo usque designat. Sic enim narrat
primit
,
,

t-H affigit, non autetn quo Diedus, scd nono Knlen. AuguataBj item rectius indicat, id factum, quo uefaria* nonnullorum luereses tollerentur. 17 Albertus Krantzius in sua Metropoli cap. putrAfe 25 rem gcstam Constantix compendio referens
1

heec scribit

Venit deindc
Christi

in

oblivionem
,

Iiochi

nomeu; sed anno

ciliuni Constantiffl

post mcdxv
,

cura con-

ageretur ibique pestia desiuvi- ^ ex Germanis ecopit Italis nomen ejua tnaigue fieri. Prwcesserat Joannes Philippus liergoret,
,

Elatura posthac
:

summa

funeris

pompa mag-ninVe

mensis
Christi
S.
I

in

Supplemento

Chronicarum

anno

Sant,

(jui

in concilio

Comtanti-

tumularunt quem paulo post quoque Bornanus Pontifex , Hominis sanctitate coraperta , ritu solenui in Superos retulit demumque eo loco ubi sepultus fuerat, templum amplum et opulentum extructum est. 15 Ad annum Christi 1414, et concilium Constantiense confugit Castellinus in Tractatu de Certitudine glorise Sanciorum canonizatorum pag. 44-3, quasi S. Rocho honores exhibeantur
:

K") Uri.vi.v cdito, fuvc a<l

annum

1327 de

Rocho scribens : Cujus sanctis.simi Viri nicrita atque opera diu apud ltalos nostros cum latuisaent,
tandem anno Dumiui KODxvadipaoa ex Germanla ipsius Kotrhi noraen delatum fuit, eo quod Constantiam, Germaniffi urbem, ubi conciliura ^cnerule
Christianorum celcbrabatur, a peste maximo liba raverit.- ubi nunc basilica aaoellfl et templa in ajua
1
,

Sanctorum ex istius concilii decrelo. Ita enim ibidem memorat S. Rochus confessor, quem Fran:

nominc DOD inodo per urbes, sed pcr castella, per vicos, et quaai per privataa domoa extruuntur;
ad quai
confu^'ii'iiti's

ejus sanctissinii Viri

nierita

t.

I.,

id

ciscus Diedus Venetus

in

et P.

* Pinus Tholosanus
,

experiuntur. llujus
,

itaquc festuin

wi kalrmlus
,

est,

Joannc*

ut

mox m-

ferius hic.

Sanctorum numerum statis solemnibus ceremoniis adscriptum esse affirraant. Pace tamen illorum, nihil compertum de boc habetur, ut testantur

Septembris celebratur. Huic auctori atlilr tjit,v sunt apud Petrum de Natalibus in Supptemento

cap 15;
tia

llnjns vero

nomen redeuutea

e oonoilio

Baronius, et Petrus Galesinius in notis ad Martyrolog;ium Romanum xvn Cal. Septembris, hoc est die xvi Augusti. Eidem tamen sancto Rocho honores Sanctorum exhibentur ex decreto concilii Constantiensis ab anno mcdxiv. Baronius in notis ad Martyrologium Romanum die xvi Augusti. Joannes Pinus in Vita ipsius Beati et alii. At Baronii textum proferamus Scribit.. Diedus, eum.. anno.. mcdxiv inCardinalis
,
:

Constantiffi,
liberatffl

ab eo rccenter a fureuti peatilen anno salutis mcdw detulerunt Ld

tot aucto?x's
IJ.

Italiam.
18

Videmus itague
,

in illa peste naminatur.

concortfrs
stanticV

i/iui/t/

j/tUrocinante

Uocho, Con*
1

sublatam volunt. Ceterum de hacrenikil

;

notuisse Patribus concilii Constantiensis, quorum decreto ad propulsandarn ingruentem luera eidem

honores Sanctis debiti sunt impensi nam et solemni pompa ejus iraaginem omni comitante poquo facto, illa per urbem detulerunt pulo pestis mox evanuit. Inde vero exemplum sumptum est, ut ubique locorum ejus vencranda; altaria, sacella, ac denique templa imag-ines
:

legimus in Vita Belfortiana in tectionibus item propriis Breviarii Slesvicensis de eademnihit; narratur tamen factum in Appendicc, qum Iielfortianiv isti Vitsein nostro Ms.subnectitur, notaturque desumpta e Ms. Patrum Ccvlestinorum Parisiensium. Quidnam itaque de hoc famoso facto dicendum est? Vetlem equidem firmioribus
teslimoniis ndrrr. stabilitum pubUrmn itintt rrurrationis decretum ob depulsam a Sancto pestiten-

erecta fuerint.
Sanctum vh
depulsam
pestem cuiio-

16

Verum tum hujus

decreti,

tum

pestis, quaj

tempore

istius concilii grassata fuerit,

nizatum
voiunt

discere vel unicum,

,

modo

satis

cupimus idoneum ad fat

ciendam fidem vel ex actis hujus concilii vel ex ejusdem temporis auctoribus testimonium.
qui preesens factum credi volunt, magnam utique et de nobis, et de eruditis lectoribus inituri gratiam nec non de S. Rochi honore et gloria apud homines optime merituri stabiliendo publicum illud et solenne miraculum, quod patrocinio ipsius in patentissimo ut ita dicam, Catholici orbis theatro fertur pa-

Proferant illud

certe,

tiam Constantise. Cum tamen nostr.i sintpartes favere .Sanctis quoad possumus , satva semper veritate, profero, quod de ista re cogito. Quid 8i morbusaliijn.is gravis et pericutosus in dicta urbe tunc grassatus fuerit et S. Etochi invocatione ac patrocinio sublatus undeorrtisu/ data sit, ex~ ornatam et phateratam iltam historiam co/nj/o nendi, quaUs itpud hirthua rt nlihi fryitur. !/i terim si cui hzcc nostra conject">" non arridet
, , ; t

aliam indaget

ex difficuUatibus expediat , ac rem decidat si plus fortasse lucu ipsiaffulseriL Miramuravlr hwoscribi Spondanoad annum 1327 num. 10, ubipostquam Confessorem nostrum recte laudasset tamquam
,

ut sese hisce
,

Augusti Tomus

III.

tutissimum divina mmericordia refutfiura peate et 52 cpidcmia

284
I I
I

DE
:

S.

ROCHO CONFESSORE
nuca
dorsi.

II

J. P.

epidemia laborantibus, rnoxsubdit Quod et Patres eoncilii Constantiensis anno millesimo quadringentesimo dccimo quarto publicis sub ejus invocatione initis supplicationibus, ejnsque imag-ine so-

cerauntur

Petrus

In cujus rei autojrrapho subsignati Borbery, et Petru Bruny

notarii reg-ii ac secretarii supradicti archiepisco patus.

lemni
tur,

pompa per urbera

delata senserunt.
,

Ex quo

satis visus

ab Ecclesia approbatus
ita

et

ut loquun-

canonizatus

mus, ha>c

lum luis sis apud ipsum anno 1414

etc. Miramur, ut iterum dicanarrari a dicto auctore cum nulpestiferae tempore concilii Constantien,

et

sequentibus vestigiy

21 Idem auctor 8 in rem nostram ita pergit An. mdxxxui sub Pontificatu Clementis VII regnante in Gallia Francisco I, Guilielmus le Vasseur, ejusdem reg-is chirurgus, obtinuit a praefato Summo Pontifice diploma Apostolicum, sub datum Marsiliae Nonis Novembris pontificatus anno x, quo sibi
:

Aretate

um inveniamus. Ex hactenus dictis concludimus

facultas dabatur, aliquid reliquiarum S. Rochi assu-

Corpu

utitc

itludtcm/iiih

Ittimiru'!

Ui,

A-

originem venerationis publicae ac solennis , qua Ctr/iliun uiunero, lUcoltuU, Confessor noster adscriptus sit, primigeniam ac genuinam non videri nobis rectepeti ex faclo synodi Constantiensis, prout saltem illud ab auctoribus supra recitatis exponitur. Nec vero invenimus, hoc ipsum ritu luiujiuini iuler Snnelos reluUun fuisse, lii Dubitari interim non potest, quin diu ante pubticusejus culius floruerit , sicut adhunc diem xvi Augusti perhibet Arturus in notis ad suum
Fra.ne.iscanum 5: Sciendum, Joannem Meingrum Bouolcaldum, Franci Marescallum, virum illustrissimum ac strenuissimum, Etelfglosoa Ordinis 8. Trinitatis, Redem\

Christianissimo

mendi apud Arelatem. Quod cum ab eodem rege instanter postulasset hujusmodi

Brevis seu indulti Pontificii confirmativam executionem, piis ejus votis annuit regia munificentia

ejusdem mensis et anni dummodo id fieret de consensu Generalis Ministri hujusce Ordinis, et
die x
;

ipsos S. reliquiae extra

regnum minime

asportaren-

His munitus litteris Arelatem venit, illicque a B. P. F Gentiano ab Andino, Conventus Ministro, seu Superiore, praBsentibus aliis Eeligiosis, et matur.

rclatem

Murhfrtiltujium

'""

/"'""'"

inquit,

ptionis ciijitivorum (quos Mathurinos in Gallia vulgo vooamus) multum adamasse, eisquo, maxime Arelatensibus, bona ac redditus contulisse. Insuper, utiaddit, authoritate Apostolica sibifacta, inter alia Sanctorum pignora, Arelatem transtulit ex urbe Mon-Pessulana corpus 8. Etochi anno mccolxxii

nec non compluribus civibus ejusdem urbis,dono reverenter accepit os colli S. Kochi E vulg-o nuncupatum spondylum. Id autem munus transtulitipse Guilielmusad oppidum Villffi-Judseae (vulgro Ville-Iuifve) non longe a Lutetia cujus translationis festum quotannis agfitur prima Dominica Maii illicque complurcs indulgentiasconcessae habentur, tum ab episcopis Parisiensibus et
g*istratu
,
,
:

Kalend.
ipsis

A.prilis,

Beligiosia

atque pro sua pietate dono dedit praefati conventus Arelatensis

:

tum etiam a Sede Apostolica, teste 4 Antiquitatum Parisiensium pag-. 1221 et 1222; sed Guilielmus iste ibi vocaturle VaCardinalibus;
Brulio
lib.

vasseur.

ubi

maxima
,

cum

veneratione

asservatum est,

22 His adde, quse Arturus hdbet

9,

his verbis

1,1

tantaque populi frequentia colitur, uthaudmirum cst * b! quaaque nationes et regrna etiam remotissima hujus saoratissimi corporis particulas oertatim
ttutus

m vartos
Europx
tractus

expressa

BUmme

MOptarinl.

fi

Deiutie enun/erat
seqq. reliquias
:

tau,

Arturus

Item anno mdlvh die xxn Maii, pars capitisS. Rochi Marsiliam delataest, etinconventu ejusdem Ordinis condig^no honore reposita [cujus ecclcsia ipsi Rocho dicata est] servatis omnibus de:

et

aliquot

inde

postea decerplas

de quibus

pfi.mnr

bitis circumstantiis; uti apparet ex verbali processu, per M. Saxi, Arelatensem notarium. Exiude-

sequenti,

que

officiales

archiepiscopatus Arelatensis ea de re

litteras testimoniales

dederunt ad
perlectis,
(

Marsiliensem
cunctis

prassulem

III.

Publica

quibus

veneratio

fidelibus

ex

reli-

Christianis pwefatam sedem

quiis sacris in

Hispania, Gallia.

asservantur
dies

Marsiliae)

ubi S. Rochi reliquiae visitantibus quadrag-inta

Taurini;item
ac

in Italia,

Germania,
tempore

Belgio; patrocinium

de injunctis poenitentiis relaxavitipseantistes, sub datum Marsiliae die penultima Aprilis auni F MULXX.
Similiter
ilie

peslis.

S.

/m.i

temporibus ruriis pe> ddiversos Europm tractus transmissa, publicum ipsius cultum, ejusdemque ewtensionem ac continuationem solide comprobant, bnprimta uti teslutur Arturus ei/ulus 6, aleXftnder Y SUO diplomate, sub datum Romoe pridie Nonaa Februarii anno ni, Ipsis Jubet ELeligriosis de Mathurinis
8.

&acra

lipsana

Roohi

et

10J allatum est quoddam os Rochi pcr R. D. Alexaudrum Barvicli abbatem, perpetuum commendatarium monasterii S. Ma-

anno molxxv (ita pergit Arturus

,

xvi Aprilis

Romam

Quajquidem sancta reliquia extracta est, etilli consignata expresse coram D. vicario Metropolitanss
ri.

Arelatensis,
vicarii,

cum

et

D.

litteris authenticis ejusdem D. Francisci Biol , justitiarii ejusdem

<

irelatensibus p varime egerat) nonnullas harum reliquiarum partioulasimpertiri, adregnum Granatense transmittendaa pro tuitlone ao corroboratione BdeiCatholicaa, InibJ nuperintroduotesj ut per tonventusao monaateria tn regno reoenterextruota
Relig-iosis,

consuhim oivitatis. Deinde 11 idem Arturus, Anno itaque, tnqmt, mdcwi, die i Aug-usti reverendissimus
urbis, ac
'

trantto*

Qeneralis istius Ordinis, cernens hujusmodi reUquiasS. Rochi sic ubique tenarum disperg-i

culumque immiuere huic conventui

peri-

Arelatensi', bre-

vimsaoriseruviisspoUatumirijpraecepitinvirtute
sanctie obedientias, sub poena excommunicationis majorifl latsa sententiaB , ipso facto incurrendse om,

distribuerentur. Boso autem bulla Apostolica reverenter excepta el perleot&esl a praafatis

el

ArelBtenstei pwasentibus ejusdem urbis consulibus, Viguerio aliis'i l >'' pracipuis civibus, nominatim onnotatls in prooessu verbali, tunc temporis confeeto. Procujus

vioario generali arohiepisooni

provincialibus, visitatoribus, ministris conventuahbus, aliisque Keligiosis sui Ordinis, ne eas

mbus

buUa

posterum asportari, dispergi, aut capi sinant, vel permittant,sub poenisexpressis. Datum Arelate

exeoutione,

etjuxtasummi
esl os S.

Pontiflcis

bene

anuoet diesup,

plaoitum, datum

Koehi, quod nunoupatur

Jam

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTR

;;s:,

vero ad 12 perveniamus , sequentia Interim anno mdcxvii idem reverendissimus Generalis portionem capitis S. Rochi Arelate Duacum misit ad conventum sui Ordinis ubi crebris honoratur miraculis thecaque argen-

Jam

ubi exstant

Arelate veneratus sum anno mdcxx. 26 Deniquc ut fldei robur addat superiori col lectioni Arturus indicat 18 unde acreperit gu&ineadetn retulit. Hffic autem omuia, inquit,
,

nonnm
J. P.
if

ir*tatit>

(uti et alia, qua-

dabuntw

Ulico

num.

B9J excer-

tea deaurata

publica professioue defertur solemuiter in festo S. Rochi sumraa totius populi devotione. Quod constat tum ex litteris ipsis reverendissimi Generalis, sub datum Parisiis apud sanctum Mathurimim iv Septembris anno

conclusa

ptasunt ex archivis conventns urbis Arelatensis, et ad me transmissa sub sigiUo et signaturis authendie rv Deoembria per D. tioiSj anuuo mdcxvii
,

Gerardum, regis consiliarium, ejusque advocatum

Phooensls provinoi. Porro hujusce S. Rochi familia, A cruce cognominata, perantiqua atque nobilissima, nunc usquc yloriose viget tum Mon-Fessulani tum Lutetiffl, apud
in oivitate Arelatensi
,

mdcxvii,
MDCXVIII.
earumdem
potsetsori-

tum ex consensu

illustrissimi Atrebaten-

sis episcopi, scriptis

exarato die

xvn Augusti anno

S.

24

Adde

quod Priores confraternitatis

exoptautes ejusdem S

Ro-

quam remansit baoulus

dus *
,

ipsius S.

Roohi hexapo-

ehi urbi Taurinensis {ut

pergamus curn Arturo

reverenter asservatus per D.

,

[sabeUam

p.

r.

IQJI

bus
'

Sudiniel-

lige

provin

Rochi reli \2>) summe quias penes .->e habere, in Phocensem * ablegarunt D, Joannem Ludovicum Lamberti, presbyterum,
juris canonici doctorem, priorem ecclesiae B. Virg-inis loci

cruce

tuilla etc.

dominam de Lunello veteri, de Monquorum omnium mentio haoetur in

,
,

pedibui
tongits

i-iam

Escarnafici, dicecesis Taurinensis

qui

instrumento publico, super his oonfecto, signis sub datum Mon*Pessulani xiv et sigilUs munito Martii an. mdcxxxvi, Morerius tamen in suo Dictionario historico adnomen Montpellier^&acuiuwi Sancti nostri assignat Monti Pessidano in mo-

Arelatem perveniens, Relig'iosisque conventus sanRedemptionis captivorum ctissimas Trinitatis suam humiliter exhibens petitionem , ab ipsis B repulsam passus est ex eo, quod leg-e cautum esset, hujusmodi sanctas reliquias extra reg-num deferre. Instat ille nomine sui principis serenissimi Sabau,

nasterioS. Paidi. Eoc kis itaque, testimonio Arturi allata sunt

patet,

qum hactenus

tucidenf-issitne

Beaticidtum per varios Europm tractus

egregie promotum fuisse

magnocum pietatis erga

affectionis

dise

Ducis

tum
:

archiepiscopi Taurinensis
,

quo-

eumdem

ac tenerrimm

incremento.

sub datum xx Novembris exhibet quibus addit etiam litteras eminenanni mdcxix sacri Cardinalium Cardinalis Bandini , tissirai colleg-ii Decani , eadem continentes ; sub datum Romse xxv Septembris anni mdcxix. Sed cum nihi!

rum

litteras

Qu;v ut magis lucescant, collectionx Arturianm plura in hoc genere subjicienda in promptu habemus de sacris lipsanis, confraternitatibus, ut vocant, ac locis piis in ejusdetn Confessoris liono-

proficeret, obtulit patentes litteras Christianiesimffl

rem ereetis. 27 Tomo 1

majestatis, sub
in

datum apud sanctum Germanum

Aprilis an. mdcxix directas archie,

Laya xxviu
;

nostri mensis Aprilis, die fc, pag. 1% actum est dereliquiis S. Marim Mgyptiacee apud Antverpienses,quarum unmcum illustrium

,n iv aiit

tliquU

ciiiitiierrtii-

itir.

piscopo

Arelatensi

necnon

consulibus
,

civitatis

dedisse consenquibus notificabatur ejusdem sum, velleque, ut praefato Sabaudiae legato, pro voto suo, fieret satis superhujusmodi reliquiis sancti
imlde ali-

Rochi.

25

Verum

Religiosi

quantfo tn-

turos inclamarunt : prsfatis pcenis reverendissimi patris sui Qeneralis

iis se minime obtemperaquamdoquidem lege lata sub

aliorumwwv Sanctorum pignoribus anno L682 civitati Antverpiensi obtigisse ibidem narrantur hac, qu v pluribus ibi deinde exponitur, occaI-" sione. Nimirum Antonius Ludovici principis nothus, populari favore reooejusdem Lusisitani tanix proclamatus, sed a Philippo II Eispaniarum rege prtclio victus et regno exclusus, ac in
t

retardabantur ab

horum

exccutione. Quare [per]

,

rcliquiis

Gatliamprofectus.Parisios detulit divitem sacris capsam, quam anno 1594 tradens filio

consules, adunato urbis consilio

requc maturius est, ad evitandum scandalum, discussa, conclusum quod prsefatus fugiendamque facti violentiam
;

le^atus Sabaudus Lutetiam adiret

ipsumque R.
si
;

suo Emmanueli, expedivil litteras, siuv donationis testes, qum ibidem proferuntur. Emmanuel vero anno 1G33 dono dedit Antverpue sacrum istum thesaurum Priclato monastcrii S. Salva-

alloqucreturve, P. Generalem conveniret,

forte

nam assensum dare vellet. Quod et factum est prsestitit Pansiis ultro annuens, consensura is pro hac vice dumtaxviii Martii anno mdcxx consequcntia. Tunc Arelatenabsque futura
,

datur pag.T6.Tnter alia vero saistapignoraponitur mb aum. kxiv pars spino cra xvi Auet mentum 8. ltochi confesBOriB,
toris,sicut videre
dorsi
,

xat
sis

'metropolites

consules

notabiliorcsquc

ex

clero ac populo

una cum medicis

et cbirurgis, in

cum conventum perrexerunt, Superiorem vocant qui jussa complentes , capsam aperiReligiosis:

Considi etiam potest lomus iv Maii pag. reliquiis Antverpiensibus agam 609. Sic He post Sancti Vitas. Alibi alim notantur. 2 hor die assignatPiazxa in merelogii sacri parte cujus Etochi liomana brachium ejus;
g-usti.

Verum de

ecclesiaB.

D ossis femoris unt, capiuntque superiorem partcm unius ; ponderis ausinistri, longitudinis palnue

extramuros, et pars habeaturadS. Sebastiani Marcelli digitus ad 8. scutella ejusdem ad S. Marixnovx, alisequie reliquise ad 8. Annmde
;

auntem unciarum quinque amplius, ad pondus

ficis
:

quod legatus reverenter

accipiens

serico

servavitque. albo involvit, ac diUgenter ligavit Priorum confraternitatis TaurinenTum nomine votum adimplens, capaam ;irgrnteara inausis,

ad Victoriam. Sic Parisiis,ait Bail ecclesiis vel ostendi letus, plus quam in decem in vel suppliciter circumfern reliquias ejus
Funariis
.

et

ipsiusfesto-.tametsiearuminsuper, qum

suntm

ratam

ac

serico

devotione obtulit, ut in

rubeo interius adomatam pia posterum apud Arclatem

:

celebratur translatto poejus ecclesia parochiali, Peideeushui thnninivn. lusrhrdisUU stremapust

esse Bruxeths in ecclePragensibus in Bohemia de sia S Gaugerici. Marcodurenses in Ubns nuibus loquebar, adde Kr.lzradt in fragmento epistolm P. Jaeaty Nam anno 1051 sunt tsta Nupcr siqnatse v Decembris

tem nostrisMss. notantur

recondita esscnt ossa sancti Rochi honorificentius quorum inventapretiosa in hujusmodi theca

apud rerium factum est, ac litteris consignatum et archivum pontificum Arelatensium gfetrum libro Reliquiarum notato N. prsefati
, ,

conventus quas SS. reliquiaseffo pro pietate fol. 146 et 147;

Iefferaw de copiosa cOBnoWo por anreliuuiasin Bethania Marcodur. 1

peregrinatione au

8.

Itoclu

nos

386
J.P.

DE

S.

ROCIIO CONFESSORE
oppida, ut Salonium in Provincia auno
et

nos aliquot instituta, et numero peregrinantium deseripto. Alias notat Rayssius in Hierogazophylacio Belgico apud Luxemburgenses pag. 366, ac prope Tener/e-Mondam apud virgines CisterciensesSwivecanas pag. 500 alias Pragae in Bohemia Thomas Joannes Pessinain Phosphoro pag 516; alias in Aurelianensi ecclesia Carolus Saussayus in Annatibus pag 553, Apud Bemardinum Manzonium in Cxsensc chronotogia pag 63 in curata ecclesia S. Jacobi Portus Csesenatici inter alia sacra tipsana dicitur asservari dens molaris
;
. .
.

mdcxxxi

mdcxxxii

Vermanton

in

dicecesi

Altissiodo-

rensi anno mdcxxxiii; Montisarg-ium diaecesis Senonensis anno etc. mdcxxxv diverso tempore
,

eadem lue cum cruciarentur, votis emissis ad B. Rochum, salubriter suut cselitus exauditse eorum
preces. In cujus rei
festa indita,
altaria,

gratiam, processiones
oratoria, sacella, et

actse,

templa
4

constructa, ac oblationes opulentissimae et frequentissima} factae.

S.

Rochi.

Ex

iis

vero, quse e Lipsanologio seu

30 Si vero ad anteriora tempora retrocedere lectori est animus, Pinus in Vita S. Rochi hsec

p i ane

Inventario Ms.regii monasterii S.Laurentii ScoHispania apud nos descripta exstant, habemus,ibidem etiamliouiu confessoris reliquias asservari. His suppleri possunt, quse de reliquiis
rialensi in

Nec est, quod innumeris ejus enarrandis miraculis verbosius occupari velim neque si id libeat, pro dig-nitate satis assequi valeam inscribit:
: :

credibile enim, nec facile dictu est, quot quanta-

coltegerat Arturus.
Haneiu*

ac efficacissimo ad eum perfugio adversus pestifersc contagionis luem, memoral Mgidius Gonsalvus Davita in suo Theatro ecclcsiastico tomo %,qui continet ecctesias Hispalensem, Patentinametc, narranspag. 177,

28

De piissimo autemjuxta

anno 1519, dum magna Patentuv esset pestis B utrumque, ut vocat capitutum ecclesiasticum ac secutare, implorasse opem divinse misericordise, votoque se obstrinxisse sotenni observandi festumB, Rochi usquead mundi finem, nec non die xvi Augusti cum suppticatione procedendiad ecclesiam S. Marinsc, ubi Sanctus, inquit, habet suum attare ac cessasse beati Confessoris patrocinio pestiferum matum. Sed ittud factum est singxdare quod commemorat Fremautus sine
,

que pene quotidie mortales omnes expertos memorent quorum singula quaeque proprium sibi volumen poscerent Nostra vero memoria Parisiis ccenobitas sacritissimas Virginis (qui vulgo Carmeli montis appellantur) truculenta pestis invaserat.Quo periculofratrespavidi trepidabant.Nec tum satis consilio mentis locum reliquerat cum eorum unus vir inter multos egreg^ius divi Rochi E
: :

protulit, sacratoque illi sacello solenne quoque festum instituit, singrulis quibusque diebus Dominicis celebrandum .... Neque posthac

imagunem

quemquam
ea quoque

illic

peste periisse, auditem est. Per

baec teterrima lues

tempora
,

Ambia,

"<>l

tc lt ,pnris

uixxluu,- vtjn

/utf

Iranscribo

iti

ipsius flde,

Dum

Morinos, innumerasque alias GalliEe CelticaB ac Bel8'ica3 urbes invaserat ad quas simul ac divi Rochi nomen allatum est colique illic et venerari
,

nos

Bellovacos

Atrebates

Nervios

in parthenone S. Ctarse in toco,

cceptum
huit.

est,

repente totus furor

ille

morbi

defer-

quivulgo dicitur Villa de Oonde, in Lusitania arderet pestis, peregrinus quidam ignotus eo detulit

31

Ex

adjectis

ad apographum

Vitee S.

Rochi

atngidarii,

imaginem

8.

Roohi, dicens, ut Religiosse itlam

Venerarentur firma cum spe, fore, ut, quse ex eisdemerant maloisto tactse, convatescerent,nuU Iseque, qum tunc ab illo erant immunes, posthac
tangerentur, Dieto respondit eventus, lue pestifera eito etiam deputsa e memorata Lisutanim
rirthtlr

a Diedo conscriptse et a Gamansio huc transmisscC, pestis precdictaParisiense ccenobium Fra-

trum beatissimse Virginis de Monte Carmeto

vasit anno Domini mcdxc;

in-

extinctique sunt hoc

eoibi

Mlpaya. Addit

morbo pestifero Fratres decem et octo. Item rum unus etc, qui non nominabatur a Pino,
dicitur Frater Johanues Philippi
tensis,
,

itlcm auctor,

hanc imagiGattos de

nem

alias

Atreba-

in

choro istius monasterii honorifice etiam-

num
3.
j

asservari.

Magna quoque apud

patrocinio concepta fidiwia adversus morbum contagiosum. Anno vidclicet mdxxii, die prima Murtii seimlus, populusquc Arelatensis vottim emisit ad 8. Roohum de exstruendo illi sacello, ut sua Intepoeassione apud Deum liberaretur
oivitas b peste

liochi

sacr Theolog:iae lector. Ibidem etiam ab honorem Sancti facta sic narrantur Imaginem beatissimi Rochi in eodem ccenobio Pratrum Carmelit-irum erexit, atque instituit, ut
ipso in
:

de sanctissimo Rocho omnibus diebus Dominicis

specialis

commemoratio haberetur

Dominica vero

oontagione epidemi, quaa tunc dire gTassabatur. K\ tastrumento publico perM.

e1

Joannem de Camoeret, aotarium et seoretarium ejusdem urbiSi Stcut J 7 narrat Arturus sup<>ritts
designatus.
u\ pe$te

prj-

ti-onui

B9 Atltlc, tju.r idem Martyrotogus habet 14 depublica renemtione nam postqunm di.visset,
:

anno

L680 Sancti reliquias Arelate veneratum se esse t itt pauloante eoopositum est, illam variis

argumentis ita probat Exinde, ob pestiferam cladem, qua Arelatenses mjsere Texabantur, ar:

ohiepiscopus erexit in profeto oonventu confraternitatem in honorem sanoti Roohl, dans m, dies

iudulgentiarum, anno bdcxxvui, die x Ootobris: quod sodalitium d Sede A.postolioa approbatum est, el oonflrmatum diplomate Urbani 1T. viu

prima post festum Assumptionis , cujus * festum w.hujus cum Missa et sermone solemnibus. In wUjus eodem Ms. agitur etiam de peste apud Ambianenses, Tornacenses, Cameracenses etc. eodem in tempore. Denique ut etiam discimus ex isto apographo. Anno Domini mcdxcv Parisiis fuerunt multi peste g-ravati, humanoque remedio distituti ad imagincm B. Rochi peregre venerunt, at(iue vota suu ibidem reliquerunt qui se aiunt ejusdem meritis liheratos. Quapropter ejus nomen ad astra usque colunt. Nos vero Carmelita^ hunc virum sanctissimum Rochum hoc coenobium scilicet Fratrum Carmelitarum specialiter elegisse ad operauda miracula credimus, ideoque excitasse turbaa dcvotionem, ut perpetue nomen ejus ibidem laudetur. Verum ne sola antiqua veneracclebratur
,

oum
8,

multis indulgentiis, sub datum Romte apud Petrum, Idibus Martiis anno mdcxxix. Aucto

posteo

statuam sanoti dono dederunt

numero confratrum, ao pietate fervescente Rochi argenteam, et inanratam et iu ejus honorem eoolesiam
,

exempla proferamus ob fatale virus, sandepulsum; subdo hisce duo recentissima. Alterum, quod Serenissimus Venetiationis
cto sospitante,

puloherrhnam

erexerunt.

AJin

etiam

urbes

et

exceltentissimo comitatu , cum Xu.ntio item Pontificio, ac legato Caesareo, die xvi hujus labentis anni 1736 inviserit ecctesiam S. Rochi, ad gratias agendas omnipotenti Deo,

rum Dux cum

quod

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

quod anno 157G urbetn istam per intereessionem kujus Sancti tam miseranter dignatus fuerit liberare pestilentia, sicut memorant nova publica Antverpiensia; adduntque, eodem die non vulgarem fuisse confluantm piorum hominum, ut venerarentur ejusdem Sancti corpus, quod quiescit et asservatur in dicta ecclesia. Nova publica Coloniensia pro anno 1576 signant 1492. Alterum est, quod Augustissimus Ramanorum Imperator Carolus VI Austriacam suam erga S. Rochum pietatem eodem anno ac diepaulo ante notatis testatam esse voluerit, quando consuetis cum solennitatibus ejusdem Sancti festum celebravit Vienrnein ecclesia RR. PP. Augustinianorum in suburbio ot CanM slraet excitatis documentis Antverpiensibus.

:;s;

moreum

altarc ad ipsas imugines excitatum sit. Hsec ipsemet nuper [mdcxix] Tuscnli versatus, a

J.P.

personis fide dig-nis accepi et altare imaginesquc Sanctorum, amoto velo, per vitreas, quibus concinne teg-untur, fenestras coram in pariete inspcxi, justam hominis staturam, et neseio quid venerandte anti;

quitatis ac majestatis haheutes. Civitas, beneticii

memor, quotaums hoc dic publicam supplicationem, comitantibus omnihus piorum civium sodalitiis, 34-

iu

Ad

gratiarum actiouem iustituit. sodalitia seu confratemitates in

S.

Ho-

chi

honorem erectas quod attinet, cetebris secido xvi fuit Romana, prout tiquet e litteris Apostoliciis Pii PaptV IV, qiuv exstant apud Lacrtium Cherubinum in Bullario tom. %, pag. 25 et sequentibus, hoc
bcratoris, in
titulo

Cow/roin*nita Rom *'

*

na

eoufraternitatis S.

Rochi,

pr vnotatis a morho
t

-.

Coniirmatio
cpideiniffi
li-

Urhe hactenus iustitutie, et ab Alexandro VI, et Leonc X nonnullis privUegUs decoratre,

IV.

Prsesentissimum
contagioso

Sancti

in

cum
alias

aliarum indulg-entiarum

et {rrutiarum
:

morbo
ejus

patrocinium
erectse

concessione etc.

Sane

fe.

rec.

quibus litteris fnvc delibo Alexandro Papju VI prredc-

aliunde confirmatum;

in

cessori nostro, pro parte dilcctorum flliorura con-

honorem

confraternitates;
celebrata.

gloria ipsius a poetis

M territorio Factum Romano apparetmirifice Sancti

imago

prorsus admirandum de Beati nostri morbum pestiferum patrocinio jam pridem memorise prodilum legitur apud nos tom. iii mensis Junii in Prietermissis ad diemxvm ejusdem mensisapag. 550. Cumautem ejusdem facti historia potissimum huc spectet; etiamsi ibi describatur, non gravabimur tamen illam denuo hic repetere. Sic itaque rem gestam ibidem retulerat P. Conradus Janningus noster SS. Rochi et Sebastiani apparitio celebraprsesenti&simo contra
.-

fratrum confratcrnitatis S. Ilocchi cunfessoris dc dicta Urhe cxposito, qviod nonnulli Chrlstifldeles in eadem Urbe commorautes, pie considcrantes, quod quam plnres Christiam nominis profrssorcs intercessionc ejusdem S. Kocchi a morho cpidemissnon solum prs&servabantur \ scd etiam dioto morbo infecti liberabantur quodque in dicta Urbc nulla eoolesia sub invooatione S, Etooohi hujusmo;

di

construota

existebat,

quamdam

tem
in

intcr se BUb invocatiunc

oonfraternitacjusilcm S. Koeehi

fecerant, ct ordinavcrant; et, ut habercnt locum,

quo pro divinis celebrundis, ct iis, qmu ad directionem et g-ubernationem diotffl oonfraternitatis pertincbaut, et pertinerent En raturum, oonvenire possent, et quamdam petiam * terroa montifl
Aug"ustae
,

I. 0.

uto-

tur hoc die Tuscnli, vulg-o Frascati,, loco, princi-

pum Romanorum
bilissimo,
in

palatiis, villis,
S.

rusticatione no-

de dicta Urbc propc viain publioam partom qua itur ad ecclesiam S. Marire dc Populo etiom de ipsa Url)e, consistcntuin, suli anniia rcsponsione

iliim itiu

ecclesia

Mariae de Vivario,

quae

decem ducatorum,
conduxerunt,

certis

modoet forma tuno

[psJ

olim cathedralis ibi fuit; nunc fere S. Kochi appellatur. Initium celebritas habuit anno mdclvi, quando grassante Neapoli pestifera lue, qua; di-

expressis

et

quod
ac

confratres

intendebant inibi
catione oonstruJ

unam
<'t

ecoleslam suh diota invoin

aadifioarij

eo

Missas et

midiam incolarum partem frequentissimse civitatis absumpsisse creditur; atquc inde per Campaniam
ftoraanam late
sculi inficiente,

alia divina ofHcia per

capellanum seu oapellanos F

ei

alias idoneos celehrari facere,

ecclcsiasticis

illam ornamentlfl
praafatus Prasdeet

serpente,
die

multosque

etiara

Tupa-

munire
;

et

fuloire,

xviii

Junii apparuit in

cessor,
olficia

ut Christifideles illam visltare,

dlvina
s.

riete laterali, qui

est,

templum
,

ingredienti a sinistra
,

audirc

ac ut intercessione ejusdem

Boc

non

procul
S.

a> frontispicio
et

primum

vultus vultus

chi

imag-inis
S.

Kochi

paulo post etiam

Sebastiani prope illum depicti,

decidente sine

ullius opera,

latebaut, et latuerant

nec opinato, muri tectorio, sub quo tam diu, utnulla talium illic

apud Altissimum hujusmodi morbo epidemioa conscrvari et liberari possent, eorumdeni confratrum BUpplicationibus inclinatus coniraternltatcm pncfatain per (piasdain Vjiostoljca auctoritate
approbavit, et Confirmavil, <lan<hi fnntlfntfin statuta condend&t offlciales deputandi, ecclesiam s.

imaginuin apud eives maxime senesinemoria superesset.

tempore
contagioti
313

Bata continuo

oivitas,

Sanctos

tali

tempatro-

morbi

mi

pore ac loco

tam

mirabiliter apparentes,

Rochi Romte condendi, pias oblationes recipiendi etc, qusediffuse ibidem eayponunturt quwqueLeo PP, X deinde confirmavit, sicut ibidem licet
videre,
38 Jlis itaque praemissis Piua PP. TV dictas concessiones sua etiam auctoritate ita confirmat
tvbtrlbw
^'''^'
j,',

vocalur

lutnmo
fnictu.

"iii

einium sui velle suscipere contra violentae contagionis incursum ; ipsos sibi precibus votisquc mag-is ac ma^is conciliarunt. Nec vero opinione sua falsi, nec spe frustrati fuere. Ncscitur quippe ullum pestilenti lue Tusculi tunc exstinctum fuisse
Afflati

'''"'*

Cum

autem.

sicui

confratrcs
nobi.s

confraternitati

B.

,,,'

llocchi

hujusraodi
ipsa ad

ouper exponi

feeeruntj

<utata

quidem
quae

illa

lampadis,

fuerunt aliquij sed illiti oleo ante imag-ines Sanctorum lucet,

ecclcsia

Del laudemexpiifl tarn dictfjnwn

curati et servati sunt.

exteris pluribus,

Imo

idera

tum

Beligriosis,

oleum etiam ab tum secularibus,

praesertim Romae, petitum, et cum fiducia infirmis adhibitum, non dissimiles curationcs opera-

confratrum, quarn aliorum Chrifltifldelium cleemosynis constructa et ajtjjficatt raerlt, et in ea divina Officia celcbrentur, ac divcr.^a charitatis opera exerceantur, ipsaque ecclesia pcr eosdem confratreslaudabiliter reg-atur ct g-ubcrnctur ipsi-

tum

Certe tot oblationes et anathemata illam ob causam undique fuerunt allata, ut inde marest.

que cupiant corum

confraternitatem

ac

ora-

nia

388
4uctor

DE

S.

fiOCHO CONFESSORE
atque a Cardinale Antonio Maria Salviato proventibus instructum; item solenni cum apparatu, et musica ab ista archiconfraternitate celebrari diem S. Rochi xvi Augusti tiberando etiam capti-

ni a privilegia, indulgcntias,

exemptiones, et in-

'

'

dulta cis eoncessa prscfata, pro illorum subsistentia firmiori, et ut ipsi iu hujusmodi piis operibus exeroeudis de bono in melius perseverare valeant,
Nos..

etiam per Nos approbari, et confirmari ac ampliari, eorumdem confratrum supplicationibus in hac

parte inclinati, eonfraternitatem S. Kocchi de Urbe hujnsmodi, ac Uliufl privilegfia, indulgentias etiam plenarias, cxcmptiones et indulta, eorumque con-

firmationem, approbationem, ac desuper confectas AJexandri et Leonis praideccssorum litterafl hujus-

modi, ac prout
lica auctoritate

illa

concernunt omnia et sing-ula in

eis contenta, ct inde secuta

qmecumque Apostopr&dicta tenorc prajsentium approfirmitati.s

bamus,.. illisque perpctuse

robur

adjici-

mus
ac grutiu
;
'Jfi

etc.
,

quwpouea

mnt

ruiri-

13

Gratias deinde, indulgentias et indulta aliorum locorum piorum Urbis , qua>. enuntiantur u em publicandi indulgentias, j n flfetfo mteris ae statuta condendi facultatem impertitur ad hsec, privilegii fori, ad omnes personas ac ministros extensionem, bonorum etiam feudalium aliam denique et ecclcsiasticorum fruitionem induigentiam plenariampro visitantibus dictam ecclesiam etiam alia dic, quam festivitatis ejusdem Sancti, per confratres eligenda plenariam denique ind,ulgentiam singulis confratribus etc. in mortis articulo constitutis idem Christi Vicarius beuigruliss/ 'me coneeil'il proul latius continetur
;

perpetuo carcere et maritando puellas sacra Deiparae in ccelos assumptw luce. Postea autem pag. !G0 laudatse archiconfraternitatisS. Eochi habitum dicit esse viridem, cum imagine ejus, ac duobus fratribus, qui ante eum flectunt genua. Usec Roime. 38 De sodalitiis Bononiensibus quid referam? Masinius in Bononia perlustrata ad diem xvi Augusti affirmat, S. Rochi festum celebrari pluribus in locis, ubi exstant altaria atque imagines ejus, et apud Confraicrnitaiem S. Rochi in Pratello, ut vocat; nec non distribui panem benedicium anno autem 1509 die vi Augusti institutum fuisse Sancti ejusdem sodalitium indicat, ubietdevestitu ipsius denique ab hac confraternitate anno 1605 solenni ritu Venetiis vistiatum corpus S. Kochi fuisse, et ibidem loci oblatum vexillum etc. Archiconfraternitatem SS. Sebastiani et Eochi eiiain memorat, cui senatus anno 1522 curam commisit infectorum peste peculiare autem vestimenti genus ibidem etiam exprimitur. Postremo apud archiconfraternitatem S. Mariee de Morte festum haberi maxime solenne, ac reliquias ibidem existere, memorat Masinius allega, :

vum a

GmfraternilatS

B "-

ef

^JJJJ*

tus.

Hoc autem

singulare, ab ista videlicet archi-

Petrum BUb annulo Piscatoris, die xvm Octobris mdlx Pontiflcatus ejus anno primo. Eiiamsi autem ante

in ssepe diciis litieris. Dat. Romffl apud S.

confraternitate liberari e carcere

unum conde,

dictas litlcras ista pricfigaiur admonitio

est,

Ilas

mnatum, per Breve Gregorii XIII die primo Junii anno 157G. Ad Galliam quod attinet; de confraternitate Arelatensi in honorem S. Eochi
a nobis est facta mentio alia opportunum. 29;de Taurinensi nxtm. 24; de Veneta num. 42; de Antverpiensi autem agetur inferius post Sancti nostri Vitas in gioria ejus
instituta,

Indulgentiae moderatua
1).

et aliaa

concessit S.

N.

Paulus V

in

ejuB constitutione die

adhuc non

nitate superius

edita,

quamvis firmata

Octobris mdcvi, et

normam aggregandi

alias confraternitates tradidit

Clemens VIII in oonstltutione 1 16 Qu/ucumquk (consule insuper notas marginates ad dicias Utteras) ex ptwmissis tamen pcrspicuum est, S. Itochi confratcrnitatem in urbe Romana erectam Apostolica nucioritate ac tot privilegiis ditatam, maxime ihulem elaruissc sub tribus Pontificibus, ruiehre! Ale.ruudro VI, Lcone X, ac Pio IV. Porro obitcr hic observamus, prodiisse decretum die xiv Martii anno 1711, quo a sacra CongregaC tione Eminentissimorum et reverendissimorum 1)1). Cardinalium, Iudulgentiis sacrisque Reliquiis prteposita, tria summaria assertarum Tndulgentiarum confraternitatibusS. Uochi concessarum proscribuntur, ac declaratur, confrater,

posthuma.
39 Prscter sodalitia, quse externo cultu et ope- Sancdgtore testatum voluere singularem pietaiis affectum Ha
illigare votuit
steritati

erga hunc Sanctum, ars poetica metro insuper ejusdem gloriam, ac litteris po-

eamdem commendare. Exemplo sit careiegiacum, quod habetur post Vitam S. Rochi, antiquis formis excusam subnomine Petri Ludovici Matdu/w, sed perperam. In fine itaque ejusdem ViUe notatur sequens titulus Theode-

men

nitatee

illas

in

quibusvis
de
[Jrbe

locis

existentes,

et

Gresemundi junioris Moguntini cannen ele- F giacum ad hujus libri lcctorem in laudem sancti Hochi. Gesnerus in Bibliotheca nominat duos Theodericosj alterum Gresemundum Spircnsem; alterum Gresmund de Mechschode. Primo loco
rici

archioonfraternitati
aliis

aggregatas,
et

nullis

[udulgentlis,
nfsi

ooncesaionibus,
Ulis,

privilegiie

memoratum indicat poetam fuisse ejusque carmen de historia violat;e crucis. impressum dicit
:
.

utietfrui posse,
sa. inc. Pauli

queein supradioto Brevi

et qiue. in ayreiatioBolitls,

anno V. mdxiv. Ilujus"Spirensis

tit

fitius forte exsti-

V continentur,

nibus ab eadem arohioonfraternitej expediri

de verbo ad verbum referuntur. Decretum illud kabcturin Ma</u<> linllario Romano, seu ej^tsdem continuatiou<\ anno ItZledita Luxemburgi, par-

synonymus Moguntinus junior, qui dictum carmen panxit. ^OSicsonat, nec infelicis omnino veneewstrum

poetarum
vcriibut

p>\v se fert. llunc quieum<iue legis devota mente libellum,

te%,pag.
iUmqua
<u\miitd<
!!
'.""!

u;t.

Tu
uounuHu
alin

eolo mirandi

numinasancta

Viri.

"

>

niiiifai
iir.dli.

occurrvat de taudata archiconfratemitate Romana, Apud Panci>'olium tn Thcsauris abscom/ilis n!m,r urbis Romau<i\ Regione 5, uum. L9 scribitur, s. Rocni sodalcs in loco, qttcm eoemcrant dc gli scavioni, id est, a mancipiis [Vide ibidem num. 80) anno 1499 ibidem fabricasse ecclesiam sancti Confessoris magnam admodwn ac pulcram eao nrchivo hujus ecclesias. Propc Hlam significat esse hospitale pro viris iufirmis vari.v profcssionis et avtis nec non aliud crectam pro feminis,
ii7
\

Jam

vcro

Fumidus

a?thcr alit spiramina pestis iniqua,

Nebula letiferam dat male fausta luem. Enjuvonisquesenexque ruit, perimente veneno, Meryitur eu stygiis non rediturus aquis.
[Tcmpestasquojfnritmaris instar rluctibus Cofripit en muitos heu rabiosa viros.
acti,

Eochumeryonunc,quisquisades,venerarebeatum, Ad Rochumque pias accumulato preces. Koche pater, miserum spes, anehora, perfugiumque,

Pwabe aurem famulis, Roche, pater miserum.

Munere

DiE DECIMA SEXTA AUGlSTl

Munere
donavit rector Olympi, Tabificam ut valeas pellere ab orbe luem.
te dig-no

389
MHtOU
J

tionis salutarem prcestas offectum; concede plebi tuaa, ut, intercedento beato Rocho confessore tuo,

P.

Deposcunt gentes tua numina fausta miselUe Morbus.hieenostris finibus exul eat.
Ang-elica atque

hominum manus

quai in ejus eelebritate se devota exhibet, lauguore epidemite, quam in suocorporo pro tui uomiuisg-loria

exaturata ruinis

passusest,

sit

Liberata etc. Vor.

Nostrum neu perg*at dilaniare genus. At Deusomnipotens conceptum corde furorem Evomat in Teucros, improbulosque viros Utque lupis sua non committat ovilia, sednos
:

Funesta
Hsec
te,
tis,

teg-at ab orbificaque lue. Roche pater lacrvmis rogitamus obor,

MATITINVM 1N UT.VTOKIVM. AdoremUS honoratw Dominutn, qui stupeuda feoit , novum mundo S. Rochm medicum Rochum quandodedit. Tsai.mus. Veuite. Hymnus. Rochi conjubilent omnia laudibus, Axis stelliferi regia gaudeat,
48
"Et

Ad

mundi
Sit
illa

toretis concrepotorbita

Pronobis

Dominum
.-

posce benig-nusopem.
deditos tueare clien-

vox una eanrntium.

suo gaudeat hospite,
.-

Namque
tes,

potes

modo nunc

Felix

Ilav patrocinio floreal inolyto

Corpore conservans ingeniumque simul. Prsertim medicum doctum defende Joamiem

Roohum nammedioum nuno habetoptimum

Quipostom fugat horridam. EUcquicunota simul pauperibusbona,
Etseso miseris subsidlum dedlt,
.Egros miriflco sublevat omine Non herha, cruce sed sacra.
[Ia>c illi

Nel; tua laus cujusmunerc in orbe viget. Is voluit tua^esta premi reddiqne libellis,

decantata.

commissuspraemiadigna ferat. E clausida hujus elegicvvidetur colligi, istius Joannis annisu et cura Vitam S. Rochi, qiicV in eodem exemplari, in quo carmen istud exstat, excusamfuisse. 41 His adde carmen epicum, e quo Joannes
Is tibi

merito gratia roddita,

qui studio, oordeque fervido
"'Inriai

Summo

Res etdolioias, stoinmaquo

Sprevit, nil retinons sibi.

Bachotus,

inquit

Artitrus,

in Fastis

Christiauis

llujus praasidium rebus in arduis

ad xvi Augusti... ex Joanne Morello in suis Poematibus hec affert ex oratioue ad DD. Sehastia-

Poscamus pavido peotore singuli. Si perfecta fides, mensque sit integ^ra,

Nobis mox aderit pius. Tesimplex Deitas, trinaque posoimus, Ut Rochi meritis noxia subtrah&s Des p&oem ramulls, nos quoque frloriam Percunota tilii seoula, Amen. 44 In i nooturno \MMiin\A. Puit lignum quod plantatur locis in hmnontibus, Ctoohus Baoer, duiu
:

num etRochum,
do.
:

pro furore pestilenti comprimenHivccanit Tu quoque, Roche pater, miserissucourrere quon-

dam
Qui
didicisti a?g;ris,

quando contagia morbi

tulisti

Horreudi, crudumquc

corpore vulnus;

o/ffoti

Eia animis juuctis, precibusque avertite regno

Francorum, in uostris bacchantem oaedibus

or-

cum

Corporis atque animi g-eminu date peste carere.

Solemnem vobis memores statuemus ad aram

Axdentes faoulas
etc.

ornatur plurimis virtutibus, Psalmus, Beatus vir. Anthmi. lntellexit et servivil cum tremore Domino, spretisquo rebus Hoiiiaui ivit solo fultus baoulo. Psalmus. Quare fremuerunt, A.ntiph. Orans de-

mum
quid.

Quid, quod Vitam S. Rochi elegiaco carmine conscripsit R. D. Balduinus Coune Leodiensis, sacellanus SS. Stephani et Dionysii, Leodii excu-

fert ad Deum, Tu es mea caput ineuin tu mea victoria.

,

ffloria, tu

exaltas

Psalu.

Domine,
fntuc, tutn

\.

Ainavit.

Lkotio

i.

Vfrum cnm

sam anno 1636, ac reverendoadmodum in (,'hristo patri ac domino Gerardo a Salino, ascetici ccenobii Benedictini S. Laurentii prope Leodium abbati, dedicatam.

sequentes non producimus, quia continent Beati gesta, aliunde noln Rj&bp, Nobilis, el multo pB fulgens Hoohus honore, Enolyta quaa dederal series
.

rerumque facultas, f, Omnia contempsit virtutis amorc calescens. [nclyta qua?. Lbotio ii. Rirep.
Extera jam sitiensloca
vi .hini

I'

irmlii

ad Uriiom.
>.

In-

terea [taliam pestis premitatque

Ceseuam

Ro-

V.

Officia divina, Missce,

festi,

singu-

chus adest miseris, signo crucls eleval omnes. lnte rea. Lbctio m. Resp. o pater, et vivax aagropum
cura,

laris observatio

ecclesise in

modorc
suflfert. >.

ulceribus nostris, qusa spiritus et

Ordine Seraphico
/n BreviaPlil)

dicatae etc.

caro
tur,

Etferopem
LTlci

fiomulis,

qui te veneron
qu&3 slnlto
jtroprto t

amantque.
15

ribus.

In

ii

NOCTl 0N0

kNTIPB.

Hlc,

SUsvi-

tm$i

Singidare admodum ac notalu dignum censemus eo usque pitblicum B. Rochi cultum

,

fuissepropagatum, ut ad rcmotam longc plagam aquilonarem pervenerit , ct pecutiari ritu ibidem cclebratus fuerit,prout probatur e Breviario ecclesice ac dicecesis Slesvicensis, quod supra a nobis citatum fuit. In laudato itaque Breviario in secundis Ver-peris de S. Barthotomnco post Bknedicvmls historia de sancto Kocho tegenda prsescribitur cum antiphonis, hymnis etc. propriis in hunc modum Antiphon \. Ave prudens medice pestisque profliyator, in membris epidemiae sis nobis sublevator, et apud regern gloriae, o Roche, suffrag-ator. >. Amavit. Collecta. Deet cunns, qui g-loriosus in gdoria Sanctorum,
,
:

mundo, vanitatem respuit, el 8e Pruotu perfoecundo servum cunctis obtulit, Psalm. Cum Invocarem. Antiph. A mane dleque toto Christo Boohui
placet
astitit, et

,i

m.

precatu cor devoto In superna dirigit, Verba. Antiph. tfomen tuum, Bex mirande,
'-11111

tum

in

Bocho claruit,
I!i.m\

jam mundi mel nefandum

.

Illitotumamit. Psalm, Domine, Domlnus.

de. Leotio iv.

Jufatum

Tandem Bomuleas
et
lii*

post

multa

pericula

in

arcesvenit,
y.

tota pestls

grassa-

tur habena.

Vits

^nat ; abitque. Venit.

pre byteri frontem oruce slLbctio v. Hi.si-. Ind IMaconIn

tinam contendens Sanctus

et reliquas servavit' peste

urbem, banc Blmul

>.

gravatas.

N"ee

mora

letifero Jtochus qiiofjuf aduritur i^ne.

tio vi.

Bxbt.

Ranc. LeOqui vjvinYa; gijrno cruclseri gi8

a - ro
.

ctis

ad eorum patrocinia confidentibus suae

peti-

390
tvcroni
J.

DE

S.

ROCIIO CONFESSOBE
curationum decorare dignatus est, ut epidemiee lue correptos solius Crucis Christi signaculo incoIumitati restitueret : concede nobis famulis tuis,
tia

jegros,
ig-ne. i.

P.

nos quoque salvifica saevo dum laedimur Qui nonPfceoniaconfidimusarte levari, Nos

yuod

quoque. 46 In ni nocturno antiph. Non hic dolum neque fraudem Iingua perpetraverat quare Deo cantat laudem, cui jam cohabitat. Psalm. Domine,
,

ad ejus merita

et patrocinia

confugientibus

ab

hujus contagionis periculo, et omni subitanea ac improvisa morte, tua pietate miseTicorditer liberari.

quis

habitabit.

Antiph. Ejus verbis Christus re-

quod triste fuit, delet, omne donans g-audium. Psalm. Domine, in virtute.
plct oordifl desiderium, et

fiat in

PerDominum. Rureemundensiin dicecesi quid honorem S. Kochi, ostendunt Horae ca-

Antiph. Salutati suo junctus purget nos a crimine, impctrct, ut sit

compunctus, qui se
est terra.
f.

colit in-

time. Psalm. Doraini

Justus germi-

nabit. IIomilia. Vigilate, quge, qualis sit,

ibidem

nonicffi dicendae in propriis dicecesis Rurfemundensis festivitatibus, una cum litaniis ejusdem ecclesi etc. quse Lovanii anno 1609 excusa sunt. Ibidem enim festum ejus die xvi Augusti ritu duplici celebratur. Oratio est Deus, qui beatum
:

designatur. Kesp.

Fit

Rocho

afflicto fons,

nudam

canis escam attulit , et Sancto non defuit alma potestas. /. Qui sese miseris et res impenderat omnes. Attulit. Rebp. Tura patriam repetens
capitur, jactatur
in

dum

umbram
adesse.
y.

carceris

at

vitae

finem ut
vocat, et

sibi

cernit

Eece sacerdotem

Rochura confessorem tuum , tam admiranda curationum gratia decorare dlgnatus es, ut supra. Indictis autem Litaniisecclesiae Rurtemundensis, gueepost Offlcia ejusdem propria habentur, inter alios Sanctos, qui in eisdem invocantur, suum quoque locum obtinet S. Rochus; unde satis liquet,

Domini capit escam. Carceris. Resp.

non mediocrem in

ista dicecesi

conceptam

qui luminibus vectarifl in

sethera sacris, ct quid

B
/','

apud Dominum possis, signante tabclla. >\ Nosa pestifero ronsnva, Kuche, veneno. Et quid. Gloria.
El

quid,
17

tUihn

Ad

lauijes

antiph.

Dies
latiua

adest nunc ce-

fuisse fiduciam de patrocinio ejusdem Sancti, ac meritis apud Deum, nec non de benefica miseris succurrendi voluntate. g 49 Habeo in manibus Missam de ipso satis memoHa antiquse impressionis (sed nec hujus annum, nec ^ ** cter
1

lebris,
tit

Eocbus eaeer, quo

,

tcnebris

CffiH

civis

de mundi transcximius. Antipii. Af-

locum additum exemplari invenio) in quo notantur commemoiiationes , quae fiunt post Misillius
S. Joannis Inprincipio Quiescat ira tua, Domine, et esto placabilis super nequitia populi tui, sicut jurasti per temetipsum. Sanctus Deus sanctus fortis, sanctus immortalis, miserere nobis. Oratio

flfotis

peste profiift,

en,

BtantfaB,

quando

affuit

Rochi invocatio Conmira liberatio. Antiph.

sit

sam,
erat

et

post Euang-elium
:

verbum

Hcs Venetfs notissfma, quanti

et secula
tipii.

Kochus

meriti,

novissima voto loquentur pcrpeti. An-

Adatipulatur eadem haec nostra domus firmiter, cx qua tum pestis rabiem Rochus lugavit fortiter. Antini. Sic plurima Pioardise looa nec
,

QOn
ti.

1'arrliisinni

vavit

meritum.
Ilic

morbis epidemiaB, ltochi serCapitulum. Collaudabunt mulest

Oranipotens et misericors Deus, respice propitius super populura majestati tuae subjectum, et ne nos furor sseviens inveniat, dextera tuse propitiationis custodiat. Per. Alia Omnipotens sempiterne Deus, qui precibus et meritis beatissimi Ro:

IIymnus.

verus

Christicola.

f.

Ju-

stus
EtoobJ

ut

pi;i
:

palma. Au benbdictus antipii. Sancti Bolemnia noster ohorus promat cum

iniro

medendi gTatias totus orbis BBterna Sanotorum gloria gaudet felix junotus oollegm. Collecta ut supra Alia ibidem designantur. An magntpicat aneujiis

gaudio

effulget

padio.

Nunc

quamdam pestem hominum g-eneralem revocasti; prassta supplicibus tuis, utqui pro simili peste revocanda sub tua confugiunt fiducia ipsius g-loriosi Confessoris precamine, ab ipsa, et ab omni pcrturbatione liberentur. Per. 8ancto Rocho interveniente Domine servitus nochi confessoris tui
;

ririi.

ttochufl

migTai lretabundus ad

regnum

post

mensua vestigia; quara beatus, quam junundus intrat ad regni nuptias, mira panmiserlaa, Christl

stra complaceat, et obsequia muneris nostri fiant praemia devotorum. Per. Alia. Sacro munere satiati, supplices te, Domine, deprecamur, ut quod

dim! prodigia. Ergo totua illum mundus petat fundendo laorymaa, ne ftirat epidemia. ConaorA ut
supra.
MuttitaUlt loott
Ii8 Eaoediclo Brcviario Slcsriccnsi huc Iranscribere risuni cst equosicut mirari subit,cut:

servitutis celebramus ofiicio , intercedenbeato Rocho , confessore tuo , salvationis tuse Bentiamus aug-mentum. Per. In Missali Romano, quodanno 1511 editum est , prscscribitur recitante

debitaa

da hseo de Sancto Pr^fatio a Qui iraminentem

Ninivitis interitum sola misenoordia revocasti quibua propitiator cum existeres, orationis poenitentiam prasstitistij etiam huic populo tuo ante oonspeotum g-loriaa tuaa prostrato et orauti tribue
:

ad tam longe dissitum septemtrio* nis tractum permeasse; sic omnino illud etiam singulare ei accidit, ut in Orientem quoquepenetrarit non sinenominis splendore :nam in KalenB.

tum

Roohi

tanse,

dariofestorumpropriorum ecdesix Hierosolymi* quod edidit Waddingusin Annalibus Mi~ norum tom. B, pag, 199, etiamsi non multi Sancti mensibus anni singuliseidem insrribantur, hoc tamen dieinterillos wi Augusti signatur nomen et festum Roohi confessoris, duplex. Quo etiam ritu in Ordine recitandi divinum Offlci-

sanitatem,

et, quera desiderat, praesta liberationisefieotum, ut quos Unig-eniti tui pretioso san-

guine redemisti, nonpatiariamina, mortalitatisinterire. CoMMmao; O qunin magrnificum est nomen

tuuni. beate Rochej quituis intercessionibus

mul-

titudinem languentium nostisanare,

g-loriosum
exhibi-iv,
v,. n

et

nomen tnum

proecclesia acdicecesi Venetia anni 1057 notatureodem diexw Augusti. Et interfestapalatii Patriarchalis Venetiarum, quse habenturin
fine Ordinis citati,

um

commcmorantibus omnibus te propitium etsaiva nosa morbo ac epidemisa

i

prmdicto die habeturnomen

Roohi confessoris. /// Officiis propriisecclesia m$tropolitanm Mechliniensis in Belgio nostro signa-

temperiem concede. 50 Verum, ne hujusmodi venerationis publi> acMUm cseS. Roohi documentis inquirendis ac colligen- /<onom/a. dis tempus insumens lectoris patieniia abuti, ac

pcste, et aeris

m
!l

turetiameodem die

Etoohi oonfeas.
:

cum hae oratione propria

duples ad Libit. Deus, qui beatum

stlvam, quod aiunt, ferre ligna videar, duo ^'perai/do. Ac primiunquidem,quodiltaveter sit aucta in dies

noohum, oonfessorem tuum, tam admiranda gra-

pluribus in

locis.

Nam

'"igus in

Annalibus Minorum ad

annum
Christi

DIE DECLMA SBXTA A.UGUSTJ

A Cftmft'1327, dehoc Viro sancto agens,num.
1

391

13,

Nuper, inquit, a Purpuratis Patribus saeruruiu Rituuin, Urbano VIII approbante, coucessuin, ut in omnibus ecclesiis et sacellis eidem sacris Officium

R. P. Carolo Rapina30in luceiu Qdiotis; nunc autem duplex sit. Deindc ccro ritus ille ad majorcm so-

awio
J

tenuitatm cccctus

fuit, sicut paullo ante

ex Hue:

Deinde Haroldus in Epitome adeumdem annum num. 4 habet Mirum autem est, quod hodie sint in ipsius lionorem erecta
recitetur et Missa.
:

bero dicturn cst. Iloc Fremautus ita c.vtendit Innocentiua PP. \ll annu mdoxciv indnlsit, ut

omnes

templa, altaria, sacella,

et

quot

S. Pranolsoi Ordines fiastumS. RoohitamQ.uam oonfessoris exsuoTertio Ordine, celebrare

in

pietatis
:

ope-

possiut

diwnu

Oilieiu ac

ra couscriptxe Christiani populi sodalitates

Missa sub ntu duplioia

qua-

majoris.

rum priuceps
dies

est hic in urbe Roma, ubi liucchi natalis toti populo festivus est, et BingTllari

solemnitate et
que,

fidelium

concursu culitur. Deni-

Huebero teste, in Menologio Franciscano ad hunc diem xvi Augusti nuru. 8, luuueentius XII auno mdcyciv, die xxvn Martii sub ritu dupUcis majoris celebrari ejus festum in Ordiue Minorum de
pariiii

VI. Corpus SanctiVenetias trans-

latum
tioni

diilicultates, qure transla-

ob-

Observantia concessit. 51 Aliud, quod hisce superaddo, quodque mirabile apparet supra
^'
'

huic incommodant; mauni-

arvatur fe-

moduni

legitur in

Vita

ficentissimum

ibidem

tcmplum

mmotmm
unurn de
pr*cepio.

^ ocu ^pwd Bailtetum,

,

vidcticet festi ipsius ob-

Car rt quo moJo cola-

aleScraphico.

seroationem, non secus atque illorum festorum, qu3S sunt de prsecepto sensim sine sensu introductam esse in plures ecclesias, sed non tam ex aticujus synodi decreto, vel ex alicujns antistitis sta~ tuto, quam ex popiUorum devotione peculiari, qui patrocinium ipsius contra pestem implorant. Accedit eo, quod tametsi festum hoc una cum aliis pluribus anno 1606 abrogare itlustrissimus Harduinus Perefixus, archicpiscopus Parisiensis, in illa urbe voluerit, et abrogatio vim suam habuerit in pterisque aliis festis nec iite tamen, nec ejus successor Franciscus Harlasus fcstum S. Eoclu in populo supprimere potuerint. Ipsius porro Officium ibidem dumtaxat adhibctur in locis, ubi retiquiae ejus asservantur, vel confraternitates in ipsius honorem sunt erectcV; alibi ubiquc ecclesia Parisiensi dumtaxat faciente Commemorationem simpiicem in Officio Octaiw Assumpti07iis: et altera Cleri secularis ac regutaris parte, quse sequitur ritum Romanum in magna ista urbe, recitante Offcium S. Hyacinthi ita tameu ut pergat ibidem populus officinas occludere in honorem S. Rochi, sicut citatus auctor affirmat. 52 Ordo Seraphicus magno pietatis affectu proaequitur eumdem Sanctum, occasione lam pecu^ar ^s cultus inde orta, quod habeatur tamquam unus ex dicto Ordine, cujus Tertium institutum
; ;

confraternitas etc

Translatio

ista

plurimorum

scriido. -um testi-

monits comignata lcgUur, adque adeo certiusde eanobis constat, quamde modo^ quoper*
acta est, atiis atiter illam referentibus. Prinw itaque stabiiiamus factum.JaeobusPhitippus Ilcr-

Sone V*
notia

'"""'<""

gomcusis

in

Supplcmcnto Chronicarum ad an-

num

Christi
:

WVU hsscin rem

uiis/ru,,/

memorim

prodidit Ejus autem (Rochi) sanctum oorpUB Uoc anno, qui e>t mdiaxh, Venetiasa quibusdam fur-

tim delatum, a Sanatu et uuueto populo tanta oum devotiunr Qt iloria exeeptuin est, quantain quis
scriptor enarrare posset:

eidemenim atatim tem plum eelebcrrimuin m^viiti impensa construere cceperunt. Iiem vero hanc refert ilte chronographus eodem anno, quo Brixim Opus ejus typis ex-

cusum

notatur, mdelicet 185, itaut testimonium majoris antiquitatis desidcrari nonpossit. Alibi
l

tamen aliter apud ipsum notatur, ut videsis iufrc num. G0. In editionc aatcai ejusdem Operts Parisiensi, anno \h'.\~> ouigata, dicitur, Venetiae a quibusiiani
i'\

Uertonenai dioacesi

furtain

sublatum,
au*,f ui-

perlatum

Jnis.se ctc.
.

54 Piuus in Vita htec narrat

nobili et opulenta
T

In hao antiqua,

C seu regulam professus

fuerit

quse sententia non

illo

satis utique probabilis nobis vidctur, et superius

'<" " oorpus miro e1 LncredibiU quodam oiTium omnmm '"""*'" studiu atque favore colitur, oec eat, qupd Innumerla '!,"

enete urbe

tioo

aanotiseimuni

'

interim ia num. bono ex eadcm consecuto, quod honor singularis istiSancto deferatur ab alumnis S. Francisci.Arturus quippe a Monasterio in Martyrologio !' unciscano in notis ad hunc diem xvi Augusti,postquam ex iis, quos citat, S. Rochuin dixisset fuisse Tertii Ordinis sancti Francisci, ita pergit
10 idcirco refutata est
;

ejus enarrandis miraculiBverbosius occupari vclini

etc.

UbiviJrs. non tam poni transtati<nw,u i/uam

,

supponi.

AJacobo autem Bergomensi quam

dabatur pcr
ro

/>u

rum

tel nihit tucis

:

rurtimP

Ner

ptus alii uiiu supptciueuluui <//>w/ Pctrum de Natalihas, anno L498 Vicentim editum, ubi hsec

Quapropter uti patrono nostri Ordinis prjet-ipuo, eomphires ecclesiae Conventuum Seraphiea.' Religionis
ei

dedicatte sunt.

Qua de
5S

re

Gonzaga
2t)

part, -

Origin.
ciae

Seraphic.

Relig\ in Conveutu

provin-

sunt MCDLXXxvcorpusejuafurtim Venetiae delatura, a Scuatu ilcvotissinn* Mirtceptum est, et i-jus uoinini templum celeberriuium fatiricatuni; non Leg&nda Claudii de Eota, anno L53] excusa: non Martyro togium liontanum anni 1686, rem quidemsicsi-

Romanae,- in
L2

Convent.
Candia;

provinc.

Bonon.,
iu
i

in

Conventu 29 provinc.
provinc.
etc.

S.
,

Autonii
iu

Conpro-

ventu

vinc. Brixige

Conventu Iliuc decretum eat in

Reeolleetorum
delebrato

nostrffi

provineia?
lo

sancti Diouysii
,

capitu-

gnans, non rei modum, Corpus postea Venetlaa translatum fuit, ibiqur UOHOrifice tiiinnlatiiin non Krantzius in Metropoti lib 9, <"/>. -i'i; non Spattdanus, </>n magis timide, quamatii, CoTpufl VeneTVOLl N'i Curtiiu translatuui etc; tutu tias, uujuU,
;
i

provinciali

anno mdcxxv apud

Senonensis

Montem Ar,

Uaynaldus ad annum
ejus corpufl
I

1W

insine,

Tranelfttum

givum

On^cium S. Rochi deinceps recitandum fore a nobis sub quod confirmatum e\titit in semiduplici ritu
(lioecesis
:

Lutctia; Parisequenti Capitulo provinciali mucxxix; ut constat ex iisdem statutis siorum an

alio
,

Celerum in anno \<>, quo transtatio ista narratur accidisse, satis inter auctores convenit. Sed totus rci, quade hicagimus, cardo in eo vertitur, utptusculaalia ejusdem adjuncta, utcumque sattem historicc pro'
aii vi

\cin-iia

provincial.

praefatae

provincia?
III.

cap.

art.

i,

babilia eruantur. 58
55

Augusti Tomus

Franciscus

392
J.P.
ted distenliunt in
tnotto

DE
in Veneta

S.

ROCHO COXJVESSOBE
se
fol. 71

55 Franciscus Sansovinus descripta, etibidem anno 1581

urbea

prmlo data,

pretio (pag. 117j donec incidit in fralrem Maurum de sancto Francisco Camaldulensem, qui

verso, Sancti corpus illucallatum memorat e Germania a quibusdam mercatoribus Germanis. Do-

anno

minicus Martinelli in libro, quem inscribit II ItiVenezia, qui vocari potest Latine Urbs Venota graphice adumbrata; quique Uber vulgatus est ibidem anno 1884, etiam indicat pag 154 s. Bochi corpus e Germania illuc delatum fuisse;
tratto di
srti

1484, mense Augusto Venetiis obscuro carcere claudebatur propter calumnias : sed implorata ope S. Rochi, deinde ex illo liberatus eodem

mense est. Cmterum commode accidit, ut Frater ille Viguerium cogitaret, acturus, quas voverat,
S.

Piocho gratias

nam

iisdem ab ipso ibidem

a quibus,

allegatus aliter
videlicet
leflia

non addit. Arturus autem supra quidem hoc refert $ ;5, alios citans,
i

ejus honorifice condiium in avunculo extructaj ubi tamdiu apud Monti m Pei alanum quievit, t\<mr<ijuibusdam ex Dertonensi dioecesi furto Venetiaa tranelatum f cdlxxxv. Sed bsententiamistam corrigens, Nbn corpui ait, aliqualem oorporis portionem
a"b
;)
.

corpue

mense Octobri proxirno persolutis, rem ei suam Thomas impense commendavit. llle autem voto solutus, sed furto nequidem tunc tentato propter rei difflcultates, discessit, nihilo certe tum quidem quamcmteri, ditior. Verumejusdem mensis die\u itinerise dedit, at die xx Vignerienses attigit muros, non tamen tunc intravit locum, sed postera luce, ut omnia diligentius rimaretur. Deinde nihil intentatum reliquit, ut voti compos
t

v^enetia
Pi

fui
\
i

e deportatam.

Nam

ouomodo Monte

fieret

sed, re infecta, Venetias regressus

retulit,

Thomm

ulano

aetiaa corpus 8.

Bochi potuil efferri

de Albcrtis

II

anno kcdlxxv; cujua majoref potiorpara ;ic fere totajamapud iielatem ab anno mccclxxii asservabatur? Vide,qumde hae reex eodem Arturo prmmisimus supra ih hoc Commentario %, num. i" quibus addei iicta Sdeharum Arelatensium reliquiarum partibus, qum variis seculi xv: annis distributm ibidem memorabantur. Hinc ita<

potuisse se nihil, propterea quofl, tamef.si essei sine custodia ulla, clavibus

corporisS. Rochi ad Venetos translalio, si modum consideres et adjuncta alia sit omnino obscura, nec probabih aliquo fulciatur narrationis fundamento, vi cujus lectori apte et commode veritas ejus persuaderi po //. An igitur nihil ewplicatius aliunde speraqueftt,
illa
t

utfamosa

tamen omnino quatuor sacrum hoc depositum occlusum (pag. 118 et sequenlibus.) E 58 Post menses vero quatuor, communicatis qaaferm denuo cum Thoma consiliis, iter idem aggressus rem confecit omncm, ct furtum altulit Venetias salvus anno 15s", die iii Martii (pag. 122 et sequentibus. ) Minutissimas autem rei gestm
esset
,

ri potest?
Exponitur

Franciscui dapetti in libro Ttaiico, quem vocat [aeacra mag-niflcenza etc, vocemuseumnos A,, N tffi 8- Rochi Soci . monumenta,
'''
i

'.

..

ejusdem Sanctianno L678 Venctiis recusa sunt, visus est dit

<< nus potius videri voluit t rei hujus qesta histo
:

qumsimulcum

Vita et translatione

>

narrationem

rept
lll

lum sub finem sui

,
\ . \ \

operis, translaiionem
'

satagens,

jusdem circum ngerit, sednulla profert idonea documenta, quibus res suasdebito modo stabiliat', quas in compen
'

hic contrahi suffecerit. Ait itaque

i

Sanctum igno-

to

pridem casu translatum Monte Pessulano , (vulgo Voghera, quodlego pidum Ducatus Mediotanensis in agro t Et ioquidem Sanclicultus ibidem satis eratfrei
,

quens, uti habei

citat\
xo is

m ,,
ita

.,,,/
.

/.

psuten

d
'

fas

non jam referretsanctuarium, ubi pop wnerabatur, e .,,

!
. \

antea

quo capiivus
s
'
i

isus fuerat. Vivebat

porroejusapud exi ros memoria, paucos, quiadsacrum ill

!

a\

llia _

banturt ut paucis obtingerei felicitas videndi torpus itlu Mirifice a uti indicatpag. II-. is Sanci desiderium accenderat Thomam de Albertu
.
I

circumstantiastam distincteac affirmale Ciapetlus depingitf ut diceres, eum ibidem prmsentem t et omnia observantem ac rimantem retulisse omniaetsingula in pugillares. Verum ut cordatus lector eadem facililate qua ibidem refertur istam historiam admittat, desiderabit sine dubio documenta aliunde probe instructa. Vult autem dictus scriptor, in sacro isto thesauro subducto fuisse caput Sancti, ossa item brachiorum ac tibiarum et aliorum membrorum omnium sacri corporis prmter duo assicula (pag. I24>)dequibu$ paullo post. Interea temporis Thomas de Alberiis, sodalitatis S. Rochi prmfectus , a Fratre Mauro Venetias reverso rem gestam edoctus omnem movet lapidem ut ila loquar ut, severo et authentico prmmisso examine, constaret, corpus eo translatum esse revera ipsum corpus ejusdem Sancti, Factum communicat cum illustrissimo Patriarcha Veneto, S.R.E.'Cardinale: F aquo jubetur inchoari processus veripcatorius, ut vocant instruitur causa ei exhibetur a dicto Thoma die xxix Aprilis anno l is5 comparet item Frater Maurus die ultima Aprilis rem a se gestamexponit Patriarchm, et juramento corroborat nec desuntaliatestimmda, prout videri potest, teste Ciapetto in processu juridice formato.Hisporro non contentus Patriarcha ittustrissimus sacra ossa recognosci curat, adhibito ad hocprmsertim Joanne Georgio, qui Viguerii inspexerat sacrum corpus operam etiam contulit Antonius de Lapia Venetiis hdbitans, qui annis quinqueante abiatumcorpus distincte illud observarat.Accedunt ita^ onspiciuntque
, ,
, :
:

'

indicii

formia.
est,

Quamob

metum, tum temporis mim n dignissimum sodalilii ejus

um
publicm

esseconetiam veritate multotestificationibus confirmata, visum

i

teristica

illu

iere (pag.

12i;

etiis.
'

et sequentibus.) 59 Uisceitaque certis notitiis instructus Patriarcha iUustrissimus censuit, corpus S. Rochi collocandum in ecclesia sub ejusnomine consecrata, ut debita cum pietate a fidelibus honoraretur.
s. Rochi
00*71111
'

/itri,

wertebat. Sujus go ampla benignitas adhoc furtum impulit primo Joanne> Patavinum et Nicolaum
'

1_

qni

Ki

V-

r,;

'"

'

<*nno Christi

1,83,

ao dimidio, antequam sacru delat "< esi deinde alios sed sine
; .

uno circiter anno

s

nelias

Venetias
op<

magno

Sedquia ecclesia, qum tunc cxstabat,judicabatur non salis decenter magnitudini tam celebris
Tutelaris

tiunslatum

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

Tutelaris esse coveniens, idem iUustrissimus dominus Gerardus, authentica cxcettentissimo Dccetnvirum concilio de translato Venetias corpore
ffinc eatsurgit qwestio,
lior,

393
J. P.

quorum sit possessio meVenetorumnc an Aretatensium fArturus de:

\

sacro facta relatione

obtinuit, ut

eodem tempore

datis die

xvin Maii ejusdem anni litteris facultatem ab eo noram ac magnificentiorem Sancti

signat sua instrumenta, Ciapettussua sed neuter su- illa profcrt, vt confcrri nter seatque examinari a me possint. Ei $re-

ecclesiam, dastructa antiqua, sodalitatis preefecto liceret xdificore, in qua depositum sacrum col~ id quod ab ipso benigne impetralocari posset tum fuit. Aliquot igitur post mensibus cum so:

rum arbiter uni e duabus partibus litigantibus causam adjudicet, non inspectis ct ewpensis utritisque partis documentis
9

Superest itaque,

ut

itlorum
possint,

sit

potior causd,
:

quorum potiora
rol aliis

profe*
x

rentur instrumenta

quibus causam hanc

si

lennis pompse comitatu reponitur in parra quadam ecclesia, donec assurgeret ea motes eedificii,
in quo honorificentissime quiescit, quodque tanta nunc, inquit Ciapettus, in veneratione habetur,

componant

vel ipsimet,

compo-

nendam committant. Notare

certa prorsus
t

interim juvat, in-

et oblirionis

tenebris involuta 8SS6

ut quotannis, prseter concursum continuum frequentis popidi, qui eo se confert sacrum illud pignus veneraturus, Princeps serenissimus Reip. Venetse comitante nobilium midtitwline copio,

ea qum a pag. 118 habet Ciapettus de Sancti corporc translato Viguerium Monte Pessulano, idque fatetur ipsemet Arturus aut ncte
.

notat

aquo,ad

die corpus S.

quos, cujus facultate, quo a Rochi Monte Pessulano Arelatem

Hinc

Sancti tuce intersit sacrosancto Missas Socrificio, Verum de magnifico istotemplo dicam infra. Nunc ex prsemissa sacri corporis translatione ad urbem Venctam nonnulla ftuunt consectaria, qusc in medium proferre prsesenti certe instituto plane convenit. 6u Etenim si vera sint omnia, quse de illa ejusB fiuuni demque adjunctis omnibus ac singulis tam enucleate referebat Ciapettus, qiuvque e diffusa apud ipsum narrationea me sunt desumpta, qua prsesertim asserit, omnia corporis S. ltochi membra, eocceptis ossiculis duobus, Viguerio ad Venetos
sa, festa

translatum

sit,

quantaque populi firequentia

;

ibi-

dem

colatur.

Sed de

his et aliis videant sacri

istius depositi competitores

emcuHant tabulas,

inspiciant arcam, recognoscant reliquiarum par tes, et edoccant eruditos, quid ct quantum c,v his possideant. Totum enim, vel quasi totum Sancti

corpus singulis tribui non potcst.

62

g Celeberrimumporroapud Venetos esseSan- awwrttUS IIOIHHI

pietatis

ctinostri Confessoris nomen, patet e magnificis mumSaneti monumentis, ibidem em smgulari erga npud Vtnt

magnum hunc

translata fuisse anno 1486: fatsum est primo, idem corpus auctoritate Apostotica Monte Pessulano Arelatem transtatum fuisse anno Christi

Sospitatorem pietate erectis. De tempto, sacetlo ac uma populorumque ad sacrum itlius corpus undequaque concurrentium
t

\372,de quare actumest supra^-Zin fine. Fatsum secundo sacras istas reliquias bene multas temporibus diversis a diversis personis Aretate petitas ac impetratas in quarum comparatione,
est
, i

studio fuse tractat Ciapettus pag. \'M)et sequenti bus, fusissime autem de sodalitio seu confraternitate sub ejusdcm S/uicti uominc f?t>rcntissima,

quantulum,

et

fere nihil est

fragmentum

ossis

quod rex

Ludovicus per oratorem suum Venetiis obtinuerit, ex Ciapetto, pag. 137 ? Tertio, Venetse transtationi vatde incommodat, quod necannus 1485, nec superiora historix adjuncta, quie Ciapettus memorabat, conveniant apte satis cum Jacobo Philippo Bergomensi, quiad annum
Gallise

dequeoperibusmisericordi,v, ornamentis loci etc. ab initio sui opusculi a pag. 7 usque ad paginam 41 raria super hoc a.rgumcnto cloijin coutjcmts, qiuv nec vacat, necconvenit stylo oratorio ab ipso descripta huc transcribere. Brevior est in templi
descriptiottc Murt.incthts pug.
ilc

tjnstlcm rcrn

tcntjtli
.

W.rX ct sequenlibus cmtsccrnt ionc linnc />,<>

ducit epigraphen Reparatam q fundamentis flodem cum turn proxima, divoque Eoohodicatam i)ominicus Alerius episcopus Chisimensie consecravii, quod colleg-io, quodque leiuplum viseutibus (Vli\

Christi 1478, Robertus,

ait,

Sanseverinus, universa-

lis copiarum Veuetorum imperator.... corpus seu C reUquias S. Rochi maxima oum celebritate excepit, et apud monasterium sancti Iob collocavit. Hsec habentur in editione Brixiensi istius synchroni chronologi, anno 1485 excusa quod eo addo, quia in Parisiensi, quse prodiit anno 1553,* &Az non invenio inter facta Roberti Sanseverini) expun:

faustumque perpetuo

sit,

anno Chrlstlanaa

salutis

mdviii. Kal. Januarll, de Dominico primo,

Quoaui<

tem anno in nobile illud sepulcrum illatum dicatur corpus Sancti

i>. ,

apud Ciapettum pag

indicat sequens inscriptio 186

Alt
l.l'K

ftOCKO 8EEVAT,
O.MNI

ClVlli.

cta fortasse vel omissa, quia viderit is, qui alteram itlam impressionem accuravit, ibi hserere aquam, quod aiunt. Quarto,fatsa sunt instrumenta, de quibus egimus 3. Quinto, id unum, superest, ut in

CLLATA. iioc coshii

KKIJqiHls

I).

MHW.
Ii:i

[junlnlus Murltiicllns u pnt/.

S:

:i.j

|.

/rucfnt
numenth,

mediajam

lile

versemur Venelos inter

de confratemitate
toci
:

Etoohi,

ac

omatu magnifleo

ac Aretatenses de vera prsedicti corporis possessione.

comectarta
711
i*S(i

tramlutioni

incommodant.

61 Decidi utique illa ac componi facile posset, sipars utraque acquiesceret notabiti ejusdem sacri thesauri portione. Et quamvis hactenus mihi non certo constet, an ptus veiint Arelatenses, quando corpus primo ad ittos transtatum memoratur; plus tamen vutt Ciapettus pag 124 indicans, ex arca apud Viguerienses asservata extraxisse Fratrera Maurum caput, ossa brachiorum ac tibiarum et omnium atiorum membrorum , quse
. ,

ejusdem ad cujus gradus legi asserit hanc epigraphen in marmorea tabuta, quve cum ad declarandam potentissimi apud Deum contra contagia pestifcrn
l

^atronx

sanctissimi intercessto-

ad taudem confraternitalis conducat, non abs re hic dabdur. SlO itaque sonat mdlxxvi

nem,

et

Aloysio Mocenigxi principe

Veneto, saBvlebat pe-

stifera lues; qua nulls umquam vel diuturnior rol perniciosior extitit , no trorulD oriminum altrix;

passim nrbe

t"t;i

cadavera jacere prostrata, car-

ibidem invenit, exceptis duabus ossis particutis, quas ibi reliquissc ittum addit. Nihit itaque, si hsec subsistant, habent Aretatenses; nihit alii, qui Aretate sacra tipsana [obtinuisse dicuntur.

bunculis, maoulis, bubonibus borrentfbus obsessa; iisdeiD B&dibus, eadem qots funera /uneribus continuari.

[Jbique

laorymss, snspiria, sin^uitu

miscrabili.s adspcctus,

ubiquc totius
vibus repente

civitatis
vel

ci-

obeuntibus, vel metu perterritis

391
MCTORI
J P.

DE
patrinm
deserentibu*.

S.

KOCHO CONFESSORE
templum, id est basilicam... erigfepostremo nos ejus historinm ac vitas seriem contexere. Unde autem ea contexuerit ibidem pra?miserat in ipso suee preefationis seu epistolze principio his verbis Etsi de Rocho... certi nioffensuros;
; ,

alidulcem quando Dcipnra Virgfne ac beatieeimo Roche detis

Dernum

re

precatorihus, visa est heec Erynnfs adeo tristis ac

dira,

extremo menseDecembris, cum Martio ccepisac furere, vim fere oinnem amisisse. intervallo cum societntis no-

sot grassari

Quo quidem temporis

Btree

hil

ex veteribus

ipsis fratribua,
viri

CD plus minus fratres intercidissent, ii.-dem eorumque fcmilftG pnestantissimi

habemus:

sacrisque codieibus compertum ne tamen hujus Viri sanctissimi g-enus,

, ,

pereprinatio

vita atque obitus in obscuro sint,

Dominici Ferro, magrii societatis magistri stu-

(liiun, dilig-entia, benignitas, eharitas numquam sane dcfuit. Qui quidem tantarn r-ladem hoc ipso

tum ex harbaris quibusdam fragmentis, tum ex Lntinis, vernali tamen ling"ua, crassaque Minerva conscriptis nonnulla collegimus, ex quibus Dei servum fuisse, divinitusque parentibus dona,

monumento testatam
ritas

voluit,

utque legens postepientissimiS

admiretur, ingrentemque Venetorum mnltitupn

ti.s

tum comperimus
gloriaque pellecti

cujus amcenitate, sanctitate

,

dineui

rrudolitato ahsumptBDI

laorymis prosequatur. Quiaautern pestiferum virus,

trocinio
iru
<

quod hic tam tragice refertur, et Sancti paad perpetuam rei memoriam publica

hunc nobis prae cseteris imitandum , prosequendum , ornandumque censuimus. Nec vero vota, qum modo ex ipso auctore

riptione sublatum asseritur, valde famosum fitit., t/t/i ufpotf h*r f/oir s,vriente, qua nulla urnqn.im (I dhiturnior vel pernieiosior extitit ut loco
;

memorabamus, optatissimo frustrata sunt eventu. Etenim postquam ea retulisset, mox subdit; Non physicorum % aut CEeterorum hommum prassiverum Rochi precibus ac Dei clementia ita civitas omnis epidemin prorsus vacua rediit, ac si
dio

' medi-

mox
Ji

indicato prsemissum est

esse idem, de

constat, illud

ma-

guo mentio facta est supra 3 in fine, recteque ibidem notari annum 1678, posteris memorabitem, secundum jam pr.vmissa grata interim immortalis hujusce bencftcentise recordalione post adeo longum annorum intervallum hodiedum etiam superslite apud Venetos, et cum solenni quidem agnitione, quantum debeant optimo suo Sospitatori. Nec placet annus 1492
;

tum

numquam
fuisset.
fifi

antea hujuscemodi a?grotatione correpta

E
vita S. ftochi lu,

Quandonam autem suamde

qiiando

cubrationem evulgarit, prselo utique cum ars typographica istojam secuto inventa esset, accommodanda, eruo ex clausula epistolse ejus in nostro exemplari e bibliotheca S. Galli transcripto, videlicet Pridie Kalendas Junii, anno Domini millesimo

-i'ii>ri -ifiln

aliunde in eodem paragrapho signatus, quia, tunc pestilentia Venetiis fuerit, tam tuctuose non s.vvierit alque adeo post se non reliquerit
si
;

qundring-entesimo

septung-esimo
epistola:

octavp.
prius,

Quem verofinem
ait
,

sibi prsefixerit auctor su<v scri-

ptionis, indicat in

eadem

Non
,

tantam pietatis causam, quantam anterior

illa,

dequa

dixi.

linguam calamumve compescuimus quam votum nostrum persolvissemus. Neve tantarum rerum memoria nostris futurisque [seculis literis
voluimus parum ] prorsus delitesceret quod nobis a publieis privatisque neg-otiis rclictum est, ad ha3c vertenda conferre , partim ut immortali Deo et Roclio placeremus, partim ut civitati huic nostrse, quam apprime dilig-emus, joounditatem, eruditis quoque viris oblectationem afferremus... Neminem itaque adeoiniquum in me judicem futurum arhitror, qui opusculum hoc nostrum damnet, quo votum persolvimus nostrum
;

mandandn
id otii,

S VII. Varia vitae exemplaria

recensita.
Vita,

>i

Dieditt

uandoquidem plura apud nos asservantur Vitm Si Hoohi eatemplaria, purtiumnostra-

rum

Bsse duarimus, lectorem de ilHs

instruere.

Ac primo quidem dicemus <>< ea, quam Ms habemus, et /><>< titulo prssmtatam Sancti Rochi
-.

quod,..

hoc saltem doctis

emolumentum
illi

afferet,

oonfeesorid

Prologus Vita ex bibliotheo* 8 Gtallii VxtampriBceditauctorisepistolai hancveroipsvus

eto,

Ut,
narc,

castig-aiis nostrfs

erroribus,

eloquentius

copiosiusve clarissimi Rochi

nomen
phus,
olvitatl

Vitnm possint exorlyi epistola

koc

modo

Pwmoisous Diedus philoso-

.iiiriiiicus,

Brixiffi

Brixia prfflfeetus, rerpablicaa et salutem. Jacobus Philippus Ber171

67

Necvero a

prselo

stolam Petri Ludovici

gomensis antea oitatus hunc meritis ornatlaudibus

sedkic dnndam, non,

editione antiqua,

adannumChrisHI

arcendam censemus epiMaldurte ad Diedum eo dumtaxat quod nec in

, ,

Muhltinr

PrancisouaDiedus,noReip. Venetea

quam habemus,

hilissiiiiusVeneloruni patrioiufl. philosophiffl et /uris

Pontifioii el oiviiis Donauatissfenus, et

Vitte S, Rochi,

bprrotermisse deditus, hisdem etiam temporihus

dioendi siaqBsnttom nn modo a sed apud Pontifloem Maximum, atqn.-.-ilu.s Christianos patentatQB, ad quos su-pins orator miesus eat, maadafio In pretio el honore habitus. Qulalioatieeso1 poeroati <-t historiw egrepie ndhi.Tii, ei phUoaopniam et rea
et

obdootrinam

nec in Valeriana, nec in Suriana habeatur ; sed propter alias etiam rationes, sicut ptanumfiet ex iis, qu<v inferius de ista epistola dicturi sumus.

Sn

sanatu

tibiitlam ex Ms. nostro bibliothecse S. Galli,

;

Venetoj

Vitam 8. Rochi hoc titulo, et in Imnc sciitentiam scripta Mag-nitico et clarissimo

in qito exstat post

Francisco

Diedo

philosophiffl

Ordinis columnario , alunino, Caesarei Pontificiique juris

,

senatorii

divtas

sptoe.-

' I.

[irrsji>i-

oissimo * ingvnio suhtilissmu' intil lo\irit, hie hi-

coeissimo

ob pestis pericultHn rlr-anti Btilo in luci-ni ])rodu\it, atque alio devotionis opuseula OOmpOSuit.
ilum Mrixin>pnvlVotns
(

sturuuii i\w[ ftochi ooafeBSOris

-sset,

et Brixia? pra?fecto bene merito, salutem dicit plurimam Petrus Ludovicus Malditra Maldura. ) Quamquam bonornm ( immo opcrnm est proprium, ut externo commendatore

fou^ultissimo

Desnim onm oapitdntatufi affloie Veronre in anno Domini mausaaaa ranfferetar, ibidem Wta exoessit.
-( uolo
ffdj

r
t''.

Animum
c

dit,

rero ad conscriboida Sancti gesta

.

apputii

tX) t

Diyunm duximus,
.

uti ait
.

in

epistoh citata, elnrissimi oives. Oeo. .vovere prinuim quidem, nos nullo jure ejns mniestatem

SHMB ipsa testentur plusquod probatur aspectu, quam quod sermone laudatur suo enim utitur testimonio, non alieno suffrag-io opusque B te viro excellentissimo nd divi Rochi laudem superiori stylo conditum, H ipsum propter appositam eruditi sermo;

non que

e<reant, sed g-ratiam

sit,

.-

nis elcg-nntiam, et

maximarum rerum copiam

at-

o^ue gravitatem, totius Brixiae, cui

dum

imperares,

1;IE
res,

DECIMA SEXTA AUGUSTI

71

396
con/U-ilitr,

locupletissima tide attestetur, adeo acutissimi malevoli censura oppnmi, ut nullius vel

boo

egristi,

Secundo, ex his pr&missis

V*-

.I.H.H

extulli possit meaveldoctissimi commendatioue arbirratus sum pro flagranrum tameu ipse partium
:

tissimo

meo

in

Roehuin amore ac reverentia,

tibi

munere donato et gratnpro tanto Christianis viris immortales agere, quod tanti lari et ratias simul sibi vigilia et Viri laudes et praeconia, qure longa prmria paraverat, diutius in obscuro jacere

manu
non

tam, qu<v autltorc IVtro Ludovico Mahlura exstat apud Surium, non esse Mtddur<v, sed Diedi cjusdem enirn argumenti est, qtiamquam sine epiStola ptwria ad Brixienses, OC sinr cpistolu Matdurm (id Diedum sit ibidem etacusa hac si afluis* sct tn exemptari Suriano, IHetlum sine dubio, non vero Maltturam notasset auctorem istius Vtim editor. Quem fortasse in errorcm indumit
:
:

JP.
rjutdem Vilx n ii rtu-

rem

tulisti,

ad Diedum
tuper Vita
S. Hochi,

i;s Tam enim acute, tam presse, tam graviter ornnia complexus; mores, acta, vitam, universa, ut compendioso hoc tuo opusculo uihil uberius, nihil lautius, uihil denique elimatius dici aut eogitari

aliud exemplttr, (tn(it{uioribus (t/pis iniprcssum, quotl ante mehabco; sed neelocwn, UQG ti/pographum, ita: annum, qtto editum fuerit, in eode/

ntcmio.

Huno porro
in

dovicus Maldura
epidemiffl

pr&fvrt Htulum Petrus LuVitam 8. RoohJ oontra peatem

.

possit,

aut queat. Etenim rem antea penitus iucoita cunctis ante oculos posuisti,

apud Dominum diguissimi

ejusdein Offloio.

Lnteroessoris,

gnitam
'

loca

tam

f.

rcconti.

antiqua
quse

vcl

reccntia

quam vetera * denominatioue designando, miraculanon subticendo, ut in posteris Rochi vita,

jam diu

Deum

relig-ione

vel incuria seriptorum, vel exijrua in in tenebris obruta jacuerit, tua

opera, tuo studio, tua sanetimonia testatissima facta compensit. Quamobrem non dubito tam laudabile

B dium omnibus long-e probatum

crediderim affuturos
,

iri

plerosque etiam

qui tuo exemplo addiuti,

abs te paratum sibi existimautes argumentum, Eochi merita long-iori oratiouis ambitu extollere conabuntur. Verum ego illos operam et oleum
irustra
f.

Eawnp\ar itaquo hoc cjusdem e$t argutnenti cum Surittno, eumdem auctorem pnefert, eumdem modutn tenet narrandi Viittin sine utraque, de qua dioebam, spistola. Vnde suspicio nobis incidit, rrl r.,- hoc ipso impresso, rrl r.r simiti Ms, eccemplariActa S. Roohi in editionem Surianam immigrasse, Tn edito autem alio, quod apud nos <s/, Diedi noE menpramotatur, nnrffl OioVI Tertio, ex supra diotis liquet, ctscorum oropnui more palpassv in tenebris Bailletum, dum in te- i/nulnm bida sua critica auctorum et Actorum mensisAu- mntericu
una

eum

omneni

aota enim ag-ent, sumpturos prasvideo et praereptam sibi animo * ineare opportuuitatem
;

ag-noscent.
eonficitur,
(jil

Qua

redesinant,

quoscumque moneo, tunspro

Kocho lucubratiunculas calamistris inurerc: ne, undesibi laudem sperant, totius populi irrisionem, cujus et Kochi fortasse indignationem subeant eg-o nutu et voluntate factum existimo, ut ttbi viro
:

gusHt qumapud ip&wm ewstat ante eumdem men* sem, pag. \\ de biographis s. Roohi traotanf, tam misero uiitur oriterio ut quantum illud est, pmetotum eespungi mereaty.r, em cQnglomewata utique falsitatum congerie aompo&itum. Audi ineptias. Vitaejus, ut ibidem refertt per Peirum
t

orrigftw

Ludovicum Malduram
lectione
s.
1

scripta invenitur in ooinisi post corpufi

Suriana. Non scripsit

doctissimo, sequi ac veri observantissimo,et

nostrffi

onmium

memorise lauilatissimo, tam laudandi Viri lauuVs pneservarentur, quo plus gratia; ponderis et fidei apud mortales habiturie forent. Vale scnaac bonarum artium hospes torii Ordinis decus, ac columen etc. Quam vero consentaneum pr<esenti 7iostro instituto sit, hanc produxisse epitolam, perspicuum fiet e nostris in eamdem observationibus, quas lectori e&pendendas pro-

Bochi Vcnctias translatum, quad aaoidit anno untlc judicat, ab ipso tran&criptum Franiso
:

ciscum Diedum, nobitcm Venetnm, >/ni primam Jtistoriam, qiuv ad hoc usque tempus de 9. Roolw habebatur, brevi ante tempore, quando prmr.at
Brixiee, composutt.
iltud esse,
si tstc

Addit, probabile

admodum
-

ponimus.
i

Maldura sii idem ><> Peiro Maldura Qrdinis Pr&dicatorum Bergomen&i qui codem islo lcnipore tlieologiam dooebat Boadh.r> dioi Diedum illum wdevotione nonicc
:
,

Primo

ecquis ex dicta epistola non colligat,

,

/iuiic,

non
i

illum

ac certissime concludat a Maldura, ejusdem auctore, non laudari tantum, quse de 8. Rocho scripsit Diedus; sed eumdem Malduram ne vel

ausum quidem esse umquam postea hujusmodi aut suscipiendum alteri suadeopus suscipere re ? Ut consequens omnino sit, nihit de ista Vita umquam edidisse Matduram. Jacobus Phitippus Bergomensis supra citatus itlum laudat adannumltfl: Petrus inquit, de ia Maldura Berg-o,

cumposuissc istuil opns, ttt 86 Q peStB srrfttrr/ m K columem; sed locum esse dubitmdi, >"> alios ha quod de eventibus ac buerit tiiulos, quam "> miracuUs Saneti nostn publicabatur apud rniqm; Malduram rnirn dis&imulare, quod Itaius rl quibU* tiooiints 'fnrrtl, dvm dtCit, Itatos /uissc,
,

s.

iiociii

isto
r>iii

notitiam aaeeperat. hypercritieo ewcerpsimus

Emo mnt qumew quam autem libe

t

spongia opus

eit

ad abstergendas omnee Ulae

mensis, sacri Ordinia rYiedicatorum, saorffl fcheoOpus logiae acutissimus doctorete. Deinde prxter ejus in S. Thomam, de quo ibi agit idem auctor.

>' > sordes, em wte dioHe non obsoure Hquet, porro didem abstergi poterunt. Cujusmodi notw Diedana Acta, indicabimus postea. Nunc interim alia qusedam exemptaria in medium pro*

mU

nonnulla cdidisse tradunt, quffi merui (Ubi vides, nihil haberi videre, ait, non de Actis S. Rochi ) Obiit tandem vir optimua
alia,

feramus.
78 Alia

uti addit,

apud nos

cst

fcoria
i

ex

Italica

red-

\ll(l

riri
tu

dita Teutonifc iu urh' Vhiim-h

Au.itria,

anno

l>l'i>

Placentiae,

cum mag-no

sanctitatis prajconio,

anno

post Christi
illl|h|V;
..

nati\ itat.-m
|

HODLXXXIV
S.
ri.r.iiiiu

Norimberg83
,

a natali Christi mcdlxxxii. Pluribus eum itlustrat Echardus in Scriptoribus Ordinis Prsedicatorum
recensitis

;1(

liu.ioraudniii

\U>r\\mu

cjusque

tomoiapag.
;

763,

ubi vocatur

Yv. Pc-

vitam, tnris admorluin DOta. fUferl

et

apud Deum mrrita,

lunciuistis

Sn.,,-1,

gestain sub-

trus Berg-omensis

sed inter scripta ejus de qui-

Rocho. bus ibi sermo est, nihit etiam invenio de 8. Ibidem quoque signatur obiisse Ptacentice anno Lusitanum emendan1482. Laudatus Echardus

atantiaproutrircumfrrnntnr rntqo. Nihii lamen ibidem lego de facto concttii Constantiensis. Consule,

dum

duos dividit unum de alterura Hergomensem dictum. dura,

monet,

cura... in

la

Mal.

re sunt prmmma superius vulgatafuere 2. Deinde Acta nostrt Confessoris Ad illustrissimuin Dominum hoc tituto hatine utrius.ju.- QalliSB D. Antoniuin 1'ratum, magsmn di^nis.-imum, divi li/jchi Narbonencancellariurn
qua? de
illa
:

eifl

396
UtCTORK

DE

S.

KOCUO CONFBSSOBE
desumptum
:

J.P.

sis Vita per Joannem Pinum Tolosanura edita. Posl ejusdem finem ponitur seguens clausula Divi

Narboneneis Vita per Joanoem Pinum Tosenatorem et oratorem regium edita losanum Veneiiis per Alexandrum : impressa primnm finit de Bindonisanno Domini millesimo quingentcsimo
Iloclii
,

ex Jfs.Belfortii, gwiscribit, se htec habere ex Ms. Bethlehemitarum prope Lovanium et contulisse cum Ms. Caelestinorum Parisiensium et

D
r,'<m /,-,

brevi,w

<**-

Ambianensium. Ecgraphum vero

illud brevius V

nplar BeL

narrat facta nostri Sancti, quam Diedus. Ea ta- ^ITdZ' menadcalculoschronologicos non revocat e qui- *;

decirao scxto, nono Kalcu. Novembrifl

Parrhisiis

et

rursum

bus

vitse ejus

exordium aut

finis colligatur.

Quod

lu,n

rmisf

eodem anno per Jodocura Badium ad Idus Martias. Describit autem Sancti gesta, quse passim narrantur. Apud Petrum de Natalibus , episcopum 7 Equilinum, in Catalogo Sanctorum, anno 1493 Vicentise impresso, post flnem in ejusdem Supplemento seu appendice cap. lo exstat compendium Vitcc S. ltochi. Quse autem ibi sunt in fine, Anno.. mcdlxxxv corpus ejus furtim Venetias delatum, a Senatu devotissime Bueceptum est, et ejus nomini templum celeberrimurn fabricatum, hsec, inquam,
1

Rochi patre, habes superius i num. 2. Nihil habet de peste apud Patres concilii Constantiensis exstincta ejusdem invocatione ac patrocinio. Post historiam autem Sancti in isto
S.

affirmat de

Ms. exemptari subditur appendix ex Ms. Patrum

Caelestinorum Parisiis, et in ea factum illud apud Constantienses etiam narratur. Porro apogra-

phum

Belfortianum, quamquam alioqui vxdgaribus historise Rochianse characteribus satis sit

;

ab alio adjecta

sint oportet

secundum

ea, quse
i

codici nostro adscripsit Ilenschenius noster

trus deNatalibus inchoavit
;inrio
SS.

Pe-

BlCCOIrXIX

die

S.

Catalogum Sanctorum Barnabas adhuc Plebanus

accommodatum unum tamen punctum habet singulare contra torrentem scriptormn, dum videlicet Peregrinumsanctum, rebus iti Ilalia expeditis, sese ad Angleriam provinciam Longobardige ad Almaniam versus contulisse, et ibidem vitam

cum morte eum commutasse

ejus consuli potest infra

affirmat.

Textus
2

Aposlolorum Venetiis; absolvit an. mccclxxi

apud nos cap.

num. E

B xvi Maii creatus episcopus Equilinus. Ita tradit.ur iii Codioe Ms. 1). Joannis Augeli Ducisab Altsemps, apud TIi;nld:rum Donnohim in Tract. de Ioco martyrii

cum Diedano conferre volueris, observabis primo anonymum istius auctorem con14;

quem

si

tractias referre, quse fusius deduxit Diedus.

77 An vero

s.

Peliois

episcopi Spellatensis, edito Venetiis.

anonymus ille suam Vitam breviorem

in quo ex-

MDCXX. Quinimmo Suppiementum

prndirrut
iioii

illud seu ap-

roitrciurc rirtn ,rt"tr, qua fhrrtut,

acceperit ex isto biographo, an ex schedis seu documentis, quse eidem prseluxere, nobis non
constat. Si vero utriusque

emplari di-

citurSan
ctus
in

taudatus Petrus, dicetur postea. Compendio autem mox dcsignato consonat illud, quod exstat apud Ctaudium de Rota in sua Legenda 1531 eoccusa ubi tamen signatur alius mortis annus, ut dicam infra. Uecentiores biographos missos facimus, perrecturi ad Mss. exemptaria.
:

textum expenderis,

non vi- Galtiam

tum Mkk,

7.")

J'r,vter

Ms.

e bibtiotheca
,

antea memoravirnus
atia, inter quiB est

S. Galli quod nonmdta apud nos sunt itlud, quod e codice Ms. huc
,
:

Rochura patre misit Chiffletius, et sic incipit Joanne, matre vero Libera nomine genitum conpatriam habuit Montcm Pessulanum, quae olim Agatha seu A^athopolis appellabatur, Narboiicusis (J;illi:i< oppidum non ignobile. Quge verba sunt huic codici anonymo communia cum exorstat.
tfl

debisinrerum substantia fere convenire. Indicat anonymi fragmentum secundo, sicut supra significatum est, quando Ang-leriam provinciam Long-obardise ad Almaniam versus ponit, quo Sanctus noster ex Itatia in patriam rediturus se receperit: de quo loco vide Annotata nostra ad cap.% Vitas Diedansetit. d. Hinc consequens esset ex ipsius systemate, nostri sancti Peregrini captivitatem, mortem, agnitionem etc. extra Galliam Narbonensem accidisse quod aliis passim scriptoribus adversatur. Horum autem sententue tam communiter traditse nos refragari non audemus, et par;

Narbonensem rediisst.
se

Ana!e

ticularis biographi placito subscribere, prsesertim quia incerti est temporis ac nominis, incertse

quam
S.

dio VitiV Diedanx. Sed hsec mutto est proiixior, ista hujus anonymi ; quie abstinet a chro-

auctoritatis

et

quamquam,

ut candide fatear,

notogicis

annorum

Christi characteribus historise

mortempus determinari queat nec refert agnitionem ejus post mortem, nec quidquam aliud
tis
:

Kochi acconunodandis, c (juibus Vitse ac

(jiitx/ jio.st riiuit/rii/ ciiiifiijissc scribunt alU, his paucutis narrationem suam conctudens Tanoujus anima ab angelis in dem ftochus moritur ca-los dHerlur. ('ctrr/ui/ ttintctsi coutracta admo:
:

dum

est,

communes tamen

historia?

Rochianx no-

exiguse sunt auctoritatis alii etiam biographi, quos ego quidem viderim, maluimus tamen hic p loqui cum pluribus, quam anonymum istum sequi. Atii itaque auctores aliter de re prsesenti statuunt,de Sancti ex Italia in Gattiam Narbonensem reditu, et mortis loco ita toquentes 78 Diedus in Vita apud nos cap. 4<, In Gal- id quod alt liam, inquit, delatus est... In patriam itaque iter is passim diriycns, ad oppidum quoddam pervenit, quod Vits icriRoohus patruo ... donaverat etc. Pinus Illinc
: ;

{^"

tasprottit

$ VIII. Ms. Belfortianum singulare

in

reditu

Sancti atque
;

adeo in

quinquennio miserabiliter habitus in viuculis. Apud Petrum de Natalibus in Supplemento In Galliam remeavit, et in pateruo captus oppido... carccri... detruditur, iu quo exacto quinquennio... in pace obdormivit. Jacobus Phitippus Bergomensis adannum Christi 1327.- Indeque dig-ressus, Deo comite,
:

redire

caspit

in patriam...

illicque

loco

mortis

nostrum de Actis
;

in

Galliam.

delatus

est...

Iu prirao denique ca-

S. Rochi judicium
obitus
aliis
;

annus ac dies
et

Vite quoenam,

cur pra?

explorator comprehensus, in vinoula et iucareeribus detruditur, etquinquennii tempus ibi consumpsit. Accedil eo, quod

stro pervenicns,

tamquam

Martyrologium
In Gallia

Romanum
apud
,

ita

eum

annuntiet

a nobis dentur.

Narhonensi
ait

Montem

Pessula-

num

etc.

leriura,

Spondanus antea designatus, Mompelrevcrtens cum omnibus incogmi,

pographis jamjam recensitis addendum est aiiud quod apud nos exstat ac notalur
,

tus pro exploratore comprehensus fuisset etc. his non suffragamur Vitx ex Italico redditx

Ex

Tentonice

DIE

DECMA

SEXTA AUGUSTL
Compen'

W
ssapudPetrum dc Xatalibus,ita
HCTOAI
J.P.

Teutonice, de qua saperias num. 73; namtamsv.praejpnmeetsi illa non nominet loca,qu<v

anonymus, indicat tamen, S. Rochum ex nrbem quamdam ad Italia digressum petiisse Alemamiicos tractus,et ibidem captwitati manbat

cijiatum etc.
Acta
tati

Jacobus Philippus Bergomensis, Spondanusjizoinus, CateUus, Apud Claudium de Rota signaturannusl%%; sedvitio, uti suspicor, amanuensis cel typothettV, Fertur etiam obiisse mortem anno xtatistrigesimo secundo. Quod siverum sit
natalis ejus spectat

cete~

britati ac x*

79 Merito requiret et expectabit lector, quid isdem Sancti historia, satis quidem mira-

adannum

Vhristi L&95. Z,au*

Sancti

hujus

magno auctoritatis tegitima?, prout indicabam, pondere comprobata censeri modo debeat. Papebrochius nosterjam pridcm in quadamscheda posthuraa hsecdeilla reliquit scripto Ex omnibus, qiuc de hoc Snucto commendata
bili,

sed non

scripta

legaintur, nulla ccrta fide <>mnia,

unum
Narbo-

videtur constare,
nensi in

venisse

eum

c\ Gallia

Italiam, tempore alicujus magaiffi mortasequentilitatis fqualis fuit anno mcccxlvhi et

bus

ac

primum Aquapendente, tum etiam Ro-

mffi; ac denique post varias ItalisBurbes adjutas,

datus Jacobus Philippus diem ipsius emortualem ponit decimum seajtum Kal.Septembris, uHetiam faciuntCompendiumcitatu\ ,a CateUus; nec i%on Bditisduo* Diedus in nostrosaltem Ms.j bus exemplaribus notatur decimo septimo Kal. tem deoimosexto Kal Vug-uSeptembris. P stas obiisse eum signat, si ipsiusj ac genuina sit Ula positio, et non corruptaab atio, Seddeanno, ut co redeam, 1327, quo mortem ejus consignant qusedam supersuntobservanda 82 8/ oera de Sancto referantur, annosetatis circiter rofe\ tusfuerit in Xtaliam. vigesimo
i

iim iioh g*-

<"<'<'

ttorum
ttnlia

ii

Placeutiam accessisse, multos ubique libcrando mediante crucis sig-uo. Corrrptus tamen lue ipsemet, ne g-ravis aliis essct, ad tugurium quoddam ubi cujusdam Sarmati trans Trebiam recepit se B nobilis Gothardi venaticus canis, ablatis ct domini mensa panibus, eum aluit, quoad divinitus sanatus rediit ad Montem Pessulanum patriam suam. Ibi pro exploratorc eaptus in carcere obiit. Sed
;

Superatisque Alpium jugis et anftaotibua ttaliam ing-rcssus, adoppidum appulit,quod inoolte iquam pendentem nominant id enim saavissima peste 7e b .tur, Ut Videre datur in Yita Dicifaaa tt/ntd noscap. sub initium. Quar, as oero ibidem, c/ in aliis per Italiamlocis sanaHones confecerit
:

:.

in tollenda pestifera lue, pluribus deinde iidem Quse ut vera sint ant. biographi co

nomen sanctitatemque Viri prodentibns energuico?pit patronus conmcuis, houorifice sepultns tra pestem haberi. Id cum anno mcdxiv Constantiae innotuissct collcctis ibidcm ad ooncilium Pa,

necesse

est,

ut

L315, sstatis S.

inveniatur anno circiter Christi Rochi circiter vigesimo, sisubsi

stantj quse

quse per

tribus, ct
illi

instituta supplicatione pcstis eessassct

postca rcvertentes ad propria, Rochi venerationem ubique propag-arunt. Vcneti corpussehabere dicunt in nominis ejus parthenone ab anno mcolxxxv sed potiorem partem eonstat Arclaindeque pluribus tcm delatam anno mccclxxii communicatas reliquias. Sic ille,re tamen tunc temporis etiamnith/ prmmatura. Consuli itaque possimt, qusB de concilio Constantiensi a nobis ex:

ex vulgari opinione de illa dixi, pesHs </ pesHs tunc sit grassata hujusmodi, ut mirabilibus ibidem ab eopatraHs accommodariposse videatur, de quibus auctores. Quasrenti mihi illam occurrit apud Spondanum ail annum Christi prsedictum L315j num. 8 peuniversam pene Europam depa stilentia ita
Xtaliam
, 1
1 ,

ut.

tertia

pars

hominum ab

i i

-i

1,

lumpta

putetur.

Verum
illa

objiciet aliquis:
sit

nostram

Etiamsi annus adrem accommodatus non videtur tamen

t

essc pestilentia, qitam

investigamus

Die-

pensa sunt superius pore ibidem, et 0.

non
lia.

de translato autem

cor-

snfis

ronvcnien-

interea videbitur, Sanctum tam illustrem non habere melioris notm Li '. Sedconsideremus, varias divinm providentim et investigabiles viosesse, quibus glorificantes se glorificat'. hos quidem !",,> in vita tum in morte; alios au80

Mirum

dus enim, et alii, qui res a Sancto gestas memoruc prodidere t indicare dumtaxat videntur contagionem pestilentem quse per Xtaliam,non vero, quse per universam pene Europam sitgraS' sata, cum varias utique Ttal p civitates ab eo so spitatas recenseant. Sed responderi potest, scri
,

tem post mortempotissimum, cujus gesta non pauca, se S Rocho

ut
:

videtur accidts-

dum

vi>

veret,

adhominum
,

notitiam, ut ea
esset meriti,

ad posteros

ptores loqui de sola Ttalia (quidquid sit de aliis h'urnji;t' rcgitmibns) quia de SOlO Rooho /xitissimum apud ipsos est sermo, qui in sola Ttalia admirdbiles illas magni sospitatoris partes egit, re

l<'

transmitterent

obscuro modo
is

pervenere; sed

Uquis Europse plagis ad eorum propositum non

spet tantibus,

quomtiapud Deum
tiosa in conspectu

quamquepre-

Dominimors

ejus, declarare

idem niaiiiffstissiniis/mblii prmsentissimum adversus Dominus voluit per hiem pestiferam patrocinium,per erectas onfratemitates, mdes sacras, supplicationes, peregrinationes, vota ; quibus ubique terrarum nomen ejus illustravit, ac propagavitadeo,ut omnehominum genus innata quadam pietate magnum hunc Sospilatorem sibi apud Deum propitium
tlionis sifjnis

83 Ai pauilo ulterius progrediamur. Jacobus umpon * *Philippus Bergomensis ad annum Christi L84i8, t"
,

tl

i>,

an
'*'

].

:,,

inda

hoe anno

In-

cepil

ann
quas
b
iit,

per totum

pene orbem

debacchata peng
...

est,

pa
ul
i

im

pi

provinciaa Irre

adi o

'

di

cimue quisque qj

aperfuerit. Tragit <><>> Uliu6 millesimo homin scenampturibui reprmsentant Spondanusac Ray

reddere

\atagat,

certantibus veluti studiis

eum

naldus Baronii continuatores, ad istum annum. .\,t hanc sicum Papebrochio superius allegato
respicere lector velit ; tunc secundum ea, qumea scriptoribua retuli paullo ante ; Sancti natalis in~
,,/,

Annus tu
liiei

mortit.

mstimando ac diligendo; quodtum prmcipue contingit, quando divina justitia, humanorum peccatorum uttrix, feralein eos tragi<W luis fJagrUaitt i.ttorquet. 81 Prmter ea vero, qum per decursum hujus Hga ndanotavimus in historialioCommeni chiana meminisse etiam juvat annum mortis
invocffiirfo,
,

Itatiam anno 1848, obitm autem L30O, H> ui vita eoccessertt utfertur, anno mtatis 8S fculi Quoto: ibui or xi, secundum ea, q eroea tam obscura >' incerta sunt, nec m
pi
i ,

ttl

tesitan,tu christt

\mh, peregHnatio

tn

ejus
sere.

sententia, Sanctum ex />>>< vp emigrasse anno Christi 1327. Ita Diedus, ita ta

quem signant Communis est

scriptores, motestiam faces-

certo constatfUtrum > duobus

<

ontagiis

sit

in

rem

prmsentem magu accommodatum; placuit mihi potius in initio hujus Commentarii emortualem

39S
UCTOM
J

lem Sancti annum affigere seculo ixv, ejusdem scculi determinato. ouvrvatmPostremum est, ut de duobus Vitae exemnr$ qnxdam piaribus Latinis, quorum alterum typis anlea fuit editum altcrum est Ms., a nobis proxime ewcudendis, lectorem prxmoneam. Acta Lalina Diedi antit/uiora sunt, quam Pini hujus tarnen quamillius lucubratio videtur nobis rneliorisnop

KOCJIO CONFESSOBE quam anno bcneficiatus iu eeclesia

8.

DE

quia minus amplificata et verbosa, Ua taut, si utriusque argumentum spectes, eadem utriusque fere substantia sit quam an idem
t;r,

men,

Pinusex Diedo rontraxerit, non habemus expioralum. Sr.d qnoniam Iwjvs Acta, quatn istius longe majorem habent setatem, Diedana typis commiUere visum est. Antiquitate quidem antecessit J 'etrus de Natalibus scd prseterquam quod apud ipsum non exstet nisi compendium in Supplemento seu appendice ad Catalogum Sanctorum, quem conscripsit illud etiam ipsum compendium, uti ct dictam appendicem seu supplementum non esse istius auctoris, multa persua;
;

PetndeNatalibus, nimisquidem multis in rem nostram ; sed nonsine fructuin rem communem,
ut tpsius ajtas e tam crasso tamque communi errore ad veram temporis ratio?iem reducatur. At nos jam revertamur ad Diedum,

simum quadring-entcsimum septuag-esimum quasdam Sanctorum hi.storias breviter concinnasse eum memorat; et Natalis Alexander tomo 8 Historise ecclesiastxcx, anno 1714 Parisiis editx, pag. 180, eodem parachronismo laborans. H&c occasione

a patriarcha Gradensi contra quemdam Eodulphum de JVato I:,(ie. Quid vis amplius? Corrigendus itaque etiam Mirasus in Auctario de scriptoribus ecclesiasticis cap. 511 dum sub annum mille,

apud pratorem Torccllanum pro executione sentontia-

S. Pauli de Venetii 3 pro, curator Petri Natalis episcopi Equilini, instat

mus antiquiorem, quiActis

prxfixerit
86

quo non novi-

S.

Rochi

suum nomen
Vitam Dienorim
Viiis

Hmc

ergo

cum

ita se habcant,

dent. sa
%d

Nam primo,

praefatiuncula eidem
indicat,

prxmisdicit

non obscure

dum hmc

tlonaat rrratirrrcsl a ni fl iu.s,etiamsi probe liberali spongia illam indigere, et

parergis,

am-

B Postquam

ad libricalcem (('"fafoginempe Sanctorum...) pervenimns, oobis risum est, fore aaud

inutiJe, quorumdam Sancjorum ^vsta subneotere, quffiexeorum historlis... auctobem \\\n-x{nimirum nistorim vel Catalogi) fmitati decerpsimus. Secun*

post

Novi praeterea agnitionem illam, qua S. Roohus mortem innotuit hominibus, antea in capti-

plificationibus, atque id genus reculis, qu& auctor idem in schedis, quibus usus est, vel inveE nit, vel ipsemet attexuit, abunde refertam esse.

idem persuadet notatio annorum, qui cum Petn sstate, de quadictumestsupra 7num. 74, neutiquam conveniunt. Etenim cap. 4 S. Vindo,

vitate ignotus, vaide

ns nams
nos,

de catastrophis, quibus scenajexornari solent. Sed

qui, quoad possumus salva veritate Actis Sanctorum favere debemus, falsitatis censuram

miram esse- qu<e emunctiocriticis forte videbitur , aliquid habere

centii Ferrerii canonizatio ponitur anno 1456; <!>. 7 s. Catharinm Senensis franstatio 14-30; canonx \atio 1-60 cap. : S. Monicx translatio H7 '"/' M *, I"rrnardini Senensis obitus 1448, canoni atio 1-60, translatio 172. Plura in hoc genere rairri ibidem possunt cap.
I

huic agnxhoniinurere nonaudemus. Sunt tamen in illis castiganda de quibusconsule, quw superius in Commentario diximus

aha quajdam

12,

16

(quodestdeS.

RoolioJ item cap. 12,

<lc ilitftbit*

86
st,

Preeter

illa

vero,qute deejus mtateprmmi-

iego in Bibliotheca chronologica nostri Labbei,

Catalogum Sanctorum ab illoadexitum fuisse perductum \\\\ Maii anno moocmxxii. In nova editione Ualim sacrmtomo L0 seu Appendice, m qaa inter anecdota Ughellianade episcopatibus
antiquatis ponitur Squilinus, col. 87 diciPetrus de Natalibus... Bquilinam sedem |am illustrabat anno mccolxxu, die xxvj Maii, ex pleDl parochialis ecclesiaj 88, ^postolorum
Ttaliss

ir

HGCCL9UX

creatus episoopus posl diem saltem undecimum Junii iidolxix quo prBBffetasn adhuc 88. Apostolormii administrabal eoolesiam. Prequens deinde ejus mentio lii In antiquis ohartis,
::
.

porro in nostris ad hanc Vitam Annotatis dicemus. Et vero, quodnam est exempiar emendationis non indigum, cum una fere omnium sit substantia, adeo in praecipuis faetis (quidquid sit de eorum acadentibus) consentientium ut qui unam Vitam norit, omnes noril, ex fonte, uti videtur, non satis illimi et nitido haustas Plura de Dicdo et ejus lucubratione preemissa sunt supra.Porroproferemus itlamexnostro apoqrapho, quode bibUotheca S. Galli (celeberrimum est apuuHelvetos in dicecesi Constantiensi monasterium Ordvnis S. Benedicti; de quo Mabiltonius Annahbus ejusdem Ordinis) transcriptum
,

et

, *

notatur.

Q ma

hmuscum
bus etc

stmum Vateriumin

vero mendosum est illud contuVitaedita apud illustrissimum

t

Auou-

adannum

quas viderim

Sanctis episcopis Veronensi-

Htstoricis Latinislib, 8 cap. 8, oiroa annum hodlxs quasdara Sanotorum Uistoriaa eum edidis88 rr/rrcas. Ahrrr.tnl QudiWUS, dum in Commentario de Scriptoribus ecclesiasticis
ool.

hcd. ffac siitasint t

aberramt Vossius

cum aha antiqua ejusdem

quveibiexstatafol. 58 vcrso, nec non

Petrusde Natalibus, episcopus Equilinus, quem in pimo hujua Operif mo Umine male ad annum kcoolxxx q , Mll,r:i fe rnie eenturia aberrans, anno hoc eircit

misic

to

Vilaj impressione, ut sicprodtret apudnos emendatius. Atque /uvc quidem hactenus de Vita S. Roofci excusa 87 Nec vero exemplar Ms. Belfortianum , de

quaspixlo

seribit

wdetur.

PmnaquiaMs.

scimus, hactenus editum. Secundo quia tametsi auctor sn mcerti nominis ac temporl;
,

est, nec,

quantum

noZmeli

ter

ktonLx el sequentibus floroisse

errorm indumitipsumerrorisfuga.
u>"t:
i"

legitur. Sc<i in
Leffitur

cum ocula* Ughellx testimonio oomparetur, qui triditanlegritur,

sed

iliud

nihil estt si

ttguasohartas in contrarium. Quiab anno Chri* sh su\ usgue ad annum saUrn 1463, quo agit teAndwa Bono, ultimo cathedr EguiUn mi. soeno, senem istorum prxsulum oontwuiL

f peZicue ; constet,tUud in Gallia fmsse assercaum TerHo qutasatts breve ac niHdum. Quarto ouia ta

Uamcunt

tlus

duobus

exemplarL

atotts anttguis chartis

Qui

ad annum

1400 post-

^to^tT O^ Qul^
1

<!'>r <>W>-t in narrahonis Vntiat iStlUS ^^Possevi-

P^torio

Poroellano

Christophorua de

Gibiginis

tempotH charaeteres,

et

quibus chronotaxis re-

rum

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

possit. Et vero Sancto gestarum formari anonymus ille nullos hujusmodi maluerit fortasse

399
-

rum a

cibus vestros animos ad veram sui cog^nitionem A Fw c14co '*'" disposuisset, quantuin humana fragilitas pateretur,

incertos atque obcharacteres signare, quam ita exitum eisdem scuros,ut necprincipiumnec ? Hisce itaque de causis sisolide invenire posset Acta hujus anonymi tuis, lector, ocu-

nos nullo jure * ejus majestatem offcnsuros templum, id est, basilicam Veneta * civitate ct Kocho glonosissimo dignam eng:ere postremo, nos, ejus
;

'

at.

nuiu
non

......

in

c
[

ai.

habt(ur

\v

muljunctis

historiam ac

culissubjiciemus post hanc qualemcumque Vitam a Diedo compositam; idramque in numeros et capita dispertitam more nostro.

contexere, ut Sancti hujus nc ta exemplo casteros ad bene, beate, recteque vivendum

vita? serieni

alliceremus. [Quibus peractis,] jactis quoque tcmpli

e. mcdi fuudamentis, non physicorum * aut cieterorum corum hominum praesidio; verum Rochi precibus ac Dei
' i.

clementia

ita civitas
l

omnis epidemia prorsus vacua

asgrota*

VITA
Auctore Francisco Diedo,
Brixiensis praefecto,
civitatis

rediit*", acsi
..

numquam anteahujuseemodi J
r
.
.

VaUl

'

tione correpta fuisset.

rcdditur.

ex bibliotheca S. Galli,
editionibus collata.

cum duabus

3 Qua de re quamvis sauctissimus hic Vir apud SanctopuGermanos et Gallos satis clarucrit, et mira san- " oemanJ*> a truculen, r ctitatis documenta pra^stitent, hoc [tamenj re ima eile centi munere nostraque tempestate maximo tant nberaiam. rei exemplo ducti, non prius liuguam calanmmve compescuiraus, quara votum nostrum pcrsolvissemus. Neve tantarum rcrum memoria nostris
,
-,

futurisque [seculis
litesceret,-

litcris

raandanda] prorsus deid otii,

voluimus parum

quod nobis

B
ouin

PILEEATIO AUCTORIS
mciscus Frar
Br ixiae
xiEe

a publicis privatisque negotiis relictum est, ad haec vertenda conferre; partim ut immortali Dco E et Rocho placeremus; partim ut civitati huio nostrae, quam apprimc diligimus, jocunditatem, eru,

Scribil

Diedus,

philosophus

juridicus,

ditis
strae

quoque
itaque

viris

oblectationem afferremus. Nooptinii,

,

etor

Vtiam

prsefectus, Reipublicae et civitati Bri-

lucubrationi, cives
,

incntem

hanc ex
certi*

docu

tnentis*

salutem. Etsi de Rocho, cujus vitam scriptuex veteribus sacrisque codiri sumus, certi nihil habemus; ne tamen hujus Viri cibus compertum obisanctissimi g-enus, peregrinatio, vita atque
tus in obscuro sint; tum ex barbaris fragmentis, tum ex Latinis, vernali gua, crassaque Minerva eonscriptis

accommodate
vitae

sint,

Rochi instituta quae [caeteris] austeritate, gioriai magnitudinc certare posperlegite quae, cum sempitcrna raeiiioria
et
:

dig-na sint, non admirari non possumus, aliquot

setatis nostrse viros

quibusdam tamen lin,

doctissimos hoc scribcndi sive

interpretandi

nonnulla

apud barbaros

collegimus, ex quibus Dei servum fuisse, divinitusque parentibus donatum comperimus cujus
:

amosnitate, sanctitate, g-loriaque pellecti

hunc

sumpsisse, [tam diuime] obscuro delituisse, passos fuisse. Neminem itaque adco iniquum in me judicem futurum arbitror, qui opusculura hoc nostrum damnet, quo votum persolvimus nostrum.
et
in.

munus non

prosequendum, uobis prae caeteris censuimus. Nam etsi multa litteraornandumque rum studia sunt, quas hominibus decus afferre

imitandum

Quod

possunt; illud tamen in primis optaudum arbitror, quod ad rectam vivendi rationem pertinet. Quam

ac sancti Viri meritis non rcsaltem doctis emolumcntum afFeret, ut, castig*atis nostris urroribus, illi eloqucntius, copiosiusve clarissimi llochi vitam possint
etsi dignitati
,

spondet

hoc

exornare.

Si

tantum pusilla

haec

scripta nostra

quidem

institutionem

nemo umquam
et

dig-ne

satis laudare, extollere,

complective potuit. Sienim

C clarissimorum Graecorum g;esta datio [ eorumque

,

Romanorum
quae

recor,

accuratius legere non dedig'uabuntur, hanc fortasse non injocunde inutilitervc impensain a nobis operam judicabunt. Valete b. Pridie Kalendas .luuii

vana sunt et ] propria, mortalium animos ad grloriae g-entilibus quanto magis studium vehementer accendunt Sanctorum [hominum] gesta, eteorum vitam atque animamque mores imitari debemus, qui corpus
:

anno Domini millesimo quadring-entesiinoseptuag-e- F simo octavo.

ANNOTATA.
a Non dubito, quin h evc fuerit pestis eadem,de qua Jacobus Philippus Bergomensis, pturies

iustitutis divino simul salvant, nosque suis optimis

munere
<i*x voto,
6 eivtiaiem

dig-nos efficiuut?

Bt

proponamus, intueamur contemplemurque. Plerumque nos pictoresimitamur [enim] in hominibus instruendis verbis; verum etiam quibusdam (qui non solum erudiunt) quo propositis iraaginibus discipulos optimarum artium culfacilius illorum animos ad
%

Qua ex

re nobis hos imitandos

supra allegatus,
1477
:

hnec scribit

ad annum

Christi

Pestis saevissima hoc ipso

:

anno per totam

et

quasi Italiam debacchata est

adeo ut in Brixiana
millia,

urbe supra
xerit.

vig-inti

hominum

Venetiis

trig"intasimilitermillia urbanae multitudiniscxtin-

Eam... calamitatem

solis eclypsis

inilicavit,

tum accendamns. Quod cum ita bus nobis, quonam pacto Deum

sit,

cogitanti-

nostra

culpa

iratum, benig-num nobis redderemus, urbemque pehanc Brixiam praaclarissimam, truculentissima

ste

qui eo anno Julio mense fuit, multitudo. H&c itaque lues, de

atque locustarum qua hic agit Die-

pene obrutam a, liberare possemus urbem (inquam) Venetie Reipublicaj praesidium atque propugrnaculum, quod belli tempestate, cum in flammisque ab hostieo res esset, ut omnia ferro
;

suam ad dus, uti conficitur ex tempore, quo epistolam dedit, anno nempe proxime Brixienses
sequente 1478. b Sequens clausula chronologica non antiqua, tione apud Valerium, nec in
est in edx-

quam

ha-

bemus.

bus vastarentur,

stabat,

quidijuid

acerbius

est

morte, pati potius,

quam a Venetorum fide dedignum duximus, clarissimi cives, ut ficere' Deo optimo maximo vos non fug-it, [tria] hsec quidem, ut [ sit ] Rochi prevovere. Primum
Augusti Tomus
III-

51

CAPITI -\.\

400
\.

VITA

8.

ROCIII

CONEESSORIS
6 Te, rerum

FlAHDjIDO.

omnium

parens, teque
,

I8C0

CAPITULA ANTIQUA E M8. IUBLIOTllECM S. GALLJ.

S. Roclii confessoris

mundi

re-

D
*

g-ina,

Virg-o

mortalium spea uuica

Prolog-us Vitae.

Caf. Cap.
batu.

Capitumjm I. De ejusortu. ii. Deejus disoiplina

iii.

omnium jocundum ac dulce l elr at jus ope cuncti mortales utimur, servos tibi debi'. refutos * in te ac tua erg-a omnes pietate et misera- gium tione sperantes , ne deseras obsecro , votisque " ot- dedil

afflictorum * iptuni refrig-erium cu- P"'"'"-

et doctrina.

De

ejus

parentibus,

morte,

et

or-

modo Christianae Reipublic conducat annuito. Optamus enim filium, non ut patrimonium augeat, fortunas conquirat, res humanas
nostris
fsi

tos

Ga p.
dit.

iv.

Qualiter principatum praefecto

Quulitcr
lioma:

tradi-

pro Iibidinemisceat; sed ut illaspauperibuserog^et,

tibi

deserviat,

laudem
et

et g-Ioriam

tuze majestatis

Cap.
nali,

v.

confcssus

est

Cardilibe-

praxlicet,

pro te

et

ipsum per sijrnum Cruois a peste

vi.

cruciatus
dubitet.

omnes,
Uis

nominis [ tui ] amplitudine mortem denique subire non

ravit.

Cap.
dinalia
rit,

Qualitor

Rochus
et

post
via

Romam
vit.

dimisit,

In

mortem Carvocem audie-

dictis, mulieri visum est, Deum ac Virg-inem ejus annuisse votis. Domum itaque rever-

etc.

sa,virumconvenit, remqueomnemaperit, honestum consortium divinumque conjug-ium ineunt, ac filium

g-ig-nunt

Cap.
die
etc.

Qualiter canis
afferebat,

panem

divitis Rocho quotitandem divitem convertit

8 Erat autem annus hic ab incarnato Verbo millesimus ducentesimus nonag^esimus quintus

II.

ptculiari

Cap. viii. Qualiter ftochus divitem tandem juflsit mendicatum ire. Cap ix. Qualiter Rochus per ang-elum sanatue cst.
i;

Olympiadis vero quing-entesimae undecimse annus secundus,] quo Rochus ille felix, et divinarum rerum peritissimus in Iucem emersit cujus nominis interpretationes caeteris relinquimus
[
: :

Dei favore

Cap.

x. Qualit.cr

Kochu.,

;i

nuo

pra_'l'ccto

incarce-

cum
tur.

retur, etc.
'

multa^ varifflque ab eruditis viris describanHoc unum tainen fateri audeo, virum fuis-

vi'.

xi.Qualid 'j-mortuuscst, et post mortem quid

est per pr.-rfectum et
xii. a

actum
Cap,

uxorem.
Jtochi intercessionem

Qualiter civitaa Constantia in concilio

peste per sancti

omnibus sceleribus exutum, virtutibusque reNec mirum cuipiam videatur, Deo aspirante, hunc g-enitum nam quis neg-et muliese

fertum.

ejuedem

ri

divini

spiritus

auram

ingeri posse, et ab ipso

iiberata cst.

CAPUT
Sancti
orlus
;

I.

Deo quadam sobolis principia infundi, ac Deum cum homine charitatis communionem haberep Ex qua quidem g-ratia3 consequuntur, quarum auxiliis

videtur.
;

hominem hoe pacto g^enerari, non absurdum Nec tamen hoc ejuscemodi existimes, ut
;

educatio

conlemptus
;

mundi

mors parentum

bona in

fHtnjHTrs dislrihutit.
matre vero Libera nomine grenitum constat. la patriam habuit Montem Pessulanum, qu olim Agratha sive V-athopolis a
f

fabulis prodita sunt apud Phryg-as deAthiij apud Bithynidas de Herodoto de Endymione apud Arcadas, et apud Romanbs de Numa quos omnescum immortalibusconsortium habuissefabulantm*,diviuitatemqueinquiuntsapientumcongTesquffl
:

bus
LtFlTULUM
I.

Parmtu
r/ua/01 /ki-

ochum

patre Joanne,

'>

tt

San

ctus

appellabatur,
[ffnubile
:

Narbpnensis
[oui,

propria. Ea enim tibi donaterapestate dtemones, divina tamen permissione, tam : pro arbitrio ag-ebant. Nos vero, qui sacrosau-

minime aspernari c. Vana haec et g-entilibus

Galli opnonnullis

pidum dod
pater ipse,
Integritate
,

ctam Ecclcsiam imitamur,

aliisque]

non tyrannorum more, sedjustitia, prudentia, divino timore , suorumet gratia

sic Rochum g-enitum arbitramur, ut Joannem Baptistam ex Elizabeth et Zacharia, aenio jam confectis, divino afflatu

que omnium benevolentia

Q>i

imperavit

b.

[tametsi]

militarem disoiplinam per

exerouit, et
En

omnem
ae-

tVrc B3tatem

en

versatua egtj

eorum bonitate et erg-a Deum fide, g-enitum fuisMatcr itaque mine pulchritudinis pnerum et rubra crtice in pectore sig-natum conse credimus.
spicata obstupuit,

tamen hujua mollitiem, illecebrasque veluti oaduca, parvlque momenti aspernatus, omni fide
culi
el

exietimans

summaque voluptatc affecta est, eum Deo fore gratissimum, iJlumque

:

charitate

Deum

propriis uberibus educare decrevit

coluil

uon

ig^iarus

homini

'i

[Deum timenti] nihil uspiam de fortunas"' omnes ad eum undique confluere, omniaque
1

qui sicut miraoulo oonceptusao g-enitus, siobonitatis ac san-

otimonisignapraBsagiaquesanctisaimusinfanspr83
se tulit.

pro

Nam cum
et

mater

votis
in

talem
ls

Quapropter Deum immorrehus omnibus agendia [auspicem] sibi

illi

in beataa

oedere.

proposuit.
5
"
iii,

uxorem infcfloundnm
1

el

ne

sterilem ad sene-

Dilparom
fu$it

quo pacto proLem es ea compararel [quam mirum in modum optabat quod omnibus a natura est [insitum]
iffnarus,
:

!ii

:tam,

Veneris diebus semel tantum vesoeretur; puer quoquc, ut et ipse honorem Deo redderet, et inedisa corpus teneUa setate disponeret, iisdem diebua semel tantum lac ex
uberi-

moriam Merourii

Virginis me-

posteritatem ex
ao

nobis,

quibua perpetuari
ut

ad quintum astatis annum pervenisset, ab Apostolo Paulo edoctus, ut corpus castiffaret,et servitutem redi-eret. nihn nnfnn, :cret, cibopotuque

bnfl liausit.

Cumque

ce

par-

mus, appetere) adhortntur,

\
[i

oissime utebatur.
B

immortnlem Deum

triuem Salvntoris Qenitricem supplex adeat oretque sibi filium dari, omnibus utilem ac fruotuosuni, Deo gratum, cujus ffloriam uon tueatur
" ll " 1 "
>

Duodeoimum vero
et

ag-ens

annum
i

omnea
1

magnificoa apparatus,

delitias qui ab
eg^epra?-

fn-

eitnle xUile

plioresque

:,1!l1

l!

'

illustrare

oontendat.

sumptua perosus, in pauperea et beraUtatem oomplecti mahiit. Exteroa

et

munduni
contemuit,

Conjuux viro obsequentissima, luminibus wmereotis, Dei ac Yirg-inis opem bis

plorat

overbis imin

eives dile- bus dat <>[>divino, hu- ram ] manitate, morum dignitate, animique splendoWBteris omnibus id aetatis pwalatns, eumdem

fcere

nt, hilan

pereffrinos a?que ut proprios facie, sermone [ fere

ac virtuli-

se

DIE DE.CIMA SEXTA AUGUSTI.

mortaUbus praestitit Pauperes vero prae creteris observare, solari, juvareque pro suo posse proposuit. Si quid vero temporia illi Bupererat, non ad voluptates ac delicias animum declinabat; sed
se

101

nunc

intra stagna

Volcarum

in Occitanla

dcstructa
;

fuit a Carolo

Martello raetu

Saracenorum

^ed

F "**clscoD "-

Dei cultum ejusque vires et amplitudinem inquirendo, quantum aetate poterat summo perfectus ingenio tantum profecisse cunctis vi-

adsummi

utcumque reparata ao Arnaldo ejua epiflCOpO anno mlxxv, eratque episcopalis urbs sub archiepiscopo Narbonensi tandera periit urbfl, et episcopostea
:

patus

Montem Pessulanura translatus fuit. Insula autera nomen etiam retinet Maguelone,uti staguura
adjacens
in

III.

sus est, ut magnum et singulare nomen atque glorhim adeptus sit. 10 .loannes interim pater setate morboque gravatus,

,jt pater

1.

morsubvc-

jubet

mortem appropinquans *, ftochura aocersiri quem in hunc modum allocutus est Tempus
:

adest,mi

lili,

quo seculi hnjus tempestates

deseram,
et

pro-

16 leucis ruinae illius distant a Narbone ortum Nemausum versus 0, et una cum dimidia a Monte Pessulano in meridiexn. b Imperiumseu principatum hunc non admittimus. Vide Commentarium prsevium 1. c De anno natali nonnulla ibidcm dicta sunt
:

t,-iii

rilUfl

cellas, fluctuatiouesque

meorum operum

num.

8.
,

prsemia consequar; cum Deo quoque immortali dignabitur, locum habeam. si me hoc munere Verum cum te prse caeteris omnibus diligam et in
,

d ffis nec lubet tempus impcndere nec notationes augere. Vide itaque mtjthotogos. e ff&c lam longa, quw pricmisit Diedus, par-

te

uno exornaudo curas omnes cogitatiohesque defixerim , quoedam tibi commemoranda cxistimavi quas ad bene beate, recteque vivendum conducere
, ,

erga exhibent potius verbosam amplificationem, quam sinceram Vitic historiam quee res alibiac nimis frequenter in eo locum habet.
i

ut

visa sunt. Te itaque per Superos oro ac obtestor mea haec praecepta non despicias. Deum igitur
colito, et -Salvatoris nostri

imprimis

tormeuta cru-

ciatusque saepissime reminiscitor, quibus nossalvos

esse voluit,

CAPUT
Peregrinatio
Italica
;

II.

humanumque genus omnium scelerum

;

ac vitiorum labe depravatum perditumque insonti cruore ab imis Acherontis penetralibus, aeternisque noctibus in lucem revocavit. Pupillis item, viduis,

sanaiiones

idque

genus, omnibus' substantiis

prsesidio destitutis,
,

alieno

suoperui-

pestiferorum
Cardinalis
tus
;

iter

Romanum
lue

rumque

opem

ferto.

Avaritise

prseterea tenacitatem

flagitiorum

omnium

mire

libera-

ciosissimam,
est, caveto.
l>uterne

quam nemo

sapiens

umquam

secutus

eolloquium
Placentice
:

cum
in

Pontifice

U-

11

Nani

si

fortunas, quibus abundaveris, paupesi

acta
gioso

morbo contaipse

lnm

lioria

ribus erogaveris;

virgines parentibus atque opi-

tur ad vir-

tutem

ma-

uno cutn
fructii,

busdestitutas, viro locaveris; si mulieres obscoene ab errore subtractas conjugio deprostitutas

, ,

Sanctus
ac

eodcm
adjutus.

correptus,

divinitus

denique clementiam observaris, scito te hominibus atque ipsi Deo gratum fore si hospitalitatem celebraveris, morbo gravatos adire , et
vinxeris;
si
:

manibus
mortales

tractare

non indignum putaveris, cuncti

te

Exhausto
ei

igitur ad Dei laudera et Virginis ho-

if

norem peculio, paternisque monitis, quantum

per aetatem licuit , studiose peraetis, patriea parum se prodesse ratus, principatu se abdicavit, patruoque oppidifl, quae a patre susceperat prffi,

Abdicaio

Dei

consortio

dignum judicabunt.
patri

prtndpato

Rochus obtemperaturum
,

se

promittit,
,

qui

paulo post e vita migravit. Justis itaque patrio more solenni pompa peractis dum sanctus hic
,

lirrrijrinn-

tur.

fecto, et

summa

reipublicae tradita, ipse in Italiam

Adolescens in lacrymis adhuc esset, patrisque funeribus angeretur, priusquam vigesimum exegisset annum matrem squalore moeroreque confectam
,

proficisci statuit, brevi

quadara coccinea vcsto

,

in|

dutus, vilique palliolo superposito

pileo, pera ac
. ' iti.

quae pater mouuerat, non oblitus, nec inertiee aut socordise, non luxui aut vitiis deditus, non lasciviis aut nequitiis pessumamisit.

Eorum

igitur

baculosumptis,pedibusquecooperti8caIceamentis'**J nullo comitante, Romam versus iter dirigit; supe-

peroue

munitii

dari passus est; sed verae lucis doctriuam imitatus, quse, inquit, Vendite quse possidetis, eleemosynam date, sacculosque vobisfacite, qui non veterascunt,
[

Alpium jugis et anfractibus Ltaliam inoppidum appulit, quod incolae Aquam pendentem a nominant id enim saevissima peste
ratisque
,

gressus, ad

fur

thesaurum ] indeficientem in caelis disponite, quem non appropiat, neque tinea corrumpit; heredi-

Rochus ad hospitale confestim se eontulit, ut pauperibus fiBgTOtantibufl evocatoque Vincentio hospitalia maIhserviret
vexabatur.
rc intellecta
:

Qua

gistro,

eum

sic

alloquitur
,

Sentio hunc locura peste

esse,
qui
b

opesegenis clara irapartitur, Ohristi dogmata imitatus, qui vetuit hujuscemodi distributiones in propatulo fieri, ne suam quisque distributor in hoc seculo ex ea gloria mercedem caperet: sauxitque
tarias

laborantibus refertum
ita sit

teque uiuun

caeteris destitutus, solus

,

his inservias.
,

Quod cum
,

ut

me

tibi
:

socium adjungaa

oro

quo

fia

dexteram

sinistrae

manus negotia

in

pauperum

curemns juvabo tc doncc vita supererit. Cui Vincentius: Ktsi, mi hospes non vulgnristua
cilius eos
,

elargitionibus iguorare.

esterga proximum charitas et in Deuin fides, tua tamen aetas adeo tenella ct formae tuae praestantia laborem hunc assiduura immensumque fostorem
,

ANNOTATA.
a

rainime patietur.

De hoc

loco in Gallia ac
,

nomine

ejus, ista

me-

ipse Gallus : Agatha seu Agathopolis, et melius Agathe , insula et urbs Volcarum in Gallia Narbonensi, teste Brietio, postea

morat Baudrandus

et

Rochufl: Nonnc in sacris codicil)US divino fretis praesidio nihil esse difflcile legitur, modo actiones nostras ad ejus cultum illa si
13

Ad hC

etibidem

immortali

spe

pellecti

pcrfecti

'

tcndimus,

'

Ul.

Mllll

cujus amore

huc accessimuflP Scriptnm est [etiam]

uni cx minimis mcis fcceritis, mihi
fccisse

iiiorlnli

spe

pcllccti

dicta

Magalone

Massiliensium opus. Maguelone

Quodcumque

402
A ftmOBGO Dlino

VITA
maximo
vitae

S.

ROCHI CONFESSORIS
pellit, crucisque patibulo suffixis

fecisse existimetis.

Ncgat Vincentius Rochum id

manibus omnes
cog-itationes

discrimine experiri posse , gravatos omnes esse peste, phiriinosque dietim extinneminem autem evaucre, Deum ipsum testag-ui
sine
:

evocat,

illos

amplexurus, qui ad

eum

converteriut. Erectis

tamen

in

cielum [oculis] De,

um

sic

orat:

Etsi

clementissime parens

Car-

Cur igitur, inquit, huic tanto periculo te objicias, mortique exponas ? Quot hic sint laquot ululatus , difficile crymse quot clamores
tur.
,
,

dicitur

coritra nihil
est.

voluptatis, nihil

otii

nihil

deniquc quietis
est, ubi

At Rochus

Nonne scriptum

majus periculura, ibi ct pncmium longv majus csse,necesse cst? Non cnim unicuique
vallanti nxurall obsidionalive corona doBabatHT, si'd ijiii civem Romanum ab hoste servasset, aut valluin transiliissct, inurum primus
Olvitatefl

multo plus ponderis apud te quam nostra oratio habeant; tamen ut glorise tuae splendor, nominisque amplitudo clarius eluceat, preces meas ad te effundere non dubitavi patiare urbem hanc, sacrosanctae Ecclesia; sedem , pietate atque clementia tua ab hac saevissima contag-ione liberari, virumque hunc sanctissimum in crucis tuaB sig-no ab omni periculo
dinalis hujus sanctissimi preces
:

servari.
lfi

Qua
,

ascendissct

seu civitatem
ut

obsidione liberasset:
,

frontem
trarit

sig-nat, ita ut ejus

si

oratione habita, Rochus cruze Cardinalis qriimpreu* impressio cutem pene- fnm(is w<>
cauterio crux ruisaet inusta.

qua;

omnia

magUB

et

ardua

ita

et

immortali

ac

Domum

gloria, et merito prisca illa

sucvit.
leoti

ffitas

decorarc con-

Si jg-itur hac vana et mortali g-Ioria pelnon opes modo ac vircs, verum vitam animamque effundere non dutrftarunt; cur nos, qui

itaque Cardinalis eg"ressus a compluribus postulatur, quid sibi crux illa sig-nificet. Quibus ille: Vir

Christuni
cuiN
in

imitainur

vitffl

p;ircamus

prsesertim

aacrie

Lfteris

nec Bupernofl lares

II

habeamus, non coron;iri ingredi, looumve in caelo deet

hiiituiii

haberej ubi pcrpetuo aivo fruantur; nisi

legitfxne certaverint,

eofl,

qui

animam suam
ut aegrotos
a

odio habuerint. Fao ig"itur, obsccro,

adeanh
nd fuvan
ih petie inI I

Timo

Vincciititis

hunc hominem quasi

si

Deo

iiiisKiini
feciot

ad-

cxislimans, vcritus, ne,

eum

repclleret,

quidam divinus me, ut a peste servaret, cruce hac munivit. Laudabant nonnulli alii complures Cardinalera ut crucem deponeret quffl faciera dehonestabat, hortabantur, Pudore ductus Cardinalis, dornum reversus, Rochum orat,.ut crucera ei demat, ne omnibus ludibrio sit. Ad quem Rochus Nemo servorum est, reverende pater, qui domini militis aut imperatoris insig-nia ferre non glorietur. Quapropter Andreas et Petrus Apostoli [crucifig*i] non modo non turpe, sed etiara gloriosum putavere, et illam tam acerbam mortem pati voluere, ut
:

j;

mfttilur, i" ru* Kiinat.

fteum
EBgrtftfa

ipsum

ad

iraeundiam
illis

cxcitarct,

suisque
forej

boni aliquid

adimeret(censebatenrmhunc
auxilium
salutis
,

divinum
Miiiiniiui

aominem

quapropter

eum

ad valetudinarios ducit

d'\1r;is tanffit,

signoqur CTUOis

quorum commu-

nitoa peste liberat, ac,

sniuius agit.
peatefloluti,
lliini'

Qua

dum civitatem lustrat, idem v\ pe fltupor omnes invadit.ac

ast.ra tollunt.
,

Christum proeceptorem imitari viderentur. Eranciscus item paulo supra setatem nostrara e, vir sanctissimus stigmata suscipere in victorias et {rloriae sig-num non est veritus. Cur tu igitur hoc contemnas, in quo Dei Pilius, ut te cseterosque salvaret, surarao decore * [clavis] affixus hastaque
,

/.

dcdc-

Dcum
olade

nv ejus nonicn ad

confossusestPPertoigMturvitae salutisque vexillum, quo g-ratiam consequaris. Leg^itur enim Qui ad

:

c o re

vero e orolo misflum

divinilusque in tanta
arbitrantur.

mortallum

donatum

Civibus

itaque et inoolis, quos Inpristinara

valetudinem reduxerat, Etochusjubet, nc ejusnomen prodantj oppidoque tllo pelicto confestim fflsenam h, Togata Qallice c urbem, eodem modo correptam profeotus aam incolumem reddit. Quibua confectis Ko<

mam

longia
Ualiffl

Uineribus

contendit,

quam supra

vitamvultingrcdi,crucem tollat, cumquesequatur, qui sihimet non pepercit. 17 Quibns dictis Cardinalis confestim acquievit, amorbo oruoemque gestare consuevit et statuit*,et Ro- ronta9'oso ern us clium ad Pontificem deduxit, illumque esse edocuit. j * eum ducil qui ei crucem muesisset. Rochus autem in terram adpontifiprostratus, et ad Pontificis Pedes provolutus , cem al. cruiacrymis eos rig-at suorum peccatorum veniam
' '

cfiBteraa

urbea infeotam oontaminatamque

ad Britannioum

deposcit.

'Pontifex

bominem

consi>icatus,

venia "aTesiailare sla-

persenserat.
I

Quo
,

delatus

quemdam

Cardi-

afflrmat.

non indigere, inquit, divinumque esse hominem luit, Tum Cardinalis, unde hanoin eo praestan- P
cognoverit, rog-at.

Iliniuiiii

pn>ttit

fectMt,
i

Ibj

dinalcm

ualem '/ bonitate et moribus parem divertit: qui apud Pontifloem Maximum summaa authoritatis ct
era1 e1

tiam

Cum primum,
oculis radii

inquit,

hunc conspexiraus, ex ejus

:

quidam

divorlit,
il
'

habebatur, Cunoti

eum Deo digTiissimum *,

pradioabant.

profundi vidcbantur, qui nobis ndrairationem ac

al

gvntia

gimum

Cui Rochus errata sua confiteri voluit, Euclioristiamque c\ Ipsius optimi viri manibus aumpsit. Qui oum Roohi faoiem intueretur, e1 [ei ea divinum
|

et sanctiiMMiiia-

specimen esse

stuporcm deduxere ad Kochumque conversus, qua patria quibusque parentibus ortus esset, interrogat. Rochua vero[sive]ut Pontificem con,

guoddam lumen emioare oonapexiaset, obstupuit, maximaque illum veneratione prosequebatur oravltque, u1 Drbem peste pene obrutam liberaret Qrbem, inquam, Chvisti aedem, quondam orbis
fcerrarum capul
.

sanotorum hominum domicilium,

regni claves j)otestasque concessa erat, super qua petra oranis ccclesia constructa estj aut forte veritus, ne ai patriam parentesve diceret, omnibus oognitus ab instituto detraheretur, subticuit, impetrataque a summo Pontifice venia,
cffllestis

templaretur, cui
[ligandi

atque

solvendi

difloiplinarum olim nutricem, ao divi Petrl tempestate tnnooentium virorum hospitium. ncc LmmeritO mundi caput appellatam. At Etochua: Mortalium, inquit, reverende pater salua morsque a divino opifice pendet. Ulc enim voluptatibus, nequitiia, oeateriaque scele,

bonarum artium ao liberalium

Cardinalem aacutuaest, cujus contubernio triennio

usus.
18

Cum

vita

Cardinalia decessisset, Rochus

l

n.

morari noluit, urbemque egres- Romamrequen sus, loca et oppida quajque finitimo circuit peste "]
*.

Bomffl

araplius

ribus implioitos, et ad

peccandum proolivee damnal

iutegritati

Ulc virtutibus
iiberat,

morumque

ao

justitiffl

deditosprotc^-crc ac fovere noD deaistit Qle Bwrotoa

orato, qui

divina crucis unpressione salvat, pes lTfl adeo ut omnes ad quos pervenerat Rochi vir- Mmwr, tutc suinmnm Deum colebant laudabantque, quod ? Ufl v* sonicet tantum h(,mini tribuisset, ut mortuos
, ,

interceptoa

ab

""^'

mortuoaque ad vitam reduolt Eum itaque ncinincm ad ipsum coufu^rientem re-

mfcris pene tevooaret Qui jratam Galliam morbo

cum omnem fere Tocorreptam peragrasset, sanassetque,

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTl.

A nassetque
f

403
""o !>

Placentiam f Trauspaclanam urbem vexatam, se contulit, et ad hospitale quoddam divertit, in quo uti benigne susceptus, ita aegrotantes pro more ad unum videt, siguat, salvat. Labore igitur somnoque gravatus
,

col.

151,

occasione episcoporum istius civitatis, A.fc;

truci pestilentia

ita describit
lis

Media omnino Emiliie via ad

colsi-

radices prope fluvium Sepin Ctesena civitas

inter
in

ta est,

Faventiam et Ariminum collocata

quam
tates
:

Galliam

Togatam
vero

rejicit

Ptolemaeus;
civi-

lectulo se prosternit, ac, dum quiesceret amcenissimam vocem in soranis audit Roche mi, qui
,

Plinius vero inter octavae regionis

numerat

recentiorum

plerique

Itomandiolae

itinera,

pessus

es,

algorem, inediam, ingentesque labores perdolorem quoque ac tormenta et corporis

cruciatus

[meo]

intuitu

te

pati necesse est.

Cujus

vocis dulcedine expergefactus, acuta

febritamquam

gladio coxa trausfixase gravatum sensit, ita [ ut ] cum ardore doloreque nullam quietem compararet,

attribuunt. Dieta Ciesena [ut] existimant aliqui, vel quod exiguo amne ctes& , id est, divisa sit, ut Darius Tibertus civis et poeta Caesenas UrbsCsesena mihi patriaest, quam dividit unda
provinciaj
Caesis, et a patrio flumine nomen habet Vel quod ejusdem ager duobus fluminibus dividatur. Plura ibidenu c Gallia Togata, ait Baudrandus hanc breviter describens, pars est Gallire Cisalpime Ca-snri et Plinio, a Placentia Anconam usque protensa ( licet alii alios terminos faciunt) iu qua, rEmilia et pars Umbrise iu ora Senonum Adriatico mari exposita, inter Apeuninnm moutem ad me, ,

nec vocem quidem temperare posset, oculis ad cselum directis, inquit Etsi antea, dulcissime Jesu, me servum tuum esse existimaverim, nunc vero cum me tormentorum tuorum parte donaveris, et
:

illis

esse

dignum feceris, charum me tibi ac jocundum compertum habeo cujus amore dulcia haec inihi videntur pro quo mortem quoque non subter:
:

fugio.
aemak
(raetatwi
I9

His

dictis

rursum clamare

coepit.

Infirmi

ridiem, et
stricta.

ducebantur, omnes in RoB chum conclamant, orantque ut sileat ac dolores, qui clamore non tolluntur, patienter ut
, ,

vero qui affatim eo

ItalicT

Padum fluvium ad scptemtrionera perVide Leandrum Albertum in Romanula, regione decima quarta, post initium ubi
.-

cfflteri,

caeteris

At Sanctus ille charitate ardens, ne impedimento esset, [ hospitale ] exiit, seferat.

,

que ante fores humi prostravit. Pertranseuntes autem hospitem objurgare jubereque illum introduci,

de nominisetymo sic statuit Galliffl Togatffl noraen unde fluxerit, breviter indicabimus. Galli Senones itemque Boii cum in Italiam venissent, et, ut supra dictum est Thuscis possessione de\

pulsis, in illorum sedibus domicilia constituissent

exisiimantes,

id

hospitis
caeteris

incuria factum.

sua, paulatim moribus

uti coepere

institutisque
ratioue,
et

Negat hospes eum cura

,

morarivelle, ne illorum quietem perturbaret. Qua de re insanus ab omnibus habitus ab urbe propellitur. Tum Roctois Deo comite , baculo innixus , ut po,

tam

in

vivendi

Komanorum quam ctiain

,

in vestiendi.

Quapropter cum

togam peculia-

rem Romanoruni amictum

tuit,

ad nemusurbi vicinum prorepsit.

,

Cumvero
quievit
recepit

gravissimodolore premeretur ad arborem [cornum]

Cenomanis, Insubribus, aliisquc Gallis idexn minime facientibus, inde Galli Togati dicti, regioque quam, ut de ejusdem finiipsa Gallia Togata
SUSOepissent
:

quamdam constitit, ibique aliquantisper mox in proximum quoddam tugurium se

rursus in hunc
addivinitus

bxts

ter

modum

precatur

r'!!L inodo jara

inr

20 Quantum majestati ture debeam, mitissime JeSU ' qui servum tuum experiri voluisti eumque ineritis excruciare tormentis , non ignoro. Quoniam segrotis fortasse non ea charitate, ut in me amor tuus expostulat, opem tulerim imbe,

et hoc breviter addam, inAriminum Cato alquc iSempronius concludunt; intcr Kubiconem et Placentiam eumque nos potius sequendum puPtolemams

ex eodem auctore

Anconam
:

et

tavimus, quod eum Livio Galliam tantum inter ltubiconem et Aipes constituente melius conveniat.

d flistoriam sequentem castigarimus in nostro

oillitati

nostrae

tua

clementia
est,

Nam
q

quis mortalium

ignoscat obsecro. qui pro meritis tibi va-

? Itaque ne me destituas, benignissime Jesu neve solum hic inter ferarum sffivitiam omnium destitutum prasidio, eedere patia-

leat inservire
,

Deus autem admirabilis, qui servos suos numquam deserit, nubeculam confestim e cffilo diris.

raittit,
y

quse ad tugurii ostium delapsa, aquse fonipsis

tcm g sub
scaturig-ine

Kochi

pedibus profudit

qua

mirum inmodum

oblectatus, ablutocor-

pore et aliquantulum refrigerato, doiorem illura acerbissimum aliqua ex parte lenisse visus est
:

quem quidem fontem ad

:

hsec nostra tempora ser-

Commentario prwvio 1 num. dtamquam upocrypham. Hinc etiam ruit Bochi accessusad Pontificem infra num. 17. Cardinalis iste kic dicitur f Britannicus. Sed ad titulum Auglcriie, quo eum alibi vocari diximus ibidem in Commentario quod spectal, dicentibus Actis, infra dandis ex Ms. Belfortiano, qusa provinoia Longobardomim est; apud Leandrum Albertum anno 1566 Colonise Agrippinse excusam pag. 608, in Lombardia Transpadana notatur antiqua civitas Angleria; de qua idem auctor plura alia ibidem observat. Brcve est illud Baudrandi de ejusdem situ Angleria (Anghiera) oppidum Italiffi imlucatuMe,
:

vatum intuemur verum ne potum modo, quin et cibum ei tribuisse videretur, ne inedia periret, et gratum sibi esse illum ostenderet, caeteris quoque tolerandi exemplum praeberet; mirum quoddam et antea inauditum potentise suae testimonium
tulit.

diolanensi in ora lacus Verbani... \nglcrhe vero Comitatus... est tractus ibi&em ad radices Alpium
etc.

isto

Obiisse scribitur anno 1226. Tractandumde Sancto erit ad diem \ Octobris cum Martyro-

togio

Romano.

ANNOTATA.
a

fPlaccntia, notissima urbs est Italise in Longobardia ad Padum fluvium, et Placentini Ducatus caput. Vide Ughellum tomo 2 Italize sacrse
in De-

Aquam pendentem. Leander Albertus

col.

244, ac

Historiam ecctesiasticam Petri

lib.

scriptione Itatiee in Phaliscis Tuscise aliquando post initium, Deinceps in via, inquit, quse Sena Romam ducit citra Paliam flumen Aqua pen,

Marix Campi
pag. 58
et

21,

ad annum Christi

1322,

dens occurrit etc. b Csesenam Ughellus Italise sacrse lomo

2,

sequentibus; ubi ait, Sanctum non urbem dumtaxat illam, sed pagos etiam in ejusdem territorio multos visitasse, atque imprimis Caorsum ibique varios curasse infirmos a coniagiosa
;

\. ftuwasco Diidp.

ROCHI CONFESSOBIS mensam heri audacius progressus, cum Gothardus D giosalue; indeque in civitalem profectum, saludiscubuisset, panem, prster consuetudinem tem p p U u in antiqua sede S. Maruv Bethlehemi, ex ejus manu rapuit, indeque profugriens ad Rochum quee hodie S. Annte nomen habet, commendasse
101

VITA

S.

Christo, ejusque sanctissimee Matri, h cvc respondenti: Rorhe, serve Dei, crit exaudita oratiotua;
et dicto

defert.

Herus hoc parvi

tribueus
:

fecit

familiaritati ne-

cessitative

verum cum sequenti

die in

successisse eventum, civitate

non tantum

a lue pcstilente, sed etiam a tyrannide Galeatii, de qua pluribus cgerat ante, aliisque muttis matis. HSBC ille, citans Barthoiomieum Bagarotum in VitaS. Rochi excusa Placentise anno 1525, et monumenta antiqua ut vocat, apud Fratres S. Annie Placentisc. Sed eorum fides sit penes asserentes, uti pariter scquentium in notationenostra
,

prandio et coena idem fecisset, ira concitus Gothardus, servos quasi cibum cani non praebentes
convitiis prosequitur.

At
(

illi

Cibum huic
Deus
J

csete,

risque canibus, o here

vivit

praestamus
id

inquiunt; et quid sibi hoc

velit,
si

ig-noramus. Qua?

cum Gothardus
liretur,

audivisset,

denuo canis
Venit paulo

mo-

illum
,

sequi statuit.
cceperat cibo
,

post,

panemque
secutus est
lit,

uti

rapuit.
,

Gothardus ve-

proxima.
g

roconfest.ini,

relicto

Campius modo

citatus narrat pag. 68, Pta-

centinos non fuisse uttirno loco inter eos, qui Sanctum veneratione publica coluere, prsecipue in
territorio locorum, quse is visitavit, qutequeprse
aliis

qui panem eique reclinato capite

:

illum aufugientem ad Rochi tug-urium detu*

panem

porrexit

quem
stupo-

Rochus accipiens
dus,
re

canem
:

benedixit.

At
,

Gotliar-

qui illum

continenter observaverat

favore singulari dignatus

,

delicet

Corvaram
,

et

Caorsuu* mSarmatum; sanata in

est,

compressus inquit

Jesu admirabilis,
bonitas, et in
pietas,

Inscrutahili-s sunt viae tuse, infinita pote^tas tua, sing-ularis

tibi

prniiii lucu pi'):soiiif/-iiu/ nnlnhitiuin mnl/.itudine a

iiiuifin pfstifi-i-D cl

homines
mae*is
:

deservientes
,

immensa

scruwlo, fnuti^sciituricn-

quos esurientes bonis imples

,

divites ve-

te miracutosc ecet itato, qui in hodiemum usque B diem dictus sit S. Rochi, non longe a tempto S. Marise de Corvara ac in Sarmato ( locum hunc alibi tego ego esse pagum versus Pedemontium ) prsr.ter tugurium Sancti in sylva, quod in sedem sacram fuii convcrsum, duo alia pecidiaria miracuia coniigisse memorat idem auctor, alterius
:

ro

qui epulis

quam
EliaB,

tibi

inserviunt,
ministrante,

egenos reddis

quique

corvo

cibumprffibuisti

22 Accensus igitur divino ardore Gothardus cujusdom,protinus ad Ilochi tug-urium pervenit; illumque ntuGothardm

nempe
baculi
,

fontis,

quem

in dicto loco excitavit; et

,

ibidem ab ipso in terra plantati qui fructifcruiu in pyrurn c.rcrcrrri/, nc produ.rcrii exquisiti saporis pyra, sed sola iila nocte, quse fcs/unt S Kochi pnccedebat, magno a fidelibus
in pretio habi/n.

Woc rcro prodigium continua-

quisnam esset aut quid mali pateretur? Tum Rochus eum obsccrarc, ut procul absistat se enim peste vexari nuntiat. Gothardus domum reverteus secum sic animo volutat Heu me miserum et infelicem divinoque lumine orbatum Canis hic meus cui ing-enium natura neyavit, et brutis annumeravit : cujus vitam et mortem idem existimare licet, miinterrog-at
,
:

humi prostratum

Sflnc(um

r "-

tum fuissc afflrmat quotannis usque ad tempus majorum; sed deinde propter homicidium ibidcni comrnissin^, ac rirginem violatam occasione

hujus- aegrotantis comraiserescens, tanta industriatantoque artificioeicibum qusesivit, invenit, attulit. Ast eg-o, qui divitiis abundo, cui a natura inselli

vigitiarum, Quse

in Sancti honoretn ac propter festum cjus nocliiruo tcmjiorc ibidcm fiebant,pro-

g-enium tributumest, et miserescendi jus, non ig-na-

digiosamarhorcnic.rsiciiifnm fu isse ,nec umquam amplius protulisse fructus, prout tradunt popuiares. Hano vero traditionem confirmari ail in sacrn qnitdnni (Jilc Frcdcrtci Scotti iib, 6 carmi-

bonum nullum apud Deum immortalem absque dimitti, opcrumque meorum mercedem expccto, patiarne sanctura hunc hominem solum inter
PUS,

pramio

feraa et vepres ab omnibus derelictum interire ? Avertat Deus tantam ci-udeliTatem aut saevitiem in

numpag.
C

281, in

laudem

S.

Roohi abeo composi-

me

coutineri.
,

ta; cujus verba ibidemrecitat.

et niHifts idoneis
rclci/ni-c

Sed restam miras testificaiionibus non confirmatas

nnbis liccui ml /rnililionesmere poputadnncc furlius stabilinulur, quaru c.r islo pncta, et c.r Bartholommo liagaroto, de quo in nota pro.rimc ptwgressa iltctuni.
rcs,

Ad Iluchum iUuiue extemplo reversus his rjUfqur r * veibiseura allocutus est Sentio me, beatissime tancOtatem Vir, Deum teque siraul injuria affecisse, crude- cognoseii. litatem in te exercuisse, Reversus itaque in tugurio tecum hoo raansurus sum, nec domura redituy rus, priusquam bonam valetudinem adeptus fueris. Tuus hic adventua, Rochus inquit, eo mi2'6
:

hi gratior est,

CAPUT
Diriuitus

quodiviim providentia potiusquam

III.

consilio factum existimo, qua? corda rore sui spiritus perfundit, quaB

humano

hominum
omnia
fu-

cibatur
:

tura ab fieterno providit, qu3

;

innotescit

cjus

amplissirao

bonum trallum sine munere praitermittit; malum autem

,

sanctitas
rxrrcrt
,

Gothardi
iu!
:

patientiam
st>lil<trt<iut

nullum, quod non puniut

tlee

et justitiam
rig-ore

clemenomisso
,

iraniixtam
e
t.

orani

severitatis
in

rt

ritam

complexa

Neque adeo

bonos pietatis siuc

eum
tur:

inducit

ab

angelg

sana-

ooulos defixit, ut malos deseruisse videatur. Eis autem, quos elegit, vitam rectam ostendit, quera-

rurat

hruta:

vox

ad rum

ccelestis.

m,
Miro ntodo
ranit

"p
a-

us enim quodpiam huio nemori .quentibua

oedifioiia

Mihnmlum in te fecisse conjicio. Qua ex re mihi perspicuum est, posteaquam rubore et ti more oraisso, illi inservire desideras, te gratum iHi esse. Per^e itaque, ut coepisti, quo felicitatem
,

vicinum,

fre-

consequans,
raihi videor.
21.

quam Deum

tibi

maximo sumptu

promisisse, videre

ereotis,

imaffbt:
a

er8*,

quo pnmorea illius oivitatis. profugerant; quoa Lnter Gothardua <f familia non Iffnobili vir opulentlasimus erat. tlioservos complures habuit, oanesquead venandum aptos, ex quibus unna ad

fabulantur,

Bsbq et comphira alia dum divini homines vni. tantura hujuscemodi sermones pro- Induritw

traxere, ut

sunt

mirum

htcabm> fame premi inciperent admirattque in modura canem, ut consueverat tZSlk

:

panem

j^

panem non
alloquitur.]

attulisse.

DIE DECIJIA SEXTA AUGUSTl. Deo aspirante [Gothardus itaque Rochum

,

m
,

revertere

poenitentiam acturus,

A.

Fmn-

mi , Eutura nequaquam Rochus nostram in eum loquasrenda sunt, modo' spem qui caverimus, qui recto judicio omnia reg-it

Quo pacto

pater

cibum

tibi

ut

comparabo? Cui

Sanctorum numero ascribaris. Obstupuere cunctorum animi, quod novum ot inauditum nomen
audivissent.

C1SCO l)lli-

necessarris in rebus

numquam

defuit,

in

super-

abundasse visus est; tamen fluis vero numquam primi parentis errore mortalibus injunctum est ut labore sudoreque sibi victum acquirerent. Tu
itaque

27 Ex his unus Deo acceptus, arbitratus Rochum illum esse, qui infirmos sanabat, certiortamen fieri cupiens, sylvaiu ingressus, ad Rochi tugurium se
contulit,

'i'"

'

nn -

feil

'f.

m
invi-

.!<!<

(US.

ibique eo invento, Salve, inquit, Roche

sanctissime.

baculum
,

peram

pileum

palliumque
,

misertum

sumito

nem
ter
,

et pacircumvicina loca perlustrato paostiatim mendicato. Nullum equidem

et

Cum perspectum liabeam, Deum tui sanitatem bonamque valetudinem tibi reddidisse, et te in patriara revocasse; priusquam
,

hinc disccderes,
et

laborem Gothardus iuquit modo Deo immortali tibique complaceam. Verum omnes, qui hsec loca incolunt, me norunt, nec sibi uraqnam persuadebunt, me aut tantse sanctitatis esse, aut in tantam incidisse miseriam, ut mendicare debeam. Sequere ChrUtum et ApostoRochus inquit, qui, quamvis Dei Pilius los , esset, cujus verbo cuncta ex nihilo creata sunt, tamen a mortalibus victum quserere Deus et homo non erubuit. Qui vero eum sequebantur, relictis omnibus, mendicare sibi g-loriosum existiB marunt. His motus Gothardus, lsBtus Placentiam profectus est. Hic dum quasdam domos percurrit, et pauem orat, cum illum ditissimum esse, cunab omnibus ludibrio est hacti non igmorarent
,

subterfug-io,

te visitare volui et quia Deo te gratissiraum esse percipimus, urbem hanc nostram,
:

nos omnes, ac fortunas nostras tibi eommcndamus, et tuo auxilio fovendas tradimus. Rochus, qui adhuc nemini nomen suum prodiderat, Quis te, uomen hoc mcum edocuit? Ille rem ut inquit acta pst, enarrat. Rochus primo autumans, nemi, ,

nem

prffiter

se

vocem illam audivisse

hunc

genibus ad terram flexis hunc orat, ne mortalium cuipiam aperiat, i-um Rochum esse ut ignotus libere et sine animi molestia in patriam redcat. Ule sc faeturum pro-

quoque

intellexisse didicit,

mittit.

E
peste tfbnWiw""" b,,T vix ambulare potuisse, rnox liberum et /t
,

28 Gothardus autem

Rochum paulo ante

divino

saucium incolumem evasisse conspicatus

id

munere

bitus.
Aune men
iicatwn
eat.

factura

existiraans, majori veneratione illum

25 Ad amici tandem cujusdam ostium declinat, quo familiarissime utebatur. Cum vero ab eo cog-nitus fuisset ira concitus amicus, Gothquibus potuit eonviciis et contumeliis ardum
, ,

est prosecutus.

Ad quem Roehus
et

conversus, quiin sylvis vi-

bus potest rationibns, hortatur, ut

tam

elig-eret
j

Deo inserviret,

qui
;

docet

in

doctrina

qui exhortatur in exhortando

:

qui prasest

impetit, acsi patrimonium optimus vir ille, quod erat amplissimuin, profusissime contrivisset Cur, inquiens, panem canibus parcius non exhibuisti
:

in solicitudine

saceulum item contexat, qui tincas non formidet, talemque se Superis praibeat, ut eura
ca^Iesti consortio

dignum

illi

existiment.

Cum

vero

quem
careres

si
,

moderate
ac domi

illis

tribuisses

te sine familire

ture

hac miseria dedecore

contineres. Si

vero tantillum prudentiae aut sapientise in te fuisset, domi potius inedia mori, quam tuorum injuria mendicare debueras. Verum postquam ad hanc inopiam eg^estatemque tua culpa,
tuis erroribus, prolapsus es, vive miser
:

ad mortem ambo pervcnorint, uti in hac fluctuosa rerum ambigine * serumnarum laborumquc socii extitissent, ita in crelo una divino lumine frueviso mi Gotharde nihil inquit rentur. Quo
, , ,

/. aiiibngr

ulterius quaeritur,

nihil appetitur

cuin in eo sint

abi hinc,

abi familiae tuse dedecus, malleo securique dignus, Recessit igitur Gothardus, injuriae
scelerate
;

omnia, quffi ad perfectam divinitatis majcstatem concurrunt ita ut nullam satietatem reddat. Vcrum enixius aliquauto spectantes, quo magis illud
:

contumeliseqne impatiens. Querebatur enim, amicum cni plurimum tidebat nullum erg*a eura
, ,

intuentur, eo mag-is videre cupiunt, juxta saorum illud Spiritus meus super mcl dulois ctc, et, Qui
:

edunt mc, adhuc esurient

sitient.

ct qui

bibunt me, adhuo

illum sequere, F

signum ostendisse. Tota dehinc urbe C perlustrata, cum duobus vix panibus ad Rochum regreditur, et illi rem omnem aperit. Tum Koqui Dei servum despechus Amicus ille tuus
benevolentiae
:

29 Eia ig-itur, mi Gotharde

qui ex nihilo oreavit omnia; qui nos

,

omues non

hxc,

e saucius, dolore ingrenti vexatur wque yitaque hac luce migrabit. lllius tamen * ig-noxit
,

peste

<ul

observu

liis,

non

sunt in anttquaeditfone,

Quapropter civirantise commiserescendum aegrotosque in Dei virtute sanare visere tatem statui. Tu interim hospiciolum tuguriumquc hoc
est.
,

(juam

nostrum observabis.
26 Sequenti autem ber, sumpto baculo
,

habemus
IX.

luce
illique
,

llochus

nondum
pro

li-

Sanatur
Sanctus ab
angelo, eurui hruiu,

innixus Placentiam

ut

potuit

proficiscitur

hospitale

more

aegrotoa hilari facie, amoenissimis verbis consolatur, tangit, et sig-no crucifl liberat. Per audil vocem urbem [autem] progressus, eo morbo laborantes' miestem ;
visitat,

Deoque sperantes ad pristiuam valetudinem reduxit. Sole autem ad occasum declinato, tug*urium repetere constituit. Solus ilaque per svlvam
in

quseque, adversa valetudine veincidit : xata, ;td Rdtshi pedes provoluta sanitatem poscebant. Complures propterea cum extra url
bruta

solum amat, sed et fovct et amplectitur, qui non fortunas aostras, non uxores, non LiberoSj non denique mortalium rerum quidquazn verum cordis ardorem, ejus amore et oharitate acceusum non suo sed nostro commodo ojilimi parcntis more rcquirit. Cni (iotiiardus, Dive pasi scito mc oinnia facturnm inquit ter mi, raodo tecum pcreg-rinari paSBUS fucris, Ltinerisque comitem mc adjunxeris, aut saltcm uua meoum disciplinahic aliquantisper commoratus fucris que tua imbutus, facilius cn-mi iticommoda suffcram. Quod cum Rochus Intellexisset, oon parum beate, recteque vivendum huic viro ad bcnc mutato consilio, inclinato se profuturum ratus moram dierum aliquot sub [ vetere ] solltoque tugurio cum Gothardo traxit quo tempore Rochus divinarum rerum peritissimus, Pauli eremitffi
; ,

Gotluwdwn hortatw ad
uitam
*otl'
itn ttiui.

dog-mata, llicronymi, Antonii, cseterorumque, qui

in

eremo vitam

contriverc,

instituta

Gothardum

rerum
de
ELoche

magnitudine moti, prosecuti sunt,

cffilo
,

missam ;'d se [audiverc] Roche, orationem tuam exaudivimus,

tibi

vocemque clamantem
:

edocet.

sanitatemque

donavhnus. In patriara itaque

ANNOTATIO.

4U(i A. Ft*cisco Dieho.

VITA

S.

ROCUI CONFESSORIS
unde acceptantem , splendore greditur qua de re mirum in
:

perspicuum

in-

ANNOTATIO.
a Gothardus, cujus tain multa in Vita S Rochi fit menfro, ex nobili Palastrella familia fuit; cujus imag-o in sede S. Aunae Placentise (quae ecclesia

modum

obstupuit.
divi-

Rochum

deinde

intuens
spirare
,

et faciem

ipsius

num quidpiam

fulgforemque
,

oculorum

admiratus , semianimis factus verbum vix eloqui ausus est, et quid vellet, Rochum postu,

Fratrum ejusdem
l.v\

Ordinis Servorum
S.

est)

ftochi

in

pariete

una cum vita ab eodem Gothardo

lavit.

(ut feruntj depicta cernitur. Is passim. sanctus nominatur. Sed qua die decesserit , nec * ubi corpus i]]ius conditum fuerit, hactenus mihi incom-

32 Tunc ille ad sacerdotis pedes provolutus delictorum veniam implorat , rogatque Eucharistiamsibi dari. Sacerdos lacrymausad principem se
,

ostendilur
9*ui innorentta,- con-

pertum, inquit Ferrariusin Catalogo Sanctorum ItalitC art hunc diem 18 Augusti in annotatione. Apurt Castellanum in Martyrologio universali ad diem xxv Februarii signatur Prope Mediolanum

monet quam modestissime, gravi injuria Deum afFectum esse, quod sanctissimum hominem, omni prorsus scelere alienum, quinquennio jam in
confert, ac in carcere tenuerit. Vitse austeritatem
,

curritur ad

varcerem,
(ifipuret ei

nnehts

hominis

patientiam, lumina praeterea in carcere visa narravit

:

Gothardus confessor; qui an ipsum sit non unrte definiam. Sed apurt nos ad istum habeo diem in Praetermissis occurrit S. Gothardus epiBCOpus et oonfessor Mediolani ubi dictum <?s,nobis
S.
, , ;

quffi

omnia

sanctitatis indicia sunt.

Hac

re

passim per oppidum divulgata, pietate ducti oppidani, videndi hominis desiderio tenobantur, et se ad carcerem catervatim conferunt ac Eochu.s morbo
:

de eo antistite

nil consture.

aliquantisper quioti se dedisset, Dei nuntius ei in soranis visus est, sic inquiens Temcorreptus,
:

cum

CAPUT
B

IV.

pus est mi Roche ut tuam hanc sanctissimam aniraam in Patris sinu collocem. Quaniobrem si quid pro te aut mortalibus quippiam optandum proposuisti, antequara e vita migraris, a Deo optimo
, ,

maximoque

petito

fiet

Palientia per annos quinque in carcere

enim quodcumque optave, ,

ris.

probala

defensa

ejus innocentia,

33

me

qui

Tunc Roohus Parens inquit mitissipopulum tuum ab ^Eg-yptiorum mani:

petit

Deo

patrocinhtm
contra pe-

apparilio angeli; impelralum patro-

cinium contra pestem, mors

tio
;

agni-

miracula, templa.
peractis
,

bus, sinus Arabici pelago penetrato, liberasti qui stem, Loth iu te sperantem ex urbibus nequissimis, [et de flamma ignis eripuisti qui Jonam servasti;] * (tecst, cataclysmo eripuisti qui nullum in te sperantem Noo
;

rejicis

neminem

frustraris

omnes

in

te

confi-

dentes et auxilium
'fitmquam
xjUorafai
capitur.

tuum

implorantes, qui verbo

,

uibus

relietO
,

in

sylva

Gothardo
in

Roohus,

Deo comite

lon<ris

itineribus

Gafliatn dolatus estj quffl

armorum

strepitu bel-

aut opere patrocinium nostrum invocaverint a saevissima peste servare , protegere et tuerr non dodigneris nec id nostris meritis, sed miseratio;

lorumque turblue \c\alia1ur. In patriam itaque duigens Iter, ad oppidum quoddam pervenit, quod Etoohua patruo, uti jam dixinuxa, donaverat,
presfeotumque ejus
juvr

nis et

clementiEe

tuae

concedat.

Hanc

praeterea

magnitudo miseram

orationi meae
et

sontem ani-

loci auflecerat. Is in
ijui

templum

more oonoesiit:
,

a liotoribus oomprehen~
illtim

tua pietate majestatis tuae conspectui [prsesentari] dignabere, quamvis nihil umquam in hac vita eg-erim, ut tanto munere dignum me
fuisse
tuae

mam

sus
in

exploratorem

enim

arbitrabantur)

vinculn OODJectus, ad ppinoipem deducitur; a

quo, quisnam easet, interrogatus, Jesu Christi servum et peregTinum esse, inquit; oravitquc, ut vota Bua prosequi eum sineret. Prinoeps Eocthum ob habitum et squalorem haudquaquam agnoBoebat a, illuniquc in cnrcorcm, casterorum

existimem pietatis tamen [et] clementiffi erg-a me, benignissime Jesu, ostendito. 34. Qua oratione habita, Deum optimum maximuni, clementissiraum suis esse, objectumque illud beatificum, viveus adhuc in cselum raptus, con:

vim

XI.

idqueobtinet,

ac iho-

spicatus

optatis

suis

annuisse

ritur,

munera

etsi

rerum omnium

omnium maxime tenebrosum,

cognovit. Quse opifex sua potentia

belli suspioione fbr-

et oustodibus Imperavit, ut Ulum diligenter obHepvarent. Qua c\ re Deum tmmoptalem , id genua aarumnarum, quod jrraviaaimum esse videbatur, ut illum

midineque oomppessua detrudi juasit,

mortalibus elargiri potest, majestatis tamen suse muniticentiam clementiamque Sanctorum [suo,

rum]

meritis

ita

exposcentibus

illis

veluti in-

strumentis

quibusdam in nobis exercet. Voluit enim Deus suo nomine [eos] dsemonia ejicere
serpentes tollere

sulvaret,

eleffisse

arbitEatua est;

illi

gTatias ba-

butt

quod omui oruoiatus fjenere euni dig-uum

,

[et] super a^gros manus im, ponentes ad pristinam valetudinem reducere. Exorata igitur diviua? amplitudinis charitate, Ruchus humi dejectus , oculis ad calum revolutis artu,

fecerit.
Ct
ttl

nilir
cotya

nm

OfUlj rf

pir nriH*
<jtiiri</ur
/><i(irrifiu

Cnroerem Itaque Lngressus tenebrnruni foatoris et aoorpionum aooiua, ad terrnm reclinnti. ;;vnn Dcum ac Virginem Murinm urat, nc
81

illum dcsct-anl
oeatera

virtulcm

prflBltent

quo

facilins

Inoommqda
,

patlatur.
vitffl

llic

ig-itur
,

<>*

pro&aJa

maximis
vigiliis
,

ml monaiii

laboribus

ina\imn

nustoritate
,

parat;

vcrhcribus QOPpUS eiedondo ut oootum aliquid suinero

modestissime compositis animam Deo rcddidii. Tum vero qui ad carcerem conveneraut, Luoemaa ing-entes intus per quasdnm rimulas lucescere conspieiunt; id ad carceris custodem deferunt qui, ooufestim reclusis foribus, beatis,
:

busque

tnnla

abstinoutin

simum corpus

luxurinm
contrivcrat
,

putaret
ut

(Tnntum doniquo
aqualUda
ibi
t
4

eorpus

solo postratum, ad caput et pedes lncornas nrdere eomperit. [Ad latus vero tabella
his literis inseripta] peste

vix

membra humi oolligeretj quinquennium oonsumpsit. Quo exaoto, ae ad ertremum viut

,

dovonisso ralus, curocris oustodos,

sncer-

dotem quompiam ad oum introduoaut Deduotus tgitur Bacerdos oaroerem,

oxorat.

lumen neo

Quod ubi ad princimag-nitudiue rei commotus, sanctissimum corpus summa pompa ad templum

confugientes truculentissimam evasuros.

patrocinium

laborantes, ad Rochi contagionem illam

pem delatum
:

est,

deferrijubet

quam

etipse prsesentia sua exornavit.

85 Principis

A
Cognoscifur
a pulrtto,

34 Principis
tabella

DIK DECIMA SEXTA AlGUSTI. fecto esset priucipium quamexitum vero mater cum Rochi nomen in
legreret,

1U7

reperire.

Qua-si

A. f*n-

compertum

filium his verbis al-

loquitur: Hic nepos tuus est ex fratre genftus;

propter consulto missa faciemus illa, curia .nostra tantorum operum merita

ne,

in-

aM D,B

'"*-

minus

lau-

quieHei"pjuni curat
erigi-

quo defuncto, hic benig'ne

tibi

imperium

concessit,

daverimus,

illi

gloriffl

partora subtraxisse videamur.

et [in] Italiam externasque reg-iones profectus est.

Ut vero

certiores
si

in cojus pectore [illum] essescito.

reddamur, corpus adeamus, crucem comperiamus, hunc

inventa, raater prin-

Hunc itaque omnes imitemur; hunc piis orationibus prosequamur, ut Deo simul et illi servientes,
ejus

supplicationibus
c.

divinaj

clementise

muuera
*

Qua cruce

consequamur
a

cipem objurg are

-

ccepit, ejus

crudelitatem detestata,

ANNOTATA.

cujus causa vir sanctissimus imraerita morte et familise suaa dedecore extinctus est. Ex quo planet ululatus fit, Oppidani olim principis sui cadaver, sanctissimumque corpus lacrymis humeotant, osculaque defigunt. Justisque rite peractis,
g-or

Miram

hujus domini in non agnoscendo fra-

tris fitio,

qui non erat senex, sed in virili ivtate

ita pridcm admodum ei fuemt tam secundum Sancti Acta, stupiditatem ac

quique non
beneficus,

princeps

magno impendio

ei

templum

erexit,

diem

td.

dcci-

solennem, quo divus Kochus obiit, imperat sexto anno decimo * scilicet Kalendas Septembris
,

mo scplimo Christi mcccxxvii, Olympiadis vero quing-entesimse

duritiem! b Factum sequcns patitur difficultates de quibus noster Commentarius prxvius 2 a num. 15; eaque fortasse de causa auctor Vitce Ms. anonymus, quse secundo loco excudetur, nihil de illo
;

decimae

nome anno secundo quod solenue statumque sacrum ad hffic usque tempora ab incolis
:

habet.
c Imo vero ut aliorum hccresim cundum ibidem dicta num. 16.
tollerent, se-

celebratur.

Cujus sanctissimi

Viri

merita atque

opera supra septimum atque octuagesimum

annum

d Urbs hcccsita
vetise,

est in finibui Suevicxatquellel-

B
Xll.

Italos latuere.

satis nota, ac concilio cecumenico

decimo

35 quarto
prae-lati

Anno
decimo
]
,

vero
,

millesimo

quadring-entesimo
Julias

Pesiemsie-

Kaiendas
fideles,

vero
et

quinto

vlssimam
al.

decimo
c

decirao *
b

Christi

Romanffi Ecclesiae

tttittttm

omnes in berrimam
sulerent
:

quo Grascorum c hteresim tollerent urbem Constantiam d Germanise celein

sexto ibidem celebrato memorabitis. e In Ms. hoc sequitur proxime epistola Petri Ludovici Maldura ad Diedum, hujus VU& auctorem, data: sed eam prmnisimus in Commentario

nostroprcevio^

7.

unum

convenere.

Urhem

illam pe-

stis sffivissima intravit, ita ut

arbitrati

enim sunt

omnes de fuga conid daemonum opera

,

factum, quo Dei Ecclesiam Petrique navicnlam si naufragare non possent, illam saltem agitare, ac turbare conarentur. At Deus clementissimus cum nollet Rempublicam Christianara perdere dum prselati mortem formidantes, ad unum omnes urbem relinquere statuissent; adolescens quidam Germanus Christianam religionem labefactatimens, divino numine afflatus, supra aetateni audacius Patres sic alloquitur Etsi Deus omnium
ri
.

ACTA BREVIORA
Auctore anonymo,

Ex Ms.

Belfortii, qui ilhtd acquisivit e

ccenobio

Bethlehemitarum
ct

prope

Roraanam Ecclesiam Christianamque Kempublicam et nrbem hanc salvera potest, voluit tamen Sanctis suis prajcipua qufficonditor sacrosanetam

Lovanium,
aliis

contulit

cum duobus

dam
ta
|

elagiri,

et

quibus intercessoribus mortales vooptata consequantur. Audio enim Bochum

Gallis

Mss. PP. Ccelestinorum Pariet

siensium

Ambianensium.

quemdam] a
cujus meritis
ujiud Cuiistantienscs

summa in veneratione habitura omnes ad eum confugientes peste li-

berantur. o(i Vobis itaque consilium do, Patres optimi, corpusque nout ad illum confugiamus omnes
,

CAPUT
Mira Sancti

I.

invocatus
esstinguit.

strum inedia castigemus:

et

sub Rochi vexillo

si-

g-noque supplicationes per urbem facite, ac illura preoratc , ut apud Deum , cujus rem agimus
,

nativitas,

ejusque posl

cibus instet, ut urbi sua miseratione salutem praestare non dedignetur. Adolescentis consilium Paet solenni pompa Rotres omnes approbavere
,

patris ac matris obitum peregrinatio in

Ilaliam salutifera.
insignes

imaginem, omni comitante populo, per urbem deferunt, supplicationes pro more agunt,
chi
.

Plurimas
litate,

et

corpusque jejuniis et verberibus castigant. Qui-

provincias habct:

Trancoruin quas inter tum

impcrium
ag-ri
ferti-

Sanefuiiia*
";;''''"

bus
illa

peractis, difficile dictu est,

quam

brevi pestis

tum urbium
lingruae

et

oppidorum

situ ac
,

celebn-

cvauuerit. Quapropter cives etincolae, omnisque conventus luctum et mcerorem in g-audium convertunt, et

tate,

Occitanue

Provincia

qua:

cum

mlmQ

sanctum virum maxirao honorc Gerraaui

Christianis rebus expositis,

quoque prosecuti sunt.

\0lltrt,
fj-t:

37

Feliciter itaque
,

nt

tialiam
.-

solulo couveutu
tulere,
ail

Itali

ad nos Rochi

nomen

de-

Aquitania jungitur, fiorcre solet ln ea quidem sing-ulare etmagni nominis oppidum est quod Mons Peesulanus appellatur. Hujus dominium quondam habuit nobilissimus eques aomine Joannes, ilregum sanguine natus, lustrissimo Francorum

defhrtui

quos

tandem longo postliminio

;

rever-

templa,

mi

jn in nomisum, basilicas, sacella, tei ail quce contruendi, materiam praebuit fugieutes, imagines, statuas, votorum argumenta, et
ris
s!

Huncnon magisgenprie nobilitasexornabat, quam oranium humauarum et divinarum virtutum studia

commendabant,
genere parit
i

Erat
e1

ei

or

aomine

Lib

specie clarissima; sicque

u1
.;."

omnisanrtis

nctissimi

viri

opera intuentur
difficilius

quse

si

potentis Dci Tilio uterquc mancipabatur,

mandare veliraus, Augusti Tomus III.

nobis pro-

103
ctis operibus et divinis

ACTA BREVIORA
semper tenaci amore

S.

ROCHI CONl^ESSORIS
Sed posteaquam ad segToJesu Christi nomine benedixit, et uniuscujusque membra impavide contrectavit ita ut statim virum sanctum ad se intromissum faterentur: quia jam tantorum dolorum incendiaper totum hospitale extinxerat. Inde per Aquam Pendentem Rocbus incedens, uniuscujusque domum peste vexatam adire festinat ; et
lo pestifero csderetur.
I)

in-

tenderrnt. Sed

cum

vir devotissimus ex devotissi-

tos venit, eis

omnibus

in

ma eonjuge nullum heredem suscepisset, vota Deo pro herede susnpiendo qui etiam Christi
,

.-

quodam die cum prEecipue devota uxor Christum et Matrem g"Ioriosissimam Virg-inem Mariam in templo ea de re precaretur, angcli vocem hanc audivit Libera, cxaudivit Deus orationem tuamj gratiam autem a Domiuo accipies
servus
esset,

fecerunt.

Et

cum sig-no crucis ac memoria passionis Jesu Christi quemcumque tetigisset, eumdem saBvissima pestis
deserebat.
5 Liberata pestis contag-io Aqua Pendente, versus Cassenam civitatem Italiae mag-nificam tendit, quam non minor pestis diu vexabat, eamque
aua,
ei

imigni
crucicula
*

ai.

mira
addt-

|"ili ln >hi

tlinis

lur:
1

ig-itur mulier concepit *, qui RoBoptismate appellatus est. Is in cute crucem * impressam super sinistro Iatere ortus e matre attulit quo prefecto sanctissimum stigroa eum ChrtetO charissimum ostenderet. Cujus rei causa

Filiiim

clius in

O-

sena liberntn,

Homr

M. Paris
III

parenteB

rna-niopere

1|1I,C

hca crat.

xerunt,- et ideo
licet nobilis et

Domino bene diinfantem beatum Roehum mater,

demirati,
cse-

tandem Komam venit qua tota urbe locus peste vacuus rcperiri vix poterat. Erat autem iis temporibus Romae Car.-

brevi spatio liberat. Inde

in

delicata, lactavit atque aluit,

dinalis

quidam

titulo Ang-lerize b,

quae provincia

terosquc

non invita subivit. Et oum devotissima materduos-in septimana sing-ula

nutricls

labores

Long-obardorum est. Jam hujus Cardinalis sedem beatus Rochus accessit, et cum in conspectu Cardinalis paulisper stetisset, subito mira consolatio etspesin animum Cardinalis peste infecti dilabitur intellexit enim juvenem beatum Rochum Deo esse charissimum hoc vultus, hoc mores,
: :

dies jejuniis agerct,

tre jejunantc,
*

f. roater

bcatus infans Rochus, maa lacte continebat, nec ultra seinel matrcm * tunc lactabat quodque omnibus
,
i

urn

niiniiii

crat, eo dic habilior, hilarior

atquc rccenietatis

B tior erat Infane beatus.

ret

Dum

quintum

age-

annum, suis parcntibus scdnlo obtemperans, jam virtutibus cxcresccbat, et defixum lateri Bfgnnm cruois etiam oum tempore aujrebatur. Scholas a quoqueadfens miro modo omnes scienelaris
tia

hoc Rochi modestia protendebat. Quare se Rocho beato commendavit, ut eum a peste tanta liberet et conservet. Et ecce, Rochus ei Cardi, : statimque apparentissima et manifestissima crux in fronte Cardinalis irapressa cernitur, et sic Cardinalis a peste

nali in fronte

cruccm

dig-ito sig-nat

prascellcbat, jejuniis, orationihus, et piis aliis

:

vacans operibus

sicque ad

duodecimum annum

prote^itur.
6 Cumque sanctum Rochum precaretur, ut Cardinalem crucis stig-ma e fronte tolleretur, ne populo spe- sannt, ali-

/. BOll

pervenit, inquucmpitdietriotiuscorpussuumabstioentia caatigare *.

fi Hia temporibus, pater B. Rochi, vir omni divino amore oonflrmatus, maxirao morbo invaditur et Bejam sentiens extremis fatis
:

ibi iiustrIII.
llll

blandus
tttmo
irra/fj

ISpafromj
I!)

Rochum
unice
l"' ''"
1

mntrcm

filium

ad se vooat. 0,

Inquit,

proximum, Roche,

ctaculum foret; Rochus hortatur eum, ut Retos ; aditdemptoris sig-num in raemoriam passionis ejus perquc Papetuo in fronte g-erat et reverenter cohit, quo a pam :
dira peste liberatus exstiterat. Cardinalis erg-o ad

osquc mul-

amlttU,

heres,
tibi

vides,
In

me

brevi

vitam finiturum:

quatuor
e1
iii

testamento meo,simuJ
Instituisti

oum im:

mes
,
i

Papam bcatum Rochum adducit c, qui statim radium lucentissimum et cEelestem e fronte Rochi
micare ac rcsplcndere vidit; ipseque beatus Rochus plenariam indulg-eutiam a Papaobtinuit. Cum

hereditate

mandata relinquo
,

pri-

'""iii,

Bicul

Jesu

Christo jngiter

Bervias secundum, ut pauperum viduarum et orphanorum sis memor: tertiumj thesaurorum

""""'"iii

dem

reotorem
:

autem Cardinalis de Rochi g-ente et patria ab quaereret, ille nullam mortalem ffloriam

eoaf-

te

P i08

usns oonferas
8 Poote

constituo, ut eos pariter in quartum, uf egenorum atque

domos
81

Eao suapte quifaoturum se, Roohus promisit, et devotii limi domini Joannis animaimmortalismortale oorpus deseruit. Auno etiam bubb oativitatis decimo quinto devotissimam matrem Rochus seP eIivi1 lM l,:i pauoo po dies patris testamentum ""i"" exsequitur, reliffiosa loca, et pauperum
dem
i
1

pauperum

hospitalia frequentes.

patriam ct g-entem suam celavit. Postremo accepta iterum bencdictione a Papa, secessit, et cum Cardinnli pertriennium Romie exstitit, coutinnas paupcribus et peste vexatis operas et labores
fHctans,

indulg*cns.
7

Post tres vero. annos Cardinalis

bcnio

con-

post irienni-

fectus

moritur;

et

Roclms

''

vi

itat,

miseros, oppressos
:

Ariminum d urbem Italiaa quam Bimiliter liberavit. Arimino

linquens, um adit Aflorentissimam venit: tmmiim

>

Romam

Novariam
tanat.

peste liberato

el

BBfirrotos
e1

eooallio

cuuat
in

viduas,

pupillos

opibus orphanos

oonsolatur,
sn\i|.
Di
fnrffl

ipes virgines

nuptui oollooat: hisque

pilBonloiisrempatrissuiomnemnoninvitusdispenKoi

ad civitatem Navarensem ein Longobardia venit^ plurima etiam peste oppressam'; et illictotos duos menscs ;eg-rotis peste toto corde totoque
Dei au-

ii

d
e

Postquam

patria

Bui

mandata
el

i/Kiij pi

orevil

secum patriam

deserere,

Btianitatem
gtiam Poncttfnroni

peregrinatioi

explesset, devarias per ohria$ere. Habitu * ita-

Indc post amotam pcstcm, ver bus Placentiam gressus direxit, qnoniam et'in ea ultra modum pestem rcg-nare intellexcrat Erat nempe ejus Bemper studii, ut in Jesu Christi noinscrvivit.
et ejus sanctissima passione, horaincs a pestc tutos feceretj priraumque in pauperum domos et hospitaliaserecipiebat, co quod ea loca magis eg-e rent auxilii.

xilio

peste

afjlatam,
'

"'.

VQSlO

cocoiaca
viliquo
|uil

qUc pereffrino Induitur, caput pileo tegitur de humeria bul$a pendet, baoulus peregrinalis dextram aubitj e1 Intentus poanitentiea Roohus, posi multa deaerta, Romam veraus eontendit Sed
prius
in

nune

Ho

iicimi

oppidum Aqnam Pendentem nominatum

8
fere

Cum
omnes

in

hospitali
ffi

tmiolui,
01
iiiiIIh

Seappulit: ubi dirissimnm pestem vi-eiv, multisinvia soivisaet, peroupide in

aocurrit.
11,1110

illic

cnm

hospitale ejus

oitiiliini,.

IIujus hospitalis
aine multis

tutelam
a

Vincentius,

labore impetrat, ut ipse BBgrotis diu noctuquc Inserviret: timebaf enim illc, neUochus floreus et juvenis statim te-

tusnon

habebatj prccibus

quo
ct

quidam, noBochua bea-

que lauguore ac g-emitu omnes somni quiete

expergiscere, et pestcni. qu;v nunc in te est, cognoscere et curaie Mudeas. Ille coutinuo se percussum telo mortitcro altera coxarum persentiens, egit Deo ^ratias. Cumque gravi dolore cruciaretur , ejus-

medte no,tc audivit in soranis hano vocem angeli: Koche Christo devotissime,

Placentia^ diu fuisset , et ^rotos a peste curasset, quadam

Plncrntix
}>ttile

tnfeejici-

ctus
ttir.

pri-

varentur,

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

varentur, ille beatus propere se e cubili recepit, et
renter

409
salutat
et

adexterius hospitalis limen advenientisdiei lucem exspectans cubabat. Prsetereuntesorto jam sole cives Placentini Eochum videntes, hospitalis magistrum impietatis accusabant; sed ipse se coram civibus purg-ans, Certe (inquit) nobis invitis foras huc secessit. Ergro cives properanter beatum Kochum e
civitate depulerunt,

sancto Viro assidet : qui timens , ne pestis contagio ille caperetur , Abi, inquit, amice, in pace bona; quia me violentissima pestis tenct. Gothardus ig^itur domum reversus est
:

Rochum

suam
tur
:

ubi

secum

tacitus htec loqui-

ne per

eum

civitas

mnjore peste

inficeretur.

Hic pauper, quem in deserto nunc reliqui, vir Dei certe est, cum canis, irrationale aniraal, languido et derelicto panem solus portet ideo qui hoc vidi idem potius facere deboo qui et
:

ANNOTATA.
Hicpaucula inesse exMs. Patrum Ccelestinorum Ambianensium, notatur ad marginem Ms.
a
Belfortiani.

homo

Christianus sum. In hac sancta meditareversus, dixit Eacere tibi, sajicte Peregrine, misericordiam cupio, et jam te numet

tione ad

eum

quam
11

relicturus reviso.

Kochus
leg*e

Deo gratias

eg-it,

b Cardinalis Anglerise, audita Viri Dei fama per nuncium ad se illum evocat. Ita in Ambianensi scriptum legi, signatur ad nostrum quod hic damus,exemptar.VideAnnotataadantecedentemVitam cap. &, lit. d. Falsa autem sunt, quse de isto Cardinale, nec non de Pontifice acta hic narrantur Romse, ex ibidem prxmissis. d Ariminum, urbs JEmilicB in Italia, nunc vulgo Rimini in Romandiola provincia, ad oram maris Adriatici, inter Pisaurum et Cassenam. Consuli potest Ughellus tomo 2 ItalicC sacrse a col.
406.
e

in Christi

jugitur erudiit.

et Gothardum Postquam simul

et

Gothmr-

du,

quem

paulisper fuere, nec ultra canis panem adferret, Gothardus consilium pro pane habeudo quairit et, cum mag-is mag-isque fame urg-eretur, remedium a Beato rog-at. Qui juxta id Domiuicum
:

docet vilam

eremiticam.

In sudore vultus tui vesceris pane tuo, hortatur, ut redeat ad villam , atque omnibus bonis suis renuntians, sequatur viam Christi, et in nomine Jesu panem petat. Ast Gothardus prsepudorc [quia illic et notus et dives erat) id se vereri, ait. Sed

tandem beati Kochi crebra admonitione

ctus
,
, ,

instru-

Immo

Novariensem,

quam
:

inter Insubres in

Lombardia Transpadana pag. 688 taudat Leander Albertus antea designatus sita est in Ducatu
Mediolanensi, estque caput Novariensis tractus ab ea dicii.

Placentiam ubi etiain notissimus erat venit , meudi"at atque illic ad cujusdam sui compatris ostium eleemosynain postulat. llle Gothardo aspere convitiatur, quod amicos suos hac dedecentissima homini prudcuti et diviti mcndicitate macularet, expulitque
:

eum

irrideus et iratus

CAPUT

II.

ab ostio et sic Gothardus aliorum domos mendicando sollicitare cog'itur. liodem die compatrem istum pestis invasit, reliquosque multos, qui Gothardo

eleemosynam negaverant.
silvara Gothardus,

Kever.Mis
,

tan-

dem ad

Gesta Placentice, reditus in patriam,

obitus ibidem,
tio.

Kocho beato exponit; scd beatus Kochus ipsius compatris mortem brevi futuram prsedixitquod ita factum
quae dicta sunt
est.

et

mirabilis

agni-

12

Verumeuimvero motus
peste

pietate

et

miseri- Necdum
,

cordia Kochus, licct ipse peste affligeretur

ple- sanatus,
saimf
l'lu
;

nam
Vrojic Pla-

Placentiam

accessit,-

et,

Gothardo

iu
centiam

rrniiam drgens excitat

Tam

multo tamque ferventi dolore oppressus, patienter tamen se ejectum sustinet; semperque

fonfem

omnipotenti Deo benedicens, in quamdam desertae vallis silvam non longe a Placentia profectus est; ibique, ut voluit, sibi parvulum tectum ex frondibus composuit. Mox nominis gloriosi Jesu meinor,

omnibus mag-no suo labore opem attulit, et in nomine Jcsu tangendo et benediecndo civitatem omni peste absolvit. Et ipse adhuc suo malo et languidus et fere claudus
silva relicto, PJacentinis

ad preces mentem erexit

gratias ag-o
,

et dixit
,

Mag-nas

tibi

ad silvam revertitur ubi multos, qui audieraut, et ideo in desertam vallem vencrant, cum Gothardo reperit; quibus coram omnibus Vir Dci miracula fa:

Salvator Jesu

tuos peste afflictos, in

quod me, ut ceteros hnnc (te precor) desertum

elapsa

ciebat.

13

Post

modicum tempus Gothardus

et

socii tum sanus

factui. mittitur in ]ta-

locum
ris.

gratise tuae refrig-erium mihi mittere dig*ne-

sui propter certa ncg-otia Placeutiam rcversi, bca-

Finita oratione, statim e caelo nebula

juxta celiulam ejus in pulcherrimum et nitidissimum fontem, qui etiam illic hodie est, conest, et

tum Kochum ad tempus in valle rcliqucrunt. Beatus quidem Rochus Deo oratioucm fecerat
ut a pcste liberaretur, unde raptum somuus

triam

cum

vertitur,
ferret a.
et

cujus aqua aestuauti Kocho refrigeriuni

occupat. Intcrim Gothardus a civitate rcdiit, et

cum jam
prope

essct junctus
:

cibulw

cuneue
nattco,

silvam villa ruralis quam nonnulli nobiles inhabitabant quos inter quidam Deo charus, Gothardus b nomine mag-na rura et magnam famiham possidebat. ls e multis venaticis canibus unum familariter cduca10 Erat
: ,

eamdem

hanc vocem angeli

Rocho dormienti, audivit Roche amicc Dei, audivit

,

Dominus preces
es.

tuas, et,
,

ecce,

a peste sanatus

Jubet erg-o Dorainus ut versus patriam tuam g-radum iutendas. Ilac subita voce obstupuit Gothardus qui scmper ante hffiC Rochi nomcn
,

ver.it,

qui ex

mensa domini

intrepide

panem

tra-

ig'uoravcrat, atquc confcstim

experg-elacto et

<li-

ctare solebat; et,

cum

panis Kocho deesset, pa-

vinitus sanalo a pcste Kocho

rat
,

voreni, ijuam audie-

ncm ad eum
terct

afferebat.

Quod cum

saepius adver-

enarravit.
,

Gothardus, et, ad quem ferret, ig-noraivt, ejus etiam familia ig'norante, in proximum prandium delicatum in mensa panem apponi jussit quem statim suo more canis toilit, et ad Itochum cancm ergo ille insequitur , et ad accelerat cellulam beati Kochi convcniuni. Cernens, quam familiariter panem Beuto porrig-erct,
:
i

um

celaret
:

Qui ideo roffavit, ut nomen suutputa uullius mortalis gloriam af-

fectans
set, cos

et

tbardo ct reliquia sociia

postquam aiiquot dies cum ipso Goin eremo oommoratu

instruens, et in sanctis
:

omnea

con-

peregTinus, ac poanifentiffi divinique scmper amoris studiosus, versus patriam

firmans, valefecit
't

tendit,

14

Dum

41

ACTA BKEVIORA
SttBZB repcteret,

S.

KOCHI CONFKSSORIS
nis radios videruut, intellig-ercDt.

HS,

ubi intfar
intidtatoi
f

])um pafrinm pdcriam prorineium

II

sese ad
afl

AnI-

ut indubie
et

eum

LongobardftB

Almaniam
beatum Roexplo:

Emt

ab

illius cnpite

captug conlinuo,
f

vcrsus c.nitulft
liirn

c;

uhi cjus provinciae dominu-l,-

g:nus

et

alter

quoquc tautus

rum

Dei amicum cereus mapedibus quibus

:

hoste g-erchat- OUJHS milites

et
C1

^S totuin

suncmm

tfnitn ""inpr''ln-iifl<'nint,

enm tamquam
fepEfiidenmt
,

corpus illustrabatur. Iuveerat,

pWorem
siue

insidintorem

domino

et

is

nerunt iirseterea sub ejus capite tabulam aureislitcns divinitus per^criptam, in qua seriptum

rnoni

benturn
fitro

Rochum

setSper Je.surn
Vir

pro-

Dcum
ti

ejus orationi concessisse

quod pro labo-

fitontem,

earceri

depurtavit.

autem Do-

iMiiiibns petierat.
Roclii

ftmtfbus pftlaetftertjareerem-fiubrvtt, et norninis .Jcsu diu noctuque memor humiliter se Deo commendabiit. a&o ut nullum ei incom:

mini parceo

nomen
illius

gnito,

Exipsa iusuper cogrnoverunt beaauctontatem ; quo nomine cocivitatis domiui mater jam muito ,
et
,

senio confecta

intelle\it

modum

Koehum

fuisse filium

earcer agvrct, qui pro

nitentia carcerem recipiebnt. qninquc nnnus vixit, in fine anni quinti curn jam Dei volumas esset ut sancti \"iri anhna 8an,

eremo et pro poePostquam illic per

domini Joannis

de

Montc
de
(1

pe.vsulano, qui frater

germanus
ni
;

fuit huju.s,

uo jam diximu^, domi-

etorura

eoDeortio jnngeretur,

dcm beato

ille qui cihum eiEtoeho in carcere ferrceoJebat, singUIfs

tunc dlebu et horis mirabilem splendorem -pcr atrium et eareerem ubique eemit, et Kochum g-enihus.-Mi terrara pronum orantem ridet qnte omriia doraino*uo retufit. Afquc inijus rei rama statim totam civitatera replevit adeo, ut eiVes oomplures ad earcerem tantft novitatis causa concufTeret et
: :

omnia propter incog-nitum nomen antea iyii'jraveraut. A^noverunt prajterea, beatum Koclmm eis nepotem esse, per -ig-num illius sanCtissinue crueis, quam, ut diximus, ab utero maqua3
tris

ct

sese dolore

natus contraxerat. Sic ig-itur ipsi paguitentes, ac planctu affieicntey, taudem cum

tota populi civitatis frequentia, solenuiter et relig"iose

beatum Virum sepeliunt. Qui postea

in

Apo-

stolatu c/Sinctus gdoriose dedicatus est; atque ejus

frlorioso nomini amplato et celehcmmam ecclesiam construxemnt. Non * te practcreo, cecini sanctiesime Eo-

Iflem

idcnint, et conspicati -sunt omrjes,

ci

Deumqtie

landabant,
incus;ih;int.
po$l annoi

domrnum istumwevitieietimpietatis
fcandem voluntate
Dei

Aposlrop/us
mfiricii tid
Siinctuiii.
'

che,
se

anciemort'
tur.

hanc vitam mortalem Bniturum cognosceret, custodem carceii

15

Oum
e

Carmiua, nec versum mira hcata petunt. Lilc ra ucc ideo prcesens haic pagdsa promit
Qiiani tibi
sit

In eudem

Ms

"I

eoeat, rogratque,
Di
I

ut

dominum snum
,,,,

in

majrni ^ratia larg-a Dei.

tromine
:mI

el

gtforio

se
,-,
:

Prrginis oret,
,,!,,!,

qnatenus

oireerem

mitt.it

cui

ftochus
et

mode-

rfen
Coi, Pa
i

conftteatur.

Quod cum zmpetrasset,

rotissime confessus esset*

scqncnl.es dies totos sc
-

rffgat ut per tres in-

plurisadesChirone et Apolline contra Quod bene sis pestes uuica certa salus. Jam vos mortalem mcdicum contemnite, quorum Corpora [febrilis] tabida pcstis habet;
tu

Quam

talen,

<><<

dit,

rogol

quc Eui
1 1

conremplari sinat,
fleceden
ditnri.
vii ,ii
.;

li;i

solum in eareerc cEcIcstia quo meliuB et propiua e rita

iliiii

Ibi

ilori

pos it de sanetissinra pasBione Christi meBen erai enim Vn- Dei quomodo cives ci-

Sancti properate ^radus, Rochoque vovete, Ang-clicamnovit muneresolus opcm. Extreinurn hoc morieus donum munusque popoA.d

scit,

\b,

hk
:
\',\

ittWilur

dnniinum pro ipso e csrcere liberando supplioiter precarentur. Quaa omnia sacerdos domino retulit '. et sic beato Rocho triduana illa so!i,,hl " oonce bb ei t. miui cuni hac TOCe
''''

Posset uta3^rotossolvcrepestc pios. Conccssitmeritum stabilisubfoederc Christns Erg-o prece? Rochofemina \irque date.

loorj

tn
;id

flne diei tertii ang-elus ilhini

Do-

ioU princi

venit
:

pom
iil

ndit,

nnlttll

me

pro tua

Viiiim

= i

anima Deus
\

Roche cca quo si quid

,

AWOTAT.V.
a

liim

optas
debes.
,lrv,,M

iu

hao ultima tuoa

itaa

parte,

nunc

Videsis
g-.

id

etere
B

iiiiui liborot.

Bochus
ini1

erg-o

binnipotentem
iit

Deum

Ut,

Annolata ad pnveedentem Vitam can f

prece
,

rogavlt,
in

C
l

,lr

et

reverenter
.

omnes Christhmi qni nomlne JeHu memoriam sui IV:

b
c

De eo ibidem in Annotatione ad cap. 3. Locum hunc expendimus in Commentario

ccrint,
ric hitti

pi

stc libernrentur

et

oratione facta exspi-

pri
i'i)i}

ravil,

IIIUIll
91

ifur, xr-

inhiiir. Ot

oerem

ulitur,
f.

fun-

Post diem tertium, dominus civitatis ad car rrirttH ui beatum &oehum de caroere liberarel Sed qui venerutrt, jam vita finitum
Lfl
,

pricvio s d Hoc Pinusbiographus; ssapermmero in Commentario nostro prssvio citatus, aliisverbis expUcai. Sed tam idem Pinus, quamhicnosterano-

*in-

luj.nnsineo hallucinantur, ex dicto Commentatario

:l
.

rtiun

venere,

el

per totum carcerem admira*bllia lumi-

GLORI
B
1.

POSTH

A.PUD AOTVEEPIBNSES.

Raliquisa, piae fandationes, sodalitium, privilecrium

Docunifnffl
lenintw hic
nobii !(>,
'it'iit(inl<i

.ostquam per
/.'

Boohi

Plolica ejusdm SancH umtjnUionerper Eum~ pam i>m }ia <,<tt<i ea Ctm/hUenutatibus tn ipsius
honorcm
uia

decuwum mri Gommeniami IVpreemiplutrma collt>gera>,>fh>pit-

que adsanctissimi Confessoris gioriam posthumam tumtrandam cowhtrtura arbitrabar. Qua

juton-

cm $us

cn-ctts. item e.r relit/uus ae

^/i/w

nomvu

nutmufmtis;
hir

emoensui, gum

oo^uirm Arumrpmfiuni mm-

acofficiosum adacconsultissimum V. Joannem En9^gr<ive,jurts utnusque licenttatum, nec non tnxtgms etetesi*
r, At

Umtfns

hc sumstremtum

<vt>t

Lanontvum,

parochialts et cotlegiaLv S. Jaet capituti Actuarium cujus ;

cttra

DIE DKCIMA SEXTA MJGUSTI.

A.

411
i
'

laudato CM^a, prseter instrumenta authentica a communicata de iis, qu<v /tu.nt in Viro mecum prxdicta ecclesia, nonnullas insuper alias notiscriptas accepi, ad finem a me intentum accommodatas ; quas infra ea de causa brevi notione Antverpienses vocabo. Ad hwc, aliunde quiedam alia documenta obtinui, quse ad alia hujus urbis loca spectant. Atque ab hisce
tias ipsius

hac Carolus Scribanius noster in Originibus Antverpiensium scribit ista pag. 112; Fatufl dnnus (iu S. Hudjus-erUul) aberrantibus ab hoininc
suo, quah^s in DQftgrta Repnblica, ingenti vicinia, numquam deesse possunt. Lucus hic ac aieaiW'

..l.iiH

l.p.

manu

synariisdatus,
dicata

Peapondet opeii fructus.

:

De

ista

vero paullo pluribus

tiis
:

Pupillaris

domus

expositi-

quidem locis primo zncipiam singutaremergaS. Rochum Antverpiensium pietatem. De lipsano

itaque sacro, in sacello
S.

viciuia

Rochi asservato, hoc

aguntdere

produco iesiimonium ex authentico transcriptum nuperrime in micseo nostro Dei et Apoatoteoffi Se2 Ambrosius Capello dis gratia episcopus Antverpicnsis, omnibus et singulis has visuris salutem in Domino. Quoniam
\

quorum in magQO populo et frequeflti magoufl numerus, et jam cxxc numciaui. Auctores habeteleeinc>\ uariosurbis anno mdwxu. uobile opns, ct quod nonien in pnin-ipe niercntm'. Educantur, et, ut primum j)er ttktem licct. edficcntur, prout cujusque ingvnium tulerit adili;

turque lcctio et scriptio, ne quidquam ad h mcstam diii-at.ioncm vitffiQUe reliipiuin dcsit. Jl./r
.

Scribanius.
ivtioni

Ne autem

ChristiantV ipsorutn

tn.sti-

Sanctorurn
licta in

cum

terris

regnantium, reorpoifa, aliasque exuvins eccleChristo in

eselis
,

siaruin
visibiles

esse
et

ornamenta
invisibiles

urbium contra hostes

publica pietatis

prse>idia,

incitamenta, et recta ratione, et inuumeris experi-

mentis et
est.

omuium seculorum usu comprobatum Cumque ex parte E. D. Gasparis vauder llerspinae

dorsi
S.

etiam desit, ab uno e po&rib&s Societatis exponitur iltis doctrina Citristiana Dominicis diebus (saeerdos toci eos instruit >"/ rite peragendam prin /">> communionem) a duoIw.s rero, statis anni lemporihes exaaqAtw eorumdem confessio de peccatis. In dicto saeetio
q/iiitijitttni

singulis feriis tertiis Sacrumdicitur in

S. Kochi.

stratcu presbyteri, Nobis esset exhibita pars quae-

dam

Rochi,

quam

veu. adm. D.
,

honorem Ibidem publiccv cenerationi emponitur ejusdem lipsanum ii&m die \vi AugusH a/nnufl
.-

abbas JYanciscus Diericx, Ordinis Cisterciensis S. Salvatoris hujus civitatis (prout litteris authenticis,

Sancti memoria celebratur festivo riiu,

et

diviU r
rl in luiXfllttltl

ad poputitin.
bFxstatetia/,1 hic Afttwrpw in&ci)ooi]l);dract. ut vocant, id est, in platea aitu, hospitutc S.
s

et

alias

nobis
illo

luculenter

prnbatum

fuit)

Jutta

'i

Eeliquiarum sacelli regii reg-ni P-ortugallise thesauro qui a revereudissimo domino Joanne Mirago Aotverpiensium episcopo

desumpscrat ex

SS.

Juliani

prEedecessore nostro, et a nobis recoapprobatus est; ac idem R. D. Hersupplicasset, quatenus straten Nobis humiliter dictani S. Rochi Rdiquiarn de novo iuspicere, repia?

mein.
et

g-nitus

cog*noscere, et sigillo nostro episcopali

munire

iii-

g-naremur, ratamque habere gratam illam donationem, qua ipse candido liberalitatis animo, et
peculiari

erga
ossis

S.

Rochum

devotione

preefatam

ejusdem

partem dono dedit (prout illam a ven. adm. D. abbate prrefato dono acceperat) sacello S. Roehi in platea vul^ro
fte

de quo laudatus Scribanius pag. II iuquit, qui ante annos mille stcti.-.-c volunt. Exstructum rejjerio anno mccciii. Peregrinis quaqua venientibus in biduum hic domus eat, ac ne divina ilcsint, adjunet beuig"nc habcntur tum saeellum, et in eo diurnum Sacrnm. Ifabeo in manibus impressum ecoemplar mduigentke plenarise, ut nuncupant, festo S. Juiiani <>tt fessoris, ac singularis peregrinorum i><tir<mi, in savello Jtujus Sancti tucrandse, quod in dioba platea situm est et in eodem exempiari notatwr,
:

11

Fallnntur,

in isto sacelio <i/cbus

Mercwii

in sestate hot*a se

Uucljus-slract

ptima, ac

\n

hieme ad medium
quiesewnt,

octav,-r

cantmn
><!/-

in hac civitate
flu
Slltlt

Missam
intuitu, ac dicti Sancti cul/ji</\r

in

honorem

S. Roctu, cujus sttcr.r

donat

3
tui

Nos prcemissorum
-impliticando

ibidem etiam
iis

cum

indulgeniia
/><
1

quam maxime

intonti, s-inotam

quadraginta dierum, ab illustrisstmo </"

Antccrp/eitsi
terfuerint.
GQttOQSSa, QUi
<lrrot<- >/<!<,,>
l'

reliijuiam

praefatam

denuo revidimus, rccogmo-

vimus, sijrillo nost.ro ppiscopali in cera tlispamoa impresso mnnivimus, ac pro vera et yenuina <licti S. Rocbi reliquia authoritate nostra ordinaria approbavimus, ac in prfflfato S. Rochi sacello (in cujus favorem donationcm antodietain acceptavimus, ratamque habuiinus) publir-a; Christi tidelium venerationi exponi permisimus. In quorum omnium fidem hasce manu propria signatas, sigillo nostro majori, et secretarii nostri siynatuni communiri jussimus Antvcrpiae in palatio nostro episcopali die xx Maii anno Domini mdciaxii. F. Ainbrosius Episcopus Antverp. qui supra ctc. De mandato reverendissimi domini episcopi pmsfati. P. de Bisthoven secr. Prwter hoc instrumentum vidi etiam actam scabinalem, ut vocant, de donatione hajus sacri lipsani alaudato D. Franciseo Diericx abbate facta D. Gaspari vander Herstraten; et Iiujus cessione;
sacello S.
fce

venemlionipubli<w-ea: ponitur /u ecclesia s. Jacobi, de </"" dicetyatn supra, hicrut/tcr.v argeutcv iuctusum, Vidi iiludac
i;

1'njnits /'tu/ui

mcnum

ncti

non

<

sccletia

i-<

robi,

ciiffi

fundatlQnibu
in

veneratus suu/, ac observavi ejusdem hierothe cam probe clausam, et sigiltis iti/tsiriss/uti Am~ t/ros/i VapdUo mimiiann esse. Gonsule, qumdicentur inferius flne. Sed pLura <di<t singularis erga S. Rochum pieiatis monumenta ibidem ad
''

tacelti

favorem S.Rt

cM,

metnonatn poster\Hatis>sunt reiicia.Et mrocuh tus ejusdem Confessoris jam indeabannisjiucenac quatuor supra viginti in <:/"> saceilo ecciesicc prwd />-/,/ inchoatusvel continuatvs fu>t, ex notitiis Antverpiensibus antea designatis in quibus perhibetur, censum, quiexstingui non possit, fiflt&mrwn quatuor annuorumsub hppotkeca 02*
tis

qua pignus istud sacrum

existit

Roehi,

quod

in platea vutgo

ptsdam domsis inpiaiea vidgo ftc Caiuie-iucuuistraet. in favorem dicti sacelli, ab amo l>5d2, per quemdan/ dvntinum saceilanwa esse fimda

Uocl)ii&-straet, inperpetuum dedisse se testatur. Quse consules, scabini, et senatus civitatis Antverpiensis suo iestimonio confirmant die v
UUcUo
tioehi,

tum

<

U&US

/K'us/0,

qu.r,

i/i

',//'rli

HffQ

a<i IlOC
<>
i

usijtie Lempus jiersoirttur, i:<mftr,tiationisio<

ttt

6'.

Decembris anno 1671. 4 Porro sacetlum illud spectat domum expositorum, seu inventitiorum infantium [vulgo Ijct D*nMin0rn \)\iv$)et ad domum fatuam. De

rum fundalionis tuslrumentumnon habeam. In iisdem notdus dtritur atia esse fu,><lnii<>,ihidem ad
attarc
S.

K/.chi

Missas quinque

persolr,-,ul\\ ke

bdoniu<iili<'s singidis.

Item alia, ut seepe dicta- notitiw "'i> >orant, ibidem faciendi Sacratiuo simjulis

U2
uciona
J

GLORIA POSTHUMA

S.

BOCHI COXFESSORIS
postolicae

lis

hebdomadibus. Tempus atque alia harum duarum fundationum adjuncta non pervenere ad
:

Sedis gratia episcopus

Antverpiensis

ac

privitegt

regio ejui-

dcm ar* da

meas manus hic tamen ambas attexui occasione superioris, quam primo loco nominabam. Pergamus ad alia tempora. 7 Anno Christi 1563 a Phitippe II. Hispaniarum rege, diplorna datum est in favorem altaris S. Rochi litterarum exemplar authenticum
:

oranibu.s has visuris salutem in

Domino.

Cum

in-

comprehensibilis bonitas Dei, qui in sua etiam punitione misericors est, multiplicibus hominum peccatis ad justam iram excitatus, illos etiam

Flandrico idiomate scriptum, ante me habeo, e quo dclibo sequentia. Confratres altaris S. Rochi anno mox designato in dicto diplomate referunter obtulisse libellum supplicem, quo significant, se intellexisse, aliquot personas e sodalitio ejus-

quos amat, variis saepe flag-ellis castig-et, ut eos reducat ad emendationem, et in gratiam recipiat cumque ea de causa Christi Fideles ab omni tempore, necessitate pressi,
confug-erint, et ad

ad

misericordiam

ejus
;

Sanctorum ejus intercessionem qui tametsi g-eneratim apud Deum omnipotentem

prater
sint in

modum

honorati,

aestimati,

et

exauditi

dem altaris velle eidem altari prospicere per fundationcs atiquas, ac censibus illas augere; sed difficultatem eis creari propterea, quod, si has fundationes et administrationes admittantur a prscfectis ecclesix S. JacobU converti possent in res atias, atque adeo pia personarum benevotarum ac sodalium ejusdem confratemitatis mtentio infringivet extingui. Quse ratio in dicto tliptonudr indimtur, prn/nlns, swlahs, alinsque benevolas personas absterrere, quo minus attare illud ac divinum cultum condecorent, augeantque ejusdnn fmuiatianem aique idrirco a supra dictis confratribus libctlum supplicem esse oblatum, quo pctunt, ut administris pr/edicti soda;

sua intercessione; reipsa tamen comper-

tum
sero

est visibili

cum

consolatione et fructu, quaj

homines plurimi sunt experti,

Deum

in

hoc mi-

mundo desig-nare aliquos e Sanctis amicis suis, tamquam peculiares patronos ac defensores adversus varia morborum acmiseriarum g-enera,quae hominibus maxime horrenda et noxia sunt cu:

jusmodi prassertim est morbus subitaneus

contra

inter caateros tamquam sing-ularis patronus colitur etinvocatursanctus Roclius confessor, qui, etiamnum hic in terris vivens, mag-no zelo servi-

quem

subvenit iis, qui morbo subitaneo erant quique etiam eodem infectus fuit ita ut patrocinium idem apud Deum peculiariter meritus
correpti,
;

vit ac

esse videatur.
9

supra memorati altaris concedatur facultas utpenes sesint inperpetuum t mlnunistr-utiu, pcrunia ucrejdu, ac retjimen fundationum, nec non tam ea bona, quse vel tunc pertinebant ad idem altare, quam ea, qux imposterum eidem altari accreverint ita ut nec
;

tztii

vel confraternitatis

Qme omnia

considerantes,

illudque prmter-

confraterni-

quod Deo placuerit propter nostra peccata prffidicto subitaneo morbo hanc civitatem, uti insuper Ioca circumjecta, tum anno praeterito tum praesenti, aliisque temporibus graviter visitare,
ea,
sicut in prssentia

tutem S. /tV
dii instituir.

prwfecti ecclcsue, nec prsefecti S. Spiritus, ut vorani, nec ulli alii Superiores tam spintuales

sura est

etiamnum sentimus; Nobis visecundum demissas preces, et pium ali-

quam

secutares, ullo modo possint eisdem se imuusrrrc, aut de eisdem disponere, vel quidquam "i illismutare. Cui suppttratwni supra

quorum devotorum Christi Fidelium desiderium, ad majorem Dei honorem , Christianarum animarum consolationem, et i^tarum punitionum depulsionem, hisce instituere et erig-ere confraternitatem in colleg-iata ecclesia S. Jacobi in hac civitate, pro omnibus Christi fidelibus utriusque
sexus,

memorasigillo

tus

1'hilippus Ilispautaruin re.v benigne annuit tu suu ranrdio, uti tatiuspatet e litteris,

regio in cera rubra munitis, ac Bruxetlte datis dte v Maii, anno Domini 1503. Erant itaque tunc
i

sub

titulo

et invocatione

S.

Rochi

confessoris,

temporis Antverpix, qui erga culium S. Rochi o mediooriter erant affecti. Erant, qui cordi habebant ejusdem cultus conservationem. Erat denigue confraternitas} verum quamdiu ante ea fucrit tuchouln, ucscitur hoc scitur, Sancti sodatitxumpostea evecttun fuisse ad majorem
.

in sacello et ad altare, in ejus honorem in eadem ecclesia erectum, sub sequentibus statutis et ordinationibus...

dorem

splen-

ut

modo dicam.

Hujus confraternitatis directionem semper ejusdem ecclesiaj colleg-iata; canonicus, a Nobis ad hoc nommandus sicut nunc nominamus D. Franciscum de Wolff, ejusdem ecclesiaj
i.

habebit

canonicum.
in hanc confraternitatem ingredi prjEnominato directore, vel ab aliquo sibi substituendoinscribentur,nectenebunturquidquam proptcrea dare unieuique tamenliberum erit dare

n.Quicumque
a

vohmt,

fl.

Confraternitas canonice erecta;

ab Alexandro PP. VII coniirmata

ejus
statuta
;

([uodsibi placet.
confessi de peccatis Sacramentura, et tunc poterunt lucrari indulg-entiam (luadra^inta dierum lbidom roritantesquinies orationem Dominicam et salutationem Angelicam.
in. Die inscriptionis siub
altaria

gratiae

spirituales

sument sanctum

eidem conccssae.

Anno I6B8
tltush iui

"inpfl H

lllltlff'

sn Augusti illustrissimus Ambrosius Capellc canonice instituit ac erigit confraternitatem 8. B ehi confessoris inecctosiaS.Jacobi Antverpiee seep vjam memoratat pro omnibus Christi fidelibus que seants, sub titulo et invocatione ejus
Sancti,
s

Ai

Christt L658,

///

10 iv. Similiter potcrunt

dierum quadraginta festo S. Kochi, et per totam contmenteroctavam, quando tunc intererunt ali-

lucrari indulg-entiam

tt regulits

riilem
Sl

ptM

ribUi

e divinia officiia

Blisasa,

qu tum temporis Bunt

t8,

concionis vel

laudum

in

eodem

sacello, recitaa-

Ot

salutationem
n,hl "'
;

cello

etad\

e in ipsius

honorem

!l1

iu dicta ecclesia er\

icsub<
/,-,>

tfatutis et

ordinationibus. Quia &

''"

instiiutionis et

'

/;

" w/v

'" v
est,

idiomate
ideo iltud
Vv.

conscriptum

latine reddi,
po
i

saceMotesiisdemdi lentesineodem saceuo S. Rochi similitex lucrabuntur indulffentiam

v.

Dominicam et pacem, '' -em,morbisubitaneiac longe rasaantia mortia depulsionem. Item omnes
Anffelicam
ad obtinendam

supra, quinies orationcm

\iv

>

e j et

rnusquisque huic eonfraternitati inscriptus

quotidic

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI.

413

A quotidie reeitabit orationem Dominicam, et salutationem Angelicam, ut per intercessionem S. Rochi placeat Deo consolari eos, qui tum temporis morbo subitaneo fuerint infecti, omnesque alios ab eodem
morbo
liberare ac conservare.
tertiis fiet vi. Sing-ulis feriis

13 Decernentes, statuta hujusmodi, nec non prsesentes litteras semper et perpetuo valida, firma
et

& emeacia
.

MRDM 'p
*

existere,

et

fore,

suosque plenanos
obtinere,

confirmat

Aiexander

et integros

elfectus

sortiri

et

ac ab PP.tepUmn,

omnibus

et singulis,

ad quos spectat, et in futurum

;

Sacrum de

S.

Ro-

spectabit,

inviolabiliter et inconcusse observari

cho. Unusquisque etiam pro opportuinitute istis diebus vel aliis, quibus aliqua Sacra vel officia
pietatis fient in

sicque per
leg-atos

quoscumque judices ordinarios et deetiam causarum palatii Apostolici Audi-

honorem
istis

S.

Rochi, ibidem comsi fieri

parebit,
et

ut

officiis

attendat,

possit;

inane,

orans, ut supra,
xl.

lucrabitur indulgentiam die-

rum

et definiri debere, ac irritum et quid secus super his a quoquam quavis auctoritate scienter vel ignoranter contig-erit attentari, in contrarium facientibus non obstantibus
si

tores judicari

Nemo ad aliqua e prtedictis exercitiis ac vii. devotione oblig"atursub peccato veniali; sed eadem omittens sive ex oblivione vel ex negligentia, pro
larg"itur pro

illoduintaxattemporeperditmercedem, quam Deus hujusmodi operibus piis. Ita actum innostro palatio episcopali die xii Aug*usti anno muclviii. Et subditur in apographo hujus instrumenti Concordantiamhujus extracti cum regestis episcopatus Antverpiensis attestor P. de Bisthoven
;

quibuscumque. Datum ftomae apud S. M. Majorem sub annulo Piscatoris, die xxvm Septembris mdclviii, Pontiticatus nostri anno quarto. Gualterius. Et infra hasce litteras notatur Statuta prrefatae confraternitatis a Nobis edita, adhuc sunt in usu, nec revocata, quse etiam volumus observari. Actum Bruxellis die xxv Octobris anno Domini mdclviii. De mandato perillustris et reverendissimi Domini Episcopi Antverpiensis. I. de Wese
.-

secret.

secret.

B
CUJUS CUtlOnfraffi ituti-

11

Eodem anno

1G58,

die

xxvm

Septembris

sanctissimus
Apostolicis,

Dominus noster Alexander PP. VII laudaLv confraternitatis statuta confirmat titteris
ex ipso earumdem originali authentico a me huc transcriptsc sic sonat Alexander PP. VII. Adfuturam rei memoriam. Pietatis
quae
.

H- Necsatis fuit przefato Christi in terris Vi- ncfavonbu* cario hanc confraternitatem ejusque statuta tam

mlionein

expressis atque efficacibus litteris in perpetuum confirmare; verum etiam peculiaribus favoribus, e sacro Ecclesix thesauro dcpromptis, eamdem benigne prosequi, ac paterne fovere voluit, sicut
liquet e litteris ipsius Apostolicis,

et Christianee charitatis

opera ubique

cum

divini

eodem

die et
rei

cultus incremento exerceri cupientes, his, quae propterea provide facta noscuntur, libenter, cum a

anno datis
:

Alexander VII. Ad

perpetuam

memoriam Cum,

sicut accepimus, in seculari ac

Nobis petitur, Apostolici muniminis adjicimus firmitatem, Christique fideles, ut in eorumdem piorum

collegiata etparochiali ecclesia S. Jacobi civitatis Autverpiensis, unn pia et devota utriusquc sexus
Christi fidclium eonfraternitas sub iuvocatioue S.

operum
gratiis

exercitio

magis confoveantur, favoribus

et

prsequimur opportunis. Exponi siquidem nobis nuper fecerunt dilecti filii officiales et confratres confraternitatis sub invocatione S. Eocchi
in saeeulari ac collegiata
S.

Rocchi, non tamen pro hominibus unitis spccialis artis, canonice instituta existat, cujus conlVatrcs et

consororesquam plurima
exercere
;

ac patrochiali

ecclesia

Jacobi civitatis Antverpiensis canonice erecta, quod alias pro felici prosperaque ejusdem confraternitatis directione et

pietatis ct charitatis opera consueverunt Nbs ut confraternitas prajfata majura in dies suscipiat incrementa, de omnipotentis Dci misericordia, ac beatorum Petri
,

g-ubernio nonnulla statuta

edita fuerunt.
mtlcm nnno

12

Cum

autem, sicut e-idern expetitio subjung-equae Sedis Apostolica? aucto-

bat, firmiora sint ea,

ritato
et

muniuntur, eupiantque propterea officiales coufratres praefati statuta hujusmodi, quo exa-

ctius observcntur, fimiusque subsistaut, Apostolicae

Apostolorum ejus auctoritate coufisi, omnibus utriusque sexus Christi fidelibus, qui dictara confraternitatem in posterum ingredientur, die primo eorura ingressus, si vere pOBnitentes et confessi sanctissimum Eucharistiro Sacramentum suxnpserint, plenariam 15 Nec non tam descriptis quam pro tempore
et Pauli
:

ipirituakbiu

no^tra? coufirmationis patrocinio roborari, aliasque

sibi

describendis in dicta
et

conlVaternitate confratribus

per Nos, ut iufra, indulg-eri

et

Nos eorumdem
in

consororibus in cujuslibet eorum mortis articusi

officinlium

confratrum

votis

praemissis
illos-

lo;

vere ctiam pumitentcs et confessi ac sacra

rcfecti,
vel,

quantum cum Domino possumus, annuere,

que
specialibus

communionc
tucrint,

quatcnus
devote

id

facere ncorc,
si

favoribus ct

gratiis

prosequi

quiverint, saltem contriti

nomen Jesu

po-

volentes, et

eorum singulares personas a quibusvis

,

sin autem,
:

corde

invocaverint,

excommunicationis

suspensionis

et

interdicti,

etiam plenariam

aliisque ecclesiasticis sententiis, censuris et poenis,

existentibus confratribus

ac eisdcm nunc et pro tcmpore et consororibus etiam

a jure vel ab hominc quavis occasione vel causa

vere poenitentibus et confessis, ac sacra

commu-

quibus quomodolibet innodatse existant, ad effectum prsesentium dumtaxat consequendum,

latis,
si

nione

rcfectis,

qui prsefatee confraternitatis eccle-

harum
sentes
,

serie

absolventes,

et absolutas

fore

cen-

supplicationibus

eorum

nomine
,

Xobis
statuta

super hoc humiliter

prfflfata,

porrectis

inclinati
in

siam seu capellam veloratoriumdiefesto S. Rocchi a primis Vcspcris nsque ad occasum solis diei hujusmodi siugailis annis devotc visitaverint, et ibi pro Christianorum principum eonoordia, hiere-

dummodo tamen

illa sint

usu, ac ab

sum

extirpationc, ac sanctffl matris Ecclesiffl exal-

Ordinario approbata, nec sint revocata, aut sub aliquibus revocationibus comprehensa, sacrisque canonibus, ac concilii Tridentini decretis, ac
constitutionibus et ordinationibus Apostolicis non adversentur, Apostolica auctoritate tenore pra>

tatione ptas ad
sirailiter

Deum

preces erluderint, plenariam

tiara et

oranium suorum peccatorum indulgenremissionem misericorditer iu Dorainoconet

cedimus. dictis confratribus 1(> Insuper

consororibus prnf

sentium confirmamus,

et

approbamus,

aliisque

etiam

inviolabilis ApostolicEe firmitatis robur adjicimus,

communione
,

fectus,

ac omnes et sing-ulos tam juris quam facti desiquidem ii quomodolibet intervenerint

supplemus

ac sacra dictam ecclcsiam seu capelvel oratorium in Navitatis D. N. Jesu Iam nec non in Christi, ac sanctissiinae Trinitatis ac Assumptionis B. M. Virg-inis immaculata;
vere poenitcntibus
rcfectis,

et

confessis

oir.uium

1]

GLOKIA 1'OSTilLMA
festis

S.

ROCHT COXFKSSORIS
authentico exemplari reprxsento
:

'"""
1 p:

omnium Sanctorum
\isii.iniiiiis,

dicbus

ut pnefertur,

Fr. Ambroaiufl

tbidem oraatibBS, quo die priecttotidem quaftrtorum id eg-erinl, aeptem anno.s dregenafl Quotfee vero Mtoia et aliie divinis Oftini> iii dicta ecciesia seu capelia vel oratnrio pro
at
:

Capello, Dei et Apostolica3 Sedis gratia episflopUB Aniverpiensis , ouinibus has visuris salutrm in

tetoporfl celebiandis et

recitandis,

aut cong-reg-aconfratcr-

tionibus publir-N
niialjs

ve] privatis

cjusilem

ubivis faciendis interfucrint, aut pauperes

bospitio

susceperint
,

vel

pacem

inter

inimicos
proeu-

Domino. Postulat officii nostri ratio, ut eos, qui ad domus Dei decorem, Sanctorumque cultum amplificaiHlum, zelum suum intendunt curamque et opem pie et liberaliter impendunt, peculiari benevolentia, ac eximio pra3 caeteris favore prosequamur. Pro parte ifritur reverendi admo,

composuerint
ravrrinl, aec

seu cornponi

fecerint

vel

dum,

DOn etiam qui corpora defunctorura tem oonfcatrum et consororum diotse confraterniquam nliorum ad sepulturam eocle iasticatB tftti ociaverint, aut quascumojW proccssiones de liB centia Ordinarii faciendas, sanctissimumquc Eu,

nobilis ac consultissimi domini Alexandri Eoelans, presbyteri, J. U. L., Protonotnrii Apostolici, domini temporalis de Mol, B ilen, Dessehel
etc.

exhibita nobis acta

et senatoribus hujus eivitatis, in

eratdie

xxvm

quadam, a DD. consulibus quantum in ipsis Septembris anno mdclvii laudata et

Secuamuentum tam in prooessfonibus quani ciim ad inflrmofl aut alios ubicumque et quomodocumque pro fcempqre deferetur, comii.ili fucjint, veJ si iiupediti, campanse ad id sigTlO
ohari tte
,

approbata, quae aeditui ecolesiss colleg-iatae S. Jacobi in hac civitate cum assistentia et consensu nobilis

dftto,

Angelicam
1 1
*

semel orationem Dominicam el salutationeni dixerint, aut etiam quiaquies oratiaet ealutationem easdem pro animabus defun;mi.

otoniiu eoiifnilriiiii et consororum pra-f.itoruni re13

peceatorem aliquem ad viam aact el i&norantes prsaeepta Dei salutem sunfc, doouerint, aut qaodV ea, quai ad runnjur itliiid pictatis vel charitatis opus cxercueciiavrrini
luii
,

rodus

cint,

domini Hcnriei van Ilalmale cquit s etc, ejusdem ecclesiaj aeditui prim:trii, ob singularem dicti D. Itoelans erg"a S. Rochum devo;ionem (cujus sacellum in dicta ecolesia novo aJtari aliisque piis operibus ornare et amplificare decrevemt in quauturn etiazn in ipsis fuit, ipsum et succes- E sores ejus sibi deleg-erint et cognoverint superintendentem et patronum sacelli S. Rochi pras&ti, cum privileg-iis eidem actae insertis cumque pro
: :

parte ejus nobis esset humiliter supplicatum

tento,

(at-

rint

Intir
<Ii<

jmo ipioli
s
dfl

l>et

pra:fatorum operum se-

\;ig'int,a

iujuncti.seis, seu alias

quomodoli-

bet debitis pcsnitentilfl in forma Ecclesia. cnnsueta

n I:i\;iimus,
prffi

cntibus perpetuis futuris tcmporiautriir,

ut
si

quodjamjuxtaantedictum pium propositum, sacellum pra^fatum insig-ni altari marmoreoineo exstructo, sacris ejusdem S. Rochi reliquiis, aliisque splendidis et pretiosis ornamentis, sumptibus
suis ditasset,
et

bus valituris.

condecorasset) quatenus dictam

/"'

17

Volumus

alias

dictis confraali-

sui

et

successorum
S.

suorum

in

patronum

dicti

tribufl ef

rousororilms praunissa pcragvntihus

qua
rtnin

illa

indulyentia perpctuo vel ad tempus imn-

Uochi electionem et cog-nitionem autlioritate nostra Ordinaria approbare et gonfirmare

sacelli

elftpeum duratUru per \os coneossa fuerit, pncseutes QullSB sint utque, si etiaiu diel a n m!

dig-naremur
L0
toriis,
*

Nos de

piis

operibus prsefatis, utpote noet

ecelesimica

fraln nil.a.-.
jaiu
vis
sii,

alirui
lu

archicunfraternitati

ag-^rrcg-ata

poaterum aggregetur, aut alia quaratiour uiiialur, BfiU etiam quomodolibct instief

;mt

tUEtttP, priores,
illis

qufflvis

nliie

littera

A.pOStoUc83
S.

hujusmodi sunplicationi favorabiliter inclinati. dictam actam .... caoinalem cum privjlegnset conditionibus eidem inscrtis, approbandam duximus, prout illam authoimformati,
nostra Ordinaria

plene iustructi

deindeaucto,itate eow'ir "

tuatur

M. Majornn sub auuiilo IMseatoris dir x\\ iu Srjitrmbris MoriAin, Pontiflcatus nostri anno quarto. GuaJsint.

nulhr

Datum Koime

apinl

ritate

apnrobamus

et confirma-

mus, acpraafatum D. Alexandrum Roelans, ejusque

successores, saoelli
tis in S.

Rochi, ejusque confraternita-

terius.

Et

inferius

subscribitur
\\\

1'ublieetur.

Aciuiii

Bruxellis dle

Octobria asno

Domini

icdclvziz.
ini

De mand-ato perUluatria et reverendiBsiDominj Episoopi Antiverpiensis, l. de Wese

serrrt.

in hac civitate, Superintendentem et patronum electum, cle novo nominamus et confirmamus, requirentes omnes ct singulos, ad quos id spectat, ut eum, eosque pro p tali recipiant, habeant, et cog-noscant quo mag-is, tam conspicuo ejus munificentite et pietatis exemplo
;

ecclesia colleg-iata S. Jacobi

]ir;clucente,

dictye coufraternitatis sodales. CSBteci-

S III.

Confraternit&tis praefectus ac
prseterita
festo

quc Christi devotiouem

jurc
nostro
rci

fideles
et

ad nrtjorem cultum excitentur

cujuslibet
in

erg-a
et

S. Rochunj iuflammcutur,

patronus,

ac S.

moder-

et

omnibus

saivo.

ln

cujus

na

solennitas

Roch\

fidem hasce

manu

propria sig-natas

sig-illo

etc; personoe
inscript.

ejusdem sodalitio

uostro majori, et secretarii signatura communiri jussimus. Autverpia;. die xix Maii mdclxxiii. Fr. Aiubrosius episcopus Antverpiensis. De mandnto

reverendissimi Domini Episoopi prssfati P. de Bist-

hoveu
poiromtac
prxfbctu
'/"

sccrct.

IbAnnodeniquekujus
perpe\Jtuitatem sxpe nominati sacelli ac prxdictae tere condueebai eligi confra uliijiuwt quom incumberet summa utti itlius prxfectura, ita ctiam huic
\od

seculi I7&8,
at

/~\uemad

ad stabilitatem

diexMmi
consuUissit

cuiwcedu
"''*

st

lum, pr&nobilis

o,"")

Dominus PhitippusJacobus de Cano utriusguejuris licentiatus,

,7 2S

"

contemu
ctwtxu,

''

'

U
fuitfilia

comonicusetcanior insignis ecctesix S. Jacobi prxdictx, v dominx Caiharinas Carenna, qu

9
\

spet

tum

fuit, etu

alique
ac denominatio
'
s

um
a

prxfectu$i

datiDon

xandri Roeians, atque

i

Isabelim Roeians, sororis taunus

//(

s&oribus,
civitit

primum

deinde

auctoritate

confirmata

est

seguenti instrumento, gui

rxsentantibus , dectaraiur superintendens, ac patronus saspe nominati saceUi et confratemitaiis prout pluribus asseritur in notaria;

li

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI. U instrumento, hae super re tunc

fuvc extraxi
;

415
ACCTOM
J. P.

confecto, e quo

tur divi Rochi reliquiae, in argentea capsa majori

tumbffi deiir^rntaia^superinipOAitce:
cedit hujus Sancti

minus, anno seribo. His ita expositis

videtur
,

etnunc tatis esse pergit idem Dovideticet Christi 1736, quo ista
,

utrumque

prffi-

ittud

etiam superesse

pta

ut deprseterita ac moderna sotennitate, qua S. Rochus et colebatur olim et qua hodiedum ibidem colitur, lectorem instruam.
,

imago lignea artificiose exsoulSanctum autem S-mctorum in venerabili Sacramento dein per R. Dominum Canonicum
:

Directorem (concomitantc toto Clero ct Capitulo) defertur, qui et per totam Octavam Sacrum solemne,
et Litanias vesperi

Testimonio
Qipituli S.

Jacobi

accidit ut dum supra laudatus reverendus admodum ac consultissimus dominus Joannes Engelgrave me conveniret et
21

Percommode

cum

dicto Venerabili persolvit,

finiendo

aqeremus inter nos de rebus ad

,

Rochi venerationem spectantibus gratiose mihi addixerit euraturum se , ut pubticum instrumentum CapiS.

tuliS. Jacobi super his conficeretur

postea officiosissime adme detulit. illud conducit ad notitiam festivitatis prcedictse f atque his terminis conscriptum est Nos deca:

quod etiam Prmcipue vero

:

ultimam Octavn- dicm cum processione per ambitum ecclesice , quain Capitulum cum suo Clero denuo comitatur cum lumine. Commemoratio in honorem S. Rochi singulis olim celebrabatur trimestribus verum frigcscentc charitate, et conse<iueut(T eleemosynarum defectu interrupta fuit et cessavit, eo usque, ut solummodo in annuo principali festo luec devotin exerceatur, msi singulanecessitate urgentc , ut anno riter quandoque
:
,

nus.et Capitulum Insignis ecclesise collegiatae et parochialis S. Jacobi Antverpite, ad rcquisitionem RR. PP. Hagiographorum e Societate Jesu notum
,

mdccxx peste apud Massilienses grass;mte, devotio erga pradictum Sanctum exhibeatur. In quorum

omnium

ridem ac robur prcesentes has pcr U. D.

,

facimus, et declaramus, quod ut meritis et patrocinio divi Rochi confessoris eontagiosa lues averteretur ab urbe Ulustrissimus ac Reverendissimus
, ,

Canonicum Actuarium expediri et solito Capituli communiri jus^imns hac xi Augusti sigillo mdccxxxvi. De mandato Vencrabilium Dominorum

B Dominus episcopus Ambrosius Capello

ecclesia collegiata in sacello, Sancto
illi

in praefata

meorum
grave,
Jacobi.
2.'1

dedicato

Presbyter Can.

decani et Capituli prasfatorum J. Engel- E ct Actuarius Capituli S.

ejusdera

Confraternitatem

in.stituit

xn Augusti

finno mdclviii

cum

adjunctis quibusdam regulis,

quarum prima
:

est, ut

unus

e canonicis prsedicti

Capituli directionem hujus Confraternitatis semper habiturus sit quae erectio et regularum ordinatio mense subsequenti a S. Domino Alexandro pise memorise Papa VII approbata fuere, et confirmata.

Da 1-n'inaddi possunt sequentia, qu<v prtenobi- tUe.cn, ae de lis ac consuttissimus Dominus Canonicus ac con- ladtitibut fraternitatis director hodiernus scripto mecum confratercommunicavit nimirum S. Rochi reliquiarum nitaUab hierothecam argenteam signari a tergo armis MHo od8C,, '" gentilitiis D. Roelans, et hac subscriptione Sum
Ilis
,

,<

'

Festum

igitur istud solemniter cum Octava colitur singulis annis die xvi raensis Augusti. In initio autem institutionis praefatae per rev. Patrem e dicta

Alexandri Roelans equitis , D. dc Moll , Halcn , Deschel etc , sodalitatis S. Rochi patroni pcrpetui
mdclviii.
confraternitatis
:

Societate (vespertinis laudibus ad honorem dicti Saucti concentu musico solemniter celebratis) concio haberi solebat verum tractu temporis (me:

Ttem Dominos confratres ab erectione semper nobilioris nota^ hujus urhis viros fuisse cui Comes de la Tour et Tassis primus propria manu adscripsit ipsius et quam plurimnrum
;

diocri confluente populo)

concionem non nisi prima diehaberi, ordinatum fuit; quod usque in hodiedum
it:i

cuttus

pr*-

sem ac pr
teritus dc

claralur.

observatur. 22 Post quse Oificia subsequitur prima vespera honorabilis per magnura parochise circulura processio, quam ingens tsediferorum numerus spectabilem reddit ob incredibilem populi concur-

insignibus in libro confraternitatis depictis intcr quae etiam illa Illustrissimorum ac reverendissimorum hujus civitatis quondam antistitum Ambrosii Capello, et Eerdinandi van Beughem emicant. De PriEfuto Comite de la Tour fertur, quod propter
:

pestem tunc temporis grassantem huc fugerit, ut

sepatrociniopraedicti Sancti, in hacinsigni ccclesia

sum. Hac
nis

in processione defertur

Deipara Virgi-

a ducentis et ultra annis celebris, commendaret.

imago

pretiosissime adornata

quam sequun-

Hic

finis sit.

DIES DECIMA SEPTIMA AUGUSTI

SANCTI QUI XVI KAL. SEPTEMBRIS COLUNTUR.

anctus

Mammes
\

MM.
drise.

Alexan-

S.

Mamas M.
docia.

Csesare* in Cappa-

OS.

Diseus

S. Straton
S. Philippus

S. Paulus
(

MM.
dise-

Nicome-

S. Juliana
S. Stratonicus S. Quadratus

MM.

Ptole-

S. Eutychianus
et socii.

maide.

S.

Myron

presb. Mart.

Cyzici in

S. Acacius
56

Mysia minore.
Augusti Tomus III.

S. Liberatus

416

ACTA SANCTORUM
S. Jeron presb.

S. Liberatus abbas
S. Bonifacius Diac.
S. Servus

S. Elias

M. in Hollandia. junior monacbus in Ca-

MM.
\
l

Car-

labria.

S. Rusticus. S. Rogatus

tbagine in
Africa.

S. Benedicta
/

Sustereni in agro
Juliacensi.

S. Csecilia

S. Septimus
S. Maxiraus puer

S. Relindis
S. Joannes
conf. Interamnse

ep.

conf.

Montis.Ma-

S. Anastasius ep.
in Italia.

rani in Principatu ulteriore regni

Neapolitani.

S.

Amor

abbas

Amorbacensis

in

B. Nicolaus eremita in

Sicilia,

Franconia.

PR^TERMISSI ET IN ALIOS DIES REJECTI.

Saneti
monachorum et eremitarum meminit Calendarium noslrum SyriaAntonii, capitis
,

quse inter Sanctos Tuscise edita est , et

quam

xvii Januarii. cum seu Chaldaicum. Vide Sanctorum martyrum Thyrsi Leucu et Coronati ac Sociorum mcmoria exhibetur in Menseis magnis impressis. Jn Martyrologio Romano t et apud nos ilie xxvm Januarii pro Coronato ponitur Callinicus qusenomina iterum signantur in dictis Menivis ad diem xiv Decembris. Vide itaquc gum jam pridem dicta sunt ad diem
:

xxviii Januarii.
S.Agathffl translationemhoc die signat Ferrarius. v Februarii. Tu vide

Razzius ex tongiore Latina Jtatice contraxit. Jn ea quidem Razzius refert varias hujus piissimi E Viri viriutes, etqusedam tniracuia post obitum ipsius patrata sed non satis clare tegitimum ejus cuttum demonstrat. Si tamen Etrusci de immemorabiti ac perseverante hujus Popularis sui veneratione nos certiores reddere et nobis Latina ejusdem Acta, aliaque ad ipsuni spectantia, mittere non graventur in universah Operis nostri suppiemento aut alibi locum habere poterit.
;
,

Joannes

et

socii

martyres

Translatio

ilivi

Davidis archiepiscopi in Wallia.

prope Goam.
Bonizus confessor Bononise Didacus Blasiu: confess. Safrse Joannes Maria Pimentes virg-o in territorio. Abuten. Paula virg-o Gebennas in Gat,
i

Est additio Ms. Cartusise Bruxettensis ad Grevenum. Vide quiv de eo Sancto dicta sunt i Mart. De Octava S. Lauferitii locuti sumus in Observalionibus
S.

Beati vocantur

ad Usuardum. Vide

sunt et Ilyaeinthum conf. invenerunt hoc die Majores nostri in o/ficio Tridentino. Nota est ejus festixvi Aug-usti. vitas die prseccdenti
sereria

quse ibi dicta x Au^usti.

ab Arturo in Martyrotogio Eranciscano, et ultima in Gynseceo.

lia

S.
(i

huc etiam ditata

uxor Diooletlani in Viola Sanctorum est. Vide qusc de ea dictasint

xvi Aug-usti.

Inter

Ferrarius in Catatogo gencrali Sanctorum qui in Martyrotogio Romano non sunt hac die ex Kalendariis et monumentis ecclesise Collensis in Etruria mcmoriam S. Alberti prcsbyteri aiuutulitU. Uyhvlius oansione cpiscoporum
,

venerabiles reponuntur ab JJuebero in Menot. Jacobus Gaudinus Bergomi, Franciscus de S. Maria

i

Coltensium in novissitna editione Veneta Jlaiise sacr.v tonio col. 20 novam ittam ecclesiam cathcdralcm describcns etiam de hoc venerabiti virosicmciuinit Prmter plures sacras reliquins ,
.'J

1-

Bartholomajus Laurvelius MM. in Japonia Antonius a S. Francisco \ Thomas a S. Francisco Pennerandse, Ang-ejus a Calatagirone Ennse in Sicilia Anna Palatina Treviris. Elisabetha Enschia ibidem. Marina de Villa sera in JJispania.
. :

S. Justinre virgv et

inquit

D. Alberti ipsius nrchipresbvtori corpus reliffloslsaime aaservat, qui anuo mccii meritis
,

deeorus iu ca;luiu evolavit xvu Au^usti. Sncrum ipsius oorpus anno mdcxxii iuventum, solcmnique pompaaCosmo Gherardesoo seoufldo episeopo, houorituvntiore loeo colloentum est. llic B. Albertus in Clntivensi oppido Aretini episcopntus

mart. translatio indicatur hoc die a Ferrario. Vellem, nos una docuisset, qusenam ilta Justina sit quid egerit quo die passa sit aut colatur. \au\o conversus in Jlemmerode Ordinis Cisterci, ,

ensis, intcr Sanctos laudatur hoc die ab Henriquez et Chaiemoto. Utrumvere ut beatus ibidem colatur; ex ipsis nequaquam colligo.

anuo mcxxxix natUS, ob eximins

virtutcs,

qnarum

fiplenaorem vibrabat, Istius colleyinlis ecclesia;, quCB ml id tempus SedM ApuMolica; tantum

obnoxla erat, oreatus arqtaresbvter. populis virtutnm egregium exemplinh explieuit afe post
,

Donatum monachum Petineyisem Ord. Montis Virginis refert, hac die Ferrariusin utroque suo Catalogo, in priori monens, a Wione quidem asseri,quod Sanctis adscriptus sit sibivero id incertum esse quod modum illum monachi
,

mortem multis miraculis

ei

effttlsjt, cujus Vitnm Sylvanua Ltazzius ez autiquo auotoredeprdmpsit,

Montjs,

Virginis

Ofiicio

ecclesiastico

colant.

iu

liuviu emisit.

Consuluimus hanc Vitam

SvguUus siibinde Romse indultus fuerit, cupimus motieri, ut alio loco eum referamus.
In Bethulia beatie Judith' viduae
:

est anhuntiatio

solius

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI. A

quo in Germanicum Canisii quidem; verum non solemus, ejus unius auctoritate hujusmodi Sansolhis Greveni, ex.
transiit, satis apposite

417

obtineat.
,

Beatissimi P. N. Alympii iconiei, id est, custodis

ctos Operi nostro inserere. Non minus ignotus est ~Regixia\&usVicentinus epi-

scopus, quem ultimo locq refert, vage citans scriptores qui de eo meminerint ; melius eos retulisset, qui de immemoriali ejus cidtu nos certiores redderent.

Alveum aboatem Carnotensem pro hoc die inter Acta Sanctorum sui Ordinis seculo v pag. 279
refert Mabillonius
,

et solo Venerabilis titulo

ipsum ornat. Beatis annumerat Bucelinus hoc die

iconum meminit Menologium Slavo-Russicum Sparjoenfeldianum cum hoc elogio Sanctos habitationis Kiovo-crypticae monachus fuit sub Nicone heg-umeno multum in virtutibus laboravit, et leprosum sanavit ung-ens ulcera faciei ejus colore, quo imagines pingcbat mortuus et sepultus est in cryptis S. Antonii. IIvc ibi. At de legitimo ejus cultu cupimus aliunde fieri certiores , antequam alium in Opere nostro ipsi locum demus. Inter sacra nostra cimelia cxsiat imago gran:
: :

cxvi

mona-

chos S. Mauri discipulos, qui in monasterio Glanofoliensi pestifera lue absumpti sunt.

dis scidpta in folio, omataque variis sanctitatis indiciis t referens Ang-elum de Aufrustinis

MichaeT
ctus

monachusin monasterio Qluniacensi sanpronuntiatur ab eodem Bucelino vellem,

:

id aliunde confirmaretur. Sic. JYadinus dbbas Novalitiensis

eodem

titulo do-

natur, Item Benedicta virgo sanctimonialis. hx An^mEdelhunus monachus. In Italia Borandus monachus. ,In Gallia Andoveram/ma et martyr. Jacobus S. Paulini arch,iep. Eboracensis diaconus hoc dieinter Anglise Sanctosaut saliem Beatps refertur a Mathevio in Trophseis suis Benedictinis, ubi ex Beda potissimum laudes ejus col~ cultus ei umsatis candide indicans ligit quam exhibiti ea argumenta suppetere ut Sanctum appellare audeat at mihi ea non occurrunt, quseipsum inter Beatos collocent quasi vero apud Anglos Sanctorum discipidi, socii aut diaconi magistrorum suorum titutis decorandi sint ut non semel alibi observatum est, et porro iterum die sequenti dicendum recurret in Salustio aliquo discipulo sancti Di, , ,

Ordinis Carmelitarum, cujus obitus hoc die signatur, ut mortui anno 1318, cum tamen in Am\alibus Lezaiuv et in Paradiso Carmclitico Alegrii expressissime signeiur annus 1438. Plura qutvrere supersedeo. Sed quiihpdd sit de illo errore velim aliunde probata solide ea videre, qxtcV de ipso tum in imaginc, tum apud laudatos scriptores, quantitmvis paucis pr^vdicantur; ut proinde paulo solidioribus vey i cid- E tus et venerationis in Ecclesia argumentis opus sitipriusquam isti Angelo in hoc opere locus
:
%

detur.

CsLrolomannum ex rege, seu mavis duce Franco~ rum celeberrimum monachum Casinensem laudant Molanus, Mircvus et ceteri Martyrologi
Belgse,
stinentes,
stici

verum omni Beati aut Sancti titulo abquem liberalius ei adscribunt mona-

'

sibodi.

passim omnes, et quidcm Mabillonius Carolomannum sanctum rotunde pronuntiat scculo suo tertio Sanctorum Ordinis parte 2 a pag. 1 23 elogium ei texens, ad cujus calcem epitaphium Cafarelli abbatis tempore anno 1628, compositum annectit, quo disertissime sanctus Carolomannus appellatur. Cupio equidem Virum
,

Solennitas

sanctissimae Dominre nostrae Deiparre semper Virginis Mariae in Armatii (tractu Constantinopoli de quo Cangius CP. Christianse lib. %pag. 168, et lib. 4<pag. 165) notatur in Me;

inclytum,

tot prseclaris virtutibus

ornatissi-

mum,

iisde^n

prorsus encomiis in hoc Opere

nseis

Guda

magnis typo excusis. comitissa, ut fundatrix monasterii alicujus Ordinis Pr cvmonsiratensis, cum titulo Beatae in

prsvdicare, si modo probetur, aut Yiennse in Delphinatu, ubi mortuus, aut in monte Casino, ubi depositus est aut atibi, veris Sanctorum honoribus umquam donatum fuisse, vel sim,

Natalibus refertur hoc die a Chrysostomo vander Sterre. Mirum est, ea neglexisse, quse de tenuibus saltem sacri cidtus
ipsius Ordinis
vestigiis nos certiores redderent: Yincentius Eerrerius non jam celeberrimus ille sanctus apostolus, sed synonymus, ejusdem patrise et familise inter venerabiles hoc die lau, ,

pliciin Officiis ecclesiasticis Commemoratione: lUomnino cogar hactenus censere solam Venerabilis appellationem recte a Castellano ei hoc

datur a Marchesio in Diario Dominicano. Item duse virgines Japonenses Mag-dalena et Mariua inter martyres referuntur in Anno sancto Dominicano. Thomam a S. \ictoTerefert Castellanus in suisad Martyrologium Rom. additionibus sed solum ut venerabilem laudat. De hocplura vide inter Prsetermissos ad diem xx hujus mensis. Thomas de Hereford archidiac. Northumbriaa hoc die inter Sanctos refertur a Wilsono in suo Martyrologio Anglicano, citante Matth. Westmonasteriensem, utpote qui ausus fuit scribere
;
1

dietributam* Venerabilis D. Isabella de Castro, uxor nobilissimi D. Joannis Soares da Alarcam, obiit anno 1647, die 17 Augusti. Habemus ejus Vitam manuscriptam Lusitanice, in qua eximiis virtutibus et c&lestibus apparitionibus ctaruisse

dicitur.

Verum

hsec

omnia tantum

utilia esse

possunt, ut Processus ad beatificationem iltius

instituatur,

Ferrarius hodie in Catalogo generali B. Kaynaldura .archiepiscopum Ravennatem, ni falior,

Vicentise B. lie^inaldi annuntiat his verbis urbis epiwcopi. Forsan confessoris ejusdem ipsum Vicentiae collocat, quia olim rexit ecclesiam Vicentinam, ex qua ad archiepiscopatum Ravennatem evectus est ut dicetur die, quo
:
,

obiit,

xvinAufrusti.

ad annum 1253
sancto etbeato

Obiit Thomas de fine Hunc sanctum archidiaconum

Thomam,
chardum,

similiter et
licet

episcopum CicestriEe Rinon Komse canonizentur, S. Edindubitantersociari.

t

UsuS. Julius Senator Romse signatur hoc die in ardo Bruxettensi; sed pridem monuimus de \ix Augusti. ipso agendum cum Romano

De

mundi eontubernio credimus

Credat ipse, credant et alii, per me licet verum alia opus est auctoritate, ut in hoc Opere locum

S. Euphemia non una, neque uno die in hoc Opere agendum fuit, inter quasexpresse etiam notataest illa, de qua hocdie loquuntur codices Hieronymiani, et ex iis Grevenus. Ne vero in-

utili

41S

PILETERMISSl
S.

possunt utili opera repetere cogar, qute videri alibi, hoc solum moneo, ad xm Aprilis et etiam nos de Euphemia Chalcedonensi ex aliis Marti/rologiis cum Iiomano acturos xvi Septembris.

Tryphoniae translatio signata est in Florario

Sanctorum Ms. De ipsa agetur xvm Octobris. S. Livini inventio memoratur in Florario Sanctorum Ms. Acta illustrabuntur xn Xovemb.

DE

SS.

MARTYRIBUS ALEXANDRINIS

MAMMETE DISCO SEU DISEO

ET
J. B.
S.

FORTE DISCA AC MAMMITA CUM SOCIIS SUIS

Ex
Hieronymianis.
jam non semel repetiimus. Quis porro sit Mammes qui in dictis Hieronymianis cum Disco vel Diseo, Disca Mammita et sociis Atexandrice tribuitur incertum est, neqae satis distinguo, utrum hic alius Orion nominetur diversus ab hesterno, vel etiam ab alio synonymo martyre item Alexandrino, quo de actum est x Februarii. Sitne vero pro Disco scribendum Diseo, et addenda Disca cum Mammita, non habeo unde definiam unum hoc cavendum putavi, ne quis Martyr ex Hieronymianis innominatus prseobservasse Florentinium,
;

xvi AOG.

e textuum hesterni et hodierni in Hierony\mianis confusione jam pridie cum Ftorentinioegimus,dum Orionem et yEmilium qui etiam hoc die signantur ibi cum Agnato aliquo

1)

retulimus, ut proinde hic excludendi sint, solis istis enumeratis, qui in titulo prcefiguntur. S. Mammctis seu Mammantis, cclebris in Cwsarea

Cappadociv. martyris,
prseter

Ada

hoc die illustrantur,

synonymi aut ferme synonymi occurrunt in codicibus Uieronymianis et hoc die et jam pridem praegressis classibus vi Maii, ac xvi et xvn Julii, quorum occasione multa

quem

et

atii

teriretur.

DE SANCTIS MARTYRIBUS

STRATONE,
ET EUTYCHIANO

PHILIPPO
CUM
SOCIIS

NICOMEDJ.E
J. P.

S Y L* L. O Gr E
Cultus, socii, elogium, Acta

xvii Atu..

asti sacri

Nbfanfur

Martyrum memoriam hac

Qraci ac Latini annuam horum die colunt. Ms.

illos

De

S.

Eutychiano habentur sequentia

liuru^iavo; et;
x.a'ju.ivov /i/j.ev/]V
,

Faitin

(hwcit

f;nostrum
nuntiat
:

Grwcum Taurinense
rwv ay.
est
:

ita

an-

'Hc, i7nr&; t; 7TE(Jtov r\v

zo rou )>6yov,

*A0Xy;o-t;

ujj.,

irparwvo;,

<IMi7rTroy

xai KuTu/iavou.

Id

Certamen sanctorum marty-

Eutychiaue, lubens dum structos pergis ad ignes, Curris adinstar equi in campum ut proverbia
,

rum

Stratonis,

Phillppl et Kutichiani.

Menwum
magna
ty-

dicunt.

Chi/fletii

l7(;X70vi*.o-J, Mittttou xxi

K uruyiav&u. Stra-

Denique

S.

Cypriano aptantur ista

tonloi, Phillppi et

Eutychiani. Mensea

llup Kurrptavo; xaprepy;o-a; xauivov

'EJjtorepov rcup, o Tpacprj Xiyzi, (peuyet.

pis vulgata Stratoni, Philippo et Eutychiano addunt Cyprianum quiponitur hoc item die in Ms. nostro apographo Chiffletiano, quod citabam, sed scpanttim <t tribusaliis, Kurrpiav6;7rupi,('yprianus
;

Dum

Cyprianus tolerat accensum rogaim, Inccndia fugit, de quibus textus sacer.

honorantur

ig*nc.

Eadem magna Mcn.va

brcviter

eorum mar-

tyrium referunt, ac singula singulis sequentia accinunt carmina, atgue h<vc quidem de S. Stratone
'EOevro pe fi$i)vytia $
tj.r fftv (

Qualescumque hi versus, exigui utpote vel nulsalem continentes , modica tamen alicubi indigent explicatione, ut melius
lius leporis poetici

sattem intetligantur. Ei;

?re<$ioy

rov innov,

prover-

6 ^Garcov,

*Av$ps( jScJeAuxrci, /ai -uoi xretvouai ut.

biwrn est (de quo inter Adagia apud Manutium) id est , In planitiem equum quoties quis ad id provocatur, in quo plurimum valet, quoque vel
:

Ponnnl me abominationem, ait Straton, A.bominandi ao igne me oooldunt viri.

ac n
i

maximc
sua

g-audet.

est arena.

.MriJ,..

Mo.c subjiduntur
OtAuv lov,
<J>{JUTnrt t

Equus in campo tamquam in Apud Lucianum in Captivo, cum

,

isla

de

S.

Philippo
y:vr..

ipse judices

postularet,

Plato respoudet, Touro

xxl ^v/f.z k)

exafvo ei; rreJtov tov ittttov,

id est,

Hoc ipsum, quod

,

KraraxpiOri.; ttuo ou ci/6i^u^o;

dici

solet,

euuum

Amans Doum,

in planitiem

videlicet

homi-

Philippe, supra

animam

tuani,

nem

Adjudfcatus ijrnibus vitiim haud amas.

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI. nem rhetoricum

si-nificans,
et

ll!i

in ag-endis causis

sibusMartyribus
ti,

ag'it

Kom. M. ad diem xvn Augus-

ICCTOBB
J. P.

exercitatum. Hsec apitd Manutixtm , quse > quo sensu applicentur nostro Sancto,abundeliqitet, IUudvero Ifyhrspw wup, g-wod in mctro verti incendia, proprie significat exteriorem ignem, quem

Menologio ag-ere testatur. At nisi alio Meuolo^io usus sitmag-nusCardinalis, quam Sirlrti aut Canisii, non nisi addiem xix de Eutychiano milite et Stratejrio per
ig-nem coronatis in eongitur. 6 Castellanus in suo Martyrologio universali, inter adjectos ad diem xv Augusti ponit Stratoncm ac socios ejus. Die vero xvn ad textum Martyrologii
ii

qua

die Baronius de iisdem Graecosin

AUbi o-

m Mart.
Rom.
die.

/toc

ad priora revertamur, annua nostrorum Pugilum memoria publicam eorum venerationem contestatam esse voluere. Quid Latini ? 4 Rabanus et Notkerus signant eos die xv hujus mensis cum sociis, quos non nominant, uti nec Cyprianum, Idem fit tunc inter Auctaria ad Usuardum a nobis editum, ex editione ejusdem

sacrse Litterse reprobis minantur. Sic tenebras exteriores. Grseci itaque, ttt

illse

dicunt

c dic* cul-

tus

Romani indicat

in notulamarginali, sanetos

Martyres in eodem nominatos pertincre ad diem xv. Sed nos haud satis videmus, cur eo pertinere
debeant.
sicut

Nam

tametsi tunc referantxtr in variis,

;

Martyrologi Lubeco-Coloniensi ac Molano. GreGatesiUffl venusautem tantum meminit Sanctorum Stratonis, nio. Philippi et sociorum eorum Martyrum prout ibidem datur videre. Galesinius contra quatuor Martyres nominatim refert hac die xvn absque sociis, cum elogio sequente : Nicomedne, sanctorum martyrum Stratonis , Philippi , Eutichiani et Cypriani. Xi in theatrum ingressi, ut populum ab spectaculis, idolorumque sacris, ad ChriB stianse fidei cultum perducerent, divina ope perfecerunt, ut mag*nam inde multitudinem avocarent. Praeses autem, cum ab spectatoribus theatrum vacuum cerneret, causam qufesivit, cur id factum esset; comperitque Fidelium opera plebem inde ad Christi doctrinse studium esse avoElogi:

dictum est, Latinis exemplaribus in G cis tamen memorantxtr hac die xvii, quse num. i supra allegavimus, et quse, uti suspicamur ,saltem omnia Castellanus non viderit. At quidquid sit, non ce.nsem.us, eos rectius hac die signari in Martyrologio Romano cum Grsecis (cum a Gtwcis illorumcultus transierit ad Latinos) quam die w

cum
Quod
tis

Fastis Latinis, quos antea designavimus.

;

attinet ad ipsorum numerum de tribus saconvenit apxtd Gnccos et Latinos, qui eos noE minant. An vero ipsis sit adjungendus S. Cyprianus, non adeo canstat ex dictis, sieuti nec de eorum societate a Grsccis quidem non indicata, sed a Latinis posita, quorum exemplum secuti reli-

stitutis

catam. Itaque illos ad se produci jubet, qui, inde relig*ione qusestionibus, se et Christi fi-

dem

colore, et alios ad eam erudire , constanter libereque responderunt. In theatrum igitur producti , bestiisque truculentis objectati , earum
feritate

quimus ipsos in sua antiqua possessionejribusqxte Martyribus superius in titulo huic Syllogsc prsevionominatos adjunximus. Reliquum est, utnonnulla notemus de Martyrum Actis. 7 Lambecius lib. 8 Commentariorum debibliotheca Ccesa7'ea Vindobonensi ea indicat
^uepa.
:

Martyrtum

Mapruptov rou
oi

a-/tou

^rparwvo;,
ev

aurvi ^cta "'>">"* (ltXi7T7TOu

T^

xal

non keduntur

post varie excruciati tor:

Eurt/tavou. Ourot
Y,a\

"Aytot

Ntxo^scJta

uir^pyov,

mentis, demum in ignem conjiciuutur sicque pro Christo in stadio luctati, demum victores co-

orum
ti,

10-

nume-

rw

ronam acceperunt. Ecclesia Romana hodiernos Martyres publico condecorans cidtu, hsec de iis, omisso tamen Cypriano, quotannis in suo Martyrologio legenda prsescribit eodem die xvn Augusti Nicomedise, sanctorum martyrum Stratonis, Philippi, et Eutychiani qui damnati ad bestias, et nihil laesi, per ignem martyrium consummarunt. 5 Perspicuum est e prsemissis, sanctos Athletas nec eodem numero nec die in Fastis Grsecisac Latinis annuntiari super qua diversitate proponimus hsecobservanda. Florentinius postquam eos ex apographis. Hieronymianis die xv Augu:

tou ),a.o-j T:i ra 5swpta aTTtdvro^, etc. Quse Latine sonant Eadcm die (Nempe d. xvin Augusti, ut notatur ad marginem textus hujus Grseci)
sic
:

Martyrium

SS. Stratonis,

Philippi et Eutychiani.

Sancti hi erant Nicomediae, et populo ad specta-

cula abeunte etc. Marttjrium illud qusesivi inter

plurima ad Augustum spectantia, et ex eocodice, e quo superiora extraxit Lambecius, pro nobis descripta, et de quo jam toties mentioalia

dem

nem fecimus perdecursum

ro faciemus.
alibi illud

hujus mensis,

et

por-

Nec prsetermissa ditigcntia, an apud nos reperire possemus (nomi-

sti posuisset hisce vocibus, In

Nicomedia natalis

sanctoruin Strationis, Philippi, Euticiani

ciis
(

cum
)

so-

na enim illorum Martymtm invenimus in nostro Ms. indice Vitarum Grsecarum) at frustra. Cum F itaque documentum illud non sit in promptu, dabimus ejus loco qusc de Sanctis nostris memorant Mensea magna typis edita. Illa igitur sic Laline
iis,

eorum

quod addendum textui monet in

ita

correctionibus Ma?*tyrologio suo prsemissis

de

iis disserit
:

in suis

ad istam annuntiationem

interpretamWr, verbatim fere convenientia cum qusc supra dedimus e Galesinio. Post annxtntiationcm itaque ac versus, de quibus egimus, se-

notis

Tres sanctos hos Nicomedienses Martyres

quuntur
8

ista
hi

Beda ( supposititium Plantinianum intelligo ) Kabanus et Notkerus , qui supra M. vetustissimum anonymos etiam socios addunt cum libris nostris, quos silet M. Corbeiense, et inverso tantum ab illis ordine ita loquitur viii ( imo xvm ) Kal. Sept. In " Nicomedia natalis SS. Stratonis Philippi et " Euticiani. Et Assumptio S. Mariae Matris Do" mini nostri. Alterum etiam Ms. Reginae Sueciae socios ita praeterit xvni Kal. Nicomediai nain sacris Eastis producunt etiam
,
:

Dum

sancti Martyres ver.sarentur Nicovl

eorum

to-

mediaa, ct de industria theatrum ascenderent, ut

in eodem comparentem instruercnt, et ab idolohitri<*-abduceront atquc adChristi fidem perducerent; pfaeses quodam tempore thcatrurn conspicatus homiuibus vacuum, causamquc edoctus,

co reccnsctur

populum

eurum compendium ex
Men.tii.

quod turbffl a sanctis Martyribus doccrcntur ac spectaculorum voluptatibus nuntium remitterent, novamque vitam quamdam a^ercnt , morum paternorurn
sisti
sti

contemptore.s; sanctos sine rnora

sibi

ii

talis

SS.

Strationis

Philippi
,

Eutyehiani.

praicepit.

Qui ubi comparcnt, haberese Chri-

Alterum omnino consonut addens etiam Thyrsum in Perside qui ad diem sequentem perti,

fidorn confitcntur, aliosque a se

eam

doceri

non
:

inficiantur; in theatrum producti traduntur fcris

net.

ii

Nicomediae natal. SS. Stratonis , Philippi , Eutychiani cum sociis eorum. Et in Perside passio S. Tyrsi. De tribus Nicomedien"

quibusnon I.-esi, ac variis suppliciorum modis probati, taudcm injecti in i^nem, pro Christo instadio luctati, coronam obtinuere.
9 Nullxts

420'
AUCIURK
J.

DE

S.

STRATOXE, PHILIPPO ET EUTYCHIAXO

nus tamen anno 303 ilios innectit quo autem ni- D fundamento, ipse viderit. Nos interim ingenue futemur, nihil nobis in hac re satis
\

P.

Quandn
fuerinl jxif-

$i,n<m ialU
eit

9 Nullus in hac nostra Sylloge, nullus in notationibus Baronii ad noslros Martyres, relucet character vi cujus satis apte dignosci ac satis commode statui possit, quo determinate anno su-

ccus fuerit

esse explorati.

cerlum.

umpro

Christo certamen consummarint.Castella-

DE
j
i.

S.

MYRONE PRESB. ET MART.

CYZICI IN MYSIA MINORE,

COMMENTARIUS PRiEVIUS
Annua
Sancti veneratio, Acta, tempus ac palaestra martyrii.
mus. Cum autem imperator ille non diu sederit, ab anno videiicet eerse vutgaris 249 usque ad 251, sicut videre datur upud Pagium phiribus in Cri~ tica Baronii non potest hic moveri magna controversia de tempore, quod tam arctis spatiis in- E
;

SonDicio.

Annua
moria anud
Laiinoti
1!

die sichabet: Myronis prcsbyteri et marLTX l yrJS, qui su b Dmo mperaloro et Antipatre prn-sidc, postmulta tormenta Cvzici capite truncalus cst. Galesinius hac annuntiatione paullo longiore eum refert In Achaia sancti Myronis presby|*/l
I

-mmartyrologium Romanumhoc
n Achaia sancti
j

tcri et raartyris,
ju-a-sidis

qui, Decfo imperatore, Antipatri

pliViis aiTcctus,

mandato, gravibus pro Cnristi gloria supdcniquc capitis damnatus, cervices

Iibentique
;

constanti

animo

preebuit.

autemMotanus

Sancti martyris Myronis.

Brevissime At sdn-

ctissimi hujus AthleUememoria est celebrior apud Qrmcos , uti conficitur e Fastis eorum' sacris. Neque cnim dumtuxut. notutur cjus nomen in

ultra quorum limites imperite evagatur Menotogium Siuvo-Russicummodo allegatum in cujus exemplari nostro Lutino dicitur S. Myron unno 2S'Zpassus. Nec secundum prxmissa verum murtyrii tempus presse ussignut Castellanus in suo Martyrologio universali, quando iltud stutuit versus unnum 253. Nunc paucis monitum velimus iectorem de Actis Sancti , priusquam ea

cluditur

Typico, (juodvocatur S. Sabbse, Kulendario Ruthenorum apud Possevinum, Menoiogio Slavo-

Russico Spurwenfeidiuno et uiibi ; sed debito etium elogio honoratur inMenseismagnis excusis, Menoiogio Sirieti, ac Busilii imperutoris. IIujus autem, quod uitimo toco nominabam, iextus ad
,

proferumus. 4 Inter apographa nostra e codice bibliothecse Czesarede Vindobonensi descripta, de quibus jam toties et recurrit ac porro recurret mentio, habentur ista Mryl Auyoucrc.) i' paprCpiov Iv tjvvrofup ro\i dyio-j fj.dpTvoo^ Mvp&>vos. Td est Mense Augfusto xvii, martyrii compendium sancti martyris Myro: :

Acta.

calcemtomi
opud Orrcvmlcm Otltn
elogio
;

Augusti nostri Grsece productus,

niS.

Exordium
TtV

est

ayioc, (j.apTvq
ACtX

tov XpujTov

Mu-

Latine sic sonat

2 llic, Deolo irnperatore ac Antipatre pnesidc,
ecoleaiffi

pUV
exstitit.

TTt

TOV

/3 ff 1^600$

'AvTCHtXTpOV

dp^OVTO^
est S.
ct

tt^ 'A^aiag r.piaZvTtpoq

tt.c,

exxAyjfffa^.

Hoc

Achai presbyter
Cliristi
,

Dum

autem

Martyr Cbristi Myron, imperatore Decio

An-

natalem Autipater ad ecclesiam sc eontuliaset ut Christianos comprehenderet C ipsc Kacro fervore plenus ci insultavit. Idcirco susjkujsus raditur deinde in fornncem injcctus est: fornnx vcro Sanctum quidem ilia-sum serva:

per diiuu

tipatre praeside, ecclesies Achaise presbyter erat.

iltud ulicubi nobis eritusui in Anad Acta, qiuc Latine reddita statim proferemus. Prxferunt hunc titidum ^AapTvptov tqv

Compendium

notutis

vit,

combu.ssit

corum autem, qui viros centum

prope

ilbm aderant

et .quinqunginta.

Dum
unum

itaquc Sanctus iterum OOjreretur idolis sacrificare, nec adiffl eo possct, ab bumeris usquc ad pedes
pcllis ejus

dlssecatur

in

lora

quibus

BCOiplens lorum, in fnciem proconsulis illud detor-

Deinde circum excoriatas oaraes raditur: atque eum conspioatusj neo non pudorc repletus, propriis sese manibus e medio sustulit. Maityri yeio inde in Cyzioum duotQ, accepta a prooonsule Bententia ut gladium siibiret, collum t\m\mUiU\m cst.CeterumSancti hujus c/iaractcrcs, quos et modo retulimus, ac infra pluribus referemus, nimis sunt diversia 8. Mvrone Tkaumaturgo, episcopo et conf, cujus Acta illujtravimus die vui hujus mensis, quam ut alter cum altero
sit.

Martyrium Myronis mar- p tyris Cyzici. Ad marginem apponuntur voces non tamen omnes iniegrx, quas ego sic restituo integras, et sic iego Myjvi : oivtg} xa. Eodem mense [Augusto, die) xxi. Dicto Murtyrio noster Papebrochius pnvmittit hos churucteres Ex cod. Ambros. f. N. n. 152. Vide Maximi Acta. Sanctum istum habes die xm hujus mensis quie vero
fx.

Mupuvo; tov

iv K.vlxtp.

Aatipatar

in

Commenturio ad

80 , manifeste mi, de quibus ibidem egimus

prsevio notata sunt num. indicant , quod Acta S. Maxiilla

,

et

hoc

quo de

jamagimus, Martyrium, sintfcetus ejusdem au~ ctoris, et ex eodem codice accepta. De tempore ac nomine auctoris, nec non de monasterio ejus,
mentio ibidem facta
est.

Eo

itaque, ne

actum

agamus, lectorem mittimus. Nos interim, secunea, qiuv ibi dicta sunt, ante Martyrium S. Myronis notavimus auctorem ac monasterium, in quo auctorhabitavit. Pneter itta documenta, quee de eodem Sancto indicavi, videtur non abs re etiam agendum de loco palxstrse ejus. 5 Ferrarius in Nova topographia ad Martyrotogium Romanum fol. 15 verso illam his verbis

dum

confundi possit; quod tamen videtur facere Ferrarius w Nova Topographia ad Martyrologiurn
gusti
rmpwma>.
'yrn,

Romanum

fol.

45 rcrso, ubi

pondur xvnAu-

Myro presbyter M. sub Deoio Thaumutur-us

coguom.
3 Verum quid de tempore martyrii? Dictum modoest, illud accidisse sub Decio imperatore, ac dicetur pauilo post in Actis, qiuv daturi

paUstra

dcscribit

su-

: Cyzicus ( Chizieo et Spiga ) civitas episcopalis antiquissima Mysi&s minoris ad Helle-

spontum

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTL

421
:

A spontum

inter ostia Rhyndaci et fluminum, instar msuhe conEsapi {imo .Esepi)

et Propontidem,

olim, clara, marmoreque tinenti poute conjuncta, Tda ad xliv M. P. candido nobilis, a monte
distans,

seu stricte sumpta quarum hwc sit provinciaPeloponnesi ad Boream, quse terminatur ad septemad Occidentem mari trionem sinu Corinthiaco Jonio, ad meridiem Elide et Arcadia, ab Oriente
,

ILCTOBI

J.P.

media inter Apameam, urbem Bythiniae, Lampsacum, ejusdem orse. Quibus addi pos~ et Oellario Notitiae orbis antiqui sent plu ra ex pag. 22. Hanc itaque ad tom. 2, Ub. 3 cap. 3, ut suum cermissus fuit S. Myron urbem quod exantlarat antea in Achaia mariamen secundum ea , quee superius tvrio coronaret
,
,

autem Sicyonia

etc.

Achaia autem
et Hellas

late

qure Groecia propria,

Straboni

sumpta et PHdicta,

nio, regio prneclara Europaj

nunc Livadia

teste Castaldo.. Ejus termini sunt ad arctoa Thessalia,

etc.

notata sunt.
tertaminis.

superest qusedam difpculquod locus plus unus isto nomine appelletur, neque satis perspicuum sit, quisnam
16

De Achaia autem
eo,

tas

ex

ad occasum Epirus, ad ortum mare -Egfeum Baudrandus, cujus verba citavi. Apud Ferrarium modo memoratum fol. i verso unica tantum signatur Achaia (Livadia) Ilellacujus situm et extensibdis seu Graeciae regio nem ibidem tradit. Quxnam vero Achaia sit,
uti notat
,

hic intelligendus sit. Apud geographos itaque notatur Achaia late sumpta , et Achaia propria

qua S. Myron pro Christo certasse non est mihipromptum definire.

in

dicitur,

MARTYRIUM
Auctore Laurentio monacho Rutiensi in Calabria,
e codice
E

Ambrosiano
Btov

f.

N.

n.

152. Interprete J P.
Apparitioue a mag*ni Dei ac Salvatoris nostri MartyrAntipatnm
7|,
''

eTTi^aveta; rou ^itydlcv

xai aoyryjpo; r,y.dv

Tyj; 'IvjffOU
yevvyjfftv

Xptarou

"riiq

y.aTa udpy.a ytyzvvr^kvr^ ex tov

iravdyvov IlapGevou xat eopiropo;, yivrtva xai XpiffTou

ovopia^opiev,
exxXyjffta

SeotpiAws
t

ev

rvi

y.aGo^txy)

ruv
ty.v

Jesu Christi, quas secundum carnem e purissima Virgine ac Matre Dei facta est (quam etiam appellamus Christi natalem, et quu; iu Catholica Chri-

In

'",,d*
crcpa

Xpiartavwv
kvayr.c,

Tzlcvu.ivr <; xai rravu XapiTrpu;, 6

xy\q

xai (3ey^o; 'AvWrrarpo;,

eyxe^etptffptevo;
,

'A/aia; rore
$vgq-z%>ovc.
7rXy)9ei

doyriV

Aextou rou

(3afft-

/euovro;, 3r,p waTrep artGaaao; cvv

etffiwv

arpartwrojv

tov vabv Tr.v rou Xpiorou

tgjv

r.oiu.vr,v ataffxop7riei,

xai

ttoAAou; au,aptaverai
iepeu;
,

TTtarwv.

Mupwv
riv

ovv 6

^auptaffto;,
rtj)

wv ryjvtxaura TyWe
ryj

ryj;

exxXrjffta;,
(3tov

yevet AaptTTpo;

rof; rpoTroi; /py;ffr6;,

7rpo;

ae-

ptvo;,

rravra (pdSov iu (3a/v

Xptarov dyaTrn,
xat ffrr/Xtreuet
av>ifxepov, Tral

7rp6aetat

rw

avGuTrarco
aTrovotav,

ytvvaia

tyvxy,

tovtov

xr,v

xai ro

rifc yv&)p.y;;

stianorum Ecclesia pie et splendide omnino perqui agitur detestandus ac impurus Antipater Achaia; b tunc praeerat, imperante impio Decio, sicut intractabilis fera cum militum multitiulinc templum iugressus, Christi gre^em dispergit, multosque Fidelium comprehendit. Mirahilis itaque Myron, qui tunc temporis erat sacerdus istius ecclesias, genere illustris, moribus benignus, vita venerandus, omnem ex amore erga Christum foras mittens timorem, generoso animo proconsulem adit, in ejusque amentiam ac immite ingenium invehitur,
)
,

y.vva tovtov aTTOxaXet xat 7ro^eu:tov xat S"yjpa.

canemillum vocans, hosteraque ac

,

ferara.
,

2 Etra xat rrpo?

Xeyet,
j

to 7^)00? eTriarpacpeU
yevvatai;
Trpo? uTrep

*Avope<;

cptXo/ptarot, aryiTe
*

tHq au.uptyiarreiXa;

tou

7riffreu;
,

ptyioei;

up-wv

ra;

rou

rupawou

pty]oei;

Trpo; rdc,

u7T0ffxet?

vouffSw: 7rapiffrarat
7Tporetv6u.evo;
loyoic,

ydp

ripitv

o^; urroxau0eo? |3oy]0uv, xai yipa

exetvo; 'Av-

aetptova xai dQdvaQa. Tourot; aurou TOiq

uTTOffryipi^avro;, 6 davbc,

to

Til-riBoq

TtTrarpo; Suptou yepttaQei; aua/eG^vat xai rourov xeXeuet

TraXat yikov aurou ruy/avovra

TT/y; ffiov

xai

ffuvyjGy;,

xai

dv.a

rou vaou rou Atovuoou xara rov (popov Xtyo-

ptevov ytvoptvoc, 7rapiffry;fft rourov

tu

pyjptart; xai

rriv

TOffauryiv 7rappy]ffiav atTiaff^f/evo;, uaov, liyzt,

ror;

aGavarot; Szciq, tva

fxr,

xaxoi; w; et;

Mupuv, dnolri tuv

xaxoupyuv.
3 0uc(o,
aiveffew;
*

etrrev 6
o^aiptofft

Mupoiv, aXXa

rw 0ew

p.ov Sufftav

inquit, Deinde ad ccetum couversus , Viri Christi amantes state generose pro fide intaminata. Nemo vestrum ad minas tyranni, ad promissa nemo vel leviter molhatur Deus emm nobis adest adjutor, ac prsemia proponit, qua3 semper manent et immortalia sunt , Postquam his dictis eoetum horribilis ille Antipater ira plenus confirmasset jubetetiamillum comprchendi,olim sibiamicum ac familiarem simulque prope templmn Bacchi in foro, quod dicitur, existens, adstare eum jubet ad suum trihunal, atque hanc loquendi libcrtatem accusans, Sacrifica, ait, Myron, immortalibus deis, ut tamquam unus e maleficis male non pcrcas. 3 Sacrificabo, inquit Myron, scd Deo meo hodaemonihus euirn ac surdie simustiam laudis
2
:

etdiritttanat ad-

* 8rt *"* ab

^^y^
]?

et

ad ior

IHCnlH

yap xat xu^ot"; ^oavot; av5pu7rwv

lacris

quae

manibus hominum sunt confccta

sacrificium offeret. Statim itaque

yepat
oicet.

KaraffxeuaffGeratv ou

Aurixa roivuv

Mupwv ^vo~iav dvapTaTat rw ^u?.&) xat

Trore

Trpoff-

Myron numquam

ceerat

ra; oapxa; TTtxpu;, wffre rr,v urroxetfuv^v yw euarourou. Myi^eva ouv otxrov avrov tpyjvat tou atptaro;

suspenditur in ligno, ct raditur carncs adco acerbe, ut subjecta terra sanguine ejus perfunderetur. Execrandus vcro ille nulla erga eum misericordia
tactus, fornacem acccndi jubct, picequc et oleo ao et ubi c liguo sarmentis eam horrifice instrui
:

/aouv
y.at
/.at

xaraparo;, xapttvov avatpOyivat

xeXe-Jet,

Trtffarjre
'

eXatto xai xXr;ptari6*i

raurnv exrpa^v-vat

tppi/.rw;

etrrev,

rou ^uXou rourov zarayaywv, Tauryj ffe, Mupwv, eu-oa/wv zara/.auaw, ei p.y;-/e rof; 5eof; aTrooeoar.

deduxisset illum, In hanc, ait, Myron, te injectum comburam, si deis non tribuas venerationem. Qisce

veuot; to

Ou

Suffo)

rourot;,

Mapru;

tyrlt

non

sacrificabo, inquit Martyr, o scelcrute

qui

Tixpdvou.z, Xptartavo;

wv

e/.

TTpwry;; rpr/oc,, v.at Xptffrou

Christianus

sum

a prima a^tate, et Christi servus

in

6*ouXo; xat ptuarn;.

ac sacerdos.

4 Tore xeXeuet

rw

Trupt

rourov dy.ovTtcOr.vxi.

'Att-

4Tunc eum

jubet projici

ignem

quo

dum

422
A. LftcuMTl 1

MARTYRIUM
:

S.

MTROMS
a>y6{uvoq
T/JV

PRESB.
ouv
npoaYflb%ero t
TG)V

se conferret, oravit, diccns

Domine, respice ad
:

Kvpie,
ffOU,

Xiy(av3
Y.Ott

Ir.t^z

It-\
r.u.TL-

famnlhu"
tnquotrt'

orationem servornm tuorum, et libera nos propter nomc " tuuin ne dicat inimicus Euge, eug-e vi

npOCTV^7,V

dovXobV
ttov 9
y.o-j.
u.r\

XuzptaGat
'

vjf/.y.

TOV o-joyxri:
oi

tizot 6 tyOpoc
ify;,

EOys, tvy*
-nvoi
athi

derunt oculi mci. Hae,C fatus, sine

ditus.

mora

igni est tra-

ztoov

ofBciXfjLOi

TauTa

ysd

apx t&
,

nmpAa^

Et videre tunc datmtur rem mirabilem, Sanctum nempe in roscida veluti herba ambulare in et canere triumphaleni hymnum; eos fornace
,

napsQoBri

xai

rpt

iozlv

to napddo^ov rirt
~f,

rhv

u;

vj

dpocwosi noa
ojq

If/.-nepfitotTOvvra

y.otpXv^

koi

aoovtct Tov tTtvtxvxm

vuvov

'

rclc 9k
ty,v

iztfA raurjj ipXo-

eam aderant , comburi adeo ut vitam abrumpcrent c. Quod ipse proconsul videns, miraculo perculsus et timore plenus Sanctum efferri indc juhens ac carceri recessit tradi. Posteraergo dieeumstatimadtribunal arcesvero, qui

prope

yitypivovs,
''Ot:-'7']i

xai itoXkovq avr&v

v.sX

multi cx

illis

$ao*ay.zvQQ

avroc,

'^yjv avBxmaro^

<x7ropfr,lai.

ilz-layu
v.O.z-JGac,

Bavfjwrt,

xal okovz

ithicBelq
y.xi

avty&ptyciz
z.\j).y:/:?
l

hzvjzyBr/jat

rov

"Aytw,
*

ry

doOr.vat.

Trj

ilr^ ovj
t.poc

TrapicTTYicrt
y.x/.zt

rovrov avBtq r&i

v.y\

|3/'f/.ari,

xat rraltv
ziyvj^
drifiiav

sit, et

vocat iterum, ut sacrificet

sed quia illum inpraecepit.

Svcriav

z~i\

u.r,
*

miBoftevov
v.at

ducere eo non poterat, excoriari

eum

Nec

dnotiapTivai
ytiplc,
v/.zivov

rhv

6ipy.x
,

tepoaira\\t

a[ix

aotyranno
genaroihri-

mora, carnificum manusilluratenuere, acscalpellis (vah !) immisericorditer pellem ejus concidunt, lora ab humeris ipsius usque ad pedes avellentes. Elle autem (o animum masculum ac generosam prudentiam !) Exspectans, canebat, exspectavi Dominum, et intcndit niihi, et exaudivit precesmeae. r > Ita canens, DOD modo quidquam minus generosi prffl se tulit sed etiam lorum unum carnium
-

tiyvj

XVTOV

v.xi

jj.xyxtoi-t

(psv

ayi?,;w;
wjueoy
(

ro

oipux
f.zy{A
v.xi

kare.rSfJ.voV,

Aatpovq dr.h t5>v

xv-

tov

v.di

nodav dr.o-r.wjrii.
t

'O dz

tyvyvjq

dvSptiaq
rbv
tv5;

ytvvaiov ^povr uxroc)

'|a/).,
fjiou.

incop.ivav imifievva
[J.ot,
v.y.i

K.VQ10V,
ozrf-zoic,

xat npo-iuyz

zi-r^v.ovaz

5 ODrco
d/j.d
v.xi

^dD.OiV ov

\j.ovov

ovozv

vr.zuztvzv
-xpv.tiv

dyzvvtz,

X&pov

tva

tuvj

otxeiftv

dr.ocr.diac,
alfi.o6pe

me

tnwitfit.

suarum abstrahens ad praefectum

Aecijic
iliml
,

projccit, dicens

impplTtret rep r.yzuovt,

kucdv,
v.ai

Aicxi

tc-jto,

eittwv,

"

canis

carnivore
Ilis

et

comede, qui
ira malefi-

^fd.yz

dvBpwneiav crapx&v opzyouzvoc. *Exrov

Srvfibv

Iminanas
OUfl,

apjietis earnes.

aecenditur

v.xUrat roJTotz

vav.ovpyoc,
ro'.z
i'J

v.a\

ra; vr.o-

carnesfjuc qurosub Martyris onguibus remanserant, abscindi juhet. Ulis itaque humi delapsis,

/sepOetca;
ritj.vz-Bxt.

odpy.aq roi
ritTrrouiTcov
v.xl
r)

Mdprvpt
oi>

owfyv zyv.zlzvzrxt
rr,

avrav

yr)t

rcp

IzzuOat
y.yx

ossa

quidem ac corporis compactioper excarnifica:

oord

fj.lv

dpfiovic.t

otzyvuvouvro, cr-ldyyvx dz xxi

r,v

viscora vcro ac intestinorum tioncm sunt nudata compositio apparehantjct cratspeetaculum prorsus mlserabile oculis etiam mansuetudine carentlbus. l].-,;i quoque natura inanimata Indoluit rei gestae. Sed Martyr, Qui regnas, inquit, in secula, exaudi
:

rdv xpvyiav
oiv.rpov
y.x\

oCvQztJtc, dtzytxivzro,

oXwc, Sixy.x.
txv

6^GxAp.oic,

dvriuzpotc.
ytvofievov,

*M).yr,czv

idovtra.

xat

yvm^ a^u^o;
Eig

rb

'AA?/
,

Myprvc,
,

'0
6

fiafftAevtiiV

rovz

xiwxz,

'iXzyzv

eiazTtdv.ovaov
duvduzrjic,

ooc,a(,6uzvoc,

v~b

-da^c
zv

dyyzAiy.Y)<:

Xptarz
y.xi

qui ab

omni angelica potestate

fflorifioaris,

Christc

fixatlzv rov Trayro;, Ttpoarrfii fiov rov $ov).ov aov,

universniuin rex, udes milii famulo tuo, et fac

dlcens
:

me

twv
roTro;

ffcov

dyxOwj
v.y.i

u.zroyn
*

fJ-z

yzviaOxt

Ttoir\aov.

/,,,,,

modoetnon
noret,ml
"'!'
.

tuorum bonorum partioipem.Venitergovox decEelo, ParatUB est tlbij Myron, Locuspacisaolsetijam cnini cur.suin coii.suminasti, tidem servasti. tiee 6 llanc ubi vocem etiam audisset malorum maohinator, iiicaiilatiuncin voeat quod acciderat, di:

"'WXOzv ovv ovpavoQev acov>i

eipYivric,

'Hrofytaorai aoi, Mupwv,

euippocruvyjs,
tt)v

)zyovox
l

t)$Y}

yxp rov

tjpoy.ov
r

rzri/.i/.y.z,
>

itiotiv rzrr pr\v.x.c

v.ai

6 Xxurr\c
yor\rzixv
y.xnr,
Orflr,,

rijg

t^tavt)^

6 v.axofir]yjxvoq

vnav.ovaxq,
S"ot":,

exaXet ro irpdyy.y.,
Izytav
'

xat 0-jcov
ovv,

roic.

(.jtque

Diis sacnlica,
:

malum

caput. Vide ergo,

x.e-aAr),
y.xX
t

sto"

oaax S^pioi; v-o&Ar)ai

(piumUOerat.

tibi

quid agas at bestiis suhjicieris, et nihil prorsus proderunt talcs prsestigiffl. Cui Martyr : Non
:

ovdiv aot

7txpdnav
Suoj
,

rotaurai rpartai
o

TtpoGtji<fyZAY aovatv.

Ov

cpy;ctv

Maprur>5

Xptri

flaorifloo

Christianus enim SUm. IIjec fatum acci-

crtavo;
(pu?.axyj,

ydp
ra
6

ziu.t.

Taura
ro

t7:ovra

$iyzrat

roGroy

pit earccr,

parantur fene, ac postero die Martyr

:

5r\ptct

krotyd^ovrat,

xxi
*

$/}$

xyzrxt
riipay,

(j

ilcnini duoltur ad Btadium quem dum viderettyraimus cotporc sanum, vultuquo liilari ac venusto decorum, itcrumdicit: Multoesunt, Myron, ineantationes tuffl ut Sgitur feris pabulum non fias, Baooho saoriflca, atque illasmitte. Postquam itaque Martyr verbis cjus, ipsifl etiam feris crudelioris, nou fleoteretur, leeena d iu ipsum immittltur. llla autem eursu ad eum perveuiens circumlambebat ct quodammodo oseulabatur. Deinde vero vincula
:

rtxAtv
voc,

Mapru;
y.ev

errt

cradtoy
,

ov

tc^wv

vytr)

tw
tv*

aoiyart

(pato^pw

de rco

7rpoccoTrc.)

xat xdlXzt dta-pz-Yi, floA/at aov,

ai yor,reiat
'

'/.iyzi

rtdltv, MOpcov,

ovv ui)

roic,

S^yjpiot;

yivY\ (3opr,, xrvaov

Atovjcto xai dzx)).dyY\0t rouruv. Mvj rret9ofjivou rotyjv

rov Maprupo; roig

repou,

loyotc,

rov xat Br)pioiV

erra^ierat.
,
N

a-Jrtov touo-

Aeatva

y.ar'

ai/rov

'Ho e dpoyoi rouco;

tov xaraXaoouca rrepteXet^e re

crra^ero.
rot;
7

xat

av

et

xare-

Etra

o*e

xai ra dzaud rourou, rbv Ttapddoc]ov,

Ipflius, (|iiod

mirahile, dentibus di.sseeuit.

Christi in-

ooVJct Stzy.o^z.

Ctysfeum

Tunc populi muHitudo potentiam

:

Tore
6

rr^yiOo;

cuvtevre;
6v

rr,v

dvvaytv rou Xptcrou,

m.Mui

;,/,-.

telligens exclamavit

Majrnus

est Deus,
,

quem My-

Meya^
Ivoov,
re;

0eo;, eooricav,

Mupwv
zxeivoc,

y.r,pvrrzt
Sripec,
fj,r,

'

dno-

etitur capl-

r0 n prBBdioat. Dimitto, proconsul

vel ipsie fecerunt fene

insontem,

eum

reveritaj.

quod Illeitaque me-

exv0u7rare,
(

rov avatrtov,

ov xai

rrotouv-

VjdecOy cav.
y.xr'

<l>ooy;0ei;

ovv

rt

VEtoreptirpbc,

tuena ne quid contra se tentaretui novi, Sanctum mittit ad Cyzioi e presaidem, ut fjladio sub eo interfloiatur.
/]

aOzir\

aurou, TreaTret rbv 'Aytov

to;

ev

Ku^ixto
*Jtt*

rbv rry dpyr.v raurr;; o^teTrovra,

^i^et reXetcoO^.
fivr.udrbiv,
ETTti

av

aurou r
rcov
urro-

Quem dum Ille aooeplssit uua eum actis quoniam cum uou hahebat obsequentem, tulit adeum
sententiam. Dieitur Autipater a damioinfeftatufl

"Ov
fj.r)

ixeivoc

dzidyzvoc,

uera
cTic)toct

-ztOouzvov elyz,

xar* av-

versus

rov
vTtb

rr v arro^actv.
t

$aci

6e

rbv

'Kvrirtarpov

eavrov

ne

violentam sihi mortem intulisse. Tihi ig-itur, victor egregie ao aacer martyr Myron, honoratissimuin ac venerandum oaput amputatur, et
sepeliris splendide

daiuovoc.

oylovyzvov

oevsXetv.
,

Tiuvx
urro

Totyapo-Jv

XaXXivtxl
Trrr.v

izpoudprvc Mupcov
xai SaTrrr;

ttjv

Travrtuov

xai

cs-

xz~a).r,v,
zic

(piXoTtuu;

tv

(pt/o-

a Dei amantibus, ad <rloriara

Gioiv,

6^o;ay

rov
,

Ilarpbz,

xat

rou Tiou,
xat
rturi

xai rou

Patria et Pilii etSpiritus sanoti, consubstantialis,

viviticantiset individuffl Triuitatis

aytou riveuuaro;

r^; ouoouciou
rs

^coap^ixri;

xat

nor

et

decet hoadoratio uunc et semper et in seeula seculo:

quam

aotatperou Tptaoo;
xuvr,ct;

Ttperret

r,

xai

r)

itpoa-

vuv

y.at

asi.

xaE

et^

rou; atuva; rwv atcovcov.

rum. Ameu.

'Aurv.

DIE DECIMA SEPTIMA A.UGUSTL

^
A. Lauuit-

ANNOTATA.
a In Hierolexico Macrorum ad nomen Epiphnnia observantur ista Ab Orientalibus utraque festa adorationis videlicet Magorum et Natalis Christi, Epiphania appellata erat. Hinc D. Cro<rorius Naziau. quamdam ejus orationem de Christi nativitate denominavit, quse in codieibus antiquis reperitar, de EpiPHANiis.sive de Natali Domini. Itaque dlfficnltas hsec ad qnsestionem de puro uomine reducitur nam
:
:

,0 "

recte

Nativitas Boniini Epiphania dicitur, id est manifestatio pastoribus, qui in illa re^ionc erant vig-ilantes; sccunda vero festivitas qua? lumen ad revelationem Magorum et jjentium fuit, Db ixmimius et Db secundis Epiphanus festum ab antiquis appellata fuit, quod Greg-or. Nazian. Pbsti u li mim u ,ij>petb
c

lat.

Dupticem designavimus Achaiayn in Commentario preevio, neutra hic determinatur. Ms. Ccvsareum Vindobonense luvc narrat 'II tJs <pXo Uyz^zi^y. rfiq xxpivov avsttev c-i
:

efofoaz ixarbv

77ZV7Y,y-W7z.
do'J7pzr,y.

1 jtz

&f>t%

hvrvnazpbq avj^a; eotmt^;

7^;
v.y.vX-jo-j

:"^

7(\

zzv.ivm

<tjv

:m Maprupi, uv

7?:

TT-^Tro;:;':

v>

'j-at-

7'/j

r'/.l.o-j.

'LiO^f.ty oiv *

etc.

Flamma autem
in

effusa e fbrnace sustulit quasi viros een-

tum
cl

et

quinquaginta. Tunc videt Antipater viros stantes

fornacc

una cum Martyre, quorum vultus

r,)&tv ^r'.> tpawi ofcpovoSev

sole

splendidioreserant. Egressus itaque e fornace etc.

Ms. nostrum CcVsareum Vindobonense refert sequentia

70J70
[ji:r, (

Kai

moyyowa
7,

o:j7Vj. IVkra

)fJ70^

o:j70'j

zlz 70
'

Ozy-pov,
r,

y~zlj f 'y:j aj7M J7,G

By\pia

ao/70;

"/ai

/iaiva,

Mil

?jv

a>j-

xrs; fararo

awm&aa

ur,

y.r.^ouivr, aj70'j

5s

Xeacva OTGa-ssfat ttog; ra r.ir-oz zir-yoiOJ^o

-jTT^roi^.x-ja eiff^XStev

'^o-joaivr,

rr,v

iosizv
otix

aJ7<ov or/^/tV^-JOUTa. Ilapoooy r)i oivrcc

Itr^uffav eti a-Jrov exeF3ev exj3aXetv.
'()

a-jrv?

7oj tt/^oj:,

;u roy

yy'i.z-j.yox-j y.jrr,:, flv

<.:

os 'Avrtrrar^; xsXsuai r^j (BaffiXeug

y.~oo-7i'/.'/.zi

rov ayiov Mfleprvpa

K j^tzcv.

eum

in theatrum projectusesset, demissaa sunt contra etursaquidem taeebat non tang-ens illum le;cna veroadpopulum oonverss eflferabatur ac rug-iebat, dementi eorum notam infamias inu**ens. Populo autem transitum dante reversa, introivitin cavcerem suum, e quo illara non potuerunt etiam eraittere. Antipater auttun jussu imperatoris dimittit sanctum Martyrem Cyzieum. e Cyziei situs descriptus est in Commentario prwvio f In Grcvco est >j-Z7y. rtav j-oyvr,y.a7wv, quasi dicat martyriographus noster, sicut ego quidem illias sensum interpretor cum commentariis seu scriptis ad memoria; subsidium confectis, e quibus certiorredderetur Cyziciprcvses de rebus Sancti apud Antipatrem in Achaia gestis.

Et venit de

ceeIo

adeum vox confortanseum, Deinde dum

fer?e,ursa ac leaena;

SANGTO

HAHANTE VEL
MARTYRE
C.ESAKE.E IN CAPPADOCIA,

HAHIIETfi

COMMENTARIUS PR^EVIUS

c
ScbAure0,

J.P.

I.

Illustrissimi Martyris gesta prorsus obscura ctincerta.

ortum mcmorant. Audiatur itaque S. Gregorius Nazianzenus oratiouc 43, qum inscribitur / r s\ In novam dommicam, suo finem: Quo e numero unus quoque est mcus ille laureatua (mous enim,
tio
1

d~\UcV

duo in sanctis Martyribus non raro

^?, Velebcrrimi
huju*

Mnr-

tyrUgesia

\-Jrebus autem gestis obscuri, ea etiam ambo locum habeni in S. Mamante cujus $i nominis
:

I Robtinent, ut H "

nimirum
.

cultu sint celeberrimi,

,
.

celebritatem spectes,eo certe tittdo apud Grsecos longe est illustrissimus sin vero gesta ipsius in;

etst

non apml mr,

ille

faci:ssat

invidia, scnuiitnis loet

quor) Maraas

insignis

paator et

martyrj

dagaveris, vix aliquis inter magni nominis Sanctos, apud eosdem obscurior reperitur.Utrumque ex dicendis per decursum hujus nostri Commentarii fietexploratum. Multa sane sunt, quee fama

qui prius quidein oervas mulgebat, ad sanctum

Virum novo
properantes.
scit,

et

inusitato

lacte

alendum certatim
inillihus

Nunc autem
multis

metropolis plebem pa-

hodieque

hominuin
et

unde-

circumfert de nostro Martyre. Acta sub nomine j}Ietaphrastis edita apud Surium hac die scribunt
ista
:

cumque accurrentibus
tutis pulchritudines

ver innovat,

varium

tum ob virpastoribus di^num,

Erat autem clarus

g-enere..

et pietate et

^enere.

Nam

erat ei
fina...

quidem pater Theodotus; mater vero Rufinsig-nes

,

tum obsermoncs tv[n]\\]>\i\\i-s.I'*isccbatnempe Catsaream in Cappadocia tum temporis, ubi erat

ejus corpus,ac nutriebat poputi pietatem coelesti-

ut qui

orti

essent ex

patriciis, et qui

non solum

in iiliis,

sed etiam in

bus favoribus, quos in eum effundebat. Pastor

itaque vere fuit in vita, post

oranibus, qui erant sui

g-eneri.s,

conservarent no-

mortem vero

in sen-

\>i\\ti\tern.Menologium Slavo-Russicum

Sparwen-

feldianum die
colitur

Septembris, quo Sanctus noster

apud

Grsecos, sicut alio loco infra dice-

tribuit ei titulum Komani senatoris. Alia item Acta parentes ipsius nobilitate ittustres faciunt. Sed refragantur duo sancti Patres, Gregorius videlicet Nazianzenus, et Basilius, qui genereipsum humili, rustico utique seu pastori-

mus,

$u attegorico. Nicetas, S. Gregorii commentator, de quo postea pturibus, productum textum exponit tomo% Operum istius sancti Patris,quw Lutetise Parisiormn anno \6l\ impressus c.sl ,col 1223
.

et 1224.

Eadem

fere habet, tametsi verbis discrepet, mmmain

S. Basitius tom. 2 homilia VA editionis

anno IV12
.

Lutetice

Parisiorum

e><

>

novissim tv pag, lv\

,

obiourttau

Augusti Tomus

III.

57

qiuc

\u
ii-croM
J
'

DE
In sanctum martyrcin
:

S.

MAMANTE

V EL

MAMMETG MART.
exstat Anonymi veteris saeerdotis de Translationibus reliquiarum S. Mamautis
,

'

QU3B est, prscdical in hanc sententiam Martyr ille splendorera non aliunde mutuatus est; sed ipse per vita? rationem bonae fama? faculam accendit. A Ma-

Mamantem quem

uti appellat
liber...

mante

rc-liqui

non ab

aliis

Mamas

nobilitatur..

Admlremur Virum non

omnis regaVcommota
tulit

alieno

tum, sed illustratnm suo..

se

omatu cohonestaMartyris memoria et

Gallias: in ejusdem quippe libri prsefatione cap. ipag. 227 hsec narranlur : Cum faceret eum (Amia) deferri ad ecclesiam, ut haptismi susciperet sacramentum; multis adstantibus, sacerdos, qui eum regenerare venerat, queesivit in publieo Quo
in
:

est, et civitas tota trans-

nomine censebitur Puer

iste ?

Kespcndit Puer, qui

ad celebritatem.

Vides,

quemadmodum
Quare
si

virtus

Iionoretur,

non

divitiae..

quis

necdum usum linguse noverat, Mamas est nomen meum. Cunctis autem stupentibus, et saeerdote
iterum hoc idem iterrog-ante
aperta voce
dixit
,

divitias ne admiretur. Conveninon ut divitem laudemus, cave abieris admirans divitem sed potiua paupertatem cum pietate conjunctam. Pastor nil magnum neque exquisitum vitae genus pra= se fert. Hsec itague duo isti sancti Patres quibus rnagis cre-

pastoris meminit,

secuudo
est

et

tertio

mufl enim,

Puer

Mamas

nomen me% n farta

um.
5 Hsec, quae
tis,
tis,

modo e variis collegimus documenmaxime conducerent ad honorem S. Mamansi tam essent vera s quam speciosa, ne dica-

uw.

dendum, guam Actis exiguam commendationis laudem promeritis, prout postea dicetur.Duo,

rum interim istorum testimoniorumjuvabitetiam

sedulo meminisse pro rebus sequentibus, quas hic

mus, merito suspecta 1. Quia S. Basitius ac S. Gregorius Nazianzenus de rebus adeo Martyri itlustribus, et eloquentitv sum adeo accommodatis, ne vel verbo quidem meminerunt quze si
:

subjungimus.
deUtetcuni,

3 Nec minus obscura sunt alia, quse in Sancti Actis circumferuntur de ejus parentibus .Ili enim, sicut tegitur apud Surium, accusantur apud Alexandrum, qui tunc erat leg'atus civitatisGangrre...

Alexander
prffibebat
,

erg*o

sacrificare simiilacris
iis,

cog-ebat Theodotum ille nc aurcm qnidem quaj dicebantur. Legatus autem

divinum
:

sed

cum

easet paratus

cum

punire, prohibebatur a di-

g-nitatc jiMirntuni. \(in eiiim ei

permittebatur conin

tumelia nllicerc
permitteret.

filios

patriciorum, nisi imperator

mittit

Bum

iteque

Cappadocias

Cffisarcam ad acoepisset

Faustum pr&sidem. Ille autem.. cum Theodotum, eum statim conjicit in

etsi

alicunde accepissent, an est verosimile, silentio illa prwterituros fuisse? 2. Acta apud Mombritium, Boscum citatum pag. 24U nec non ea, quse sunt apud nos manuscripta, tonge diverso modo narrare incipiunt historiam vitee ac martyrii S. Mamantis, et satis convenienter ad mentem SS. Gregorii ^azianzeni ac Basilii. Audiature pturibus exemptaribus unicum Mombritianum tom. % fol. 69: Erat in Caesaria CappadoQ\m Puer annorum duodecim nomine Mammes. Hujus parentes justi colentes Deum docuerunt ab initio filium suum Domini legem. Post quorum mortem valde custodiens vitam suam beatis, ,

simusPuer ambulabatin
,

prasceptis et justitiis I)o-

carcerem. Ejus vero conjunx,

esset gravida,

marltum tamen est seciita, et cum eo una quoque ittuc cst ingTessa. Qui deinde ambo in eodem carcere dicuntur mortui. llinc, si Actis esset

mini Jcsu Christi sine querela.- amabatur ab hominibus a quibus videbatur propter verecundiam suam. Hic cum in ea civitate imperatoris
,

Aureliani

videret
fieri,

impleri

praacepta,
:

et

templis

habenda

eospro confessione fidei Vltam dedisse,atque adeo martyres exstitisse. Inscripti </i<itlci/t sttnt Marlijrologio Roniano ad diem wxi Augusti, sc<l ahs<jn<- titido ntariyrum
fides, conficeretur

victimas

bonis suis secessit in montem, cujus silva erat densissima et vivebat illic
:

non potuit cum pecoribus tantum

ferre

derelictis

enim

orationibus et lectionibus vacans,

pascebaturque

his

verbis
,

Cffisares
et

in

Theodoti

Etufinffi,

Cappadocia sanetorum Ammiffl quorum duo

:

tautum

lacte p-regissui. Vides nihil hic

eorum

vel

primi sancti Mamantis martyris parentes fuerunt,

quem
cavil.

Ruflna

in

Fundamentum
:

carcere perperit, et Ammia educultus assignatur in notatio-

verbulo unico attingi, quze superius aliunde produximus. Sed quod spectat ad parentes S. Mamantis , tractari poterit illud argumentum die

xxxi hujus mensis, quo habentur in Martyrologio

C nibus

AgTint de iisilem Grffici, quorum Aeta juucla simul cum Ellis saueti Mainantis rccitat Metaphrastes extant apud Surium tom. I, die \vu
;

Auffuati.
fide in

Apud

Qtsbcos die 2 SeptembiHs in

Me-

nmis magnis eacusisparentesejus referunturpro Christum comprehensi, custodim tradiUi nataque ibidem proles dicitur qux post eorum obitum a muliere Christiana, nomine Ammia,
M

Romano, uti et de Mammia, qusc fertur Sanctum -p nostrum adoptassein fitium. Iterum valde obscura sunt atque exiguam iC erta merentur ftdem, quscde S. Mamantis jejunioper tuntetiam dies omnino quadraginta extracto scribuntur in ^ 9* Actis Surianis Angelus.. jubet... Martyrem ,lemirM
(\

i,

ffl

veuire in moutem,
ffere.

rjusjeju-

qui est Cassareae, et

iilic

de-

nio.

sit

SUSCepta

et

educata,

iiutito eitlcm

nonune Mainaiiiam

mantis,
aortiu

quod istam

Ammiam

ergo in monie, et totos quadraginta dies mausisset jejunus, fit hic. ahus Mofuisset

Cum

assiitnc

compellaret,
aponyphii
4Menologium Slavo*Russicum, guod supra tftabam, adjungit prodigium, nescio unde acceptumi \ tempore nativitatis subb mutusfuit annis quinque: postea locutus, Romano ore dixit mama unde quoque Mamantua diotus. Acta Surnoai hoo dumtacoat referunt Jam secundum an:

num Inians attingebat, el lingruo tenera \mmiam voeat mammain. Ilor autem lingaia Konianorumsignifical matrem. [taqueprima [nfantisbalbuiies proprium nomen ei tribuit, el Mamasvoeabutur ah omnibus, e1 de csstero agnoscebatur.

Ei in manus novum traditur Testamentum, quod non tunc quidem primum esse cceperat, sed jam fuerat datum Patribus. Et quod tunc deerat Mosi, hoo uune adimpletur in Martyre. Nam Moses quidem solummodo e caelo accepit tabulas; ad hunc autem et vox et virga ab alto descendit. Cum autem vii*n- a m aecepisset et, ut vox sig-nirieabat, ea terram dissecuisset, quomodo prius mare Moses, accipit Evang-elium editum e teme visceribus. ILvc ibi quidem commemorantur; sed Acta quse sunt in editione Mombritii, et quse hases.
,

Miraculum t quo Sanctus enuntiasse fertur suum nomen, amplificaturw Bibliotheca Floriacensi, quam edidii Joannes a Bosco, ubi xysto dextro,

bemus Mss., rem istam aliter narrant. Audiatttr itcrunt cxemptar Mombritianum : Cum htec
ejus esset vita, audita est vox dicentis sibi
:

Mam-

mes, descende ad campum. Et statim descendit iu campum: et invenit illic virg-am positam et Euane-elium.

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

425
:

Domine, cui ang-eliura. me jubes annuntiare Evangelium tuura ? Et vox ad illum iEdifica tibi domum in monte, et ostendam Multa referuntur aiia tibi, quihus annunties etc. in impressis tum in manuscriptis Actis S. cum Mamantis vel Mammetis, qucV,utverbodicam, copiosam reprsesentant rerum mirabilium, vellem ut possem dicere, credibilium congeriem, post SS. Basilii et Gregorii Nazianzeni tam altum de huiusmodi factis, qui eum laudavere, silentium sed eapercurrere atque expendere, non est hujus quando de Actoru?n loci erit autem postea exemplaribus disseremus, et nostram de eisdem nonnulla inlerea temsententiam proferemus poris singularia de nost?v Martyre puncta discus-

Quod cum

leg-isset, dixit

tyr, se capite

Respice et absque dubio firmiter teneas, quia hoc ipsum est caput meum, quod pro Christi nomine mihi abcisum fuit. Apparitio vero ista satis videtur anthentica ac fide digna, secundum dicenda inferius post Acta atque adeo si in tanta hujits argumenti, quo de agimus, varietate qaidquani sit statuendum, videturnobis proprius accedere ad verum,
;

truncatum, dicens

AtCTfttl
J.

P.

quod

S. Miiraas capite

plexus

sit,

quamdiu

illa

suri.
iBi
7

Quam

vitec

eetatem attigerit sanctus Pugit

noster, id est, anpuer,

obierit,

an natu grandior vel senex perspicuum in eo enim haud consentiunt testimonia. Martyrium aMombritio vulgatum, uti alia etiam exemplaria eidem conformia, coram preeside illuni comparuisse, dum

non

est

apparitio non convincitur falsitatis. Nunc dicendum de anno ac die, quibus istam laureoiam consecidus fuisse fertur. 9 Quamquam Meruva magna excusa, et Menologium Sirteti inter Sancti gesta, qwv narrant, nomcn imperatoris, e quo colligi possit tempus martyrii, non exprimant; alibi tamen satis communi cum concensione signatur ab hagiologis Aurelianus, ut videre licet in Menologio BasUii imperatoris, Adone, Usuardo, Rabano, Nothero,

ac dt onno
ri

Md* m

esset puerulus,

significant.

Apud Mombritium
:

at.

voca

"

quippe prseses ita ipsum alloquens inducitur contristor propter setatem tuam, Puerule vane videns pulchritudinem et infantiam tuam propter hoc doleo super te. In Anonymi sacerdotis libro de translationibus religuiarum S. Mamantis in Galtias, de quo superius, refertur Martyris apparitio Gnaloni * facta ubi inter alia narrantur
,
:

quibus accedit Martyrologium Romanum. In Actis quoque Metaphrastiv adsvriptis, et a Surio editis, nec non in Mombritianis intexitur ejusdem imperatoris nomen sed in eorumdem Actorum fine, ubiagunt de Martyrismorte, non exprimitur iitud quidem diserte, cum tamen antea E positum in iiiis fuerit, et ibi illud subinteiligamus. Ruinartius in Actis primorum Martyrum sinceris et seiectis Lutetue Parisiorum prmlo datispag.llS sic ait: Sancti Mamantis mortem ad
;

annum

circiter

cclxxiv

cum

vulg-atis auctorilms

furGualo

ista

cap.G de Guatone

Lectum ascendit

..

et

eum horror quidain, etfactusest quasi in ecstasi semivig*ilans, et vidit ante se juvenem pulcherrimum in veste splendida, tencntem in
subito cecidit in

referimus, donec ab aliquo certiora proferantur monumenta , quaj aliud nobis persuadeant. Coa-

sentiunt antiqua Martyrologia

Adonis,

Usuardi,

Rabani

manibuscaput, quod habebat. At SS. Basilius ac Gregorius Nazianzenus, ut paullo ante vidimus, virum appellant Passio aatem, qux apud Surium legitur, puerum et adolescentera Martyro; ;

Notkeri etc, in quibus sancti Maniautis aut, prout Idquuntur, Mammetis sive M;unemonuiraus, martyrium sub iraperatis, ut jam tore Aureliano contig-isse refertur ad diera xvu
et

mensis Aug-usti. Ruinartio

et

logium contra

Romanum

vxdt

senem

fuisse, qui

utpote a pueritia ad senectutem usque long-um martyriura duxit, prout asserit hodiema ibidem Sancti annuntiatio. Ex his unicum hoc deduco conseqiiens, longe nimirum mihi videri probabilius

nos suffragamur, Martyrem sub Aureliano antea signavimus. Consuli interim possunt qiuv notavimus hac die de Aureliano in Commentario prwvio ad Acta SS.Pauli, Juiianse
et

cumpluribus

aliis

loquentes,

etc.

propter auctoritatem SS. Gregorii et Basitii, quod Athleta noster pervenerit ad cVtatem viri-

10

anum. 7. Jamvero diesmartyrii suam quoque

habet

etdie,

difficuttatem. Accidit hoc

diei

secundum Acta apud

in puerili confecisse martyrium suum isti SS. Patres eum didicissent velex scriptis vel ex fama publica, sine dubio id non ta-

lem

si

enim

Surium secundo mensis Septembris. Favent eidem

Grsecorum Fasti, in quibus timc annuus Sancti cultus intexitur. Differt ab itlis exemptar Mombritianum, quando scribit ista Passus est y beatissimus Mammes in civitate Caesarea Cappudo:

cuissent, nacti videlicet convenientem eioquentite

sum materiem, ut heroicam inpatiendo martyrio constantiam ex immatura ac tantilla cVtatePugilispatientis, dimicantis ac triumphaniis,

cise die

magna

cum emphasi apud

j/snere
iyrtt,

suos auditores meritis laudi-

mui

bus celebrarent. 8 At quo martyrii genere cursum consummavit ? Si Acta audiamus, quee exstant in Surio, postquam gravissime esset vulneratus adacto in
viscera ferreo tridente,

diem.

supremum confecit vitze Apud Mombritium vero prorsus atia me-

decimo sexto Calendas Septembris. Chronicon Alexandrinum ad Olympiaden/ 'M\, id est, ad annum 4*65 serm vulgaris, dicit, quod 2 Septembris... celebmretur memoria S. Mamantis. At S. Gregorius Nazianzenus in loco superius num. anobis laudato innuere videtur, hujus Athietse sotennitatem in Cappadocia celebratam fuisse verno tempore. Verum nihil inde certe conciudi
I

morantur: Collectis lapidibus lapidaverunt beatissiraum Martyrem... et nec sic quoque laserunt
eum. Et nonnullis interjectis additur Ilis dictis beatissimus Martyr deposuit spiritum. Actis Surianis in consummatione martyrii adstipulan:

posse pro die Martyris emortuati, iltud indicio vaest quod dies hujusmodi solennes variis pro rietate tocorum diebus agitarentur vel ob trans;

alias similes occasiones. Nobis potior apparet dies secunda Septembris itaque propterpotiorem consensum Grxcorum, qui Mar-

tationes vel ob

tur Menologium Basilii imperatoris apud Ughet-

Menotogium Sirleti ac Menoea magna impressa ad diem 2 Septembris. Duo Patres superius altegati, quibus adde Martyrologium Romanum, martyrio Sanctum fuisse perfunctum indicant at de martyrii

lum tomo

G Jtalise sacrse col. 1057,

tyrem tunc cotunt; adde Acta quatiscumque apud Surium qum <-um fidei Metaphrastica
,

tunc e vita excessisse scribunt. Latini quidem, die xvu uti et exemptar Mombritianum , hac
iiium signani, sed quo fundamento, non est noin cultu Sancti bis cognitum. Accedit eo, quod
Grseci, nisi

genere nihil dicunt. In apparitione, qu.v Gualoni exhibita fuisse narratur, testatur ipsemet Mar-

quid

obstet,

potissimum

sit

slandum

Fastis Grwcis, e quibus ad Latinos Martyrologos dc-icutus

m
lliMhl
J. P.

DE
est.

B.

MAMANTE VEL MAMMETE MART.

2

derivatus

Dicebamus

supra,
:

quod dies

ma
in

licuisset

suspicari, nisi et hic

monachus

dici

Septembris nobis appareret potior quia eam definire quasi certam, plus esset asserere, quam probaripossit. Potuit enim Sanctus alio die colendus proponi, alio diemori, sicuti etiam ftt in aliis
Sanctis
ta

mereretur, quod adultus jam et confessor illustris

ibi conevocatas cicuraverit, et ex lacte, majori tamen parte efformatocasco et pauperibusdistributo, adviveret, ita Bolitariam et anachoreticam vitam ducens, doneo ab Alexandro prteaide ac tyranno Caesaream iterum
,

monte Caesare degens

,

et

templum
,

strucns

ad

se

feras

lac emulg-ens

apud Latinos. Diem itaque illum in tanrerum ad Martyris nostri vitam ac mortcm
ignoraiitiapropouimus talem haberi volumus, donec melior aliunde

sp('rfiinli.nUihsi-t'ritaU'<d
et

tractus, post

miranda certamina coronatns trium</uod,

doceatur.

phaverit.

II.

An duo Mamantes
;

in

unum

Adprqpositam ergo qucestionem de uno Mavel duobus in unum confusis, respondemus primo Quandoquidem adeo sunt obscura et
J

mante

quamquam
non eerto
constet.

confusi

Actorum cum Graecovalor.

rum
ria,
An ritiin.
flM, ijunn

tum Latinorum exemplaauctores,

h >< pOtest,

unius vel duorum circumferuntur, fateamur necesse est, prcesentem controversiam decidi neutiquam posse certis ac convincentibus argumentis.Non 1. exActis superius assignatis, quze exiguze prorsus sunt fidei, sicut aliapteraque Grsecorum, quibus nimis quam soincerta,

quw de

gestis

Quseri
Ji

proponimui,

an ea quue paragrapho supeMamante collegimus, unico conveniant martyri, an duobus synonymis in unum conflatis. Ratio dubitandi est, quia adeo multum
riore de 3.

lenne est, non tam res gestas Sanctorum sinccre ponere, quam dramatice componere. Non item 2. exdiversis diebus, quibus Sanctus annuntia-

discrepant, qu,v ibia nobis proposita sunt, et adeo alia ab atiis diversa, ut non uni eidemque, Mamanti, sed distinctis tribuenda,
sint propria, unico
et quee

duobus

applicata

esse

vidcantur.

Quid enim obstat, quo minus unus idemque Sanctus (Fac tantisper, eumdem et hodiernum in antea atlatis Fastis consignari) locis aliis, atiis recolatur atque adeo annuntietur diebus ? Non 3. ex alia atque alia efformatione nominis ecquis
tur.
:

Censemus itaque operse pretium,

:

qusestionem

hanc, t/niiirit iii mihis situm erit, e.rpentlere et t/uifms subserotent dicenda nifcrws e.rplauure
niatjis e.rfcnse ile Aetis.

enim ignorat, nomina eorumdem Sanctorum sxpissime exprimimodis diversis?Non 4. acpostremo ex characterismo monachi cur enim Martyr
:

Imprimis non

est

sit/fi-

ciens ratio

S.

rem

duplicandi,

Mamantcm vel Mammetcm martyquod synonymi notentur aliis

Hieronyniianis a Florentinio vutgatis hsec lcguntur ad diem xvi Julii: [nCesarea natalis S. Pauli... ot sancti Mammetis: tlr qua annuntiatione dictus auctor in notispag.
(firiixs.

In a/nKjrtt/ihis

hodiernus dici talisnon possit propter rationem a Ftorentinio supra allatam ? 14, Verumenimvero tametsi itla non videantur satis habere momentiy ut nobis persuadeatur certo confusio hic controversa, suspicamur

sutjncamur
tumvn

tamen

C67 sic observat

stri in

l)o S.

Mama

sive

Mamanto,

illu-

duosexstitisseMartyres ,quorumunus fueritpuer , alter vir, (qualem SS. Gregorius Nazianzenus ac Basilius suum vocabant Mamantem supra num.
el 2) unus in mare projectus, alter tridente transfixus unus Gangrensis, alter Csesariensis unusdenique JEgis passus, atter G&sarea*
1
;
.

Cajsarea Cappadooioj martype, extathomilia s. Basllii.. \n idem sit oum 8. Mamante sive Mam-

mete,

(jiii

die sequenti, ct rursus dic

xvn Augusti,

tam

iu

Latinorum scriptisquam nostro memoratui',

Nam

cum Acta
tionis

sint

duo diversi generis,itatamenut

lluolim. In A/i/iemf/ccutf Adonis Martyrologium a nostro Rosweydo editum, pag. 20!) sine loco /Ktl.cslr.-e hachabentur eotleut itie xviJulii: Itcm alibi, sanoti Wammee. Eadem occurruntin citatis apograpkis, se<f die wn prsedicti mensis Et
:

in muttis conspirent,

numquid

sat prsed&tur ra-

ad suspicandum, Acta eadem duorum Martyrum synonymorum ita commixta fuisse utres gesLv, qiuc duobus erantproprice, sint uni attri,

Florentinius in notis pag, 668 hic iterum hmrens, An s. Mamma idom

alibl,

oatalis

S.

Mamm.

sit

cum Cfflsariensi Cappadooe, oujus hesternadie memoriam feoimus, non.ail, dccoruo. Deeolcberrimo fcfartyre plures pluribus in locis oelebritates
peragi potuisse, Idque variisdiebus, nondiffioileest
credere.
12 Notkerus die xvn Julii S. Mammetis Ciesarcr tit Cappadocia /ncnt.oriam /nmil cuin Itmiju gestorum ejus narratione,quam die xvn Augusti magis contracterepetit.Hoceodem die in apogra/i/iis /ituries mrmorufis ifa tficifur: \;ital'is S. Mammotis mnuaehi. In Calci.lonia Cnppadoi Uv, natalisS. Euphemi. Florentinius in notis pag,
'
i

tvfneant,
ttutiK

Murfn

tt/tts |j/no

nymoi

imnm
flutus

con-

\\

monet,

suum eccemplar ex
initlo

fide...restituendum
metis, Cappadooiffl

aliorum codioum ante natalem S. Mam-

nomenj insulse post ChaloeSed observa singularem in recitata annuntiatione charaeterismum monaohi; de quo laudatus auctor, postguam egisset de
donoin

MetaphrasticaS. Mamantem referuntGanPapitlagonia oriundum fuisse,S. Theodosii ac S. Rufinse filium ; quibus in carcere mortuis, infans Mamas educatus deinde abAmia sit. Anno autem tvtatis 15 fidem profitetur coramDemocrito Cappadociee preefecto mittitur ab eo ad Aurelianum imperatorem tunc JEgis degentem : varia ibidem tormenta suffert, ac miracula patrat; denique Aureliani jussuin mare projicitur sed ab angeloextractus mittiturCappadociam;ubi solitariam aliquamdiu inmontevitam agitetetc. 15 Mombritiana autem de S. Mammete suo non habentitta, sed memorant,eumaparentibus CeesareteCappadociie cducatum in legeDomini :post eorum obitum annos natum duodecim declinasse Aurelianiprcvcepta, se secessisse in montem, in quo lactegregis sui pascebatur. Textum preemibittic ?

gris

iit

esscfuctum

appoaitum.

Acf/s e.rMetapltraste u/nat

Sarium ,is(a observat

nihil
in

Cum
aliqui

..

de

monachatu
indicetur,

simusnum. 5. Inguibus relucet character pastoritiits, quem suo Mamanti tribuebant duo sancti Ptttres, quorum tcxtum protulimus dicto num. rt 2. Dc aliis porro, qtuv de utroque Martyre narrantur diversa, et communia, videri pos1

ejus
et

Actis

uus Ma-

diflusioribus

es

adduotis

codicibus
vel

oum libris nostris S. Mammetem mantem monachum afflrment, aliuma

suni Acta Metaphrastiea ac Mombritiana, uti etiam ea,qu&modo inhoc Commentario in antecessumdU-inius, acdeindc dicemus. Atque hsec

puero Ma-

quidem sunl, qiuv ex probabiii utcumque conjectura

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

duo fectura movent nobis suspicionem,Martyrum rum Acta simul commixta fuisse de quibus plu
:

***
ipsa versio Latina
prffifatione,
mxtoiib

stram iaudatus Pater: Ilffic Actorum Mamantis martyris, dempta

habetur
in

J.P.

Exempt *1

rajam notanda supersitnt. 16 Duo eorum habemus exempiaria

,

Bibliothec;i
falso
;

1'loriaccnsi

Joannis

Grceca

Bosco: sed
si

inscripta
sit

Rnynaldo Lingonen,

ria At*>-

alterum quidem e Ms.Mediceo regis Franciffl transalterum vero bibliothecffi criptum notatur ex coclice 797 pag\ 16 nomen prsefert. Yaticame

episcopo

cum

Godefridi

:>c\u^inta

fere

pust
pi
:

Raynaldum annis ejusdem

ut fidem facit Pra_j fatio,

civitatis episco-

Hoc
v,o
/iv

ita incipit
Iv
o'i

Kara

tojc xatoobq iy.two-jz

r,v

rt; a.

tusia;

Divionensis
ipsa non

edidimus.

quam cx codice CarEx quo etiam co,

~'l

T\.a<%kay6vtiV

y/oca

ovofistrt
"

0sofcre
o'i

ii-

dice Acta

x.ou

yvvahta

ovi'j.3.71

'Voj^Ivcxv

w/.o-jy

EUffSpU?

xsd (LO.oQitol
QiicV sic

~ol' 7Tcoao"i.'oi;

rwv r.O.zaz Tcxyyp-~

reddo Latine: In

illo

tempore erat vir

quidam in regione Paphlag-onuni nomine Theocui erat uxor nomine Rufina. Deg-ebant dotus
:

autem
tionem
di
r.v

pie ac religiose in suburbiis civitatis

Ganxat

gensis. Illud
:
(

autem
6

ita

suam exroditur narrato-j

Ma u.a;
zz

^iy-; ojtoz
icyz
sjcsj^etav

Xu-tov ua&ru;
,-

uno loco vitiata restituimus. eadem Priefationc nullam umqunm Actornm S. Mamantis a Kcynahlo rlaGodefridus ciuii boratam fuisse tradurtionem nempe Antioelu-nit, HierOBOtrium dumtaxat lymitanffi, et Calabricie, antesuam-editarum memiQuod autem in Bibliotheca Ploriacensi nerit. sequitur opusculum de Translationibus reliquiarum S. Mamantis in Gallias de quo opttsculo
Collig-itur

vero

ex

xiotfior.-oz,

-7-fji.dcf.y.iv

Xlamlxyovlav
zac
ro

siuoav/,;
IIa-/,p
:

erit inferius dicendi

locus) auctoris est anony-

cf.iiT-r.v
-

tbv

yivoz.

mi Lingonensis,
mccxiv,
sis
tertii

qui scripsit circa

annum

Ciiristi

'Pcucptva dk p.^rv;p. Id est Mamas, magnus ille ac famosus Christi martyr, patriam quidem habuit Paphlagoniam erat autem clarus cum ipsa pietatetum g*euere. Nam pater quidem ei erat Theodotus, mater vero Ru-

uXv yl a J7M 0so(?oto;,

cum

scilicet

Guillelmus esset Lingoncn-

electus,

initio notatur.

decimus post Keynaldum, ut eapitis At de Godefridi, qui Clane-

vallensis Bernardi qualis fuit, eruditione ct rebus

gestis videnda Gallia Chistiana iu episcopis Lingo-

fina.

nensibus.

H nostrum
de iisjtuli-

17 Allatius in Diatriba de

Simeonum

scriptis

19 Auctor libelli

de Translationihus
o.

reliquia-

>ioii ett

Rai-

cium.

pag. 127 recitat exordium hujus exemplaris quod secundo loco protuii, inter Vitas, quos vere ac proprie Metaphrasien habeant auctorem. Aliud vero apographum Vaticanum, quod cursim cum Mediceo contuii, cujuscumque sit auctoris, nimis multa habet Metaphrastico consimitia,

rum
ti
ii

S.

Mamantis

in Gallias cap.

Ipse idem

naldut, sed

(Reinaldns episeopus
Martyris
traustulit

Lingonensis) Vitam beade

Grascc versibus heroicis diciin

Godeftidui,

Latinum:

quam etiam postmodum

quam ut credi utrumque possit haustum e diverso fonte utinam magis defzecato ac limpido, nec non celeberrimi hujus Martyris gtoria magis digno. Quid enim ? Tormentorum ac re,

" tur exarasse . llic mihi Joannis de Bosco SUspecta est tides, et velim consuli codicem Cffilestinorum Ternensium, e quo hffic se hausisse pro-

fitetur.
ille

Sed ut sic senserit,

sic

scripserit auctor

ex

ante annos quadringentos, convincitur certe quem Kavnaldi deccsGodefridi praefatione

,

rum mirabitium piena

sunt ista Acta Martyris scribunt de eo Grseci Patres antiqui duo, uti indicavimus i, sed ita scribunt, ut nihil horum ad suam notitiam pervenisse, quasi tacite videantur indicare, quando tam parce, et, ut ita dicam, nihii quodammodo de rebus ejus gestis memoricB proditum reliquere. Quamnam ergo fidem
:

soris sui
,

Latina horum Actorum

si

qua

fuisset ver-

B. Godefrido sio Lingonensi episcopo Chrysostomus Ilenrique/ iu Tasciculo Sanctorum Ordinis Cisterciensis Hb. 2
latere

minime

potuisset.

De

dist.

in hisce
;

merentur scriptores

tot secuiis posterio-

res qui dum qusesito apparatu student Sanctum exhibere mirabitem, parum se reddunt credibiles ac sinceros ? Merito itaque Actis istis Ruinartius in sua collectione locum non dedit, pag. 276 dicens: Cum antiquiora monumenta desanctis Martyribus quffiramus, quam ea quae a Simeone Metaphraste aliisque medise ffitatis auctoribus ex proprio

oap. 4. ldem in MeNovembris. Angelus Manrique tom. 2 Annal. Cisterc ad annos mcxlv, MCXLVii, mcxiii, mclxi, mclv, Idem tomo i et 2 Brunoue domum in CaS. dicit fundatam a labria mxcvii. Eam domum sub quim|uc I'rioribus de Ordine Cartusiensi per annos lx Stetisse OS-

10 cap. K>, et dist.

Cisterciensi

4.1

nologio

vni

que ad
sit,

annum

mclvii

cum

Cisterciensibus ces-

de celeberrimatre Martyribus pauca quandoque supersint, quffi a mis nobis proferantur. Id de Mamante martyre dici poreferuntur, saspius conting-it, ut
test etc.
Acta apud

domus Cartusianis regulam Cisterciensem amplexis. Quo in statu eum per annos tandem anno MDXIV per ccclvii pcrsevcrassrt Leonem PP. X Cartusianis restituta est, Verisimileest ActaS. Mamantis translata a Godcfrido anno quo regem Ludovicum secutus Christi mcxlvii est in Orientem. Tum autem adhuc erant instituti
ipsis ejus
,

18

Ex

dictis collige

quit sit

statuendum de

Cartusicnsis fratres

illi,

Surtum
nlia ittm

quorwn
Ldiinus
terprex
[j

'"

cum nomine Metaphrastis apud Surium, et qxtze nos, aiiorum scriptorum auctorum exemplo etiam vocamus Metaphrastica qxtid item de' editis a Joanne a Bosco, Coslestino Gatlo, sub nomine Reynaldi Lingonensis episcopi, ac dedicatis Cardinali Baronio in Bibiiotheca Fioriacensi, anno 1605 Lugduni vulgatie pag\ 210 xysti dextri, ut vocat. Verum quod episcopus iste Acta itta *e Greeco non acceperit fonte sed aiius,
Actis qucV exstant
; , ,

cam

eremuin incolchant.

qui S. Brnnonis CalabriDe hac ipsa expeditione

scripsisse videtur

Odo de Diogilo ad Sugerium abbaf.iitnoiuntis

tem. 20 In nova editione Gatinv Christianss tom. 4 col. 575 ponitur r,i\ Goderridus seu GoterVidus ecciesisc Lingonensis episcopus, sed sine tituio Beati; ejusdemque dein gesta describuntur, catculis chronologicis innexa; quo iectorem miito De Eainardo (ita ibi nomen exprimitur) consuii
potest dicta

ipitcopus.

discimus
aiterius

Petri Francisci Chiffietii annotatione, quampropria manu adscripsit post finem

e nostri

modo

eorumdem Actorumecgraphi, quod apud

hoc
,

quod ibidemde narum modo, sed

itto

editio a COlS60. Huc spectat, dicitur Virerat... non Liti:

nos

est,

titulo

prsenotatum

Passio sancti

Mamantis martyris, auctore Godefrido Lingonensi

episcopo

ex

Ad eorum

codice Ms. Cartusize Divionensis. igitur calcem ita scribit in rem no-

Gra;carum litterarum minime \hnt\ris ( Mamrudis. Cot. 502 notantur ista metis ) Passionem prosa et herofco carmine ex Grffioie commentariis Latine descripsit. Sed non ipsius, ai Godefridi hoc esse opus, persuadent diet
.

cta

4>S
iocto J p
-

DE quam nominabat
,

S.

MAMAVTK VEL MAMMETB MART.

vationibus Chiffletianis prsesertim cum ex interpretis Prologo aliqua discamus, quee atiunde nobis ignota erant.

ctapaullo ante ex notatione Chiffletii. In Preefa-

tioneenim,
ejus

et

quam propria

manu e codice Ms. Cartusix Divionensis editamseu exaratam habeo ante me, ipsemet Godefridus,
S.

commemoratis anterioribus Passionis

III.

Mamantie e Grmco in Latinum translationibus, expressissimis terminis hoc testatur: Quod ego,
inquit, Godefridus, indignuslicet episcopus Lingo-

Celeberrimus

cos
tis

cum apud Grgetum apud Latinos S. Mamanapud utrosque

qusedam dissona, multoque piuraquam in Latinis Galliarum exemplaribua audieram, ibi legebam voluique ut de dinensis, idcirco totiens fcci, quia
:

cultus; ejusdem

invocatio.

versis reg"ionibus diversi et famse laudabilis inter-

pretes fidem mihi ccrtiorem facerent veritatis.

Quid

Aiiarecen-

clarius ? 21 Inter schedas nostras Mss. de 8. Mamante,

SBasilius in homilia de sancto nostro Martyre quam supra num. % citavi, satis perspicue
,

Cuttv$

ttwrtsGr*.
f "'

tenturex-

exstat
jl0c
.

exemplum

in

membrana exaratum
martyris
:

titulo

indicat pag, 189, festum ejus diem fuisse celebratum ineunte anno, et ipso quidem primo ejus-

mpiaria:

^ncipit

Passio Banctissimi

Christi

dem

*f.qw

Mamffi de Csesarea Cappadoci qui fuit translatus per venerabilem dominum patriarcham Aquileae annoDouiini... In comitatu Aretii in loco [ubi*] dicitur sancto
chii

die, id est, uti apparet, Kalendis Septembribus, quibus incipiebat Indictio. Qui vero, ait, et prseteriti hanc nostram celebritatem reduxit
,

Mama. Prsenotatur nomen D. Ughclli. Incipit

ei
:

manu PapebroCum primitus ab

Aureliauo persecutore per universum orbis missum esset, sicsscnt quieontemuerent deorum culturam,

tormentorum generibus ogerentur; erat in Cfflsareu Cappadociro puer numero annorum duodcciin oomine Mamas. Eujus parentes etc. Vide quse produximus i num. 5 ex Passione impressa apud Mombritium. Simitia sunt in nostro Ms. Ftdiifitsi, qaoil notatur rollalum cum MJS. Amandlno vetustissimo, nec non cum Ms. S. Maximini Treveris. Ad calcem vero nominati apographi subdit ista Jlenschenius de Passione itta Eadem habetur in Ms. pergameno regin Suecijc in quarrariia
:

anni votis finem dedit, et succedenti tempori initium largitus est (eadem enim dies prieterituin circulum nobis terminat, et rursus insequentis fit initium) qui igiturcongreg-avit nos etc. In Grsecis autem Fastis annua S. Mamantis memoria signatur die postera seu secunda dicti mensis. Tunc enim habetur in Typivo, quod vocatur S. Sabbte, Menologio Basilii imperatoris apud Ughellum tomo 6 Italia? sacree col. 1050 editionis antiquse no,

autem tomo Menseis magnis

vse

10 col. 246,

Menologio

Sirleti,

ac

i^npressis, quae hisce illuniversi-

bus honorant 'AxpatOs wToiidoz

*A/.y.x .o;
:

ii;

~li7Vj

Mzua;,

7(^x1-^

y.y.orzy.i T7p&)jU.-vo;.

AfJTtoif, /p/.&OZZ Mx[J.X'j70^ yY,-J70 7[AXVJr,.

to,
n

variante

liino

inde phrasi, et sic concluditur:

Et lns dictia posuit spiritum. Passus est

s,

autem

Mammea
preaside

dro

sub Aureliano ImperatoreetAlexanin oivitate Cappadocia xvi Kal.

.

u Septembris E quibus intelligitur, eamdem ad Originem eSS6 rcfrrvnda exemptaria illa, e qua

Maturus ut erat Triadis ad fidem Mamas, Maturus hanc tridente perfossus tenet. Furca Mamantis atrox fundit luce exta secunda. Alludilur ad juvenilem ac prsematuram morti ietatem Martyris, nec non ad tridentem quo confossus fertur.
24

prodiit

Mombritianum prassertim si non tantum eorum exordia, verum etiam quse sub eorum
,

Festum Sancti diem prxvedebat

vigilia, et etaHi$

quidem, uti

mox

videbitur, satis solennis:

1

nam

(-

(inem narrantur, conferas inter se. Eodem etiam referimus Acta, a Walafrido Stabonevel Strabo, qui fioruit seculo nono, carminibus heroicis coutexta, et tomo 6 Antiquarum iectionum apud CintisitDJ/ inijii-i-ssa a pag. M-s prioris vditionis, novissin/.r autem tomo 2 parte 2, pag. 186. Acta contraota, quse habentur in Catatogo Sanctorum Pclri ifc Natalibns lih. 1 vap. 72, ad eamdem, de qua divebamus modo, originem revoca-

in Vita S. Danietis Stytita, ,

qux habetur
.

in Su~

rio ad diem xi Devembris , pag 225, 27 leguntur ista: Jam pridem quidem principium habebat anni amoitus, ct mensis instabat, quem Iiomani vocant Septembrem, in quo mag-ni marty-

mus.
teieumiuro
tumalia
parui snui
vahris.

22 Ea> his quse hactenus devariis Actorum exemplaribus observata sunt sequitur, ut duo eorum gvuvra vxstciilt/ifcrsa,ridetivvt Mvtaphrastica, quie sunt in editione Surii; in Mombritia,in r<-rt> anonymi auctoris, utrague similis, id est, nulllUS
sirc
cct

Mamantis festum pii celebrant. Vespere erg*o quando festum a piis prffiparatur, et tota nocte ajritur vig"ilia, fincm accipit magni Banielis pro])hctia etc. Ceterum ecclesia S. Mamantis, pneter festum ejus priecipuum, erat admodum frequvntattun Ccrsarcv Dominiva, quie inddebat in Octavam Pascha? Nicetas quippe in Commentariis ad orationes S. Gregorii Nazianzeni, Operu ni istius sanvti Patris tomo 2, quiannolbW tyris
;

pis Parisinis in lucemprodiit,pag.

,

\2Hexponens

r.rujni ccrtc irrrt/i

r/

aucloritatis

quia diu post Sancti martyrium sintfabriQata,$ive quia in ipso primigenio fontc, si guis tunc etiam superf\iit, corrupta; utraque condikujusmodi, ut nescias ubi firmumpedem Tametsi vero inmuUisintersedissenliant, in multistamen etiam consentiunt, sirerum suftstantiam spectes, Repnesmtant tot et tam mirabiles eventus, itt merito habenda sint in eorum numero, quibus inest />tcs gwesits fabrics8,quam
tionis
(ii)as,

orationem 43 cujus fragmentum prtemisimus sub initium hujus nostri Commentarii praevii,
et quse

insvribitur

memorat:

Iu novam Dominicam, sic In hoc ig'itur templo [uno enim circi,

ter ab urbe Cmsariensi stadio, sicut paxdo ante p?\vmiserat templum Martyri nostro constructum est) encamiorum festum totius civitatis coucursu commode celebrabatur. In argumento autcm, quodestprasvium vommentario laudaUe ora,

tionis pag. 1-HI2

hmc piwcesserant

Nova porro

oblattc

Quouiam autem parum obvrit wlproderit, quodnam demus typo exemplar riest illud exhibere inferius, quod Qodefridus Lingonensis antistes e Qrmco in Latinum traustulit,etde quojam plurima notavimus ex obserrrritods.
t

Pominica dies

hffic

vocatur, vel quia resurrectio-

nis nostnc encaenia in ea perag-untur, vel etiam quia ootavj illius diei fig-uram g^erit, iu quo nova

omnia fntura sunt. Ilanc autem orationcm

quideru Nazianzena
scripsit

in

urbe
in

Greg:orius;

verum

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

Mamantis templo urbi vicino A 111 pronuntiavit. Quod et tunc, et in hunc usque diem, mira incolarum in Dominica Paschati proxima frequentia celebratur. Plura de hac Dominica videri possunt apud Allatium in Dissertatione de Dominicis et hebdomadibus Grsecorum, quee habetur post addenda ad opus ejusdem auctoris
sancti martyris
,

429

Virtute, vita, moribus,

VCTUM
.1.

Sermonejucundis^iraus
Incharitatis frratia

P.

Semper manens ditissimus.

Spernens opes

cum

casihus

Muudi,

.supcrais institit,
e\iit,

Liber caducis

de EcclesicV occidentalis atque orientalis perpetua consensione, coL 1457. Nicetas vero, Senon cog-nomento dietus, magmaeecclesiaeConstantinopolitanae diaconus et mag;ister, postea Heracleensis archiepiscopus... claruit anno mlxxvii, sicut scribil Caveus heterodoxus in sua Scriptorum ecclesiasticorum historia litteraria de quo Niceta postea dicetur pluribus. doniHie'is. 25 Videtur noster Martyr eadem Dominica nova honoratus etiam fuisse Nazianzi, idque in ecclesia sui nominis. Nam in oratione 43, quam S. Gregorius habicit in illa Dominica, et loquitur de S. Mamante, etsimul dicit, quod hicMartyr pasceret (spiritualibus utique favoribus metropolim ( Ciesaream intellige ) satis indicans, sese in illa metropoli non recitare suam oratioB nem. Et vero hsec nostra de honore Sancti apud Nazianzenos in ScVpe dicta Dominica, ac ejus ecclesia observatio conformis est verbis argumenti quod prcefgitur Commentario Nicetse loco proxime citato, eoprcvsertim quod Martyris temptum urbi Nazianzense vicinum et tunc et in hunc usque diem, prout ibidem dicebatur, in Dominica Paschse proxima, mira incolarum frequentia celebratur. Verum quse obiter hic attigimus de Sancti templis occasione cultus diversis locis ac diebus, illustrabuntur postea pluribus, ubi prius egerimus de anniversaria ejus memoria in Martyrologiis Latinis hac die xvn Augusti. Latmis 26 Celeberrimum enimvero in Ecclesia Latina Martyroto fu { sse hujus nostri AthleUv cultum, abundeconc ^ ure sacris ejusdem Fastis prsecipuis Deapow!tiriKe i7 fi graphis HieronymianisaFlorentinio vulgatisjam Angusti.
:
,
.

Nil ambiens ex intimis.

Mitis domansimmitia,
Illisque

promens mystica,

Vivebat iuterbestias

Quo

cive g-audent ang^eli.

Adjutusarmis spiritus
Vicit furores principum,

Saevidraconis conterens
Sacris caput conatibus.

Mag'ni favor pra^conii

Debetur isti Martyri, Cui Christus esset vivere, Lucrum resolvi maximura, 2S Mansit tides in pectore,

per varin

Spesmente

felix,

integra

His major illum charitas

Intus foris possederat.
ExulteL omnissupplicum
Costus sereno gaudio

HujusPatrissum-agria
Pronis rog-ando cordibus.
Te, Martyr, erg-o quaesumus

Mammes fave

poscentibus, Sacro precatu proteg-e, Quos instruis certamine.

Impende curam dapsilis, Aufermalum placabilis,

Conferboni solatia Vitae parando praemia.
SitTrinitati g-loria

Virtus, honor persecula,

Quae nos beatisMartyrum

Semperjuvet

sutfrag-iis.

Amen.

actum

est 2.

Martyrologium
:

Romanum

vetus

seu parvum sic habet Caesareae, Mammetis martyris. Ado Apud Ctesaream Cappadociae, natalis sancti Mammetis martyris, qui passus est imperante Aureliano, sub Alexandro praeside Usuardus In CaesareaCappadociae; reliqua Adoniconsonasunt.
:
:

29 In Italiam transeamus. Missate Mediola- Ocddcntn nense, anno 1522 typis excusum, folio 202 verso ponit qumlam ad cetebrandam Missam sancto-

rum martyrum Mamctis et Agapiti; qiuv legi ibidem possunt. Tomo 11 Maii nostri ad diem x
de B. Miro eremita Surici ad tacum in hisubria in cujus Beati Commenprtvvio pag. G04 inter carmina, quibus ce- p tario lebratur ob patrocinium tempore siccitatis pro ptuvia, canuntur ista de nostro Sancto

actum

est

Wandelbertus

ita

eum

canit

Comensem

Martyre sedecima effulg-et Mammete beato. Id est decima sexta Kalendas Septe?nbris, qucV est xvn Augusti. His adde Rabanum ac Notke-

rum. Martyrologium
annuntiat
:

Romanum his

verbis

eum

vestro quilactifero

Mamcti

Caesareae in Cappadocia natalis sancti

Munera

saepe datis, quibus annuit illc vocatus

vestris, arcnt si forte papillae.

Mamantis martyris, qui a pueritia ad senectutem usque long-um martyrium duxit, et tandem imperante Aureliano, sub Alexandro praeside illud
feliciter

Matribus ut
Lactifer est

Mames,

sic et siticntibus ag-ris

consummavit

quem

sancti Patres Basi-

Imbrifcr -Emilius. In dicta itaque regione

suam quoque habet

cete-

lius et

Gregorius Nazianzenus summis laudibus ce-

lebrarunt.
Pablica
Sancti
neratio

ruricolas, Ideo, sicut ibidem observatur, verosimilitcr solitus a puerperis rusticis

britatem apud
pro lacte

w-

Quid, quod adeo apud Latinos venerabilis fuerit memoria sancti hujus Pugilis ut Walafridus Strabo seu Strabus hymnum non inelegantem panxerit in natalem S. Mammetis, qui exstat apud Canisium tomo sexto Antiquarum lectionum, et sic de eo canit : Laudembeati Martyris Ad Trinitatis gloriam Sancta^canamus supplices
27

obtinendo invocati, quod matre propterfidemcum marito captiva, absque materni lactis usu fuerit educatus, ut, quo caruit ipsc l)ei
causa, id aliisconferat.

Quae dat coronam testibus.

Adversamundi

pertulit

Calcavitejus prospera.

At quid de Gallia dicemus? Quamquam Lingonensisprcvcipuaminretigiosissimo erurbs ga Martyrem cultu partem habeat ob sacra ejusdempignora illuc translata,de quibus postea erit sermo; atibi tamen in isto regno pubtica ei etiam veneratio defertur, uti conficitur ex Historia S. Mammetis, auctore canonico quodam et archidiacono ecclesiiv Lingonensis Gallice impressa Lu30
tetuv Parisiorum anno icr.u equadetibamus ista. Libro 1 a pag. 111 urbem itlam laudat a pie;

tractut

MammesTonanti reddidit Quod pro reis hic passus est.

tate

1311
fclCTOfif

DE

S.

MAMANTE VKL MAMMETE MART.

ig-noranti, quae iguorat,

J.P.

tate erga Sanctum, plures < <>a>i<>m parneciasvidere se asserens, qux peculiariipsum honore prosequantur, eampotissimum, qumdicitur S. Severinv, ubi antiquissimam ac celeberrimam esse ad-

ab edocto accipiat. Atque

ex mutuo symbolo alius alium paveritis, imbecillitati nostra iguoscite. Hmc S, Basilius. At
ubi
.sic

confratemitatem sub nomine S. Mammetis, una cum retiquiarum ejus osse; rem probari dicit e sola sacelii inspectione, cujus vitra more antiquo picta Martyris historiam reprmsentent.Deindemenlionem facit delibrismanuscriptis OffiCti divini ac registris, de plurimorum seculorum
dit
propagata

nunc proferamus alia monumenta, qum eodem, quo florebat ille sanctus Pater, seculo Christi 4 contigere, et quibus claritudo nominis ac propagatio publicm venerationis S. Maniantis miriflce
eluxere.

antiquiiaie fidem />> ientibus. :;i Accedunt eo gratim spirituales a

% IV. Ecclesiae, corpus apud Csesasummis

Pontificibus concessie,

nimirum induigeniim ple-

rienses in Cappadocia.

nariic, ut vocant, quotannis in festo Sancti, altarepro defunctis privilegiatum -Uebus anni sin-

Medio
res

circiter seculo

Christi quario evenit

In cumiru. cndo prope endopnpe

Crsitreatn

gulis /.<<,< ac Veneris. Indicaletiam,

magna

ibi-

omnino mirabilis atque ad celebritatem

dem cum solennitate ac concursu populi

;

celebrari

Offlcium in ejusdem festaluce; singulis diebus

Lunm cantariMisi am dieautem \ix mensis Dccembris haberi laudes valde sotennes.JImc ille, Libro 2 pag. L54 indicat, plurima alibi exstare confratemitates antiquas , magni et sacella
,

sanctissimi nostri Pugilis propagandam valdeaccommodata. Julianus, deinde Apostata, ac Gallus ejus frater, educati erant in Cappadocia sa-

Martyris memorim consecratas. Eodem UbroM

i;

pag, 155 testatur, <>< ecclesia collegiata dominm nostrm, cognomento magnm, Pictaviensi festum ejus ac <>//<> ium ritu admodum soienniperagi die
xxvi Aprilis; quo obtenlum fortassc fu.erit pignus sacrum, de guo disseremus infra 5. Prmter
ist
i,

cumque tunctcmporis exitis prope Cmsaream guas admodumvel nullas haberent partes in negotiis publici regiminis, ornandis Martyrum sepulcris se occupabant qua occasione acciditfactuni illud, quod S. Mamanti magnam nominis famam attulerit. Audiatar itaque Sozomenus,
: :

qumea)

jr.ni, fuisse etiam

<:./

in
<'i

\a,

auctore excerpsimus, meminisse quod per Martyris caput Qallia apud Lingonenses, patrala miracumdere datur '< Historia translationum,
ilto
,

qui Ecclesiasticm historim a Vatesio editm lib. 5 2, apag. 593 rem narrat in hanc sententiam Jn Cappadocia degerejussi sunt in Marcello. Villa haec est publica, ad Argseum montem sita, Laud procul ab urbe Caesarea, quas et magnificum liabet palatium. Illic ambo regali cultu educati sunt
cap.
:

atque

instituti. Ibi

disciplinis et exercitationibus,

inferius recusapost Sancti Passionem; qum ibidem narranda, kic pro insertis haberi possunt.

ipsorum cetati convenientibus imbuti... Moribus quoque et factis pietatem prse se ferebaut quippe
:

quoque agit laudatus archidiaconus lib. 2 cap. L8 pag. LS9 prmmiserat, cap. 6: quilib. MichaUem Boudet episcopum Lingonensem, die xu Augusti annp L515 renovasse tam pro clero quam pro populojejunium, quod majoribus,uti
l>,
//:-;
i

qui

tum

sacerdotes,

tum

reliquos viros bonos...

plurimi

facerent,

ecclesias

crebro

adirent

et

Martyrum sepulcra competenti lionore veneraren tur. Eo igitur tempore aiunt illos sepulcrum Maiu:i'

martyris amplissima basilica circuradare stu-

vult,

fuerat

promissuminprima icanslationereconcessis etiam quadraginta die-

dentes, opus intersepartitosesse,

liquiarum

<ji<s,

3[

Dumque

alter alterum mag-nificentia et cul- S<tw

liecctc'

rum

indulgentiis. Dixi, utivult,

quiaprimm transVide dicendapost

tu superare contenderet,

rem admirabilcm
nisi

pror-

sia, rcs

mira

lationis historia valde vaciltat.

susque incredibilem

tiones

Passionem in observationibus prmviis ad translanum, :. De voto prmdicto meminit etiam

adhuo
qui
operis

eetate

nostra BUperessent, qui rem ipsam ab illis,

accidis.se,

multi
pars

uccidit.

cam
.

viderant, acceperunt.
quaa

Nam
Ex

quidem
,

[)

Qualtherotius, </<" alibi << nobis citatur, j>u<j. 4&5 el 1:2(1; asl indicalur res gesta x\n Augusti anno
L616.

Gallo

obvenerat,
sententia.

attollebatur

et

ex aiiimi procedebat

operibus au-

HfagnQ
<h V
n/.

iii

irlUiit riijn

ntficentia.

Sed longeplura nobis subniinislrat S. M;imantis, in Orien tc sepulti apud Cmsarienses Cappadocim, erga affli tosbeneficentia, <{u;radeo frequens et insignis fuit,utob prmstantissimas
32

gratias in miseros mortatescumulatasjaminde

ah antiquissimis temporibus dutcipatris nomine compellari meruerit, teste B.Basilioin homilia superius citata pag. L8Q Filii, ait, qui ab eo
pietutem edooti sunt, in ipso glorientur. Et mox Ne divitum quidein cognati excurrunl ad majo\

tem Juliani, alia corruebnnt; alia ex fundamensursum propellebantur alia ne solo quidem cohasrere ab initio sustinebant, non secus ac si contraria 'quadam \i deorsum obsistente rctruderentur. Et omnibus quidem ea res prodigio similis visa est. Multi vero, quid portenderet ex eventu judicaverunt. Sed nonnulli ex eo conjectutis
;

r.im

ceperunt, illum

haudquaquam

sincero ani-

erga religionem esse: verum pra? metu principis, qui tum temporis Christianus esset, pietatem fingere. Res gesta confirmatur e S. Gregorio Na z ia >< :<-no,qui oratione 3 adversus

mo

riim

oum
r*o\

suorum sepulora sed omnea ad pietatis loaccedunt. Patrem liunc... appellant. Nec venomen ;<^s:/ nam pag. L85 nane ac s\ w
:
<

Julianum

pag. 80
fidei

sequente, post ea qum de isto prodigio retulerat, hmc subdit Quod si quis mihi minua
ct
:

at
tis

idem sam tus Doctor

eo
in

veliro

Martyris, quotquol

Meminerisomnis Fruiti
:

Meminerint omnes, qui uoo tn loco oon stituti, ipsum adjutorem ad preoandum habuere iiiiilui> riiiu operarentur pMesto fuit, simul ut nomiue vocatu quos es peregrinatione redu\it quos ex infinnitate erexit, quibus liberos jnm vita funotos restituit, quibus prorogavil prssfinitum vitas tempus. Collectis omnibus, ex communi aymbolo proaconium componite. Commucsiis.
:
,

habendum putat, eos ipsos, qui spectaculo intcrfuere ( Sanctum enimipsum tunc temporis Athenis fuisse legimus testes producam nam multos habeo, qui et ad nos hoc miraculum transmiserunt, et ad posteros transmittent. Ceterum <c, in qua miraculum iltud contigit, fuit ilia eadem, in qua S. Basil zsarem Cappadocim archiepiscopus, suam deS. Mamante oraiavit. Nicetas in Commentario suo ad orationcm 43 S. Gregorti JSazianzcni, l'no
|

nitate

inter

vos

quB

quhque

uoi

il

impertiat

ait

ciroiter

ab urbe [Cmsariensi

stadio

tem-

plum

I)IE

DECIMA SBPTIMA AUGUSTI.

Amra

431
scribit,

plura Martyri constructum

est,

quod

illa ipsa

Nm

appellatum

ct Codinus

aluerat sing*ulari magnificentia eo loco asdificasse fertur, quo post martyricam illam et jiostremam lanceam, e theatro, przecordia jam crumpentia retinens, vix tandem prae ardenti de-

mia,

quffi

eum

nj

Nsa

u'ni
J.P.

xaAouuew] uwr, Mauricii

:

siderio pervenire atque animam cfflare potuit. Sed secundum Acta Metaphrastica, quibus tamen alibi satis se accommodat Nicetas, Mammia ante

uxorem ac filias inclusas fuisse ait quam quidem loci appellationem y.r.b rouveou epj3o7ou (a nova porticu) derivatam esse censeo. Et htec quoad ecclesiam S. Mamantis. De monastetio autem subdit ista
:

Mamantem

obierat, qui ejus utpote factus est successor et heres ejus facultatum, utividere est apud Surium in istis Actis cap. 6, Suspicor itaque, ad
delata, et
et

37 Nil vctat quin a Mauricii sorore postrerao dum idifieatum fuisse dioatur, licet subsequenti

tionnulht

obtervanlur.

NicetcV tempora a fatsa, uti fit, fama hsec fuisse eamdem esse ecclesiam, in qua Jidianus

modo narratum Templum etiam prope Nazianzumfuit. Vide dicta num. 25

est.

Gallus operam posuere, sicut

Codinus de Originibus Constantiyiopolitanis ConstAitti pag. 57 aliam scdem nostro Martyri sacram convopoli signat Templum S. Mammantis Leo Macelas (is est imperator hujus nominis primus ) sedificavit cum urbs ( Constantinopolitanam intelligo) scx integros menses continuo incendio flagrasset. De ista sede sacra pluribus agit Cangius B lib. 4- Constantinopolis Christianss pag 185. Laudatus Codinus pag. 60 commemorat Templum
35
: ,
.

tempore monasterium S. Mamantis non monialium sed virorura dicatur Cannicuzeno lib. 4 cap. 16, qni Philotheura Ileracleensein episcopum in monasterium S. Mamantis se abdere voluisse seribit ( Immo vero ipse Cantacuzenus se hoc facere sub isto episcopo votuisse, diserte indicat ubi ctiam situm ejusdem monnsterii, ut vitffi monasticoe pcropportunum et ut in urbc maxime
,

Siupe auteni accidit, ut monasteria, qure prius mouialiura erant, virorum postmodum evadant et e contrario. Vel duo forsan ibidem raonasteria exstitisse dicendum cst alterum monialium, altcrum vero virorura Caeterum quod ait Zonaras pag\ 79 tcmplum S. Mamantis a Pharasmane eunucho Justiniani imperatoris enbiculario, cxstructum esse, id intel,

solitarium dcscribit

W. Maniantis condidit soror Mauricii imperatoris.

Iila

potest, ab co rcnovatum fuissc idcni tcmplum seu am])liatum:quippe sa-pe alias exrwe proay-xriffs
lig-i

interfectis,

enim, Mauricio et liberis ejus a Phoca tyrauno corpora eorum colleg-it atque ibi

uti

scriptores

recentiores
,

observavimus.

Hinc

itaque scquitur

ut veynsimite videatur,
t

deposuit. Sed illa. ecclesia verosimititer non est diversa ab ea, quam dicit Nicephorus lib. 1S cap. 41 pag. 863 et 864 post Zonaram a Cangio vidgatum tom. 2 lib. 14- pag. 79, conditam esse ab eunucho, cui nomen Pharasmani Fertur, inquit Zonaras ctiam filius ( Mauricii imperatoris
:
,

unum

dum

ad Chosroem
,

iret,

interceptus atquc ad Phoesse

,

idemque S. Mamantis tcmplum designari quod supra insinuabam, tametsi ob duo diversa conditorum nomina appareat essc duplcx ac diversum. Nec vero satis videmus, cur hoc idem dici non possitde monasterio ejusdem\Sancti cujus meminit Ayionymus in libro de Translationihus ,-eliquiarum S. Mamantis in Galtias, dicens Misit
,
i

cam perductus
tina imperatrix
divi

occisus

ncc non Constan,

cum

tribus filiabus

qui in a?de
,

quemdam presbyterum, ct quemdam Clericum suum cum Gaalone ad monasterium, quod

leg-atus

Mamantis vicina mcenibus scpulti sunt a Pharasmane eunucho, Justiniani cubiculario, condita. De conditore, situque etc. istius &dis considi potcst laudatus Cangius loco paidlo anle citato, de quo nonnulla aliunde notabimus, uti ct de monasterio, sub nomine S. Mamantis Constantinopoli constructo. Post Cangium Bandurus in suo Imperio Orientali tom. %pag. 710 hoc argit-

de novo fabricatum erat sumptibus Hysacnii imperatoris Constantinopolitani in honore beati Maraautis cujus abhas et monachi etc. De qua re inferius agetur. S. Mamantis in tractu Per& T.ioxv ev 7M liyu.y-i meminit Cangius pag. 186
:

ex Mcn visad xn Julii. Viderijiosx/ud qutB diximus ad istum diem tom. m ejusdem mensis pag.
t

303,

mcntum
C
ac monastc
riuni,
fjuibns

tractat.

locoin

Suidas in Lexico littera M. agit etiam de S. Mamante, quo intelligo ejusdem eccle.

36 Ibi igitur

auctoris

commentans in tertiam partcm anonymi de Antiquitalibus Constantino-

siam

F
Ik ttmptlt

dc

jiolitanis*

cujus textum Grsccum rctiderat tomo 1 pag. 51, et qui Latine sic habet, Monasterium S. Mamautis quod Xylocercus dicitur, a^difieavit Mauritii soror etc, hcVC observabat Quod vero hic ait anonymus noster ct ex eo Codinus ac caeteri oriyinum CP. scriptores monastcrium hoc S. Mamantis exstructum fuisse a Mauricii imperatoris sorore et deinde infra num. 120 seribit, S. Mamantem et qua? ihidem visuntur palatia, Leo: ,
,

38 flts Quse de sedibus sacris Mamantis nomine insignitis prwniissa sunt, et ad Oric>tl<>>. spectant, subjungendcV sunt notitiss nonnullsB de
iis,

nem

cxstruxissse, facilc

quidem

haec inter sc

quas dicitur habuissc in Occidente. Baronius in notis ad Martyrologiuiu ftomanum hac dicsvu Augusti. Erat, ait olim Romoe celebris hujus Martyri.s memoria in ejus basiiica s. Gregoriua Papa habuit homiliaiu triffesimam quintam in Euang-elium die natali ipsins. Sed FrontO insuo Kalendario observat pag. 147 occasione S. Mcnnss qui ibidcm signatur; \- est, in cujus eccle,
.-

dicatur ecclesiam S. Mamantis una cum palatiis, qmc ibi visuntur a Leone M. imperatore conditam fuisse ; quibus
conciliari
,

possunt

si

sia

homilia Gregorii
tres
,

M.

35
,

dicitur pronuntiata

enim habent tem S. Maimiw:

sic

Mss.
S.

non quos

vidi;

au-

ut

hal):'ni

adstipulari

videtur

anrtor Chronici

Alcxamlrini

in editione

Operum
1

editi libri. llt vero Gregorii Parisina anni

nnno
in

narrat
teni

xn ejusdem Leonis, qui quidem scrlptor Leonem imperatorem dum incendium urbe grassarctur, sc contulissc ad S. Maman, ,
,
.

1705 tomo

col.

L613 dietss homiliss prssfigitur

" "

ac ibi portum et porticum cxstruxisse Territus erg'0 Leo imperator contulit se versus fecitque ibi portum fretum ad S. Mamantcm
. ,

ct

porticum

qui

quidem locus vocatur Nova

:

itaque circumferri solebat male fundatum fuit. Ecclesia parocciatis sub nomine 8. Mamoli martyris quis CUmquc is fttcrit) ponihir in liououin pcrlustrairi Masinii ad diem Jtvii Augusti ; de qua ecele* sia addit wcmoriam c.rstacc nh anno l:!' !. At

nomen Mennss. Quod

de ecclcsia
ista
,

porticus.

Quod
,

Mamantem nam monasterium

S.

vcro hsec spectent ad eumdem aperte ex sequentibus constat

S.

longe intcr Occidentales ecclesias celeberrima et antiquissima est ea t quss exstat Lingonibus in Gal*
lia.

Mamantis Anonymus noster

lu novissima quippe editioneGallise ChrHstia58 nse

Augusti tomus

III.

432

DE

8.
.-

MAMAXTE YEL MAMMETE MART.

rium
tas

uiaon
J'

nse tomo 4 col. 565 sic dicitur Cathedralis Ling-onensiura ecclesia olim sub nomine S. Joannis

in dictas orationes.

Verum an
alius
,

itle,

an synonymus

jam a multis retro Mamantis seu Mammetis nomen habet. Id porro qua ratione? Non alia eerte quam Jquia sacrarum ejus exuviarum partem accepit. Et certe se non modicam habere gdoriatur, caput scilicet,
Euang-ehstae Deo consecrat;),
seculis S.
in occidente.

fuerit Niceulterius videtur

inquirendum.
41 Leo Atlatius in Diatriba de Psetlis et eorum Casart* scriptis pag. 16 de Niceta Davide Paphlagone Ca w*ici*
dicit
:

Nicetam hunc eumdem cum Niceta Serrone

;

faciunt plerique eodices Vaticani

,

sed inepte
,

satis

brachium, cruris etcolli mag-num os. 39 Recte autem ibidem asseritur, Marametis nomen templo principi non fuisse impositum a reliquiis a Rainaldo, nedum a Gualone, allatis (de quibus erit infra tractandi locus) quia jam tam plus quam tribus ante seculis illud nomen habebat, sicut ibidem datur videreex instrumentis ecclesiie Lingonensis,quic integra habentur ad calcem laudali tomi ; eorum vero fragmenta loco supra allegato ita inseruntur prout hic a nobis danlur Sic anno dccclxxxv Carolus Crassus abbatiam S. Johannis Geiloni restituit ob amorcm Dei n ctsancti Mammetis, in cujus honore hfflceadem w ecclesia celeberrime dicata habetur " ex charta nona col. 183. Sic in diplomate, quo Rotharius II Austrasi rex Umbiliaeum villam Isaaco Ling-onensi episcopo anno dcoclix concedit; id se facere testatur ob reverentiam ecclcsise beati
:

enim constat alterum ab altero distingui non solum cognomento, sed etiam setate offcio ac scriptis. Ac JEtate quidem quia Paphtago ad seculum nonum, ut vidimus; Serron vero ad secutum xi refertur. Officio; quia prior, si recte
,

arguit vel conjecturam ponit Leo Attatius ad cal1 Gnecise orthodoxse inter alia quibus lectorem alloquitur,Dadybrorum in Paphlagonia

cem tomi

sub metropotita Gangrensi episcopus; posterior autemlleracteensis archiepiscopus .Scriptis quia ; inter alia, quibus duos ittos auctores discemi tegimus in bibiiographis sacris emunctee naris in illa materia,poniturCommentarius inNazianzeni oratio?ies,qui non Nicetie Paphlagoni,sed Serroni seu Serronio tribuitur. Oudinus in Commentario de scriptoribus Ecctesise antiquis tomo % coL 714
refert, exstare in bibliotheca reg-is Catholici Sco-

Mammetis ex charta vn col. oxzxz. Sic pra> ceptum Ludovici Pii anni ncccxiv scriptum est
"

semel atque iterum Orationes S. Gregorii Theologi cum scholiis Nicetae Serronii ... In Ms. Bavarico 97 inscribitur Nicetje metropolitae
rialensi
"
"

Bettone episcopo Lingonicsa civitatis uhi habetur ecclesia sancti Mammetis eximii martyris, anno imperii primo id est Christi dcccxzv aut dcccxv quod pnvceptum producitur col. 129.. Quie cum ita sint, sequitur ul seculo saltem octapro

ii
;

Heracleffl Explicationes et

Commentarii in Gre-

g"oriumTheoIog-um. 42 Enumeratis deinde vartis ejusdem Co metiamnum mentarii exemplaribus Mss., assignatur Constan- requievit
tinopoli

apud

Jacobum Marmoretam principem

Heraclese
in charta

""*
decimo -

ac reliqaias S. Mammetis adepta fuerit ecctesia ista. Saltem tunc, inquam quia an dudum antea aliquid apud Lingonenses nominis obtinuerit istc Sanctus, certo determinari non potest, tametsi atiquic pro illa re non desint conjectune, quic proponentur infra occasione reliquiarum, de quibus jam incipiemus agere ex vo titulum
:

Niceti

metropolitani

explicatio
,

in

Gregorium Nazianzenum Theolog-um

tiones et solutiones

dubtia-

"

bombyeina. In
insula

bibliotheca

monasterii

quod

in

Pathmos

maris .Eg-aei est Niceta? Serrorum Expositio in sermones Greg-orii in Ecclesia habitos. Hicc e ptusufficiat.

professo, ut ita loquamur.

CorputS,

ribus,qiuvdictus bibliographus coltegit,delibasse Qrne itaque protulimus cum tamquam

sint rejicienda

Mamanh

4,0 Corpus 8. Mamantis apud Cicsaynenses in . . ., ,, Lappariofttt phtrthus posl rjits ofntitm secidis as.

...

apocrypha non

sine sufficienti

ratione, superest

1"., ut lauclati

Commentarii

servatum fuisse, tempore videlicet Nicetie, probatur e Commentario ipsius in orationem 13 S. Qregorii Nasianzeni tomo 2 Operum ejusdem sancti Patris col. 1223, ubi ait Divi enim C Mamantis corpus Cflesareffl situm est. At quisnam ille Nicetas? An Nicetas David seu Paphlago? Siis forct, illud ibidem permansisset sattem usque ad seculi noni finem nam vivebat hic Nicetas tempore s. Ignatii Constantinopolitani. Combeftsius in Opusculo, quod inscripsit Illusrrium Chrlsti Martyrum leoti triumphi, quodque Parisiis anno L860 ost editum, post Nicetse Paphlagonis Laudationem d<> sanctis Martyribus Eustathio, Agttpio ct,-., Qnem producOj inquit pag. 83 et 84, Nioetam Paphlagonem, tgnatio Constantino:
i

auctor fuerit non Nicetas David seu Paphtago,sed Nicetas Serronius astate officio ac scriptis
, ,

distinctus ab isto

synonymo. 1. Vt corpus S. Mamantis seculo xi etiamnum quieverit Csesarese Cappadocise, uti e supra aitegatis Nicetie verbis
iiquet.

V.

An
;

nostri

S.

Mamantis
fuerit

cor-

pus Hierosolymis
vi

seculo
;

an delatum Mediolanum

an

in

Gyprum

reliquiae
,

Lucenses,
ac

politano roqualemj IUique affeotissimumj ac Vita ejus a Radero editee auotorem ctc. Ilabetur e-

Elwangenses
Lorbanenses

Lingonenses

In Historia vhronologiai PatriarConstantinopolitanorum, tomo primo nostrimensisAugusHpreefiosa t obitusistiussancti Patriarchxcol. 118 ^ innectitur anno ChristiWI.
1180.

tiam a coL

illa

apud Labbeum tomo

etc.

8 Concitiorum

charum

In tibro secundo Vitx S. acpostea monialis: apud

:

Radegundis regime

tladt

Atque

quidem de corpore S. MamantiseajistenteG&saree* seculo nono vera essent,siNicetas orationum s. Qregorii Nazianxeni commetitator fUisset Nicetas Dacid seit Paphtago qualem essecensuit TiUemontius tomo Monumentorum
,
!

h.vc

eccUsiasticorum pag. 860; at nos inter opera tshus Nicetee apud bibliographos, quos eonsutuimus, non invenimus eidem adscribi

nos die xiii Augusti gundissecap. 3 num. 21 in nova nostra capitum divisione toGacce-^ in Gal ~ in antiqua autem cap. xiv ista referuntur de dicta Sancta Transmisit virum venerabilem Reovalem "* presbyternm, qui tunc secularis erat, et adhuc superest corpore ad Patriarcham Hierosolymitnnum, poscens de beati Mammetis pignore. Quod vir Dei suscipiens beuig-nissime rog-ationes po-

pulo
die,

Commenta-

oum

voluntatem Dei inquirens. Tertio Missa celebrata, beati Martyris sepulchrum omni populo adiit, alta voce, plena ride hu-

indixit,

jusmodi

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI

m
2 cap. 8; Vi!la de

jusmodi et Martvr

confessor Peto te protestatur dicens Oratione completa.. vemt Christi etc.

:

rio, et in

Historia lib
,

septem

ilCTOlt

basilieis stationalibus

.loannes Franciscus a Basi-

J.P.

sepulchrum.. tang-ebat membra.. dextra singulos dig-itos; ubi ad minorem venit dig-itum se suavi tactu de pro-

ad

sanotum
in

liea Petri

tetig-it

manu

typis edidit VitamS.

de ecclesiis Modiolani; novissime vero Mamantis Joseph Valvassorius

Poenitentiarius major in metropolitana, et

quidem

priamanu
faceret..

tulit, ut beatie Reffinro desiderio satisvir apostolicus B.

enucleate, atque in ea agit desepnlcroS.

tis.

Mamme,

de Hierosolyrnis in ejus honore semper laus Dei perusque Pictavis

ffundi

Quem dig*itum cum digno honore

Rade-

Verum

Boscie qui celeberrimi hodierni

,

direxit

tyris corpus vult asservari

aliisque, quos citabat,

Marapud Mediolanenses

non audeo slatim suffra-

sonuit.
reliquias S.

44-

Ex

his

perspicuum

est,

istius sancti

Mar-

Uammetif

an hodierni,

magnam saltem ejusdem corpoasservatam fuisse Hierosolymis seculo rispartem sexto, quo claruit sanctissima illa Regina. Istius, ut iterum dicamus sancti martyris Mammetis. Sed an nostri, an alterius ? En tibi argumenta in utramque partem. Quod sit atterius dici potest 1. Quia corpus nostri Martyris secuto undetyris corpus, vel
, ,

sed desidero ut eruditi Mediolanenses ; suggey^ant documenta antiquiora , quibus constet primo, quando,aquo, quoeloco, et qua occasione

gari

corpus Mediolanum fuerit transtatum. Secundo ut probabitem rationem dent, vi cvjus ostendatur, idem corpus esse Martyy^is hodierni nostri, et non alterius. Certe apud Morigium in
illud
,

Sanctuario

urbis

ac

dicccesis

Mediolanensis

quemadmodum a num. retulimus. 2 n Eliamsi non 40 e Niceta Serronio raro accipialur pars magna corporispro toto corpore id tamen non videtur dicendum in casu
cimo
Csesarea? situm erat,
.

(quem primo loco citabat Boscd) pag. 16, ubi agit de Sanctorum cor'poribus in ecclesia S. Ste^yhani majoris quiescentibus invenio quidem notatum
,

corpus S. Mametis; item in Historia ejus Mediolanensi toco citato, in catalogo corporum quee
,

hoc quamdiu non affertur B dignum, quo constet, partem hujusmodi ex urbe
fide
,

documentum

nominat

qiuvqite

dicit

Ccvsariensi

ad Hierosolymitanam

esse transla-

tam. Quod vero nostri Mamantis corpus seu notabilis ejusdem pars Hierosolymis exstiterit, his utcumque conjici potest. 1. Quia S. Mammes
cujus digitum S Radegundis obtinuit, debuit fuisse valde celebris nam toco citato memorantur ista Pervenit tandem ad eam de domno Manimete martyre quod Hierosolymis sua sancta quiescerent membra lkec audiens avida ac sitibundapotabat, veluti hydrops, quiquantum fontem
:
:

veneratione haberi, lego valde confusum et ccquivocum est. Atios a Bosca nominatos scriptores consulendos atiis relinquo.

magna Mediolani in nomen Mameti; sed hoc

Observa interim hujus quatiscumque S. Mamantis seu Mammetis festum in ecclcsia Mediotanensi
celebrari die xviii Augusti, ut videre

daturapud

Boscam
mensis.
17

in notis

ad diem xvn

et

xvin ejusdem
S.

Apud Echardum
,

in Scriptoribus Pr/cdica-

Mame-

tantum sitis addita crescit; ista vero de rore Dei plus madefacta calet.. Quid putas quam ardenti animo quam fideli devotione tanti pignoris praemium exspectans se abstinentise mancipavit. At
trahit,
,

torum recensitis tomo Zpag. 300 notatur 1<\ Stephanus de Lusignan qui Gallice composuit llistoriam generatcm rcgnarum Hicrosal'ymitani
Cyprii Armeni ac tocorum circumvicinorum etc, a dituvio universali usque ad annum L572, Parisiis vulgatam anno 1579 ac deinde ibidem recusam. Hujus historici caput 14, oujus [><<,
,

i,m, qai fertur mi-

rabiH moda
iii

Cyprum

.iiftxvhis,

ubi se beata reg-ina hoc munus cum omni alacritate gauderet, tota hebdomada
caeleste

accepisse

gmentum Ms.
ctus

ante

me

congregatione se psallentio, vig-iliis et se tale jejuniis aptavit, Dominum benedicens

cum omni
rmmus

Latine interpretamur in hanc sententiam

habeo, ista memoral, quaz Sau:

Mames

vel

Mamolus

*, sicut Itali llononicnses

/n Galliea

accipere meruisse.

anahcrius

munus, tanto videlicet a Sancta ambitu, tanto acceptum videtur intellipetitum gendum de hodiemo S. Mamante vel Mammete
46 Tale itaque
,

longe celeberrimo. Alius certe tantsc celcbritatis hactenus mihi non occurrit. 2. Nicetas cum hoc

eum appellant, martyrio affectus fuit in Asia minore: deinde marmoreo impositns tuinulo ac in mare projectus. Qui loeulns vel tumulus, obsecundante divinabonitnte, supernatans aquis, usquc ad insulam Cyprum fuit delatus, ibique permansit
,

rtt

Mamd

ou Mamol

magna^ pars facto conciliari potest, si dieatur corporis remansisse apud Caesarienses , ita tamen, ut multis ante secidis pars magna vel notaejusdem corporis portio ad Hierosolymitanos translata fuerit. Quod vero de tempore ac modo hujus translationis non sint nobis in promptu documenta,non ideofalsam esse constat: cum illud argumentum sit mere negativum , ut vocant. His utrimque consideratis, non auderem qui propenderet in temeritatis eum arguere
bilis
,

remotus a terra versus oecidentem uno eirciter appnruit homini milliavi. Sanctus itnqun noctu crat c pago Morphon cuidam probo Cyprio, qui liberis et dicto: cui imperavit, ut una cum suis conferret ad littus ao cistam illam ad bobus se ncc appelleret. Quod cum ilie nec prima
,

oram

illam

An

corpus

hodicrni

ujiud Medio

lanemes ?

sententiam, quod celebratissimi nostri Martyris pars apud Hierosolymitanos, leque ac apud Crvsarienses exstiterit imo vero hactenus non videmus, cur illud idem nobis suspicari non liceat. Si erramus , errantes corrigat lector eruditus, si cuiplus lucis affulserit. 46 Bosca in Martyrologio Mediolanensi ad diem xvn Augusti S. Mamantem Ccvsariensem in Cappadocia martyrem annuntiat, ei haec addit Ejus autem corpus Mediolanum translatum est, atque in basilica Protomartyris custoditum pio culPorro lu celebratur. In notis vero observat ista
;
-.

rei secundaviee crederet, tertia tandem rice Bdem quidquid Sanetus ei pnrrrperat adhibuit, et aojumentis inpriESiitit.ltaque cum suis liberis aliterquam bicco vestigio super undasnon cessit fixissent -n's,um. I'n l|U :mi 91 super contincntcin usque, illam avexiaset Morphonem
t

vero
in

cistam

sinemora
quo

existit

umquam

immolnlis stetitque in eoipsoloco, usque ad hodicrnum diem,ueque potuit inde in alium transferri locum
fit
,

Et continuo duloisflimufl ao vieuseet, qualie videtur in e scpulcrocjus prodire et aliorum. Lfquor sepulcroS. Nicolai, S. Andreas cum oontra marie temautem roirabilia operatur genera pestatem, tum contra omnia morborum cubiculo, vel pene Be si quis eum ponat in

pretiofliesimue

liquop

Quod

divum Mammetem

jacere Mediolani in basilica Stephani, auctores sunt Morigius in SanctuaS.

peocatum carnis sit commiesum, Btatim quld de eo tiat, dissipatur et evanescit, neque SOitUT abillis et a loco, in quo existunt, vcl separante se commissus est. Celebratur ejus in quo actus ille
^estet, et

festum

434ftticnni

DE

i>.

MAMAXTE VEL MAMMETE MART.

cruris
illius

festum die sccunda mcnsis Septcmbris, quibus die ac loconundinaa admodum celebres habentur. wmio/uro4H Superius in hoc Commentario %disputavimus de uno S. Mamante vel duobus in unum hic vero Cyprius ubi et quando sit confusis passus, el quo spectet, ex vagis illis terrninis in Asia minore extundere non possumus. Sed quandoquidem dies 2 Septembris qua illum apud Cyprios coli asserebat Lusinianus , eadem est qua colitur apud Grtccos Martyr noster , sicut supra dictum est mirum non esset, si Cyprii sibi persuasissent ad suam insulam advectum fuisse celebrem Mamantcm Csesariensem. Sed utcumque
;

primo factam admittamus. Quamquam enim circumstantiae fabulam spirare videantur

illius

non inde tamen sequitur, nec admittendam esse. Frcquenti

substantiam

enim expericutia

compertum est, facta plurima [per] sese verissima, cjusmodi febulis obscurata fuisse, qua? criterio quinou ideo omnino neg-anda sunt. Tergemini sunt Speusippus, Eleusippus ac Meleusippus, de quibus actum est in nostro Opere ad diem xvn Januarii apag. 73; ubi pagina sequente serrno est de eorum reti-

dem

iudig-ent, sed
ilti

Martyres

res se habeat censemus corpus Mamantissew Maznmetis hodierni iUuc non fuisse advectum., ob ea quie de ejus corpore apud CtVsarienses et Hierosolymitanos superius priemisimus. Secundo, non gravate admittimus , aliquem Mammetem rnartyrrm in Cypro honoratum fuisse publico
illa
,

quiis Etwangam translatis , afferturque locus e quo pauto ante in Gattia Christiana desumebatur modo allata conjectura : quse mihi videtur aliquantutum longe qusesita. De tempore autem translationis Ehoangensis videri possunt , quse in Commentario Actis Tergeminorum

istorum prsevio
sunt.

num.

3, et 2

num.

9 dicta

ita tamen ut pro mirabiti isto ad eam ad, ventu, qui sine tabulis ac testibus narratur a

cuttu

]J

tdem uto

<t>-

Lusiniano, antiquiora testimonia desideremus. V.) In apographis Ilieronymianis a Ftorentinio cdilis signatur die xvii Julii Alibi natalis sancti
:

51 Longe omnium celebratissima sunt sacra pignora, quse in Galtia apud Lingonenses summa cum veneratione honorantur, Eorum solennem ac annuum cultum Martyrologio suo Gallicano

Lingonenu.

bu8>

Saussayus inscribit ad diem x Octobris hisce

verbis
:

ISouum

quam annuntiationem scribensidem Florcniinius in notis ad diem eumdem xvu Julii, Nuper, ait caput sancta; (imo cum hic tum inin
,

Mnmime:

Linyonis ipso die susceptio brachii sancti

Mamantis martyris [quod est] allatura cx Constantinopoli per Raynardum episcopum Ling-ouensem,

ferius scribc sancti) Mama^ argentea theca inolusum vi.Ii in urbe Lucn apud sncras sanctaj JustiD69 virginefi, ct integre
in

dum

rediret

Ilierosolymitana

peivg-rinatione.

quo sancti Martyris pignore aliisque jam antea

scrvatum cum vetustissima

,

mrnilinuia inscriptionn

in

qua

praster sanctge

liuc translatis reliquiis, ipsoque sacratissimo illius capite (quod in ejus monasterio inventum a Latinis,

Mamffl
licuit.

nomen

nihil

aliud

pra3

vetustate legere
:

Caro adliuc super ossa exsiccata conspicitur

barbffique oirri
illud

run* adhuc cuti harent. antiquissimuna est, et de ejus vetuetate, ac imperialibua regfisque indultibus plura diximus ad Vitam 8. Silal, typis Luoensibus editam. Facite admisero, ibidem toci asservari

Capilli

paxthenopaum

quando Constantinopolis ab ipsis capta est, Gualo de Domnipetra episcopus Damascenus, orig-ine Ling-oncnsis concedente id ejus votis Petro Capuensi Cardinale, Apostolico leg-ato tempore Roberti
, ,

prsesulis Ling-ouensis

relig*ioso

raunere Ling-onas

nomine S. Mamie insignitum, ac testi ooulato id asserenti fidem habuero uti debeo plenani. Ltquismihi edisserat, quisnam fuerit Martyr itle item unde et quando ad moniates illas pervenerit ejus caput. Enimvero e textu Ftorentinii citato nihil hujusmodi elici potest nec sciri, utrum inscriptionis nomen etiamsi atttiquum, sit verum ac genuinum istius sacri q pignoris nomen, an\adoptatum ac supposititium. Melioribus sane instrumeniis probatur possessio capitis S. Mammetis apud Lingonenses, sicut atio toco postea perspicuum fiet. DareliquU 60 An pignus aliquod sacrum S. Marametis itEhvantranslatum <>/,uuando fuerit in Germaniam, res
caput
,
,

advexit, ac matrici ecclesia^ obtulit) ipsa cathedralis ecclesia quas prius in honorem S. Joannis Euaug-elistEe consecrata erat, nomen accepit g-loriosi hujus Martyris (immo verojam indeaseculo saltem 8 acceperat itlud nomen, ut videsis supra
,

num. Si)J cpjus felicem adventum hac die mag-na solemnitate recolit etcelebrat, Octavisque etiam ad majorem venerationem prosequitur. Ex
4

perspicuum est, quam egregie pia et insigni retigione Lingonenses prosequantur kunc suum thesaurum qui, uti et ejusdem historia, examihis
:

nabitur inferius post Sancti Passionem qitam F repr&sentamus. 52 Qua> Frater Bernardus de Brito refert in ^ Lorba. opere suo Lusitano, quod inscribitur Pars prima nensi ^,

genn

<,

nCerta est quia meris nicoa <onjecturis. ln novissima Qallim Christianm cditione tomo l coLmetsequenteproferunturistSB'. \^o,inquit
i
s

omn {

m
,

Chronici Cisterciensis , lib. G cap. 29 fol. 447 , et ex eo Cardosus in Hagiotogii Lusitani Commentario ad diem xxix Maii de magna antiquitate monasterii Lorbanensis, quod est Ordinis Benedictini in Lusitania, videlicet conditum ittud esse te7nporeS.Benedicti,rctiquiassanctorumUametis et Pelagii iltuc delatas, et ea de causa iltos fuisse assumptos in patronos ; vei levissime hic attigisse sufficiat, tum quia nescitur quisnam sit iste Mames, et unde eo pervenerit , tum quia tanta
,

auctor in Vita 8. Annonis, apud Surium iv Deoembris lib.

fundatorem
qqUsq
sanoti
\ iti

Coloniffl
i

jmesulis
|

cap. 48

imo 3SJ

aeu

Elevangensis

ccDnohii in Suevia,

AJamannorum atque Burgun:. s

)

dibnum ducem Divione redeuntem, sanoti Beniffni,

Ter^cininoi-Min 1'ratru.n,
!Li.ius
f

vNcr, Mameiiti CIvitatis

i

id cst
,

asportasse

Ungoiwnsis nscon corpora secum q<m> smv eeelesi eonsi-nnvit. Nullus

ittius cccnobii antiquitas vacillat.

Nam

Mabillo-

BuppetiteinsoopusLingoneiisisMaanmertusnomine, Quidni prgo dioamusoum Tergeminorum reliquiis InCappadocia, ut prohabilissimuiu vidctur, natorum et mnrtyr.o coronntorum, simul aliquid
corporis
15

Annalium Ordinis S. Benedicti ad annum Christi 534- num. 31 postquam inter alia
1

nius tomo

monasteria nominasset Lorbanense iltud, nec non

S. Petri de Artanca, ac de hoc ultimo persuasum sibiesse affirmasset, non ante seculum decimum

Mammetia allatum,
i

quod

ftunoupatum fuerit; et mes mur. u Mamertum episoopum ab imperitto oommutatus (uerit. Quidniet tranalationem ossis

synecdoohioe oorpua suooessu temporis Mnm-

mox subdit ista Xec fere ceraliorum, quae mox commemoravi, originc argumenta , utpote pseudo-Maximi aliorumque ejusmodi farimc mendaci auctoritate sub, :

conditum fuisse

tiora sunt de

nixn.

Cardosus loco citato memorat, reliquias

istas

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTl.

A
semper patrasse multa miracula, eo prseciiempore. quo Saraceni dominabantur in Hipw sacrum depositum, spania et Lusitania. Hoc item Mamantempertinet, est, si eidem quatenus ad S.
istas

**:35

cognomine:

gnum

masivequiamagni nominis generaiiter apud ipsos habctur a) patriam habens Paphlagoniam, prteclarus quidem
sive quia in uarvo martyrii certamen sustinuit

corpore

Martyris CappadoCardoso credimus, hodierni sunt, de quibus in hoc meo Comcis. Nec plura mentario prsemonere lectorem sit necesse. Reliauum ergo est ut sancti Athletx nostri qualia7

secundum generis nobilitatem, sed secundum

b,

fi-

dei pietatem prseclarior fuit. Pater ejus Theodotus

mater autem Rufina vocabatur,

fidcles

ambo

et excclsi nobilitate generis,

cumque Acta reprsesentem.

utpote patriciis progeniti, totius genealogiae sme nobilitatem mori-

bus et vitae probitate exornabant. lli itaquc amore Dei succensi, desiderium suum nullo modo abscondcre valentes, audaciter quai pietatis erant, in publico exercebant, et quoscumque poterant

PASSIO
Auctore
Godefrido
episcopo.

Lingonensi

Ex

codice

Ms. Cartusice Divionensis.

PKOLOGUS.
B Passio
Caf auctor novampost
totaliasconfecent Pastionit

beati Mamantis martyris de Grseco in Latinum translataest Antiochis primum a viro religioso civitatis ejusdem, Graecorum ac Syrorum

ad fidem Christi exhortando convertentes, de lacu impietatis extrahebant. Undeet apud Alexandrum, accu>ati qui tunc civitati Gangne c prseerat sunt. llic uamque mandatum ab imperatore acceperat, culturam deorum omni studio exaltare quoscumque autem Christiauos inveet ampliare et quos a tide duris cruciatibussubigeret niret Christi per tormenta evertere non posset, crudelissima morte mulctaret. Qui Theodotum suo jubens assistere tribunali, idolis sacrificare cogebat. Cui nec aurem Theodotus adhibuit. Yerum ille sed parcntum tormentare Tlieodotum couatus euim licebat alioui dig*nitate prohibitus (non
, : , ; ,

nisi

a Subpriore sancti sepulcri, qui postea episcopus sancti Georgii

arcbidiacono.

Secundo

Jerosolymis

riare

ver-

tionem.

factus est. Tertio citra mare, in

quodam

religioso-

imperatoris, patriciorum filios injua torraeutis quidem destitit, sed Ce8S8 ream Cappadociae d Fausto duci illum trausmisit. tanto Qui et ipse quanto impietate ferventior

jussu
)

rum fratrum

monasterio, quod olim vir spectabilis,

magister Bruno a in Calabria sedificavit. Quod ego Godefridus 6,indignus licet, episcopusLingonensis,
idcirco totiensfeci, quia

crudelitate vehementior erat. llic divinum susci-

qusedam dissoua, multoque plura, quarn in Latinis Galliarum exemplaribus voluique ut de diversis audieram, ibi legebam
:

piens Theodotum, mox in carcerem retrudi jussit. uteri licet ouere gra3 At conjux Theodoti vida, virum tamen incunctanter sequunta, eum
,

utict iuter post-

religionibus, diversi et famae laudabilis interpretes fidem

mihi certiorem facerent

veritatis. Cae-

terum cum idem Mamas beatissimus quarto Nonas Septembrisc, martyrii coronam receperit, cur alia et non hrec dies apud Latinos celebris habeatur ignoro; nisi forte, sicut multa aliatfde
,

Theodo- ibidcm iii tus suae carnis infirmitatera considerans, et tyranui t,ivcmcdicrudelitatem non ignorans, raori magis cura uxore dtmtj optavit, quaiu gravioribus tormcntis non valeudo utrhngw
ipso carcerem intravit.

ijumn cunt

Quibus

retrusis,

resistere,

ipso,

sicetdiem passionis ejus inter caetera nescie-

runt.

ANNOTATA.

indignum quid sme nobilitatis contra Dei voluntatem agere. Unde sursurn cor cum manibus elevans, oravit sic Doraine Dcus virtutum, dilecti Filii tui Pater, benedico te et glorifico, quia pro nomine tuo in carcerem recludi adjudicatus sum. Veruratamen te carcerem recludi adjudicatus sum. Verumtaraen te deprecor, Domine, quiomuia, et nieara inter omniafragiliUtcm
:

precibus

Anno

videlicet

quee sunt dicta in

secundum ea nostro Commentario prsevio 2

Christi 1097,

nosti, suscipe in

his vinculis aniinain meaiii, Q6

prffivalens
:

adversum

me gaudeat

inimicus.

Sic

nwm.19. b Non Eainaldus. Vide ibidem num. 18. c Tunc enim colitur apud Gr&cos hac vero die xvn Augusti apud Latinos, sicut ibidem habes
;

oravit et qui fingit sigillatim eorda hominum, et cogitationes eorum intelligit, voluntateni pro operibus suscipiens, continuo ad effeetuin orationem perduxit. Mox naraque illa sancta aninia a

'3wwm. 23^26.
d Immo vero omnia vet saltem pleraque Sancti gesta versantur in summa ignoratione sicut do:

corpore egressa, Doraino ci cjusmodi transiluin providente, migrans ad cujlum, corpus reliquit in carceris coeno.

cet

idem Commentarius

1,

num.

1.

Rufina intcrim carceris angustias non sustidtflnm nens, prae raultitudinc miseriarum iimnature et concedcnte, *. expulit prumxerat, -utli* ante tempus, quod natur
4-

CAPUT
Sanctus
,

I.

filium. Contristabatur

namque

miserabilitcrdilecti

anmariti decessu, et cura InOmtuli iniserabilius intolerabilis nihilominus horror carceris, gebatur
:

parentibus

in

carcere

et crudelitas

mortuis

ab
ejus

alia
in

matrona
fide

ado-

Ducis, de perseverentia, quiu sola remunerationem meretur, cum tremorc magno, * Nullo horum et timore cor ejus concutiebatur

* /. ui

concu-

ptatur

constantia
frustra

Deo commcndato, cumen exliibita, raquecorpori defuncto, quantum potuit,

devicta
;

Infantulo

-li.ii.

blanditiis

ac

tormentis

ientata.
Sancti paier
in carcere

sed nec a viro se derelictam indcsineiitcr dcfiens, separari volens , cum lacrymis et gea mortuo mitlbus dicebat ad Dominum; Tu Deus, qui

sanctus

Mamas
et

magnus martyr

norUur

emm

a Syris,

Graecis specialiter

( hoc vocatur

hominera, et mulierem de latere ejus formasti, placeat tibi, Dominc, ct me de corruptilibus hujus seculi ereptam, ad tua tabernaplasmasti
cula,

m
oalB, quaesola sine fine

PASSIO
Jlaic

S.

MAMAXTIS VEL MAMMETIS MAKT.

viro meotrans-

manent.cum

dam,
et ad

vir

Kufina largienteconsecuta
ire.
:

et
est.

confestim quod oravit, Deo

culturam idolorum vehementer spirans hanc zelo ardenti succensus, officium su-

beatani illam

anjwam,

Completa denique oratione, emisit, felicem ad Deum

viam
Eurum pro
/<*
'y

et ipsa

pcrgens, solo inter gdebas utriusque

parentis, Infantulo in carccre relicto.

tnrri/irc

adeptus , dum Caesaream ascenaudito de beato Mamante, quod non solum deos ipse non coleret, sed et cocetaneos et condiscipulos suos ab eorum cultu dehortando
pradicti Fausti
disset,

a quadum
vidua aduptatur

Divina interim visio cuidam mulieri Amyae nomine, g-enere satis nobili; et divitiis praeditas, nec minus in his, quae ad Dcum spectant, abundanti, in forma cujusdarn adolescentis apparuit;
prfflcipiens
ei,

revocaret, crudelissime in Puerum iratus, suo illum tribunali assistere jubet. Et primum quidem si Christianus e.sset interrog-at. Dehinc, si hic est,

et dicens;

Vade,

et pete a

duce

Fausto corpora Sanctorum e, qui in carcere dormicrunt tollensque Iufantulum, quem iu medio
:

qui nec sacrificare diis vellet, nec sodales suos imperatori obedire permitteret. At Mamas imperterritns, nec in aliquo omnino turbatus, prudentiori, quam aetas illa soleat, usus constantia Ego, inquit, o Dux, vestras optime novi versutias, qui tam densa deceptionis calig-ine obvoluti estis, ut nec ad lucem quidem veritatis respicere valeatis.

eorurn vag-ientem reperies, adopta

tibi in filium,

curamque
habebat.

illius

tamquam

uterini

permaxiinam
fa-

gere, Vidua siquidem erat, nec sobolem propriam

Amya

erg-o
,

visionem ad se divinitus

Deum namque vivum

et

verum

reliquistis, et

ctam intelligens oontinuo Duccm ag^greditur, et facile, quod petebat, est adepta, divina graDuci, ut concederet, prajccptum fuerat, sine dilatione adimplcrct. Eapropter carcerem festinanter ingreditur: Et inde corpora Sanctorum ac Jniaiitiilum tollens, corpora quidem splondide et OUm mngwio honorc in iiorto proprio sepelivit;
tia

utrique

cooperante,

et

et

Amyte, ut quod

sibi

inammatis immolatis. Absit autem a me, ut vestris fraudulentiis deceptus, vel ad punctum a meo Christo recedam, vel quoscumque ad ipsum convertere potero, vestris territus minis
idolis surdis et

p,

desistam.
8 Expavit Democritus

cum

recedere

eum

Pueri constantiam, et qm consian. a rectse fidei reg*ula blanditiis tia ejus at~

posse desperaret, minis ag-greditur

Infantulum vero in fllium sibi adoptans, velut proprium quom peperisset, sic enutrivit, sic erudivit, sio amplexata est magiaque quam mater aliqua super filium utcrinum, circa illum curiosa extitit. EtenJm quunto magis Puer crcscebat
:

plum Serapidis ductus,

leretur praecepit.
bile

Mamas
te
,

ad tem- lonitus, ad Aureliaidolo sacrificare compelnum demiinihil femineum aut igno- lit ilhtm
;

et ut

cx

minarum
tormentare

terrore concipiens;
vel

Non

licet,

sed frustra.

inquit,

minis afficere,

quem

tam magrna

et prseclara

tanto ct amorin eum auginentabatur; quippe quem, fruotum omnium laborum suorum, et .suae sencctutis optimnm Bustentatorem sc habituram gratulabatur,
ct cilmiiii

tissimis copiis, et

matre nutritum, tam diamplissima hereditate constat

.l.nii

itaquc

ad

secundum Puer pervenerat

,

tur, ac bo<

aiiniim,

norufn
/it

tfu

Latiue mater significat, Amyani vocare balbutiendo cce(juod

pit,
:

et ling-ua

tenera

mama,

hrrrs

uinle

et.

Mamas proprium nomcn

/'

accepit,

esse prseditum, nomen ei Amyae prasponens. Quae Democritus audiens a circumstantibus de prcedicta Matrona et Mamante puero, an ita se haberent, dilig;enterinquisitis, ad Aurelianum qui in vEg-as * g morabatur, ligatum catenis Mamantem transmisit; quasde ipso crant litterisimperatori significans. Qui perspectis litteris, statim Puerum suo prresen-

Mt. Eges
9

de caatero hoo nominc vooatus et ab omnibus oognitus est. Quinto itaque completo anno, cum
et

eonspectui jubet. Quem multis modis circumvenire satag-ens, nunc quidom pulchra et deliciosa
tari

jam ab Amya
iui

maffiatria

litterarum
in eo

commendatua

et,

tanta aviditas

dootrinffl,

tanta oapaoitas

memoriaa,

tantum maxime
brevi

apparuit, ut in

ooffltaneos

suoa

acumen ing-enii omnea in

ejua tota

promittendo munera, et honores plurimos offerendoj nuno vorodura et terribilia minando verbera, et tormenta proponendo, Si, inquit, o bone Mama,

mag"no Serapidi

sacrificaveris,
delitiis

eris

nobiscum

pri,

eruditione devinoeret.

Anima aiquidem

aut oiroa [eotionem, aut oirna doetorum sermones assidue versabatur. Aarelianus ergo liomani imperij apioem adeptua, deamonibuB omnes immolaro pnvcepornt, non solum viros ao mulierea,

imperialibus et in tantum g'Iorificabens, ut et bonite mirentur, et laudentj etmali te zemulentur, et tibi invideant.
Si

mus

iu palatio,

frueris

autem

piis

non acquieveris

consiliis,
et

cruciatibusafflictum, ungulis

hominum
te

multis dentibus
pra3-

sed

et

pueroa

maxime
,

tenerrimse estatis naturam

facilius

quouiam propter eossuo errore

bestiarum discerptum, flammis

cipiam.
9

consumi

fldem Christi ne<rnre, r\ \elnoius ad impictatcm suaiu traduoere GBStimabat, Et revera alii puerivoluiii.it
i

Imperatoria obediebant.

Quicumque autem
in-

Verum Puer nec blanditiis illectus, nec terrovictus, immo maffis ardore fidei succensi >Us, cum magna fiducia respondit Numquam mihi,
ribus
:

Post gene.

rosa rapon!

oondisoipuli

Mamantia fuerunt, sanum Pueri

imperator,
hfflc, quffl

oonting-at

in

tantum desipere, quod

tellectum imitantes,
Ebrmati,

preaoepto

verbia et exemplis ejua inimperatoria neo auditum sal-

a vobis coluutur simulacra surda ot

mu-

ta,

ot

omni

sensu

oarentia,
dig-na.

tem prabebant,
desiderabili

rationis alicujus vel

vestri in-

Pueri

Dooebantur denique quotidie a prudentia, Jesum Christum

qui

houoris existimem
tolloctus

Quin potius

orassitudo et hebetatio
,

vonmi Deum
pcsnaa

peruimia vehetalia

ease,

omnia creavit ex
in

nihilo,

menter
lata

est arg-uenda

qui talia coli vel quoquo

etoreatasuoffubernat imperio, et
et prfflmia

fine

mundi

modo houorari
mihi

permittitis.

Desine erg-o
terribilia

vel

ounotia reddet pro merito, et ipsi aolj pationabilem hostiam intua et foris offerri debe-

promittere,

vel

minari. Si

IUoa autem.qui ab impiiset houorantur, et dii diountur, inania aimulaora ease, turpitudinis et
re.

beneficiis, quae promittis, assensum prbuero g-audia sompiterna amitto: si tormenta, quse minate diutius

rediculj plena.
/Iiiiio
li

Mtn-

Dum

hfflo

itaque aio
ffltatia

ae
auffl

dcfiwo

quintum deoimum
poal

uuinto siuitui tnhiuui-

habereut, Mamaa annum oomplens,

H Demorriti

Ou

mortem bonaa Matronaa (hoc enim Amyta nomen erat) uper qua non modioo dolore
ab Amya Democritus qui-

conieotua est, totiua substantire heres constitutns rolmquitur. luterea

maffna mihi preemia conferes. Et ne traham, pretiosior est mihi mors pro Christo, quam totius mundi honor aut divitiarum possessio. Ad ha3c Aurclianus vehementius spirans in Puerum, fustibus corpus cjus tundi praecepit. Dilaniabatur interim corpus tenerum, et quasi in primo flore Pueri mentc cani, qui quasi dulci soris,

inferes,

mno

requiescens

sic

hilari

vultu,

laeto

corde,

immobilis

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

immobilis subsistebat. 10 Iruperator autem, utpote astutus et dolo pleet quasi nus, simulans se Puero velle misereri, q\ue illum expeetaab atrocioribus tormentis bant, volens eruere, revera ita ad sacrificaiulum inducere tentans; Dic, ait, solummodo verbo, te
,

437

irrito

cona'

exhibet in mappa topographica; sedpag. 148 ptures alibi synonymas notat. Verum quandoquidem

ru

frq**-

liw,

supra occurrebat Csesarea Cappadocisc, verosimiliter hic agiturde Gangra Citicise.

velle saerificare, et

ab his tormentis

liber eris. Re-

ego, imperator, etiamsi mulnumerosiora et graviora quam imprsesentiato rum cerno, paraveris supplicia, Christum solum

spondit M;imas

Non

CAPUT
Mira operatur

II.

inter bestias, captivitas,

verum regem corde

vel ore negabo. Sed et tibi

ma-

o-nas refero grates, per quem mihi desideratum appropinquare cognosco bravium. Tortorum qui-

superati ignes, mitigatm ferce,

mar-

dem manus non solum non

lassari (utpote quse tan-

tyrhmi.
pervenisset , quadraginta continuis ln montem absque cibo potuque manens a al- srredmty W ilirtnt jcjuter quodammodo Moyses effectus Tcstamen- nmt, et actum novum ut ab Apostolis jam pridom per cipit Tataorbem praedicatum fuerat, suscepit Et, ut au- inflnfuin novum l dactcr loquar quod minus datum fuerat Moysi, huic concessum est Martyri. Moyses namque tabulas tantum veteris Testamenti de cajlo suscepit; huic vero virga et cum virga vox supervenit E dicens; Virgam suscipe, Mama, et terram virga percute. Quo sine mora completo protulit de

torum mihi sunt causa bonorum,) sed magis ac mag-is valere et confortari exopto. Porro Aurelianus

uo

cum

Puerum plagas
corpus ejus
tius

ei illatas nihil curare prospiciens,

QJ

diebus

nudum lampadibus

prseeepit incendi;

quatenusin brevi carnibus incendio peribratis, diuacutioribus torqueretur doloribus. Nec mora, adhibentur lampades corpori Sancti; sed ignis Athletam Christi reveritus inmilites potius vehementer
desseviit.

B
ae tUvinitus

absque

o mwtcltbe
ratur.

Martyris exterius animam vero interius cum magno cruciatu cremabat. enim minus Martyri propinquabat, tanto
11

Corpus

igitur

rlamma
tyranni

dolore

lambebat

Quanto
majoris

occultis suis terra dehiscens Evanfi-elium Christi

flamma persecutorem urgebat. Deinde jubet lapidibus Martyrem tundi; quos ille spe futurorum ut rosarum flores suscipiebat. Perpendens itaque tyrannus nullo genere tormentorum mentem Mamantis se flectere posse plumbeam
insaniae
, ,

collo ejus lig-ari et

ad medium maris in profundum demergi praecepit. Sed nec hic , o Mama tui Deus oblitus, augelis suis mandavit de te, ut custodiant te. Extemplo quippe angelus Domini

mira circa Puerum gratia Redemptoris! Adhuc Puerulus praeter cursum naturaa non sohim Moysi sed et Apostolo Paulo comparatur. Ille virga mare, iste terram scidit. Et ne quid ei graEvangelium non ab hotisb deesset Apostolicye mine , neque per hominem sed per revelationem Jesu Christi accepit. Dehinc oratorium sibi
, , ,
, ,

propriis

manibus fabricatus

est

qui et de catero

vivere de labore
pientia
otiosa
,

manuum
)

studens, ct doctus sa,

inhumanaforma apparens, tantum lnilitibus pavorem incussit, ut in fug-am omnes converteret. Martyrem vero de manibus eorum eripiens, ad montem quemdamjuxtaCaesaream transire pnecepit, ibique
morari.

fortis

mulieris exemplo
silvestria

quffl
,

panem

animalia quibus uti licitum est, divina ad se deducta virtutc mulgens, faciebat caseos nec ignorans, beatius esse dare quam accipere, paucis ad usum sibi retentis, reliquos Caesaream desceudens pauperihus distri:

non comedit

ANNOTATA.
a Parenthesis ista non habetur in Surio.
hoc,

buebat.
12 Interim Alexander quidam
,

non

ille

cu-

nlia

ibidem

Verum
,

jus supra mentionem fecimus

quod damus exemptar, cumillius exemplari operose conferre, non est opersc pretium nec

Cappadociai inter beatiaa constitutus, vir nemini crndelitate voluns esse in- vivvm ferior , immo in impietatc omnes superare con,

Dux

Actorummeritum.
qui hic nominantur,agit Commentarius prsevius i. cGaiigra civitas episcopalis Paphlagonioe..quondam clara, nunc vero parvi nominis, et veluti pa-

tendens

De

S. Mamdiiitis parentibus,

magnitudinem sapientia; et Mamantis quam fama divulgante uon ferens, omnibus de ipso diligenter
, ,

religionis

didicerat
inquisitis,

milites suos, (jui illum ad sc deducerent, ad inqui-

rendum
tuit,

transmittit.

Quod Sanctum minime

la-

gus effecta, teste Ferrario in Nova topographia ad Martyrologium Romanum. Plura de ista urbe diximus tomo vn Jutii, die 2$,pag, 39. d Caesarea Cappadocitepa^va obtigit S. Basilio

sed ocyus eis obviam occurrit. Cui milites

lo-

obviantes, et quis esset penitus ignorantcs;

magno, quam

et cpiscopus illustravit. De illa urbe consuli possunt, quzejam pridem sunt dicta apud nos tomo n Junii pag. 815 in Vita taudati

quo Mamas maneret , ab ipso sciscitabantur. Quibus ille, Paululum vos, inquit, primum quiescerc, et de equis desccndere et ad Maccenam recumbere convenit ac post hffiC

cum

in

mantem
cesso,

quem
,

quaeritis

ostendam. Quo

con-

pr&sutis.
e

diligentius pneparat

camam

aquam ma-

Habentur in Martyrologio Romano ad diem

,

nibus infundit
lis sufficienter

panem
more

et

caseum oonviva dapsiad

31 Augusti

indicavimus in Commentario prsevio i; ubi consuli possunt atia, quce ibidem de iltorum historia sunt expenuti et
,

Ammia

sicut

apponit. Talibus delectabilitcr resolito

fectis,

ecce, ferte

Manantem

con-

sa.
f

veniunt, cui BIC mansueto ct convenienter ad cmulgendum se exhibent, ac si ab illo nutritje, et ad

De Sancti nomine mira

vide ibidem, sed su-

hoc instructa^ diutius

fuisscut.

Quo
:

viso,

milites

spectasftdei. g Mg&, civitas olim Cilicise litoralis

haud procul
et

a Pyrami amuis

ostiis,
:

inter

Mallum

Issum

ur-

bes ejusdem
vestigia,

orae

cujus hoc temporc nulla extant

citato. Cellarius in Notitia orbis antiqui torao 2 in initio JEgam

ex Ferrario paulo ante

timore et stupore magno correpti, relinquentes ccect quem, ut ocnam, confugiunt ad Martyrem timcnt nc umriantur. ciderent, tenere venerant Quos ipse leniter consolans ; ne timerent , immo confortarentur, et viriliter 66 habereut, exhortatus
,

est.

13 Deinde

438
f X HS.

PASSIO

S.

MAMAXTIS VEL MAMMETIS MART.

,

mirabilia
operatur,

13 Deinde volens eos a cura liberare, qua pro Masura ioquit se quterendo ang-ebantur, Ego mas, quem quaeritis, et amplius nolite in quaesed praecedite ; ego vos e vestirendo vcxari
;

spe enim tempus exig-uum requiei concederetur; pro semetipso forsitam Martyr dilifrentior existens, tum praeteritorun dolorum
:

Christi

ad tempus

in

carcerem retrudi

D
in carecr,

falsa deceptus pensabat,

quod

si

conchuus
libera[ ca-

g-io

sequar. Cui

illi

firraissime

credentes, nec in
,

experieutia,
sa3,

tum timore

ptivot

futura? sibi fornacis accenmir*.

no-

via, qua veneeo lcve quid fallacias suspicati rant, regressi sunt. Sanctus vero Martyr, unum
qui secum in monte morabantur de leouibus ac dum ag-oVeni mecum vocans ait nutu nem aggrediar ego, tu gentilium et Judaeorum quotquot maligna et blasphema lingua puero.s unigeniti Eilil Dei detrahendo maledicent, nomen
,
,

ad secundam interrogationem mollior occurrigoris non modicum deponeret. Becluditur erg-o Puer g-enerosus in carcerem , -ubi
rens, prioris

Christianos catenis adstrictos inveniens a viriculis solvit, vectes carceris et omnia claustra orando amovit, januas aperuit. UIos qui-

quadrag-inta

dem

foras exire jubet; ipse vero

,

ad futuros ag:ones
solus
in

velocissimo arripe, et crudeliter discerpe. Efeo pwecipienB bestise, discessit a monte : qui militea secus portam civitatis expectantes conse-

cursu

ang-elica praBsentia confortatus

carcere

cutus, ad

Alexaudrum cum

illis

ingreditur.

Quem

Alexandcr, Tu no es, inquit, Mamas, qui de arte magira infamaris? Ad qucm Mamas cum magna modestia, Ego, inquit, sum Mamaa aervus Ohristl, qui salvat quidcm spcrantcs in se, etfacienintuitus
tcs ejus

neg-otiorum causas seponens, camino vehementer accenso, Martyrem suo tribunali adstantem sic alloquitur Negotiis, quas multact magna nobis imminent, attendentes,
:

remansit. Interca

Dux ahorum

voluntatem

magos autem,
ig-ni

et incantatores

sacrilegOS et idololatras

inextinguibili con-

B demnat.
habmitrnK
nibi

aliquantulum requiei indulsimus ut tibi consulens, utilitati tua3 provideas quod si volueris, tu jpse conspicis, in quantam accensa fornaxaltitudinem flammas extollat. Nec araodo ego te verbis aggrediar, donec ipsa tua irrationabilis duritia, post profunda suspiria ad pcenitudineir. licet seram con,
:

obedion-

11. Sed quaraobrem me vocaveris, modo expone. Quoniam, inquit Dux, talibus maleficiis, quibustu

teratur.

fe

ac fiuni-

tiarc.

uteris, coramunicare nolo; quibus invincibilem, et Indomabilem bestiarum crudelitatem sic tibi allicis, utcum ipsis tamquamcum hominibus oonverseris

E 17 Ad hsec Martyr constantissime respondit ln atmfnum Jam pridem o Dux. meam aperte tibi exposui projeclusdi.-

voluntatem,
Incipe
,

et

impone

quid in eodem rursum versaris? finem;, et ne amplius in minis

,

vinas Inudtt
cantat.

plusquam homoquis rationabilis tuis pareant jussis. Cui respondens Martyr, Qui meo, inquit, scrvit Deo, non solum cum idololatris et incantiit.Miiliii- non conversatur, scd ncc brevi quidem cuiu cis nliqua cohabitatione communicat. Quapropteroum feria ethestlia magisquam vobiscum conversari elegi. Hae quidem non nostris, ut suspioaris,
et
ipsffl

morcris.
tur; sed

Quo

dicto

Deus, qui pueris in fornace

,

in caminum illico projiciquondam in Assyria tribus

,

ig;nes

lucantantur maleficiis, ut quasi

mulentur

domestae mihi ianonenim quidsibivelitnomenmaleficii

quid

caelesti eos rore perfundens non sentire donavit, ipse et huic suo non defuit Pucro nam Christi Martyr in medio rore caelesti perfusus, in mcdio horto florenti flamma; deambulans , nec odorem quidem ignis scntich;il inimo tnlo triduo , quo caminus eum
: , , ;

vcl incaptationis scio, uec tale

:

umquam

didioi;

et g-ratias Deo ag-ere non cessabat. Post triduum vero flamma deficien-

tcnuit,
te,

hymnos cancre

cii licel Binl feraa

sensus rationalis Inoapaces,

Deum

'un1 revereri,et illi servientibus hotamen rneun norem exhibere. Voa autem multo per omnia illis

et carbonibus in cinercm dissolutis; carnifex nec mortuo pnrcere sciens, quidquid de ossibus Martyris supererat , de camino extrahi , sibique

estia Irratlonabiliores, qui et

ipsas in hoc habetis

exemplar, quod honorem communi omnium Domino deiferunt, et wcr aicCreatorem restrum cognosoitis.

c
Ab Alex'
nndroinvrepatur,
inii

15

Dux

igitur

quoniam ad

Iuec nihil oontradi-

oere habebat, aperte cpi1

tyri.
sf

sanoto convitiari Marprfisoeptia

jubct. Missi tortores ad fornacem , sanctum Martyrcm audiunt voce clara intus mag-naliaDei glorificare unde et attoniti et vehementer territi, propere revertentes, quae audierant , ct viderant praeter naturam' accidisse exactori cinerum renuntiant. At ille, Per mag-num
pra3scntari

protinus

Quomodo,

inquit, iu

tantam atultitiam et auim.perialibus

r tor~

daoiam prorupisti, ut neo

sta incantatio est. Ilasc et alia

mcnta mlitu roboratitr

;

oontraire metuas, nec injuriari nobis vereariaPSeq*

Serapjdem, ct omnes alios deos, manifemulta contra veritatem loquendo, Martyri furens derogabat. In taninquit,

tormenta, quid te oporteal faoere, docebunt. Et oonfestim praeoepit eum auspendi acailaniari. Suii.; \cvo ao dilaniatus, inter tot aupplioia in
;

tum
iste

siquidfin ira Dei et indignatio cor ejus excaeut quod cceteris luce clarius erat,
caecus,

caverat,

hoc

ii

ii

nullo molliter effit:nii infirmum, nil ignobile dixi^j

aed
iii

omnibus

viriliter
si

ageus, hilari vultu torto-

meridie quasi in tcnebris palpans , nec vidcre nec sentire ullo modo posset. De turba autem, quaa ad speotaculum convenerat;

mente

res aspioiebat, ao

nihil doloria sentire videretur,

Quippe

caalo totus

intentua, parafiisum lsetus pne-

rare poterant
,

atolabatur.

Duoe igitur aoriores dolorea praatendenii'. at ut vehementius Martyris oorpus diso rpeivi.ir, inatantiua instijrante, divina qitBedam vox oaaUtus delapso ita sanotum Martyrem confbrtavit, quatenus nimietatem dolorum penitus non sentiret, et ex hino tormentorum omnium viotor exjsteret. Quam vocem multi fidelium audientes-,

quotquot ad vcritatem vel per modicum spiin Atlileta Christi nec vestigium nec exustionis slg^num aliquod reperientes,
,

Jesum Christum
ascrihentes.

glorificabant, ipsi soli

miraoulum
Deferistrt-

L8 [nterim Alexander videns sanotum Martyrem-suo rursus tribunali astantem sic sanum et incolumem, ut nec minima in j)ilis vel capillis

umphat, qwt ei miru

prxstant obseijitia ;

plurimum

in fide

Christi

cpnfirmati sunt. Videns

ejus ustio inspici potuisset, iterato convitiis et derisionibua, aliisque blasphemiis illum ag-g-rcditur,

at

aentiles leo

w. sander nohiliasimum Puerum aasvissimas illas ungulas nihili pendere, in insaniam versus, illum quidem dimitti de equuleo jubet, fornacem autem
'

maffum et incantatorem et dssmoniacum insano clamore vooiferans. Gui Martyr nec respondere dignabatur. Interim ad locum, quo popu,

discerpit,

Lgnia ad A.tnletam(
cepit,
LG [uteritn

emandumsuccendi pneopportunum valde ftc Mariyrem

,

lus ad

uluni venire cousueverat,

se

escam

il-

lum ferarum
alias detentus,
,

commodum

suaj

malitia existimavit

facturum cxistimaus, duci pra?ce]"' 1li " ei Martyi b Lens hetus subsequitnr. ardus itaque ct ursus, qui jam multos inter1
i

fecerant,

DIE^ECIMA SEPTIMA AUGUSTI

discerpendum Martyrem dimittunmag-na modestia molmans tur Ursus quidem cum
fecerant,

439

ad

generis,
tario

qum utpote partim conveniunt, partim non item; consuli possunt ptwmissa in Commen%num.
14.

caput,

martyris

Mamantis pedibus

ppovolutttS,
:

deosculari videbatur vestigia ejus dilig-enter

Leoquoddam domesticum animal in pardus vero quasi quem ob laborem pedes se erigens, sudorem, emiserat, totum corpus lambendo leniter Sanctus sustinuerat, deterg-ebat. et quasi de injuriis, quas condolens, quibus datum est modis cono-raviter impius ad desolabatur. Et ferae quidem, quas

DE RELIQUIIS
In Galliam ad Lingonenses translatis

vorandum Martyrem

rebant coronato. Sed non

emiserat, talia nostro infesic ille leo, qui ab ipso

Observationes

proeviae.

mandatum

acceperat, et
:

quem

(ut supra) contra

nara frendens dentibus, et fuimpios armaverat turbam, rore spirans, ocyus de monte descendens, spectaculum ccnvenerat, terrendo dispcrquse ad
dens,
alios

Harum translationum
:

dentibus,

alios

ung-ulis

discerpebat.

scriptor est anonymus quidam sacerdos nam in earumdem piwfatione de se ipse sic memorat Eg-o autem minimufl
:

itfi
,

enyun\
,*

nttc/o' n

Unde non minima infidelium multitudo, divinam ipsius circa Martyrem potentiam sentientes, Deus

sacerdos etc. In editione dictarum translationum, qucC exstat apud Surium die xvn Augusti, tribuiqui etiam tur ei titulus Canonici Lingoniensis
:

B
Nariyr
tri-

denie transfixus,

mag*nificaverunt. 19 Sed Laec, quas pectora etiara saxea mollire tyrannum potius crudeliorem reddevalerent nam induratum cor habens, leonem itebant
,
:

ad

gloriam vocatur, et

rum ad devorandum Martyrem

dimitti praecepit.

notatur in Bibliotheca Floriacensi, a Joanne a Bosco in lucem data,pag. 289 post textum laudati anonymi; quam autem vere t quo tempore, e quove auctore ibidem adscriptus fuerit, prorsus
ignoro. Quod vero auctor ille si non canonicus, saltem sacerdos Lingonensis exstiterit, eruitur e characteribus, hic et illic histornv ejus num. 12
et 13

cursum

con-

wnimfl' ">*
ro modo.

acrius sseSed quanto praedictus leo contra impios mansuevierat, tanto hic modestius ad Martyrem consolationem potius quam tus accessit quasi ad
:

ad supplicium videretur adductus. Demens igitur Alexander, et penitus desperans, quod jam nullo

apud nos

insertis.

Nam

de Godefrido Lin-

genere tormentorum Mamantem vincere poset ad imset, quodara de astantibus fortissimo, tridentem promptissirao ad se vocato pietatem ferreum, quem forte manu tenebat, in viscera Martyris ambabus manibus infigere fecit b. Quod cernens quaedam religiosa mulier, et circa Marad Martyris venerationem devotissima, cucurrit
,

gonensi episcopo, Multi, ait, adhuc extant e voQuod vero bis, qui eiderunt eum. Et mox subdit
:

ad

g-loriam

nostiu Martyris attinet,

ista

Deinde habet

non sileho. de sanguine, qui prodigiose

:

e brachio ejus

manavit

Omnes

qui aderant de

detyrem, et g-uttas sanguinis de visceribus ejus

fluentes
in

cratera

suscipiens

honorifice

sibi

tanto miraculo stupefacti, receptum Banguinem in vase alabastrino, quod adhuc pcnes nos est. devotissime posuerunt. Denique IIujus, uti adjungit, facti testis est ipse sanguis, qui apud HOS... monstratur usque in hodiernum diem. Dixerat cap.

Martyr gloriosus, derecondidit. Porro viscera propriis manibus stringens, cum fluentia
Christi

2 de Guilielmo episcopo Lingonensi, qui nunc

electus noster.

est

mag-na coufidentia, quam illi diu expectatus, sed jam proximus finis praestabat, pertransiens thea-

trum
)

gratiosus

et

suo

properium

Christi portans,

iraonere decoratus civitatem egreditur.

,

plasraaLfetissime quippc interiorem naturae sua3 Plasmatori suo extra tionem in manibus ferens, Ad duo denicastra seipsum obtulit sacrificium. declinans in quoddara spelaeum, ecce, que stadia voxque in cffilo sibi parata conspicitur ,

ZAnonymumhuncscripsisseanno circitcr Chri- c/itando Franciscus sti 1214-, notatum reliquit Petrus in Com- F Chifftetius, sicut superius pnvmisimus 5 num. 18. Apud Surium narmentario prcvvio rationi ejus apponitur annus 1205. Sed cum ipsemet Anonymus variis hoc argumentum
notis

chronologicis circumscripserit in sua historia, proponere eas juvat et expendere. In illaitaque

num.
tunc

12 antea citato
reg-e,

sermo

ei est

de Ludovico

corona

cselitus

demissa

est

ad eum, dicens

Ascende, Ma-

quo Chrimas, aihleta Christi, ascende caelum, certas, te coronaturus expectat. stus, quia legitime sancta anima vinculis corporeis abso-

patre hujus illustris Philippi, qui nunc, temporePhiait, reg-nat in Franoia. Scripsit ergo Augusti, Francorum regis, qui lippi II, seu Ludovico patri vita functo successit anno 1180,

Moxqueilla
luta, in

delicias

tabernacula, ad illas ineffabiles inter et claritatem supernorum ciyium,

ffiterna

cboros

ang-elorum assumpta
iine

cst,

Chfistum cum
servierat.

ipsis sine

laudatura, cui devote

,

postquamanno 1179 ab eodemfuisset inauguraregnumque tenuit usque ad annum 1228. tus Sed laudatus Anonymus magispresse determinos cap. nat suum tempus, quando infra apud
:

quarta (id est , Ascendit autem die secunda et nos ascendere posNouas) Septembris, cum quo cum simus, cooperante g-ratia Itedemptoris nostri; Patri et Spiritui sancto gloria, honor et quo est imperium, nunc et semper et in secula sasculorum.

Zcommemorat venerabilem Guillelmum, et addit, diximus. qui nunc cst electus noster, sicut modo
LingoFloruit igitur sub initia episcopi hujus
nensis.

Amen c.

nova Gattix Christiamv editione tomo Guillelagitur de Utoacot. 596 inhmc verba ut in variis instrummIoinvilla, seu de
3 In
i

1-

$criperit.

mus
tis

ANNOTATA.
i num. G aliqua quod est exigucV observavimus de hoc jejunio,

leg-itur,

de

lovis-villa,

de
,

.Junci-villa

etc.

aln Gommentario prasvio

oppido ad Matronara ringos principes transiit, ct in

tfuvium

quod ad Lothaeorum gratiam

fidei.

b Alibidicitur Martyr capiteplexus, prout

ibi-

dem num.
c

8 licet videre.
t

nobilissima prinripatus nomine fuit insiffnitum, Quamvis autcm Campaniie prosapia ortua etc. cum Chronico Lin^onensi dicatur pedum

Habes hic qualiaoumque Acta ; sed cum ea

Augusti Tomus III.

sint, ut itadicam, qucV circumferuntur, duplicis

vulgo inehoassumpsisse mccix secundum veterem anni modum ; mccx secundura prsesentem. Deinde andi
59
res

440
ID.TOU
J.

DE RELIQUIIS

S.

MAMANTIS VEL MAMMETIS

pus
ille

M.

P.

res ejus gesLv annis variis innectuntur, prout ibidem licet videre, usque ad annum mcoxviii. Operam itaque navarit, vel, si vis, ultimam imposueritmanum histornv su tv Anonymus noster

Lingonensis brachium S. Mamantis (non vero oscolli) Constantinopoli impetrasse ab iraperatore, nescio cujus nominis, quia quo anno il-

non anno 1205, sicut habetur apud Surium; sed vel anno circiter 1214, uti placebat Chifvel anno circiter 1209; hic enim non flctio tantum videtur indicari ab illo scriptore potius quam istc, quia laudatum Guilietmum vocat electum, quo videtur denotarc primordia episcopaiusiltius; sed etiam quia in fine suce narra;

luc sit profectus, non constat. Etenim tametsi Constantinopolim et Orientales plagfas devotionis
col.

causa, sicut refertur in Gallia Christiana citata 5G2. illum adiisse constat; at quo anno ta,-

tionis diserte dicit

Anno

Incarnationis millesi-

ducentcsimo nono facta sunt haec; quie propter rationcm dalam non videntur diu post scripta, Non abs re nunc observanda quiedam subjicimus de ipsis sacris pignoribus ad Lingonenses translalis.
.Von tadrm
I<

mo

id acciderit, incompertum mlxxvi inquit Chronicon Ling-onense. Quod si verum est, pignus illud sacrum accepit a Michaele Duca, qui imperavit ab anno 1071 ad 1078. Translatio autem istius brachii videtur plane authentica, ac prsesertim capitis, de quo nonnulla etiam notan-

men

da sunt.
7 Ut breves simus , notas aliquot^ ejusdem Q^>emocapitis authentiav veritatis testes, indicasse ac rmtur de Saticti tamquam digito monstrasse suffecerit, misso le- le, capisalis

Imprimis non eadem omnium certitudo

est

omnium
istarum relitptiarum

nam Anonymus
Tertio

ipse dubitat de osse tibiic velfemoris, quando sub finem susc historia hsec refert

ad historiam Anonymi, in qua ptura huc spectantia inveniuntur apud nos cap. 3. Obserctore

tuntauthenlic -

missum est ad Lingonenses os long-um, quod detibiaveldc femnro osse videtur dequo qualiter venit ad DOS, Bub silentio pcrtransivj, quia non est multum authontioum, licot sul> inultorum nobilium ct bonorum virorum iestimoniofueritallatum. Pars
:

ventur ergo qiuv ibidem exstant de sacri istius lipsani inventione ac inscriptione ; item de traditione thesauri hujus deinde de sancti Mar;

tyris apparitione.

Narrationem porro Anonymi

ossis colli, quic

tur,

primo missa ad Lingonenses

dici-

in nova more nostro dispescuimus capita, et a mendis expurgavimus, intacta tamen semper rerum substantia ; cui etiam addimus nostra

non

satis certo probatur,

tum quia

nititur

annotata.

non constat ob mira qiicvdam, qu,v rci gestx immixta sunt, prssmittente ejusdem narrationi Anonymo Quod faotum
traditione, de cujus veritate
:

HISTORIA

fui.sseDicuNThoc modo, utexstat apudnos infra cap. i tum quia non exprimitur nomen illius, qui reliquias istas in Galliam detulit, nec episcopi
;

TRANSLATIONUM
Ab Anonymo quodam sacerdote Lingonensi a conscripta,

Lingonensis, qui eas excepit, nec tempus, quo res accidit. Valeat tamen quantum potest rei gesUe substantia. Vidcsis dicta superius in Commentaest auctorl'

falm cnjusdam
tan
,

num. 81, 5 Anonymus ubi narrasset num. 5 pignus itlud sacrum nullo modo potuisse moveri a loco
rio
.'J

prope civitatem Lingonensem, ut in eamdem defcrretur, seniorem quemdam inducit, qui episcopo htvc dixerit
dielis,
:

Et

in Bibliotheca Floriacensi Joannis

Pater,

evidentibua patet in-

Deum

quod Sanotus iste maximi mcriti est apud uniim superest, ut promittamus... quod

a Bosco

typis

editabpag.

226

et

sequentibus xysti dcxtri,

Lmgronensis hujus LSancti nomine tituletur. Neo timeas, quia non indig-nabitur sanotus Euangeliata Joannes etc. Diomjsius Gaidtherot in suis Lingonibus paganis ac Christianis
soilioet eoolesia

PILEFATIO AUCTORIS
uoniam
tit,
a,

amio lill!) Gatlice vulgatis,pag L170 asserit, ecclesiam cathedratem Lingonensem a Gumerio II dedicatnm fttisse. die \\ Jttlii anno LiKi sub incoI

fragilitas

conditionis
in

Q:teritorum
rum
illi

memoriam
est

diu vivere

Domino datus
oculis

humanae prse- Capct non permit- Auctor suremedium literarum am tenuitai.

Mainmotis, prsesenHbus. sicut addit, pluribus abbaiibus- Duce Burgundiss etc. Idque
S.

catione
illo

usus, per quas et proesententur.

prfeterita vivant,

et

posterio-

lem exvusat

quasi prajscntialiter

per obedien-

actum fuisse rult ad mandandum exsecutioni votum, quod fecerat Rainaldus episcopusquando accepit os colli Martyris hujusab aliquo
ab
nobili detatum, qtti illud
i>hti, utcr.it

facta,

fideliter tiam,

sunt carbones desolatorii, per quos et vitiorum rubig*o eonsumitur in mentibus auditorum, et fidelis devotio ad ayendum vel patiendum similia, si opus fuerit, ferventius inflammatur. Quis enim tam saxeum peotus habet, quod non faciat ali-

Antiquorum

enim exempla

ttb

/saocio

Comneno anno
se,

ac promisorat, curaturum utnominareturpatronusecclesimcathedratis.

1059,
citat

Tum
narratio rt~
fclliiHr.

Qaultherotius

quoddam registrum,

ut

quantulum

omolliri,
,

Sed farrago hicest falsitatum. BiVatn 1, ecclesiam Lingonensem jam indea seculosaltem octavo S. Mammetis^essfcsenoj manifesteliquetenostro Commentario Prmio4t supra.%3 Si Qarneriusanno L196 istam dedicavocat, etc.

cum

subit

in

mentem

fides

Patriarcharum Prophetarum audacia, admiranda lVtri et Apostolorum potentia, constantia Martyrum, patientia Confessorum, tenera Virginum
fortitudo;

sicut

dicit

Apostolus

QuEeeumque

tionem peregerit, idque adcomplendum Rainaldi votum jam owpositumi quomodo potuit Anony*

soripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt,

mus nosternum.

5 citato dicere de episcopo, sub quo promissionem iUam factam fuisse, ut pauUo ante oidimuss referebat, oujua nomen novit Donuuus, cum optime caUeret nomen Rainaidi uti

ut per patientiam et consoiationem Soripturarum, Eg-o autem minimus sacerdotum, qui neo dignus sumvocari sacerdos, quiasaapius et in multis offendi,et extra legis semitam fre-

spem habeamus.

perspieuum est

s capite

:,

in

quo narraturepisco-

quentius ambnlavi, pandere proposuerara carita'i vestrBj qualiter beati Mamantis martyris caput Lingonas c est allatum ; sed vereor ne imputetur

mihi

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI

4H
A. >O!ITII0.

mihi ad praesumptionem,
ultra

si

opus ag-gredior, quod

esse non dubito. Novit tamen Dominus, quia ad lioc adstrictus sum quasi ex majoris imperio. Unde et confido in Domino, quod vires, quas

me

CAPUT
Mira
ossis

I.

imperitia denegat, obedientise virtus et caritas uii*

nistrabit.
ctprxmi-'
t ,i niiracu-

Veniam autem postulo, si aliquantulnm altius exordiar. Qusedam enim in Leg;enda beati Mar2

S.

Mamaniis

translalio

ad ecclesiam Lingoncnsem.
ideiis Fnlcli enim narrat Lvn
ti

lam

Sanct.

^.^
et

oin i ssa SU nt,

forte per

neg-lig-eutiam

prfe-

quse et Martyri cedent ad prloriani, , proderunt auditorum scita. Nam cum nobilis illa mulier Amia nomine, ad sug-g-estionem angreli, infantulum de carcere sustulisset, ubi

decessorum
utilitati

antiquitas

quod
:

ecclesia
f.intjfinniiis

Joannis Euangelist fundata

qui Apostolum

fuit

sed Doini

vcrVirtiian''''
%-atl

parentes ejus pro fide Christi catenati decesserant; et cum faeeret eum deferri ad ecclesi-

ambo

nus,

suum

dicationis grratiarn ita

in

per Euangelioffi prav * * videbat sublimatum, quod

,u "'"'~
IHHlllliC nominn

intignlta

am, ut baptismi susciperet sacramentum

adstantibus, sacerdos,
rat,
qusesivit in

tur puer iste? Kespondit puer qui

linguffi noverat,
ctis

Quo nomine censebinecdum usum Mamas est nomen raeura. Cun:

qui publico

eum

multis regenerare vene,

autem stupentibus, et sacerdote iterum hoc idem interrogante secundo et tertio, aperta voce
dixitpuer Mamas est noinen meum. Intelligenter itaque factum esse a Domino, quod erat mirabile ln oculis omnium, non praesumpserunt mutare uomen, sed gratias in communi referebant Domino, quia nec ante nec post, in tota gratia iuventus
:

terram sonus ejus exiverat, et iu tincs orbis terra? verba ejus cognita fuerant, non derog-avit quidem Apostolo, .sed Martyris sui g-loriam sic voluit revelare ut non tantum in Gra> cia notus esset, immo etiam iu Burg-undia celeberrimus habetur *. Quod factum fuisse diount hoc modo. Nobilis quidam dc Galliaa partibus cujus nomen invidia vetustatis de medio sustulit,
,

omnem

'

f. lialicic.

tur

llierosolymitanis partibus

redicns,
faciens
,

Const;inti-

nopolim venit. beato Martyre

Ubi
,

moram
in et

audivit de

quomodo

ore

totius
prae

populi
caeteris

frequentius resonabat,

quomodo
:

hoc nomine censeretur d. A miraculoredeamus ad propositum sedut sequentia facilius elucescant, prius dicendum est breviter, quoestaliquis, qui
:

Martyribus venerabatur a cunctis ita ut ctiam META martyr a, id est mag-nus martyr, antonnmastice diceretur. Quippe cum in toto Sanotorum
ciitalog-o

modo hujus

beati Martyris notitia,

Domino procu-

rante, in Burg^undiam venit.

tenera,
rit

non inveniatur aliquis, qui in setate tam pro Christi nomine tot et tanta sustinucer

ANNOTATA.
a Quare eum non sacerdotem dumtaxat sed etiam Lingonensem esse censuerimus invenies in observationibus paullo ante prxmissis num. i. Alibi vocatur canonicus Lingonensis, sicut ibidem
,
,

gvuera tormentorum. Coepit crgo vir ille anxius in animo volvere, si quoraodo de reliquiis ejus Martyris aliquid habere posset quod secum quasi pro viaticontra omnia pericula tutaco deferret in via
4
,
,

tuisla-

ttonem <mi$
eju

mentum. Nec fraudatus

est a desiderio suo, quia per Dei gratiam obtinere meruit partem ossisejus, qui * vulg"o oschia colli b dicitur, qua3 caput hu-

f.

quod
b

invenies.

meris continuare
dedicavit auetor Joannes a Bosco PaCcelestinus Lugdunensis, Henrico IV
:

solet.

Quem

thesaurum

dilig-ens

Eam
,

risiensis
ta

Galliarum regiac Marice Medicese reginze ediautem est Lugduni anno 1005. c Lingones, vulgo Langres, urbs Gattiae in Campania provincia, aliquot teucis distans a confinio C Burgundise. d Consute, quse de hoc miracuto diximus in

super aurum et topazion, reposuit dilig-enter in pera serica, et collo suo propter reverentiam suspendit, et sic exultaus et g-audens, repatriandi
iter arripuit.

Tandemque
ctiara

post multa terrarum spa-

tia

transvolatis

nicos applicuit. Et
in loco, qui

cum

Alpihus, ad fines Ling-ojam esset prope civitatcm,

Commentario nostro prievio

i,

num.

4.

pratum, neeesse liabuit ire ad requisita naturae, ct sccedens paululum a comitatu suo, sicut sem])er consueverat sustulita collo suo reliquias dcpendentes, nc indicitur

Magnum

juria fierct sacris ])ig*noribus,

si in

turpitudinis

lo-

CAPITUM DIVISIO IN EDITIONE ANTEA IMPRESSA.

Caput
ii.
i.

co ea sectun haberet et ramusoulo Oujusdam arstatimque, cjim vellct resumeboris suspendit re depositum , iturus viam suam, nullo modo
:

Auctor praefatur de Sauctorum

g-loria.

potuit rehabere. Quid faceret?

Quo

se

verteretP

ne

Ling"onensis priuceps ecclesia nomiMamantisfuerit iusignita. iii. Reynaldus episcopus brachium S. Mamantis ecclesiae Lingonensi acquirit. ix. Sauguis e brachio S, Mamantis manat, et fortiter monachse susepericulo castitatis obviat. V. invcntio capitis beati Mamantis. vi. Caput S. Mamantis verum esse divina asseritur visione; illudque evasis periculis Gualo in
S.

Quomodo

Suspirans et gemcns revocavit socios abctintcs qui reversi totis viribus nitcbantur filum sericum manibus aut ferro disrumperc, sed in vanuin laborabant. Quffilibct enimjug-a boum apposita non posscnt illud avellcre. Quoniam nihil potest mortalis infirmitascontra Dei potentiam et virtutem.
5 Stupentcs
ig-itur et

dolentes, asoenderunt in
loci
,

valde miralntvin

civitatem, ct

episcopo

cujus

nomcn
,

novit

Deus,

Gallias adfert.
vii. Caput S, Mamantis nensibus suscipitur.

quam

mirifice a

Lingo-

ex ordinc narraverunt. ct gratias in Doraino ag-cns, convocatis senioribus et universo populo exposuit diliffenter quod audierat ct civitatis cum cereis crucibus et tlmriindicto jcjunio bulis, comitantc clero et innumerabili utriusque Pealmos sexus multitudine, perrcxlt ad locum
rei gestai seriem Episcopus vero exultans
,
:

Davidicos

humiliter

depantando.

Videns

autcm

reliquias,

442

HIST.

TRANSLAT.

S.

MAMANTIS VEL MAMMETIS M.

fle

A.uomxo. reliquias, pnceepit omnes unanimiter secum

xis g-enibus in oratione prosterni, ut

Dominus, sicut arcam toderfa non permisit remanere in templo

Dag-on, sed de terra Philistiim reduci fecit eam in et sicut crucem filii sui tulit de terram Isracl fano Cosroe, et per manum servi sui Heraclii reportavit in Hierusalem c, ita faceret haec sancta
,

cajlo exultant

exhiberi; quid tribuet animabus eorum, quae in cum ang-elis, et stolis albis amicta?

sequuntur Ag-num quocumque ieritpQuid etiam tribuet eis in die judicii, cum resumptis corporibus utraque stola gaudebunt, Deum facieadfaciem videbunt, cogmoscent sicut et cog-niti sunt, cog-nitum dilig-ent dilectum laudabunt, ut in
,

civitatem portari. Et statim surg*ens ab oratione, voluit tollere vasculum, in quo erant; sed nec ipse ncc alii omncs, qui aderant, clericisimul
in
et laici,

ipsa laude et dilectione sine fastidio delectentur? Haec sunt quae nec oculusvidit,nec auris audivit,etc.

teutantcs pariter ac successive,

si

forte

Hsec intellig-ens in spiritu David, exclamans ait Quid enim mihi est in caelo? Quasi diceret Quam
: :

alius alio potentior esset,

modicum
et

quo depenei

g-Ioriosum, quara inappreciabilel Et a te quid volui

dcbat,

filum aliijuo inodo rumpere

avellere

super terram? Quasi,quam vile et despectabile,

!

tundentes pectora sua, rursus ad orationis suffrairium humiliterprosternuntur, vota voventes Domino, quod hujus
potuerunt.
Sancti
ejus

Undc mirantes

nullius pretii nullius moraenti

sic sperat,

Qui

sic credit,

qui

non estde vita

sollicitus, sed mortisarti-

culum securus expectate.

thesaurum mirabllem
honorificc

auro et lapidibus
,

pretiosis

dccorarent
vig-iliis

quodque natale
et orationibus so-

ANNOTATA.
a Dixisset potius Anonymus ^sya^o^aprup AdQuippe cum etc.; sed plus ait, quam queat probare. b Oschia colli. Gaultherotius paullo ante citadit,
tits, Gallice illud effert l'os de la nucque du col. E Dictionarium Gallico-Latinum anno 1704 Trivortii impressum tomo 2 ad vocem nuque, signi-

singulis annis

devotissime celebrarent, et

quod diem natalis ejUB

lenniter prawenirent. Sed nec sic aliquatenus ha-

bere potuerunt. Quid facercnt? flebant omnes et Dei misericordiam prccabantur. Et ciini sic jam fcre totum diem duxissent in
r/ilx

pluft"

but

resperam, eonfusi ac de impetratione diffidentes, rccedere disponebant. Licet enim difficile sit, ut

multorum orationes non impetrent, tamen non judieabant se exauditione dig-nos, nec propter hoc murraurabant rontra Dominum sed totum
sibi

ficari ea affirmat cavitatem,quee est

et

secundam vertebram
cotli, et

in

interprimam summitate posterioris

sit.

partis

quse fossa a Latinis dicta

Etij-

ac sceleribussuis potius imputabant.

licet

Tandem

aliquando deaiderantibus tartnracn obliviseitur misereri, susoltavit spirltum cujusdam senioris, qui jooundua aspeotu et jrratiosa canitie venerandus, prosiluit in inediuin, dicens cpiscopo Pater, evidentibus patet indiciis, quod Sanctus iste maximi
dare videatur,

Domlnus, qui

numquam

mologiam vocis desumit a nucula, id est, parva nuce, ex Menagio sunt tamen, qui ab Arabico nacha vocem hanc derivatam velint, sicut ibidem potestvideri.At quid de voce oschia? Quoniamad:

dit

anonymus

vulg*o oschia colli dicitur, suspicor

eum respexisse ad vocem Gallicam osche,

gnificat

quze

si-

meriti est apud

iniiiaraus (ct
ctu)
cti

Deum

unura superest

ut pro-

petitio nostra debito

g-audebit effe-

quod

scilicet ccclcsia Ling-onensis

hujusSan-

quia non indigmabitur sanctus ISuangelieta Joannes, si filius ejufl, quem verbo prasdlcationifl bucb Domiuo ge,

noininc tituletur.

Nec timeas

crenam seu incisuram (de quavoceagunt DictionariumTrivortianum modo citatum tomo 3. ac Menagianum etymotogicum, anno 1694 Parisiis recusum pag. 539J ita ut sua vulgari lingua voluisse dieere videatur per rb oschia unam e septem colli vertebris, qiuv quodammodo intercisa
caput humeris continuare
solet,

ut ipsese exprimit.

nuit, pro eo
ab auctor 7

honoretur.

cNotissima hzee res

de
cselo

est,

quae narratur a Baro-

missa omnes pariter oonfortati iterum prosternuntur oraturi cum laohrymia. Episoopua etiam prostratua ante reliquiaa, titulum auaa ecolesiea <l devotua aanoto Martyrl obtulit, Btatimque, oratione vix completa aponte ceciderunt Inter manua ejus religuiro. Quante fuerit exultatio tuno oleri et populi, quantaa jubilationia vocea ab utroque sexu in oaslum aonuerint, non est tneum evolvere, etiarasi liujruis horainum loquar ct ungvlorum. Hoc soluin dixisse sumYint, quoil in hvnmis et confesllac
, ,

vocc

tamquarn

nio ad

annum

Ckristi 628.
est,

d Si hoc verum
,

oportet ut acciderit ante

seculum 8, secundum dicta in observationibus prxviis num. 6 ubietiam num. 5 invenies haltucinationes Gualtherotiu
e Fidem hujus historise, qusesupra narrdbatur de sacropignore S. Martyris, non esse satis authenticam, indicatum est in observationibus a

nm4.

sionibus
est in

revertentea,

benedioebant
teoit.

tanta ooram eia miraoilia

Dominum, qui quam pretiosa

!

CAPUT
Brachium
(jonensi

II.

oonspeotu
late,

Domini mora Sanotorum ejua

S.

Mamantis
;

eccUsice Lin-

Puerulua
in

qui elegit abjeotua esse

,

oum
in

feris
ta-

monte Domini
.

magis quam
aolua
faniine

impetratum

sanguis

delioiari
in

ex

bernaenlis pcceatornm; qui

tuil

abditia la-

eodem manans.
est ad reg-iBeinaldus a episcopus pioa recordationis, qui decimus sedit ante venerabilem Quillelmum, qui nunc est electus noster

ne

levi

saltera

inter

irapios

vitam

maoularet, tandera a mlnistris soelerum tentus, ludibriis et verberrbufl afflictus, oarnem, ut putabatur, miserabiliter exuit, nuno prindipibus

dum

Procedente tempore, assumptus

raen urbis

Lingonicae

"''<'
cpisc.

Lin-

imperal

colla

duoum

el

magnatuzn

aubdita potestati. Quea ergo

notabilitaa sanguinis,

regum

habet purpura, quaa

euaa

gonensig

b. Yir Qle spectabilis

potuit
ftic

eum

qiuB oopia auri vel argenti tanta gloria sublimare?

eat

Sed

hfiec

merces Domini,

quam

dileotis

tur.

Buistribuil post
intelligunt,

aomnum
\\\

quidem genere fiiit, sednobiUtatem g^neris honestas morum et multiples literarum scientia illustrabat. Non solum enira libcralibus studiis eruditus fuit sed utriusque Te;

mortis. Si enira Martynihil

rum suorum oasibus,

tantnm

quee

sentiunt,

nihil

stamenti paginis sunlcienter instructus. Ipsa enim ejus opera testimonium perhibent veritati. Nam

terra

voluit

reverentiam

cum

ipse

teneret

comitatum Tornodorensem c,
et

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTl.

et
d

H3
n
dicitur

comitatum Barri super Sequanam d pro suis nepotibus, qui adhuc erant parvuli, propter quasdam discordias e sicut dicitur, rex Francorum /' qui tunc erat, ipsura tenuit in Noviomensi g ciubi non fractus advitate in turre juxta portam quia intelligebat., quod versitate, sed g-audens
:

qua; vulg-o Khoais

idem epiacopi)8 cum

Pliilip-

\. 4M.MH8.

Ludovico tunc rege patre liujus illustris pi o qui nunc regnat in Francia, transmarinandi assumpsit propositum. Ad quod pcrficiendum ut sufficientes haberet expeusas, multa vasa aurea et argentea de ecclesia Lingonensi tulit, subcertapromissione restitutionis. lntercsetera,

filium,

quem

num
in

et

diligit, flagellat Deus, modulatis vocibus decantavit

:

fecit

hympueris

dum aurum

ac

cum
,

lapides pretiosos, quibusbrachium beati Maniantis

Ramis palmarum, scilicet Gloria laus. Ipse idem Vitam beati Martyris transtulit de Grieco in Latinum h, quam etiam postmodum versibus Heroicis dicitur exarasse. De eodem Antiphonas et Kesponsoria mirabili modulatione composuit. In quibus componendis, quantum habuit devotionis ardorem, ipsa modulationissuavitas manifeste dechtrat. Cumque videret Patroni sui vitam et merita in partibus istis penitus ignorari; non passus inerti hoc tolerare animo, ccepit anxius secum volvere, et Dominum lachrymis et gemitibus exorare, ut viam et
actus ejus dirigeret.

decoratum erat, tolli faceret, contigit, procurante Domiuo, quod instrumentum auritabri, QS nudum brachii aliquantulum vuluevavit statimque sanguifi largissimus coepit effluere, omnosque qui aderant, de tanto miraculo stupcfacti, reccptum sanguinem, invase alabastrino, quod adhucpcnes nos est, devotissime posuerunt, tremeutes et vcniam postulantes, ne forte sanctum Martyrcm super hoc
:

offendissent.

13

Hujus

facti

testis est ipse sanguifi,

quiapud manatwn9"'" erf| -

nos quasi fere recens moustratur usque in hodierfecerxt

Cunsttviii-

10

Tandemque nacta occasione,

pereg-rinationis
,

ut

eum

adarri-

vel ad glori- nm mtud . num diem. Cur hoc , am Martyris arapliandam, vel quia displicerct ei dttaucJor

_,,.._ Deus
,

ii-

ctum bracln-

nvpoli

tib

oraret in loco ubi steterunt pedes ejus, annuente

Spiritu sancto, iter
puit, et, ut
,

imperatore

impeimt
braoh iuwi Mariyris*

devotus

veniens Constantinopolim animse sua3 invenit desiderium per B rideles enim et diversos edoctus interpretes, nunc
:

brevius transeam

quod sanctse reliquiae sic dehonestari videhantur, puwgm, non volui discutere somniando. Melius est enim quam temere definire E in talibus pie dubitare sed non Transire vero decreveram sub silentio quod in illa civitate potui, quoddam mirabile
.

verbum ex

verbo,

ter explicuit.

nunc sensum ex sensu diligenInterim autem cum multos haberet

et vernaculos expeditos,

Edissacontitrit,
in

ea

a gentibus capta cssot. Erant desanctimoniales viventcs sub regula

cum

secum militesin armis,

votse

virgines

Domino

consecratffl

quffl

eum

ab imperatore i et satrapis ejus plurimum amabatur. Unde et cum imperator vellet eum houorare muneribus super omnes divitias petiit brachium beati Martyris, quod in capella imperatoris honoririce servabatur. Quod tandem, ad instantiam et interventum omnium curialium, qui eum diligebant, vix potuit impetrare. Laudans ergo Dominum, qui prosperum iter ei fecerat, ad ecclesiam suam festine rediit ubi cum quanta exultatione a majoribus et minoribus totius provincia; receptus fuerit, quia dicere non sufficerem potius silere dein neg"otiis imperii strenuus et'fidelis inventus,
,
:

audissent quia capta erat civitas, timuerunt valde, ne virginitatis sua; propositum perdercnt, Q6

impiorum
se
forti

libidine fcedarentur.
,

llabito crgo

inter

consilio

singulffl

sibi

singulos

oculos

eruentes, nasos etiam cura superiori labro sibi viriliter

absciderunt; ut sic detrunoatffl magis judicarentur abominabiles, quam ad libidinem appetendffi. Audiant virgines nostrffl, et non appetant videri ab hominibus, sed abscondaut faeies suas
propter angelos Domini. Intelligant vcli sui mysterium quia posuit Dominus signum in faoies earum, ut nullum praeter ipstim ainatorem admit:

crevi.
et

tant.

Lingo-

ne$ defert,
et tmttUt-

lur ob suttx
ibidem
tutes.

vh-

Primum enim et maximum erat omnibus gaudium de thesauro incomparabili quasi caelitus sibi misso. Secundum vero nec minimum, de pastore sibi reddito, quem divina gratia ita facie11

ANNOTATA.
a Consule qusc de Rainaldo prosmissa sunt cum Commentario prmvio 2 a num. 18; tum in observationibus paullo ante datis de translationi- F bus reliquiarum, de quibus hie agitnus num, 1085 nota* 6. Cathedram adiisse sub /inem anni tur in Gallia Christiana novissime edita tomo 4
,

bat cunctis amabilem, ut quilibet de populo suo,

in

eum tamquam patrem proprium

ret.
,

affectuose dilige,

humilis habitu Erat enim mitis aspectu blandus alloquio, egenis misericors, afflictis compigros exhorpatiens mcestorum consolator tans, superbis resistens. Ipsum nee scientia tumi,

col. 560.

dum
dem
tardi
pti

nec

geuerositas

faciebat elatum.

Erube-

scant nobiles nostri temporis, qui vacui

sint,

ex se quigloriantur in sanguine alieno qui

:

cum

b Hinc conati sumus num. 2 in dictis observationibus eruere tempus, quo noster Anonymus
scripserit.
Qalliffl c Tornodorum... nunc Toimerre, oppidum Campania provincia, ad Hennontibnem fluviUm in et in Senoncnsi traotu3 in ipso limite Burgundiffl,

magistri

fieri

appetunt, antequam discipuli fuerint,

ad audiendum, veloces ad loquendum, promad contumelias, pig-riadstudium, proni ad iram. Erubescant ergo qui tales sunt, et confundantur in se ipsis inclinentur ad humilitatem studii informentur ad mores ne obediant senioribus subito praeoccupati, cum tempus advenerit, tamquam indigni ab honoribusrepellantur; sed potius tamquam vere humiles, tamquam bene meriti, me:

unde aliquando
mitatus

ci tribuitur

ab

indoctis, estque co-

antiqui titulo insig-nis, in dicecesi

Lingo-

nensi,septeni leucis abAItisfiiodorodifltansin ortum Castellionem adSequanam versus. Tia locum illum

describit
d

IV.

Tcmjiore
Gotlrfridi
ep,
LiiKjoit.

reantur assumi. 12 Quintus ab illo sedit Lingfonis bonse memorite Godefredus h episcopus , de cujus com-

Baudrandus. Barrum ;m{ Sequanam bile est oppidum (Uar sur

In

Lingonibus non igno-

Seine) ita

cognominatum

mendatione taceo
bis, qui

l.

Edesso

l, quia multi adhuc extant ex voviderunt eum, et mores ejus et religionem et vitam plenius cognoverunt. Quod vero ad gloriara nostri Martyris attinet , non silebo.

utdistinguaturaBarro ad Albam (Bar sur Aube) et Valesio in a Barro Ducis (Uar le Duc) ex Hadriano Gatliarum. Notitia prxsulis referuntwr e Laudesac maculie hujus Gallia Christiana, quam modo citabam, col.
in

Cum

capta esset a Gentilibus Edissa *

civitas,

560e*5Cl. f Philippus videlicet

I,

Francorum rex cui postmodum

:

W4
A. Antmu...

iHST.

TKAXSLAT.

3.

MAMAXTLS VEL MAMMETIS

et

M.
reli-

postmodum

reconciliatus Rainaldus dicitur loco

5G2.

mox citatocol.
g

g-emmas turpiter evellentes; ipsas vero

,

Xoviomag-us

Veromanduorum, quse

et

No-

quias pro nihilo reputabant. Quo audito resexercitus doluerunt valde, timentes,
victoria eis in exitium

senio-

viomum appellatur, urbs Gallise est notissima. Diligenter situs ejus a Radbodo, ejusdem urbis episcopo, describitur in Vita S. Medardi, apud
nos edita tomo 11 Junii, die vn, pag. 90
hsec sunt
:

verteretur.

ubi

Ipse quoque

inter

geminos

rivulcs

qui vicem Apostolici g-ere, archiepiscopis et episcopis, sub districti anathematisinterminatione pnecepit, nequissibi retineret reliquias ; sed omnes in mauu bona>
bat,

consiho, Leg-atus b

ne talls Habito ig-itur

cum

constitutus est.

Xoviomus, ab Oriente Galliola

me-

ab Oceidente Marg-areta circumfluitur, quos ambos tertius quidain suscipit, qui Versa nominatur et sic paritcr confluentes non long"e a moenibus illifl in Isaram, qui mag-ni est nominis, dila:

buntur. Circumquaque

ibi virent

pomaria...

Est

etiam l0CU8 ipse ab Oriente et Occidente adeo rnpibus vallatus et rivulis, montibus quoque et vallium cuniculis, quod contra plurimam hostium

dum crucis extensus, totum comprehendebat, in quo eratscnptumantiquis Iiteris Graacis, qu<e adhuc ibi apparent AriO^ MAMA2E quod
: :

tunc Trecensis episcopi, libere resig-narent Inter quas inventumest caput g-loriosi Martyns, nudum quidem, nisi quodcirculus arg-enteusipsi capiti circumductus erat, et supra in moc,

raorife

Guarneri

incursionem a paucieaimis commodisaixne possitdeInspici prwterea de hac urbe potest Valesius pauilo ante assignatus.
fendi.

Mames *. 15 Quod cum pcr Dei Gualo * de Domna Petra

ctus
,

interpretatur san-

"

Mamas
ai.

cog-novisset vir honestai vitas et

*

gratiam

bi aliquo

tcmpore
servu(ur
"t

h Nos illam versionem tribuendam censemus Godefrido Lingonensi episcopo propter rationes superius in nostro Commenlario prsevio 2 e

boni testimonii, dilectus Deo et hominibus in , exercitu Latinorum non minimus, ut postmodum claruit, quia in episcopum Dimicensem * unanimiter est assumptus ; tamquam devotus filius

Gualo

'

A Damad

et sccnscm.

Chiffletio attatas.

utilemembrum d ecclesiae Lingonensis, ut matrem suam tantis posset honorare pig-noribus, coepit laborare modis omnibus, ut reliquias illas haberet viiente dicto episcopo , nullatenus obtiDere potuit quia idem, ut dicitur, episcopus ad hoc aspirabat, ut in propria persona
:

Fuit is Michael Ducas si Rainaldus Constantinopotim sit profectus anno 1076, sicut e Chronico Lingonensi paullo ante in observationibus ad hasce transtationes sub finem notavimus k In Gallia Christiana superius designata dicuntur cot. 676 et 577 de eosequentia Habita in his elcctus anno mcxxxviii et fiunt comitia Godofridus Prior Olaraivallensis... Ejus electio plei , .

sed,

rediens, theecclesiaa nostrse praesentaret uia A tenerrime dilig-ebat illum, qui tunc scdebat Lin-

saurum illum
gonis *

Hilduinum e episcopum
Deus.
Illo

cujus

animse

propitietur

f-

Lingo-

Trecensi

episcopo

viam

nihus

num

effectum non
cjus

quando
ponitur.
1

nisi anno mcxxxix sortita est, annus sccundus cnm anno mcxl com-

universaB carnising-resso, sperans, quod desiderabat

effectuifacilius mancipari,

venitadV.P. mag-istrum
carleg-a-

Viri laudes ibidem proferuntur col. 577 et sequentibus ; ubietvocatur S. Bernardi propin-

Petrum Capuensem tituli Marci /"presbyterum dmalem, qui in partibus illis tunc temporis
tionisofficio

quus.
iii Edesfla, urbs archiepiscopalis Mesopotamiie nobilissima et nolissima ad Uuphratem ftuvium ac Taurummontem.Plura geographi. Rhonis scii Khasi fttfesstt roctttura Fcrrario
ii

fungebatur: cujus g-enibus provolutus, supplicans cum lachrymis, anima3 suaB desiderium ' humiliter explicavit.
10 Ad hanc vocem exultavit Leg-atus in Domino, quia venerat opportunitas quod dicti
,

*i'd

deinde

" Gualone

Gnalonis,
diiig-ebat,

quem

Nova topographia ad Martyrotogium Romanum fot. 4i9. Unde autem sic dicta? An a voce
in

poterat exaudire

que moram

suam tenere petitionem. Statimnon sustinens, ne distraheretur, quod

inveniens
,

propter honestatem

ibidem ob~
tmUtttnfuit,

quse fluentum signiftcat ? certe OallirrhoS a fonte diciter apud Baudrandum :

pod Dorice
po-h
'

qua;rebat, accessit ad hospitium defuncti episcopi, et caput reverenter absconditum

qui Khonm ab Arabibus, testibus Nigro, Gollio et Masio, eam appettari affirmat, o De regibus Ludovico et Phitippo dictum est superius in observationibusprwviis num. 2.

ad
et

domum suam cum honore debito reportavit ut omnem super hoc dubitationis scrupulum
\

amputaret. multos clericos Gnecos et monachos cvocavit, qui legentes literas in arg*ento, asserebant caput esse Mart.vris gloriosi. Ad cujus

majorem certitudinem,

rei

GAPUT
Inventio
capilis

111.

dam presbyterum, cum dictoGnalone,

misit idem Leg-atus

quem-

et

S.

Mamantis
;

ejus

veritas visione confirmata

tio

tmnsla-

ad lAmjtmvnses

miraeula.

v.
S<

flfaman(n-

rocapul
uenftur

evagatas sum, ignosolte, quteso, suinsipientiea meaa festinus enim acoedo ad pem propter quam inoepi.
n miis
i

Oi

Ostin ete raodioum quid

capta
(i

vo fabricatum erat sumptibus Ilysachii g imperatons Constantinopolitani in honore beati Mamantis. Cujus abbas et monachi cum caput prolatum vidissent, lachrvm;uites ceciderunt in faeies suas, et cum gemitu clamavcrunt Ecce caput Patroni nostri. quod quida.n calog-erus h id est bonus senex monachus, cum multis aliis Sanctorum reliquiis, de terra, inqua beatus Martvr passus cst ConstantinopoUm detulit et dum cogitaret eeeum, ubi posset eas lionoi-ifice

quemdam clericum suum ad monasterium quod de no-

Comiantf.
no;i/i,

Cum

Constantinopolis , exultabant viotores Latini oapta prcsda, siout qui invenerant apoliamulta. Sed ciBca oupiditas, quea fiicile peressel

suadet,

itn

manus eorum

victrices victas tcnuit,

ut non solum eoolesias violarentj

soula, in quibus

immo etiam

va-

circ; responsum est ei in somnis : In ecclesia, quam de novo fabricat Hysachius imperator beato Martyri, repone ne te oporteat ulterius la, borare. Hoc ejulantes dicebant abbas et mouachi, et roffabant dictum Gnalonem ut innumeacciperet pecuniam rei commutationem; vel si mallet
,

collo-

ram super hoc

Sanotorum

reliquiaa quiescebant,

vel alterius
,

impudenter

eflEtingerent.

Aunun

inde etarg-eutum

toto

tempo-

revit;e siue totius monasterii haberet

dominatum, dumiuodo

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

145

dummodo restitueret eis, quod peccatis suis exigentibus amisisse dolebnnt. Quod haBC ita vera sint,
nos,
VI.

castri,

minimo usque ad maximum,

jara

non

in

A. iftWITItO.

viribus suis, nec in hominuin auxilio confidentes,

testatur authenticum ipsius Legati transmissum ad cum privilegiis nostris honeste repositum.

cum impetu

Ejusdem

17 Interim venerabilis Gnalo, thesaurum sibi creditum diligenter custodiens. locum, in quo ser-

capM*

<*'"''

(ai viiione

confinna-

tur:

vabatur, non solum lampade, sed etiam cereo singulis noctibus honorabat, suspiriis et geiuitibus incessanter exorans, ut ei beatissimus Martyr certius aperiret
,

utrum

esset vere caput ejus

quod

habebat, nec ne. Hoc enim agebat vis amoris ejus in eo, ut jam habitum se non habere timeret. Si-

beata Maria Magdalena Dominum videns adhuc sublatum plorabat. Unde frequenter cum lachrymis audebat dicere Nisi signum mihi osteneut
:

venerunt ad quemdara pre.sbyterum una voce clamantcs Domne, quare cito nou profer.s oaput beati Martyrla quod apud te depositum audivimus a domno episcopo? Credimus enim, quod per ipsum liberabimur ab hac peste, sicut olim Cathauensis civitas per velum beatse Agathae l fuit ab incendio liberata. Mira dicturus sura, sed tota regio hoc clamat, et ipse episcopus constanter asserit, quod statim, monstrato capite, vim virtutissuae oblitus est Ignis, ut mirabiliter videres nammam cum vento CQnflinoraine Guillelmum,
:

gere, qui utique contrarius erat; ita quod praster

deris,

numquam
,

te iu

patriam
iterans,

meam

portare cunocte

rabo.
aliis

Hoc frequenter

cum quadam

spem omnium, in domo lignea per seipsum ccssavit nis, ut omnibus manifeste claresceret, quod Dominus eis per Martyrem suum tanta beneticia
ii

occupatus tardius solito ante reliquias ad orationem venisset, et cereum uon inveniret accensum, turbatus in seipso, supplicabat attentius, ne sibi imputaretur ad culpam, quod per negligentiam acciderat servulorum. Non multum post, lectuni ascendit. Necdum ab ore ejus orationis verba discesserant, et subito cecidit in eum hor* ror quidam, et factus est quasi in ecstasi semivigilans, et vidit ante se juvenem pulcherrimum in veste splendida, tenentem in manibus caput quod habebat. Qui ait illi Quid dubitas modicse fidei? Qui incredulus est, non prosperabitur via ejus. Respice , et absque dubio firmiter teneas quia hoc ipsum est caput ineum, quod pro Christi nomine mihi abscissum fuit. His dictis, evanuit ab oculis ejus. Ille autem exultans in Domino, et gratias agens, his et aliis evidentibus argumentis certioratus de voto suo, cum multiplici gratiarum actione a Legato recedens ccepit disponere de rebus et reditibus suis, quos Constautinopoli ampliores habebat, ut cum thesauro desiderabili
:

contulisset.

20 Deinde idem episcopus venit Lingonas; ubi Vll, honore, cura quanta reverentia, cum pOmo npnd quantis muneribus receperit eura et reliquias Lingtmen-

cum quanto

araplexatus fuerit
in fata conces*>it,
:

bonsa memoriae

*ct
,

qui

nuper

ob IITC-

ucrenfCam
savaduti
Ulata,

Hobertus episcopus, transeundum censui quia quilibet vestrura hoc vidit, et memoriter tenere potest. Sed illud non taceo quod cum multi de dicecesi, ad honoraudum caput Patroni sui devotius convenirent, constituti sunt duo boni testimonii bacerdotes, ad servandas et ostendendas reliquias, et beneficia fidelium colligenda.

Contigit autera
et

quadara die

quod

illi

duo absentes erant,

riosi

peregrinorura iustante turba, quidam alius sacerdos invitatus, ut caput glo-

Martyris peregrinis ostenderet, impudenter

accessit.

21 Et sicut legitur in libro Hegum de Osan, cujus raanus aruit, quia arcam Doinini indebilo

ijiia ilrintlc

lilierutur

modo

tetigerat; ita

manus

sacerdotis dextra sic

pivnitait,

Mnrtyre
pntrttcmante.

repatriare posset.
Tempettas
per illud
tedula,

arida facta est, quod nec ex ea quippiam operis facere poterat, nec ad os suura sine violentia sublevare, et sic doluit per aliquot dies.

1S Sed

Domiuus qui eum super pauca fidelem

,

Tandem

iu

invenerat

super majora volens constituere, ad

:

se reversus cognovit

quod injuriara fecerat Mar-

Dimicensis ecclesias regimen interim assumi fecit propter quod et via ejus fere per triennium elongata

tyri; quiain

eadem nocte mjseris amplexibus con-

cubiuae suae fuerat maculatus. Et accedens humiliter

ab animo, sed quaracitius potuit, sumpta occasione quod Domuum Papam et Apostolorum limina visitaret navem ascendit. Et prosperante vento elevatis velis duxit in altum. Et cum multis jam diebus navigasset, ingravatum est mare, et surrexit tempestas qualis ante visa non fuerat, et navi pene dissoluta, cum omnes, qui ibi erant, etiam nautae desperarent, nee in viribus suis nec in arte confiderent, sed solitus Dei misericordiam precarentur, insurrexit venerabilis episcopus Gnalo, clamans beate Mames, ubi est virtus cum lachrymis tua ? Patierisne capnt tuum submergi in fluctibus, ut de csetero non vidcatur ab hominibus, nec ullatenus honoretur ? Exurg-e, quare obdormis, doest.

Non tamen propositum

recessit

ad confessorem suum, culpam suam nude et

detexit.
,

aperte

Postmodum

vero

peraota parte

poenitentiae

cum

lachryinis et dcbita reverentia

accessit ad caput, ct

eodem manuin suara tangi

Deus
gratiam eananovit, quia

et signari fecit; qua; statira per Dei

ta est, et debito oflicio restituta.

non mentior
ejus.

nam

qui vidit, testimoniuin perhi-

bet veritati, et scimus quia

verum esttestimoniuin
Auctorii

22 Attendat diligcns lector quia quatcr ad nos

missa? sunt ejusdem Martyris
reliquiffi,

et

ex ipsa

cpUogiu,

missione intelligat
nus, et quid agere

qualltet

instruit

debeamus

ostendit.

nos DomiPrimo mis-

sa est oschia
riis,

colli,

juxta quod, mediantibus artc-

mine

Exurge

ct

precare pro nobis

Dominum,

ut

per merita tua ab his periculis eruamur. Vix orationem compleverat, et statim aura datur grata, et
tranquillitas

ntinctm
if)nit t

magna facta est, ita ut mirarentur omnes, et laudarent Dominum, qui Martyri suotantam gloriam dedit. Et sic exultantes, optatum portum cum gaudio tenuerunt. 19 Quid pluribus immoror? Per raultos labores, per multa pericula, et cura multis tribulatandem dictus cpiscopus ad ca.strum quod Domna Petra k dicitur, venit ubi depotionibus,
:

cogitatum est in corde , ut modulante ling"ua in vocem prorurapat. Hecundo brachium, per quod operatio intelligitur. Tertio os longum, quod de tibia vel de femore esse videtur de quo qualiter venit ad nos, sub silentio pertransivi, quia non est multum authenticum, licet sub multoruin nobilium et bonorura virorura
transit

quod

testimonio fuerit allatura. Quarto et ultimo,

nit caput.

ve-

Quasi diccrct, si cogitatione, locutioneetopere, quae per oschiam et bracliium signiquod ficantur, rcctas facitis semitas Dci nostri ad tiltiam pertinet, pervenire j>oteritis ad caput
,

sito capite,
set,

cum quadam die fortuito absens esper antiqui hostis invidiam, eadem villa gravi ccepit incendio devastari. Tunc omnes ejusdem

Jcsum Christum Dominum nostrum vestrum cujus anno Incarnationis millcsimo ducentesimo eodem pru;stante qui , nono facta sunt hac
,

vivit

446
A. isosTMo.

Ilisr.

TJiAXSLAT.
'

8.

MAMANTIS VBL MAMMETIS

MM

vivit et regnat per

omnia sccula. Amen.

AXNOTATA.
a Expugnata a Latinis Constantinopolis anno Christi 1 204. Res gesta legipotest apud Goffridum

Villaharduinum inllistorise imperii Constantinopolitani sub impcraioribus Galtis parte i, Parisiis impressa anno 1057. b Sedis Apostolicm in imperio Consfantinopolitano Latinis subdito legati nominatim assignanturparte % llistorisc mox dictze pag. 327.
c

Apud Hammarthanos tomo

habentur de eo

3 Gallise
ista
:

stianec pag. 1082

ChriGarnerius

Pontificum et Cardinalium apud Ciaconium to- D moicot. 1162; ubiplura deeoiegi possunt. g Isaac Comnenus imperavit ab anno 1057 ; imperium cum monachatu commutavit anno 1059. Isaaeius cognomento Angelus sedit ab anno 1185 ad 1195 obiit 1204, ex Compendio Chronoiogico Labbeano. Uter hoc denovo condiderat vet restauraverat monasterium ? Cangius Constantinopotis ChristiancB lib. 4 cap. 185 Isaacio Angeto id tribui a nostro Anonymo refert, citans ejus verba, quge hic iiiustramus. Sed mihi non videtur, ex illis hoc satis constare. h De hac voce agit Cangius in utroque suo
;

Glossario.
i De passionis loco superius tarioprsevio num. 20.

de Trainel vetustaac nobili prosapia

paniffij

baronum Cam-

actum in Commen-

pit

dynasturum Trainellorum oriundus, susceTrecensem ecclesiam anno moxciii.. Crucem satessaram sumpsit, ct eleetioni Balduini

cra.' militiffl

Comitis Flandriae in Orientis iraperatorem, capta

Constantinopoli, adfuit; apud Goffridum de Villa-

harduiuo Campanis seneschallum Iib. i, Kxtrema clausit apudConstantinopoIim anno mccv, xivAprilis, ut prodit liber obituariorum ecclesise. (1 Canonicus ecclesicc Lingonensis dicitur in Historia 8. Mammetis tib. 2, cap. G, pag. 178; quam Historiam indicavimus supra in Commen-

prwvio num. 30. e In Gallia Chnstiana recenter edita tomo 4 col. 590 electus Lingonensis episcopus signatur anno 1200 ex iis vero qum col 595 habentario
.'i

k In Alphabeto Gallise, quod a B. du Val geographo ordinario regio vulgatum est Parisiis, inter atia loca, quw Gaiiico nomine appellantur pag. 100 Dompierre, notatur unus in provincia Borbonensi prope Burgundiam. Coquiliius in Historia Nivernensi pag 185 iocum synonymum ponit ad Besbriam (sur Besbre) in provincia Ni- E vermensi, Sed sive huic sive isti tractui attribuatur nihil videtur uiterius quserendum, quando hic habemus Dompierre Domnam-Petram, qua Gualo venit Ling-onas, ex proximo numero hujus
.

HistoricB.
1 S. Agathw V. et M. Acta apud nos illustrata sunt tomo i Februarii, die 5 ; ubi de igne montis JEtnsc per velum urnge ejus represso agitur pag. 618, G23e/G30.

quod vacarit sedes anno 1203; sed an morte an abdicatione Hiiduini, in medio reiinquitur tamquam incompertur, videri dicitur patere,

m An

etiam tunc, an alias conscripta; vide

tum.
f

observationes prcevias
S.

num.

3.

Immo

Marcelli,

ex Historia Uomanorum

DE

SS.

PAULO,
PTOLEMAIDE

JULIAIVA

ITEM STRATONICO, QUADRATO, ACACIO M M

J. P.

COMMENTARIUS PR.EVIUS
Cultus, palaestra, Acta.

SOD AUAB IUNO.

DecttUu

uam horum trium priorum Martyrum cultus \antiquus est apud Gr.vcos, tam postea ex eorum Fastis manavit annua eorum memoria ad Latinos, qui in Martijrotogio Romano hac die

nem

(i

( Erant enim non fide minus quara carnis conjunctione fratres) carcere verberibus, igne, veneuo, et aliis multis et variis tormentis superatis.

pro Christiana confessione,

illos legunt.

pinores dumtaxat annuntiant Memoria sanctorum martyrum 1'auli >t .lulinua- snmris cjus. Idem fit in Mcnoio:
(

Menma magna duos

mortem cum

vita

mutaruut. Alibi aliter ponuntur,

Nam

comMartysignat

rologium Certamen
.

nostrum Arabico-JZgyptium

S. Pauli et Julianae sororis ejus, et socio-

(/!<>

Sl<rn> ISi/ss/rn Sjtm-ircufettlianO,

alibi in nostris
"
i

MenOO

Chi-

apographis, Tresvero in Ulisita notantur \';^7u rv dytov roS Xpwrow pceptupwv UxAoj xat Uvhxvr^, rf.z tifoXtpJG flturou, xxl Zrporovfxou iv UroXtfiat^t. Certamen sauctorum Christi martyrum Pauli et Juliana sororia ejus, ao
Stratonici in Ptolemalde.

ffletii, ct

rum Menologium Basitii imperatoris socios etiam eysdem adjungit, quorum nomina exprimuntur in eiogio, quod annuntiationi subditur, et quod e Giwco a me redditum sic sonat secundum textum, quem excudimus ad catcem tomi i hujus
mensis
tate
.-

Menohgium

Sirlcti ha-

2 Hi deg-cbant,

betista;

Eodem

imperante Aureliano, in

civi-

die

fimi Augusti) certameu sanet

Martyt-um

ctorum martvrum Pauli

Ptoiemaidis. Erant
se exercens,

autem

fratres

secundum

Juliaua sororis, et Stratonioi in Ptolemaide, qui sub Aureliano imp. apud PtolemaXdem, propter Chrietianaa fidei confessio-

carnem. Paulus vero in Scripturis divinitus inspiratis

Judseos ac g-entiles loquentes

repressit.

Iraperatore

autem ad civitatem

profecto,

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

417
iCCTOM
J. V.

cto,

dum

latuisset, adest ipsi,

Christuroque confes-

cap.

postquam suspensus esset [raditur.] Quem Soror conspicata et contra tyrannum vociferata, capitur etiani ipsa, et suspensa raditur, necnon ambo in
sus,

2, pag. 72; uti et lib. 3 cap. G pag. 133 alia in Pamphylia. Considi etiam de illis potest Or-

telius.

lebetem pice ferventem injiciuntur. Deinde

1

illsesi

dum

essent, in lecto fcrreo ig-nito explicantur, et ad

lunibos superne verberantur.Postea in carcereminjecti, et angelico refecti nutrimento convaluere. Deinde ejecti caeduntur. Stratonicus autem, et Qua-

Qiuvnam itaque e tot synonymis Ptolemdis danda est Martyribus nostris? Gr,vca Mensea magna ad diem iv May^tii, et ad diem hodiemum in eorum elogio seu narratione certaminis ponunt
G

nonJaf

C0M(a '

simpliciter Plolemaidem, prout superius ctiam

dratuset Acacius

lictores, qui Sanctis perceperant,

factum vidimus in Martyrologio Sirteti, et alibi. Quid caiiScV fuerit Bai^onio, ut tocum istum determinaret
iu Palsestina,

una cum

ipsis capite truncati sunt. Quiaveronomiet Acacii

nos fugit. Certe in nota-

na Quadrati

cum

hic potissimum,

tum

infra etiam in Actis, quse recudemus, exprimuntur, ideo tribus aliis eos superius adjungendos
Gra

tionibusadMartyrologium cos in Menologio (Sirtcti,

Romanum
,

citat Grse-

uti suspicor) et

Acta

apud Lipomanum ac Surium

qu.v Ptolemdi-

apiirf

COt.

censuimus. 3 At vero illud SS. Paulus ac Juliana habent singulare, quod dicta Mensea magna iterum illos annuntient die iv Martii hisce cum versibus, quorum sensum sic reddo Latine
:

dem obtrudunt non

existentem in rerum natura. Laudatus Baroniusin Annalibus ad annum Christi 275 SS. Paulo ac JuliauaB (quibus ibidem ex

eorum

Actis addit Stratonicum) assignat perse-

'0 y.eiuzvoz

{j.'vj

i\oc-j).oq, v.dz

XEipsyi]

'lovhxvr, avyyovoi TErpTi^evoi.

Hotxtkov 'IoyXiav^vre zzrxprr, 'iv-aviv doo.

Dum
B

Juliana cecidit, ac Paulus cadit,

Prater sororque capite truncati jacent. Quarta necat Paulum ferro, sociamque Soro-

rem.

Adde quod, ut notat Cangius Constantinopoleos Christianse lib. 4 pag. 149. S. Julianae martyris nhivlov tov Irpoj3-jXou fid est, in Strobyli tractu) memoriam agant Greeci xvm Augusti. Mensea in quibus hanc invenio isto die unde conficilur hujus nostrse Sanctse nec non Fratris ejus nomen apud Grcvcos prsecipua quadam in veneratione fuisse, cum diversis diebus signentur. Habes de Marty:

cutionem in PaLvstina ac Ptolemaidem, mutato imperatore Vateriano, sub quo in Martyrologio suo illos retulit, in Aurelianum; sed de hac re statim agetur. Qiuv cum ita sint, problema esto, queenam Ptolemais palwstra obtigerit sanctis Martyribus. 7 Temporis, quo eorum contigit martyrium, ratio ac determinatio pendet ab imperatore; sub quo illud ponitur Verum hic iterum hxret aqua,
.

E
ttec

sui ta-

<fcm
lore

^^*'
G r,rci

quod
ti,

rum
SS. Paulus

cultu in ecclesia Grseca eis exhibito

nunc

accipe Fastos Latinos, quibus leguntur inscripti. Romanum hac die ita ha4i Martyrologium
bet
:

etJutiana

Ptolemaide in Palsestina sanctorum martyPaUli et Juli{inSe SOrGris eJ US ^ ui BUD Vale "

-

etiam,
'a7td >U

IUm

*LMhw!

Molanus ambos etiam annuntiat in additionibus. Galesinius eos etiam non prsetePtolemaide, sanctorum martyrum dicens riit
riano passi sunt.
,

Pauli et JulianEB sororis. Ii, Valeriano imperatore, post multa cruciamenta, quae tortores graviter inflixeraut, demum capitis supplicium conjunctissi-

C mis animis

Vbi/ucrint
jtimi

pro Christo subierunt. His de publica nostrorum Martyrum veneratione prsemissis , proponimus puncta qucvdam de loco palccstrse, iempore mortis, et eorumActis. 5 Locus palsestrse dicitur superius fuisse Ptolemais addebat Baronius in Palaestiua. Acta ve.-

dicitur. Nam Fasti Grseci sujwrius atlega- tllaspnac Meniea magna utroque die mox dicto scri- nunt. bunt Aurelianum, prout etiam scribunt Acta; Baronius vero nunc eumdem imperatorem, nunc Valerianum scribit, sicuti modo notavimus. Et de Aureliano quidem luvc memorat ad annum Christi 275 Grassata in Pala-stinam quoque est eadem (Aureliani) persecutio n;nn tnter alias constat Ptolemaide passos esse Paulum ejusque sororem Julianam.. Ex his ig'itur, quos rccensuimus, Martyrcs diversis temporibus, Aurcliani persecutione urgcntc passos conjccturam faccre licetdeceteris in provinciisaliis supplicio nffectis ut plane apparcat, non (ut multi putant) tentasse tantum Aurelianum Christianos persequi, sed divinitus revocatum, vel (ut alii adduntj novissimo ejus impcrii tcmpore aggresaum pcrsequi Christianos, et contiuuo ulciscente Nuniiiiccx hac nam cam persccutioncm diutius vita sublatum
:
:

ac latini

perdurapsc, cx his quas sunt dicta, .satis apparet. Htvc ibi. Si quis itaque Grsecos sequi voluerit,

ponet

ro sub initium significant urbem Ptolemaidem in Isauria. Sed nutlam hujus nominis urbem invenio
in Isauria. In nostris Ephemeridibus GrsecoMoscis ante tomum i Maii pag. xvni, occasione mortis SS. Pauli ac Sororis ejus, quse ibidem refertur die iv Martii, notantur a nobis Ptolemaide in Phceniciapassi. Urbem etiam ittam synony-

Martyrum nostrorum certamen sub Aureliano; sin Martyrologium Romanum, sub Valeriano. Nos interim quamquam non satis ausi (idere eorum Actis, qucV exigui sunt valoris, quia
etiam apud Grascos signantur passi sub isto imperatore, licitum ndbis esse censuimus, iltos sub eodcm ponere, et loqui cum Gnecis non unis, quam sub Valeriano, et sapere cum

tamen

alibi

Martyrologio

Romano

et

Galesinio,

prwserUm
,

cum

Athtetse nostri

ad Grsecos pertineant neque

mam in Palsestina eis attribuit Ferrarius in Nova topographia ad Martyrologium Romanum

et

satis sit

eam
,

ita describit

Ptolemais.. civitas episco-

palis Palaestinai antiq.uissima, in Phoenieiffl confi-

nobis perspectum, quid movcrit Latinos, uta Grsecis hic deflecterent. Consequens est ex dictis^utnequoquam sit su/fr^gtnu/uht Moiologio Slavo-Russico Sparwenfeldiano, in quo 8. Paulua

nio

media inter Joppen et Tripolim utrimque 00 M. P. dissidens, quot fere ab Hierosolymis in septemtrionem reccdit; Tyro, Cajsarese Philippi, Nazareth ct Dorae finitima ad 20 M., ab eis plus minus distans. Urbs post Tripolim magis integra, omniumque totius orte habitatissima. Synonymam prseterea civitatem invenio in JEgypto ad fluvium Nilum; in Cyrendica item Ptolemdis, quce ante Barce dicta fuerit, ponitur apud Celtarium in Notitia orbis antiqui parte i, lib. 4,
litoralia,
,

ac IdWcinixdicuntursub Jutiano passi. Superionbus itaque rationibus ducti posuimus nostros Pugiles in initio hujus Commentarii sub Auretiano, qui secundum exactos chronotogos imperarecceM5. pit anno serse vulgaris 270, desiitautemanno

De die martyrii dicetur atiquid inferius in Annotatis

adcap.

Stit. b.
Dantur
quxdanob.
' ervationa

eorum nonnutta observemus. Exstant illa apud Surium hoc titulo : Martyrium 88. Pauli ct Juliana;, qui apud ur8 Superest, ut de Actis
fJD

Augusli Tomus

III.

bfin

448
4LXT0RB

DE
fllud

SS.

PAULO, JULIANA, ET ALIIS MAHTT.

bem Ptolemaidem
in Diatriba de

susceperunt, auctore SiVitas,

J.P.

meone Metophraste. Inter

judicat Metaphrastsc
rit

quas Leo AUatius

Symeonum scriptis apag. 124 adtamquam proprias, non in-

MARTYRIUM
Ex
editis

venimus dictumMartyrium. At sive ab ipso fuecompositum sive ei suppositum ab alio, non habemus enimvero unde ejusdem auclorem, quisquis sit, merito taudemus, cum propositum ipsi fuent non tam vera et sincera narrare, quam mira et quxsita coacervare ita ut mereatur eamdem censuram, quam tot Actis Grsecis ac toties in Opere nostro inussimus, ex eadem videlicet, e qua hoc nostrum Martyrium, vel e similis ingenii fabrica in lucem productis.
t

apud Surium ad diem xvn Au^usti

CAPUT
SS. Paulus
et

I.

Juliana variis pro

jide

de Marty-

rum

Acili,

Et vero Aureliani imperatoris scena, qucc ab initio Martyrii usque ad finem identidem reprsesentatur, quomodo recte cum Lactantio cohwreat, non satis perspicimus. Nam auctor ille in libro suo de Mortibus persecutorum h&c scribit in Aureliano Verum illi ne perficere quidem,
9
:

cruciatibus torquentur.
per totum orbem terrarum contra Christianos edictum a proposuit, ut omnes idolis sacrificarent qui vero id ;
facere noluissent
,

Aurelianus imperator

Aurelianus, lato

conira
C/tristianot
7d, cli

quffl cog-jtavcrat

licuit;

sed protinus inter

ini-

vita pessime privarentur.

II] e

tia sui furoris exstinctus est.

Nondum

ad provin-

cias ulteriores crucnta ejus scripta pervenerant, B et jam Cojnofriirio <|ui locus est Thracias (inter
,

cum in Isauriam venisset, in urbem Ptolemaidem b se contulit, ut omnes Christianos coigitur

g-eret idolis sacra facere. Curn vero beatissimus Paulus una cum sorore sua Juliana imperatorem in urbem ingredientem vidisset Christi sig-no frontem notavit, et ad sororem conversus, Esto, inquit, bono animo, soror mea, nequetimeas dico enim tibi, magnam quamdam tentationem Christianis imminere.
, :

a
b

Byzantium

et

cruentus ipse

Ueracleam, ex Eutropio lib. 9 ) humi jacebat, falsa quadam suspi-

cione ab amicia suis interemptus.

Quomodo

ita-

stri,

ista Martyriographi noAurelianus imperator per totum orbem terrarum contra Christianos cdictum proposuit ut
,

que cum his consentiunt

vero id facere noluisscnt, vita pcssime privarentur. Ille ig-itur cum in Isauriam vcnisset etc? Quomodo cum Eusebio,
:

omnes

idolis sacrificarent

qui

2 Vidit Aurelianus, cum Paulus Christi sig-no Pautumafrontem notavit et misit qui illum corriperent. gno crncis
,

qui Ecctesiasticic historise lib. 7 cap. 30 editionis Vatesian v pag. 283 de meditata Aureliani adversos Christianos persecutione sic memorat ? Prot

media turba stare jussisset, Miserrime, inquit, homo quidnam tibi proposuisti ut me in urbem ingrediente frontem sig-nare
in
, ,

Quem cum
,

te

notaniem

increput

ccssu vero temporis aliter de nobis sentiens, quorumdam consiliis <-a-pit impelli, ut pcrsecutionem ndversus nostros commoveret.. Sed eum paratum

auderes! An ignoras edictum contra Christianos propositum? Respondit Paulus Audivi equidem edictum tuum sed nemo umquam poterit tan:

jam, et compositia eontra nos edictis, ut ita dixerim, subsoribeotem, ulta est divina justitia, quasi

conatum ejus reprimens. Quomodo denique cum Severo Sulpicio? Istib. 2 Historix sacrw cap. 28 et sequentibus persecutiones quidem imperatorum contra Christianos enumerat; sed uullaminter eas sub Aureliano designatam
stricto cubito

nobis injicere, ut Christum verum abneg-emus tua enim tormenta brevia sunt, neque eos lasdere possunt qui Deum metuunt. At Dei tormenta, sempiterna illa sunt.

tum timorem

Deum

Eodem modo voluptas et gdoria, quam Deus Christianorum greneri largitur seterna est. Quis igi,

tur

tam amens

est

ut viventem

Deum

derelin-

quat, et surda atque

velit;

muta

ista vestra idola colere

ibiilrm inrrnio.
ln

cum
:

Quod habenius Griecum exemplar

:

in nostro

dixerit
Dlls >

Quicumque
et eg^o

ipse author nostras salutis Jesus Christus neg^averit me coram horaini

torumqw
rxrmplaribus, ac

CQdice-fMs. 104, consentit dicto Latino Martyrio in principio et in fxne alibi item eam notavimus utriusuue e.rewplaris eonformitatem, ut ex

negabo

'^ est?
,

eum coram

patre meo, qui in

el
'

ma eademque offlcina
$st in

iilud prodiisse

censeamus.

promptu Martyrium notx melioris, ne nullum demus dabimus xllud quod laUnitatedonatum cxstatapud Lipomayxum tom. 7, acSurium kao die \vn Augusti. Breviter obscrnt hueoccasionr, S. Paulum non modo exercit

Quia igiturnoii

inquit Aurelianus 3 Cernis quamdiu te nugantem passus sum acsustinui? Accede jam etdiis sacrifica, ne pessimo mortis g-enere consumaris. At Eg-o nullum alium Deum cognovi Paulus nisi Dominum Jesum Chrisium quem colui semper
,
:

"'<

or ?"

m>-

6e ''

inde usque a patribus meis, puro corde atque ani-

mo.

Tum

Aurelianus dixit
,

Suspendite
,

Srripturis dirinis, prout supe mts referebaturnum. 8 exMenologio Basiliiimperatons; sed etiam, si Menms magnis eredimtif, hctoris offlcio functum. Namhabemushac
iii

tutuni fttisse

nem istum

et acriter torquete

Dominusipsius, et eum liberet. turillum carnifices, et cruciatibus

runt.

homidonec venerit Suspenderunt ie-i

affli- er e ccenp coepe-

Cumque

afBig-eretur, voce
:

die e.r

mag-na

illorum de SancHs nostris narratione,

Deum

in-

vocans, dicebat
veri

quod Auretianus, postquam Ptotemaidemperve

nisset, arcessiYeritfiuWitunc tcmporis

Domine Jesu
,

Christe, vera

Dei

et Patris prog-enies,

cujus ortum

nemo com-

pnelegen-

tem

(ita

interpretamur

Qracum

incatatyiwSxmuiwa)

|ui|Milo

Scripturns a Dco inspiratas. ISn tibi nunc,

tector,

qualiacumque damus Athletarum nostroAeta, paucas hioet illicnotas eisdem adjecis se contentt; pluribus ^ig na sunt> nec bo _ **frugxs frn possunt.

prehcndere potest , non ang;eli non archang-eli, non Throni, non Dominationes, non Priucipatus, non Potestatcs, non Virtutes, non Cherubini aut Seraptnni, nisi Patersolus; tu,

rum

mihi humili
Aureliani

inquam, afferas opem

et ahjecto

<

me

liberes.

manibus Deus autem protinus ita c-ru

servo tuo, et ex

ciatus illos leves effecit, ut beatus Paulus nihil sen

tiret.

4Sancta vero

Christi sponsa Juliana,

cum

fra-

trem

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI

149
et

X trem suum
nlc
,io n

ita cruciari vidis&et

cucurnt ad
,

tri-

lum

conjici

Paulum

Julianam. Qui

cum

fuU-

'^
L

er.n.
'*

Ju-

fetnam ;*'a, "

:

bunal, et voce cur q U it, tyranue,

magna clamans
ita
?

Aureliane, in-

sent conjecti, oculos in crelum erigentes, ac tam:

*|

S ^-

crudeliter fratrem

meum

in-

noceutem crucias
istius

Tum

Aurelianus

Detegite

mox

quam uno eodemque ore precantes, hrec dicebant Mltlun(ur Domine Deus ])atrum nostrorura, Abraham, Isaac "mboinfer.
et

percutite,

mulieris caput, et ejus genas vehementer istum vero ne sic temere loquatur nefarium hominem constanter cruciate, co quod
:

Jacob,
illos
,

qui descendisti

in in

Sidrach, Misach et

Abdenago

fornacem ignis ad Babylouis regionc,

"'"'> /"-

cem ?"*
'

Christi,

quem
ait.

dicit,

patrocinium et adjumentum
et,

se habere

Kisit Juliana,
sis
,
,

Miror,

inquit,

quomodo imperator cum

deliras,

neque po-

quemadmodum scilitentiam Christi eognoscis qui eum invocant, cet tormenta his hominibus leviora efflcit. Aurelianus ad suos conversus, diMuliercula ista ex mea clementia majorem xit iu modum elata est. Itaque illam torve intuens,
, :

igne lcedi permisisti; tu, Domine Jesu Christe lux illa immensa, Patris mysterium et gloria, Deique altisslml dextera, qui homo factus propter peccata nostra, iuter homines versatus es; da salutem animabus quas inimicus diabolus miserrime deceptas et corruptas, usque ad infimara tartarcre sedis voraginem detrudcre conatur quemadmodum Aurelianus iste, ipsius diaboli discipu-

neque

^^
tatur,

lus,

nunc facit. Hseo cum

in

illi

Accede, inquit, et

diis

immola

non enim ma-

effcrvcscens,
rentur.

gelidam

precantes dixissest, pix aquam conversa est,

nus meas
Juliana
:

te evasuram coufidere debes. Ad hrec Ego neque tua tormenta extimesco, ne-

ita ut, qui prresentes eraut,

Dei potentiam admira*

que minas tuas ad enim Deus in crelis

iniquis

me
,

pertinere

arbitror

est

qui poterit

eripcre nos de

rore
,

B
(jux ridet
b!nndi(i(<s

ejiuac $us
penso cyu-

manibus tuis. Quaecumque igitur habes torquendi instrumenta, mihi admoveas, ut ex his ipsis Deiet Salvatoris Jesu Christi spem mihi prsesentem esse cognoscas. Vi5 Hrec dixit Juliana. Cui Aureliauus deo , inquit, pulchritudiuem tuam talem esse , ut illius rationem habens , te perdere nolim. Te igitur adhortor , ut diis sacriilces quo legitimarn
:

tamen Aurelianus proprio fu- Auteriano oppressus, Deo gloriam non reddebat, sed Drtvirtw " ,n 9 iru magicis artibus ea fieri cxistimabat. Jussit postea nm artibus <id j .,, ., e lebete illos extrahi quibus in auibus nec picis odov srribentc
8 Nihilominus
, ,
.

aliquis inerat
picis

quiu etiam neque in lebete ipso

est,

aliquid

iuveutum

sed tantum
,

frigida
inquit,
]

aqua.
eos,

Tunc Aurelianus,
praesentes
sunt,

Existimatisne

a vobis circuinvcniri et adduci, ut putcnt auxilium a Deo vcstro vobis allatum, et

qui

non mag*icis potius artibus

ita
,
,

hrec fa-

inihi

uxorem
fratri

te

deligere possim, et

mecum una
fruens.

cta esse
bit
:

.**

Non

regnes, imperio

meo omni tempore

Quin

tuo injuriam compeusabo, et faciam, ut amplissimum dignitatis gradum apud me haet beat. Erexit Juliana oculos suos in crelum

etiam

faciam euim consumnraini, nisi diis ipsis victimas obtulcritis, Ad hrec Paulus respondit Mininu' UOS possumus
:

per deos ipsos , res se habeut cruciatibus affecti, igne

crucis signo
relianus
:

cum frontem
,

notasset,

risit.

Cui Au-

multam beniingnitatem meam contemnens, risisti? Non sed riilla", contempsi benignitateni tuam quit quod sponsus meus caelestis qui deo, gaudens vult omnes homines salvos fieri, sedet in solio
Cur
inquit
,

Juliana,

viventcm Dominum Deum relinquere, cffili et qui nos e tenebris eripuit, et terrse creatorem a manibus tuis eosdem liberavit. Numquam igi,

tur,

teris,

sancto

suo,
:

ejusque
qui ctiam

divinitatis

pulchritudinem
ut certami-

contemplor
futilem
te

me

hortatur,
te vcro
:

na ipsa libenter sustineam,

imperatorem appellari

nugacem

et

hominem contemuam

quippe qui,

cum

facias,

et ligna et lapi-

Aureliane imperator, nobis persuadere pout lapidibus et statuis vestris, voce, auditu ctanimacarentibus, cultum praebeamus. ltaque de csetero tormcnta, qurecumque vis, nobis admoveas, ut Deinostri vim cognoscas. 9 Jussit Aurelianus duas ferreas sedes illuc afferri , et e balneis publicis carbunes congeri, ct suuin vero absedes illas vchemcnter succendi domine illitos Martyrcs ipsos supra cattdentes se:

n-jn i ignU
tittadtbu

iinnonuntur

des adoras. Audiens hrec Aurelianus, bili percitus, Suspendite, inquit, mulierem istam, eamque constantercruciate, ut intelligat se ante imperatoristribunal consistere.
zed tormenta

des iniponi. Quod cum mox factum esset, Jam, iuquit Aurelianus, artibus vestris omnibus supcratis,

potestis

discere,

imperator.
cruciare,

Veniat

quisnam sit Aurelianua nunc Christus vester, si po-

6 Coaperant jara carnifices illam

cum
,

test,

ct vobis laborantibus

opem
:

affevat.

Ucspon-

generose

Paulus ejus frater eam intuens,

quit,

Ne

timeas

in-

i-ontemnit.

soror, tyranni cruciatus, neque ipsius minas formides. Sustineamus paulisper, ut perpetuo requiescere possimus. Infiigite huio, inquit Aune eique inculcate reliano, cruciatus assiduos superba et stulta verba effutiat. Audicns hrec Juliana, iterum risit, et ait Aureliane tyranne atque
, , :

Nobiseum hoo Itt Aurclinno Juliana loco Christusest, nobis opcm affert, neque sinit ab ignc nos tangi. Tu vcro illum non vides, cum
dit statiin

ejus visione indignus sis. Moneo te, Aureliane, ut insaniam istam omittas, et ad Christum aooe-

ut neque facit neque tormenta hsec sentiam. Tunc Aurelianus; Quamvis, inquit, multas nugas effuudas, et simules te cruciatus non sentire, faciam tamen, ut diutius crucieris, et doloritms succumbas. Non
inique,

Dominus Jesus Christus

das: nam si ci crcdere volueris, te resipiscentem amplectetur, cura benignus sit ac miserlcora, et humana pcccata condonet. Quod si non credideriB,
reterno igne punieris.

labores,

ANNOTATA.
a

sinet, inquit illa, Christus ipse,

me umquam a

te su-

perari.

mihi opem affert, et nunc, et semper ad iiuem usque opitulabitur, quo ipsius potentiam, et nostram Christianorum patientiam cognoscere possis. Te vero ipse Deus meus seterno igni puniet exiget enim a te animas, quas perdiIlle
est,

De

his,

qux

hic et inferius de Aureliano di-

qui

9. cuntur, consute b Ptolemaidem hanc castigat idem Commenta-

Commentariumprsemumnum.

riusnum.

6.

disti.
7

llis

verbis

magis

exarsit Aurelianus,

et jusat-

sit

lebetem

afferri,

ac picem in

eum

conjici,
ita

que ignem multum infra lebetem accendi,

ut
il-

nemo

propius accedere posset. Jussit autem in

CAPUT

450
x
EDIT.

MAltTYElUM

SS.

PAULI, JULIAX.fi, ET
evaserint.

ALIOEUM
Deo
crediderint, et Christiani

ut plerique ex ipsis

APCD SoH1UM.

D
Nv*
tor*

CAPUT
Eoram
alia
liclores

II.

13

Tertio post die Aurelianus

cum

in

tribu-

nali sedisset, jussit sanctos

martyres Paulum et mmta

:

martyrio

affecti

Julianam illuc duci, quibus ait menta ipsa vos docuerunt, ut ab

discedatis,

An nondum

tor-

ista insania vestra

amborum
illis

tormenta;

ci-

et

deos adeuntes,
inquit

illis

victimas offe-

ratis?

bus
tus
;

ccclitus

subministraS.

conservata

Juliance

mihi sit, omnibus, qui Deum ipsum diligunt. Quod enim stultum est Dei, sapientius est hominibus:
Paulus,
stultitia

Hec,

et

et sapientia

hominum,

pudicitia.
TUTagis
iratus est Aurelianus
et jussit carni-

Desipiens
ipso

profecto et

deficiens,

apud Deum. si a Deo dfemones vestros colerem. Denuo

stultitia est

insanus

essem,

licloii etpu-

niunfur 'uret
.

JLfices capite

truncarf, quasi pecunias a Chri-

ir,

'_

stianis accepissent,

ut

illis

parcerent.

Cum

vero

Aurelianus bili percitus, jussit illos in ligno suspendi et cruciari. At illi Deum orantes , ba?c dicebant Domine Jesu Christe , fili Dei viventis, lux Christianorum et fides quae neque
,

vertuntur.

ad mortcm ducerentur carnifices, hortabatur eos Nolite timere Paulus bis verbis neque enim in aeternum moriemini, sed Sanctorum participes futuri estis, et caelestis regni hcredes. Haec cum
: :

concuti

, aut faciem tuam et nobis opem feras, neque nos destituas propter sanctum
,

neque ab

adversariis

expugnari
,

dissdlvi

potest;

ostende

nomen tuum. Cum

ret,

igitur carnifices diutius illos

audisscnt

carnifices

coustiterunt,

ita

Deum
et

cruciarent, et Christus
nihil

orantcs;

Domine Jesu

Christc,

quem Paulus
nihil

eorum cruciatus sublevaomnino Martyres tormenta illa sentie-

Juliana prffidicant, adesto nobis, et in confessioIie

li

bant.

tua fac nos perfectOS esse

quoniam

maAca-

e
Unus vero
e

11
nicus,

carniflcibus

nomine

Strato- eonvenio
Straionici

feelmus, et morimur. Heec

cum

dixissent, ob:

cum
in

staret ad siuistrum Julianae Iatus, et

truncati sunt.

Eorum

altcr,

Quadratus

alter,

tormenta
ptus,

eam

inferret,

ejus pulchritudine ca-

carni^

cius dicebatur.
Martyre*

terum cru-

aantur

martyrio consummatis jussit Aurclianus alios camifices ignem afferre, et su' pra carbones sal adspergere, ut ig*nis lpse vehemcnter accenderctur. Tum Juliana, Aureliane,
\\
ijj s

ig-itur

que

manus ab ea coutinebat. Cujus sensum atanimum cum beata et sancta Juliana cogno, ,

inquit,

tyraune et nefarie, cur teipsum affligis?

sinistrum pedem extendit, et calce illum verberaus Stratonice inquit, fac quod jussus es a tyranno Aureliano, neque manus a me contineas milii parcens ego enim habeo regem mesceret,
:

Video enim te cruciari, et omnibus modis furore dctentum affligi, dcnique ut serpentem ali-

qucm
dere
:

exsibilantem,
scd
nihil

vcnenum contra nos

proficics,

effunipse

Christum, Deum aeternum, animes meae curatorem, qui corporeis laboribus me sublevat, atque ita prsasentes cruciatus
et

um Dominum Jesum
non

tamen

cum Deus

sentio. Haec

nos corroboret, ut pravas tuas cogitationes sustincrcpossimus. Itaque cum advcrsus nos nihil efficere potucris,

ensem,

cum Stratonicus audivisset, statim quem manu tenebat, abjecit cumque ad

:

tribunal Aureliani cucurrisset, claraans, Aureliane,

inquit, tyranne et temerarie,

magis crubesccs,

et

a nobis ipsis
et in

curnam

haec facinora

abstinebis. Aurelianus

jussit illos exeolvi,

contra Christianos

patrare audes?

Quidnam

ho-

oarcerem detrudi, atquc ligna quanlam maximi ponderis in eorum cervices imponi, pedes etiam oompedibus ligari, eatenis manus devinciri et
,

mines Deo servientes commiserunt, ut ita crudeliter et immaniter eos crucies ? An quia Christum omnium dominatorem venerantur? Heec cum audiret Aurelianus, ita obstupuit, ut hora

ferreos clavos sterni,

ut

illis

coufigerentur,

ne-

una mutus
,

re^

que Christianorum aliquem pcrmitti ad eos ingreC di, ne cibus afferretur. EIlos Igitur carnifices in oarcerem duxerunt, qusaque ab Aureliano jussi fuerant, eis feoerunt. Cum vero mcdianocte Martyrcs Deuxn preoarentur, lux qusedam magna effulBit iii oarcere, et angelus coram illisstetit, eisque
dixit
;

manserit.
15

Tandem

responens,

Tune

quit, Stratonice, istorum

stultitige

etiam in~ atque insaniae

quicapite
ptoctitbr,

Paulc et Juliaim servi Dci altissimi, surgite et

oratc.
:

An Julianse pulchritudo te decepit et ejus jucundis sermonibus allectus es? Stratonicus cum iu cEelum oculos erexisset, dein
particeps factus es?

Dcum
ttcibiito

Paulum ac Julianamin ligno suspensos circumspexisset,

crucis
vidit,

7'ommx r .

angehis, ct ad eos accessit ac statini instrumenta, quibus eorum colla constricta erant, tetigit, statimque tam illa, quam reliqua ferrea et lignca vincula confracta, de justorum Martyrum oorporibus cxoiderunt dutt autem sedes pannis strat, et mensa coram ipsis illico apposita eatj omnigenis Bsroulis plena eisque anVcnitc gelus dixit requiescitc, ct cibum sumitc qucm misit vobis Jesus Christus. Paulus
L8
iijpc dixit
:
: :

tales
lent.

signo munitus, illorum adspectus quales angelorum Dei facies esse soevertens, ait

Mox

accurrit, et

culcavit,

eamque

deorum aram calcibus conEn et ego Chri:

stianus

sum

facias licet,

quidquid

libet.

Furo-

re accensus Aurelianus, jussit ejus caput abscindi

Cumque sententiam imperator

eura ubi
,

et

Juliana ca re

tulisset, venit ad locum iu quo martyrium obiturus erat cum genua inclinasset, ita oravit Domine Jesu Christe, quem Paulus et Juliaua confiteu:

laatati,

disoubuerunt.

Cumque

tes,

iuvicti

pancm ipsumin manus sumpsissent,

et oculos iu

et Aurcliani
so,

caalum erexiesent, Deo ipsi gratias egerunt, et oibi partioipes faoti sunt Viderunt oaroeris custodcs luccm illam magnam cumque ad cos rcpen:

permanent, a divinitate tua tyrannidem confundentes ;

accipe in caileste
,

servati,
tu,

qu&e-

et

animam meam

regnum
brevissi-

tuuni;

meam, iuquam

animam,

qui

te uitroivissent,

ipsos insuper

quod feotum fucrat didioeront. comedentes, et bilares factos viderunt. Ltaque oum illis recumbcntcs et ipsi come-

ma3 horas spatio nomen tuum confessus sum, pncsente Aureliano tyranno. His dictis, ille caput extcndit, et a carnifice obtruncatus est. Veueruut autem Christiani, et ejus reliquias collegcrunt.
1C

derunt,

Deoquc laudcm et gloriam dedcrunt, quitalem gratiam filiis hominum contulisset, ita

Paulus vero

et

Juliana

cruciatus

fortiter

sustinebant

DLE DECIMA SEPTIMA AUGUSTl.

A
SS.

451
illi

sustincbant.
scelesta,

Tunc Aurelianus Julianam

inquit
,

affatus,
,

globis Pauli maxiilas contunai, atque

ita insipienter et

dici

Ne

EtiDiT,
* pudSo

/uK*"
condem-

et impia muliercula

noetPw
laS

ftra*-

tormentis existens , Non ego, eique mortis causam afferre potuisti, illum decepti , vel niortis cauinquit Juliana sam attuli; sed qui me assumpsit Jesus Chrivocavit stus , ille ipse et hunc dignum fecit, ac numquam ad martyrii nisi enim dignus fuisset,

modo

in

quocarnificem decipcre
!

arroganter loquaris

cum

scias te

imperatori assistere. 19 Jussit postea e tribunali

Julianam ejus sororem coram

bis

sisti,

Paulum abduci, et quam his verdomina

te

Huju6Ianditijt ac '""

do-

ag-gressus est
,

Qureso, animas racte

,

Juliaua
tris tui

palmam

pervenire potuisset. lllum igitur iu regno te vero in caelorum requiescentem adspicies o-ehennre flamma puniri senties. Tunc quidem pectus tuum infelix percuties , cum inferiorem
:

hominem
videbis

te

ipso

apud Christum prsestantiorem

et dolore affectus , clamabis , Dei mise, ricordiam implorans, quam tamen impetrare non poteris. Post hsec jussit Aurelianus illos e ligno detractos, in carcerem interiorem concludi, et

omnes

veneficos

ac

prsestigiatores

vocari

qui

feras omnes, quascumque haberent, acerbissimas, hoc est , viperas , aspides , cerastes a ac draco-

nes afferrent, ut una cum Paulo et Juliana in carcere coucluderentur. Cum igitur feras attulissent,

quemadmodum a tyranno B Paulo et Juliana eas concluserunt. Serpebant

jussi fuerant,

simul

cum
au-

tem

ad pedes beatorum Martyrum intentis quidem oculis eoruin facies assidebant sed nihil tamen nocentes. Paulus adspicientes
ferse illse,- et
, ,

autem
ted

et Juliana sedebant psallentes

et

Deum
dies

collaudentes.
non Ix-

ne fraiusaniam imiteris. Video te puellam prumulta sapientia refertam. Obtemdentissimam pera consiliis meis, et columnas aureas per totum terrarum orbem, tuo nomine inscriptas, crigam. Tunc illi Juliana Miuime inquit me decipies , Aureliane tyranne et impie. Non circumvenies Dei altissimi servara. Ne mihi aiternam mortem suggeras. Visne me privare Dei gloria et caelesti regno, quo tu indignus es et alienus ? Jussit Aurelianus Julianam semoveri, et Paueui dixit Eu Paule soror tua lum reduci promisit mihi se diis sacrificaturam qure idcirco mihi uxor erit, totiusque regni mei domina. et sinas tibi perFac igitur et tu quod dico Vere suaderi, ut diis sacrifices. Ad hsec Pa\ilus sed nihil inquit, mentitus es idque tuo malo alienum fecisti a patris tui diaboli disciplina, cum quod ilie solet neque enim aliquem id facias nisi mendacia confingendo. subripere potestis namque nos non decipies, Sed frustra laboras ne si totius quidem orbis terrarum iraperium nobis minime, inquam nos circumvcnire pollicereris
quaeso
,

iuquam

et

hortor

-.

17
et

Manserunt autem serpentes

noctes

illae

tres

pOteris.

duntur.

tres

cum Martyribus

clausse.

Tertio

20

Quousque tandem

inquit Aurcliauus

in-

Alia Pauli

autem

die misit Aurelianus sub noctis tempus, ut disceret, an a serpentibus consumpti essent. Ve-

juriam nobis facis? et insipiens? Per deos ipsos

An non
!

erubescis

nugator

torm$nta
dicitia

,-

cgo vos omnium

JuUtttiM J)U-

nerunt, qui missi fuerant, ad

eum locum cumque

:

generum tormentis

aftligam, et neino e raanibus

ad januam accessissent,

eos,

psalmos canentes

et

Deum
in

laudantes, audiverunt.

Cum

vero accuratius

scire vellent,

quo pacto

locum quemdam

superiorem.

res se haberet, ascenderunt Unde per fene-

stram speculati, viderunt Paulum sedentem simul cum sorore sua Juliana, et angelum Dei stantem neque permittentem feras in conspectu ferarum et Aureliano accedere. Cucurrerunt igitur illi quse viderant, nunciarunt. Surrexit Aureomnia,
, ,

meis vos auferre poterit. Jussit igitur ignem afferri, et quatuordecim virgas ferreas, casque in ignem conjici, et valde accendi tum Pauli manus et pedes ligari , ferreumque vectera inter manus et pedes injici, et in terram detigi, ac sic virgis ignitis binis per vicesPaulum percuti Ju:

lianus diluculo, et sedit pro tribunali, et jussit veneficos feras suas illinc evocare, et Martyres duci

C ad

tribunal. Accesserunt venefici ad januam , et feras eo modo, quo solebant, vocare coeperunt. Cum

lianam vero jussit in lupanari constitui. Itaque multi e turba illa, quas circurastabat, scelesti et certatim contendcbant , quis nefarii homiues eam primus ingrederetur. Erant cnim velut ad equi hinnientes, ejus puellaa forma incitati. Cum vero in eo loco, in quo Aurelianus jusscrat, constituta esset, statim angelus Domini descendit de
,

vero

non obedirent, januam patefecerunt, et ferae uno impetuomnes exierunt, et quoscumque infideles homines prope januam invenerunt, statim interfecere, et ad deserta loca aufugefera? ipsas illis

caelo,

et dixit

Ne
,

timeas

Juliana

Dominus
,

enim Jesus Christus, quem tu colis , misit mc et sanctum nomen ejus notum ut te protegam timentibus eum. Cura vero mulfaciam omuibus
ti

runt.
tyranno
i/-

J8 Carceris

autem custodes Paulum

et Julia-

frui vellent,

ad virginem accederent, et ejus pulchritudine angelus excussit e pedibus suis pul,

hdferisattribuente.

nam
ig-itur

aa Aureliani tribunal duxerunt. Tyrannus

-

verem

et

in

eorum ocuios

injecit

ita

ut eos

me

hodie
:

fruor

eos intuens , ac ridens, Beatum , inquit existimo , quod vestra consuetudine fortasse enim mag-num aliquid a vobis
,

excEecarit. Quapropter neque amplius cerncbant, ubi essent, aut quo irent, neque ad illara nccedore

poterant.

lucrifaciam

et per deos ipsos

si

quidem mihi

21 Id

cum

turbae vidissent, quod admirabili- a Domino

,

multa et magna dona a me percipietis, et regrni mei potestas penes vos erit. Numet vobis quid vos deum Apollinem praesentem ut audivi a quibusdam speculatoopitulantem nullum vidistis ? Nos , inquit Paulus ribus

verum

dixeritis,

ter factum fuerat

uno animo clamabant

et

Ma-

comervata
ar cxci Uluminuti,

Julian, qui ubique eos servat ct protegit, qui illum timent. Qui autem flexis genibus supplices cjus excgecati fuerant Juliana, serva Dei implorabant', dicentes opem

gnus

est

Deus Pauli
,

nam sumus ex eorum Apollinem cogrnovimus quibus Deus salutem dedit. Tua vero numero anima ad mortem usque perdita est non cnim quinimmo rnultus nequc resipiscere vis sapis tyrannidis tuse furor ad blasphemiam tc converquem misit Dominus tit; quippe qui angelum
:

altissimi

peccavimus quidem contra te,

:

cum

stulte atque insipienter nos gesseriraus

sed tu

et da, qua;suraus, nobis veniam, ut Dei serva : precare Christum tuum, ut nobis visum restituat.

Jesus Christus ad obturanda ora serpentum, quae tua est arrogantia et temeritas, Apollinem fuisse jussit plumbeis dicis. Tunc iratus Aurelianus,

misericordia coramoU Juliana, paululum accepit et cum oculos in caelum extulissct, aquae Denm invocavit, ita dicens Domine Jesu Chri-

Eorum

ste,

author omnium salutis, exaudi me, et nunc etiam ostende miracula et prodigia, quse facis
propter

452
Ex
XDIT.
Sll-

MARTYRIUM
filios
,

SS.

PAULI, JULIAN^, ET
se
:

ALIOBUM
et

propter oos

hominum
ut

Restitue his viris faet

nam

et

APUD
KIUH.

foveam statim effoderunt

cultatem videndi

sanctum

jrloriosum no-

men tuum
,

celebretur. Hsec
illas infudit, et

cum

dixisset,

aquam

vehementer accenderunt. Itaque Aurelianus jussit Paulum et Julianam in lg-nem illum

conjici

ig-nem

omnes, qui excaecati fuerant visum receperunt. Tum illi ad terram prostrati gratias Deo reddebant , pcenitentiam agentes. Cumque peccata sua confessi essent, Chrisupra turbas
,

Sancti vero Martyres Deum collaudantes torem ac Dominum Jesum Christum

Salva-

ad opem

sibi

ferendam.

Cum

cum

invocabant autem ad eum lo-

venissent, sua

membra

crucis Christi signo

tiani facti sunt.

Paulu ab$en novit

22

Paulus vero

de quo dicebamus
illis

cum

munierunt, et sponte se in ignem conjecerunt. Erant autem in ig-ne illo Deum laudantes,
ejus g-Ioriam
prasdicantes.
,

et

carnificibus cruciaretur, virgis

ferreis diutius
:

Julianx
,

Ecce autem ang-elus

tisltlfltl ,

ab imputlit:it

tion viu

talam.

pereussus vooiferabatur , hagc dicens Aureliane tyrannc et nefarie quidnam mali commisi , ut sic creduliter et impie me cruciesP Yerum me quidem a tormentis Dominus meus Jesus Christus
,

Domini deseendit de
ig-ne foras excussit,

tyres vel

cjelo et fumum una cum neque permisit sanctos Marpaululum ab ig-ne perturbari. Stabant
illa

itaque in fovea
des proferentes
es

rectis corporibus, divinas lau-

sublevat
ig-nis,

te

vero mauet hereditas aeterni

tibi,

illius

in

qui paratus est

et

diabolo haec adver,

Domine Deus

hanc sententiam Benedictus Rex seculorum qui memor

:

8U9 nos sug-g-erenti.

Et ubinam

inquit Aurelia-

fuisti

humilitatis nostras

et praesentia tua

ig-nis

nue
esse

Paule
est.

ost

Juliann

soror

tua

quam

ais

flammam
,

temperantem

ducta
hfiec

Num
:

et virginem ? En illa ad lupanar putaa adhuc esse virg-inem P Ad

bonitatem tuam, quse facit ut peccata nostra non recorderis. Tu nos indig-nos salvos atque incolumes eripuisti a co,

extinxisti propter

Paulus Beio, inquit, illum ipsum Deum qui semper1 a tuis pravis cogitationibus me liberavil

et

sororis etiam ineae propugnatorem fuisse, intactam ab omni labe conscrvasse. Misit cnim
,

tyranni Aureliani qui suo imperio intumescit, quasi futurus sit immortalis. Haec cum Martyres precarentur, niulti ex Grascis a, Dei potentiam contemplantes animo compuncti,
,

g-itationibus
ita

angelum suum
ut sine

e eaelo, ut
et

eam

custodiret.

En

macula,
ut

vir'initatem

puram

liabens,

revertitur,

ut videat vincula

Aurelianus,

mea. Miserat enim Juliana ducerctur. Quae cum ve,

nisset ad tribunai, et Paulus eam vidisset, multo gaudio plcnus risit. Aurelianus vero Num in-

ab idolorum superstitione defeeerunt et Christi fidem secuti sunt multi etiam carnifices, qui eos verberaverant, cum Dei tanta in illos beneficia collata vidissent, mutato consilio, Christi ffdem amplexi sunt.
,
:

24

Perlata vero sunt hasc

jussit illos,
ita

tua satiati sunt? At illa dixit Mea pulchritudo mcum ornaiiHMitum ct decus Christus est, qui misit angelum suum, et me abjectam atque humi:

quit,

Juliana,

aniat.ores tui

pulchritudine

num, qui
nitus
illuc

omnia ad Aureliaut erant, in fovea larepente tonitrui

so-

mintt cxtentt-sad

Au-

pidibus obrui.

Sed,

eece

relianum,

cum

multis fulguribus, et nubes huc atque Mariyrum ronstantia;

,

lem servam protexit:

quoniam fidem

et

spem
illi

meam
ag-o,

in illo fixam habeo.

Quapropter gratias

ag-itatae, et ig-nis plenes, usque ad Aureliaeonspeotum devenerunt et ig-nem illum in terram effuderunt, voxque hrec e cselo ad eum

ni

et

est, qui faoit

sanotum ejus nomen collaudo, quod ipse mirabiUa solus, et non fist alius Deus

prseter ipsum.

demissa est Aureliane , ingrederc in abyssum gehenna3 ig-nis, paratam tibi et patri tuo diabolo. Ha3c cum facta essent, misit Aurelianus, et jussit
:

Athletas et Christi martyres ex fovea

illa

extrahi,

ANNOTATIO.
a Cerastes, xcpoonfc,
a
xsp$,
id

carcerem conjici Itaque sancti Martyres Dei gloriam laudabant in omnibus his, quse Deus
et in est,

cornu.
:

Caussam
"

indioat hio

looua Plinii lib. 3 oap. 32

Cerastia

oorpore eminere cornicula saepe

:

"
3

drigemina

quorum
lib.

motu,

reliquo

quacorpore

mirabiliter illorum causa fecerat. Septimo die postea diluculo Aurelianus sedit in tribunali, et jussit sacerdotes afferre quotcumque idola

ipse

ha-

ocoultato, soUIoitet ad
Isidorus
in

se aves.

Plenius de

bcbant arg-ento et auro confecta, ac pretiosis lapidibus ornata. Quae sacerdotes ipsi mox in conspectu
Aureliani constituerunt,
cate, inquit,

eodem
arietum

LBcap. 4:
oapite

Cerastea serpens

cum
et

stravissent sub ejus

dictus eo quod
:

nutem

illi

cornua habeat similia wpara enim Graeoi oornua vooant sunt quadrigemina cornicula, quorum ostcn:

pedibus purpuram regalem.

Paulum

Aureliauus, Vo- f Julianam. Quos cum

:

Tum

illiciena sollioitata animalia perimit.Totum enim oorpusarenis te^-it, nec ullum Indioium sui prabet, nisi ex ea parte, qua invitatas

tatione,

veluti

esoa

viilisset ante tribunal consistentes, animo et vultu valde irato illis minatus dixit Ite nunc
,

et

aves vel animalia oapit. Est enim flexuosus plus quam alii serpentes, ita ut spinam non habere videatur, Esec et plura notat Vossius in EtymologUv linguse latitue.

nolim enim existimetis, manus meas vos evasuros. Subrisit Paulus et ait Numquam tyranne, Deum uostrum derelinquemus, qui caelum et terram effecit. Ne putes amplius, idolis tuis cultum nos allaturos. Tum Aurelianus Violenta, inquit, morte dignus
:
,

diis saerifioate

es.

Idoiane

tibi hsec
sit
r*

videntur

neque

intelligis, qua? vis in illis

CAPUT

III.

Ad

hffic

aeum

esse dicis,

Martyrum constantia

films, qui

aliis

pamis

cumque prater
tissimus,
et

Jupiter iste quem tu s Pauiu. homo quidam fuit fugitivorum qmnum artem magicam bene edoctus ,w "" "' fuerat
, 1

Paulus

ca^teros

homines

exercita; obitus ac sepultura.

Ambo
ftmtur
mttiii

libidini

maxime

rumdam puloherrimas
jussit deinceps Aurclinnus

foveam rconvcitun.

Jfoveam quamdam eflbdi Bst truun hominum statura

wrerri, atque
in

Pnulum cxsolvi el tam Longam, ouanta tum Ligaa et iffnem

suocendi.

masset, se continere non potuit, quin

esset incontinendeditus , ac quouxores atque filias ada-

pon1t'

commisceretur. Qui modo in inodo an Sira iij Sj

Bquilffl

cum

illis

taurum mutatus

sciUcet

fovea

illa

tW

<)"\h-

oarmaoes, quodjussum fuerat,

Feoerunt
studio-

admodum

tamquam deum

Heres nomauUas ex jam dictis oircumvenztj ct a mente ahenatas in eam miseriam impulit, ut ipsum
,

^
,

colerent.

Ad hao

et alias

mu-

lieres

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI

453

lieres per formae mutationern et prsestigias dece

pit. in

aurum commutatus. Et ne
concitari
:

alia ejus libidi

te

confregit, atque in coliginosa inferorum penetra- Exsdit. " udS lia ingressus, eripuit eos , qui vinculis detine-

nosa facinora hoc loco narrem, (Scio

adiracuu-

bantur, et ex carcere diaboli

sed licet irascaris , dicam tamen diam nihil Teritus) iste, qui prope Jovem positus est, et Apollo dicitur, an non ex adulterio genitus est

illos in superiorem regionem eduxit. Quod totum ipsius benignitati acceptum refertur. Cum vero ita post tres dies a

muliere quadani, quae Latoua dicebatur queeque iflum peperit inter duas arbores, qui et ipse opera nefaria conimisit, patrem Jovem imitatus ? Eo dem modo et Dionysius vester ille Deus, an non et ipse ex adulterio genitus est ex Semele Cadmi
e

mortuis resurrexisset, apparuit suis discipulis atque Apostolis, et aliis multis, qui vere in eum crediderant et cum aliquoties comedisset et bibisset cum Apostolis per dies quadraginta, sic postea in eselum assumptus est, et sedet ad dexteram
:

Patris

cum
:

corpore

illo,

quod

ipse

Deus Verbum
aflfli-

Nugator, inquit Aurelianus, et sceleste, an non ex Junone deorum matre Bacchus genitus est? Estne Deus, qui ex muliere Kisit Paulus, et ait genitusincipiat esse Deus, autqui uxorem habeat? Tunc Aurelianus, Quousque, inquit, multas uugas effundens diis maledices ? An non et vester Chrifilia ?
:

sibi copulavit.

Nunc

igitur diabolus dolore

gitur

illum enim Christus ipse Christianorum pedibus conculcari fecit, qui per sauctum ipsius nomen ingrediuntur in regnum cadorum a quo
:

regno tu alienus

es

habes enim sortem et partem,

Feternam ignis gehennam, heretlitatem diaboli patristui percipiens.

stus,
citis,

quem

vos Christiani

Deum

caelestem esse di:

ex muliere genitus est? Respoudit Paulus Non es tu dignus, qui Dei mysterium audias. Verum ne oratione tua multos eorum, qui praesentes sunt, circumvenias, necesse est aperire id, quod
quaeris.

28 His auditis

Aurelianus

prte

furore vultu

'<f''

an nofa~

mutatus

dentibus stridere ccepit, exardescens in illum, cui et respondens, Multas, inquit, nugas te modo etfundentem passus sum pationest, et
,

tmU

B
utietmy-

mriwn

cum caelum et terram, mare omnia, quae in eis sunt, effecisset, hominem effinxit ad imaginem et similitudinem suam purum enim a malitia, innoceutem, justuru, pietate praeditum creavit illum Deus, et in paradiso deliciarum pleno eum collocavit. Pater autem vester diabolus non ferens tantam hominis felicitatem, Evam seduxit, et per illam, Adam ad divini praecepti transgressionem impulit. Quo factum est,
26 Initio Deus ipse
et
.-

tiam inte, nugax et sceleste, audieiido retineus. Tu vero quamdiu perges me contemnere, et diis malcdicere?

Nuno

ut et Adam ipse tamquam transgressor e paradiso expulsus sit, et genus omiie lmmanum morti et
peccati poenae
lestis

mis modis meis vos eripere. Tum Paulus et Juliana concordi animo et magna voce clamantes, Nos, inquiunt, Christiaui sumus, et in Christo ipso spes nostras collocatas habemus dsemones non adoramus, idolis tuis non servimus, tormenta tua non timemus. Excogita igitur quoscumque vis cruciatus fidein enim in Deo habemus, fore ut a nobis supereris,
: :

igitur nisi diis immoiaveritis, pesaivos perdam, ita ut nemo possit e manibus

quemadmodum

obnoxium

evaserit.

Quamobrem

cse-

pater tuus diabolus a Christo superatus fuit, qui nos etiam robustos facit, et pravas

tus,

Pater et omnipotens Deus misericordia moliumano generi subvenire volens, misit Filium suum, ut humanam carnem susciperet, et Adam solveret, eosque qui ab injusto detinebantur. Ipse igitur Deus, Verbum Dei, ac Patris Eilius, ante secula omnia est sapientia ipsius, et potentia et qui per archangelum Gabrielem annundextera
:

artes tuas expugnat. Haec cum audisset Aurelianus, jussitlignum quoddam magnum afferri quod cum
:

allatum fuissct,
fices

fecit

Paulum

in co alligari. Curni-

vero ejus

manus

colligarunt.

Tunc Aurelhmus

praecepitaccensas lampadesatierri, et in ejus faoiem injici, praecone ita vociferaute Ne in orbis tcrra.-

tiatus fuit
stissimae,

sanctae

illi

Virgini, puraB atque hone-

ducenti

in cujus utero

ex prophetico et regio genere originem Deus ipse, hoc est, caeleste

oculis corporeis non cernitur, habi-

Verbum, quod

tans, suscepit corpus

affatus esset
:

cum GabrielitaMariamipsam
Dominus tecum
:

Ave

gratia plena,

et paulo post; Spiritus sanctus superveniet in te,

neve in deos ipsos maledicta conjicias. 29 Juliana eum fratrem suum igne coml)uri etudaiia spectaret, summa voce clamavit tyranne et *p/h Ma,l, reg J sceleste, quid mali frater meus commisit, ut ita crudeliter eum cruciesr Jussit Aurelianus et Ju- tCt lianam in ligno alligari, et accensas faces in os p cui et dixit ejus, et in totum corpus adliiberi
sis,
:

rum dominos contumeliosus

ideoque quod et virtus Altissimi obumbrabit tibi nascetur ex te sanctum, vocabitur Pilius Dei. Genitus igitur fuit Deus et caeleste Verbum per Virginem, omni labe purissimam, corpore, tamquam veste quadam iudutus propter humanae salutis di-

Impudentissima mulier, erubesce, quemadmodum

mulieres decet. Tum Juliana ridens, Vcrc, inquit, eo Aureliane, te admonentem accepturn habeo Cum sis mulier, erubesce ; revequod dixisti reor enim, et erubesco Christum Dei vivcntis
,

speusationem.
incurnatio-

27
est,

Nemo enim
,

poterat
,

m, >

praesentem videre

Deum verum cum Deus ipse

ita

ut

sit

ignis

consumens neque homo aliquis vivens Dei faciem videre possit. Hujus igitur dispensationis causa Deus noster, quod ad carnem pertinet, genitus fuit, et ut infans lacte nutritus est,

meam, neque illum daemones colcre. Purore accensus est Aurelianus, cum se ab illis irrisum videret. Itaque jussit carnifices ignem per totum
Filium
,

qui est ante facicm

et

possum derelinquere,

corpus illorum circumferre. Quod

fecissent, tota civitas,

cum

illi

mox
:

quae sanctorum

Martyrum
lrnillos

cum

esset

spectaculo intererat, voce

perator Aureliane
crucias.
Si
,

magna clamabat
judicas,
,

tamen

divinitate perfectus. Insuper factus est puer,

irijuste

injuste

et juvenis,

cumque hominibus,

ut homo, conver-

nolunt

diis

sacrificare

sciitcntiam

satus est annos triginta tres, urbes,

castella

regiones et
,

contra
ret,

orbis terrarum

pertranaiens

et

benefa-

ne

ciens omnibus, ac liberans eos, qui a diabolo vexabantur. Postea iu ligno crucis suffixus est , ut

citaret,

rentur,

Aurelianus, cum mctueillos fcras. populus seditionem adversus i])sum consententiam tulit, ut eorum capita truncaet corpora canibus ac feris et volucribus

Tum

salutem daret

qui pcrierat diaboli violentia et fallacia. Idem corpore mortuus est. Cumque ad iuferos descendisset una cum sancta anima
,

mundo

caeliproji(;erentur.

3u Ituque decimo
sti

septimo

die

mensis Augu- OTO

illa sua,

contrivit portas aereas, et vectes ferreos

b exierunt simul laetantes, atque Salvasti nos , psalmi concinentes

:

versum hunc mon Domine , ab

afiligentibus

454
E\ IWT,
APUD SuM,
I.

MAIlTYIUUAf

SS.

PAULI, JULIAN.E, ET ALIORUM

afflig-entibus nos, et odientes nos confudisti.

Cum

vero ad locum martyrii venissent extra urbem Paulus rogavit carnificem, ut Julianam prius, quam

haec a militibus Aureliano. Qui eum ea audivisset O furorera, inquit, pessimum Christianorum isto-

ipsum, securi pcrcuteret. Juliana vero, suam Christi signo inunisset, admodum
extendit,

cum
laeta

rum, quos ne mortuos quidem superare potuimus

faciem

colium

eamque

spiculator securi percussit. PauChristi martyrio perfun-

Misit ig-itur, et milites ipsos noctu illinc abduxit : neque enim volebat de die eos illinc removere, ne a Christianis irriderentur. Cum vero dies illuxisset

lus igitur

cum sororem

exierunt Christiani, et

Martyrum corpora curantes

ctara vidisset, oculos in caelum erexit, et

tins egit, ac crucis

Deo gra-

sumptuose

in pace condiderunt, reg-nante Domiiio

:

suum
vit.

extendit

qucm

signo se itidem muniens, collum et spiculator mox obtrunca-

nostro Jesu Christo

Spiritui sit g-Ioria,

per, et

cum quo Patri simul et sancto honor et imperium nunc et semin secula seculorum. Amen.

ac leputtu
ra.

Erant illorum corpora extra urbem jaccntia, cum e loco il!o ea tollere Christiani prohiberentur. JMilites enim, ita ut jusserat Aurelianus, observabant, ne quis rcliquias illas auferret. Vcniebant auJjI

ANNOTATA.
a In Grseco est t&v ftfejww quse vox alibi et Gra?hic autemgentiles. b Alibi Martyrum mors refertur ad diem 4
;

tem in eum locum lupi, canes et volucres, et circa sanctorum Martyrum corpora sedentes, ilJa custodiebant.-cumque muscas et ejusmodi animaliasupra
corpora
sedcntia viderent, aves ipsae alis eo expellebant, non permittentes, ut in sanctis illis corilla

cos significat et g-entiles

Martii. Vide dicta in Commentario pr&vio

3.

num.

poribus insiderent. Itaque septem dies et septem noctes ferBb ac volucres cseli circa Martyrum reliquias conscdcrunt. Casterum nuntiata sunt omnia

Utra igitur die suum agonem consummarunt ? At quidquid sit, major pro hodierna die videtur esse auctoritas ex numero majore Fastorum, tunc illos referentium, siquidem die eos sua referant, seu qua martyrio sunt coronati.

DE SANCTIS MARTYRIBUS MONAGHIS

LIBEBATO ABBATE, BONIFACIO DIACONO, SERVO ET RUSTICO SUBDIACONIS

ROGATO ET SEPTIMO MONACHIS, ET MAXIMO PUERO

CARTIIAGINE IN AFRIGA
J.

B. s.

COMMENTARIUS PRyEVIUS
Scriptor Passionis, ejusque tempus et locus,
in

Sanctorum vero cultus

Ecclesia celebris.
idem ipsum ex Passionis principio colligere, ut prorsus non videam, quid demum sibi vetit Tillemontius tomo 16 pag. 798, dum martyrium, de p quo agimus, ad annum MSreferendum contendit, quasi eodem ferme anno contigerit, quo se histo-

^uhiii

WtorW
mttieam
tortpiit,

certa est et P a^sim admissa illustrium i \ horum Martyrum probatissima Passio, tam I ""''' vero ejus scriptore inter eruditos elapso

mm

proxime seculo disputatum est, aliis cum Surio C cam Victori episcopo Uticensi, aliis passim et recte Victori

non itapridem
Ctores

Vitensi adscribentibus, sic tamen,ut disscrtatio prodierit, qua duo ViVitenses asscruntur, qvortmt /><>s/<-r>n

riam

scripsisse testatur Victor,

mo post Wandalorum
quo ccepisse
licos persecutionem.

historia tribuendadicitur, ut vide in

nempe sexagesiAfricam irruptionem perperam certat Hunericiin Cathoin

non
4-48,

dibus Trivortianis menseAprili L709. est, vcrum Passionis historicum Victorem Vitensemomnino appellari; de quo videnda Cl. Theoderici Ruinartiiin suaPersecutionis Wandalicm
historia,

EphemeriNobis satis

Pussi

Stilll

on. 4t*3,-

ubifusius eadetn Passio ex variis codicibus Mss. ita vindicata estt ut de ejus germanitate dubium modo nullum superessevideatur, guodhicmeritomoveripossit. g De tempore, guo fbrtissimi Pugiles coronati fUerint, loquitur ibidem laudatus Ruinartius
94,
.

admonitio apag.

non indiHunerici carnificinam, ipso vivente et urgente, dire exercitam, ut ex laudata hic historia ctarissime patet nostrosque adeo sanctos Monachos passos ipso superstiteet spectatore qui tamen Dei judicio, post non multos dies
^

S Observare enimvero potuit Vir alias

ligens, s ('vvissimam

u( vult TiU
lemon(iu$.

turpissima morte praeventus, scatens vermibus exan- e bnturanuus septimus regni ejus 476 vel 177 inchoati. Frustra igitur laboravit, seque torsit Tillcmontius, ut admissam passi, ab eruditis, et vero
;

spiravit

dum

ab

amw

censetgue illud satis indicari ab ipso Passionis scriptorot dum eos anno Eunerici regis septimo

martyriipalmamadeptosfuisserefert.Cumenim, inguit, Hunerioua anno am axn excesseril e vita,

oompletofere ootavo regni sui anno, mors eorum anno praacedenti, soilioet anno gdlx&xiq consignanda
est.

Victoris

wrba non
alii.

certissimam epocham a Majoribus nostris etiam confirmadum de synonymo sancto Liberato medico alxxsque in eadem persecutione Martyribus egerunt ad xxm diem Martii, cui proinde et nos hic acqutescendum censuimus.
teret,
-t Pergit RuinarHus : Quonam tandom lovo aut apprehensi fuerint,aut mortem subierint,

otiose eapendit

etiam

Chifttetiits,

cxpendere

Poterit unusguisgue

nou

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTL

opus ut hic fusius inquiramus, cum ex constet, eos a monasterio teripsa ubi vitam inonaritorii Capsensis in Byzacena Carthafriuem adductos fuisse sticam ducebant ibique martyrio coronatos. Quam hcec clara et certa sitnt, tam dubium est, quod ibidem sequitur, sumptum ex occasione nominatce AtcCapsen* sis civitatis, in cujus vicinia sancti Martyres commorati dicuntur, utrum nempe confundendi non sint cum Capitanis Martyribus, qui in Kalendario Carthaginensi celebrantur Idibus Novembris. Non ausim equidem id asserere, tametsi mirum videatur, tam inclytos athletas in dicto Kalendario fuisse omnino prcetermissos At facile respondebitur, innumeros alios in ipsa illa persecutione passos, ibi etiam prmteritos esse, ut inde pro con-

.-,.-,
i

non

est

eondita sunt in monasterio contip-no basilicae, quaa

dieitur Celerime. Scribit beatus Victor Africanus

ccii

eorum Passione
,

episcopus in historia ejusdem Wandalica; persecutionis,

quam

et ipse

cum

ceteris sustinuit, et fideli

onen n uje

atque

illustri stylo digessit.

Notherus locutus est ex eodem fonte, aliis rem totam multo brevius complectentibits at veteres istos omnes longe superavit Herrera in suo Alphabeto Augustiniano quod nempe Martyribus illis 7nonachis et Africanis erescere voluit, atque adeo in varios arliculos importune divisit, nescio sane quo opetw pretio, cum neminem hactenus invenerim qui de ipsis S. Attgustini sequacibus, nedum Ordini Eremitarum aggregandis vel remotissime cogitaverit Quod
8 Ita
et
;
,

ferme

**

'^adunt^r

/taoneCapsensium et Capitanorxtm,argumentum non videatur posse deduci. 5 Reliquum est, ut ostendamus tam illustrem eJoufcii Passionem classicis nostris Martyrolog is ignotam HarKjrohnon fuisse, nec ignorasse ipsos, Victorem Vitengiis, sem eampro merito celebrasse .Prseivit haud dubie ceteris is, quem Ado ductorem habuit, auctor B Romani parvi, jam non semel post Rosweydum editi, qui nescio quo errore ductus, eos hoc die consignavit, ubi vel ex ipso Passionis titulo constalvi Nonas seu n Juliimartyrium subiisse. Et idquidem brevis istius Martyrologii auctori condonari posse videtur, quod fortasse Passionem non viderit magis miror, Adonem, qui Acta ipsa pras oculis habuit, errorem non correxisse ; nisi forte et ipse et alii animum attenderint ad celebrem aliquam reliquiarum translationem, modo nobis incognitam, cujus occasione ipsos hocdie retiderint. Ceterum Adonem secuti sunt reliqui, XJsuardus cum tota sua progenie, Notherus, Beda Plantinianus, Maurolycus et recentiores passim cum Martyrologio Romano. qnoritmelo. 6 Ne textibus midtis hic describendis immorer sufficiet exhibere Adonis elogium seu Actorum compendium hujusmodi Apud Africam natale sanctoruni martyrum Liberati abbatis, Bo;

verbo indicasse. Id superest obiter alio quamhic a nobis ordineVictorem Sanctorumnomina in Passione eiiumerasse, secutus nimirum ordinem gradus ecclesiastici, quo S. Liberatum tametsi abbatem caruisse recte, ni fallor existimat laudatus Ruinartius pag. 209, ad quem leclorem remittimus daturi
hic satis
sit

observandum,

modo Passionem ipsam ex cjusdem

rate collatam.

editione

ad ^

codices 7nanuscriptos, ac veteres editiones accu-

PASSIO
Auctore Victore Vitensi episcopo
Pium cxortriumphos Martyrum beatorum ad enarranda, qure gesta sunt, auxilium expo- itiuiu. ut qui illis prsastitit supcrandi visco divinum ctoriam, mihi indigno et immerito quautulacumque verborum porrigat ornamenta. Tunc enim

nedicaturus Prse
,

valebo, qua; desiderata sunt, indicarc,

si

ipai

di-

gnentur pro mc misero, Domino supplicare. % Septimus namque agebatur annus crudelissi- Gravitm

mi atque impiissimi regis

tiquus liostis
,

Ilunerici, et, ecce, an- 4/Wca

,

Servi et Kustici subdiaconorum, Diaconi et Septimi monachorum, et Maximipueri qui persecutione Wandalica jussu crudelissimi de territorio atque impiissimi regis Hunnerici C Capsensis civitatis ex habitaculo monasterii abstracti, atque ad urbem Carthaginensem perducti
nifacii
,

trisulveternosus utique anguis cae linguas vencna vibrans, Cyrila quodam Ariomanitarum episcopo ministro usus est; subvcr,

Bogati

ut ita tens et obtinens animum irgis crucuti suaderet non posse cum paoatum, atque Ionga> vum obtinerc reg-num, nisi noim-n penleivt ianocentum. Qui tamen Dei judicio post non inultos dies turpissima morte prteventus, scatens ver-

j?

ubipro confessione Catholicae fidei et unisunt ci baptismatis defensione, primo carcerali custoet crudelibus ferri ponderibus ardia? maneipati ubi cum ctati, tenebrosis deputati sunt locis
: ,

mibus

exspiravit.

31nfectari cOBpit ore cruento

omnem

Catholico-

aitholico-

rum multitudinem

die ac nocte

Christianum populum in

fidei

con-

stantia
sus,

roborassent, jussit tyrannus furore succen-

provinciam rumpirwcutio Africanam, in modum (sicut pnedictum est Abraha; patriarchae) arena^ maris fucrat multiidicata, ut eam rebaptizationis sauciaret macluera, atque StO,

qua-

pcr totam

>

navem lignorum manipulis adimpleri atque omnes pariter alligatos in pelago igne suppo,

lam illam sin^ularis

et

puri

baptismatis,

quam

sito
admUti pos-

adcremari.

Christus vino carnis suffl purificanfl, prclo exprimene crucis feccrat dealliatam, tetrffi uigTedinifl turparet illuvieflordulenta.AccipieiiBquoquetyrannuB,

m;

Cum autem pro voluntate infandi regis, vel crudelium ministrorum, extensis eorum manibus et pedibus elevatis, lignis ignis fuisset injectus,
7

uterat ducibilis a et ferus, serpentinam sutfgestionem, feralibus edictis uno tcmpore b totam cupit

a
'

statim imperio divino, videntibus cunetis, exstinctus est et dum saepius renovaretur, iterum at:

que iterum exstinguebantur globi flammaruin. Unde magis tyrannus, furore simul et pudorc replctus, jussit eos

remorum vectibus

enecari, et ita

singulos
:

in

modum canum,
,

cerebris comminutis,

perimi sicque speciosum cursum certaminis sui, perfecerunt. Corpora eorum coronante Domino in mare jactata, sub eadem hora, illaesa lictoribus reddita, a Christiano populo reverenter subcum hymnis solennibus pneeunte clero lata
,
,

commovere. Primo sacerdotum et ministrorum copiosissimam et maximam turbam, in lon^inquas el SXtremas regiones exsilio cnnleli detrusit. Quibus bis aeutum c genuB frumcnti, quod jumentis solis cdere concessurh est, nequaquam induatria mosed manentc furfuris eortice Iolari contritum
|. ,

Tion

iolum

Kuwffafuma

ricatum, pro miseratione dari pMBCepit. Post vero, crescente impietatis insania, etiam lioc auferPoBt modicum quori crudelissimus impcravit.

que temporis, uuivcrsas simul

ccclesias,

praiju-

Augusti Tomus III.

01

dicatis

456
A. VictoRB Vits>;

PASSIO

S.

LIBERATI, BONIFACII, SERVI ETC.

ingentibus
id est,

dicatis venerabilibus portis, ciementis

claudi mandavit. Universa

namque monasteriavi-

rorum vel puellarura sanctarum gentilibus,

Mauris,

cum

habitatoribus donari praecepit.

ud ommt
texutct
o,

Unus fuit omnibus ejulatus, unus pro Chrimoriendi integer et plenus affectus. Paria currebant flumina laerymarum; quia permiserat Do5
sto

Eductisque illis de custodia, multitudo popuDei , bellatores Trinitatis quasi ag-nos inuocuos ad victiraam deducebat, et rigentium pondera catenarum, quasi qneedam mouilia pervidebat quia non fueruut illa vincula, sed ornamenta.
ri.
li

minus cibari eos pane lacrymarum,

in lacryrais in
ra.

et potari eos

10 lucedebant itaque cum fiducia ad supplicium, quasi ad epulas concurrentes, una voce per arubitus platearum Domino decantantes Gloria in
:

variis $ U p.
plieii o(f . e
cti Bunt,

mensura, aut forsitan eine mensu-

excelsis Deo, et en in terra

pax hominibus bonge

,

Et si reperta est exiens de arca, inhians cadaveribus mortuis pars aliqua pereuntium corvorum , major est tamen in houore Trinitatis numerus felicium colurabarum. Quanti nobiles et optimi viri ampli et lati cespitis dominici ^terram cum caelo commutaverunt, ct simul corpus
,

Votiva nobis haec dies est et omni solennitate festivior. Ecce nunc terapus acceptabile ecce nunc dies salutis quando pro fide Domini Dei nostri perferimus praeparatnra supplivoluntatis.
: ,

cum

substantia tradiderunt
,

bilissimee ferainae

atque delicataj et nocontra verecundiara naturae ,

;

cium, ne amittamus acquisitoe fidei indumentum. Sed et populis publica voce clamabant Ne timeatis, o populi Dei! neque forraidetis minas atque terrores praesentium tribulatiouem sed po:
, :

spectante vulgo virgis

Crueiatffi,

caesae,

variisque torraentis
in-

tius

moriamur pro

Christo,

victorias tropffla

portarunt? Quanti
feralia

tuus est pro nobis,

guinis salutaris.
11

quomodo et ipse morredimens nos pretio sui san-

fantuli

irridentes

edicta
in

ante

mundura
ejus semi-

contcmpserunt,

quam

illecebrosam

tam
B
Ilot inter
vii

introirentr

6 Tunc apprehensi sunt et septem fratres quantum pertinet ad concordiam dominicae servitutis,

tamen veheraenti conatu, qui inter Frustru alvidebatur , nomine Maximum , Ucitur puer E oupiebant auctores malorum a Sanctorum consoreos
infantulus

Uuum

monu-

chi

bonum

quia monasterio habitantes in unum cst etjocundum habitare fratres in unum

in
: :

separare diccntes Infantule , quid festinas ad mortem? dimitte eos, insaniunt, et audi consilium uostrum, ut possis invenire vitae remedium,
tio
,

id cst Bonifaclufl

diaconus, Servus e subdiaconus,

et

tanti regis

adire

palatium.

Tunc

ille,

ffltate

subdiaconus, Liberatus abba, Rogatus monaehus, Scptimus monachus, et Maximus monachus, in numero scilicet Macchabseorum germauorum, quos una matcr Ecclesia Catholica genucrat, et per viscera fontis seterni salubriter pepeItusticus
rerat, de torritorio Capsensis/*civitatis, cui prsefuit

quidem
bat
:

puerili, senili taraen

Nemo me
,

maturitate, clamaseparat * a sancto patre meo Libe-

* al.

sepa.

rato abbate

et fratribus

meis
ipsis

qui

me

in

mo-

ret

nasterio nutrierunt.

Cum

sum intimore Dei

conversatus
pere,

cum

cura ipsis desidero passionem susciquibus credo me et futuram gloriam

,

sanctus Vindeinialis sacerdos egregiufl, et Christi

fidclis antistes.
Carlhagt-

invenire.

nem

attraeti

Quibus attraotia ad urbem Carthagineusem, primo eis illccebrosis blandimentis serpens voluit
7

ritiam

putare, quia possitis seducere pue; simul nos Dominus septem voluit congregare, simul dignabitur omnes uno marty12 Nolite

ad martyrittffl

meam

fortiter

properans,

promitiens honores caducos et divitias in^entium voluptatum necnon et regis amicitiam, vel alia multa, quffl solent insipientium aniiiins, uucupantc diabolo, visco raundiali captare. Scd hfflO omnia Christi milites acsi contagfia, respuerunt, clamantes uno ore Unus Dominus, una fldes, unuin baptisma. Nec poterit in nobis, adjuvante Doinino, iterari, quod in sancto Euangelio semel prffloeptum eat dari quia qui semel lotus est , non habet necesse iterura lavari, quia ranndus est totus. Facite quod vultis inferte paenas corporibus uostris. Melius est temporalia ad
sibilare,
: :

rio

coronare.
illo

Quomodo nemo

perire

potuit

de

septenario
ita

numero felicium Macchabaeorum, etiam septenus nostrae congregationis numerus

nullum inveniet detrimentum. Nam si negavero eum, et ipse negabit me; quoniam ab ipso diQui me negaverit coram hominibus, ctum est negabo et ego eum coram patre meo, qui est in et Qui me confessus fuerit coram hominicaelis bus; coufitebor et ego eum coram Patre meo qui
; :

est in

caelis.

F cum
in mari.

festinatione ad navale quod omnes supplicium, pro voluntate infandi regis, vel cru- paliuntur

13 Perducti itaque

al, pati.

modicum eufferre supplioia, quara aeterna pendere*et subirc tormenta. Eabete quae promittitis, cum ipsis divitiis post paullulum perituri, Nobis vero nullus de postibus frontium valebit evelLere,

delium ministrorum, exteusis manibus

elevati

et pedibus,

g potius feruntur quam

,

ligati.

Quo dum

statim imperio divino videntibus cunctis extinctus est et dum sffl:

ignis fuisset lignis injectus

* al.

quo

quod* inuno baptismate

Qujd multaP

artifex Trinitasdi-

pius reuovaretur nutrientibus pabulis, iterura at-

g-nata est titulare.

blandtttit

tnm muvcnlur.

Dum

tali

constantia divinitus

que iterum extinguebatur h rogus globo fiammarum. Et cum exinde magis tyrannus furore simul
esset et rubore repletus, jussit eos

munirentur, jussi Bunt oaroerali custodiffl manoipari,et Lta orudelius onerati ferri ponderibus, tenebrosis deputati sunt locis, ubi nulln miseratio arridarel Lenitatis.

remorum

vece-

ctibus enecari, et itasingulos

inraodum canum

3ed populus memoratSBurbis, inDo-

mino Bemper fidelis, dato munere

oaroerariis, die ac nocto Christi Martyrcs frcquentabat, et ita ab eis dootrina et virtute fldei roborabatur, ut talia etiam Lpsi pro Christi nomine plena deleotatione

rebriscommiuutis extingui. Qui tali genere mortis debitum spiritura feliciter Domino reddiderunt: nec expaverunt lig-nis quatientibue mortificari, quibus semper fuit oranis spes in ligno. 1-1 Sed cura in mari venerabilia corpora jactarentur
ris,
,

unde mire
ejecta corpo-

illico

quod contra naturam

ilhesa
:

est

sequo-

ouperent, et oapulo persequentis faoilia supponerentcolla.

perferre
(

ndc

.t

lloc

autem tyrannioas pervenit ad

,

rarrrmti

qui

ebrietate furoris accensus

supplioiis mligi
,

inauditis

aures, jubet eos adhuc et majoribus vinculis

pelagus littori reddere maturavit nec ausum fuit, ut moris est, triduana dilatione iu profundo retinere, ne praecepto Dominico minime paruisset. Ad quod miraculi genus et ipse tyranuus, licet inipoenitens
ut fertur, expavit. Gaudens autem, quse aderat, multitudo , corpora sauctorum Martyrum dili-

eadem hora

ra sepeliw
tur.

corpora

onarari

navimque imperat Iignorum aridorum manipulia adimpleri, atquein eadem omnibusal,

legatis, in

modio pelago igue supposito coucrema-

geuti tradidit sepulturse

praeeunte clero venerabili

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

A.

157
-

Carthaginensis ecclesiae. Ubi etiam et praeditertio jam Confessores effecti candi diacones Salutaris et Muritta g-eruli reliquiarum adfuerunt. Humata; sunt igitur cum hymnis solemnibus lipbili
,

Bisacutum, sive bisactim scribas, ex sensu A y ,CT tVlliM, legunt alii intelligitur. Paulo inferius pro solis

solum.

d Pro Dominici, melius, ni fallor,

ni.

alii

Domt1

sanse beatfe

Sanctorum inmonasterio

Big-use

i,

con-

tig-uo basilicae, quae dicitur Celerinse.

Et sic in conTrinitatis beatissimi Martyres passi sunt, fessione speciosum cursum certarainis sui, coronante Doet

In nominibus non laboro, pro Servus legatur

Servius, et

pro Septimus, Septimius,

et

si

mavis

Septiminus.
f De hac urbeetdeS. Vindemiali vide Ruinartium hic.
g-

mino, perfecerunt cui est honor et gloria in secula seculorum. Amen.

:

Elevati potius legerim,

quam cum
rogi

aliis cia-

ANNOTATA.
a Ducibilis
alii,

vati.

h
inquit Ruinartius
,

Alii legunt, exstinguebantur

flamma-

docibilis;

idem erit si cum aliis scribas docilis. b Uno tempore alii legunt pro tempore.

rum. i In
tius.

Big-use varianl aliqui, videatur

Ruinar-

DE
B

S.

ANASTASIO EPISC. CONFESS.

INTEKAMNiE IN UMBRIA ITALLE

COMMEIVTARITJS PR^EVIUS
Sancti a

J.B. S.

synonymo

distinctio, gesta, inventio et

miracula

Sec. vi

AUTVII.

De

Umbris/
Sanctos

cxdtu hic disquirendum non est, satis sit, ipsum hoc die in Martyrologio Romano annuntiari. Ceterum cum umbris, imoet den-

ibidem nobiles familias, quaeorig'inem suam aSaucto illo deducunt; quod tamenidoneissu?cessionum
tabulis probari, facilius persuadebitur aliis, quam mihi. Habemus qua^dam ejus Acta, cum iustrumentranslato publico de inventione corporis ejusque

sis tenebris

muffutn im

pkxQS

ad distinguendos, geminandos aut confundendos Vmbrise non semel descriptae Sanctos, totis quinque prioribus anni nostri sacri mensibus colluctati Majores nostri, Janningum

tandem impulerunt, ut laboriosa dissertatione tomo i Julii preefixa, difpcultates ssepe discussas,
ssepius etiam recursuras ita explanaret, ul ingratam cramben identidem recoquere opus non diesset. Habes istic veros seu preetensos Syros, ctos Vmbrise apostotos, ad sitas classes reductos,

tionectmiraculisexiudefactis. Quod instnimeutum quam est fide dignum, tam obscura et incerta sunt Acta vitffi. Interea nullisantiquorum Martyrologiis
reperitur inscriptus. Abest quoque a prima cditione Romani sub Gregerio XIII correcti; additus in secutis cditionibus, saltcra ab

anno mdcviii, die xvii

Augusti, ultimo loconudishisce verbis: Interamnffl Sed lucc illuS. Anastasii episcopi et confessoris.
ic stranda erunt suo tempore ad diem x vii Aup-usti Anastasium episcopum satis est monstrassej hunc
1

hunc vero

S.

Anastasium

ita

ab alio synonymo,

ceterorum ductore, et patria et seiate distinctum, ut verba ipsius huc adferre sufflciat ad aliqualem hujus S. Anastasii episcopi confessoris notitiam. c Ita habet cap. i, num. 7, pag. 20: Soilluslravit 2 Confunditur quoque Anastasius ille dux
Janmngut

Interamnensem neutiquam essc Anastasium xu soF ciorumducem. 4 Ex ibi disputatis recte evertitur 'magna scri- tx
_

qm

quit

ptorum Umbrorumconfusio,nonminus quam

fectata Castellorum aut aliorum

afJ^JjgjJ* "

ciorum

Anastasio episcopo Interamnensi, de quo Ughellus scribit, quod nainstinctu tione Syrus fuit; atque Interamnensis ex
xii
S.

Syrorum cum

cum

hoc aliisque

Sanctis cognatio,prwter ea, qusehuc illustranda remittuntur, deSancti gestis,sciateet sacricorporis

lis,

divino acclamatus est circa

annum

dcvi

alii

ele-

miranda prorsus

inventione, secutis miracu-

ctum fuisse contcndunt anno ro anno dliii. Ang-elonus in

scripta, ait

dxliii, obiisse veIlistoria

sua Inte-

bis

cultuque adeo sic statim accrescente; utin uripsius patronum, votis omnium conspiranti-

diversos scripto, ramnensi, Italice ipsum descendisse e Syria in Italiam res eitans, pariter circitcr annum dxvi. Eumdem Jacobillus

Porro quodad Acta seu vitam supra Janningus etante ipsumMajoattinetjam

bus, electus fueriL
S. Anastares nostri alii merito fassi sitnt, de hoc prseter ea, qutesingusio vixquidquam superesse jnutato solum nomilis ferme sanctis Episcopis, applicaricommodepossint, uteaex variis, quse

Syrum

facit

et

cum imaginario
dicit

sociorum numero venisse scopum fuisse et in pace mortuum, coli xvn Aunon g-usti. Hinc patet manifeste, Anastasium hunc esse illum, qui dicitur in turba duodecim tantum
in
,

suo trecentorum epiItaliam

ne,

habemusmanuscriptisdescriberesupervacaneum
sit

sociorum venisse seculo primo auttertio, ct raaret episcopus non tyr obiissc ad Aquas Salvias uti supra Jacobillus dicebat ct colitur fuit quinta Decembris die. Omitto plures distinctionis
:

ex Ferrariide sanctis liaiue hodierno etogio sedparatotam rei quatem qualem substantiam,
:

chronismis implicitam
5

intelliges.

Anastasius, inguit , e\ nobili Castellorum FararUela> annum .... familia Interamnffl ortuscirca salutis Abstinentia et sanctimonia vita: fioruit.

notas.
timjulurl

doctrina

3 Minus quoque idem sunt

ipsi

in

sententia

dtinTMio

w.

aliorum, qui neg-ant, Anastasium episcopum interamnensem e Syria advenisse aiuntque^patria quo-

huimlitate; sed et erat incredibili , maximaque excclluit, omnibufi fain pauperes beneficentia mi.scriis pene concultatibus in sublevandis eorum

que Interamnensem fuisse

atquchodiedum

florere

sumptis.

45*
AVCTOIl
J.B.S.

sumptis.
rale

Quapropter
illi

omnium oonsensu

aggressus reliquias pestis Arianee sustulit

ANASTASIO EPISC. CONF. mortuo Episcopo summo stat instrumentum paginis 32 subrog-atur. Munus pastopars terhainsumitur formulis
S.
, :

DE

in folio,

Ec-

ventate fidem facientibus,

Glesiam sanetissimis institutis reformavit , multa per dioecesim erexit templa collapsaque instauravit in urbe templum Assumptionis B. M. V., in quo sedein episcopalem constituit , aedificandam
:

Verum

de transcrip ti onis

quamm D

curavit. Ilis et aliis operibus clarus ex hac vita ad

perennem patriam migravit xvi Kal. Septembris.

synopsi, seque ac subjunctis verbosis exhortatiombus, praetermissis, ea solummodo hic decerpemus, quxad laudata capita pertinent, divisa in Lectiones, qux nobis erunt totidem numeri Be sermonis elegantia nihil observandum,

et his, et vitze

oculum verbosa phrasis

patetad

cum

Cujus corpus in ecclesia a se ajdificata conditum, diu jacuisset ig-notum, Leone VII Pont. Max.

Italica

nonnumquam

annum sal. mxxxix repertum fuit, cum is rucuidam apud Carsulam in somnis locum, in quo corpus latebat, indicasset. Terra enim defossa, arca marmorea, in qua corpus jacebat, et ex qua
circa
stico

satis obscura et contorta, ita tamen, ut quid scriptorveht, sic intelligatur, ut grammaticis annotatiombus parcendum censuerimus.

nismo sumitur initium,

ctitur
satis

dum

suavieaimua ndor efflabatur, reperta est; et in ea corpusS. Episcopi integrum, sacris adhuc vestibus

cum citato ibidem Leone Papa VII. De dictum superius, ad rem progredimur.

Ab anachro Lotharius conne-

iis

indutum quod intra aram sibi magnificentissime exstructam, accito Lintarg-o episcopo Spoletino re:

DE INVENTIONE,
TRANSLATIONE ET MIRACULIS,

conditum
prxsertim
qitM

est.

ad

frtn

pora tpectant
;

G Sequuntur tria miracula, post inventionem patrata, de quibus infra pauto fusius. Hicobserves velim, Ferrarium annum obitus determina-

re non fuisse ausum, satis prudenter,

statuerc integrum
cies.
sit,

Sanch Matedivinare magis quam certi quidquam

ut

cam de

Ex
X^nci,

Ms. Interamnensi
E

mox ex

Ughello perspi-

Id miror maximenonobservasse Ferrarium distet Leo VII, mortuus anno cmxxxix ab anno mxxxix, quemadmodum et Lintargus seu

quantum

Luitardus episc. Spoletinus spectans ad

medium

seculum nonum.
Ughettus,

Neque

felicius

rem

expedivit

dum Syrum

facit S.Anastasium, vult-

que prseterea et simul Narniensem fuisse episcopum, ut ea ratzone, illum concitio Romano sub

Tempore namque Lotharii magnijam Christo per undam baptismatis, et redemptionem sui pretiosi sanguinis, noluit omnipotens Deus Interamnem urbem a sui Pastoris pignore vacuam relinquere sed et desiderabilem, et salutiferum thesaurum qui per multa annorum curricula jacebat inco-

ectio

i.

Diutnco.

regis, reg-nante

omtumsacniH* corPs

,'

Martino Papa interfuissc suadeat anno dclii fpro doxlixJ dum interim episcopum Interamnensem eum acclamatum innuit anno dcvi, prxter alia certisannis affixa, qum quo demum modo concilientur, equidem ultro fateor me non intelligere, Audi ipsum
(jii*

g-nitus , ad saiutem omnium fidelium, sionem animarum mirabilis ipse Deus

et defen-

prodere
est

atque manifestare dignatus

est.

Scriptum
et

Quia secretum reg:is occultare bonum autem Dei manifestare g-loriosum

,

enim
opera

est,

nec

Ugheltut,

dUtlnguere
potuit.
*

7 Anastasius, natione Syrus, Interamnensis episcopus * ex Lnstinctu divino acolamatus est circa annum ncvi. Alii electum fuisse

est; non enim amplius oportuerat, ut sub modio jaceret lucerna abscondita, sed posita super candelabrum, omnibus, qui in domo devenerant

cum

honorifi-

contendunt

et

Nnr-

Dienslfl

anno dxlu, obiisse vero anno nun. Interfuit oerte concilio sub Martino Pontifice anno dclii
Sanote pleque Interamnensemrcxit ecclesiam per multos annos; Arianorum reliquias fugavit
fu-

ditque, Balubrioribua leg-ibus g-rcg-em

auum

'con-

tniuit, labentes per diceccsim mag-nificentissime reparavit ceelesias, inque MVitate cathedrale templum erexit Deiparas Virg-im Assumpta conaecratnm. llujus Epiaoopi temporibua Sigismundus Attlliusque, ejus provinei^ prineipcs,

lucem perspicuam ministraret. Thesaurus itaque pretiosior est, opera virtutum, et corpora Deoplacentia, quia scriptum est Thesaurus desiderabilis requiescit in ore sapientis,- vere in corde et in ore nostri patris, etpontificis Anastasii requievit, quia sequendo Christum ad ejus reg-num pervenit amando ejus doctrinam asterna adeptus
:

Gaudeamus
fensionem
ratus est.

est prsemia!

et

epulemur erg-o in Christo, quia ad depatronus, et defen-

suae, etnostrae urbis

sor inaistimabilis divina pietate detectus, et decla2 Lect. ii. maniiestavit

lnteramnam

deinde S Faatoria exemplis vitssqua aanotimonia sensimcrevit ... urbem. [nterea Anastasius in pace decessit anno dqliii, die xvn mensis Aug-usti, sepultusque esl in cathedrali a se constructa. Kjus s.K-rum corpus pnmum repertum est ex
divina
revelatione

exoieam

readifloare instituerunt,

qu*

mitatu Narnia3
ruit ei in

intentis auribus , apertis sensibus, percipere cohortor. Quidam ruris cultor de Castro sancti Gemin ; quod in co-

Jam quia tempus ommpotens Deus,

est,

qualiter

eum

^Sancti

v oPP arilione

Lntegrum anno qkxxxix, Lnque mag-nifico sepuloro aub saoello ejus nominis dioato reconditum oujua Inventionem ineredibilia patrata miraoula tUuatrarunt. Seoundo, temporibna Xili

dicens

situm est, cum dormiret, appasomnis vir mag-ns potentije et decorus

Diluculo,
,

cum

surrexeris

defe-

ligonem atque ventilabrum, ter ad urbem Interamnem et

,

tecum

et perg-e

festinan-

perquire
,

aanctea

domum
dili-

Genitrioia Jesu

Christi

et

u<ema8pexitannoHDLxxv,diexvmensisJunu

Qrefforii

respfce

ffeuter ad

kevam partem

latumqueeal tn aaoellum ejua nomini muniflcenW sime oonseoratum.

UUmtu
ptmmit gua
(lc IIU'ff(tf|'o.

H-

requiesoit corpus

meum,

fr^issishiscegestorumcompendiisuteum-

que ordtnatis, superest instrumentumpublicum

me super terram quia omnipotena Deus multa si^na, et prodi^ia per me facturus erit in populo ad laudem sui nominis, et potestatis.
Li-ct.
iii.

utte

adjuvent, et manifesta

introitus Ecclesi^ u bi et dic omuibus civibus

'"

tnira-

culis

nnr-

foguoatebatsupranum. 3 Janningus fide di9n*mmeinordineadinventionemeorporismus-

ranfur.

^^tionem
'/<'

(tevita,

miracula. sed incertaesse guantumvispauca narrantur. Conet

deret,
tillo

Cumque pius homo , providus ac trepulus verbis incog-niti, et tanti viri respoudixit ei
:

rusticoaii-

^*'^
*****

uis

enim es

tu,

domine qui tanpraacipis?

pauperi, et peccatori

talia

Di-

xitque

xitque ei: Noli timere, quia qui quondam Interamnis episcopatum tenui

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI. ego sum Anastasius, nuset iucolumis,

j

m
Cliristo juvante,

surrexit, qui ut

"

noK

ergo priEtermittere praeceptum hujus rei, si vis habere consortium Sanctorum ; et statim recessit. Et expergefactus illico dormiens retulit haec suae conjugi, sed quia erat paupertati deditus, distulit
hsec
,

indicium fcantffl virtutis fioret onmibus, per plurimos annos sibi serviens habitavit. Neque praetermiften-

dum

est, qualiter innumerabilcs contracti, atque paralytici per merita sancti Viri praidicti sauati sunt, fideliter cnarrare. Unus vero de raontaneis

Cum enim

quae audivit , facere , atque ire neglexit. sequenti uocte ita dormiret, apparuit ei

partibus erat, qui

numquam ab
ornameuta

utero
cfflli

SUffl

matris

sursum
rat,

respicere, nec

videre pote-

ipse Sanctus, et iterum similia cum magna asperitate prsecipiens ; quod et ipse, usque ad tertium
in contemptione perdurans
et surrexit velociter,
ei
,

sed solis genibus teiratenus pergens, placitis confixus clunibus, vespertino tempore ante tumulum

assensum praibuit
petiit,

quem locum

et

ut

jussum

fuerat, fodere coepit.

luit reperire,

cum
,

Sed quia non vaprae lassitudine [ nou posset]

,

veniens sancti corporis, prostratus ad modicum jacuit qui cum ecepisset intimis suspiriis dcposcere sanitatem, repente horribilibus stridoribua occupa:

tus, cousistens in pedibus,

adhuc

elericis eantnnti-

perficere

opus recessit et reversus est. Post modicum vero temporis causa extitit, ut hoc ordine sanctum corpus , Christo concedente revela,

bus, incolumis apparuit. 6 Lect. vi.

Tunc omnes una voce

laudantes,
:

Sanctornm

tptdaRur
umi- tlppntrnte Dei-

omnium creatorem

retur.
invtnitur

mirefra/jratis et ab
episc. Spoletino eleva-

Quidam dicum locuples, nomen

4 Lect.
iv.

prffldictae

simile

urbis non moAnastasii g'erens,

cum ipso, qui sanus est, foras egressi sunt qui dum interrogatur, qualiter sanatus esset, dicebat cum laorymis: Vidi, inquiens, super altare quamdam speoiosissimam in
liter quasi

poro

tur.

ad extrema perveniens expiravit, et quia visum fuerat viciuis, et proximis ut in aula Genitricis Christi ad sepeliendum aptum locum inveni,

habitu feminco candidis vestibus indutam honorabireginam consedere, quffl duobus sibi adstantibus juvenibus prascipiens, ut me extenderent,

rent,
rent,

laborare cceperunt,

qui

dam

studiose fode-

moxque ad

ejus prfflceptum

me

arripientes, virtute,

inveuerunt cantilabrum nitidi marmoris mirae pulchritudinis sculptum, unde nimium gaudentes, subito nuntiaverunt civibus urbis hoc, quo illico innumerabilis ibi congregatus est populus. Cir-

qua poteraut, traxerunt, et ita quando stridor me arripuit, sauatus sum. Qui studiose circumspicientes, acsi ferro secatum eum sanguinolentum invenerunt
:

sauitas

ipsius

ita

reparata, et restituta

cumdatum

igitur

sepulchrum

detectum

est

videbatur, acsimulto

jam

teinporc talia pnccepis-

multitudine clericorum. Quo detecto, tanta fragrantia odoris atque suavitatis inde erupit ut
,

set; et hoc mihi multi, qui iuterfuerunt, retulerunt, qui tanta exultatioue gavisus sum, ut rae

non

solum circumadstantes
satiati,

sed

aedificia dictffl civitatis occuparet,

qui

etiam cuncta cum nimio

ad studium
citarent,

odore essent

tulerunt sanctum corpus, in-

caritatis magis ac magis exhoc referre operae pretium est, ut, quiplus sitit, magis ac magis bibat, et rcpletus

vestraa

et

tegris vestibus,

etiam auro et adjacentibus vestitum, atque compositum jacere, sicut moris fuerat ei viventi divina tractare ministeria
sollicite
:

exultet.
7 Lect. vii. Quffldam nobilis conjugata a finibus Campanias deferens nutricium paralyticum, qucm pro suae animai rcmedio refovebat ut iilium,
item miteU
Eui

qui

illico

puer

to-

perquirentes plurimam partem ejus-car-

tns conlractus.

nis

et

cum

capillis, ct

calceamentis invenerunt.

quae

Moxque

gaudio inenarrabili Deum Patrem aetervocibus decantantes laudaverunt. Statimque ordinatis ministris clericorum houorifice coopertum custodire studuerunt, divinum assidue ministerium peragentes quo peracto magna cum

num

excelsis

dum famam tantffl virtutis uudivisset, omnipotentem Dominum ct auxilium K. Anastasii intima devotione dcposcens Succurre Deus, etadjuva me miseram peccatricem per intcrventuin et mcrita
;

tui sanctissimi

confessoris Anastasii, et da sanita-

velocitate nuntiare

civitatis decreverunt.

Lintargo episcopo Spoletanse Quo audito, comitante turba

ordinibus,

tatera tu;e miserationishuie miscrabili, et ilcstituto nutricio, quem pro tui amoris dcsiderio et metB
salutis

auxilio,
ei

ut

proprii

utcri

filium diligo

clericorum
fuerat,

cum
,

sacris

locum sanctum

quod

frequentaverunt
altare

atque ut dignum et congruum venerandum magna cum exultatioue dedicaverunt. Sed quia longum est , quanta
et qualia
ibi signa, et

subvenire tua dignabitur pietas, per manus mei nutricii aliquid dc mco proprio ad ejus sepulorum destinare nou negligam. In sih-iilio
si

autem
Christi

futura:

suffl

venturffl
ita

noctis apparuit ci vir

:

prodigia ab

illo die facta

sanetus Anastasius

diccns

Quia

in

fidfi

.Icsu

sunt,

enarrare, pauca de illius miraculis, pro ut

est,

mihi a clericis et civibus praBdictaa urbis relatum ad utilitatem fidelium Christianorum caritatis amore studeam pernotare. Nam et si cnncta, quai per eum omnipotens Deus fecerit, enarrare conabor dies mihi temporaque deficient, quod
, ,

Domini nostri mc rogasti, noli prictermitMane cum flurrexerifl tere, quod tibi prfficipio. vadc ad beati Joannis ccclesiain, et dcfer hospitem tuum cum luminaribus, et odorc fumantis,
accenso igne cum dc adipc ungere, et extcndere festina, et videbis potentiam gloriio Cbristi.
et

firmiter credi potest, quia Hieronyini, Augustini,

Ambrosii, Gregoriique
dio.
Parahjtici

scribendi

sufiicerent stu-

5 Lect. v.

Quidam

vir igitur cunctis

debilita-

cum instanter tanti viri nomen inquireretj Ego sum Auastasius iuteramnis civitatis cpiscopus, quem die hestcrno pro salute tui nutrioli invocasti. Cum surrexisset vero mane devotiflsima
Quaj
ait:

mutti cu-

tus et destitutus

Vantur,

membris, nullo modo incedere valens, sed super carruga impositus, quem brutum animal ineptum trahebat, revertebat Komam,

femina cuncta

ci,

ut jussum ftierat, perflcerefitu-

duit, et statim juvcnis itasanus exiliens, acsi

num-

quam

talia passus fuisset,

moxque

nobilis

matro-

prope civitatem, , carruga jacens venirct, relicto calle, quo gradiebatur animal acsi humano sensu vigeret, recto itinere absque comite aute sepulchrum ejus pervenit ; depositus vero a circumstantibus de structura lignorum ante ejus altare totus contortus, atque glomeratus projectus est. Mox autem ut ejus limina tetigit, saubi

cumque, multis indicantibus

Sanctus erat
,

na multis cum Christianis ad ejus limina quamvis

longe posita suos famulos summa cum exultatione direxit, quod etiam plurfmos, hfflC rccordantes et videntes, sicut Supra scriptum cst, audivimus, et
perspeximus. Neque hoc pigritia negligentiffl praetermittendum. 8 Lbot. viii. faupcrcula quaedam in sancti viri Anastasii festivitate irc sciens opcrari, ac

in

manibus

460

DE
satag*ere,
.

S.

AXASTASIO EPISC. COXF.

ita

*s

manibus

subito apparuit
.

arida,
,
.

Muhenn
Snnirtt fitti-

ut
:

amen3

vitatv labo-

rantfitari-

da,$edcu-

lllK ' a proximfs urg-ebatur, ita ad ejus me<l morinm veniens ganissima repedavit ad propria. Qecus etiam jam de long-inquis reg-ionibus cir-

effecta,

manum

ad os ducere non valens

,

....

,,

Deus, qui per merita S. Anailluminare dignatus es ab ipso enim quas suprascripta sunt, andita esse credendum est.
{rloria, altissime

stasii

me

ratur:ttcm
lowjmnuis

ejus potentiam virauxilium sancti Viri suspirando Sancte Anastasi confessor Dei, quia deposcens ait non sum diguufl invocare te in auxilium caacitatie meffi, prfflsta milii solatium et ductorem, ac tuum venerabile sepulchrum contingere valeam, cui
tut ' s audisset,
:

cum q Ua q ue peragens [cum]

Deoccupatis, sive obsessis ab immundisspiritibus, vel unum de mille, qualiter erectus et liberatus est,
tacere non debeo.
9 Lect. ix. Quidam, cum esset viro dsmoniaco tum furio. subito prfflpeditus, quidquid poterat ianiare, aut dissipare non cessabat iratus, qui etiam quandocum- iacii(.

que
inito

humanum
,

et ictibus

corpus attingere valebat, morsibus vulnerare non desistebat consilio vero

:

mox

leniter

rexeris

quidam respondit dicens Cum surmane, et viam arripere conatus fueris,

:

a vicinis et proximis constrictum, atque ligatum ad ejus sepulcrum conduxerunt, moxque ut ejus limina tetigit, mag-nis ratus et absolutus sanctissimi

aderit tibi Altissimus Judcx,

qui recto itinere ad quod desideras , te perducere festinabit. Mane autem faoto cospit homo ire, promissionem,

cum clamoribus
"Viri

Iibe-

hoc,

meritis,

lffltus

et

quam
tulum

audiorat exspectansj
perg-eret
,

cum autem

aliquan-

incolumis est egressus. Dedebilibus, et febricitantibus nullius valet ing-enium memoriffl per ordinem

et

ductorem

suspirans perstitit, atque in

non inveniret solis ortum diligen-

pandere quisquisprfflsumpseritunus tantffledictionis assumere, magis fastidium audientibus submi:

ter intendenfl, subito quasi scintilla ignis in

uno

mistraret,
ret
:

quam

oculo ipsius apparuit, qui mox aperto oculo paululum videre ccepit, ct orabat intimo corde, ut
ei
jj

de

sapore enim

capacitatis intellig-entiam preefefructus, ut ait Dominus,

:

uuaqufflque cognoscitur arbor

cum enim videmus

Dominus promissum
:

aillubcret ductorem,

mox-

tem
ejus

que voccm, quam antea senserat, audivit dicenDuctorcs babes, si vis pergere, perg^e, qui
trepidus erubescens, quandoqueinterrog-ando,

resplendere mundum, tcrram producere pabula in carne viventibus, quid aliud est, nisi operaDeilaudare, et mag-nificare, qui solem suum ad nostram utilitatem oiiri facit, et pluviam super justos, et injustos,
et

mox

mcmoriam veniens

frequentavit,

statimque

omnes quotidie ad hereditatem

dicens
:

ffiterna;

ut auxilium sancti corporis quajsivit, subito apertis oculis perfecte intuens ait: Tibi sit iaus et

vita; invitat

Convertimini ad me, et eg*o con-

vertar ad vos.

DE

S.

AMORE VEL AMATORE

PRIMO ABBATE AMOKBACENSI

IN
(i.

FRANCONIA

c.

COMMENTARIUS HISTORICO-CRITICUS

I.

Notitia liujus Sancti nobis humaniter communicata; situs et

etymologia monasterii, cui praefuit.

everendissimus peinllustris ampiissimus, ac perquam gratiosus dominus Engelbertus, hodiernus abbas Amorbacensis, nonitapri,

ffidiflcii

molem

Annu
DOOUtVII
i\
i

w
ih-.n

superinstruxit, ut universo terrarum

orbi admirationi esset, ex

gfulari divinse bonitatis

quo nimirum velutsinpromptuario, tota dienceps

ihu.awii
//" S,ui rlUi,

sui kistoriam,
est.

liberaliterad nos misit elega ntem monasterii quse anno L786 Francofurti edita

Apostolorum

fidei
,-

Christiana^

propugnatorum

co-

Hanc diligenter ex domesticis documentis aliisqueprobatisauctoribuscontewuit R.D. Ignatius Gropp llcncdicfinus monasterii Ilerbipotens/s, eamque dignissimo abbati Amurbacensidcifi* cavit occasionejubilei mille <nni<>ri<,u qui a fundatione cosnobii Amorbacensis effiuxerunt et
,

hors prodierit quorum plurimi, ut plurimum in agri Dominiri cultura desudarunt , sic plerique proprio ctiam sang-uine eumdem rigarunt et icecundarunt. BucelinusCratepolium et Crantzium testes

quod anno 'hnsti L734 solenniter celebratum est, Laudatus abbas Wngelbertus huic gratissimo muneri addidit humanissimam epistolam, qua enicce
t

hujuS eiogii altegat. Sed h&c recentiorum testimonia nobis non sufpciebant ad eumOperi nostro inserendum, nisi aliunde de immemorabili ac publico ejusdem sancti Abbatis cultu edocti fuissemus. Quapropterjure merito laudanda est solicitudo reverendissimi abbatis Engelberti, qui nos per historicum suum de legitima S. Amoris vpestiw instruxit, etx;uihanc noti-

rogat utS Amorem Operi "s ad diem ivu Augusti, quo a>nu<<i istius Sanctimet

,,i,,

moria celebratur. 'f'''U;iis 2 Tngenue ftitemur, nos de legitimo hujus pri"" ,r """) iiaf<h,itis isis cultu hactenus dubitasS9>quamvis in \fenologw Bucelini ad kunc diem xvu Augustilegissemussequentia ln mouasterio Amerbacensi beati Amoris ejusdem looiprimiab/.

batis, qui

ne
''

buo,

ea

ebaritate (erventissimuSj digne nomisubditorum fervorem nimiopere aocenocenobii sui fundamenta jeoit, tantamque

tiam libentissime acceptamreferimus. Utinam hoc vigilantissimi abbatis exemplum imitarentur illit qui subindesine causa conguemmtur,Sanctos snsepatrim aut Religionisanobisprxtermitti vel non satis illustrari. 3 Ptwterea verebamur, ne S. Amor abbas forte confusus esset cum alio ejusdem nominisSancto, ''('vmOctobrisinBetgio colitur, et de quo Fw>ii(snosterinFhribusecctesi<vLeodiensispag.

DIE DECLMA SEPTIMA AUGUBTJ.

A 44S
inII diif
tiione
alio

4C1

sic scribit

Sanotus

Amor

confessor, gente

ab

#***
dnbi-

fflU"

lavinws,

Aquitanus, diaconus gradu fait, excoluit, magnaque ex parte vinditi S laboribus vitiorum senticetis. Ad sanca vit ab impietate et sepulclirum multia annis egit, rerum cti Servatii \nunc aivinarum contemplationi deditus. Belisiam in dioecesi Lcodiensi Canonicarum est ccenobium denique migravit, vulgo Munster-Bilsen dictum) vitam duxit insigni integritate, editisque mulubi spectabilem, ac beato fine clausit; tis miraculis Landraincertum qua rotate, nisi quod beatam prsecessisse videatur, quae circiter aunum dam sexcentesimum nonagesimum tertium mortalitatem
colbanc deseruit. Nobilium enim Canonicarum quod hac auctore gloriatur tutelarem legium veneratur sanctum Amorem. Sacrum ejus corpus colitur hoin lucem e sepulcro editum praecipuis
, ,

Hasbamam mul

turiente,3u3ant-2lmors-brunn voeata. Kx adversa parte orientis alia eidem beatissimae Dei Ge nitriei sucra ecclesia cum pago visitur, cui nomen
Montis ad nives, vulgo Scljneeberg inditum est. Sed de his suo loco plura. Ad partem australem per excelsos montes sylva Odonica occurrit, a qua hanc omnem regioncm uno vocabulo Odinsylv \ni.\m dicimus. Hicc est descriptio monasterii Amorbacensis, cujus clara notitia nos et alios exteros
hactenus
latuit.
rt

G.C

QLaudalus Groppius paragrapho quinto capitis proxime citati de etymologia ejusdem moLoci nomen a variis varie nasterii ita disserit scribitur, legitur, et deducitur. Utrumque moprimum seque ac secundum cum nasterium
:

hodierni

riominisori-

ecclesia in

tum
B.

fuisse

honorem Deiparae Virginis consecrasupra diximus unde et monasterium

;

noribus.
fuitprimw
ubbat

Amor-

diexm

baceMts

Ferrarius in catalogo generali Sanctorum Octobris utrumque S. Amorem annuntiat Belisiae apud Tungros sancti Amoris his verbis abbatis. Etsi Ferrarius hac duplici annuntiatione
4
:

iUariae lUnnster iu Ooenroalb / in antiquis documentis frequentissimc legitur. Nomen suum hodiernum a sancto Amore primo abbate hausisse, coustans semper et antiV., vulgo

quissima

videatur duos istos Sanctos distinguere, tamen

ambos in unum conflat, dum in notis ad S. Amorern abbatem ibidem ita monet Sed hic idem est
:

communis omnium sensus verum et indubitatum habefuit, eumque ceu mus. Megenfridus chrouographus et monachus
traditio
et

Fuldensis, qui anno cmxc floruit, sanctum Amorera

jj

primus abbas Amorbacum censis, et Belisise obiit. Molanus in Natalibus Sanctorum Belgii die vin Octobris probabilius
superiore;

nam

fuit

primum abbatem
scribit.

fuisse, et loco

nomen
:

indidisse
est,

Variam exhiuc appellationem sortitum

scribitur

quse

varie
,

ac pronuntiatur
,

utrumque illum Sanctum distinxit, quando post elogium S. Amoris Belisiensis, ibidem in notis
lectorem monuit hac brevi observatione Fuit et alius ejus nominis Sanctus, prlmus abbas Amarba:

chii, discipulus sanctiPirminii,

quem Alemannia ce-

cufus tnotuuterii

lebrat. Reec distinctio utriusque S. Amoris infra fusius ex historico Amorbacensi probabitur. Interim de situ et etymologia monasterii Amorbacensis qusedam referemus. 5 Joannes Latomus in Catalogo archiepisco-

AMARBACUM AMARBARACUM etC. AMMERBACUM, AMENBACHIUM AMERBACHIUM cujusmoet certe amorbacum Commuuissime di appellationis originem ab autiquissimis temporibus per traditionem continuam edocti sumus. Unum id a nobis nesciri fatemur; utrum vivente adhuc sancto Araatore, an vero ipso jam ad Superos translato, monasterium nostrum apRICUM
, ,
, ,

amarbaAMERBACUM ,

pellationem

tus describitnr.

porum Moguntinensium, quem Menckenius scriptores Rerum Germanicarum non ita dem edidit, ibidem tomo 3 col. 445 cum

inter

prialiis

ejusmodi acceperit. A Suiberto sanid uominis in cti Amoris in abbatia successore et honorem sui Magistri, monaaterio memoriam inditum esse, a quibusdam existimatur. Sanotua
,

Amor magna

passim consentientibus asserit, institutum fuisse anno Christi 734 monasterium Amorbacense quod Ignatius Groppius in Historia Amorba,

sanctimonia ct miraculis adhuc vivus claruit, quorum causa vulgus mouastcrium Abbatis noillius frequentans, id fortassc a sancti
vitie

censi part.
,

cap.

sic describit

Situm

est

monasterium Amorbacense ad Sylvam Odouicam

(vulgo Ouenroall)) interNiorum et
nee et Wirceburgensis,

Mcenum

flu-

vios, in confinibus utriusque diaeceseos

Moguntisu-

quarum primoe hodie

best. Wirceburgo milliaribus septem, Aschaffenburgo quinque, Moguntia duodccim distat. Pro-

ximum

illi

est

haud ignobile

et

Moeno adjacens

oppidum Miltenberga, ditionis itidem Moguntinae, uno ab Amorbaco milliari dissitum. Ipsi praeterea equimonasterio alterum adhaeret oppidum, non dem magnum/quodsicuti suam ab illo originem
hausit, ita et
rivi,

mine nuncupavit. Echhart in totaramr 7 Attamen Joannes Georgius ab de Rcbus Francim Orientalis et Jjjj^ Commentariis Episcopatus Wirceburgensis lib. 21 cap 31, sive -p tomo i pag. 361, de veritate hujus traditionis ducmnobii etymolobitat, et aliam Amorbacensis proponit hoc modo Trithemius in Compengiam sanctum Perdio Annalium libro primo mcmiuit, dedisse coeuobio Amorminium prseterea originem bacensi, in sylva Odonioa et dicecesi quidem Wirceburgensi inter Achaffenburgum et Heilbronnam adhuc florenti, et discipulum ibi suum Amatorem sivc Amorem primum abbatcm reliquis:

nomen

alter

unus a meridie, praiterfluab oriente, vulgo Gilibacl) dictus, confiuentes , apud unt, qui proxime Amorbaco Miltenbergam in Moenum se effundunt. Circuminons ilcirca moutibus septum est. Ab Aquilone

Locum ipaum duo ab incolis Muda (ute iilub)

accepit.

se.

Sed dubia est admodum hffiO mihi Amorbacum ab hoc Amore

traditio

nec

sed ab

amne

nunc pnuterfluente nomen accepisse videtur, qui bacl) enim appellatione illnol dioitur mutata
:

rivura denotat, et

amer

vel

ammer speciem

cera-

sorum quamdam,

H perquam

editus imminet, hodie sant-(EotI)arui5T ranclicn-berO. nuncupatus. Mon-. bcrfl/ olim ocr 4 exusta alterius quondam monasterii ecti incubat Ruthardus Comes monasterii fundator eo
clesia.

2lmerbacl) eerasorum hoc rivum designet. Vetustissimum interim est primos incolas habuit, qui coenobium, et Scotos Verdam Haxonicam sitam, sub Caut inde

regionem, circa Christi converterunt, atque rolo Magno ad fldem

episcopatus

habitationcm conin monte olim arcem suam ct Occidentem versus inter duos stitutam habuit.

Amorbaco, montes, vix spatio dimidiffi horae ab Yirgini Mariffl et S. ardicula distat, beatissimae scaAmori sacra; a salutifero fonte, jugiter ibi

fundamenta jecerunt, ut postea ibi exponemus. distinotiufl Echharti pace, di- *** 8 At, satva eruditissimi primum, qui ilcimus, Trithemium non fuisse tradiderit; sed hanc invenisse in lam opinionem Chronico Megenfridi, qui exeunte seculo decimo
floruit,

*"

M
kUCTHIIK

DE

8.

AMOBE VEL AMATORE ABBATE

demum
illam de primo Abbate Amorbacensi

(i.C.

floruit, ut bibliographi passim testantur : 2Wthfmius eui/ii apud Ignatium Groppium in Probationibus HistorUc Amorbacensis pag. 189 ad

quxsita Petri abbatis Amorbacensis inter atia sic respondet Ad quartum, ex quibus id habeam .annalibus, quod de fundatione monasterii tui Amorbach et Blnchtera, id est solitaria, et quibus.-

aut interpretandam voluerunt Emmvero Belisianam hanc Legrendam S. Amori nostro nullatenus convenire, nec ei cum ulla ve ntatis specie adaptari posse, arg-umentis ex ipsamet desumptis ostendimus. 11 Dicitur in ea primo, qualitersanctusille
Belisiensis fquisquis

terpretati

sunt,

dam
ta et

aliis

per divum Pirminium, quae in ejus Vi-

Amor

demum

sit)

cum

cx 'Pa i . e

non habentur, pridem ad te scripsi; similiter respondeo de sancto Amore primo abbatc quod e\ Mcyenfrido chrono^rapho Fuldensi mo,

in juventute

**

precibus, carnis mortificationi etvig-iliis sine cessa- Ar" 9ri' liitentig tione vacaret, populi rumorem metuens,
alio

com-

nacho, qui fundationes et abbates pene

omnium

migrraresecum constituerit et cum, quo sibi eundum, anceps hsereret, nocturnis visionibus
:

Qttendit,

ccenobiorum nostri Ordinis in Gcrmania, quse ipaum prsecesserunt, satis diffuse conscripsit. Is

instru-

ctum

fuisse,

ut

Romam

ad limina Apostolorum

pergeret;

ibi se

intelleoturum,

quomodo

bcatum Amorcm, sancti Pirrainii discipulum, ab ipso primum abbatem in tuo coenobio indicit,

gendum mamque
S.

sibi per-

stitutum,
loco etc.
probabitiut defenditur.

annis prasfuisse tribus et quadrag-inta,

Secundo. Paruit juvenis visioni, Bopetiit. Cum aliquando noctu ad obseratas, Petritempli fores ferventius oraret, et a
sit.

multisque coruscasse miraeulis, et nomen indidisse

i JJuic Megenfridi testimonio consonant duo antiqua instrumenta, quic Groppiusin Probationibus llistoritc sum pag 188 exJiibet, etin quorumprimo circa finem tegimus sequentia Praei: fuit monasterio praedioto sanotus Araorabbas primus, jam nominati Pinninii discipulus, annis xliii, locoquc vocaliulum indidit. In altero autem habentur simitia hac phrasi Primus vero dicti monasteru abbas fuit sanctus Amor, dicti Pirminii discipulus, a quo locus nomcn accepit, praafuitque monasterio annis xliii. IUcc argument.u i>r;craltriit coujertu/\v Ech/tarti, adeoque probabilius e.ristimamus, Amorbacum nomen suum u// koc 8, Imore traxisse. Jam progrediemur ad aliam majoris momenti quiestionem, quse de distinctione hujus N. Amoris ab alioejusdem nominis Sanclo agitatur. In hae controversia amplerluruiitit/nitciD. !!. }). 1'guat'// Groppii, et paragrapho sctjuvntf transcribam ejus argumenta, cum mihi metiora non occurrant.
. :
:

somno

sub apertis januis S. Petrum Apostolorum principem adstare vidit, a quo, ceu certo casli nuntio, jussus est, emensis Alpium jugis, Trajectum petere, ibique sub S. Servatii meritis et patrocinio reliquum vitae suae aevum exig-ere.
sibi

occuparetur,

Tertio. Ad ig-notas reg-iones agressus est; initinere per territorium Mediolaneuse transiens Hug-baldum Coraitem febre sanavit. Quarto. Institutum
iter persecutus, superatis locorum et perfidoruin hospitum diversis periculis tandem Trajectum pervenit, et reliquum vitae tempus ibi sancte ex,

Quinto. narratur, quomodo, cum Trajecti ecclesiam S. Servatii nocturno tempore visitare
plevit.

soleret,

ei

aliquando per himen de

caslo

affusum,

ostensum sit, quod Komae in somno viderat, eoque in suo ad hunc locum adventu confirmatum esse. Sexto denique prseter hujusmodi sig-na et miracula quasdam ibi perpetrata, continuum ejus prationis studium in templo saucti Servatii enarratur,

ibique octavo Idus Octobris

quas

obiisse fertur,
et die

anno obitus non raemorato. Quo item anno

translatio,
,

II.

Historicus Amorbacensis pro-

postremo describitur Trajecto Belisiam facta. sit, non raag-is exprimitur. Ex hac Belisiensi sancti Amoris Leg-enda libellus Germanico

idiomate

conscriptus

est,

primum

anno

bat,
alio

hunc sanctum

Amorem

ab
di-

1712 pro nutrienda populi pietate typis editus. Dicitur in eo prastertio

L68S;

secundo 1608, et

ejusdem nominis Sancto

slingui.
Ignatitw

Lauilalus

Qroppiui

.s;r/>/usnnc dciurc/is laud.andus Groppius in Eistoria sua Amorbacensi pag 32 et sequentibus itlam utriusque Sancti distinctionem demonstrare conatur hoc mbdoi Quam notuxn nobis,

(quoe conficta videntur) sanctum Amoivm anno dcxc die in Octobris obiisse. Hactenus f ex Leg-cnda sancti Amoris Belisiensis qua3 si fidera aliquara apud Trajectenses, Belisienses, aliosquc habet, habeat nostra pace. Apud nos nullam
:

ter alia

meretur.
12 Intellige, quod haec legenda Belisiensis apud Amorbacenses nullam mereatur fidem quatenus primo ipsorum Abbati perperam aptatur, ut coiligitur ex eodem scriptore, qui sic argumentari pergit Sanctus ille Araor, quem
,
:

inmcababbate Amorh(uensi e utJ

''

inquity

omniumque
est,

Amuris nomen
sta sunt,

ore decantatum tam obsoura illiua vita

et

sancti etg-e-

Tempua edax rerum, flammaa

bella

itivrrstun
esse,

ye torum ejus ac vitae ninnumcnta nobis adeo cripuerunt, ut \i\ pauca eorum hodie superent. Kes ejusmaxime perplexas reddidit Legenda seu Vita oujusdara sanoti Amoris apud Trajectenses primumaepulti, e1 exinde Beliaiam translati. Eaoir<"i annum mcdxlvi per aliquem Joannem Keck

ex accepto ca3litus jussu Roraa discedens Trajcctum petiit, et omnera posthac reliquam vitam Trajecti executus est. Ne divina jussione hasitaret, novo ca4i luraine ibidera dc illius certitudine edoctus fuit. Trajecti in frequentanda
duping-it,

sancti

presbyterum seoularem ex Belisia ad qos allata est, et hactenus In oodioibus manusoriptis asservata. Pura ad nus non jtcrvcnit, st-d prolixa panegyri,
multis
in ejus
,

Servatii ecclesia erat assiduus. Trajecti

premum
des)

diem sufi-

olausit,

et (siquidem

libello

vulg-ari

explioationibus ,

interpretationibus et di-

anno ncxc sancie in Domino obiit. Hasc autem omnia el singula quomodo S. Amori nostro
el

pnmo

gfressionibus moralilms a!> ipso

abbati Araorbaccnsi

Keckio interpolata.

aptabis

Si

hic

auctorem multo, el frustraneo forsan lanon vaoat. Superioribus annis quidam ^morbaoensium puxum illius textum, additamentis omnibus refeotis, enuoleavit, ac sio tandem emundala, luoe elarius ostendit, quam
borc
iuquirere

longiasime omnes illosa vero deflexisse, quotquot

partem potissimara Trajecti confecit, quomodo tandein Amorbaci anuos quadrag-inta et plures abbatem cg-it? Si vero raonasterio \morbaoensi prhnus Abbas tot annoa impendit, quomodo eosdem Trajecti consumpsit? Unum ex duobus necessario conse^queus sit oportet, vel
vit83 SU83

san-

ctum

DIE DECIMA 8EPTIMA AUGUSTI.

A ctum Amorem Belisiensem a

vel

nostro distinguendum,

mendacem esse Leg-endam, si de nostro sancto Amore et abbate intelligendam esse contendas. Concedimus ei fidem, si quam apud alios meretur. Ea vero ex fide nostrum S. Amorem nostrique ccenobii primum abbatem ab altero sancto Amore
confessore Belisiensi distinguimus, cujus recensita Leg^endse capita convenire Amori nostro nullatenus

marchia acccptum ab co nomen geril lla:c ea meute notavit Keckius, ut sanctum Amorem, qunii Amorbacenses hactenus coluerc, illnm Belisiensem
esse ostenderet. Verum reapsc planc aliud vel insciusvel iovltusindeconcluilatoportci Mnu,! [V>tuin
.

C.

possunt. 13 Ex Belisiensi Legenda libellus vulgaris consarcinatus est et aliquoties , ut jam diximus, t \ pis datus. Addita tamen huic quredam sunt, qure in
,

Amoris octavo Idus Octobris, quo item Belisiensis colitur, ab Amorbacensibus adhuc cclebratura sit, non probat, sanctum illum Amorem Belisiensem nosspectare, uti paulo inferius demonstrasancti

biinus.
16

Ut

festuni sanoti

Amoris tam

in clauatro

quain

rtftlfu

in oppido celebrctur, a monasterii abbatibus quon-

illa

haud

cum

reperies. Ait iste , sanctum Amorem juxta sancti Petri apostoli praeceptum ad Tra,

dara constitutum
sciebant, scd
S.

est.

Eos vcro sancta hujusmodi

constitutione non ad Belisiensem illum, de quo nihil

jectensea perg^eret
transiisse,

Odinsylvaniam nostram per-

ibique ad sediculam B.

M. V.

quam

Amorem

nosfontem sancti Amoris hodie dicimus)

divertisse,

Hffio

adprimum atque ipsum aboatem suum nemo prudens dubitabit. Ptenim omnium sententia nb antiquissimis
respexisse
,

suisque precibus fonti in eadem sacra asde scaturienti virtutem salutiferam impetrasse. Horum nec

vcrbulo meminit Legenda Latina sancti Amoris a Belisiensibus ad nos missa. Unde hsec niere arbitraria dicta, ne dicam conficta esse, quis non videt?

Amor Trajecti anno dcxc ex hac vita minimum aute annos viginti, hoc est circa annum dclxx per regiouem hanc nostram Trnjectura iter suum instituit, cum S. Chilianus in
Si

sanctus

decessit,

temporibus per traditioncm continuam ad ipsos derivata, tuncctiam fuit, postquam nova Belisiensis Legenda advcnisset, numquam ab ipsis pro lcgitima agnita, numquara reccpta, per ducentos hnctenus annos reprobata. i\~on sciebant tunc quidquam patres Amorbacenses et abbatesde aliquo alio sancto E Amore, qui monasterii patronus esset, atquc de illo, qui primus ejusdem abbas fuit. Ilunr suura jam a
multis retro seculis Patronum colcbant, quem ante illa Patrem et in hoc ipso suo coenobio monastices plantatorem venerati sunt. Ab eo ipsosancto Araore

Franconiam nostram necdum vcnisset. Quis vero antehujusSanctiadventumpublicam Christianorum in hac ecclesiara sub duce adhuc idolis dcdito inculta eremo erectaru fuisse, sibi persuadeat?
,

suum monasterio noraen

illiushabuit.

aocessit, qui

primus curam
Rnminc /lmtis,

Veriorasunt, quse constans etantiqnissimatraditio, coramunis omnium nostrorum sensus, aliaque mo-

numeuta

a nobis alias allata, de origine cjusdera

sacrae sedis

ad fontem sancti Amoris ereclai nos

,

docent. Patet itaque

et

sanctum Amorem Belisiensem a nostro distinguendum esse nec in has partes umquara venisse , nec consequenter nostro fonti sancti Amoris virtutem fflgros sanandi impetrare
potuisse.

17 Uuus idemque Patronus claustri et oppidi, unus quoque idemque nominis auctor est utrique inditi. Suo se igitur gladio jugulat Keekius, dum sanctum Amorem, qui in saccIlo3u 8(UUl-2UnorSbrunn/ct iu oppido ct in claustro Amorbacensi
colitur, Belisiensem esse dicit
tendit.
,

aut probarc conooluere

,

Quem
,

antiquitus

nostri

quem
,

jibjeetionem

14 Dicitur praeterea in prrefatione ejusdera libelli,

partiraexBreviario PP. Benedictinorura Amorbacensium collectum esse. In his itcrum nec tenuissima veritatis species deprehenditur. Antiqui

adverwio-

eum

mm

Patres nostri et antecessores , cum Lectiones de sancto abbate suo Amore proprias non haberent,

Amorbacenses oppidani usque hodic 1'atronum colunt a quo monasteriura nomcn acccpit sanctus Amor primus abbas illius fuit. Igitur cum oppidum Amorbacense illuni ipsum sanotum Amorem colat, queiu colit raonasteriuni; cuni oppidum totaque marchia Amorbacensis nomen suura ab eo ipso sancto Amore acccperit, a quo illud monasterium hausit, recte ac ncccssario scquitur, sanctum
illuin

communes adhibebant. Postquam anno mcdxlvi

supradictus Joanncs presbyter (qui falso in eodem libello Amorbacensis parochus vocatur) Legendam
fidei et

Amoris Belisiensis attulisset, ea tara parvffl cestimationis apud nostros Amorbacenses habita cst ut pro genuina sancti Amoris sui Legenda minime agnosceretur. Si quis illorura pietati magis deditus, quam historiffl peritus, pro privata sua pietate ex hac Legenda Lectiones sibi composuit, hae ejusdem cura Legenda fariure sunt; et sequc parum fidei atque ipsa Legenda merentur,
sancti
,

Araorem, qui in sacello 3u Siinff-nmurs- F bruun colitur, oujusque ad patrocinium tot tamque mira a fidelibus sanitatum benefloia impetrantur, alium nonesse,quam sanotum Amorem nostrura, monasteriique Amorbacensis priinum
abbatcra.
18 Accedit, eodera Kcckio teste, quod tam ex apud //iicni quam ex sacello sancti Amoris varia et StU- j/iri/(n hnir. ii rttvU penda plane sanitatum benefioia ad ejusdem Son- /
fonte,
cti

tamqut
tot

nec Amorbacensium Breviario umquam insertae sunt quod propterea pro dicto libello (qui de sancto Amore, primo abbate nostro intelligi nec potest, nec debet) frustra in subsidium vocabis. 15 Lubet jam etiara ex ipsis Keckii notis, quibus
:

invocationem fidelessint conseouti , antequam Legendam suam Eelisiensem afferret et Amorbacensibus proponcret. Nihil vcro antc id tempus hoc est ante annum mcdxlvi nos aut quispiam

conferiMi
tur,

Araorbacensium de

S.

Amore

Belisiensi vel scivit,

vel suis in precibus votisve cogitavit.

ntm

fjHCt,

allatam Belisiensis Amoris Legendam illustrare S6 putavit eumdem vel ei faventes edoeere , quam a vero longe deflexerit dum sancto abbati nostro Amori alterum Belisiensem substituere laboravit. Kotat ad festum sancti Amoris octavo Idus Octobris ld cx hujusmodi causis, facto insuper voto, ab
,
,

nimi voce ac sensu olim fidei Christianffl magistrum habuere, suis iu necessitatibus in auxilium vocarunt, et ad ejus
,

sanctum Amorcm

illum

Omncs unaquem

invocationem ejusmodi beneficia oonsecuti sunt, qualia etiam postea et hodiedum eonsequuntur.

Amorbacensibus celebrari primo, quod patronus sit oranium, tam eorum qui in claustro, quam qui in civitate et tota marchia Amorbacensi existuut. Secundo, quiatam claustrum, quam civitas et tota Augusti Tomus III.
:

Lccui vero credibile sit, sanctum Amorem aunc nostrum jam hic prceantibus, et invooantibo se, succurrere desiisse-; alterum ccontra Belifliensem auccessiese, ac eiin hujusmodi benefioentiffl oflioio
ejusinterim partcs suscepisse, postquam illius Leejus reliquiarum ircntla cum quibusdam sacrarura
C2
particulis

4Cl
IVCTORI

DE

S.

AMOItE VEL AMATORE ABBATE

apud
22 Kobis hoc loco sufftcit confirmasse paucis D hisce exemplis sententiam eruditissimi Groppii Sanetum qui tandem Disquisitioni suas prtevice ita finem Amorba~ imponit Cum per injurias temporum ait, anti- cennm ut,
: ,

particulis od nos pervenit?Sig-na igitur, quae

G. C.

nos dudum facta sunt,

sancto

et quotidie flunt, pro nostro

Amore

faciunt, et

eumdem adhue

hodie esse

ostenduat, qui antetrecentosetpluresannos cultus

statealte-

a nobis est, Belisiensi saneto Amore ea setate apud nos nondum noto. 19 Et vero ut distinctionem utriusque sancti

quissima primorum Amorbacensiumabbatum pesta et monimenta interiissent, illorum etiam obitus

al 'o Belnt

en*i prn
differre,

rm

rint S.

Amorli,

Amoris statuamus, argumenta (praiter jam allata) non levis, ut existimamus, ponderis nos convincunt. Citatus supra libellus vulgaris sanctum Amorem Belisiensem anno dcxc defunctum esse dicit. Venerabilis Beda in Martyrologio suo ad vm Idus Octobrifi S. Amoris confessoris memoriam
celebrat.ObiitBeda[Mabillonioteste)annoDccxxxv. Ergoante hunc annum ctiam S. Amorem confesso-

memoria tandem intercidit. Fama tamen sanctieorum perennavit, quam aliorum scriptorum libri conservarunt. Postquam vero constitutum a nostris fuit,sanctum Amorem primum abbatem
tatis
,

suum

publico cultu et Officio venerari , eaque occasione in scriptoribus Martyrolog-is aliisque ad diem viii Octobris sanctum Amorem quemdam
,

leg-issent,

eum

de Belisiensi nihil penitus scientes)

illique

suum

esse crediderunt,

prasdictuni

diem

remobiisse oportet, quem aliassuo Martyrolojrio Beda inscribere non potuisset. SanctusAmor noster anno dccxxxiv novi erecti monasterii modo curam susccpit, eamque per annos adhuc triginta tres gessit, ut ad annum supra DCCLX vixerit. Alius
proinde sanetus
13

Amor

fuerit oportct, qui ante vene-

annum dccxxxv, vel anno DCicobiisse dieitur, et abilloSanctorum fastis inscriptus est. Groppiushic recte argumentatur
rabilem Bedam, hoc est ante

ad hominem, ut oidgo aiunt; secl argumentum quod ex obituvenerabilis liedx desumit, validius
,

festum esse voluerunt. Deuique Keckius ex sancti Airoris nostri cog-nomine eam in opinionem inductus est, ut S. Amorcm Belisiensem apud nos coli crederet. Legerat forte , sanctum Amorem nostrum teregrinum fuisse, et iude ex uno Amore duos fecit, unum abbatem, et alterum peregrmum, qualis etiam ille Belisiensis ob susceptas peregrinationes dictus fuit. Verum vir bonus non legerat AYidegerni episcopi privilegium sancto Pirminio concessum , in quo ejusdem S. Pirminii socii ac
(e quorum numero sanctum Amorem nostrum non excludet) monachi pereguini vocati
discipuli

adversarios ejus constringeret si constaret de puro Bedie textu, ac certo sciremus Martyrologia sub nomine teuerabilis Bedse edita , ab aliis posterioribus hagiographis non fuisse aucta vel
,
,

sunt, ut

jam

alibi dixiraus.

Sanctus igitur

Amor

interpolata.
ilivenitutc
Vfflciiet

Miwx

20 Interca audiamus reliqua Groppii argumenta quse sic pergit proponere Id ipsum innuit
,

diflerentia oultus et Offleii,quo sanotus

Amor

ille

Belisiensis
Belisiffl

ac noster

in

eolitur Officio et Missa de

utroque loco celebratur. communi con-

etabbas et peregrinus, atque unus idemque fuit; nequc alium propterea longe huc advocare necesse est, qui ejusmodi nomen peregrini sustineat. Omnibus his Groppii ratiociniis mature sanctum expensis verosimillime judicamus Amorem abbatem Amorbacensem ab altero confessore Belisiensi distinguendum esse, ut etiam ex paragrapho sequente conftrmabitur
noster,
, ,

fessoris
V3E8TBI.

non pontificis cum Euangelio sint lumbi Festum sancti Amoris nostri , antcquam Legenda Beltsiensis ad nos pervenisset, ab antiquissimis temporibus Bemper ab Amorbacensibus cum Ofllcio et Missa de Abbatibus celebratum est. Post annos aupra ducentos ab accepta sffipe dicta Legenda, subinde ab uno, sua pro privata pietate ccteris
propositum
fuit, ul

III.

Laudatus

scriptor

exponit

hodiernam S. Amoris venerationem,

et ostendit,

semper a prucosnobii

Belisiensibus se conformarent.

Verum cum
Oiflcii

rectiusalii animadverterent, ejusmodi

dentioribus

eam primo
abbati

Belisiensis ritum sancto

Amori nostro ceu

abbati non convenire, co negQecto, antiquissimum

Amorbacensis
fuisse.

exhibitam

morem

et ritnm retinuerunt, qui usque hodie ab Amorbaoensibus scrvaiur cum celebratione Officii de viiliaiiinis et Missa cum Euangelio: Ecce nos

RBLIQOIMUS OMNIA.
mi/ tlt f,rn-

21

Qnod uno codemque

S.

die

apud Amorbacenses

Amoris haotenus celebratum sit, qm suum Belisienses S. Amorem colunt , octavovidelicet Ootobris, unum esse sanctum Amorem nou
festuin

Hic iterum liberaliter mum Groppium,

qtii

transcribo eruditissi-

Uiitoricus

propter discussa Amor-

AinorOaeentisexplu
cat.

bacensium documenta locique vicinitatem magna

fidedignus est, et utramque rem in titulo propositam pag. 4-7 et sequentibus Historise susn exsequitur his verbis Cum sanctus Amor in hac mortali adhue vita degens, ea jam sanctimonia clareret, ut plurirai ab eo suis pro necessitatibus opein rogarent et impetrarent, etiam post mortem ab
:

probat,

Perfrequeus

est

in

Martyrologiis uno et

codem die duorum vel plurium subinde Sanctorum cognominum memoria, quos male ob nomen idem oonfunderes, aut unum diceres. 'erte non sequitur, Sanctos ejusdem nominiset eodemdiein Martyrologiis memoratos, in unum confundi posse : namdie si\ F\ irii Majores nostri sex aut septem Sanctos homonymos , nomine Valentini
(

inter se distinoserunt. Sic etiam die Martii exibuerunt Acta trium diversarum feminarum quseproprio nomine Matronse appellabantur. Sic denique ad diem xxs Augusti, favente Deo, illustrabimus tres Sanctos, nomine ac re MagnoSj quos ab invicem discrepare existimamus, Curiosus lector plures hujusmodi Sanctorum komonymorum distinctiones in Opere
,

appeltatos

iisdem tanto majori cum fiducia et devotione in auxilium vocatus est, quanto jam certiores de exiraiis ejusdem raeritis et gloria fuerant. Inde ab obilu suo sanctns Abbas coli a populo ccepit.

ante annos trecentos consuetudinem imfuisse ad fontem S. Amoris percgrinandi, ibique Deo parvulog offerendi litte-

Jam

memorialem
rarum

Amorbacensium monimenta docent. Hujusmodi devotio in hodieruum usque diem mag-na cum religione observatur. ^on vicini modo, sed
et

longius

dissiti

nostro facileinveniet.

liaribus ad

a quatuordccim et pluribus milhunc sancti Amoris fontem et sacellum

,

voti

A.

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUS 465 cia, qux hactcnus relata sunt, non alteri Sancto, causa peregrinationes instituunt. Omni anui voti quam primo Abbati monasterii Amorbacensis, parte ejusmodi peregrinantes adveniunt: in lestate frequentissimi sunt, qui proles suas secum adferunt, ut iis vel sanitatem per sancti Abbatis merita

tGCTOftt

c.c.
ei dttrijil

impetrent, vel eidem pro

jam accepta

g-ratias re-

ibidem ab eruditis exhiberi, memoratus Groppius evincere conatur sequenti ratiocinio: Distinctionem utriusque sancti Amoris, Amorbacensis et
probavimus. Dubiuin aliud restat, non nobis, sed indoctis , quisnam corum in sacello Amorsbruunensi hodie colatur, et colendus porro sit.

cauiitm,
0(10171

h'i

hic

<"<"'

fUO

rii

ferant, sua vota exsolventes. 24 Miram inter eetera devotionis consuetudi-

Belisiensis in Disquisitione pnuvia satis efficaciter Mbar

nem

ritum in hoc sancti Amoris sacello vulgus observat. Qui caput vel collum, pectus, manum dolent ut sanitatem consequantur, vel pedem
et

Sanctum Amorem nostrum

et

Abbatem reipsa

ibi-

eam consecuti, gratos se sistant hujusmodi membra funibus campanarum, in medio

vel ut
,

dem

sacelli

ante
,

presbyterium
alii

detiuis

immittunt.
,

Alii

pedem
,

nique
bris

alii decollum alii et his mempectus funibus implicant

brachia,

haotenus diximus. Sed si indoctum rerumque imperitum vulgus de hoc sancto Amore requiras eoruin non pauci Belisiensem nominabunt. JEquanimiter hrec inscitia vulgi perferenda
coli,
,

manu

opitulante

campanas attrahunt, ut
quse

aliquoties

sonum

edant. Proles,

trahendis

nisi etiam, qui saniores videri volunt in falsissimam eamopinionem abirent, vel abirese simularent. Quam erronec vero hujusmodi sentiant,

esset,

campanis impares sunt, a parentibus aliisve suis qualis pulsatio sestatis tempore , ubi juvantur diebus festivis et populus frequeutior advenit dominicis toto pene die auditur. Oblatioues, quae
:

quam longe falso rumorc a veritate abduei se sinant, hic ex professo (ut dicitur) doraonstrandum
et

duximus; quod item in prrofatione ad Vitam Amoris Armobacensis vulg-i idiomate editam
alias pnestitimus.

sancti fusius

a fidelibus Deo et sancto Amori fiunt, varise et copiosse sunt. Missae votivse tam ab indigenis

E
hujusmodi
fuit.

27 Erroris -occasio
ctus

Cum

san- abimpurUa

B quam

advenis, per

annum

pluriraae curantur. In-

ter reliquos dies oppidani et viciuiores feriam sex-

Amor vitam sancte transegisset, etiam post pW ogu*" obitum a poimlo vencratione et cultu Sanotis de- dent nomir
. '

tam plerumque observant, quo sacellum

re
,

invise-

bito honoratus est; et

,

quem secum

in terris

agen-

nisSancto
ran/unrfo-

ac suae ibidem devotioni

vacare

solent. Al-

Conventus Amorbacensis accedit; ad dictum sacellum qua placet die ceteri horas minoubi, uno ad aram facionte Sextam videlicet et Nonam recitant. Ut feres stura sancti Amoris tnm in oppido, quam in monasterio celebretur, antiquitus ab abbatibus constitutum est. Utrum hactenus recte die vni Octobris quo alius sanctus Amor Belisiensis colitur, celebratum sit, ex iis definias velim, quae supra num. 9 de distinctione utriusque sancti Amoris
ternis septimanis etiam
,
,

piissimum Patrem sunt experti, postea retem gnantem iu cselis etiam in auxilium vocartint. Hsec populi in sanctum Amorem devotio, pro teraporum et rerura varietate, per secula septem propag-ata est. Vitae illius Legenda, quam Amorbacenses conscripserant interim per varios casus et temporum injuriam deperdita. Videbatur ad augendam populi devotionem conducere si
, ,

tur>

quse sancti Amoris Vitae descriptio vcl Legenda

haheretur

populo offerenda. Moratus

circa

an-

num
annes

MCDxiiVi in monasterio Clerious quidam, Jo,

dixi.
el (fito

tem-

jiore S.

vero ex ordinatione reverendissimi archiepiscopalis ' Vicariatus Moguntini constitutum

25

Jam

Keck dum populi devotionem erga sauctum Amorem in sacello Amorsbrunnensi, in oppido et claustro oculis suis usnrpabat, de Snneti
cospit. Cum Amorbaci nullam apud exteros inquircre non destitit, donec tandem apud Belisienses sanctum aliquem Amorera et illius Leg-endam reperit. Eam mox secum Amorbacum attulit, ut iude plura ct nova Amorbacensibus de sancto Amore dicenda liabehaotenua Mbrbaei ret. Sanctum vcro Amorem cultum, iis encomiorum coloribus depinxit, ut plane alium Sanctum efformaverit, atque re ipsa fuit. Narravit ctenim incolis et accolis, sanctum

Amor

Fianconiu
rolatur.

Amorbacensis promuigratum, ut festum sancti Amoris prirai abbatis Amorbacensis quotannis die xvn Augusti posthac celebretur. Iu monasterio quidem sub ritu
est,

et in celebratione jubilaei

hujusvita indagare
reperisset,

duplici Becundse

classis

celebrabitur.

In sacello
adfluenti-

Amorsbrunnensi usque huc sacrum a parocho oppidi

,

incolis et accolis
fuit.

magno numero

bus, celebratum

Cum

id

festum in dominiconcio

cam In eodem item

inciderit
,

insuper ibidem

habetur.

sacello publicus et festivusxjultus

divinus die secunda Paschatis et Pentecostes (antequam hoc ultimo die Processiones vicinorum locorura in eoclesiam monasterii adveniant) a
praedicto parocho

illorum
Belisiai

Amorem

qucm hactenus
,

nescivissent
prfflterea

requiescere

ibique

coli.

Cum

mane

perag-itur,
iis

re divina in parochiali ecclesia

consueta alias diebus practcr-

sacras aliquot fpsius rgliquiaa oumLegenda attulisset, populo (qui potius simpliciter credere, quam

examinare hujusmodi dicta

solet)

facilepersua

it,

missa. Quod item fit in festo Visitationis B. M. V., ubi magnus semper confitentium ct coramunicantiura numerus est. In feria secunda Pentecostes hactenus ibidem Indulgentiae plenariae sunt quas quivis, tunc impeditus, alio quocumque die, cum primo illud sacelluin inviserit, lucrari potest. Co;

Sanctum suura, quem

coleret,

Amorein,

Belfsiss

conditum esse. 28 Sed utinam vir devotus Legcndnm tam accuratead veritatis lancem examinasset, quam plas ex illa pro populo exnortationea aeprompsit. INse
ille

comgucim.
'"""""'""
,. (

oniisissft,

quotl

inconsideralc

IVrit.

Kniinvc-

litur S.

Ainor, et patronus in variis necessitatibus

recitatis

ro sancti

et afflictionibus invocatur, ut ex
neficiis

supra bein

per ipsum impetratis patet; videlicet

febribus, in capitis, dentium, oculorum etc. doloribus, in contracturis aliisque infirmitatibus. Invo-

caturetiam a mulieribus praeg-nantibus, partui appropinquantibus, et in ipso partu laborantibus; ab infoecundis, quarum permultse ex sancti Amoris fonte bibentes, foecunditatem et prolem a Deo impetrarunt.

Amoris Belisiensis Legenda, atmentc Bffipius perlustrata, neo ad apicem sancto Amori Amorbacensi quadrat, prout supra num. 1 et 2 ostendimus. Si autera tanta a Keckio diserepantia eognita cst, nesoio, qua demura fronte, qua audacia, eam de sanoto Amoillius

tento oculo et

interpretari, atque lmjus veneneratioalterum hactenus igaiotum transfcrn aunem Belisiensein Legendam liic .sus fuerit. Ad ipsam
re nostro in

ZGPorro hme omnia pvblicmvenerationis

indi-

cuni erudito lectore provoco, >i quondam illa luci publicse danda sit. Considuimus plura manuscripta

466
11'cmni
(i.

DE

S.

AMORE VEL AMATORE ABBATE

"

c.

scripta Legendee Belisiensis exemplaria, quge ad diem vm Octobrisin scriniis nostris reposita habemus: Sed revera sanctus ille Amor Belisiensis numquam vocatur abbas, et nusquam dicitur in Franconia fuisse, vel ibidem fonti miram salubritatem precibus suis impetrasse, quse omnia de S. Amore Amorbacensi abbate traduntur.

Legenda habetur.
bacenses colunt

Ig-itur hic ille est,

.

quem Amorsci-

Mira profecto conclusio

qualem vix in Dialeeticis tyro condiderit Concedimus, exactam notitiam de sancto Amore
licet,

Keckii tempore, Amorbacenfortunse ac tcmporum iniquitate deperditam dolemus. At sciverunt tases

vita ejus et mortc,

haud possedisse, quam

fuisse

qui deta

unttM S'inrll

lljijlll' llll

alltri (u(
titpe fti)

20 Jlinc facile nobis persuademus, Keckium Acta sancti Amoris Belisiensis sancto Amori Amorbacensi perperam appticasse, et alios postmodum Acta utriusque Sancti homoyxymi commiscuisse, ut nonraro fd, dum anius aut alterius Sancti gesta ignorantur: nam Acta S. Tatianse martyris Actis S. Martincc similia circumferuntur, et Acta S. Ephysii cum Actis S. Procopii confusa sunt, quemadmodum Bollandus ad diem xii et xv Januarii pag. 720 et 997 monuit. Sic etiam die xvm ejusdem mensis Acta S. Priscce cum Actis SS. Tatiame et Mariinse confunduntur, ul tomo % pag. 188 dictum est. In Opere nostro tomo 2 Februarii pag. 742 tomo 4 Maii pag. 111' et 304, ac alibi similes Actorum conB fusio^ies annotantur. Nihit hic dicimus de S Eugenio, cujus Acta ad dicm xxix Julii discussimus cum enim dux abbatuv in Germania corpus alicujus S. Eugenii ignoti martyris ecryptis Romanis ab annis aliquot obtinuissent, ccenobiLv istorum monasteriorum Acta S. Eugenii vel Eu,
:

men, suum

Apostolum

fidei

Mag-istrum,

monasterii Abbatem, in vita miraculis claruisse, eam sancte transeg-isse, ac propterea se in patronum illum vocasse, hactenus tam impense ac religfiose coluisse, plurima per eum beneficia impetrassc etc. qu;e sane sing-ula nescio, quis sanus sancto Amori Belisiensi assig-naturus sit. Esto nc-

que

sanctus

an propterea censendus est, quod sciatur , Belisioe sanctum aliqncm Amorem requiescere? Quid prohibet, duos vel plu;

hasc scivissent

Amorbacenses
ab"
iis

Amor

Belisiensis

coli

res sanctos
coli?

Amores reapse
in

distinctos in diver.sis locis

32

"
ii

Attamen

probationem
:

ejusmodi

falsa?

(Jit&opinio.

opinionis infertur secundo

Uno eodemque

die nisas
p'"'

op-

festum sancti Amoris Belisice et Amorbaci celebratur; itaque unus et idem utrobique Sanctus est ii. Sanctorum historiae plane inscius est,

P ni Vo-

quisquis ita argaimentatur. Inspiciatur vel obiter Martyrolog-iurn, ni pluribus in locis uno eodem-

gegii aotimart<iris ignotis suis Sanctis atiribueruntf ut nos ipsitomo 7 Julii pag. 31 et sequente

que die duo vel plures Sancti cog-nomines legantur, quorum unus in hoc alter in alio loco colitur; quos confundere vel unum et eumdem
,
,

observavimus.
ft Clljllt

dicere profecto audebit

nemo

nisi

qui historias

errorom oxeniplo fjuO'

Non tamen propterea KJecMumde mala fide arguimus, quividetur innocue Legendam S. A30

datn excu1(1)11118.

moris Beiisiensis sanclo Amori Amorbacensi applicuisse, ut allerutrius Sancti venerationem augeret, et satisfaceret vulgo guodcupit nossegesta Sanctorum, quos colit. Forsan ille Kechius non admodum dissimilis erat alteri bono viro cujus miram hao in re simplicitatemjam breviter
t ,

Sanctorum malitiose pervertere voluerit. Unde evenerit quod Amorbacenses hactenus festum sancti sui patroni Amoris eo die celebraverint, quo alius sanctus Amor Belisise colitur; item an id hactenus bene factum sit, supra diximus. Ter,

tio
ii

dicitur

Sanctus

Amor

qui

in

sacello

Amorsbrunnensi
ille

colitur, peregrinus audit, qua-

lis fuit

Belisiensis; erg*o hic in dicto sacel-

pius sanctissimi Ordinis ReligioSUS (ib.aliquot annis corpus cujusdam SanctiV ignotce ex cryptis Romanis accepisset, hagiogra* phos Antverpienses rogandos putavit, ut sibi eieindicdbo,

Oum

lo

colitur .

siensis
g>o

sanctus

Iterum falsissimum illatum. BeliAmor pehegkinus, hoc est vul|

ganlem istius Sanctse Legendam concinnarent. Adnuru/rm erat (iberalis ut ipsis optionem daret, utrum eam sub titulo mrginis vel martyris aut vit

aEomanasuapereg-rinationediet abbas etiam peregrincs vocatus est non quidem talis ac eo s*ensu, qualis Belisicnsis fuit; sed a suis in longinquas has terras itineribus, pro Christi amore et ejus pra?dicanctus cst. Sanctus
,

ctn

ptlnnm

Amor

duse reprsesentare mallent, dummodo rem totam pulchris episodiis cxornarcnt. Jlagiogi-ap/ti itti

di Euang-elii

gratia susceptis
noster,

sic dictus.

solus

Amor
,

Neque p

sed et magister ejus sanctus

socii

suspicabantur, sese db ignoto quodam sub fivto Retigiosi nomine irrideri. (Jnapropter considunt amirum liabitantem in cadem urbe, exquasimjilr.r

Pirminius
l(i,

omnesque hujus
i

peuegrini dicfi

sunt. Videantur,

quae de hac re alibi supra

num.
vero
erui-

item part.
nihil

num.

10 diximus.

suas miserat, et prudentrr inquirunt t an ibidem ?-evera talis Religiosus exitto Ordine commoretur. Veritate rei comperiste

homo

lilteras

omnibus
tur.

pro Belisiensi sancto

Ex his Amore

88 Arg-umentum ad speciem efficacius alius excogitavit

,

eruditt
so!vir >

dw

ipsum hominem adit, et imprudentiam ejus redarguit, eo quod fabidosam Legendam fieri postutasset ab iis qui fabutas in Artis Sanctorum occurrentes improbare consuevissenf. At rir minime malus ingenue respondet,
ta t
ille
t

amicus

quod vulg-ari
est.

libello
ille
,

de sancti Amovis

Vita insertum
(

Ait
)

sanctum

Amorem
et

Belisiensem

putat
,

cum
suum
,

Roma

Trajectum
hicque

quod jussus fuerat sylvam Odonicam

iu valle,

perg-eret, per
iter

Germaniam

instituisse,

scsr id eo fine dumtaoeat fecisse, ut cultum hujus

quam hodie Amorsbrunnensem

B.
,

Dein trritllOt'
illi

ni-

incognitteSanctseillusiriorem%edderetaclongius propagaret, His obiter observatis, pergimus cum eru81

dito Groppio, qui deinde objectiones

sacellum

M. V.
fonti
,

invisisse
in

et

dicimus, devotione sua

perfunctum

data benedictione

eodem sacello scaturienti Deo virtutem salutiferam

liiuiiuhit
'.iius

quasdam
:

nun,

opinionisuxfbrsan opponendas
rim levissimos
viri

ita diluit

Ente-

impetrasse. Ilac falsissima narratiuncula plurimi decepti sunt , quotquot hactenus sanctum Amoin dicto Amorsbruunensi sacello Palsissimum etenim est, sauctum Amorem Belisiensem sacellum eo loci invisisse, aut fouti ibidem scaturienti eam virtutem impetrasse. Qua enim ratione, qua via sacellum invicoli crediderunt.

ratiunculas discutimus, inquit

exquibusseet aliosln falsissimam opiniouem seduxit. Primoita seeum ratiocinatus videtur, quod ipsum adhuo hodie aliqui faciunt Amorbacen" se3 nihil sciunt dc sancto Amore suo, quem
:

rcm Belisiensem

"

"

ooluut, nihil sciunt de illius gestis vita et sepultura. Belisiffl sanctus Amor rcquiescit, eujus

sere potuit,
te

quod ea setate nullum ibi fuit? Antempora sancti Chiliani (historiae Franconia?
peritis

DIE
peritis loquor

DEOMA

SEPTIM.V X\ GUST3

(nullam ecclesiam publicain Chriquorum vix aliqui atque paucissimi stiani, vero sancti Amopranconia fuere, habebant. Iter has terras institutum annis fere is Belisiensis per

B. Mariani Scoti tomo 2 istius mensis pag. 361 ostenderit,jam a decem secutis multos Scotos in variis Gallisc ac Germanise monasteriis habitasse.
Certe Wolfgangus Lazius in Operesuo deMigratione genlium lib 7 quosdam Boiorum Apostolos

aocron
G. C.

viginti
nec

adventum sancti Chiliani antevertit. Sed Amoris hujus Lcgenda quidquam Germaniamet Olinsylvaniam itide hoc ejus per
ipsa sancti

commemorans indicat, S. Pirminium nationeAngtum sive Scotum fuisse, dum ibidem apud nos
pag. 231 sic scribit
tis

nere

nihil de sacelli hujus visitatione,

nihil

de

impetrata fonti virtute refert, cum tamen merito ilillins gesta dilig-enter receuseat; ut narratiunculse auctor fictionis et falsitaHusmodi quam sane patet tis coarg-uendus sit. Ex quo
cetera
,

euormiter decepti sint, qui supernam illam fontis virtutem a Belisiensi sancto Amore impetratam
crediderunt.
et

Itaque miseratus hunc ruenoasum Wig-brodus, quispiam Anglus sive Scotus, ad Boiarios iterum ad ovile Christi reducendos profectus est. At is cum parum efflceretapud Ilug-obertum Ducem, Odilionia patrem, conterraneos suos, qui majore pollercnt di:

reipublica; Christian

cendi persuadendique auctoritatc, vitajque continentiaillustriori,

lutnc

ealw*

;"''

esse

3i Fonti illic scaturienti virtutem uon neg-araus, quam reportatae ex eo tot sa-

sanatricem

merannum
induxit.

Pirminium, Corbinianum, et Kmad Boiarios Christo reducendos profecti, operam suam in vinea Domini locarent,
,

ut

mo

Abbati

cswobii

sanuitates testantur. Sed eam nemo alius, quam Amor abbab suis precibus et meritis eidem ctus

Amorbacen,kmoiiS(rat.

perpetrata a Deo impetravit, ob id aliaque a se circumfuso per Odinmiraeulaab Amorbacensi et constanti devotione cultns, sylvaniam populo
,

apud nos pag. 233 eumhunc Pirminium dem variorum in Gcrmania monasteriorum conditorem prodit his verbis De ecclesia Boiorum
tfG

Lazius eodem

libro 7

nalhne Sco,os '""'

titulo beati donat, et esse

opem vocatus, uti supra narratum est. Huuc sanctum amorem Amorbacenses ceu Apostolum B
et in

hffic

propterea prolixius adduximus, ut quanta raolis fuerit (ut ille inquit) illam coudere , le*
ctor tequus intelligat;

suum

et fidei

doctorem

in monasterii

oppidi

ejusque et totius marchise- patronum elegerunt, insigniri voluerunt. Ad huuc fideles omni nomine

ad quam rem operamstudiumquc suura contulisse beatum Pirminium, qui AltaUense coenobium construxit, circa annos sulutis

tempore suas preces

sancto

et

vota direxerunt, de alio

DCCXLii,
,

et

Rassonem queindani Comitcm

(affrat Teutonici noannales ostendunt. Hinc Tho-

Amore

Belisiensi nihil

nihil scientes.

Per

umquam cogitantes, suum Amorem quem hunc

,

Andacensem
minabant,

quem eant

gentilitii

primis

abhinc teraporibus coluere, eonsecutot sanitatura benefieia, aliasque gratias sunt. nullo alio sancto Araore pro iisdem imet antiquissimis
ti

mas Dempsterus S. Pirminium inter populares suos recenset, eumque ad diem tertiam NovemIn bris in Menologio suo Scotico ita annuntiat et Avaribus Pirminii primi gentis A.postoU. Buiis c.mIlic Aug-ice divitis abbas primus, infidelium
:

plorato.

Persistendum igitur in prima et antiquis-

sima veneratione est, eaque sanctus Amor abbas monasterii Amorbacensis in sacello Amorsbruucolennensi, in monasterio ct oppido perpetim
dus.

versioni

plurimum adlaboravit
fugavitalius a

ab Augia

insu-

Venerentur Amorbacences sanctum Amorem Apostolum, fidei doctorem et patronum suum Amor constanti devotione; nec invidebit sanctus optime novit. Belisiensis, qui sibi eam non deberi dubium est, quin Belisienses, omni devo-

Meldensi prasule. la serpentea Pirminius ilte fuerit prsesid Metdensis, Utrum S. ad diem tertiam Novembris inquiri poterit cum Benedictino parl. 2 qui seculo Mabillonio
,

prseviis pag. 13G Vitam ipsius observationibus

ittustravit.

Haud

uterque sanctus tione eum prosequantur; et sic Deum meea, quapro suis quisque apud Amor dignus est, veneratione apud suos gaudebit.
ritis

Nobis videtur hsec sequa conditio, qua Belisienses C contenlos Joreconfidimus. Nunc porro derebus nonmdlis.incertisautcontroversis,ad hunc san-

jicit

audiamus Qroppium Amorbacensis cap. 6 ne qui parte natione Sco gat, S. Pirminium vel S. Amorein Echhartiopinionemretosfuisse, et memoratam hoc modo Primos loci (nimirum monasteru
37 Interea disserentem
i

sed
j>

Qrop-

Historise

nn e,nti-

niaf. BOi

/'"<<1 ''
'

'

ctum Abbatem Amorbacensem spectantibus, sine

ullopartium studio disseremus.

Amorbacencis de quo ibi agitur) iucolas per invitante Kuthardo Pransanctum Priminium montosam chenbergio Comite, ad sylvestrem et
, ,

hanc solitudinera adductos

tet.

esse,

ex jara

dictis pa-

Quadcmum

8 patria sing-uli

fuerint, quis di-

verosi$ IV. Incerta Sancti patria, mile vite institutum, et dubius

non ncviuabit? Scotos aliquos fuisse, Eckftrto ortos esse, uon credigamus. Omnes cx Scotia natione ^rancnm mus. Ipsum sanotum perminium Eapillonio certum est. Sanctum nunc ea
fuisse,

mortis annus.
Quitlnm

eadem sua
legisse,

patria

sibi socios,

oliquos .saltnn, ad-

pronissimum

est credere.

Sanetum Ama-

pntaut,S,
l'n iiiiiiiuii
et

S.

Amo

rem

joannes Georgius ab Edthartverbis monasteru AmorJ retatis innuit, S. Pirminium Amorem pnmum et S. bacensis fundatorem Quinejusdem abbatem natione Scotos fuisse. cap. lib. 7 Historiee sum Franconicm imopostea opimonem seu sive tom.Zpag. 23 eamdem
,

\inum.l

primum loci abbatorera Priminii discipulum ac tranon ex Scotia, sed Aquitania ortum tem, Amatoius nomen sive xisse, vel solunt Amoris Amandcs, Amatus, et alia huindicat,
iusraodi
sicut
'

nomina Aquitanica sunt. Alios insuper ... l.Ali \}/ifi oal non dubitamus. ex eodem regno adfuisse
. .

10,

Ferunt, traditionem clarius repetit his verbis id a saucto Pirminio Scoutsupra jamdiximus, primura abbatem Amatoto fundatura, ejusque tempore Scotos rem Scotum fuisse. Ergo ct hoc verosimile est. Nemo miretur, degisse
:

quam

si vero S Bnrchardi ad
(

sooiis vera Frisus loquitur) ex Odonicas directi aUqui sunt, ccllas

Scotos inter illos

s,,i

pora

perquam oredibUe est. Ludovioitemp..stca sub Caroli Magni et v\ plures Amorbacen^e monaScoticce nationis
fuisse,

adhuc Scotosadterrasapatriasuatanto intervatto discum Bottandus noster sitas peregrinatos fuisse, Acta dicw Februarii in Commcrdario prsevio ad
ibi

ad Saxonum conversterium inhabitasse, indeque Patto/lanevocatos fuisse constat. Sancti sionem

c0
*

Nortylas,

Harruchus

aliique

Amorbaccn-

ses

468
ipctoiii

DE
omnes,
ej jnsdem

S.

AMORE VEL AMATOIIE ADBATE

ratiocinatur
gh.ni
re Christi
:

ses abbates et primi Verdenses episcopi,

tia

G.C.

ecclesise

ex Sco chronico et Mabil

Communi vocabulo
,

lonio assentiente, fuerunt.

cujus ratiocinium
est.

Huc usque Groppius, nunc breviter examinandum

monachi vocabantur
,

omne.s pere

quod

videlicet

amo"

candam

relicto natati solo peregre in aHp" nas regriones profecti Christianam leg-em prjE(ii"

suscepissent.

tia

Habano
<

Afoiu "

'"i

traria vldc
tur.

Imprimis non intelligimus, quomodo Mabillonio certum essepossit, S. Pirminium nalione 1': ancum fuisse, cum ipse Mabillonius Seculoui Benedictino part.Zpag. 137 Observationibus pneviisad Acta S. Pirmini num. 3 notet sequen88

jusmodi Scotus ut

Vita sancti Chiliani (erat hic qente tomo 2 Julii pag. 600 diximus) 0c curnt, ubi Geilana post illatam sancto viro et socns necem, de absentia eorum a marito
requisita re.spondit, sanctos viros juxta i NSTITD tum peregkinationis su. E denuo excessisse. Wideerernus episcopus Argentoratensis
in

Exemplum

appellationis

hu

Duce

tia

Vonmmx

patriam reticet Vitaa scriptor; nec

satis indicat

Hrabanus Maurus, qui rirminium

l-ATRIAM .GENTEM ET PROPINQUOS DESERUISSR ET GEi\iiai

gio,

privile-

lari

si

Nobis arionon vacat. Neque nobis divinare lubet. Sed conjecturam facere liceret, ex proxime relatis

Im;\ncorum qu.esivis.se affirmat.

quod sancto Pirminio ejusque

in

cosnobio concessit,

Murbacensi

monachos,
constanter

omnes S. Pirminii socios et quocumquc monasterio deg-entes

alio
,

nec

Rabani Mauri verbis non prorsus improbabiliier inferremus, S. Pirminium non fuisse Francum natione si enim Sanctus ille patria?n ac propinquos deseruerit, et gentem Francorum quwsiverit, ut Habanus Maurus testatur, quomodo natione Francus dici potest, et vocari peregriiius (ijywl eos, inter quos natus fuerat? Quomodo S. Pirminius,reticta patria, Francos qugesivit, B si in regno Francorum ortum habuerit ? Hccc et
;

nisi

peregrinorum

Missionarios etiam jure meritissimo dixeris , qui hujuscemodi missionis apostolica3 officio reipsa solertissime perfung-entes non modo in tam aspera sylvis et inontibus horrida reg-ione verbura Dei disseminarunt, earaque eum incolis mansuetiorem effecerunt, sed et Ver-

chouum

mona-

titulo

appellat.

densem apud Saxones ecclesiam profuso sang-uine

plantaverunt.
4-1

Bllite
nujiir

ifi
i'.r

simitia die tertio Novembris, quo Acta S. Pirminii illnstranda occurrent , fusius discuti et ad ineudem revocari poterunt 39 Forsan aliquis cum Groppio adversus hxc
dicta
20

paucis agemus de verosimiti vitse R instituto quod S. Amor professus est, et quod vLZte sccpe citatus Groppius pag. 3G Eistorise suse Sanctnnui. Amorbacensis expticat his verbis Sanctum Amo- tutum,
, :

Jam

mea

Innatibtti

Mabtlltf
nif.

quibus Mabillonius ad
S.

assignabit Annales Benedictinos , in annum Christi 724 lib.

num. G5, sive tomo 1 pag. 74. postmodumde Pirminio hiec scripsit .-Tantum Erancura fuisse, mihi oonstat. At primo quivrimus , unde Ma-

ortum fuisse, ipsum nomen indicat. Amator Amatus Amandus , Amantia (quse sancti Amandi mater fuit) nomina Aquitanica sunt. Ubi institutum monasticura sit amplexus, in comperto necdum habemus. In EossaAq.uitania
, ,

rem ex

Pirminium natione Francum fuisse. Cur istam ipsius originem ex vetuslis monumentis non probavit? Cur Mabitlonius hoc ipso Annalium toco dicit, quod sit ineerta Pirminii patria et dignitasr Imo circa dignitatem
billio constet,

tensi monasterio (quod postea

8.

S.

ob translatas illuc Mauri reliquias inde nomen accepit) cum ma-

g-istro suo sancto Pirminio monaehum fuisse verosimile est. Ab eodem sancto Pirminio apud

nullis aliis

ejus erudilus

itle

cjiiscopus fuerit,

scriptor dubitat, an et idriquamvis ab auctore Vitssparum

Odinsylvaniam Christi fidem praedicante cum non^ monachis adscitus, vel sua spoute ad
profectus est,
ut

illum

suam

illi

operam

in

eo

apostolico

accurato sedem episcopatus in castello MeltisAabuisse dicatur. Deinde propter auctoritatem I/ermanni Contracti admitlit, S. Pirminium probabitius chorepiscopum fuisse; sed quo in loco gesserit offlcium chorepiscopi, divinare
\

munere

irapenderct. Inde

nomen

pere-

gkim,
bant

cerdotera
:

laborum socii , traxit.Safuisse, ejusdem officii functiones proueque enim prsedicare solum satis erat, ut
fides iis in partibus

sicut et reliqui

Christi

tandem hme immediate subjungit

nonausus, Tantum Fran-

plantaretur,

populi

Ecclesiffi Itoraanffi ag-g-regarentur, et fideles pasce-

oum

fuisse,

mihioonstat; etsi sohzm ohorepisoopus

,

strare,

ftut, oerteoum episcopali charactcre. Nobis itac.rplicandus videtur Mabillonius acsi significare vellet, chorepiscopatum S. Pirminii certe Fran-

rentur; insuper Sacramenta conficere et adminipoenitentibus aures prasbere, Missas di-

cere, sacram Eucharistiam distribuere, moribundos sacro oleo inung'ere necesse fuit. HtEe vero

cumvel

in

FtHincia situmfuisse.

Hac

sacerdotum munia sunt.

42 Quam sedulo sanctus Amor in promoveuda Christiana fide laboraverit, Chronica Wirceburg-ensia manuscripta testantur. Constat ex iis, sanctura Amorem cum suis, eo tempore couvertendis Odinsylvanis insudasse quo sanctus Bur, chardus Wirfeburg-ensibus suam suorumque operam impendit; mag-nam etiara inter ambos amicitiara ct consuetudinem intcrcessisse et unitis , viribus rem Christianam mirifice per Eranconiam
propag-asse.
quoil anti~
r/uioribus

ita inter-

prvtamur, ut MabiUoninm CUm se ipso COncffiemus. SiverOQUis voutcudat, i<t <{<> patrin S.
l', r:

negue tx

nomintS. Amtint dt>

vidi votett.

MiniiinteUigendumesse,solidisargumentishanc assertionem ejus confirmare oportebit. 40 Prmterea supra taudaius Qroppius ex nomine S. ,moris ueZAmatoris infert, eum gente

inslrutnrntis prubit-

inm

drsitle-

ratur,

Aquitanum

fliisse.

Verum hmc ratiuncula

:

autparum nos movet nam

< l >

nihil

in

Dempsteri tc< ;-ni mceniunturplurimasanctorum Scotorum nomina, qum LaHnis et AguitantCtsadmodum Similia Sunt. Quaproptvr inqv. nue fatemur patriam 8. Amoris abbatis nobis
ll
<

Menoiogio Scotivo

ruisse,
\*entc,

Amorem eximia vitaa sanctitate claeainque miraculis iusuper, eo adhuc via Deo confirmatam esse Meg-infredus
, ;

Wotamesse.SitamenhicSanctusalicundesolida rattone Scotus Anglus aut

,

possvt,

Eibernus probari

iuldcnsis ChronogTapnus testatur jusmodi miracula fueriut, non

qutE vero hu-

haberemusnommargumentum 9 quoeum fttmgue usabAmoreBeiisiensi^quiinvariis

Ac oruat exemplaribusetiam ew Aquitania 9 s 6 ^oratur.Denique in
t

^^

ori-

nec ahcubi illorum notitia hactenus prodita est Pra> cipuum illud fuisse credimus, quod ibnti in sacra ffidlcula B. M. V. 3n sanct-^ ulr s-brunn scaturienti

expressit,

vnn

83gris

illa

hyposic

vent.
firmis

Eum

salutem afferendi a Deo impetra-

ntet

nomcn pexegnni, de quo Groppius ibidem

mde

prssterea in variis lang-uoribus, ac inpraaoipue pueris, frcquenter opem tulisse,

conjicimus,

quod usque hodie contra varias

infirmi-

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

4G9
cruit

patrouus invocetur. Qnie primis ab ejus obitu annis et seculis per eum fideles beneficia sunt conseeuti, omnia interciderunt. Ex posterioribus aliqua suo loco referemus. Non negamus, pleraque, heec verosimilia esse sed ea veteribus testimoniis confirmata videre optaremus. Utinam
iufirmitates
;

saltem eruclitissimits Groppius Chronica Mss. Herbipolensia qiiev hic citat, inter Probationes Historuv sucv cum aliis instrumentis edidisset, et eorum antiquitatem prwterpropter indicas,

buuut, inter utriusque ccenobii pnefecturam non disting-uunt, uti disting-uere oportuisset. Concedimus etiam nos juxta inscriptionum sententiam sancto Amori annos quadraginta tres; sed quorum primos decem in reg-imine primi et antiqui monasterioli ab anno dccxxiv, reliquos vero trig-inta tres ab anno dccxxxiv in noVi ccenobii regiminc consumpsit, quod denique anno DCCLXVn cum vita

Gc

setl
,/

circa tn-

cerium obiful

tetnpuh

43 Nunc referenda est disputatio chronologica de anno, quo S. Amor abbas obiisse creditur, quam Groppius pag. 37 instituit inhuncmodum: Quo anno sanctus Amor noster ex mortali hac vita ad ceternam transierit, hactenus nullibi deprehendimus.Bucelinus in Menologio, Benedictus Cherle in Martyrolog'io Benedictino memoviam sancti Amoris die xvu Augusti celebrant, quo juxta hos scriptores obiisse videtur. Sanctus Amor,
rabilis

cum ipse anuuin ffitatis septuagesimum tcrtium ag-eret. Judicamus itaque, quuntum ex adductis hactenus rationibus et imliciis judicare licet,
absolvit,

sanctum Amorcm

circa

annum
setatis

dcclxvii die
sua)

wn

Aug-usti obiisse, anno

Beptuagesimo tertio, cum utrique monasterio Amorbacensi per annos quadrag-inta tres sancte pnefuisset. Juxta

quem

vene-

bris

Beda suo Martyroloirio ad vin Idus Octoinscripsit, Belisiensis sit necesse .est. Ut (
,

autem revocata et emendata volo, quai in praefationead VitamS. Bilhildis auno mdccwvh editam pag\ 16 de obitu hujus sancti Abbatis; item de ejus successore sancto Pattone, et istius ad cathednm Verdensem evectione in notis ibidem dixi neque enim tunc facultatem et occasionem habui, sicuti
haec
:

modo, documenta Amorbacensium

ciendi.
10

penitius inspi-

quo sanctus Amor noster verosimiliter obiit, deprehendamus , vestigia alia perquirenda sunt. Inscriptiones, quas alibi de fundatione Amorbacensi exhibuimus, sanctum Amorem monasterio eidcm annos quadrag-inta tres pnefuisse dicunt. Id ip^um etiam alibi leg-imus. Si hos annos a fundatione hodierni monasterii (quod etiam inscriptiones innuere videntur) numerare velis, ab anno videlicet dccxxxiv, quo sanctum Amorem ei pnefectum fuisse a sancto Pirminio diximus, usque ad annum dcclxxvii ejus vitam deduces, in quo
anni quadrag-inta tres ejus rcg-iminis expleti sunt,
et
tkqnO
Gruppius
ditputat,

annum

statuitw

Quandoquidem senectus octoginta trium annorum etiam in homine laboriosissimo non est
adeo prodigiosa, ut ex hac aliquid certi circa emortualem S. Amoris annum statui possit, non

audemus negare, hunc sanctum Abbatem usque ad annum Christi 777 vixisse. Accedit, quod antiqux Amorbacensium inscriptiones innuant, S. Amorem uni eidemque monasterio, quod anno
fuisse. Certe apitd

sauctum Abbatem
41-

obiisse oportet.

annorum calculus non placet, quod sanctuni Abbatem ad eam senectam provehic

Verum

quadraginta tres annos pr.v10 Historuv Amorbacensis in perantiqua inscriptione leguntur hsec verba Anno Nativitatis Doniini ixrxxxiv, Indictione Romanorura secunda reg-nantibus Leone III et Constantino V imperatoribus, ac Roest,

734 constructum

Groppium pag.

hat,

quam

illum inter

tot

tantosque labores et

sudores

attig'isse,

nemo

facile credet.

circumstantiis et indiciis collig'0,

Ex omnibus sanctum Amo-

rem, cum jam novi et fecundi in Odinsylvania erecti ccenobii abbas anno dccxxxiv constituebatur, annorum minimum quadrag'inta fuisse. Cum jam olim ante annum dccxxiv sanctus Pirminius Aug*iam indeque Romam pergrret, ejus vices tam in
monasterio, quam in apostolica Missione in his partibus Amorem g-essisse, alibi diximus ut jam
;

Prsside Greg-orioIU, fundatum est S. Pirminium... lVa>fuit monasterio pra?dicto sanctus Amor abbas I, jam nominati Pirminii discipulus, annis xi.m,

mame Ecclcsice

monasterium Amorbach pcr

locoque vocabulum indidit. Cum hiv diserte dicatur S. Amor quadraginta tres annos pr,vfuisse monasterio pnedicto, videtur agi de uno eodemque

quod anno Christi 734 fundatum est. Sed quia contraruv Groppii rationes non carent
ccenobio,

tunc, anno videlicet dccxxiv aut citius, trigesimus

Eetatis

probabititate, nihit certi statuimus de tempore mortis ejus , et initio hujus Commentarii in

annum

attig'isse

credendus

sit

minor enim

aetas

ad hnjusmodi functiones, inter viros jam apostolicis Iaboribns maturos obeundas, a sancto Pir-

margine eam anno dcciavu mus.

vel dcclxxvii afjixi-

minio admissa non videtur. Adde trig;intahis annis decem alios sequcntes usque ad annum dccxxxiv, quo novi coeuobii abbas factus est, et jam ajtatis illius annos quadraginta numerabis. His iterum reliquos reg-iminis anuos quadraginta tres adjice, et omnem illius Eetatem ad annos octog-inta tres perduces. Quis vero credat, Virum variis laboribus, innumerisque curis itineribus , praedicationibus fatig-atum ad tot annos pervenisse? Pervenire ad illos potuisse, non refragamur sed aetatein illi concedendamputamus, quae non facile hominurn neque nostram de illius regimine tradifidem tionem excedat. Utrumque pnestare nos hoc modo putamus.
, ; ,

V. Prsecipua Sancti gesta ex traditione

et

documentis

Amorba-

censibus.
nobis Cum quibusaliunde non suppetant instrumenta, erucre posActa ex
hujits S. Amori.s

Saneli

lnl

pupairia
vi

simus, hic iterum sequimitr sazpe laudatum Groppium, qui pag. 38 et sequente Ilistoruv Amorbacensis ex domesticis monumentis aliisque scri* ptoribusea sic narrat Sanctus Amor monastcrii B. M. V. in sylva Odonica primus abbas, sanoti
:

profmio

<nino C/tri'""

'67

u/fi-

45 Dictum est saspius, sanctum Amorem non unius hodierni Amorbacensis coenohii a sua fundatione, sed etiam primi illius, jam ab anno dccxxiv sancto Pirminio ad Augiara discedente, curam et regimen ceu utriusque abbatem gessisse. Inscriptiones supra citatas et auctores, qui sancto Amori quadraginta tres annos in abbatiali reg'imine tri-

Pirminii

discipulus et

oatfoue
(

Aquitanua

fult.

In Possatensi

cCBnobio

ut

vcrnsimile

videtur)

monaclium juvciiis induit, in quo antca sanctus Pirminius rcgulare institutum ctiam amplexus fucrat. Ad hunc, in sylva Odonica Christi fidem
jira

ilicantem,

cum

nonnullis aliis monachis

jiro-

fectus,

strenuam

in

eo apostolico

munerc

ope-

ram

470
aoctori

DE
eidezs

S.

AMORE VEL AMATORE ABBATE

miram virtutem
suis,

rain

navavit.

Ex

eo praxlicationis officio.

quod,

relicta patria, in

Iong-inquam hanc regioreliquis

nem

peregre profectus amore Christi susceperat,

pf.rkgrini

cram, scaturienti, suis precibus ac meritis a impetravit. Solebat Vir Dei

D eo n
cum

nomen
officii

cum

sancti

Pirminii

sociis acquisivit.

Sanctus vero

Amor hujusmodi

frequenter ecclesiam, ubi initio habitaverant ac' cedere, ibique Dei Cenitricem

postquam novum monasterium recepissent

partes ita strenue ac sancte adimplevit, ut

post
liic

magistrum suum sinctum Firminium, cum

alibi ag-eret,

primus atquc prflBoipuus

apo.sto-

Missionis illius promotor ac praeses extiterit. Iu observantia rcgfulari ac sanctioris vitS3 studio
licte
apottolicut

zdus,

etiam excelluit, ut ceteris praeferri mereretur. 48 Cum sanctus Pirminius ante annum dccxxiv Aug-iam perg-eret; cum ex Augia pulsus anno >" wvii rediens in Alsatiam discederet, sancto
ita

merito sacra illa redicula ob sancti Amoris, frequentiam et impetratam salutiferam fouti virtutem a postcris ad foxtem sancti \mo bis appellata sit. In multis postea ac variis langruoribus sanctus Abbas, iuter caelites jam assumptus, opem suam in hac sacra sede se invocantibus exhibuit, exhibetque adhuc, quod ex recensendis infra ejusdem miraculis vel
beneficiis

ncran,

ut

maximopere' ve-

hujusmodi patebit.
51

Amori discipulo suo susceptae prasdicationis munus, per se suosque strenue promovcndum ac curam insuper monasterii in cremo Odinsylvaniffi mandavit, ct abbatem illius esse voluit. Iuterim Comcs Euthardus et Carolus Dux ad repe,

Quam

solicitus et studiosus

cum

suis fidcm ac

rem Christianam

sanctus Abbas curapro in Odicsylva- m *attcrio

nia promovit,

tam beneficus ac

liberalis in

sub-

*""'

titas sancti

Firminii

monachorumque prcces no-

vum
]}

monastcrium condunt, cujus exsurg-entem fabricam sanctus Amor maximc curavit. Opere tandem consummato, etiam novi hujus coeuobii abbas sanctus Amorconstitutus et confirmatus est.
illis

aliorumque iiuligentium necessitatibus fuit. Erectum recens monasterium amplis multisque pradiis, sed plurimam partem adhuc
sylvestribus
et incultis , fundatores dotaverant. Monacbis, qui potissimam operam instituendis ani-

levandis incolarum

felicius sanctus Amor commissam sibi provinciam exequeretur, ac relig-ionem Christianam in Odinsylvanialongius proferret,jam maxime studiosus fuit. Cuni S, Burchardo, qiii apud Wirceburgensea Christianam rem maximopere promo-

Quo vero

animabus lucrandis collocabant, ad excoagros multum temporis non suppetebat. E Interim non deerant, qui continuo a monachis opem peterent. Ut corum precibus et indigentia
et

mis

lendos

facerent satis,

ex monasterii praediis, qua3 pro sustcntatione sua excolerent, sub annuis censi-

sanctum Amorem nostrum arctam amicitiam eoluisse, manuscrlpta Wirceburg-ensium Chroniea

vebat,
testantur.

bus monasterio solvendi.s, tradiderunt. Qui in propinquo monasterii ejusmodi dona acceperant, do-

mos insuper
alii,

in

eadem

vicinia,

ut

iis

oxcolendis

Sanctos hosce viros dc tanto ncg-otio, quale uterque ag-ebat, consilia sa-pius contulisse,

viciniores essent,

constitucbant.

Hos

imitati sunt

nullum dubium
in,l

qui vel ex quotidianis eleemosynis a mona-

est.

" H,n "

sterio acceptis, vel ex alia

cndamft.

dam

ciu-i-

Sanctus Amor ad roborandam apud Odinsylvanos suos CnriBtianam rehgionem, indeque latius propagrandam, medio huio rei aptissimo usus
r.i

eidem monasterio

collo-

tiaiuwt,

est,

ravit,

cum puerorum institutionem in atquc eum in finera scholas

primis cuin suo co3-

inde victum capiebant. Ea denique ratione factum est, ut sequentibus seculis, excisis binc inde vcpribus, regrio in agros cxculta mansuesceret, ac populus eam frequentior incolerct. Sed de hoc ex instituto alibi. 52 Ceterum cum sanctus Abbas tot tantosque aliaQuege labores in efferenda re Christiana, in adjuvandis iian^nmproximis, corumque necessitatibus tam corporis "&. quam animaa succurrendo obiret , ut hujusmodi camm " n " on " neg-otiis solum et unice totus incubuisse videatur; suos nihilominus in claustro monachos verbo

cata

opera

suum

nobio aperuit. Noverat Vir Banotus, quod cerea sit pucrorum eetas, ct ad recipiendas quaslibet fc<-

mas
ram

aptissima.

[gitur ut

in

tenella

adhuc

astate

praBoeptia et Christianis
ct

sacria

imbuerentur, cu[pse pueros

diligentiam
luorari

omnp
primum

adhibuit,

ot puellas

advooare adse,

ipsis blandiri,

animos-

C que eorum

satag-ebat,

Tum prima

ct

exemplo,

iis

ChrisIianiB fldei elementa, prcces, altiora denique pra3cepta edooere, et ad omnem honestatem con-

sanctioris vita3 prseceptis,

formare.
tiis

instruere,

factos et aptiores litteris applicare ad studia, sanotioribus scienerudirc. Tantus in pueros Amoris amor pa-

Qrandiores

doctrina insuper instituit, quam posterus orbis et univcrsa Ecclesia in iisdem cum seterna lalide

eaque p

in sancti Abbatis amorem provocasuos sancto Abbati certatim oflerre, 0UT89 illius ac institutioni relinquere, ac tandem Christianis moribus et scicntiis probe excultos ab
vit. ]psi fitfos

rentes etiam

Adeo ut sancti Amoris monasterinm doctrina et sanctitatis promptuariura haberetur, ex quo ad gentium convcrsionem doctores, ad' institusndas ccclcsias rectores ct episcopi evocati
suspexit.
sint,

qui adcpti
et

otitatis

hujusmodi dig-nitates, g-loria snnmartyrii palma easdem condecorarunt.

et

In hoc
filii

eodcm d!u!nT
iroT"

recipere.

infelices

AHi corPtum cliam aanitatem pro filiis, cumaagrotarentj a saneto Viro expetiverunt. Cum
B0
infantes reoena
nati

unosanctorum adeo Patrum successores sumus, quod tantarum virtutum

cog-nitio

et

prasclare grestorum

pervenit,

temporum ac

vita

periolitari

videbantur

mum
usque

ad nos integra non bellorum injuriis pluriqusa

oblitterata. Cetera,

sanoto AbiKiti

ad baptizandum oblati sunt, ut oum saoro baptismate sanitatem insuper quod frequentissime contigit) iisdem conferret, Enterim

postremis ad nos

sanoti

Amoris

populi

concursus

fama latius diffundilur, augetur undique ad eum confluentis,

Sanotus
itaque Vir,

opemque

preastolantis,

cum

magnifl esset apud Deum meritis, variis in infirmitatibus, praaoipue vero febre laborantibus opitulatus est. Ut vero perpetuum ao prsssens semper remedium adversus varios languores, aliquando defunctus, post se relinqueret, fonti ad primssvi monaaterii ecolesiam, beataa Afarias virffini sa-

Chwsti nccLxvn, cum a mane usque ad vesperum vituMu excolenda vinea Domini sabbaoth, portans
est per

sanctum Amorem fideles bencficia impetrarunt, ex plurimis pauca annotata Bunt, qus3 paulo infra referemus. Denique sanetus Vir plenus dierum et meritorum ' circa annum

scculis per

pondufl diei et oastus, indefcsse laborasset, vocatus

mortcm in Offiium, ut a divino latrc famihas aaternsa beatitudinis dcnarium recipcrct.

bcatam

53 Ex Meginfredo Fuldensi tan generaliter novimus,

S.

apud TrUhemiAmorem primum

monasterii

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI. ^m vetera

ejui
bfiti*

471
AfCTOIE

monasterii Amorbacensis abbatem eximia viLv sanctitate ac multis miraculis coruscasse. Utisingularia ejus gesta, quse hic lransc?Hpsimus, simiti testimonio confirmarentur. At frustra id optamus, cumantiqua monasterii Amorbacensis monumenta bellis ac incendiis perierint, ut

Acta
itn* n-

nam

quam certum est. Eo loci sanctum Pirminium, cum sociis ad hanc eremum advocatum, primas suas cellulas seu monasteriocense.s accepisse, plus

G.C.

lum

fanque peritriM-

constituisse eamque ecclesiam erexisse, alibi diximus. Illam aliquoties a tanto tempore restitu-

Groppius pag. 19 testatur hac narratione Amorbacum annos vixdum ducentos suis ab incunabulis steterat, cum ab Hunnis sive Hungaris, totam fere
:

Germaniam ferro et igne depopulantibus, sum et in cineres redactum fuit. Anno 910
dicecesim

succenbarbari

Wirceburgensem misere vastarunt. Anno

915 iterum irrumpentes usque ad Fuldense ccenobium penetrant, illudque, Trithemio teste, succendunr. Denique anno 923 iidem Franciam Orientalein,

tam et ab antiquitate vindicatam esse, extra dubium est. Denique a monasterio parochiae Amorbacensi addita fuit. Postquam novum sub sancto Amore, eo, quo hodie consistit, loco monasterium surrexit, sanctus Abbas cum monachissuis sacellum illud frequenter divinae Matris amore invisit. Horum esemplum secutum .etiam vulgus, senctissiraum peregrinationis hujusmodi morem magna cum religione ad haec usque tempora
conservat.
56

Alsatiam Sueviam Saxoniamque csede et ig-ne vexarunt. Una harum tempestas Amorbacum nostrum invasit, quae id, monachis aliquot trucidatis, ceteris in fugam actis, bonis omnibus excussit ac tandem igne consumpsit. Jactura sane gravissima, quamchartarum acprimorum privilegiorum simul
, ,

Sequentihus

seculis

nostris aliquot ad eara

iterum ex sodalibus mgralipu sacrara aedera subinde ha- adeunt fon-

bitasse, antiqua litterarura moniinenta docent.

Sub

tem.

abbate Ludovico charta occurrit, in qua ccenobita quidam e nostris nobilis Henricus de Rosenberg adpraefatam ecclesiam sancti AmorisannoMccLxxm
vixisse legitur.
fontis

incensorum amissio acerbiorem reddit. Deinde

rare,

hi-

storicus Amorbacensis ibidem fuse pergit nar-

Denique sancti Amoris ejusque rumor adeo per omnem fere regionem diffu-

rium

quomodo sequentibus secutis idem monastesaspius omnino devastatum fuerit. Si quid

sus est, ut etiam ex dissitis longe plagis

magna
Abbatis

huc

vi

veniant,

qui per merita

sancti

denique tunc ex litteraria supellectile manus hostium evaserit, aut postea scriptum fuerit, id inseditione rebellium rusticorum,et in Brandenburgico Suecicoque bello magna ex parte periisse suspicamur, ut apud Groppium pagina superius citata et sequentibus videre est. Itaque fidem peculiarium gestorum S. Amoris quse supra ex traditione et domesticis documentis Amorbacensium retulimus penesnarratorem relinquimus.
, ,

ex ejus fonte levamen pro suo quisque infirmitate quaerunt referuntque. Pons iste in ipsa aede sacra ad latus Septemtrionis limpidissima ac divite vena
scaturit.

Lapis,

tem

ita

claudit
sit.

offendiculo

quo pavimentum sternitur, fonut nemini impedimento vel Kotundo tamen ac unius ferepedis
,

foramine excavatus

est,

oui in catenula scyphus,

quo aqua hauritur,

adhaeret.

Aqua per

subterra-

neum meatum
cisternam
tes

in

paratam ante
ubi
se

fores sacraj eedis

effluit,

intirmi

lavant,

aquis

intingunt, ac frequenter accepto levamine gauden-

ad sua
:

redeunt.
Trinitatis

VI. Posthuma
fonte,

Sancti

gloria

ex

sanctissimae

Lavantes aut intiugentes invocationem adhibent

cui

miram
suis

salubritatem
tra-

precibus
ditur.

impetrasse

In nomine Patris, et Filii, et Spiritus Amen. 57 Deinde Groppius ibidem testatur, Amorbaci hioearmU in antiquo Ms. codice conservari metricam hujus 7ie
dicentes
sancti.
>

/rt snccllo

Deipara;

Scvpe memoratus
sis certius

auctor Historiee Amorbacentestimonium reddere potest deposthuma S. Amoris gloria, quse hactenus perseverat, et quam pag. 40 et sequentibus ita descricum inter mortales Amorem bit ; Sanctum ageret, miraculis claruisse, Meginfredus Fuldensis eumdem peraliique testantur. Diximus supra
, ,

fontis descriptionem, qusc sic sonat Non te suspensum per longa exorsa tenebo, Lector, nec labyrinthaeis ambagibus utar, Hoc quid spectet epos. Jacet extra moenia nostrae

Urbis Amorbachae, millcnis passibus aequa Ante supinatos oolles et amoenavireta Vernans arbusturaque, velut prunumque

p
py-

rumque
Parva quidcra
sta;

structura aedes, adcoquc vetu-

multis intirmis sanitatem, ac fonti praeterea in sacello B. M. V. ?u sanct-2lmors-brunn dicto, virtutem sanatricem suis precibus et meritis a Deo impetrasse. Cum sanctitatis atque operum ejus

Condita Amori olim,

clis.

magnis sed magna mira-

fama longe lateque

percrebuisset,
in

tum
et

fons

ille,

tum monasterium,
voce populi
in

quo Vir sanctus degebat,

2lmorbac()

Huic. adverte, subcst media testudine templi Kbullitque raagis vitro pellucidus amnis, Fonssacer, alluitans medius perhumcntia saxa

ab eo 2lmors-bnmn

hodiernum usque dicm cognominari consuevit. Post mortem Deus Servi sui sanctitatem et merita, plurimis eo loci ad invocationem ejus praestitis

Ad loca deluhro contermina murmure dulci, Mox facilis partcs ubi se vis rindit in ambas,
Dextrorsum
largo
versus

Weilnbacum

ubi

vinea

beneficiis
et

declaravit
nostri

ubi

concursu pro tanti

sacello

religionc

colitur.

magno populi De utroque hic

disseremus
\

Patris

gloria

de

3u
quod media
tioraab

ad fontem sonct-2lmors-brunn.
B.

M. V.

Amoris

vulgo

Pubescit fcetu, quadrilaterum undique muro Quadris sepitur saxis nam laeva fratcrnas jEdes indigitat residis, qui arcana visuro Mente serenata pandit, fontanaque servat* Portitor hanc verecundus aquam. Mirabile di:

forte scr-

Genitrici

Amorbaccnti
tnonatterio
titUit,

55 Sacra haec aedicula primitus beatissimae Dei postea sancto Amori, consecrata est. , Dimidio horae ab Amorbaco versus Occidentem
distat,

ctu!
Inditus est
olli

vigor

et cadestis origo,

Numen divinum
Artus restituens bra

plane, divinaque virtus

circumsurgentium montium sinu recepta. Originem suam per monachos nostros AmorbaAugusti Tomus 111.

hebetes,

moribundaque mem03
1'luctuet

472
1

DE
turba

S.

AMOHE VEL AMATORE ABBATE

supradictus presbyter Joannes monasterio Amorbacensi moratus mag-nam populorum adventantium frequentiam et cultum erg-a sanctum Amorem, ct qus ad ejus invocationem a Deo consequebantur, auxilia conspiceret, cumque praeterea festum saucti Amoris tam in claustro quam in oppido celebrari videret
post

Il-lhl

Fluctuet haud quidquam tua mens, probat impia

annum mcdxl
in

G.C.

Keck

Factum

oculique

probant

res

ipsa;

credere

cog^unt.

Nam cum
dullis

morbus adest malesanus,

et ossa

me-

Mollibus exsiccat, lactentibus ubera matrum, Ubera nilque juvant, medicas nil herba salubris.

Cumque locum
oranem,

querulis

implent

cruciatibus

Sang-uinis auctoresmetuunt, cupiuntque, dolent-

que

tandem majores inde levatos Expcndunt memores ( cunctis visuque stupenAttoniti,

fomentum ministrare cupiens' Vita et reliquiis (quarum nullam Amorbacenses notitiam aut portionem possidebant) indagare ccepit. Tandem de sancto aliquo Amore in Belisiensi virginum coenobio requiescenti certior factus, eo profectus est, et ab abbatissa Leg-endam sacrasque aliquot reliquias impetravit
pietati

hujusmodi

de Saucti

illius

dum
Vincit
nas,

iter

durum

pietas, et inhospita coena

Vincitque pluviasque, nivesque, albasque prui-

quas Amorbacum attulit. Vir alioquin bonus in eo deceptus equidem est, quod Belisiensi illi sancto Amori tribuenda putaverit, quae primo Amorbacensium abbati deberi, arg-umenta a nobis superius
allata probant.

Nectitubata solo durant vestig"ia duro, Pectore anhelato ad templum pia dona frequenter

Ceteraque impressis manibus sua lumina haben-

tes

PergMint; utque chorosncrum pfflana dedere, Merabra Iiquore rigant infantum, et corpora tin-

60 Hoc unum vero ex istis hic eruimus etnota- predbuts. mus, jam tunc temporis, circa annum videlicet Amri*ab. mcdxl atque ante, mag-num ad sancti Amoris nostri a( 8a " r> sacellum et fontem populi accursum, pluriraaque y ab eo beneficia impetrata fuisse, antequam sanctus ille Belisiensis Amor apud nos innotesceret, aut sacra? quaedam ipsius reliquiaB eum Vitte Legenda
'

gnnt
vocando Auxilium sanctte Triados ante omnia. Et ecce Protinus ipsa fugit macies, fug-it oreque palBuperfusifl undis, bis terque
lor,

ad nos adferrentur.
per sanctum

Cum

Mgrn

Amorem

caelitus

vero beneficia ejusmodi concessa a nostris

notata non fuissent, aut certe alias adnotata

iutercidissent, citatus ssepe

dudum
sancti

Keckius

qui

Exhaustfflque simul redeunt in pristina vires. Inscius haud causam satag-et scrutarier ultro.

Amoris cultura egregie promovit, ea chartis commendare coepit, quse sui apud Amorbacensis hospitii tempore varii consequebantur. Post ipsum
a nostris
iudicare
ris sacello
alia,
;

Id
'

prfflatat

Deus Amoris

virtutis

amore.

sed

admodum

pauca,

litteris consi-

Nunc nunc
pro sublannandJ
id cst iniiloilili

ing;eminet naso crispante cachinnos Ilocsuper, intendat sannaudi * fortiterarcum

:

g-nata sunt

plurimis,

qui ea consecuti fuerant,

neg-lig-entibus.

Aliorum

testes

sunt tot

linpiusore

procul talesabsunto profani.

flecte acies,

votivse tabuloa aliaque anathemata, in sancti

Amo-

Tu g^eminas huc
tem,
I

hunc

respice fon-

lir fons,

hic est, sanare quem saepius audis. decus erg-o arvis nostris Amor atque patronus
i

suspensa, quorum tamen et ipsorum permulta frequenter dilacerata, a blattis et vermibus corrosa, ab ipso pulvere et antiquitate consumpta
sunt.

Ex

reliquis

liujusmodi sig;nis et beueficiis

(ilorius

fontis,

nostratura g'loria g-entis,

pauca pro

g-loria sancti Patris nostri

Amoris hic

at-

Oentis Amorbaca;, fnc qui sc fluminis alveus Ostenditnobis, fac udisfaueibus udus
Perstet, et arescat stillans non messibus illis Quin mag-is atque mag-is Iong-aevo tramite cur:

tulisse satis sit.

VII.
sancti

Miracula,

quge ad

fontem

et

ana-

rcns

grummatv
irlcbrufum,

Nectar

Eoam
diffundat.

Hesperiamque
Id
(

salutifer

Abbatis

ab

anno

1446
conti-

i?

oram Ambrosium
mtir.

usque
auxiliare
)

ad

annum

1712

preca-

gerunt.
Diligentissimus Groppiuspag. 42
et

eodem poeta compositum esse anagramma, quod ibidem dirigitur ad parvulos

Fons sancti Amoris peregrini salutifer etdos. Tam per litterarum transpositionem mutatur in hanc sententiam Morsus infantis seg-ri sano; certc prodest, fiU. Denique poeta ad istud anagramma suum alludit sequentibus versiculis
.

58 Suspicor ab

hoc modo

sequenti-

Infantis

.Ktiiu

morbus dum pectora mordet,

Mordet et exilcm, qure tegit ossa, cutem. Dos ego inag-na atlsum, mohsus sacroque repente
llos (certk vuodkst) sano liquore meo. Ergo veni dilecte, veni formosule nu, Sanautcm succum si sitis, indc bibe.
nijus vim

bus Historise sua? Amorbacensis exhibet mi^iVftre racula quccdam sive beneficia, per intercessionem winfe S. Amoris abbatis collata, quemadmodum supra promiserat. Quamvis ea non satis exacte disponantur ordine annorum, quibus patrata sunt, tamen haud dubie historicus iste secutus est ordinem chronologicum, quo illa litteris consignata invenit. Quare nos eamdem seriem sequimur, et ea damus his ipsis relatoris verbis: Anno mcdxlvii narravit Joannes Losse ex pag-o Riidenau oriundus,

mtiuiferam
Groppiui

Postquam eruditus Jlistoricus Amorbacensis hm carmina retulit, ad filum narrationis su& revertitur in hunc modum Ab antiquissimis
B9
:

mum

matrem suam olim magno fervore sanctum Amorem coluisse atque in sing-ulos annos una mini;

vice ad ejus sacellum et fontem peregrinari

longe tcmporibus fideles variis ln lang-uoribus ac inlirmitatibus cx sancti Araoris fonte opem hausisse ftoejusex sacello retuHsse jam ante annos ferme
trecentos uotuin oranibus ac pcrspicunm exstitit, omnium ore ac seusu comprobatura fuit.

Cum aliquando fratri ejus Conrado ndhuc quinquenni quinque in gutture ulcera exsolitam esse.
civvissent

admodum

urentia

etmag-nocum
fuissent
,

doquae

lorc in totidem

foramina

aperta

Cum

coutinua sanie manabant, uulloque medicamine curari poterant ; mater filiuni in instituta a se peregrinatione

DIE DKCIMA SEPTIMA AUGUSTI

Amoris fontem adduxit, ac regrinatione ad fonte vulnera lavit. Mox puer convaluit, ciex
sancti
fuisset. voti prinris noglecti conscia,

473
c. c.

catricibns nihilominus relictis, quas deinde plurfmisin reliqua vita ostendit, receptseper saflctum Amorem sanitatis indubitata testimonia.

Anno mcdxlvi mulier in oppido Amorbach vehementem oculorum dolorem perpetiens, sancto Amori vivam quotannis oblationem, hoc est gallum vel g-allinam, offerrepromisit. Facto voto, brevi post couvaluit.
niulieres

Uxor ultionem divinam advertit. Itaquc inhortum secedens, Deum et sanctum Amorem doprecata, novum peregrinationis votum pro viro exsolvendum addidit Ad decumbcntem maritum regTessa, melius habentem reperit. Denique ubi is sanitatem pristinam a Deo per sancti Amoris merita reeuperavit, peregrina^

poitu P*+"
tlitantes*

anno mcdxlvi Petri Anna nomine Amorbacensis uxor

62
,

Cum

Liitzel
,

civis
fer-

uterum

ret,
luit.

foetum ultra annum gestavit, nec edere vaMulier hinc plurimum consternata, ad sa-

cellum sancti Amoris pergrit, eumque in auxilium vocat. Precibus votum addit, se, si puerura paritura feliciter sit, sancti Amoris nomen ei indieumque prsterea finito puerperii temturam pore, ad aram cum cerea icone delaturam. Post paucos dies idem sacellura mulier revisit, et pro,

votum ambo reddidere, Deo et sancto Amori gratias agentos. 64 Anno eodem Joannis Koentleins civis Amorbacensis uxor Agnes nomine circa natalem B. M V. malo conscensa, ut poma carperet, fracto, cui insistcbat, ramo decidit, crure dextro ita colliso, ut partioul osseu? carnem cutenique penetrantes prominoront. Domum deportata sibique reddita, extemplo sanctum Amorem pretionis suse
,

itul

infurtu-

niiiofflicti^

cibus continuis flagituvit, vovitquc, se , ubi denuo pedibus incedere potuerit, ad ejus fontein

accessuram

cum

dinis ponderisque,

crure cereo tantse fere magnituqunnti proprium esset, offe-

missam secum ceram

,

affert.

Nec

cessat a quoti-

rendo. Advenit interim sacelli cjusdem dediontio,

diana ejusmodi frequentatione sacelli, grravi utemirantibus omnibus. Tandem ro nil retardata partus dolores sentit. Quae forte mulieres aderant,

diem sancti ltemigui eo anno ineidens. Mulier decumbens vehementius dolebat, quod fcsto pro E
in

hoc in periculo opitulari debuissent, aucum fug-iunt, una sola penes ipsam remanente timor enim cunctas invaserat, parturientem aut interituram, aut nescio qnid monstri edituram. His in angnstiis mulier denuo in g*enuu procidens, Dei opem per sancti Amoris merita et intercessionem
ei
:

sua devotionc intcrcssc nonposset. Exhinc instantius sancti Amoris auxilium flag-itare, nova vota addere, et quotannis oandelam oum duobus nummis sancto Amoriofferendam promittero. Sentit quantocius lenimen doloris, pedcm inoveretentat, movet, huc atque illuc absqueopealienalocat, recollocatque. Taudem post paucos dies pedi insistit, nulloque
baculo nixa incedit. Lreta deredintcgrato pode, Deo
et
dit.

implorat.
lier
;

puerum

Exaudiuntur dolentis preces. Parit muet post cdit formosum et sanum

; ,

sancto Amori gratias

cum

voti solutione reddi-

apatium uuius horae alterum, stupentibus et graNicolaus altulantibus omnibus. Priraus Amor et uterque ex voto Deo et sancto ter vocatur Amori in ejus sacello per matrcm offertur. Anno eodem mulier in vico Schneidtberg- diu uoctuque partu laborabat, adeo ut de illius ac pro,

Anno eodem Conradus ex oppido Amorbach annorum fere quatuordocim equo delapsus, bracliium adeo confrcg-it, extra
ut partioula quaidam ossis cutem extaret. Mater condolens filio eum ad implorandam Dei opem per sancti Amoris intercessionem una sccum invitavit addito voto cereum brachium in sacelli visitatione offerendi. Convaluit brevi post adolesccns, et ad orauem usum adhibere brachium potuit. Matcr cum filio emissum votum exsolvit, Deo et saneto Amori gra,
,

lis

vita

conclamatum

videretur.

Periclitans

mu-

lier in hujusmodi doloribus sanctum Amorem una cura pryesentibus pie invocat, is sua a Deo intercessione impetret, ut partus feliciter editus ad

baptismum perveniat. Preces voto firmantur. Solviturpartus, et in lucem feliciter prodit. Similebeneficium tres alire mulieres in eadem necessitate anno mcdxlvi
et mcdxlviii per merita sancti

tias redhibentos.

Amoris

consecutas sunt.

Anno mcdxlvii in pngo Kudenau operarius Petrus Losse dictus. Is cum aliquando de sanvuriis mnrcto Amore ac beneficiis per ejus merita impetrabtt oppreui, tis audivisset, segrotus ejusdem implorat opem
c
63
uiiique ar/ri

65 Cum anno mcdxlviii Conradus, de quo num. opem S. diximus, annorum oetodecim factus esset, ina- ImorU irnplot aruntuc ximopcrc rcgrotans, omni scnsu ct ratiOrie privatus, tenurtmt. distortis late oculis, trunci adinstar immobilis
i
,

fuit

Omni ope humana despcrata, fruter ejus nomine Petrus se una cum fratre ubi convadecubuit.
luerit,
,
,

ad Sancti sacellum peregrinationem promittit. Convaluit seger; sed promissam peregrinationem

et

vet, et

ad sacellum sancti Amoris acccssuruin vooblationem secum vivam nllaturum. Voto

segro

facto

mens

et

sanitas rcdditur

qui

jam

exsolvere
infirmitate.

negligit.

Corripitur nova

et
,

graviori

semctipsum ad sanctum
tis

Eadem

vota repetuntur

et sanitas

interim consolidatis,
exsolvit,

Amorom una rum

despondet. Planfrntro pcregrinag-ratias

secundo
sapiens
,

restituitur.

Homo

iterato

ictu

necdum

tionem

Deoetsancto Amnridebitas
,

cum

ctum

quaereret,

quotidiana opera sibi suisque vipromissa reddere denuo neglexit.

agentes.
fratris uxor eodem aniXO Conrado restituto adeo laborarc cx gutturc coapit ut per quatuor septimanas nullo solidiori cibo vosri potuerit Promissa ad sanctum Amorem cum oblationc oandeoaquc pcracta, duos infra dies la3 porogrinatione,.
,

Kediens morbus
corripuit, ut

eum

tertio

tamque vehementer
morbi
se

jam de

vita periclitans sacro oleo sit

inunctus.
alienare
,

Demum
vociferari

vehementia
cager
, ,

raentem
proripere

in

maledicta prorum-

pere uxori

torquere

oculos

lecto

sanata

est.
,

cihum et potum recusare, subinde in hujus verba linguam solveitk musj gcn re iri) musj Qcn 2lmors-brunn Hxc verba Germanica ita intel^lmors-brunii, debeo adire fontem S. Amoligo, itt significent
et liberis insidiari,

oranera

Anno eodem Conradus Nunnenmacher

Amorbacensis

civis

per dics duodeoim grnviter cho, lcrucruciabatur. De continuis doloribus apud uxorem conquestus, ejusdcm liortatu (quse ct ipsa ad

eis;

debeo adibe fontem

,

S.

fratre visitatus

et
;

ut

Deum

Amoris. lnterea a pro auxilio prece,

tur

aiebat,

admonitus non posse se Deum invocare priusquam ad fontem sancti Amoris ad-

Amoris invocationem alias oajiitisdoloribus sancto Amori oandelam per semet ) incjus saccllo offcrendam promittit. Saoollum invictdomum reversit, candelam offert, preces fundit,
sancti
liberata fuerat

sus

sanum

se grntuintur.

Anno

474.

DE

S.

AMORE VEL AMATORE ABBATE

adeo artu- D bus fuit, ut pedibus insistere nequaquam posset" Remediaqua^vis frustra adbibebantur. Parentesad Deum et sanctum Amorem confug-ientes, prolem ad fontem sancti Amorisadferunt, lavantexeo statimque m prole vires aug-eri sentiuDt; ut
bacensis, trium

itutom G.C.

Anno mcdxlix Amorbaci etin circumjacentibus

locis dysenteria invaluit, et

annorum

proles infirmis

permultos pueros puel-

quibusnum.

lasque corripuit. Ejusmodi malo gemini fratres, de 3, Amor et Nicolaus ad mortem etiam

decubuerunt. Parentespro pueris sanctum Amorem invocant, illiqucex periculosissimainfirmitateconvaluerunt.

Jfane vete-

jam pedibus
redi-

msistere, incedere, et
re valuerit.

cum

parentibus

rumpieta>'>

imttan

tur recen(iorei.

66 Editor Amorbacensis historiae hoc loco monet, sese, antiquiora bene/icia litteris consignata non reperisse, et illis recentiora quasdam subjungit

domum

lenbach,
ris

kac temporis serie

Anno mdcxlii Joannes

me-

Anno mdclxxviii Michael Grosman, civis in Erfiliolo suo per multum temporis, viribus
et

omnibusamissis, infirmo,
impetrat.

Hertz, civis et scriniarius Amorbacensis per

adfontem sancti Amopersolutis,

allato, precibus et voto

dium annum mag-nis terg-i doloribus affectus decubuit, remediis omnibus frustra adhibitis. Tan-

sanitatam

dem a
ris

vicinis

persuasus,
et
,

votum
,

fecit,

ad fontem sancti Amoremittentibus continuo doexsolvit,

et sing-ulis

Anno mdclxxix Joannes Michael Marck Amorbacensis prolem usque adeo infirmam habuit, ut de illius vita omnes desperaverint. Parentes

loribus

convaluit,

votum

ejusque

Matrem
in

posthac septimanis sacellum sancti Amoris devotus

invisit.

Amorem
tant.

De'um benedictam et sanctum auxilium vocant, prolem ex voto ad

ter
,

sacellum ejus deferunt

Huic miraculo vel beneficio subnectitur atterum, quod Religiosus Amorbacensis in se ipso Amorbacenvii odontnl- expertus est, et quod authentico suo testimonio gia Itberuim ita confirmat Anno mdclii, post professionem B meam primo eg-o Pater Columbanus a capite Quadragesinue usque ad feriam secundam Paschatis tam vehementem dentium dolorem perpessus
67
Retigiotus
:

inter tjuoi

eique sanitatem

repor-

70 Anno mdcci Chilianus Jacob et Maria Mag-dalena in Obernburg; conjuges filiolam a secundo usque ad quintum setatis suse annum toto corpore

prisiinam
lanilatein

'ecuperaiu,

sum, nt frequenter bruti adinstar super terram reperem, omnibus confratribus ad patieDtis commiserationem

contractam doluerunt. Cum nulla remedia proficerent , tandem per sancti Amoris merita precibus et voto in ejusdem sacello pro filia persolutis, sanata est.
,

commotis.

Cum

prjedicta feria se-

cunda Paschatis Patres Conventus sacellum sancti Amoris inviserent, comitatus eosdem sum. Cumque ssape de sancti Amoris ac fontis ejusdem mi-

Joannes Valentinus Krummingpuer octennis multo tempore contractus fuit, neque ambulare, neque consistere valens. A parentibus cum oblatione ad sacellum sancti Amoris delatus, impetrata ibidem sanitate,
Milteuberg-ensis
,

Anno

mdccxii

Sanctum eumdem pro doleuimine invocavi, lavi ex fonte dentes, et extemplo dolore remisso, mimquam amplius usque adhuc, omnibus admirantibus, dentibus dolui. Jussus a domino abbate meo, praestitum hoc mihi beneficium ipsiusque fontis virtutem paucis versibus
loris

ra virtute audivissem,

la^tuscum parentibus

domum rediit.

mdccviii Christianus Riitger Rollfeldensis gravi morbo ita decubuit, ut ejus salutem speraret nemo. Instinctu altiori tactus, hoc in extre-

Anno

mo

vitae

periculo

Deo votum

fecit, se,

ubi pristinaj

sanitati redditus fuerit, ad sacellum sancti

comprehendi, eosquesacelliparietibus
testor F.

Amoris

inscripsi. Ita

dinisS. Benedicti Professus, parochus in oppido

Columbanus monasterii Amorbacensis OrMuMiiii

peregrinaturum, ibique pro perenni accepti beneficii memoria tabulam appensurum. Votum vix emis-

sum

fuerat,

etjam meliorem

dau xx\
ixtjrutaaniWo carmtm

sesentit, brevique ex

mdclxxxiii.

integroconvaluit.

panxit,

68 Carmina, quee P. Columbanus ex grato erga sanctum suum Benefactorem animo composuit, alternatim Latina et Germanica sunt, ut forsan idiomate vernaculo rudiores etiam ad patrocinium S. Amoris implorandum excitarentur Sed cum nos viris linguoe Latinoc peritis scribamus, \et versus Germanici ibi idem significent,

Permulta adhuc alia hujusmodi beneficia sunt, Amoris merita fideles a Deo impetrarunt, non iu chartis , sed gratis cordibus
quae per sancti
inscripta.
variee

Alia testantur appensae in ejus sacello imagines, fig-urie cerea^, fulcra subalaria aliaque liujusmodi anathemata, quae siug-ulis an-

quod Latini,
sic

illis

omissis,

damus hos

solos,

qui

sonant
lang-uct, jacetet sine viribus ffigrum,

nis afferri et appendi ibidem solent in perennem recuperata^ sanitatis alteriusve beneficii testem et

Cum corpus

memoriam.
71 Ex his liquet, S. Amorem ab immemorabitempore ante notissimum XJrbani VIII decretum publico cultu in Franconia honoratum fuisse
li

vchemens turbat discruciatque dolor; Cum medico toties largissima munera mittis, Audes etsummi linquere dona i)ei ? Ecce peregrini peramcenus rivus Amoris
Trmislluit, e

Dum

ex

qtiibui

iinmemorabilem ac pu-

adeoqueconfidenterOperinostroinseriposse.Prteterea ex testimonio Meginfredi veteris scriptoris apud Trithemium constat, quemdam sancti Pir-

blicum sancti

Abbatii
cel-

morbis lunguida

membra

levans.

cutlum

Atrophii fceduslanguorsistrinxerit artus, loc tna foutano membra liquorc laves.

I

lifftmus.

Cnm

creat indomitos odontnlg^ia dolores, Dilnito dentes hujus Amohis aquis.

cito

minii discipulum, nomine Amorem, multis miraculis in Odinsylvania coruscasse, per quadraginta tres annos fuisseprimum abbatemmonasteillo appellanulla verisimilitudinisspecie fuvc singula tribui possint S. Amori, qui in Belgio quiescit et colitur, probabilissime

Nam
<!

rii

aliimutri,

compiTirs mira rirtute repulsos Morbos, quos divus fluminc sanat Amor. 69 Demum reliqua breviter ita referuntur-.

Amorbacensis, tionem accepisse.

et

hunc tocum ab

Cum autem

voto facto,

Anuo mdclxx Joanues Kron civis Milteubergensis per annum iuteg-rum febre laboravit. Jlemediis coutm morbum nihil proficirntibus pereg-rinationem ad fontem sanoti Amorls cum oblatione
,

judicavimus,

promittit, solvit

votum

devotione bibit, et ex
bris.

illa

ex salutifero fonte cum hora reliquit eum foBerberig-,

civis

Anno mdclxxvi Thomffi

Amor-

unum ab attero homonymo Sancto diversum esse. Si tamen in hocjudicio erraverimus, comgi non recusamus, et opinionem nostram censiow eruditorumsubjicimus,ut ea rursus examinetur ad diem vui Octobris, quo annuaS. Amoris Belisiensis memoriacelebratur.Atque hxc sunt omnia, quee de S. Amore abbate Amorbacensi colligere potuimus, et qux vigilantissimo

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTl.

\">
UCTOtt
c. c.

iissimo monasterii detn historiographo nos debere, libenter et grato

istius abbati, ac sedulo ejus-

animo agnoscimus. Faxit Deus, ut multos similes

Operis nostri adjutores nanciscamur.

DE

S.

JERONE PRESB. MARTYRE

m HOLLANDIA COMMENTARIUS FR^^VITJS
j.r.

Legitimus Sancti cultus e Fastis

\am antiquus fuit
DCCO.VI.

sacris, et aliunde.

S. Jeronis, vel,

ut scribunt
sit

sed eos rationis imperio provide subjiciens

ab

CttUusejus
atitiquns

in reformato Romano non fuisse annotatum. Publica ipsius veneratio colligitur ex Usuardi nostri Auctariis,

aliqui, S. Hieronis M.,

etiam in Martyrologiis,

Kalendariisque cultus, ut

mirum omnino

adolescentia per totius vitae curriculum de virtute crevit in virtutem, ardenti desiderio satagens studiis litteralibus erudiri,

seque per martvrii pal-

mam

immarcescibili praemio, ad quod pnedestina-

ex Ms. Florario Sanctorum, ex

et

tus fuit, nec non infideles Danos et Noirtmannos

Breviario Ms.

membraneo Harlemiensi,
;

Ul-

ex Galesinio, Wione, Bucelino, et ceteris, inter quos excelluit Molanus in Natalibus Sanctorum Belgii, in quibus ad hunc diem ex Historia, quae fuit Eg-mondae manuscripta,
trajectino, aliisque

ac alios homines, praecipue NoirthoUandiae, Westfrisise , et circumjacentium locorum Trajectensis

dicecesis, per
ctitatis, et religionis

documenta salubria humilitatis, sanexempla acceptos reddere suo

tnartyri%,

creatori.

Egrmondae natalis sancti Jeronis, presbyteri et martyris; qui genere Scotus, ac nobilitate Insignis, cum esset parentibus suis
sic
:

illum annuntiat

Expleto siquidem agrone certaminis dicti sanet per crudelium Danorum tyrannidem amputato capite pro fide Christi, eo mini4-

cti

Martyris,

tramlationis,

unicus,
tuit;

nequaquam mundi

illecebris detineri

pose-

me

sedDei famulisse jung-ens, uniuscujusque

adpresbyterii

ctabaturvirtutes.
apud Bol~
landos

renitente , sed cervicem spiculatoris gladio sponte praibente , discipuli ejus sanctum corpus in loco secreto tradiderunt sepulturae, ubi multis

Cumque

gradum suo merito

con-

annis latuit occultatum.

Anno autem a
Ilollandiae

Nativitate

scendisset, multos in Erisiae partibus a diversis er-

Domini nongentesimo,
dorico justo

nobili ac pio Comite Theo-

roribus avertit ac liberavit. rat, calicem passionis bibit,

Demum

prout optave-

secundo

terram

g-uberuante
viro

Sub persecutione enim

tribunal protra-

ipsum corpus sanctum cuidara Nochbodoni,

Danorum

et

Nordmannorum ad

Deum

timenti, per visionem sibi trina vice

:

ctus, post flagella et carcerem reliquasque injurias,

ense martyrium consummavit. Caput ejus est in corpus paulo post per norbnUKh, loco martyrii
:

dioecesaiiura episcopum, et

Theodoricum secundum

Comitem
,

Hollandiae, accedentibus miraculis, trans-

latum est Eg-mondam in S. Adalberti monasterium praemisso ex more triduano jejunio. Loca autem sunt dioecesis Harlemensis in Hollandia. In hrstoria annumerantur Frisiae; cum enim ea scriberetur,

quo ad Odilfactam divinitus exstitit rcvelatum baldi duodecimi episcopi Trajectensis dictique Comitis deducto notitiam, ipsi statim ad sepulchrum properantes, et ipsum aperientes, invcnerunt sancti Martyris reliquias divinitus et miraculose revelatas; quas, excepto capite sancto, quod in villa Noirtich, ubi praefatus sanctus martyr Jeiion patronus
exstitit,

protulerunt ad
ea,

Eg-mondam dictm
reverentia

dioecesis,

cum

qua

decuit,

novis

Hollandice

nomen nondum
est
:

innotuerat. Fe-

gaudiis transferentes,
locarunt.

cum

reliquiis sancti Adel-

Hollandis multi enim ejus res suas deperditas recuperarunt. Unde beneficio

stum valde notum

:

berti confessoris illuc quiescentibus solemniter col-

versus exstat Rebus in amissis Jeron saepissime fulget. Litterati autem aliqui in suis carminibus eum
appellare malunt. Sic
cultus,
ille.
tt

Ilie-

igitur felicem Christi Martyrem, ad cujus et mirae* 5 reliquias aegri veniunt et sannatur, cujus patroci- lorum mmorimm, nio deperdita seu male quaasita bona justis rcsti'iiiihn

ceteber-

ronem 3 Sed qualis quantusque fuerit apud Hollandos

to,

rimuspost aliquam
Vitg,

ille

nemo

quam Suederus episcopus

est

docet cerlius aut nitidius, Ultrajectensis in decre-

tuuntur possessoribus, periculorum remedja poscentibus conferuntur, ao delictorum vincula relexantur. Gaude, felix Ilollandia, tanto Patrono
pra^dita
,

tantoque

ditata

thesauro.
,

Nos

igritur

quod hic diu manuscriptum servamus, et nunc editum sumptu non exiguo Jansenianorum in Batavia sacra pag. 216 in hmc omnino verba, qum tamen ex Ms. nostro describimus Suederus
:

quibus sanctus praemissa, ac alia non modica martyr Jehon claruit, miracula, hominumquc locorum praedictorum sinccrae devotionis affectum,

quem erga dictum sanctum Martyrcm Patronum

suura
tes; ut
g-enere

Dei gratia episcopus Trajectensis, ad perpetuam rei memoriam. Dignum arbitramur et congruum, ut honore debito perpetuo frequententur in terris, quos arcana Dei clementia innumeris decoratos miraculis , virtutum meritis suffragantibus aeternae beatitudinis glona sublimavit. Sane praeclarus sacerdos sanctus Jeron , Christi martyr,
prout fide dignorum rescripturae sacrae testimonio didicimus, a nobilibus progenitoribus in hoc seculo procedens nobilis, indomitae voluntatis motus agivoluntati relinquens; les et effraenes non propriae

comprobantur , providc attendcnhominis supradicti quasi aliquali meri-

torum

Martyris participes, ac cum sumrai Regis cohaeredes et commensuo Patrono patet adisales in regrno, ad quod superbis non et g-loriam omnitus, effici mereantur,- ad laudem
dicti sancti

Matris potentis Dei, et grloriosa; Virginis^ Marias , nec non ad honorem sancti martyris J esuae

ronis

auctoritate

nostra

ordiuaria, et consilio

praelatorum nostrorum

statuimus, et tenore prae-

sentium ordinamus in virtute sanctae obedientiae,

et

476
ncroM
J. P.

DE
,

S.

JERONE PRESB. MART

detur; at quid falco
?

sub cxcommunicationis poena quam contradictores et rebelies incurrere volumus, stricte pracipiendo mandantes, quatenus ex nunc in antea
et

perpetuis futuris teraporibus dies dicti sancti marJebonis ad instar diei saucti Laurentii martyris, sing-ulis annis in octava sancti Laurentyris
tii

Batavia sacra.

alia certe caut nescitur: ideo, opinor, omittitur in efflgie data

mino per Sanctum invocatum;

Forte restitutus fuerit

r?

Z m

in singulis parochiis

dictarum terrarum Norrtin foro solemniter celebre-

Ilollandijfi,

West-Frisiaa, et circumjacentium loco-

ACTA
Auctore Joanne a Leydis
in

rum tam
tur.
ab fptscopo UUrajecicn
$i

in choro

quam

Ceterum desiderantes

populum Christianum

Ghro-

anno

reddere divinae gratise aptiorera, oranibus et sinutriusque sexus borainibus, qui in dicti sancti martyris Jeuonis festo, aut alio quocumque
g-ulis

nico Belgico ad
etc.

annum

dcccxlvh

die celebri praefatam parochialem ccclesiara in Noirtich devote visitavcrint processionem illic sequendo, aut Missam in ea celebrando vel celebrari videndo aut audiendo, seu etiam ad fabri,

CAPUT
Jeronis patria,

I.

cam, ornamenta, vcl lurainaria ejusdeni ecclesise manus adjutrices porrig-endo, totiens quotiens pra-missa, vel eorum aliquod fecerint de omni,

baptismus,

sacerdo-

tium, et passio.
/^Mrea hsec tempora floruit V-Meron, sacerdo; Domini
,

potentis Dei

misoricordia

ct

beatorum Petri
sancti
,

et

Pauli

Apostolorum

ejus, ac

Martini

pa-

troni nostri auctoritate confisi

quadraginta dies

indulg-cntinrum dc injunctis pcenitentiis de uberioris dono gratlse in Domino relaxamus harura noBtrarum testlmonio litterarum. Datura anno Domini millesimo quadring-entesimo vig-esimo nono,

juxta seculi digraitatem parentibus nobilibus prog-enitus divinis sine mora reg*encrandus fontibus reverendis sancta; matris Ecclesis sinibus adducitur, ut in

in Hollandia beatus Sanctut . a. Hic in Anglia b ins et

ba]">~ti/iu
in

Angtia,
n k

novam

mensis Novembris die quinta decima. Additum erat: Collatiomit-i est praesens copia cum suo orifrinali,et concordat cura

reg-eneratus infantiam,

verso sexu et aetate in unum Catholica3 divina parturit g-ratia abneg-aret

,

quam difidei dogma

et

dum

ArnolJoannis Bays notarium per curiam HollandiaB

,

eodem

per

me

impietatem

seculana desideria

sobrie et juste inciperet vivere

salutifera^

secundum
suai

pcrpetuum
scilicct
,

admissmn.
Contulit Lappius cum supradicta copiaauthentica. Ita Ms. nostrum.
Trantlatto
f/uantlti kit

reg-enerationis

auctorcm;

ut peccatis

consepultus

Adverte tamen num.

4.

revetationem sancti

facta.

Jeronis referri Odilbaldo duodecimo episcopo Trajectensi, et Comiti 'rheodorico secundo Hollandiffl,

anno a Nativitate gpmini nongentesimo; quodcum vulgari nunc Theodorici secundi chronographia
credere malunt midto serius relatum fuisse Balderico episcopo decimo quinto, eidemque Comiti; anno scilicet Domini nongentesirao quinquagesimo quintoj v.t infra videbilur; et h.vc mihi tjuidem sententia videtur priori non paulo probabilior ct hoc tempore re,

m
se

non convenit. Ergo

alii id

viveret justife in acquisitione asternae beatitudinis. Sugg-ercnte divina Spiritus sancti g-ratia, in.Baptismate sacro est Jeron vocatus, ut in ipso sui nominis vocabulo futura ejus sanctissima; vitae proderetur meritum dicitur enim Hieron quasi sanctus totus c. Cum autcm maxima Ang-lia nutritus parentum dihgentia, annos
: ,

per Baptismum

fere

transiret pueritiffi,- non

tilibus

ut solet

illa jetas, infan-

Sed hwc amptissimi cidtus hic certitudinem non attingunt.

ceptior.
Actaundc
ltt<

operamdeditlusibus; sed jam tunc totura g-estiens mancipare obsequiis, cum sancti corporis incremento interiorem horainem perricere elaboravit sanctarum copia virtutum. Crevitautem state, sapientia nihilominus et
divinis

sancti-

stabiliti

tate d.

F
d
tlein sitcordtis

tlmtnr

8 Vitasanotl Jeronls martyris, triplici stylo scripta, edita eat q Petro Opmero inter Martyres JIol-

landis anno srooxxv cum reouso Chronico ipsius Opmeri. Habetur ihi (luilielmi Hermanni Goudani Erasrai, aliquol annos apud Steinenses sodalis Vita
8.

Omni virtute proficiens g-nidus ecclesiastici ordinis ascendit , et ad sacerdotalis offieii pervenit benedictionem.
per

2 Quid in tantismorabor?

ad

Chri-

Quo

stuni converitt IIol

Jeronis rersu heroioo expressa. Sic

n<!

peracto,sibi statura delig-avit in anirao cupiensque particeps fieri eorum remuncrationis qui pro Doraino orania dereliquerunt
,

rite

tnndos

et

Frisios,

adscriptum

more paquosque
vel-

triarchaa nostri

repcriu

dem, cam ipsam nos habere manuscriptam inter schedas a Rosioeydo nostro collectas; sed cum vir

calcem tlecrctijam dati. Et censeo qui-

Abrahs, qui patriam

et

et

afflnitate conjunctos dereliquit;

let

quo

eum

jam dictum Opmeri viderim,

iltenon annotaret t unde eas acceperit, nec opus satius duxi, his prxtermissis, omnia describere, qiuv de Sancto nostro scripsit Joannes Qerbrandus a

Dominusdirig-ere, secum deliberav:t ire. Sicque divina comitatus g-ratia de Ang-lia egressus est, et Hollandiara ac Frisiam ingressus, alios quidem illam habitantiumpag-anicisinvenitritibus nefandis deservire idolorum cultibus, alios post
veritatis

Leydis Car1495

agnitionem

varios,

melita, Conventus Harlemensis

prout

studiosus et eruditus, teste Trithemio in Catalogo scriptorum. Et pridem edita sunt typis itt 'hronico Belgico lib. ctip. i, et a3 etlib. capp. ZQ, ai, i, aa et U, qum mihi Actis

nr wlde

anno

Prior

pseudodoctoribus,

errores;

hm

ne forteeumDominusprosaluteeorum illuddestinaret, et idco ut quondara civcs suos, ita orani

ut a laqueis diaboli , qnibus ad , voluptatera ipsius tenebanturcaptivi, resipiscerent, et suave Creatoris sui U j g:um susciperent,
vig-.lantia illos

instrucbantur a et secum reputans

:i

ejus, tjc.T idi t

omnibus neguaguam inferioravi* dentur. Fatemur interim, de hoo Sancto plurima nos ignorare, ut, quo ewserint ejus reliquixcausa
sit,

cur olim pingi consueverit utsa-

bnter admonuit. Quid plura ? Christum pradicando jug-iter, ferocitatera

dorauit, et

salu-

Deum
in brevi

g-entis illius per-

*, altera manu gladium, aUera falconem susttnens ; nam gladius martyrium designare vi-

tempore acquisivit.
3

populum acceptabilem Domino

tempestate (anno

Eadem

Domini

octing-en-

tesimo

opiJ 9"*

annO 8^6
t

f
9

tesimo quinquagesimo sexto e) wegi) deprEedareutur omnem locupletationem Hollandiae , alios utriusque sexus g-ladio necarent alios captivos ducerent, sanctum virum sacerdotem Dei Jeronem, juxta Noortwvck /'populum regentem, ac in fide Christiana episcopos <? instruen-

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI cum Dani (et Nor- riet *. Ad hsec

477
vera; fidei
A. Joj

tem, repereruut. Qui comprehensus ab

reservatur examinandus.

eis judicio

documcnta, laetantibus cunctis Christianis, in eis virtutum resonabat fides, et inaliorum mentibus falsorum monumenta pollebant deornm, et aliorum sensibus omniurn renovantibus passionum terrores h. 6 At vero praeses iniquus sicut aspU incantantis ad vocem obturans aures suas, ne injurias
,

Mi
DIS.

Letpcri-

" i. e,

bit

A
capite ffluiriatus ett 17

Dum autem traheretur, gaudens quoniam dignus esset pro nomine Jesu contumeliam pati, orabat, dicens Domine, deduc
:

deorum
celerius

et

suas loqui audiret illum

jubet

eum

A ugutti.

me

in justitia

tua propter inimicos meos; dirige

in conspectu [tuo] viam meam. Et cum perductus esset ad capitanei Danorum tribuual, confuse per-

puniri. Cumque ab apparitoribus ipsius duceretur , psallebat , dicens Non abscoudi in corde meo misericordiam tuam etveritatem tuam a consilio multo. Quapropter quseso, Domine ne longe facias miserationes tuas a me; sed mise:

strepens vulgus clamabat.

Alii

dicebaut

Tolle

ricordia tua et veritas tua

sempcr suscipiant me.

hujusmodi de terra; ne patiaris diutius vivere inimicum sacrorum nostrorum deorum; alii diu tortum exquisitis tormentis cruciari persuadebant ut et episcopi ipsius sacrarentur poena, et populus Hollandensis, qui ejus pendebat amore, tali terrerenturexemplo. 4 Interea post multas afflictiones obscuro clauDoiiis , 6 (/ Sorveditur carcere; ut in crastino aut thura idolo offergii ret, aut, si nollet, pro contemptu interiret. Ipse B autem psallebat .-.Domine, in lumine vultus tui ambulabo, et in nomine tuo exultabo tota die. Mane veroeducentes beatum Jeronem, filium lucis de tenebrarum locis, statuerunt eum in consilio suo ante capitaneum. Cui ille Numquid illas hesternre plagae aliquem dolorem incusserunt? At beatus JeNon solum dolorem non ron hilariter respondit
,
)(
: :

Dum
ctus

hsec beatus Jeron perorasset, a carnificibus

diversis cruciatus
i,

tormentorum generibus , afflipostremo cum confessione fidei Christianae decollatus est Martyr Domini praeclarus, in, leternum victurus; ad patriam caeli susceptus est sexto decimo Kalendas Septembris. Tunc pauci qui ibidem aderant timorati compuncti de injusta tanti Viri nece, clam, propter g*eutilium timorem, rapuerunt ejus sacrosanctum corpus, et posuerunt E illud cum lacrymis et orationibus in monumento
,

novo.

ANNOTATA.
regularis a Wione,
logis Benedictinis;

a Sacerdos Domini ab onmibus appetlatur; sed Menardo, Bucelino Martyro-

incusserunt, sed etiam fortiorem rae reddiderunt.

quod legere mallem apud

ve-

Scriptum est enim

Secundum multitudinem

dolo-

tastiores.

rum meorum in corde meo consolationes tu?e lsetificaverunt animam meam. Et interrogavit praeses,
cujus conditionis esset, quam sectam coleret. Ille Non solum ingenuus, sed et exvero respondit spectabilis genere , Christum verum Deum con:

fessus ab infantia colo, et idolis vanis cervicem

numquam
in
bis, et
illi

inclinabo
soli

quia Dominus Deus meus

adora:

Evangelio dicit:
et sacrifica diis

Dominum Deum tuum

Ait autem prseses
,

b Anglum etiam faciunt Lectionesnovem, quas schedis, ut adnotatum est, D. Lindani episcopi Ruremundani; Molanus tamen ex Ms. Egmondano Scotum facit; ut et Opmerus in Antverpix vernacule tibro Martyrum Betgico dato,annol1W, parteprima pag. 95; GuUielmus item Goudanus in Carmine, et alii; qui sic effecerunt, ut suis eurn accensuerint tam Scoti quam
habemus, Ex
,

servies.

audi
vitae

me,
tuae

ut id, quod

superest,

usque ad senectam cum gaudio ducas, et nostra fruaris amicitia. Tunc sanctus Jeron responStulta persuades, et dubia promittis; Deredit C linque, dicis, Deum factorem velis nolis, nostram consuetudinem imo omnium seculorum et daemonibus, immola, ut et vitse meje usque ad senectam possit esse consultum cum omnia ipse condidit, et, quse sunt futura, a longe cognoscit. Dixit autem preeses Volo, ut mihi dicas, quis sit ille Deus, quem solum omnis creaturae laude dignum
:

Angti Martyrologi recentiores; sed ulri verius, non decido nam sunt antiqui, qui de SanctV patria conticescant; ut Lectiones in Breviario Ultrajectensi Gaudw impresso anno 1508 pag. 328, ut ceteros omittam sctatis non dubiee. c Sic etiam explicatur in Vita nostra Ms.; sed
:

non

aptaprobatio, necsatis ostenditur nomen esseexradice Grseca, antiquitus scriptum sine

est

aspiratione.

d Victis, qui seculum

primum

suadebant pa-

prsedicas.
fidern

rentibus. Vita Ms. : e Sunt qui id citius factum velint, aut serius sed auctores ego audire malim ac sequi, quam

pro

fettus,

Nolite Scriptum est 5 Respondit Vir Dei sanctum dare canibus, neque mittere margaritas
:

inermes criticos. f Noortwyck, id

est,

Vicus septemtrionalis in

anteporcos; quapropter numquam tu a me auribus hauries hujus veritatis notitiam. Quoniam autem ex circumstantibus quosdam praedestinatos
pollutis

littore septemtrionali

non procut Lugduno Batavelit,

vorum. g Quos hic episcopos

libet

ad vitam cognosco, his praedico scire, quee sit no ex quo stra5 summa religionis. Credimus Patrem, Apostolum, in calis et omnis paternitas, secundum. sanid terra nominatur; Eilium ejus, et Spiritum ctum, de quibus Psalmista Verbo Domini caeli firmati sunt, et Spiritu oris ejus omnis virtus eorum.
:

inteltigo; nisi accipiantur

equidem non satis improprie pro quibusprmfectis ecctesiarum quarumtibet Catholi:

carum.

Ad

b In Ms. nostro Joannis Chronicosic legimus cunctis hsec verse fidei documenta, lwtantibus
tides,

Christianis, in aliis veritatum refovebatur

Horum
i.

indivisibilem trinitatem, in personis divisi-

per-

sonis

com-

niunicabi-

)em

bilem * veneramur unitatem substantise :_et in hac rriuitate nihil prius aut posterius, nihil majus aut minus- sed totse tres personae coa^ternae sibi sunt
et cosequales, et

monumcnta pelet in aliorum mentibus falsorum et aliorum sensibus omnium deorum lebantur
renovantibuspassionum terrores. Pro quo mahm Ad haic vero fidei legere sic ex Vita nostra Ms.
,

omnis qui extra hunc

numque Deum

aliquid credit aut seternum, et in eo spem sua3 salutis posuerit, pe-

unum tricolit quasi Deum

dogmata ketantibus cunctis

infirmarefovebatur
s'>rum
fides,

Christicoiis,

in

alilfl

monumenta

ex aliorum mentibus falex aliopellebantur deorum

,

rum

47S
A- Join-

ACTA

S.

JERONIS PRESB MABT.

ab oculisipsius se subtraxit.
9

t*H LtT01$.

rum sensibus omnium removebantur passionum ter rores. Qu&clariora sunt, et sequentibus recte op
posita.
i

Vir autem

Domini reminiscens

D
,

quod

au-

sa,

Videtur abundare. Deest in VitaMs.

ctor falsitatis S33pe tranformatus in ang-elum lucis incautos solet decipere, nequaquam huic

P'"Jpr

CAPUT
Translatio corporis
Anno 955
Nothbodo

primEe visione fidem ullo modo adhibuit; sed a Deo intelligens , quomodo se haberet , tantae rei veri-

delutionit

II.

et

miracula.

tatem perquirendam in spiritu humilitatis et auicontrito, assiduis precibus supernos divinse clementias pulsavit auditus; ut, si ab eo facta esset hffic visio, denuo, ac tertio sibi manifestaretur.

mo

Eo itaque

Anno
habitu
cine

Domini nong-entesimo quinquag^esimo quinto a erat in Hollandia fidelis in laicali

constitutus
,

in jejuniis et orationibus constituto apparuit iterum idem, qui supra, et monuit, ne contumaciter sibi a Deo injunctam sperneret obedientiam ne dum quse ante secularia tempora
, , ,

nomine Nothbodo

illic

vi-

t. e.

pau-

perum

commanens, ubi corpus sanctissimi Jeronis martyris tumulatum erat; qui ruris culturae quopropriam vitam sine fraude tidie operam dans * studuit ducere et necessitatibus sanctorum namque in corde a Domicommunicare petivit
, ,
:

bonitas decrevit per conteraneret inexcusabilis

,

diviua

eum cum

fieri

perficere

contemptoribus

digne puniretur in die

dicii Dei.

irae

et revelationis justi ju-

10

Cumque coutinua

afHictione parcimonise et vi-

doncc eqiut
ejlU furto
ablatis, ite.

g*iliarum pro |hoo ipso negotio inquirendo

seipsum

ut faciamus no nobis esse noverat praeceptum cum nobis amicos de mammona iniquitatis , ut
, ,

sine intermissione

Domino mactaret
equos,

placabile ho-

locaustum,
stu, pastore

contig-it,

dum

forte essent in pa-

rum

apparet

defecerimus, recipiant nos in asterna tabernacula.

alteri,

Ideoque labores suos manibus pauperum in caeubi nec lestibus thesauris laborabat incondere
,

sconditis

dormiente, a furibus subtrahi, et in abfug-itivorum locis abscondi; quos, colle-

nec tinea certus erat eas umquam exterminari, nec in noctis tetra caligine furibus effodi. Hic Nothbodo, dum quadam nocte semivig-ilans in stratu suo quiesceret, vidit assistentem sibi vivultu derum, aetate senem, statura procerum
aerug-ine
,

ctis amicorum et servorum manipulis, per devia quaeque requirens, vesperante jam c, devenit secus locum bis sibi a Domino ostensum, nulli tamen circum meantium illud secretum pandens, ibidem hortabatur socios ex discursione varia quieti

*/' inltio

corum; cujus dum mirabilem miraretur pulcritudinem, et quasi elinguis prorsus prse pavore effectus, non audebat interrog^are, quis esset, hujusmodi sermonis initium * is, qui videbatur, eum allocutus
est:
8

nwnctur
Sancto
<tp-

Ne paveas
,

rissime, quia labores

fecerunt. et

jmrcnte

neque pertimescas, frater chamauuum tuarum beatum te eleemosyna quam facis tuam ab
,

dare membra cujus consilium concordi affectu ob difficultatem laboris implentes post refectionem carnalem, ut erant sub dumo, se dormire collocaverunt. Et cum omnera illam collectam altus sopor corripuisset, eccc, sanctus Jeron martyr casto uni innocenti et simplici viro de contribulibus prcefatis, ibidem secum quiescentibus, apparuit per visura, dicens Surg-e et dic Nothbodoni, ne ultra praesumat divina parvi pendere jussa,
:

i.

e.

ncgli-

omni sorde vitiorum purificaverunt conscientiam, utconscrvorum tuorum jam cum Deo regnantium possis videre vultum et eorum frui colloquio. Quapropter ct mihi, uni ex his gratia Deo effecto tuis apparere visionibus concessum esse coguosce, ut meas neg'lig'entia * positas reliquias
, , ,
,

plag^ae in dextrorsum loci, quo hac nocte ipse pausaverat, meum noverit esse tumulum. Quoniam autem infideles signa petunt; ut diluculum erit, ad hanc proximam concur-

et in parte orientalis

rite

silvam, et equos, quos perdidistis, sine dubio

invenietis.

genlor

leves

et

per hoc cunctis innotescat, quanti

meriti.

a-

pud Deum habear

Qui Nothbodo

cum

dul-

cedine familiaris eloquii confortatus , humili responsione interrog-aret, quis esset, et scepius salutifero nostrae redemptionis vexillo frontem anifflaret
,

11 Tunc ille experg^efactus experiraentum in hoc capere visionis cupiens propere socios monet, ut surgantetcaballos sine difficultatejam inveniendos Deo monstrante annuntiat. Moxque ut silvam ingressi sunt, eos eminus iu proxi, , , ,

rpii

equtt

inventii,

Nothbodoni

tiMum

indi-

cut, et cor-

pus cum
rffodit,

Ulo

ne
;

forte

tur fraudc

phantnsmatici sathanae illudereOptime inquit cong-audeo fidei ,

, ,

mo

a via publica diverticulo conspiciunt, stipitibus a furibus resticulis allig-atos. Et jam evidenti-

mo-

nito episco-

qui omnia diabolica fig-menta veraciter credis effuguri per sanctffl crucis venerabile signura. Eg:o
aul.em non, ut tu putas, phantasma sum, sed in delictis conceptus, in vulva matris meae commu-

bus
Ille

po

etc.

indiciis certus de
,

visione factus

secrete o-

mnia, quae audierat

uem

cui jussus fuerat , narrat. vero ut audivit hoc, non minimo replebatur g-audio, quia inventus esset et alius testis in olim

suscepi aerein, ut primo propter protoplasti

sibi visione

iuiquam

pnevaricatiouem hujus praevaricationis passus ierumnns; nuno g*ratia Dei justificatus, paradisiam possideo gaudia. Et lum eum plenissime,
sicut pn-elibnvimus, instrueret, qualiter in cursu scmitnmm justiti, fide servata, per palmam

demonstrata. Et dimissa cetera multiipsi

tudine,

cum

tantum duo arreptis

sarculis in
,

designato sibi loculo fodere ccepissent

lestis

mox

cae-

thesauri conspiciunt thecam,

indeque cer-

mnrtyrii ad

repositn in caslis pervenit

,

prcemia

Nunc vade

nequaquam seductores videri , sicut jussi fuerant, fideles legatos sancto Baldrico d Trajectensi episcopo dirigunt , et Theodrico setissimi efiecti,

inquit

iu

vico,

Noortwyek

co-

g-nominato; ibique meum invenies sepulcrum minutis compositum lapillulis, quod , dum eg-estn
[

cundo Comiti
rent
,

terra

repcreris

mea

tollens

membra

pro-

feres ea ad locum,

Eg-monda jure vocatum, quia

nb spurcitiaa

quantocyus venicum honore ad destinatum locum deferrent. Hi autem, videlicet sanctus Baldricus episcopus, et Comes Theodricus adraodum piae vita? dediti non medio,

Hollandiae

ut

et sanctas

reliquias condig-no

idololatriro cst purg-ata pcr praeclara

criter

laatificati

sunt

at prudeuti usi consilio

sauctissimi Athalberti b merita. Nec cuncteris ea in venernbili ipsius collocare sacrario quoninm
;

triduano tam se quam omnes provinciales purificaverunt jejunio. Et tunc, quasi ca?litus jussi , mo-

qui concesserit vincere terrena , ipse etinm aunuit tanti colleg-ii frui tabernaculo. His prasdictis,

ram
runt

pati in occurrendo
,

nolentes
,

velocius affue-

et odoris

suavissimi

qui de gdoriosissimi

marty-

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

fragrantia refemartyris Jeronis membris manavit, et hunc esse unum de his, de c ti, intellexerunt, Christi bonus odor sumus quibus Apostolus ait
:

479
Jeronis A.Jo** * laudantes " propterea angeli Dei
beati

enarravit, quod
esset

eadem hora caput

et

inventum

Deum

omni

loeo. Exaltantes itaque

Dominum Deum
:

no-

Quoniam strum in voce exultationis exclamant magnificanda sunt opera tua, Domine nimis pro;

(qui in sanctis semper mirabilis et gloriosus est) hic pulsarent. Quod dum ita per omnia veraciter invenissent , gaudio repleti omnes im-

,Vw'f

ffvntferenli&ui

fundffi sunt sanct cogitationes tuae 12 Tunc pretiosa pignora mundissitna obvolventes sindone humeris imposuerunt, et cum Psal!

mensas gratias Deo rcddiderunt et laudes, dictum venerandum caput in sacrario houesto devote collocantes,

quaque regionibus devote conveniunt

humiliter petituri.
14

ubi quasi innumeri peregTini de circumsubsidia

,

ert

morum
lodia,

jubilo

canore

hymnorumque

dulci

me-

feretrwh
guo deftr-

itom-

secus mare iter , quod ad locum superius dictum mittit, ingrediuutur. Cumque saltum, qui Rynmeera dicitur , transirent, ecce hinc inde
,

Quidam
,
.

vir
.

morabatur

in

a quoilam vicmo suo

m
.

,.

sestivo

Evchcndurcn, qui ... calore sons lasso,

,

Outifatm
blasvhrmu bla*]thfmu$.
ct

emenda-

popularis ala diversi sexus et setatis circumfiuit, pia devotione certans , qui eorum tam 'salubris bajulus mereretur fieri operis. Interea his eis ad
ita succedentibus , dum approximarent quo ibant cceperunt secum quasi irascendo dum stomachari , quod , cum in sylva essent possibile erat, lecticam in modum humanse consuetudinis non fecerint, quam nunc in exustis solis

redeunte a peregxinatione sancti Jcrouis, derisorie requisivit, qua dementia deceptus esset, quod sic visitiiret talem sanctum, qui nec sibi ipsi nec ei
posset

fur

subvenire

nec

sive

fatigatione

servaTe

vota
co
,

lo-

eum, atque similibus verbis

ardore arvis constitutis nulla suppeteret facultas perficiendi. Et dum huc illucque, ut est humanse si solertia?; sedulo oculorum volverent orbes,

subsannando. At ille eum de tantce temeritate hlasphemia; increpans respondit, se non dubitare de sanctitate beati Jenec de ejus mercede pro peregnnatione ronis facta. Sequeuti ig;itur dic, dum manc surgeret ct *Amis quatuorbonas equas intentione arandi cum canis*
aliis
,

et capistris

ad aratrum debito modo applicasset,

hujusmodi fabricam divina adminicularetur providentia, vident subito in primis tumequod in scentis maris fluctibus feretrum ferri
forte ad
,

volens eas minari, flagello percussit et stimulavit quse steterunt immobiles omnino et fixre, et nullo modo ducere aut movere de loco potuit. Qui nimia admiratione et turbatione perplexus, consuluit vicinos suos.

aridammox ejectum

arripiunt, atque cuncto seculo

Tandem
die

veuit

ille,

qui, ut prsemittitur,
,

veneranda in eo collocant natim concrepando, Ecce quam bonum et quam jucundum, habitare fratres in unum, quos diversos in tempore ejusdem fidei aequale meritum consodales fecerat, in
collocarunt.
Dudum
postea in-

membra. Sicque

alter-

prrecedenti
forte

ab

eo derisus fuit, dicens

accidisse, eo

sibi

ob culpam suam hoc

quod tcmc-

rarie de beato Jeroue

blasphemiam loqucbatur.

eodem

loculo insimul honorifice

Consuluit ergo, ut voveret dictum sanctum Jeronem in loco suo singulis *annis cum ohlationibus devote visitare, ne sibi deterius contingat, ct ut

venltun cu-

pHt toitantiinit

uttfO

13 Postea multis annis transactis, cum divinae placuit pietati renovare miracula, et in supradicto fuisset aliquando vico , qui Noortwyck dicitur fundata , operatores volentes construere ecclesia
,

ab eo remedium consequi posset. Quod cum fecisopus suum. IIoc set, statim dictre equae iverunt ad Jeronem de cetero in mag*na videns, beatissimum
reverentia habuit, et votum suura fideliter implecnarvit, omnibusquc volentibus audire miraculum
ravit.

cflmpnnie

, ubi tam sancta membra prius terram effoderunt , et caput fuerunt reperta Jeronis, quod prius in inventione sancti martyris corporis occultatum manserat, invenerunt. Mox-

altare in eo loco

ANNOTATA.
a Sic

que
nulli

campauaB ejusdem
adminiculo
,

ecclesise

absque

omni

humano
adfuisse
sationis
,

pulsabantur.
pulsationi
et

Itaque *quod

modo pleriqne

vide tamen in

Commenta-

dubium

tali

spiritus angelicos
,

populus

mirabatur

quisque pul-

maxime hora inconsueta nitebatur scire mysterium. Fuit -autem in domo quadam ecclesise
lig-atus catenis satis propinqua quidam phreneticus compedibus, qui, nescio quo spiritu docente, ac ibidem talis pulsationis causam sciscitantibus

rionum. 7. b De S. hoc Alberto egimus die 25 Junii. vespera. c Vesperante jam, id est, ingruentejam InMs.nostro habetur Vesperante jam die, vcnit p
:

secuslocumeic. die d Baidricum hunc prxtermissis inseruimus G Apritis propter ignorantiam cidtus.

m
g
I.

S.

ELIA

JIMORE MOMCHO
i. p.

1N AULTNIS SEU SALINIS IN CALABIUA

COMMENTARIUS PRiEVIUS
CurSanctus Thessalonicse non annuntiatus; ejusdem nomen, duplexcaptivitas.
patria, parentes,

An. cuni,

Eui Thes'atonicx

'"Orluus
alibi

(utncn

Thessatonica, ceteberrima et flo\rentissima Macedonnv urbs, illud cum Sancto nostro habeat singulare, quod a Leone inweratore Constantinopolim arcessitus , dum

uamquam

onnunAtatu

'rit

dictam urbem esset transiturus, in eodem migraad meliorem vitam, et ad immortalem meAugusti Tornus III.

sibi prseparatam ritorum suorum in auta coetesti titulo Tliessatonicte eum qloriam; iUo tamen casu acciannuntiare nobis visum non est : quia sed in Aulinis seu ut ibidem loci obierit dit, eccertoco Calabrix, ubi vitam asceticam
;

Salinis,

G4

cuil,

4S0
ArCTOM J.P.
,

DJ5 S

ELTA JUNIORE

MONACHO
D

cuit monasterium habuit, Fratresque ejusdem rexit, translato ad istum locum, postquam vivere desierat, sacro ejus corpore. Ceterum de dicto loco plura dicentur inferius 2 num. 15. Lectore itaque de hisprscmonito, illustrare nunc aggredimur Viri gesta, incipiendo a natali ejus
solo.

Fratris Thomge Phaselli, Ordinis Pra>dicatorum de Rebus Sicidis lib. 10 prioris decadis cap. % ubi hzec et plurima alia de isto toco notata rell quit a pag. 203 editionis Francofurtensis anni
1579.
4.

Atcur ergo
e

ornamenta
Vitsc scriptor
1
,

in locinomine tamdiuhiereo, et non

Natu$ !
BntiM

pluribus postea laudandus,

t
.

qucBsita

cap*

num.

3 Sauctissimus, ait pater Elias.

,

fuit

tum qui ab eadem urbe

superstitiosis gentilium somniis studiose consector ? Quando S. Elias

lucis

^X"

usuram

accepit,

magno

g-enere Siculus, in urbe

quae

Enna appellatur,

Stephanus de urbibus, quem Thomas de Pinedo Lusitanus lingua Laiina donavit ac observationibus illustravit, pag. 2G3 et 264 editionis Amstelodamensis anni 167S hsec scribit Enna
natus.
:

cumfoenore prse inanibus hujusmodi ornamentis verx lucis ac glorise splendorem eidem reddidit

dum in toto vitse curriculo eum se exhibuit morum sanctimonia, vaticiniis ac miraculis, ut merito gloriari in Domino possit Enna tanto et tam
mirabili,
scriptore

urbs Siciliae, a Syracusanis condita post conditas Syracusas annis lxx. In observationibus autem de istius urbis celebritate , antiquitate ac situ

quem edidit, alumno. Interim ex hoc anonymo, qui VitamSancti concinnavit,

notantur sequentia
lacro

Cereris

Celeberrimo templo ac simuomnium antiquissimo claruit. Ob

:

illud Cereris

templum famam habuisse hanc urbem

Siciliae

satis fido, erroris planeomnino convincitur Beraardinus Bheginus, qui S. Eliara ejusque discipulum Danielem, cujus in hac Vita mentio, Kheg-hinos fuisse tradit, sicut recte observat Caietanus loco

inter

omnes
lib.

urbcs praecipuam, auctor est

lib,

B Mela

2 cap. 7. Urbs fuit sita loco proecelso

citato cum Elias Ennensis Daniel veno Tauromenitanus ex Sicilia extiterunt, ut hic scriptor prodit.
;
:

atque prasrupto, auctore Livio

n excelso Ioco

ii

24 Enna

in

Erroris

ac praerupto undique sita cum loco inexpugnabilis erat tum praesidium in arce
,

videlicet

causam extremis notis memorabo , inde E ortam,quod Elias Ennensis cumRhegino

validum habebat. Enncnsis vero Cereris, quae in hac urbe maxima religione colebatur, tanta fuit inter etlinicos vencratio, ut Gracchanis tetuporibus, cum aditum esset ad libros Sybillinos, ac in eis inventum, Cererem antiquissimam placari oportere ex amplissimo colleg-io decemvirali sacerdotes populi Ilomani,

mum

cum esset in urbe Cereris pulcherrimafrnificentissimum templum; tamen usque

profecti sint, referente Cicerone in Oratione

synonymo confusus sit, uti inferius alia occasione perspicuum fiet. 5 Natus porro fuit noster, utitestatur biographus num. 3 parentibus illustribus ac piis, qui etiam nobilissima Rachetarum farailia genus ducebant. Sed quia nihil hactenus nobis occurrit, quo illustres istius familise ?najores altius repetamus, et quia Sanctus sua virtute, quse sola utique
et

Parcntcs,eJu*pri-

"mm nomen

unica

est nobilitas,

ac gestis mirabilibus plus

;

Ennam

9 in Verrem, et ex eo Lactantio Pirmiano de Orig-ine erroris lib. 2.

auctore

eodem

Ejussimulacrum sustulit Verres Cicerone in Verrem Orat. 5 ,

quod ipse Oratione citata depingit fuisse tale, ut homines cum viderent, aut ipsam videre se Cererem aut effig"iem Ccreris non humana
,

eidem conciliavit splendoris, quam ulla fluxa et caduca nobilitatis decora ideo ad alia pergemus. Infanti recentissime in lucem edito nomen Joannis impositum fuit a matre sicut videre datur apud biographum loco citato sed deinde Elias fuit vocatus a Patriarcha Hierosolymitano synonymo. Res ita narratur in Vita num. 19 Hie; :
:

ii

manu
ii

factam

sed

ctelo

delapsam arbitraren-

,tur.
in Sicilio,

rosolymitanam eclesiam tenebat Elias Patriareha Huic illius adventus cselitus est indicatus qui
. .

Ennee vicinnm erat nemas, quod Sicilise umhilicus vocabatur, Erat enim in medio insulte, omni florum genere abundans, ut prte nimia fragTantia cvmes odoratu fer;is investig-are non pos3

Virum

adieus, perspecta, quse in eo inerat,

. . .

Spi-

ritus sancti gratia.

video

inquit, in seculari

sent;

unde

Plutonem rapuisse Troserpinam

fa-

isto habitu institutum sensusque monasticos. llle vero ubi consilia animi sui omnia viro sanctissimo aperuit, confestim Patriarchje precibus in S. Cal-

bulabantur, auotore Diodoro Siculo lib. 5. Hsec ibi. Cellarius in Notitia orbis antiqui nomen hoc

sacro illum habitu induit, suoque de nomine Eliam appellavit. Sed wntfeElias junior
,

vario effusis

etiam scribi cum aspiratione observat lib. 2 cap, Vlpag. 015 situm vero istius urbis exhibuerat in mappa Siciluc antiqux adpag. 019. Baudrandus nunc, inquit oppidnluni est Castro-Jo:
,

nuncupatus ? Comparatione magni prophetse Elise, tnm in prophetico spiritu, tum in zelo, rerumque admirabilium affectione , prout notat Caietanus in Animadversionibus. Et moxaddit Paulo post
:

anni

dictum,
;

in

valle

Netina

prope Chrysam
,

hic scriptor Eliam nostratem ait iisdem passibus

amnem

sed iiaucis constat incolis

;ir\

et extat et-

qua diu htesit Fridericus secundus. Octavius Caietanus noster in Animadversio?iibus (quas subipsius nomine, ut hoc semel hic dicamus, imposterum citabimus sive sint ipsius sive alterius ill;t\ qu<vin renx nostram profcrcnlur, rum operi ejus de Sanctis Sicidis sint attextse) Caietanus, inquam, in Animadversionibus ad Vitam sancti nostri Eliffl tomo 2 de Sanctis Siculis pag. 23 refert, locum hunc Castrum Johannis a Gaufredo etiam monacho diintegra, in
,

iamuuin

natum

quibus Elias, ingressum, eadem a Deo gratia dofuisse. Sed quia, ut in fine dicam, alius etiam

S. Elias fuit ipso posterior, et in plerisque similis,

junior.

noster illius coraparatione senior appellatur, et ille Sed nos cum Caietano alibi de hac re tra-

ctabimus. 6 At quo tempore,qua Sancti nostri setate

tatio ista

mu-

ctquotemP ore

nominis accidit ? Laudatus Caieta?ius in Animadversionibus pag. 21 nodum hunc non

satis

commode potuit
loquitur
:

dissolvere

ita

namque

ibi-

dem

ctum

Rerum

qui consuli potcst in Ilistoria Sicula,i?iter Italicarum scriptotvs novissime edita tomo o, ubi in cjusdem Historiss lib. 2 cap. 32 pag. 567 ct 568 Castrum-Joannis pltts semel occurrit. Uodie vero corrupta per vulgua voce ad veterem accedente Castrumianni dicitur. Verba sunt
:

Obscurus temporum character; ex quo haud facile ratiouem ineas annorum Elise Siculi. Neque enim rescire possumus, quo anuo siw Christi, sive setatis suse Hierosolymitanam peregriuationem obivit. Sed enim Hierosolymis anno Christi ncxxxvi occupatis a Sarracenis, fa-

ctum
(

est

ut patriarcharum ejus urbis successio Graeci

nam

continuare eos

conati

sunt

incog:nita

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

481

gfnita nobis fuerit

quam ob

catalogus episcoporura finit in Sophronio, sub quo Ilierosolyma a Sarracenis capta. Observat Genebrardus Hierosoly-

causara Nicephori Hierosolymitanorura de-

Elias octavura

aimum

ageret. Is vevo natua est an-

*CCTSit
i.

mis patriarcham fuisse Theodorum anno dcclix, Joannem anno dccxcv j Eliam anno dcclxxxvh
;

no Christi dcccxxiii (ut modo obiter dictum fuit, ac pluribus alibi probabimus:) Igitur Eliffi octavus aunus est Christi dcccxxxi. De loco autem, qui mox nominabatur S. Mariae castrum, monet

p.

ibidem sequentia

Tliomara dcccii. Long-e post Tliomam prsesedit Elias, cujus mentio est in hac "Vita. Nos itaque

Gr&ce S. Mariae castrum, paullo post urbcra soriptor appellat. Inoerta ejus positio. Certe quidem in Mediterraneis fuisse vide:

dispiciamus, an quidquam rectius et exploratius adhanc difpcultatem explanandam afferre possiIBH

tur.

Ev hoc

loco erroris plane

argTias eos,

qui

<iu <imte

ftiffit

j/ttffl :

mus. 7 Ante tomwn 111 Maii exstat apudnos Historia Chronologica Patriarcharum Hierosolymitanornm, ubipag. xlii signatur inter eos Elias III. qui anno Christi 8S1 epistolam scripserit in Galliam, prout ibidem pluribus legi potest. Tunc temporis igitur Elias iste patriarcha moderabatur cathedram Hierosolymitanam sed quoanno moderari illam cceperit, non est nobis exploratum. Nec vero certius aliquid elici potest ex eo, quod Biographus noster num. 17 prscmiserat de Sancti in istam urbem adventu Mense Aprili tandem in Sanctam civitatem pervenit. Nam quid e menB se isto in rem prsesentem extundas, quandoannus non additur? Nec meliora in rem nostram elicias ex Pagio, qui ad annum 785 num. 6 scribit de ElicV patriarchse Hierosolymitani exsilio,uti et ad annum 7S7 num. 4 de ipsius autem ad patriarchatum reditu, ac morte, ad annum 795 num. 7 quse incomperta esse dicit. Adde, qitod e laudati PatriarchiV decessore annus,quihic quseritur, determinari neutiquam possit. Etenimin dicta Historia pag. xli Eliam patriarcham prsecedit Theodosius (apitd Pagium ad annum 787 num. 4. invenio Eusebium, qui Theodoro dicitur successisse apud eumdem Pa'gium ad annum 766 num. 7 ) Theodosius, inquam, ille dicitur quidem in ista Historia chronologica prsefuisse anno 870 sed quamdiu sederit non dicitur. Cum igitur nulla ex histhesis poni queat ponatur hypothesis, et in hac statuatur, istum prsesxdem supervixisse usque ad annum circiter 875 , quo eum exceperit Elias patriarcha, et quo circiter tempore peragi potuerint, quse superius retulimus e biographo. Quia vero S. Elias monachus natus est anno Christi 823, uti postea dicetur, consequens est, ut anno sctatis prseterpropter 52 q Elia^ nomen ab Elia patriarcha una cum habitu monastico acceperit, secundum jam dieta, Atque ex his aliquid saltem lucis accedit huic facto, quod Caietanusprorsus indeterminatum atqueob;
.-

scripsere Sarracenos
Sicilia potitos fuisse
li
:

anuo Christi dcccxxvih tota id euim omnino falsum. II-

nimirura paulatim progressi in urbibus occupandis. Panornum cepisse anno Christl dcccxx,
tradit

Leo

Ostiensis

sed

alii

anno dcccxxvi.

Agrum Ennensem
strura vero S.
re satis constat;
risse

depopulatos anno DCOCXXXI; CaMariae dcccxxxv, ex hoc seripto-

et rursum pnedabundos excurinag-roscarumdem urbiumanno dcccxxxviii quo taraen auno urbes Enna et S. Maria nondum
:

a Sarracenis captaa fuerant, ut hie idem sciiptor significat. Syracusas capta? excisseque, ut superius diximus, anno dccclxxx. Joannes Curopalates (in

Nicephoro) auctor

est, captis

Syracusis ab Africas

Sarracenis, etiara totam in^ulam oecupatara fuisse.

Sed id etiam nutat. Nam Tauromeniuin aniiu cuinexpug-natum est. At de hujus expugnationis anno agemus inferius. Nunc Sanctum nosirum

revisamus.
Vitse scriptor postquam num. -1 rctidisset, etqmm certiorem fuisse factum in somnis de sua ictran$apud Afros captivitate, ac ditigentissima paren- " aa M ue n tum custodia, ne hoc accideret Verum, inquit, ad ( ' duodeciraum aunum cum adolevisset ac multo majore gratia cumularetur, sacra? precatioui diutius vacare ccepit etc. Ad hanc ejus quoque setatem num. 5 revocat Biographus prsenuntiatam ab ipso cladem, quse. dicto castro vel urbi S. Marise post triduum esset eventurd; itempnedicationem ibidem, in qua supra setatem se suam gessit; num. G captivitatem, quam antea prsedixerat, adimpletam ac denique num, 8 miro modo redonatam eipristinam apud parentes degendi libertatem, Verum cum tres iuu\os,prout ibidem subjungitur,

10

eum

'i

cum

suis parentibus versatus esset... pater natura)

:

mater a conjuffe viduata, in Eilio post spes oinnes suas collocavcrat. Ilsvc itaque spectant ad annum tctatis ejus decimum quintum,
concessit

Deum

jo

Christi aittem 838, quo etiam videntur reducenda ea, quse sequuntur num. 9 et 10, et agunt de voce ad aures Adolescentis nostri divinitus allata :

scurum reliquit. Verum ad anteriora Sancti tempora, a quibits tantisper hac occasione sumus diad annum nimirum setatis gressi, redeamus
,

ejus octavum.
puerilis atas
vbt.

8 Biographus cap. i num. 3 et sequentibus nonnulla de Sancto memorat, quse brevi explanatione possunt elucidari. Eam urbera (Ennam vi-

Egredere de terra tua, et de cogmatione tua.. et transmisso mari periculosissirao in Africam trajiAg-arenorum irruptio c.e.. Non multo post, ecce tibi priore longe crudclior. Cumquc ab iis, qua; supra memoravi, oppidis long;e abesset Adolescens.., ab
illis

essent Carthag-inenses depopulaturi; parentes Eilium ac pauca de suis opibus accipientes, in S. Mariae castrum sese recipiunt. Eo lodelicet)
ei

cum

coraprehenditur, rursusque a quodam honiine Christiano emptus, in Africam abducitur ubi qusenam Juveni sancto acciderint, deinde exponit bio:

graphus, etnos, iUoprseeunte,aliquaetiamparagrapho proximo observaturi sumus.

cum

versarenter,

mag-nam capiebant

la*titiara,

quod Puerum, ^octavum jam annum atting;entem,

viderent et sibi morig-erum, et in virtutis via prog-ressus facientem. In tocum hunc observat ista Caietanus in Ani?nadversionibus pag. 23: In Vita Graeca

^__
K^s-J

C aiith aginen ses

ni iidcm.
thag-ine in
I

Nam

Sarraceni

paullo post Sakraceex Africa atque Car?

Siciliam sese effuderant.

II

anno

Ennam

depopulati

At quonam Censuerim anno

ita

Christi
fieio

dcccxxxi: quod ex hoc scriptore

Sarraceni

con-

Ennam

deprtedati

sunt,

cum

482

])E S.

ELIA JUNIORE
nus

MONACHO CONF.
,

e familia

magmi

Basilii.

Romam

p.

II.

Alia captivitas;

mutatum nomonastepraesignatum

ut sanctos

men
rium

et vitae institutum;

divinitus

episcopus S. Mamilianus episcopus Panormitanus, S. Nympha virgo et S. Golbodeus, martyres Panormitani sub tempora Maxentii tyranni ; S. Elias Enuensis, S. Vitalis
S. Leo Lucas Corilionensis Sarracenis Siciliam tenentibus, S. Silvestcr Trainensis, monachus S. Basilii, aliique. Jam vero

Apostolos venerarentur, S. Ag-rig-entinus imp. Decio ,

adivere Gregorius

abbas ex oppido Castronovo,

peregrinationes; prsedictiones, discipulus etc.

tn$ignaedii
iii

nos

S.

Eliam alio peregrinantem subsequamur.

,

Et sane, tametsi qui mxdtumperegrinantur raro

captivi-

inlv n/nri-

meit oattitalii
:

Sanctissimum Adolescentem abduclum in Africam fuisse a Saracenis ibidemque venditum homini cuidam Christiano coriario, narrat
,

sancti/icantur, variis itineribus, quse suscepit, diceres vetuti totidem gradibus iter sibi affectasse adpatriam coelesiem tantam sibi et aliis e
.-

Vitse

auctor cap.

num.

10

deinde cap. 2

illu-

crebra
riebat.

itta

terrarum lustratione utilitatem hauiiidit

strem ejus describit victoriam, quam retutit de mutiere impudica, qum nihil retiquit intentatum

expugnata castissimi herois integritate, ad lihitttnem iltum perduceret , et purissimam animamvenereis sordibus contaminaret. Sed irritamenta ejus omnia, technasque et machinas omnes
ut,

Non tantum
ra? sanctie

14 Audiatur Biographus num. 18 et seq. Viator noster ostendit, tocorum Teriis

toca

sauctit,

sed

inspectionem sibi fuisse in amoribus; etiam in quibus Elias versatus fuisset, sum-

AUxandriam
c Antio-

egregius beltator superavit falsis criminationibus, qucV ea de causa in ittum sunt impactse, in B iunoce/if/;r trstiftraiioiwm ar laudem rimrrrs/x. Ibidem num. 14, Is vcro, refcrente Biographo,
,

cnm

se

pretio

redemisset, factus

jam

libertatis

mopere se deledari. Huc igitur cum advenisset, ibique tres annos commoratus fuisset, singulorum Patrum instituta ac studia sedulo observabat atiasque ex aliis virtutes addiscebat, ac in suum convertebat studiose in dies profectum sicut ptuinquit, post 7-ibus narrat Biographus Verum
;
.

chiam

corapos, c\

ca familia discessit.

Tum

sacra ora-

trienniura illinc discedens Alexandriara venit

sed

noctes psalmis hvmnisque canendis transig-cre: ac vehemcnter desiderabat in Servatorem veneraPalsestinam proficisci, ut.
toria frequentare,
.

retur in quibus fuerat passus locis, ibique sanctum monachorum habitum indueret. Varia inte-

rim ab eo pricclarc gesta memorantur num. \hct

sequentibus.
proflciscitur..

Num.

17 In Sanctam inde civitatem Mense autem AyrWi tandera in San-

iiiitm

profl*

ctioUuf
(lllll

VllltltII llll(!'

IHI

i"rn

vttu)

ctam civitatem pcrvenit. 12 At quo anno? Hic Rltodus, hic sattus, utiest inproverbio. Sed secundum pr<vmissa 1 num. 5 et seqq. de Etia Patriarcha Hierosotymitano, qui sacrum ei dedit habitum, ac pro Joannis nomine, quo antea vocabatur, Elise nodt/jcrcndus videtur ingressus in Civitatem sanctam usque ad annum Christi cirijjsi im/iositit,

priusquam in urbem intraret, quidam ei occurrit, qui a daemoneoppressuse civitate ventitabat, quem signo crucis liberavit. Comptures item rnorbos al eo deptdsos, ac obita pietatis exercitia, ibidem licet videre. Deinde in Persidem se contulit, ca loca venerandi causa, de quibus ibidem est sermo cap. 3; sed eo proficisci prohibitus ob tumultum barbarorum , Antiochiam petit metropotim. Ea in urbe cum versuretur, teste Biographo, qui identidem apparuerat, ei nunc demum apparet, monens patriam repeteret, seque ad exercitationum certamina accingere, tum montem oslendens, ubi asceticam pahestram poneret. Ille dicto se audientem prsebens,
se dat in viam.

men

15 Quxrenti,
S. Eliye

quisnam

sit

mons

itle

asceticis

ubi prxmonsfratur
ei

875, sstatis circiter 52; a captivitate vero ejus secunda circiter 43, ex 1 num. 10.
citer

exercitationibus divinitus prsesignatus respondemus ex Caietano, qui in Animadversio-

lnriis ascetiriis,

Tanta, fateor, annorum intercapedo etiamsimiIti itott omuiito arrideat, non tamen idcirco falsitatis eam convincere possum. Sed observari velim,
in Historia chronologica

Patriarcharum Hiero-

soltjtnitanurumsttpertus iiuticatasignariantelait.-

nibus nuperrime citatis pag. 24 /uvc observat Inlocum, ad quem S. Elias navig-avit in Calabriam, quique ei demonstratus fuerat, ut asceticam pahestram institueret, Salinas is scriptor VitcV appcllat; alias Avlinas. In ea Calabrias parte videtur fuisse, quse mari occiduo alluitur,
:

ferius

datum Theodosinm consequenter e Latinis CatatogisSergium acSalomonem sineullo temporis charaeterismo, ar soto tlumta.vat noniine notOS, Quid siergoaliusquidam Theodosiusp)r<vcesseritistum st/noui/mttm, qui in dirtis eatalogis fuerit ptwter-

adversum insulas .-Eolias supra vetus oppidum Taurianum; quod idcm scriptor extrema Vita de,

missus? I</ sii-onstaret,/ir;eseuli difftcidtati iretv.r obviam, ae ticeurtaretur tongum illv.tt temporis spatium, ile quo dictum esL Sed nihil in promptu habeo jira/er meram conjecturam. Nunc itaque hine ad alia.
mure
lata
ttliit

Sirnlis uaJ
:

tcrram Sanctamnec est nova apud Sienlos, nec uni S. Elia^ nostro singularis acpropria. Nam, uti in Animadversionibus pag. :.u habet Caietanus, Antiqua hceo penes Siculos religio, peregre eundi Hierosolymam ad loca, Domini vestiglis et sanguine eonsecrata, et liomant ad sepulchra saneforum Apostolorum Petri et Pauli. Sed enim Hierosolymitanam peregrina13 Profbetio in

monstrat, cum iter describit quo S. Elise corpus in Salinas aut Aulinas deportatum est cui excipiendo monaehos ait ad Taurianum obviam proasceticam cessisse. Existiinaverim locum hunc S. Elia3 palaestram, Salinas dictuni aut Aulinas, montem esse Parmas oppido CalabriaB imminentem. Exstat adhuc in eo spelunca, quaa liodie S. qui hoc loEliaa sacra. Sed enim hallucinantur co S. Eliam Rheginum vitam eg-isse, eidemque is enim in moutibus sucryptam dicatam putant pra Seminaram vixit, vitaque excessit. His obiter de isto loconotatis, pergamus cum Sancto in Afri,
:

cam.
16 Eo dum iter faceret, Saracenos duodecim edocet orthodoxorum vivendi modum simul ac fiAtitl ilhif-

ra

pntdi-

tionem e

Sicilio
,

suscepere
S. S.

S.

Gregorius episcopus

dem eorem, hcvresesque ac Judaicam superstitionem uec non Mahomcticw sect<v libidiaem redarguit,adeofortiorationisenergiaremagens,utpr(vter illos duodecim aggregarit venv fidei atios infideles octo, salukiri baptismatis fonte abtutos
qiue

ctio

Ajrri-rentiuus

Elias Ennensis,
Benedioti,
S.

racusunus monnchus

go Sicula ex

oppido Scanio,

Simeon S\Marina virConou NesitaS.

S.

DIE DECIMA SEFCIMA A.UGUSTI

183
iscrmi
J.
I'.

^f^J^UeTaUVit^or,
r

*, n Koaravho rcferuntur pradicto

in 1U Siciliam appul.it..

git.

Hine migrat in Epirum, deinde Corcyram

Ifricam prortervectus care amplexatus matrem reperit.. quam

favoribus donatus

f^eique

omnia

narrasset,
g;esserat,

in peregriuatioue

cum qus Deus per illum cum ea multos dies

graphus num.
ficitur, illum

fjaibus consuli potest Bio; de 2G et sequentibus. Ilinc etiam con-

T^J^.

h<vc Sancli irrequieta exstitit, ansit At quies nonnulla ibtZi vlanum fiet ex nova, postquam gesserat, peregrinatione. Rem m-

Zn
'

Per id tempus cum scriptore Zlliae e laudato aciemque mstrueAo-arenorum priuceps classem
:

r>r<vclare

ob creberrima miracula, qum paYiLv dvcitrtrasse refertur num. 31, etalibiper nuncupari possc magnum swnjure meritissimo Thaumaturgum. Ilis adde ex Biographo morum secusuavitatem, jejuniorum rigorem rerum ut videsis apud eumdem larium despicientiam;
t

cap. 4

num.
eo,

32 et 33.

Romam

vero profectus, eo

ret

imperator (Erat

Khesiuos, noster Christiamssimus Basilmm is Leo elementissimus) ducem const.tu.t, ouemdam, cognomento Nasar, quadrag-inta quinque navibus, ac Rhegium cum omuibus hosti, mittit. Tum Elias... adobsistendum
ndversus
liquido prasdicabat et

cum
est
is

pervenisset..

ab

non vulgari honore eohonestatus qui ejus cathedram obtinebat. Krat vero

Gracorum victoriam

et cla-

dern Ag-arenorum

prout re ipsa evemsse, narra-

Stephauus, vir plaue admirabilis, (\\\\ per id temdignissimam poris Romanffi Eeclesia>. clavum teuens, dueebat. eo pontiticatu vitam vi (aUH po19 Stephanus PP. hujus nominis usque nitur vi vel \n) sedit ab anno Christi 696

[(.jimiiu

pro

/"'

lur ibidem
,ei

num.

1A.

eventu

coniprobnK'

r.

designata, hsec dicxt: versionibus pag. pauloante Orientis Leo VI cog-nomento Erat is imperator Ghnsti qui cepit imperium aiino Philosophus cmm Badccciaxwu (immo vero SS6.J Tunc
,

17 Caietanus

locum

... hunc exponens in Animaa.

Anwmdcerad annum 697. Caietano autem in 24 est Stephanus Papa VLl, qui sionibus pag.

cum Komanam
vita fuuctus
lii.

Ecclesiam annos sex jidministrasset,

PP V alias
t

estanno Christi ncccxci, \u Kal. JuDesignatur itaque hic a Caietano Stephanus E ab anVI, qui Petri sedem obtiniuL

silio

Macedoni patri Basilio autem ducc, cognofactus imperator. De Ejus res praclare observat ista mento Nasar, Sarracenis victorias memorat o-estas, partasque et imperatore BasiUo sed Joaunes Curopalates sub imperatore Leone, Basilu nl.o.
:

successit, et

collega

vnpern

de diebus, no Christi 8S5 usque ad 891; sed sedit, nihil certi detimri poquibus supra aunos
test,
:\

Pagtum sicutvidere licet apud Franciscim, BreviarioPonti/icum Romanorumlomu pag. in dicendum Ste16S ubiinsuper, cum dictum ac
V,

phdnum

non VI, invenies, ac

e vita

migrasae

liic

scriptor sub

Ille iffitur

Sarracenic.s sub utriusque imperio

tro-

circa finem raensis Septembris.

Quod

hic

autem

phasis claruit. Constantinus

Porphyrogennetus

187 editwms Historia Basilii Macedonis pag. designandx, de illustn NasaParisinxpaulo post tractat de rebus risvictoria a Saracenis relata pag. 188. Quod vero autemin Sicilia bene gestis attinet,prxclarx ishus viad rationem lemporis vaiicinium non ediciorim, de aua Biographus, circiter xtatis siuc 68, dit S Elias ante annum secundum ea qux auctor

honore cohoneStephanus sit, a quo non vulgari dum Romam esset prostatus fuit Sanctus noster, illud quidcm ejus, sed fectus, suadet nobis brece adimrahilis, qm.. honoriftcum elogium Virplane vitam ducebat, uti lodiynissimam eo pontiticatu Nam luec consenta:

oucbatumosterBiographus. apud memoranea sunt laudationi, qute habetur

tum Pagium pag.

>U

16

1,

et sic
,

sonat

Castitate,

doetrina

caritatr

Christi autem SS6

refert,
et

itle

ctcns

rem inneLeonis imperatoris regno calculos chronologicossupesecundum

nolatos.

omnique genere virtutum

summam

iu pauperes promeritus est

et pri-

,i

Sttytumo

VV. honorificc excipl*

pki,

riusanobis de Sancti tetate pr X nostri Biograautem hac in re standum scnientta faeto saUs "/ tum quia huic

Ydetur

tum quia id, unde

C
fert

sicut colligi ifemtex cumentis vel narratione, merUa ubi ejus in scmbendo dicendis inferius,

Eha re alia accepit, quxde S. synchronorumdoverosimiUler hauserit e

est die, dignitatem. Eo ipso, quo electus pervemret, pluusouam ad palatiuni Lateranense siccitatem etanuoma viadiu optata post long-am aperto cailitus concessa est ut penuriam, tanta meDeusostenderet, tanti almigeri vin

lur

judicio

/ritli

vellc propitiare F ac preeibus, omnibus se ide.n (iuillelmus Bibltolhentu inquit n populis postea subdit, eum Laterarius in ejus Vita : qui

Ciuji ad-

juncto sihi
ditcipulo

commendabimus. prccdictionem ipserei 18 Postquam ergo Viri Panormo eventus comprobasset, cumque tbi per aliquot d.cs romenium venit
:

di^s,^

mvcnisset monensepatriarchium cum expilatum ut post ohitum lonconsuetudine, lita iam pessima ApostoUci supellex dinperetiflois, universapalatii mnnstros patema bona pauperibus tur,

vm^e

pemjrimi
tur
:

adolescens admn-at.onc sane suhstitisset, qnidam ad illum adit, 10et honesto loco natus,

dignus,

Zu Sr
ratus,

Concedamns huic c ivitati maximas calamitates ac mala enim pnevideo, et dux Barsaimminerc ab Ag-arenis ac contmuo nna cum m ius a barbaris vincetur navigat. Symcon<maj :

intervallo com.noeo loci parvo temporis J<> hinc, inquit, dis cipulo

sacro se habitu donaret.

Diclum factum.

claros elegisse probitatis et sapiento opinione nobilea ad P*upertatem orpharios quotidic alnisse convivium, ct verbo Dei simul
;
i

cdactos vocasse ad sinffuhs diebu celerefecisse: Miss* saorificium vacandum esset:-tanoffioiis

brasse, nisi caritatis

orationem depascebantur, post longam benedicta exsanotorum Apostolorum, aqua siam

-

juxta

ele

discipulo >n Pe!o,>onnesum tnter oisteret logothela in AnnaUbus,

hvdorw

Leonis anno 463 agens de imperii

aui concurrit

Theophanem, anno Byzantinm scriplores post typisregns edilos.pag. 1685 LutetiB Parisiorum
tcrtic

dec.mo

cum anno atrvvulgarisbM.Fend

Anastasun, iMtotheaideducta inveniesapud Ponttfiwmnm^ rium de Vitis Romanorvm ipay. 489 pridem Romie editum tomo perspicuum est, ad ;;., dicUs autem Blias Romm spectet prophetia, qua 8.
.
l

W*"^
mortem

tenwora

traditum Saracems, vel, tempu< ait, Tauromenium Sedpro iUa t emp utiestln Grxco, Agarcnis. assignabimus. In SpartB rdtione nos infra aliam morbos ac dxmones pelbt, aulemfines delulus, poslratum en. TZiielem discipuium ab illis

SZpLdixil discipulo
P

Danieti

sui

^nSm cum
ft

54

M dem

^^,UeratinSalini8^

spiri^ inferendam, rclicto ab Agarenis Kheg-io

Patrae

.^

Suracwft

1M
CCTOM
J. P.

DE
petit,

S.

KLIA JUXIORE
Vita

MONACHO COXF
prout Sanctus prxdixerat
teste

cuni discipulo
35.

sicut perhibet

num.

Caietanus tomo supra citato pag. 60 et sequentibus vulgav.it martyriura S. Procopii episcopi Tauromcnii, ejusque sociorum scriptore Joanne diacono Neapolitano ; In quo clades illa describitur. Ideni Caietanus in Animadversionibus ad illud martyrium pag. 22 de Tauromenii expugnatore ac lemporis ratione observat, Abraymum epdem anno periisse, quo Tauromenium cxpug-na,

praerogativis spectatissimum evocarit ad se Constantmopotim,

psciputo suo,

Lremgerens abat c delatus in cum ab IUynco non' r longe distantem, morbo ten tatus es non sane gravi ac molesto nam

Cumautem

BiograpL

cap.TL^t

voluntati imperatoris

STJTijKf
Deo
,

^'
c-el i

/LTT

*
,f

*.pr*.

en/e
nfcfe
7'u'o,

Oa

dfcof,

didicit, daret

stolam

Columbo commendationis
ad

eumque
cap.
7

epi

annus Christi cmiii, ut recte ait Petrus diaconus, certumque estex Joanne diacono Neapolitano, qui Tauromenium captumaitannc xxivimp. Leonis ;ili ejus coronatione, qui annus cst Christi cmiii. Porro expugnator ille Brachiini nomine nuncupaturin Vita S. Elire; in Animadversionibus autem ad illam pag. 24, de eo hscc monet Caietanus Abruchen dicitur in Menaeis Graecis, qui tum in tota Africa rcrum potiebatur Africanoruin rex a Joannc diacono Neapolitano. Mensea, quse citabam, consuli possunt ad diem xxui Septembris, et Animadversiones Caietani ad Martyrium S.Procopiijam dictipag. 21. Ratio autem temporis, paullo ante signata, examinabitur postea. IIcPc interim quse in antecessum hic prsemissa sunt, meminisse juvabit, quando de interitu istius tyranni postea tractabimus in Annotatis ad caput 5 Viiie, quam illustramus, litt, m et n, quo
vit,

mitteret

qui fuit

causa, ut Co lumbus itle capitalis criminis reus absolveretur sieutpr<vmzserat idem Biographus

Bwgrapho

imperatorem

ex

fea

nempe de

num.

ut ablegavit, ipse Thessalonicam contendit Iffitur eo loco cum esset Elias, morbo jam ingravescente, scamnum sibi afferri postulat quo delato ibi decubuit. Cum vero locus minime esset idoneus
iffitur

61)

Eum

ad quietem capiendam, ad Caminos (locus quidam

estjmigravit.
cans,
Egro,
est,

HicDanielem discipulum.. ad
Daniel,
fili
:

se vo-

inquit,

Scriptum
sim.

jam tempus

suavissime, sicut viam patrum meorum ingredior adest

nostrte resolutionis,

cum

octogenarius

jir/rtcntit.

lectorem mittimus. 22 Qua autem occasione contigerit expugnatio Tauromenitana, tradit Joannes Curopalates fol. 48 IHstoriarum compendii iypis Venelis anno 1570 Latine editi, quando de Leone imperatore Ilonore autem prosequens pristiista memorat nam suam conjug-cm imperator Thcophanem (ali:

dum notas chronologicas Caietani, sicut conabimur ostendere continuo. Tria interim tamquam
certaet Biographi verbis habemus, nimirum 1 locum mortis Thessalonicam, Z tetatem Sancti, qua vivere desiit, octogenariam ; 3". Danielis

24 Hic tantisper sistamus, et audiamus Caietanum in Animadversionibus pag, 25 hseo no- us. tantem Cum S. Elias octoginta annos natus obiis- E se ab hoc scriptore dicatur, obierit autem anno Christi cmii/. necesse est, illum anno duccxxiii natum fuisse. Sed annus iste natalis ac embrtuahs etsi videtur tanc accidisse, non tamen secun,:

f.

locum

bi vocalur Theophano) in ejus nomine templum pulcberrimum, proximum sanctis Apostolis, condidit, templumque aliud construxit ad loca * S. Lazaro dedicatum, in quo Sancti allatum corpus

discipuliejusprmsentiam. Hinc merito castigari debet Bernardinus Wieginus, quia Sanctum nostrum Rhegii in Calabria obiisse, prtcsente atio
juniore, litteris proditum reliquit, uti videre licet in Annotatis ad caput 7 nostri Biographi lit. g-. Dies mortis diserte deierminatur ab

Eha

reposuit atque sororis ipsius Mariae Mag-dalenaB.

Cumque
tur,

classis in

hujusoemodi
classis

ffidificiis

occuparein

A.grarenorum

Taurominium

Sicilia

expugnavit, multa facta Bomanorum ciede. Consuli inlerim potest Pagius in Critica Baroniana ad annum 001 num. 2, ubi de emortuali Theopha-

eodem Biographo xvn Augusti. Unde Castellanus Sanctum nostrum signans die xix Jidii, signat eumdienon suo, sicut postea dicetur. Certum
est

nonis
!

anno, miracuiis, virtutibus, cuttu apud

item eBiographo, S. Eliam ad meliorem vitam transnsse sub imperio Leonis Philosophi,

Nam

Grwcos ad diem xvi Uecembris, ac panegyri meminit.

mortem affatus est discipulum suum Danielem num. 64, Neque corpus, inquit,

inter alia, quibus S. Elias ante

Ilactenus quasi pedetentim secuti sumus nostri Biographi narrationem sed quandoquidem pervenimus ad tempus, quo diem Sanctus clausit extranum; vaticinia, virtutes, monita saiutaria, sanationes, ac miracxda, quibus mirifice eum
;

nostrum hic conditum derelinquas, F neque Constantinopolira ad cassarem deferri, ullo

modo

patiare

petet

enim sat

scio,

perquiretque

miperator.

Quod cgo cum a divina providentia

excelluisse inreliqua Vit tv auctoris historia ostenditur, Ivgi apud ipsum jwssunt, uti et nost?*a

Annotata, quibus res ab eo relatas illustrare conabimur. Nunc itaque de quibusdam punctis, obilum ejus sanctissimum proxime antegressis ac SubseaUis instituctur scrtno.

accepissem, tibi epistolium ad cjcsarem multoante dedi, uti post obitum nostrura sineret corpus ad suum monasterium afferri.. Porro, si recte meraini, apndteest ea epistola servato dilig-enter ; et cum ea evenerint (evenient autem quam primum) mitte illam ad ca?sarera qu;c j^erscribuntur, effecturum
: :

scio...

His

dictis... ing-enti

vultu dcfecit, et positus est Kal. Aug-usti.

cum laetitia atque hilari cum patribus suis xvi

Disser uui

S III.

Mortis adjuncta;

25

quo anno

quem tacitum hoc toco indictumque reliquit noster

Biographus, his verbis pag. 25 paullo ante assignata affigit Anno Christj, ut modo, ait, diximus, cmiii, Eo enim anno Tauromeuium a Nirracems expug-natum est, ut Notis ad Martynura S. Procopii, Tauroraeniorum
episcopi, pro-

Laudatus s&pe Caietanus annum mortis,

ea acciderit, confici non videtur e

notis characteristicis

apud Caie-

tanum, sed aliunde.

longe tateque mirabilis vivendi J rath ac miracula S. Eliaa percrebuerant, ut

batura

rae

Tamquc adeo

num. %\) mern adversum

censis,

(Consule dicta superius 2 eoderaque anno contig-it expeditio HiSarraceuos, et clades Thessaloni-

est

LeoOrsBcorum imperator Virum

tot ccelestibus

quo sanctus Elias extremum diem clausit, ut ex hac Historia satis constat. Porro Baronius
expeditionem

i;iE

DECIMA SEITIMA
"

A.UGUSTI.

\<,
tucTom
J.P.

expeditionem Himerii

primi a secretis impera-

taque civium strage data, plures ctiam captivos

haud recte. Nam toris Leonis, anno cmii locat; Curopalates simul cum Thessalonicensi Joannes clade memorat, Sarracenosque, post excisum Tauromenium, Thessalonicam expugrnasse. Igitur uno eodemque anno, id est, Christi cmiii hsec omnia evenere, Tauromenii excidium, Himerii expediet mors sancti Elia?. Ita tio, clades Thessalonicse, Caietanus has res cum morte combinat, non ita tamen certo ac perspicue, quin ulteriore inquisitione discutiendcV videantur, et singuhv quidem> cur et an satis recte anno Christi 903 illas
innectat.

abdueunt

etc.
:

28 Deinde sic concludit Pagius

dis

Quare cum

e vita

ex-

AnnalistaB By/.antini annos imperatonun a Kalen-

ce$$erit,

Septembr.
imperii

cum anno

civili

exordiantur, Leo

aunum

Kalendis Septembris sequeninchoavit tis Christi anni (videlicet 903) anno cmiv apericnte se vere Ilimorium cum classe adversus Agarenos misit; hique die wix mensis Julii illius anni, ut tunc dcmonstnilumus, Thes;

win

salonicam diripuerunt, et, nisi Simeon log-othcta imperatoris pecunia bene usus impedisset eam evertissent sicut cum ibidem apud Pagium, titm
,

gitfl

a nno

26 Joannes Curopatates res illas gestas ita memorat, ut chronologicis annorum characteribus

eas

non distinguat. Postquam vero retulisset Tauromenium ab Agarenis expugnatum (verba et locutn assignavimus superius 2 num. 22) mox
,

narrare pergit, caput imperatoris, qui in supita graviter plicationem publicam prodierat crassa ac forti virga percussum fuisse a quodam viro, parum ut abfuerit, quin ex violento percussionis impetu occideretur, nisi ejusdem vis
itlisa fuisset, uti

apud Curopalatem fol. 1-S ve?'so licet videre. Leo autem Sapiens seu Philosophus succcssit patri suo Basilio Macedoni anno SSG a Kalendis Martii secundum Labbeum in Compendio chronologico, et Pagium in Critica Baroniana ad annum istum. Itaque currebat quidem a dictis Kalendis annus Christi 903 cum anno imperii Leonis deci-

mo

octavo

ut calculos supputanti est manifein-

stum; sedcum excidium Thessalonicense non

ciderit in

ropalates

fot.

pluribus memorat Joannes Cu48 verso, Ibidem etiam inducitur

ita inter

monachus Marcus

alia

imperatorem

affatus : Oportet ig'itur te, o domine, ab hoc tempore ad alios annos decem imperium ohtinere. Quod quidem accidit eadem enim die post annos decem
:

scd in 904," sicut jamjam 1S Leonis, e Simeone togotheta probabitur, annus supra signatus,inchoari debes more Grcvcorum a Kalendis Scptembris anni eeree vulgaris 903, secundum prcvmissa e Pagio, ita rationem chrono-

annum

903,

vita functus est,

qua percussus fuerat. Jam vero imperator, de quo hic agitur, obierit anno 911, deberet illa percussio secundum dicta accidisse anno 901. Atqui, sicut asserebat Caie-

cum Leo

tanus,

Tauromenium excisum

903, quo, teste

anno Christi Joanne diacono apud Caietanum

est
:

loco superius

a nobis citato, fuit expugnatum consequens ergo est, ut argumentum, quod Caietanus promebat supraex conjunctione prietensa CuropalaUe istarum trium rerum de quibus agimus, respectu excidii Tauromenitani, vet ex ipsis CuropalatcB verbis sit telum imbelte et sine
,

togicam ordina7ido, ut navium barbaricarum accessus ad tragicam ittam expeditionem, cum die xxix Augusti, quo vere accidit anno Christi 90 1, nec non cum anno ls imperiiLeonis, quisic computatus etiamnum fluebat dicto die combinenlur. 29 Verum ne qitis ea a nobis gratis dici existimet, probanda nunc sunt. Joannes Cameniata scripsit Narrationem de excidio Thessalonicensi, inter historuv Byzantina! scriptores post Tlieophanem, e Combefisio vulgatam, et una cum atiis anno 1GS5 Parisiis impressam, et non summa
t

propotitit

dumtaxat cum
simee
illius

fide scripsit, qui utpote funestistragceduv spectator, testis et pars

ictu.
S.EUa$

27 Nec fortius apparet, quod pro eodem anno 903 desumit ab expeditione Himerii, simul, uti
dicebat,

fuit; sed ita etiam omnia excquitur, teste Altatio in Diatriba de Symeonum scriptis pag. 1 19, ut non scribere, sed pingere, ponercque ante oculos jrideatur. Laudatus itaque hujus excidii auctor

excidio Tauromenitano a Curopalate conjuncta. Nam interjectis paucuiis post narrationem ictus Leoni imperatori inflicii, au-

cum

pag. WGclassis barbariav apputsum memorans,

Interim, inquit,

dum

hoec a nobis frustrag-eruntur,

venit quidara, qui barbaricas navcs

jam proximc K

ctor quidemille sic pergit i Himerio igitur primo secretario navalibus copiis commissis, eum contra Tripolitem misit... Verumtamen hostes conspicatus et numero et animi alacritate superiores, ne ausus quidem est ad eos accedere : sed Tripolita
retro se recipiens ad Thessalonicam se
contulit,

Ecboli (cujus superius mentio cessisse nuntiet. Dominica tunc illuccscebat iv Ka-

facta est) cerviei ac-

lendas Aug-usti, anno ab orbe coridito viciooccoxn. Fama ig-itur per totam urbem divuljrata, turbari omnes etc. Anni autem ilti orbis conditi 6412 secundum Gnvcos computati respondent anno ivrm

ipsamque expugnavit, capto etiam Leone ipsius prsetore, cui Tharsilacius erat cognomen ; multumqire sang-uinis effusum est, ac plures capti. Verum nec Himerii expeditio, nec clades Thes-

vutgaris

901-,

quemadmodum

eosexhibet Cangius

anno 903 , quem Caietanus ex Joanne Curopalata signabat. Non Himerii expeditio de qua Pagius in Critica Baroniana ad ansaloniccV favent
;

num

902 num. 3, Varias, inquit, Ilimerius, Leone Sapiente imperante, expediiioucs suscepit adversus Saracenos. Sed ea quam hic memorat Baronius ex Metaphraste, ipsomet Metaphraste teste in AnnaliVius eidem attributis, et nomine Simeonis magistri et logothetae a Combefisio editis (su-

inGtossario Latino-barbaro ad vocem aunus, ut videsis tom i in tabclhv chronologiae parie aitera sint, col. 483 novissimw editionis. Quie cum ita concludimus contra piacitum Caietani, nec Tauromenii excidium, nec Himerii expeditionem, nec catastrophcn Thessalonicensem uni eodemque anno Christi 903 accidisse, acproin ruinoso isti

fundamento emortualem S. Eliaj annum superseigitnr cruendificari neutiquam posse. Atiunde est. dus ac construendus
30 Constat e nostro Biographo,
S.

Kliam e vita

atf/ue <-x-

tamen Pagius , Annales illos ab eo scriptos non fuisse) anno cmiv suscepta est. Idem decimo octavo Anno enim logotheta scribit (nempe Leonis imp.) ascendit navalis Agareno" rum exercitus cum Tripolita adversus Byzanspicatur
:

excessisse Thessaloniav diexviiAugusti.Constat itlam horprivterea e Joanne Cameniata, urbem quam dicebamus, scena non fuisse funeribili,

pmiii

tium

etc.

Capta direptaque Thessalonica; mul-

statam ante diem xxix Jutii anni 901. Constat classis hostilis aptertio, urbem eodem die> quo interceptam vide Cameniatam pulit, non fuisse barbaros ibipag. 840 et 3G4. Constat quarto,
;

dem

4 86
wcToni
'*
''

DE

S.

ELIA JUNIOHE MOXACIIO

16 e Continuatore Anonymo Theonha qui habetur inter Historim Byzantinx scri ptorespost Theophanem pag. 225 editionis renix Pamsiensis, in Vita Leonis Sapientis hsec
nis,
t

dem,
(cisse

dum

esset intercepta,

moram.

Nam

per dies decem traidem auctor pag. 805 refe-

902

num.

rens, vitam

a captivis Thessalonicensibus fuisse

:

redinieiiffam pecunia, iisque, quibus Juvc deerat,

auferendam, mox subdit Protracta hasc per totos decem dies noctesque, cum pecuniarum muZtitudo continue ex urbe exportaretur etc. Etpag. 370 de ui*bis incendio itidcm pecunia redempto ubi de suo et barbarorum ex eodem scripsisset discessu acturus, decimo, ait, excidii die e portu enaviganfces, atque ad Romanam portam devecti, reliquum diei ibi peregimus ete. Ceterum deplorntissimm huic Thessalonicensium tragcedim jMne non conveniunt, quse sub idem tcmpus menttis Augusti S. Elise ejusque discipulo Danielicontigisse narrat noster Biographus a num. G3, atque adco dubium esse non potest, quin Viri sanctissimi mors ejusque circumstantise, quse ibidem
,

recitat in Sicilia ab Afris capitur, ing-ensl que Romanorum clades agitur. Lemno quoque potiti Ag-areni, magnam captivorum

Tauromenium

multitudinem

abducunt.

Et

iilico

addit e

Symeone Logotheta

(pag. 462 editionis ejusdem regia> Parisiensis) Lemnum insulam anno 15 Leonis Sapientis ca-

ptani; ideoque utramque cladem a Mutatido, calipha Babyloniensi, de cujus obitu paulo ante egerat, Christianis illatam. Sed Symeon Logotheta toco citato prsemiserat proxime, de Leonis imperii anno tertio decimo agens, Per idem tcm-

pusTauromeniumtraditum Saracenis. Annusautem 13 Leonis concurrit cum anno 899 serse vulgaris.
disputare utro ex lusceaictis duobusannis Tauromenitana tragcedia acciderit alterutro acciderit, per nos licet ; videmur autem cum ex hocfacto, tum ex iis quee narrat Biographus de S. Elia proxime ante mortem ejus Thessalonicce , aliquid lucis eruere, ut obitum illius innectamus anno Christi
;

loci conligere,

ad alium annum referenda

sint,

Non conveniunt itaque testimonia. 33 Verum nobis non lubet pluribus

i.\

, in

variitcltif

sicut pluribus ostendetur paulo post. 31 Nec annum mortis presse ac concise possu-

conjeciw-u

racteribiu

mus determinare ex
dio
:

urbis Tauromenitanie excialibi illud

prseterquam enim quod

anno

Christi 90S, aiibi 903 affigatur, hujus etiam rei

gestic epocha non tam ostendit, Sanctum isto tempore obiisse, quam tunc adhuc supervixisse, Etenim, referenle nostro Biographo cap. 5, non tantum cladem istam diserte prscnuntiavit futuram; sed eidem etiam vixit superstes, cum ista ex urbe
sit profcctus cum suo discipulo Daubi dum versarentur, paucis post diebus ad eos de Tauromenii excidio perfertur, sicut ibidem

Amalphim
:

niele

habesnum.

non quidem argumentando ex principiis qusejam refutavimus, sed hoc modo. In vivisadhuc erat Sanctus post desoiationem Tauromenitanam, atque adeo anno 902, vel proxime sequente,expreemissis. Videtur autem Thessalonicam adventasse ante feralem ejus calamitatem, atque adeo uno anno preemoriuus eidem fuisse.
903,

Caietani,

48.

Excidium porro
2,
,

illud Cdietanus

de Sanctis Siculis iomo

uti et S. Procopii, epi-

Namsipost illam eo venisset, videtur auctor noster verbuto sattem unico, quando ioquitur de
istaurbe, mentionem facturus fuisse de tam famosa ac lamentabiii ejusdem catastrophe peracta,

scopi Tauromenitani martyrium itligat anno Chrisli 903 j nam ad hunc Joannis Diaconi Neapoliiani, quo illud incipit scribere, characterispag. G0 Anno imperii Lconis et Alexandri

mum

cum
cti,

loquatur de peragenda ex pr&dictione San-

M>eic.,observat ista in Animadversionibus pag 21: Ut explicatam habeas rectam chronologiam,

annumque

uti habes cap. 6 in fine. Ad hzec, ita loquitur pjostea de dicta urbe, acsi nihil eidem evenisset mali. num. G3 de S. Elia hsec refert Tlies-

Nam

CffidisS, Procopii etBociorura, scias,

mi

posse nos numerare annosimperii Leonis VI, cognomento Philosophi ac Sapientis, de quo hic sermo est. Alter modus est a morte imperatoris Basilii patris, quse contig-it aimo Chri-

lector, bifariam

salonicam contendit, in quam nrbem ingredi noluit, sed ante vestibulum mansit in quodain templo
sanctis Apostolis dicato
:

ridiem,

quando

ecclesias

ac die insequenti ad mevacanta frequentiapopuli,

Sed cniiji imperator Basilius Macedo Leonem filium ab [gnatio P. ('. (idest, Patriarcha Constantinopolitano) coroiiatum voluit Theophaniorum solemni dic, anno dccclxx. Testatur qui interfuit, Anastasius Bibliotheoarius [notis, uti ad marginemadditur, ad. 8 synodum. Vide Baronium ad istum

sti

dccclxxxvi; alter

a coronatione

Lconis.

monachum, qui templo illi praserat, rogat, vellet in sancti martyris Demetrii se traducere. An htec
conveniunt urbi adeo recenter et tam horrendo modo poputaLv, anpopuiosee ac fiorenti, preesertim si illaaddas, quae sequantur num65? Ejus
obitu divulg-ato, coactus est ing-ens
exercitu.

j?

monachorum

acpopuli numerus, atque adeo ipse dux.

cum

suo

annum sub
chronohgi-

An

hsec,

inquam, tragico

isti

theatro

finem.

32 Joannes ig-itur Diaconus

perii

numcrat annos, im-

quo Leo

Leonis et Alexaudri, a die coronationis, ex cum patre Basilio reg-navit. Id oertissi-

conveniunt? An testis oculati Cameriiatse narrationi pag. 350? Per omnia urbis ]oca dispersi sunt barbari, omnis aetas, omneque hominum g-enus ab
confestim trucidatur. Et pag. 351 Factum brevi temporis momento, urbs, quge paullo ante vix non ang-usta habitatoribus erat ac plebe constipata, deserta vilesceret. Quibus adde
eis
:

inuiu ex oharactere expugnationis

quffl accidit
,

anno cmn Vitam S. Eli;c Ennensis (Nobis tamen aliter visum supra num. 26) lleete autem convenit annus

Tauromenitanw, ut probavimus notis ad

est, ut

Leonis ;ib ejus coronationc cum anno Christi cmui, quo, Tauromenio expug-nato, S. Procopius martyrio coronatus est. Eac Caietanus; sedmanifestumest, cum in textu Joannis Diaconi Nea+
politani,

captivorum constipationem
371.

et

abductionem J y vaa.

tum in Caietani ad illum notis semper pro anno 21 scribcndum esse ahnum 31-, ut computatio chronologica cohsereat, Et vero facillime operi posthumo Caietani ex oscitantia
}

34. Quid, quodverba Sancti,quse recitat Bioobmsangraphus num. 03, videantur indicare aliquam au&anm de cladeurbi imminente prsesagitionem, in aliis i105
-

eventibus

pr vnuntiandis adeo
t

ei

frequentem

Cum

sanctus Pater urbeni intueretur, suspirium et ex animo mcerenti similis martyrem appellans, Ubi, inquit, gentium es, Denietri,
petiit*,

/; cdidii

typothetse vel editoris irrepere potuit itlud

men-

dum, quod

numeris pr&sertim arithmeticis est proclimus, ut 4 pro 84 perperam poneretur. Pagius m Oritica Baroniana ad annum
in

martyr Christi g-loriosissime quibus tandem in loois morare? Quonam cselestium orbium tractu
,

vag-aris? Ihec

am

cum audiret monachus , qui Eliductabat, non mediocriter offensus, illi se cum

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI

a

487
iUCTOlC

Elias, absoluta precatiocuinipse maledicebat. Sed

admonachumconversus,Quidoffenderis, frater ne loquar. carissime, quasi veromalesentiam,maleque

vel mediocris est pcenitentia, et partiabundat probitas, ibi Dei misericordia multis rnajorreperitur. Atque hae quidem nostrx sunt bus

traxerit, ita recenset laudatus auctor t 37 Caussse autem erroris multfe quod
:

eodem
fum

J. P.

alio

Yerumtamen ubi

fama sanctitatis et ferme tempore quod uterque monacbus fuerit ex miraculorum Ordine S. Basilii quod Elias Rheg-iuus in Sicilia
vi\erint clari
:
:

quas Monachi nostri obitum terse vulgaris 903, et seaffigere visum est anno accipivolumusnotationem ejusdem cundum illas sianni, quem in principio hujus Commentarii gnavimus, necplus eidem inesse ponderis, quam iis rationes modo allatte mereantur, non ignari, prtesentem plane non evinci. Observa obiter, rem nimis vagum a Ferrario determinari tempus viSanctorum, quiin Martyiee, guando in Cataiogo rologio Romano non sunt, ad xvn Augustiin noconjecturze, propter
tis scribit,

aliquamdiu fuerit; Elias Ennensis diutius in Calabria sit versatus quod uterque, seorsim tamen, diversisque temporibus, Roniam adiverit ad viquod sendas sanctorum Apostolorum reliquias Rheg-ii moratus ojus cladem prasdixerit. uterque
: :

Diversos tamen fuisse

ter Elias

certissiraum est
sive,

nam
j

al-

senior

Ennce in SiciHa natus

,

alter

Elias junior, Kheg-ii

Calabria.
Ille

ufc

alii

Bocias

in

eum vixisse circa annum

salutis ncccLX.

IV. Sepultura, translatio corporis, S. Eliascum synonymo confusus;

B

Macedouia anno Christi cmiii xvi Kal. Aug-usti; hic in monasterio suo in montibns supra Serainaram in Calabria anno Christi 10o0 (immo 960, si proxime Idus Sehic sequens numerus 57 subsistat) ptembris. Igitur superstes Eliye seniori fuit annos inoppi57. Porro S. EHjk Rheg-ini est corpus, quod do Galatro esse traditur; et caput, quod in raonaQuunsterio S. Philaretijuxta Seminaram colitur.
obiit
,

Thessalonicse

in

quam

publica veneratio.

Cor{ms
Tliessaloni-

SElias noster, qui Thessaionicm .animam efflaverat, ibidemloci etiam sepultus

est.

placitam Deo

prope alii corpus ejus csse dicant in specu ecclesiam, eidem S. EHse dicatam, non lonyv oppido Melicucca. Cetcrum ut ex comparatis utriusque divi Eliffl Elise vitis sit vero fides, breviarium vit damus excerptum ex ea. quara BernardiKheg-ini nus Rheg-inus ex Ordine Cappucinorum composuit. Compendium illud proxime subjungitur isti nota. .

rfsepullltffli

Audiatur Biographus, qui postquam narras-

tionieadcm pag.
38

26.
a variii
t

Aug-usti obitam, Poset ejus mortem die xvi Kal. inquit , luce in sancti martyris Greg-orii stera, textus Graecus) (forte Georg-ii, uti habet noster illud deposuerunt. Tem^ templo pie religioseque illud non fuisse inter prsecipua tria, qu<e

quse de loco mortis ac translationis S. EHfe nostrijam allegata sunt, erroris

Ex his

vero

plum

convincitur idem Bernardinus Rhcginus, quando prtesignificat, eum Rhegini in Calabria obiisse, desente altero Elia juniore. Verba, quibus hoc
clarat, e dicto

Narratione recenset Joannes Cameniata in sua deexcidio Thessalonicensi pag 326, ex eo colligo,
.

compendio huc transcribimus

Ea

tempestate erant in reg-ione

quod iltud ibidem mansit ad decimum saltem mensem. Nam Daniel, Sancti discipulus , cum
nullo

suum decimnm mensem monasteriumdeferre, ibidem ad ex Biographo numQb; qui additnum. substitit
modo
,

posset sancti Viri reliquias in

Kheg;inorum mag-naque fama et sanctitatis celebrabantur viri Siculi vitae Eliassenior ejusquc discipulus Daniel, monachi dc in quafamilia S. Basilii asceticam vitam agentes prope ecclesiam S. Donati martvris, dam spelunca jumultaque inibi miracula patrantes. Porro Eliafl
,

66

Cffisar.

jubet beati Viri corpus, quasi opi-

mas gazas
1

ac thesaurum

opulentissimum ad

se

deportari, uti

Sanctus preedixerat ; sed imperaproposito desistit, ac tor, lecta ejus epistola, a sacrum illud depositum Thessalopermittit, ut ejus monica transferatur in Calabriam. Porro pallio, sacro nimirum fratres, junioris Elise
nasterii
facti sunt particicorpore, donati, duplicis spiritus

hunc Eliam accessit, qui propheurbiura excidia pr;rtice spiritu clarus, multarum obitumque etiam suum EUffl juniori, oui disdixit, Klias Uheg-inus cipulos commendavit suos. E\inde
nior ad seniorem

Cnppcnse, F missus est a S. Arsenio ad Castellum territorio Rheguno.. ut ei raorienti ,quod erat in discrrpent. a loro adesset. QucV immane quantum. nostri, nemo non mortis ac transtationis S. EHac
ridct

pes, ait
dtinde in

Biographus num.

67.

Gilabrium

defmw:
ilicmus

pag. 26 36 Caietanus in Animadversionibus observat, duos Elias occasione hujus trdnslationis ~ non svnonvm0 s imperite in unum esse confusos a hisce ibidem. refutat verbis Satis quos
nuilis
; ,

Mardiem xix ejusdem mensispag. 580 signatur a

tyrologio universali

39 In Prwtermissis

apud nos tomo

iv Julii

ad

con/toui

Ordinis

S.

ex Graecia ex hoc loco constat S. Eliae corpus in monasterio suo in in Calabriam deportatum , an Aulinis?) fuisse depositum. Quid eo Salinis Eerfactumsit, incompertum mihi est. Philippus
,
(

rarius in Catalogo

Sanctorum Itaim

a<(

diem

xi

in Septembris tradit, hoc sevo in oppido Galatri in ecclesia S. Elise; caput vero Calabria servari

Ferranus sunon autem synonymo, de quo agit Septembris non erat dtfpra citatus ad diem xi prout ibiferendus ad istum diem Septembris, indictis mensisJulurr -ctermissis,rceliamdem sedad num tuncnimis prwmatura, factum est; pertinet, xvn Augusti. Cahunc, quo proprie
;

racteres

cum

Castellani Elias monachus apud Salinas Calabriffl; sed hi ch<>, Basilii nostro hodierno Hlimsint propru,

inclusum argento

alii

memorant

coli in

a3de
ii

nasterii S. Philareti juxta

Seminaram. Sed

moEliam

Ennensem cum Rheg-ino confundunt, et qua? alIg-itur ut e terius propria sunt, alteri thbuunt.
expediam j multis te tricis mi lector prtestantes, altelim, duos fuisse Elias sanctitate in urbe Enna; alterum Khegii in rum Siculum, quos pcrperam plcrique conCalabria natum originem fundunt. Unde autem hattucinatio ista
,

Pergamus steltanum postea conveniemus. beatissipublicam Sancti venerationem, qum ad subsecuta est. mum ejus obitum qui est mirabiUs 40 Quemadmodum Deus,

modo

m
t

con

scias ve-

miracutis,inlim<r Sanctissuis, Ulinm vaticiniis. nec non magna vit.r animorum perspicientia , redac sanctissimis moribus itlustrem
integritate
didit

am
(i:

Iill:l .

quamdiu degeret inter mortates, ita etiam condeeum mortali corpore exutum singulanbus
contestatam esse vocoravit ornamentis, quibus luit, 65

Augusti tomus

III.

488
l'CT0R8

DE
Sancti.

S.

ELIA JUNIOKB

MOXACHO CONF.

luil,

quain pretiosa esset in conspectu Domini

J. V.

Ejus enim obitu divulgato, inquit Biographus num. 65, coactus est ing-ens monaehorum ac populi numerus, atque adeo ipse Du\ cum suo exercitu , ac toto eo die ac nocte insequente multis luminibus hymnisque fune-

mors hujus

nullis observationibus

ex eo hic est notandum, cum illud deprompserit D ex Ms. Grseco codice monasterii S. Saivatoris e cujus etiam exemplari desumpta est Sancti Vita quam typis recusam exhibebimus,postquam non-

eam

illustraverimus.

brfbufl decantandis,

inccnsisque

suavissimis odo-

ramentis sacrosanctum ac venerabile sanctissimi Patris domicilium cohonestavere. Deinde resera-

$ V.

Scriptor Vitae,

interpres,

sepulturam sepulcro, Repertum est corpus prorsus integrum.. neque quidquam detrimenii passum. Adlwec, eam difflavit odoris suavitatem, ut omnis Iocus afFatim repleretur. Quod iterum contigit, quando e Grsccia est translatum ad Aulinas.vet Salinas, idque decimo ut minus
to post

exemplaria.

Quxri potest
in

1. Quodnam vivendi institutum professus fuerit auctor, qui S. Elite gesta ad posteros transmisit. Tametsi autem nullibi

Res Q

fcr

post

mortem mense secundum ea, quce habet Biographus nnm. 65. Sed enim ccenobiLv Salinenses
t

eorum decursu nomen suum ac vitie genus tamen in Animadversioninibus pag. 23 monachus videtur fuisse in Salinis
expresserit, Caietano

omnes
cebat,
die

Taurianam honorificenti^sime, ut deobviam proccssere. Porro qui fuerit eo populi concursua , non facile quis explicaret.
. .

in

illi

aut Aulinis in Calabria cum, uti animadvertit idem auctor, tantopere monasteriura illud extollat ipsaque scriptione satis aperte monachum se
:

Mox

rescrata capsula reperiunt sanctissimum cor-

arguit. Adisis
test %".

Vitam num. 67

et

68.

Quseripoloco
-p

pusintactum integrumque, odorum oranium odore

suavissimo spirans
.-

Quandonam
,

vixerit. Fuisse, sicut

B num. 67 num iLrnioaio liberatum cssc adolescentem quemdam cujus rei gestie narrationi subditur
ii ;

eodem VitiB scriptore ubi etiam invenies, ad castrum Besia,

teste

notat Caietanus, non multo post tempora ejusdem S. EliaB aut iisdem fere temporibus,
citato

minum

mentio atiorum cceleslium favorum, quibus homiseriie subventum est, Sancti hujus gra-

niniinilut-

tia apud Deum patrocinante. Ex his abunde constatde antiquo cuttu, quem habuit S. Elias. II Jimi vero quod attinetad Menologia Grseca;

sub initium auditores alloVirum probe novissent ac vidissent. Ita quippe loquitur ibidem num % Vos autem Dei populus, g*ens sancta, regale sacerdotium, quotquot adestis cives, quotquot indig-eme quotquot vestris oculis hominem vidiillud

ostendit, quod

quatur,

qui sanctissimum

litmn

in nullo hactenus inscriptum hocdie

nomenejus

invenimus, eaque de causa ad Latinos recentiores recurrendum nobis est. Ferrarius in Catalogo Sanctorutn, qui non sunt in Martyrotogio Romano, eum ita annuntiat hac die Ennae in SiciJia S. Heliffl monachi Ordinis S. Basilii j additque in notisex Martyrologio siculo, et monumentis eccle:

quotquot ejus famam auribus accepistis, oro vos atque obtestor, ita verba mea exaudiatis, ut nemo ex vobis sit, qui ea in dubium vocare audeat, aut nolit illis fidem habere. Jam enim vos, qui illum cognovistis certiores reddimini etc.
stis,
,

44 Queeri potest 3 u Cujusmodi sit scriptionis character, et quanta scriptoris fides. Vitas sty.

ud varia

Sanctum annuntiari Ennte, ubi natus fuit. In Martyrologio Siculo, quod habetur apud Caietanum in Idea operis de vitis Sicutorum Sanctorum, eodem die notantur ista Ennro, S. Eliae monachi, Ordinis 8. Basilii. Annuntiationem Casteltani, de quo supra num. 39, hic integram dabimus Apud Salinas in Calabria, S. Elias monachus 8. Basilii cujns nomen inditum esl erypta montis, Palm. Ita illein suo Martyrosise

Ennensis. Vides hic

Caietano judice, negdectus ac satis simplex; ait, existimo mag-na cum fide conscriptam; quod mentiendi locus non esset, recenti horainum memoria, atque apud eos qui S. Eliam
lus,

sed historiam

ejusque res g-estas

si

non omnes

at

aliqua ex

parte et cog-novissent et audivissent.

discipulo,

Quin

cre-

diderim bonara rerum partem ex Daniele,

S. Elise

ut scriptor innuit, acceptam fuisse.

Et

togio universati

ad diem

\i\ Julii

quo die ubi

Sanctum signatum
stat, die

eum

invenerit, nescimus; hoc consignari non suo. Nec melioris sunt

vero Biographus ab ornandi atque expoliendi artificio nimis aflectato quam longissime remotum se fuisse candide profitetur quando in p prasfatione de tenuitate sua ita loquitur Ad hsec, supervacaneum existimabam, quas vos nuper re,
, :

noteequse addit de indito Sancti nomine : Nam sivc hauserit. ea ex Ferrario, sive ex alio, percst, Monachum nostrum hodiernum ab confusum oum tthegino,velsivis, Taurianensi synonymo de quo superius plura di-

spicuum

eo fuisse
ooimus,

eadem nunc in medium afferre, quse ob humile iucultumque nostrum dicendi g-enus, paucis probatum iri optime scio. Adde, quod cap. G num. 62 agens de spirituprophetico, quo Sanctus
censuistis,

mirifice excelluit
his

hcec

memoret

Multo plura
sancti

narrare

solebat

beatus

Daniel post

finhitrum
fuigiologo'
llllll,

kl

Etenim

in

Hreviario seu compendio Vitic

.-

ejus ibidem allegato hmo habentur ln montessupra Semhiaram se oontulit, ut Deo quietius va-

Ad quorum radices, nionasterium in speluncn quadam construxit,- ubi multis miraculis

oaret.
et spirituprophetioo olarus vixit.
i,i
t

Ferrarius autem

tuhgo Samion',,1 Ualiv ad diem xi Septembrisita deeomemorati Vitam primumapudTaurianum irbem in Calabria exoisam, in monte prope Pormam oppidum solitariam eg-it ubi adhuoorypta S. Miohaelis arohangeli (in qua is de.

dormitionem. Quid, quod prseterea , prout notat Caietanus, is plurimura nomina personarum locorumque ac tempora satis candide ut videtur, recenset. Id quod permag'ni refert ad fidem faciendam. 45 Quwri potest 4. Quo scripserit rerum deViri
, ,

&
i

Vte

lectu.

Audiatur ipsemet, sub finem

:
:

Vitse ista

pro-

*<>V""
r yKXiila -

ferens Atque hsec sunt, quse ex multis collecta conscripsimus quamquam ut verum fatear, multa etiam sunt, quae praetennittenda sumus arbitrati ue propter rerum multitudinem audito,
,

ffebat,

adhuc monstratur. Francisous Carrera noster in suo Pantheo Siculopag. 210 ponit eum hoc titulo S. Elias junior monarhus. Ennensis xvu Aug-usti,ac
fuit)
:

quee postea S.

Ilelia-

diota

ribus odiosi ac molesti esseraus, aut multa congvreudo nimis excresceret oratio. Quare raedium tenentes , ac reg-ia , quo aiunt , ingredientes
,

potiora ac notiora seleg-imus, ut

prolixffi

insigni deinde elogio illum prosequilur

sed nihil

orationis tsedio

neque auditores afficerentur, nec tenuitate

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

l tate

4S9
A. AKO.ITHO.

rerum

magnum Virum

despicatui haberent.

Eliae Junioris

Suam itaque historiam concinnavit cum delectu rerum ac judicii discemiculo. Hrec ut verbis Caietani dicta concludam, adnotasse placuit, quia tam admiranda prodisria hic scriptor passim me,

a facta componenda, prirnum equiverebar, ne illotis, quod aiunt manibus, ea nimis audacter tractare viderer, quac nulla sunt

dem

ratione contrcctanda, priusquam

mecum

expen-

ut nonnihil quis de eorum veritate possit ambigere. Sed meminerimus, mirabilem esse Deum
rnorat
,

dere didicissem, quo pacto ad ea aggredi, et de admirabilibus Dei Optimi Maximi prodig-iis verba
facere oporteret; Dei
ejus famuli, pro suo quisque virtutis

in Sanctis suis.
Sjtisdem

enim vere sunt; quamquam modo, patrare

tgtmplar

46 De suo autem exemplari monet ibidem sequentia Ceterum Vitam Graece habuimus ex Mss. membranis monasterii S. Salvatoris e familia quam lasancti Basilii Magni juxta Messanam
:

videantur.

vos nuper recensuistis

tinitati reddidit pater Augustinus Floritus e nostra

Societate.

Apographum Grxcum
,

Vitse
,

etiarn est; sed

mendose transcriptum
:

apud nos quod un-

supervacaneum existimabara, quae unuUatm eadem nunc in medium mumfattafterre, quae ob humile, ineultumque nostrum (ur dicendi genus, paucis probatum iri optime scio. Verumenimvero cum videain gTave periculum impendere servo , qui acceptum a Domino talentum
2

Ad

haec

de
bis

sit
,

desumptum

distincte indicatur hisce ver-

in

humum

defoderit

atque oocultarit, nulloque

quas eidem apponuntur

Ex

bibliotheca S.

auctum

fcenore neglexerit; praetermissis oranibus,

Salvatoris prope

Messanam cod. 41 pag. pV sive 190 ad 205. Est Latine apud Caietanum in SS. Siculis tom. 2 pag-. 63. Porro hoc titulo prxnotatur:
Blo; xai
7ro?.iria

ad ipsam rem ag-gredior, rerum pneclare gestarum fructus vobis afferens uberrimos ab agricola illo omuiadmirationcdig-nissimo, qui ab ipso caelestium

tou oolov

-koltooc, yjf/.wv

'H/tVj tov viov.

Vita et res gestse sancti Patris nostri Eliae junioris. Erunt fortasse. qui non gravate hic le-

Id

est

B gant VitseGrxcieistiusexordium.Sicergohabet:
Tmv
y.ai

TY,q

dptrni

a^/yjTwv xat rwv

y.a\

tyic,

zvQ-sfidaq

ayom-

orbium tractu nos intuetur et bonorum omnium auctorem , atquc largitorem pro nobis deprecatur, ab eo, inquam, colouo, animorumque parcute, quem laudandum , ornandumque hac oratione propo- g suimus. Vos b autem Dei populus genssaucta,
, ,

fc

ff-uy touc

ay&vaq
y.al
v.ai

7:p7rov,

ra xaropS"&)^tara dyaQov nat dtxatov ralg dioc loymv yepaipnv v.ai $r y.oaiE.jt

regale sacerdotium, quotquot adestis cives, quotquot

indigeuae, quotquot vestrisoculis hominem vidistis, quotquot ejus famara auribus accepistis , oro vos

etv

rifAatc

Beonptnio-t

y.al

^avdn^otq navrtyvptci

Hsec habui, de quibus lectorem prsemonerem plura dabunt Annotata ad singula Vit3e capita. Hanc itaque nunc exhibeo in titulos ac numeros sequentes de more a nobis
p,a-/.api^ty.
:

atque obtestor ita verba mea exaudiatis ut nemo ex vobis sit, qui ea in dubium vocare audeat aut nolit illis fidem habere. Jam enim vos, qui illam cognovistis, certiores reddimini; qui vero
,

divisam.

ignoratis sanctissimi Viri insignem virtutem

,

ad-

VITA
Auctore anonymo, monacho,
videtur,

mirabimini. Ac certo scio ab admirationc in ejuB imitationem vos esse traducendos. Etenim ut, quod res est, dicam; pneelarissimi hujus Ascetae vita iis, qui illius studio erTerimtur, ccrtissimara ac tutissimamincselumviamsternit, atquecomraunit, cujus

ego precationibus maxiineconiisusjamnunc narra-

ut

tionem exordior.

synchrono vel suppare,

ANNOTATA.
a Junior cur appelletur , diclum est in Commentario huic ViLv prxvio lnum. 5. b Ex hoc loco ibidem 5 num. 43 visus nobis par xtoXe vcl est auctor Vitm vixisse S. Eliaj suppar.

Sal e Ms. codice Grceco monasterii S.

vatoris prope

Messanam.

PROLOGUS.

CAPUT
Auctor de
fijregiis

I.

Stinctt vir-

tatibus tcri

ptums

exornare laudiclara facinora non modo verbis sed frequentissimis etiam , ac busque extollere, ac vereligiosissimis celebritatibus cohonestare, vel sola menerari. Quid enim hoc praeclarius, utilius, moria repetendo, conari aliquis potest ? Quid

pietate perae pretium est, qui pro virtute ac prae^Jstrenue decertarunt, eorum pugnas ac

Natales, sancta pueritia, captivitas,

vaticinia.
incola beatissi-

Sanctissimus pater Elias

cajli

/.,.,,,,.

animique quid ad sanctimoniam comparandam, ad disciplinae praecepta dirigendas cogitationes aptius? Quid ad impellendos auditorum animos ad virtutem
acrius?

mus
ad

<iui

spk.iul.re

universo tcrrarum orbi miraculorum V atriat pu* nnbis r .wiili.it ,;,crrbHspravhn'r ffrfitis
lau
i//u-

Deum

contendentibus facem prieluxit, optimum

reg-ul;

ttrit.

Neque enim aequum

est,

monachorum cxeinplum,ac
illis

antiqui.ssimis

hominem

a pietate abhorrentium vitas literis commendari; eos vero,qui in sanctis piisque exerci-

tationibus totum vitae suas

cursum confecerunt illorumque facinora sempiterna silentiooccultare, memoria et admiratione digna omniumque utiliea vero contemni ac tati maxime accommodata , sine ullo honore praeterper summam socordiam vestra auctoritate committi. Quae cum ita sint, ad prseclarissima celeberrimi patris nostri pulsus
,

maxime patribus, qui virtute claruerunt,lon-osimillimus,tcrreniissancaiigvlus, in urbe, homo profecto c;mestis, fuitgencreSiculus, ill.istnEnna a appcllatur, natus parentibus quae nobilissiina Bachetarum bus, ac piis,qui etiam a lucis famdiagenus ducebant. Quem aimu] \n uanc mater edidit, .loanni nonien mdidil ut vel
et

miraculis

usuram

, hinc agnoscas, quemadmodum ita maxiraa fuia e Praicursor, nomcn cstsortitus, gratia

idem

quod Christi

490
A.inoNTB*.

VITA

8.

ELLE JUXIOfilS MONACIII COXF

Deo im-

gratia ab ipsis incunabulis a praepotente

pertitum, et iisdem, quibus Elias, pa*sibus ingressurum , eadem gratia donatum. Eam urbem cum essent Cathaginenses b depopulaturi, parentes

pauca de suis opibus accipientes, in Eo loci cum versarentur, magnam capiebant iaetitiam, quod Pucrum, octavum jam annum attinffentem videfilium, ac sanctae Mariae castrum c sese recipiunt.
,

Africam aliquando abducendum' Sed Deiprovidentia, qui omnia facili negotio con' ficit, factum est, ut a quodam Christiano,
qui ex
esset regione, emeretur.
7

mona repetens, se mmirum in

acceptissimus, continuo se fletu conficiebat quae Deus sibi per quietem

me

dixisset-

illa

Igiturcum
sane

illino

rent et sibi

morigerum

et

in

virtutis via
illi

pro-

gTessus facientem. Dederat enim turornm exitus longe provideret ,

Deusutfusicuti olim

eum

aeerbe querebatur, divelli ac sejung-i a complexu carissimorum parentum adeo ut prae nimio animi moerore somno occupaadesse visus este,q U lacrymis et angoribus afflictasPEtPuer, Quid ni, inquit, fleam, cum in hac aetatula meis me orbatum parentibus videam? Atque ille Ne ita te excrucies Deus enim te genitoribus tuis hodie reddet, ac simul qui tecum sunt
i

mitterent

quam

solverent, et se alto COm- aSa, ace.

"'

ed,

cedente,

retur.

Ibi in

somnis

sibi
,

Samuelem

matris utero diligens, et jam inde a

diceret: Quid ita,

fili

te

puero, ut Jeremiam, Sanctorum bens.

Barbara

numero

adscri-

J^JJJjJ,

4 Ilic, cum in nocte dormirct, visus est in somnis audire, qui diceret: Oportet, Joannes, te captivum in Africam abduci, ac barbaris servitutem servire

omnes, qui erant ad viginti supra ducentos.

sunt in religione firmi, in virtutis viam dirigas, atque confirmes. Id simul parentibus aperuit, tanta diligentia servabatur, ut extra urbem ne latum quidem unguem exeedere ei pcr parcntem liceret. Verum ad duosatis

uti

multos inibi, qui non

Is

autcm ad hominem, quem videbat, Quis tu, inquit, es, Domine, qui mihi tam prospera ac secunda
nuntias?
apostolus

Ego sum

inquit, Christi discipulus et

fuisse

Ananias. Sed profecto quidem rectius

intelligemus,

eum non tam Ananiam

aetate

deoimum annumcura
JJ

quam

adolevisset, ac

multo majore

caelestem gratiam a

Deo collatam, quae Adolescen-

gratla cumularetur, sacrae precationi diutius vacare

ccepit, ut qui ex Apostolo audivisset: Sine intermissione orate. Porro non modo ante , sed post

tem

vel

ab ipsa ineunte

mirum

in

modum

ornavit, atque cohonestavit:

quod enim

sibi velit

etiam orare consuevcrat. Divinis Literis sedulam operam navabat, quaeque cx his excerpserat, animo assidue volutabat, studens se pro digmitate illius respondere, qui ipsum ad se vocayerat.
in

somnum

Ananias, quara gTatise donatio, vel Dei gratia, sive etiam gloria/7 8 Haec etiam visio iis, qui primas in navi tenebant, est oblata, qui audire visi sunt
:

jininilibiu

Agite

jam

waiuuthu'.

Cum vero memoria repeteret, quae de servitute

cursum

convertite,

acPuerum hunc missum

sit;

facite;

Domine Jesu
te
ita

somnis vidisset, impendio magis precabatur: Christe, qui voluntatem timentium facis, ao preoes corum exaudis; quando tuaj

visumest bonitati

fac in

probum berum

in-

cidam.
d
ciwiem faturam pra
nunliat

5 Sancto igitur Spiritu afflatus,

eventura essent, coepitante praedicare,

qu oppido d quem ad-

minus, pro certo sciatis, in manus Grsecornm militum g vos hodie deventuros. Ii vero , quae per visum cognoverant, ridentes, ac nihili facientes (impuris enim mentibus nihil boni potest offerri, cui fidem habendam esse cognoscantj cursum sequebantur. Jam octava hora praeterierat, cum navigium apparet,
sin
solvisset, maximum ac longe velocissimum instructum hominibus robustissimis ac bellicosissimis, ac jaculandi peritissimis qui simul hostes praevertere, facili negotio opportuneque praedones flag'itiosissimos subitoaggressi,

utpote qui Dei

mancipium

orbem impetum post tres dies faoturi essent, multorumque hominum stragem edituri, eos nominatim appellans, qui ea clade mortem essent oppetituri. Ig-itur populus ad eum
hostes in
ooaotufl ivm meliusex eodem audire prag-estiebat. Tumille divinum os adaperiens , eos ad pcsniten-

modum

quasi Syracusis
,

eos capiunt. Captivi in libertatem asseruntur, ac

tiam adhortabatur, [a] sceleribua ac flagitiis sc continerent, vitam deg'erent virtutibus praclaram, studerenl caritati non ficts, ut ait Apostolus, et

C Banctificationi,sinequanemoumquam Deumvidere
potest: simul adverterent illud Euong-elii: Omnis arbor, qurenon facit fruotumbonum, excidetur,

[gnem mittetur. Hbbc cum ille prasdioaret boni omnes gaudebant , in tenera setate maturam
ct in

Puer sanctissimus carissimis parentibus restitui tur quoniam Dominus non despicit sperantes in se, ut est in Psalmis et Prope est Dominus omniP bns invocantibus eum; omnibus, qui invocant eum in veritate. Verum cum tres annos cum suis parentibus versatus est, iisque se dicto audientem omnimodis prsestitisset, pater naturae concessit mater a conjuge viduata in Filio post Deum
: : ,

quamdam

spes

omnes suas

senilcmque

collocaverat, utpote quae

prudentiam

neminem

agnosoentes.
alii

Ao aonnulli quidem tamquam homiui,

illas

veluti divino
sacris

cuidam vati,

alium haberet, cujus ope ac subsidio se misera

sustentaret.

wro

mysteriis per cselcstes mentes initiato attentas aures pnebebant. At

stulti, quique de plebis faece, nihilominus habitantem in Adolcscente Spiritus sancti gratiam

9 Quae cum ita essent, ad sancti Adolescentis auresvoxdivinitus affertur Egredere de terratua, et de cognatione tua, sicut insignis ille patriarcha
:

hi Afi icam,
niiien diui-

nitas ' de

attendentes, divinare illum, ao vaticinari, malaque

omiiKiri dirtitabant.
iiipitur

Abraham.-age, jam adnos concede, et, transmisso mari periculosissimo, in Africam trajice; quemad-

re pr.rmouittis,

At oum Saracenorum adventus jam propiua ixnmineret, re divinituscognita, mandat populo, sibi oaverent, rebusque suis invigilarent, non dissimulanter nuntians ceptam omnino barbarorum incursionem. Verum oum parentes in vieum nescio
G

modum Tum is

olim a prinoipio tibi est demonstratum. Dei Opt. Max. jussa libenti sane animo capessens, magnoque peregrinandi desiderio inflammatus, eidem supplicabat, quam primum rem

conticeret, seque

salvum
inde

in tanto

quem,
solus

tueretur.
praestare,

neoessitate compulsi,
substitit.

profecti essent; ipse

domi

Secum hominem

reputabat,

rerum discrimine undequaque

Christi gratia

Interim

quodam

minutum peregre

die ab

qua-

esse

libus cogitur, aliquantisper

exire, Ig-itur

oum hisextra urbem non multo ionge progressioum essent,

se

quam domi cum

propinquis ac necessariis

vitam jucundissimam, omnibus voluptatibuscumulatum, transigere.

10

continuo in eos Saraceni invadentes,

quibus

cum

oaptivum videret

omues oapiunt: Puer Deo

Non multo

post,

ecce

tibi

Agarenorum

irruptio priore

long-e

crudelior atque immanior.

Cumque

DiE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

\m
iniquo sane

A Cumque ab
a saraceni$

quse supra memoravimus , oppienim ad praedis long-e abesset Adolescens, (jam

iis,

lescente

virtutem,

sed amentia ac furore elatus,

animo ferebatj omnes undique il-

onw.

DjmiOlU
mnita in
SOTU '""

ddaciw
tcvmdt-

c ] ara certamina
^j tur
(

vocabatur
a

ab

illis

comprehenChristiano
alteri

H insidiarum macliinationes

locat ac struit.

Nunc

rursusque
,

quodam bomine
Is

emptus
;

in

Africam abducitur.
coriario multis

etiam

opibus affluenti venqui liberalem Adolescentis aspectum, modidit rumque suavitatem ac disciplinam perspiciens
Cbristiano
,

misere Uominem perturbat ac divexat, nunc pra- machmonvas animo cogitationes subjicit jpost paullo dul- w, muifa * cissimae parentis, necessariorum discidium in me:

tum assiduum

precationis studium,

in obsequen-

moriani redigens dire Puerum afflictabat. Ilicvero oratione ac niagna in Deum fiducia fretus omnes illius conatus ac dolos praeclare elusit, pe,

do sedulitatem, animum simplicem ac sine omni dolo ac fastu, morig-erum ac lenem, cospit illum vehementer diligere , ac veluti JEgypto Josephum Pharao, ita huucdomui suaepraefecit, resque omnes ejuscurae ac fidelitati credidit, atque commisit. Eo
loci

nitusque evertit. Porro eum sanctissimum Adolescentem hisce technis capere se minime posse adverteret, sed conteutionibus suis multo esse prasstantiorem,
aliter

hominem

ag-gredi tentat

mi-

eam

vivendi rationem tenuit, quoa

Deo

esset

rum enim, quam facilia sint ejus in pravum stuprcestiterit auditote. dia. Qua vero id ratione
,

acceptissima, carnem spiritus imperio premens ac domans, adeo ut non modo Christianis, qui inibi

Heri sui conjugem

quae Carissimum Adolesceninfiuitis

tem

perdite deperibat,

propemodum

do-

versabantur
et

sed ab ipsis Ismaelitis et suspiceretur

lis ag-g-reditur,

commendaretur.

ANNOTATA.
Enna pluribus exponitur in Commentario prcevio num. % quibus addi potest ejusdem noq minis etymon. Thomas Fazellus de Rebus Sicua
:

cosque stimulos injicit, ut amoris aestum misera ferre non possct. Haque vultum sibi instar pictoris adeo prteclarc nitidcque medicatur ac fuco et cerussa depingit, ut lacteum rosas genis illiu.s caudorem diceres, nitentesque
,

esse aduatas, oculis

:

totoque vultu

lasciviam ac

lis

fuit,

prioris decadis lib. 10 pag. 203 , Condita inquit, haec urbs a Syracusanis, duce En-

no, a quo et

nomen

sortita, ut plerique tradunt...

petulantiam spirare comam calamistru vibratam E eleganter compouere, vestes omueiuque ornatum perbelle concinneque sihi aptare, eaquc dcmum efficere, quce pessima quasque amentissima femina eflecisset, his ut artihus illum adse pellioeret, tantam pulchritudinis elegantiasque vim suspicientem
atque obstupescentem.
12 Sed novus Joscphus
continentiie
,

Quamquam
,

res ipsa, natura, loci,

et culturse fre-

nominis etymolog:iam e Grseco produquentia ennaein ( imo bvaisiv) namque cere videantur Grsecis inhabitare, sive intus habitare significat.
:

ut
,

qui

ardcntissimo

cattUatem

b Carthag-inenses sive Saraceni, Vide Commentarium prtvvium 1 num. 8.

c S. Marise castrum ubi

amore teneretur firmissimus quasi murus ac munitissimum propugnaculum se oppo\ n nens tehs omnibus, quse nova ctiam yLg-yptia

tfwimpu.
''"'""' hnstra.

conjiceret, egregie
lias,

obsistebat. Corpus per vigi,

ponendum

sit,

incer*

tum; videri tamen in Mediterraneis notavimus ibidem.

fuisse, prse-

d Oppido, id est, illi nempe castro ex Grseco textu nostri apographi, ubi dicitur xeExttuqk t<
;

duritcrque c;irac temperantiani domans macerans, ao conficiens humi cubationibus, nem ac remotis mollioris lecti, balneique deliciis. Ceterum multis post diebus ad mercaturam herus

/.darpw.

peregre profectus cum esset, servo domi relicto, multo acrioribus libidinis stimulis impudentissima
diaboli ministra concitata,
pit insanire, et

Ibidem dicitur nva

vel

"ktvy.oy6pQV i7nron]v,

id est,

equitem

quemdam candidatum,
albam vestem.

vel qui ferebat can-

non modo

in

magis magisque coeomuibus, qua3 geprffi

didam
f

reret

intemperantiae

oestrum

se ferre

eed

Ananias,

nomen

viri

Hebrdicum,

q.

d.

La-

Adolescentem etiam
:

omnibus

libidiuis illeccbris

tine

Dominus

est propitius, sicut invenio in ex-

novi Testamenti ad calcem Manualis Georgii Pasoris. In vocum q quse autem Hebratcarum etc. interpretatione
positione

nominum propriorum

qui veluti ab igne Longissime petulauter adoriri resiliens, a contumelia ac malcdicto se contincquffl y jura reveritus. Atque eadcm Josephus usurpabat Ecce dominus meus, omniignorat quid habcat in dobus mihi traditis rao sua, nec quidquam est, quod non iu mea sit praeter te vel non tradidcrit mihi potestate quomodo ergo possum hoc quae uxor ejus es

bat, dominii

habetur ad finem Bibliorum sacrorum vidgatx editionis, cur nmmin redditur nubes Domini? g- Videlicet eorum, qui inSiciliae prsesidio erant adversum Saracenos, sicut observat Caietanus in suis adhanc Vitam Animadversionibus pluries

malum

facere, et peccare in

dominum mcnm
tlag-itii

supra

citatis.

CAPUT
Castitas

II,

Addcbatque, An non, si hoc lusdehiscensme absorbeat et in profunda iufcrnorum deturbet? An non iu rae fulmina caelum contorqueat? Quarc aliurn cx impuris sordidisque
tel-

ausim,

Sancti fntstra

impugnata

hominibus pro tua libidinc diligas licebit, :borum lemulier; me autem nonest, ut cjus veri wnociniisatqueillecebrisinfraudeminducereaoii
bisoe
retirc speres.

sanalio moribnndi ac infirmorum

ipsius

a morte
;

liberatio

visitatio

Terrce sanctce

vitw

ac

nominis

suo se voto fmstratam videt, virum, qui in prsesentia de meroatura reanud vcrterat, Adolescentem nao lmpostura eriminaQuid, inquit, puerum hunc Siculum addul;i

Illa verOj ut

itiacadnftrifrrft

^
u aetatur
.

(
.

tur.

mutalio

gesta Alexandria?.
bonorum omnium hostis insemper inviderc fidelibus
,

erumenimvero

Iudoa faeeret. Ad nefarium xisti? cnim scelus susoipiendum me inducere confldencogitabat. Kjro vetissimus atque impudentissimus summopere aversata, ut pudicas hoflag-itium

nempe

ut

me

ro

festissimus

qui

nestasque matronas decct, aures vulturaque alio

converti.

eosque odisse consuevit

tantam videns in Ado-

Jamquc ab

audacise impudentique ma-

gnitudine

492

VITA

S.

ELLE JUNIOBIS MONACHI CONF

hominem caelitus demissum ad se curandos atque servandos, dig-numque omnes existimabant qui tamquam Dei Homo in eorum domos intromitteretur, ac benedictione impertiret ac nonnullis Israaelitis persuasit, ut a vana qua tenebantur, religione discederent, ac sacro Baptismate lavarentur idque noctu accersitis sacerdotibus prsestabat neque enim ibi deerant ea tempestate sacerdotes dig-ni qui prsepotenti Deo sacrum Missse sacrificium offerrent in quibus enitebat beatissimus episcopus Pantaleon, pietate ceterisque virtutibus praBclarissime exornatus qui et verbis docebat , et moribus verba confirmabat. Hic aliquando cum sacris operaretur, Homo Dei candidissimam columbam supra illius caput cir, :

A.Ammrno, g-nitudine perterrefacta, verberibus in illum anised metuens nequissimi madvertere cog-itabam
:

D
Sa raceno
& irot
s

servi fugfam,

compulsa sum contumelias infami-

am
nea
;

ling-uae silentio occultare.

fcu

Jam
,

ig-itur

rem

te-

var t mor.

vir audivit,

quid factum oporteat vide. Haec simul pristinum amorem in odium, ut par
,

erat,

convertit

et ol>
diris

admissum

scelus

fortissi;

mnm

Athletam

exemplis ccepit habere

in capillos involare
,

nunc
sagpe

flagris caedere,

nunc

etiam catenis ac fuste multare.

Tum

videre erat

sanctissimum Adolescentem quotidie malis undique circumventum, magnumque cruciatum ac lsetum tamen dolorem certamen sustinentem
,
:

ac coronae, et cum D. Quis nos separabit a caritate Christi? neque tribulatio, neque ang-ustia neneque periculum. que fames, neque persecutio Hujusinodi verbis animam suam appellans, fortiter adversa tolcrabat, illud memoria probe teQui perseveraverit usque in finem hic nens
iiilaremque

spe

praemii

Paulo canentem

cumvolantem
17

vidit.

Igutur

cum

haec mira

ut dictum

sanctissimo Viro ederentur,

ac ejus

est, a doctrina per

,

Obfidem
ortliodoxam

princiuniversam regionem passim promanaret pes viri gentis Ismaelita? apud Araeramnem b in

ad mottem
deBtinuiur
sed
cxlittts
t

salvus

erit.

B
sed detevta

14 Igitur cum in hisce aerumnis ac calamitatibus versaretur, divinam sibi opem adesse sensit.

jus vocant, ut qui iuferret , ac Mariae

novam religionem

in

urbem

ltberatur

dcindc in~
noeentia
cogitut

Pa:

l.Tstinam

enim nocturnis precibus vacanti adstitit, qui Bono animo sis, Adolescens mox enim nam impura quibus malis cing-eris, eripiere illa ac scelesta meretricula, quae in ha^c te maIlli

diceret

la conjecit,

cadet in foveam, quara fecit

et in
?

operibus

manuum suarum comprehendetur

Vix

biduura praeterivit, cum vir ejus feminam turpissimara cum adultero deprehcndit, ac statim domo ejecit. Post vero ubi ex famulis cognovit, Adolcscentem potius a muliere agutatum cui fa;

Pilium Spiritui nescio cui et Bieroto. lymam mac Patri coaeternum, ac consubstantialem praeditrat. dedecus concaret, ac Prophetam c per summum b temneret, ejusque vaticinia pro nihilo haberet. c Tum fidelissimus ille satanae satelles in carcerem E trudi Virum innocentissimum jubet, in crastinum Quid interim g'enerosus ac illi vitam erepturus. robustus Pancratiastes d? Non animum despondit, non rebus suis desperavit , non expavit tyranni minas
,

non horruit

animoque consterna-

tus est ad latam in se de capite sententiam ; sed perstitit constans , imraotus , imperterritus; ex-

cinori assentire

cum

noluisset,

hanc

imposturam

abilla fuisse excogitatam ; jam tum magnoillum Is vero cum se pretio in honorc liabere coepit.
rcdcmissct, factus
farnilia discessit.

jam

libertatis

compos

ex ea

Tum

sacra oratoria frequentare,

in

noctes psalrais hymnisque canendis transigere ac

pectans affuturum sibi a Deo subsidium , cujus factus e&t compos. Quippe cselitus vox ad Hominem venit Salve , Athleta cras ab hoc carcequi ei ac prima luce re incolumis egrediere provinciae praeerat, et in vincula illum conjecerat, potestatem facit libere abeundi. Sanctus ve:

vehcmenter desidcrabat

Paloestinam proficisci,

ro

Dei

Vir

paulisper

ut quibus iu locis pro nostra salute acerbissimos cruciatus Dominus noster tulit, in iisdem Deum

fideles confirmaret, in

proficiscitur
sublatis,

commoratus ut Christi Sanctam e inde civitatem manibusque continenter in caelum

,

ac Servatorem vcneraretur, ibique sanctum monacliorum habitura iudueret.

wiOM7'ini-

Deum
,

suae imbecillitatis adjutorem im:

plorabat

dicens

Dirige

me

Domine

in

se,

15 Hido secuni reputanti

dum

tanat

apparcns; Quara aooepta suut consilia tua

rator
,

rerum suarum modeinquit, sana Deoque

,

mitis tuis, et

ambulabo

in via tua. Et rursus

Viam
litus.

veritatis elegi, etjudicia tua

non sum ob-

Prospcrc

ig-itur ince-

Et, Spiritus tuus

et in
:

bonus deducet

me

in teret

nunc facultatem accipies malis morbisque omnibus racdcndi atque sanaudi. Eane visionein rei confirmavit eventus cura enira Christianus quidam ac Ismaclita inter

ptum

iter

sequcre,

et jara

ram rectam,

montem sanctum tuum,

in

etaliaid genus, quae itineri essent accommodata, crebro usurpans, mense Apritabernacula tua
li

f tandem

in

Sanctam civitatem

pervenit. Ibi

se contendcrcnt, Christianus districto fuste

litsa

Ismae-

caput contudit atque confreg-it. Is a propinet in

quis sublimia rapitur,

collocatur
:

lecto

ag-ens

animam

sacrosanctura venerauduraque Domini nostri Jesu Christi sepulchrum veneratus est , unde resurrectionis gratia nobis effulsit.

mox

arabos ad

amcram a
,

sistunt, qui

improbum

facinus

admiratus

jubct Saracenum

mox spiritum exhalaturus Christianum vero obtruncari. Hsec pnepropere ad ubi rescivit llomo admirabilis raoribundura accurrit, caput amplectitur et , si-

domum

deportari, quJ

18 Per id tempus Hierosolymitanam ecclesiam Ibidem \ntenebat Elias g Patriarcha, vir admirabilis, cae- duit hahifum monalestique prudentia ornatissimus , qui incomparabili

sticum, vocaluv KUat,

visitloca

videbatur;

sapicntia et doctrina orthodoxa ecclesiam miin

rum
cta
,

modum
in

illustravit.
:

caalitus est indicatus

Huic illius adventus qui Virum adiens, perspe,

sancta

etc.

gno
tuit;

crucis clara impresso, pristiuai sanitati resti-

quae

eo

inerat

Spiritus

sancti

gratia

adeo ut continuo oxsurjrens ad pra*fcctura adiverit, populoque miraculura promulgarit. Hoc utaudivit illc, ira in admirationeni conversa (vir-

tuscniiu vcl immanissimos durissimosque homines frangvre atque eraollire consucvit ) etcffidis reum
absolvit,
ct

(auimus euim cum a pravis est carnis libidinibus immunis, ac divino incomprehensoque splendore collustratus, alieuas animi motiones facile potest Video , inquit , in seculari isto haperspicere bitu institutum sensusque monasticos. Ille vero ubi
)

saucto Adolcscenti

hffic

libere patrare

permisit.

omues de

Tanto sed cnim prodig-io passim divulgato jrente Ismaclitica, quotquot raorbis conflietavcntur ad euin confugficntes" rite sauabantur, ac proinde illura habebaut perindo ac
li'
,

omnia viro sanctissimo aperuit, confestim Patriarcha precibus in S. Calvario effusis, sacro illum habitu iuduit suoque de noconsilia anirai sui
,

mine Eliam appellavit. Yoti igitur compos factus novus Elias per aliquot dies in ea civitate substitit,

ut sanctissima loca lustraret, atque venerare-

tur

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

quibus egreditur, alia visenda X tur inde ad est salutem operatus. Ac Dominus noster nostram ommum sanc isrimum in Jordanem fluviorum ubi ex sacrosanctis ilhcimum proficiscitur: inde hausit incredibilem, ad Geus aquis voluptatcm ibi locum lustratucontendit nesa ret visendum panem ac piscem SS. Apostoli coru < quo loco suam resurrectionem mederant, quem illis post distribuerat. Hinc ad montem Christi Dominus Duodecim sedes vocant Thabor, et ad locum, quem ubi Deus Opt. Max. Moysi servo h- po^t ad Sina, Sic velutper suosacra mysteria aperte ostendebat. veritatem assequebatur non quod tabulas
.

493
A.4MBYM0. Saracenos in Africa potestate.

est pro

summa apud

SaTradit vero Joannes Curopalates, imperatorem racenoruminAfrica, amekam dictum; sed in Ilispalgitur nisi nia ameumumnem, itemque in Perside. ameramnes nomen viri proprium, vel loci

hoc legendura ameras vel amermi-mnes. Ita Caietanus,

sit

citans Curopalatem in Michaele

Basilio.
c

Rangabe

et

in

Mahometem

intellige.
,

d Pancratiaste q. d. pancratio victor. Pancratium autem constabat pugilatu ac luctatione, ac ita dicebatur a r.h et xparo;, quod omnium

depictas

Numen existimaret, ea loco circumscribi divinum apparitionibus fuissent illustraloca, quse divinis
ta
;

nervorum viriumque conteutione transigeretur. Nam non pugnis modo, sed et calcibus et cubin oap, vui. tis utebantur, ut indicat Pabius lib.
Ealsus est llermolaus Barbarus, cum putabat ita ut dici a Travra et Kpetretv , a vincendo omnia
,

novus Elias salutaret sed quia sciret inflammati, non vebementi in Deum essent amore lustrasset, sibi modo quje idem loca pressisset ao jucundissima; sed ns etiara, esse carissima atque
in quibus
ctari.

eos, qui

pancratium
tandi

sit

certamen

quo quis quinque

,

cer,

g-eneribus

cnngreditur

hoc

est

eursn

EUas versatus
igitur

fuisset,

summopere

dele-

pugilatu,

lucta, saltu et disco.

B
AUxandriam vcnit,dsmo-

19

Huc

cum

advenisset,

lbique

tres

annos commoratus
,

fuisset,

singulorum patrum m-

nem peUU
et

maltoi

ab xgrotii
viorbos.

observabat, atque hujus stituta ac studia sedulo conad principia contentionem illius g-ratiam animum, et ab iratemplabatur. In alio lenem mansuetudinem atcundia long-e alienum in isto pietatem, humanitatem, demum ab omnibus que arctissimam relig-ionem , mutuamque caritatem vifficoncordiam, clementiam, mag-naniraitatem,
; ,

Hermolaus kvjtxZIov et quertiones. H<vc observat Vossius in Etymologico nolinguee Latince e quibus abunde intelligitur, metaphorice applicamen superius sancto nostro
:

Confudit enim Yide quinTrjr/x&ariov.

tum esse.
In nostro apographo Gr/eco nonnidta, qxwe item alia hic prsecedunt, non invenio plurima interpres Latinus e suo in eodem non lego, qum Grmco exemplari transtulit. Vide Annotata ad
e
:

cap. 3
f

lit c.

lias,

humi cubationes temperantiam addiscebat. dies magnos in Haec omnia colligens, studebat in
,

Quo anno? Vide Commentarium

num.

12.

perfect

cumulatJeque virtutis via progressus illinc decedens Alefacere. Verum post triennium priusquam in urbera intraret, xandriam venit sed oppressus e quidam illi occurrit, qui a damione horainem mventitabat. Is divinum plane
:

g De isto patriarcha disputatur ibidem i. h Adrichomius in Theatro Terrx sanctx pag. collecta reli143 varia de amcenissimo hoc monte locoisto Duodecim sedium, quitposteris; sed de in Elucinihil ibi reperio, nec apud Quaresmium peregrinatiodatione Terrm sanctee tom. 2 lib. 7,
ne&cap.Z.
i
.

civitate
tuitus,

humi prorsus

in faciem cecidit, ac

spuma

os

fcedans, dire cruciabatur.

Tum Vir sanctissimus commiseratus, signum crucis in homme ejus vicem restituit cum efformasset pristinae valetudim exterminato. Complures cacodiemone procul inde
,

mentio ftt S. Marci templo Alexandriie Aprilis pag 849. apud nos ad diem agenk Colitur a Latinis die 2G Nooembris, quo interim possunt quie ocduni de eo erit. Consuli

De

valetudine utentes Deus etiam alios Porro ssepenumero ad per illum morbo liberavit. martyrum terapla, vesperam egrediens ad sancta supplicaturus adibat Marci totam noctem Deo martyris celebernEvangelistae t, ac Petri episc. et martyrum etiampraemi k, Menffi l, ^yri, Joannis

casione S.

Marci Evangelistx habentur apud

citato, et in

adversa

nos loco

v Patriarcharum Alexandrinorum ante tomum 84*. Juniiapag. cum Ilermogene et Lu1 Mennam martyrem Martyrologium qrapho Alexandrise annuntiat Decembris sed cum synonymo die 10

mox

Historia chronologica

Romanum

clarissimorum.

huic Martyri

atios

ANNOTATA.
Animadversionibus , lhc, strum. Caietanus in paulo pOSt AU /r.EVECTUM inOUit, AU AMEUAM, nomen fuit, quo prmceps Madicit.

noster, puto

eum

adjungat socios Biographus ab isto esse diversum.

a Grxce x

imti

secundum exemplar no-

CAPUT
Alios peregrinationes,

III.

Dignitatis

hometes quatuor praetomete In regno Sarracenorum vocabantur: ipsc vero res statuit, qui amerei Postea vero nomen ad Sa ameras dicebatur . rogesque et pnefectOB racenorura iraperatores potest Cangius traductum. Consuli prmterea vocem amir ; ubi inGlossario Latino-barbaro ad Saracenos et amiras et amiralios apud venies vel prxfectos proTurcas, esse satrapas urbium sultanos,quicaliphte subvinciarum, atque adeo
,

Sigebertus de appellari se jussit.

Maho-

Saraceni aliquot
vaticinia,

ad Christum conversi, perspicientia animorum,

tica,

vita asce-

miracula.
studia, ac ma- i>, rfidem vidit interpellari sua tntoAntto[se] afflci , fflori contemptor honore
,

Verumubi
ximo

erant; Uem varie efferri modi vocabida.

apud scriptores

ejus-

Animadversionibus , Grace, b Caietanus in ameameramni. Emendandura censerem ait paulo post dicitur qui bi RA s Apud ameram Nomen iffitur hoc loco pboVincij: pit^EiiAT.

stud.osus, clam egregiuB, <iuietisque contendit, magno viden.l. .1,- ,,,,. d ens ad Pei-.sidem iu;n, ac ,,... ea loca, in nuib.is tres I aideriO succensus rutl sanctissimus certamen in.v.ssent, Daniel a vates
L,,U1

exmit>em

eorumque

"

m
\

VITA

S.

KLI/E

JUMORIS MONACHI CONE.

sedi-

unNrfNo.

eorumque
tus est.
confert.

reliquias rite venerandi.

Verum

tione a barbaris ibi excitata, eo proficisci prohibi-

Quare ad Antiochenorum metropolim

se

Ea

in
ei

urbe

cum

vos maxiraopere pudere debet. Haec cum ill e dipermoti sunt barbarorum animi, eumque enixe rog-arunt, cffilestis gratiae lavacro
xisset,

versaretur, qui identidem

geret.

Quod cura

praestitisset

apparuerat,

nunc
:

triam
*

repeteret,
accing*eret

demum apparet, monens paseque ad exercitationum certatum montem b

;

sese tin eos ex servitutis

filns, in

mina

ostendens, ubi

asceticam palffistram poneret. Ille dicto se audientem prsebens, se dat in viam jam enim Homo purissimus optime novcrat, euinam parendum
esset igitur in

Cum his duodecim simul octo alii ad reg-enerationis fontem accesserunt. Atque is erat noster Elias, ejusque oratio ita erat divino sale condita, plane ut infideles divinarumque rerum exmutavit.
pertes ad fidera Deique cog-nitionem facile traduceret.

filioslibertatispersacrum Baptisma com-

Afrieam

iter faciens, in

duodecim
putavere.

numero Saracenos
hmg-uidi
religio,

ineurrit, qui itineris long"itudine

23

simul

conquiesccndum

sibi

appulit,

Utc veroAfricam velut maxima

,

prastervectus in Siciliam

in

oneraria multis variisque drii^'

c

\ati\

Ytim Saraceni a S. Elia rogare, quae nostra esset quidve de aug-ustissimseTrinitatis mysterio sentiremus. Qui illis respondens, Nostra, inquit, Christianorum fides purissima est, nullisquc sordi-

mercibus onusta Panormi d matrem reperit omni virtutum genere cumulatam quam care amplexatus cum esset , eique orania narrasset
:

bus inquinata, quam sacrosancti vates, atque Apostoli suo testimonio comprobarunt, atque sig"nis ac
prodigiis viri sanctissimi stabiliverunt ac confirma-

runt: idcirco puram et ab omni scelerum macula intactam vivendi rationem sequentes, et caducis hujusce scculi rebus nuntium remittentes, ac paupertatem amplectentes , castimoniam atque adeo
virg"initatem
,

tolerantiam simul et frug-alitatem

in peregrinatione gesserat' ea multos dies mansit. Per id tempus cuni Agarenorum princeps classem aciemque instrueret adversus Rheginos e, noster Christianissimus iraperator (erat is Leo f clementissimus ) Basilium quemdam, cog-nomento Nasar g, ducem constituit, ac Rheg-ium cum quadrag-inta quinque navibus ad obsistendum hosti mittit. Tum Elias, utpotecujus perspicacissimam mentis aciem divinus splendor

quas

Deus per illum

cum

t?

commendamus.
(/(.

rcligione

21 Vestibusutimur ad

tuendum corpus;

et qui
neg-li-

ortliodowa,
et

cornm
ro/ii-

per ignaviam ac eocordiam corporis cultum

g-unt, eos

sujicrsfitiu-

nem
tat,

hortamur ac, quoad possumus, impellimus, ut quod necessitaspostulat, sibi curent. Credimus vero in Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, non tres deitates aut tres naturas, aut tres deos inter se majores autminores opinamur neque enim alium deum prater trcs hasce Personas agno:

omnibus liquido prsedicabat et Grgecovictoriam ac cladem Agarenorum proinde beato erectoque erat animoDux; jam enim vaticinandi vim, vitseque sanctimoniam Viri integ-errimi
illustrasset,

rum

ubique fama divulgaverat. 24 Igitur Panormo h Kheg-ium proficiscente vktoriam Ag-arenorum classe omnes incolae horribiles prmunttat! hostium impetus metuentes, decedere cog^itabant '"^'"^,
:

scimus, quai sunt Pater, Filius, et Spiritus sanctus, in quibus umim Deum confitemur unamque

unius dcitatis originem, unura imperium, unam potentiam unam agendi vim, unum consilium, unam voluntatem, unam dominandi admiuistrandique rationem unius natune ac substantiae in tribns IVrsonis. Ceterum vestra Ismaelitarum super,

sed noster Elias, qui Mosaicis etiam charismatis es- loponnmm set repletus; Ne timeatis, aiebat, viri Domih nus pug-nabit pro vobis, quibus sane pace ac quiete frui licebit. Tum Basilius dux cum non;

nullis delectis militibus

barbarorum fudit,

hosti occurrens partem partem in mare deturbavit,

*

stitio,

cx diversisseetis conflata,

minime

cohaBrere

potest. Eteilim

cumPatrisoIi g*euerationis experti

atque demersit, nonnullos superstites, dum cunctando sibi salutem quasrunt, cepit, ut de his triumphatis victorise trophaeum erigeret: sic vaticinationem divini patris nostri Eliae minime va-

divinitatem tribuatis,
natisj Christumque

jam in Arii lueresim declipurum putum hominem, ac

,

nam
ibi

fuisse

comprobavit eventus. Ceterum in Pa-

normo
per

dig*ressus,

Tauromenium i
,

venit

vatem esse cum

Arii

afflrmetis
:

rursus

in

ejusdera

aliquot

dies substitisset

; cumque quidam adole-

dogma
verc
,

relabimini

quam

scd

ficte

item cum illum neutisiraulateque ac veluti per

phantaama, mortem, erucemque acerbissimam oppetivisse asseratis, ca-lestem

scens adrairatione sane dignus , et honesto loco natus, ad illum adit, rogans ut sacro se habitu donaret, Sanctus vero Dei Vir, quaa in pectore
inerat sancti Spiritus gratia,

Jam
Dco

vcro

cum
;

reg-em oppugnatis. vos circumciditis, Judawum legem

cum

provideret can-

seotamini

pluresque uxores

domum

ducentes,

viro, non Deus tribuit curaque discinctos dissolutosque lumbos haheatis, Intemperantes estis in voluptatibus, neo longe a belluis dissimiles in libidi-

obsistitts.

Unura enim adjutorium

:

plura

nibus.
ncad vtram
fidcm connrrtit.
:!:

jecit,

Alqui hruta Epsa impetus, quera natura inmodura aliquem noverej at vos quoeumlibidinis

quc

nefariffl

turpitudinj finem feoitis.

genere contamiuati, nullum Nec immerito quidem,

didatum illum mag^na cum pietate in monastico instituto vitam dueturum , in raonachorum numerum tonsis capillis adscribit, et quo fortius adversarii posset armis obsistere, antiquum in Danielis nomen commutavit. Igifur eo loci parvo temporis intervallo commoratus , Concedamus hinc, inquit discipulo, jam enim maximas calamitatcs ac mala huic civitati imrainere k ab Ag*arenis provideo, et dux Barsamius l a barbaris viucetur. Ac continuo una cum discipulo in Pelopon-

h
/

ucsum
25

navig-at.

propheta vester, cui vos divinos honores impenditis, ex seotis omnibus deteriora quroque decerpens eaque tradens qua omnibus nirai,

cum

Cum autem

m
in Spartae
)

oarnis voluptatibus deditis grata essent, raaximeque accommodata, vos misere decepit; at-

um

que

hffio servantes, vlts sanctimoniam vos assequi arhitramini, Et nos quidem iu re nostra-, si-

est Laconum urbs Damiano o rnartyribusgloriosissimis dicato succedunt, ihique commorantur et quamquara Elias se occultare sedulo studeret, Cffilestis tamen splendor in eo coruscabat; plane ut incolae omnes di:

n finibus essent, (ea JMfai cuidam templo Cosmae et sa "" *"

f '

tcipulum a

dxmoneprosiratum
git
eri-

vinura profecto

quid testibusopus

non unura plane testem, sed duos etiara ac tres, atque adeo plures producere, ac laudare possumusj vos vero cura uuum solum testem habeatis vestra superstitionis, ejus
sit,

cum stu
omnes

homineiu esse conjectantes , febrique jactatos adducerent; quos

:

ad
ille

crucis sig-no rite procurabat

duffl

iuter

quos

crant puclls

a pravis spiritibus malis modis di-

vexatas, pro quibus ut

Deo

supplicaret,

qui per-

duxerant.

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

duxerant, sanctissimum Virum mgabant. Eas vitalis crucis siguo obsignatas confestira sanavit. Tuni virgines, sanae mentis jain compotes effectffi, Deo gratias agunt, quod eo munere sanctum Virum donasset. Porro ad vesperam, cum consuetas
Vir.

495
IKOKTMt.

instant mulierem ad se venire patiatur quod profocto ille non tulit; sed fiat, inquit, prins ad Deum orntio, et Dei virtutem perspiilli
:

Rursum

cietisjcujus ubique g-ontium misericordia long-e, latequediffunditur. Facta itaquo prccatione, eodem

Deo preces persolvissent Elias et Daniel, quisque seorsum de more cubitum eunt. Erat e regione templi antrum profundum ac tenebricosum. Huc ig-itur penetrans Daniel, totam noctem insomnis quod daemones, qui ea in precando transegit specu latitabant, ferre cum minime possent, juve:

temporis articulo, presbyteri domum mulieris concedontes, eam mentis compotem sauamqne reperiunt.

28 Porro discedentos Corcyra in Calabriam In Calaftriprospore navigarunt et in locuin qui sancto am dtlati
, ,

Eli:e

demonstratus fuorat

nem
plane
Elias

derepente,

niliil

tale

suspicantem ag-gre-

to Salinaa?,

diuntur,

eumque dire vellicantes foras extraxerunt, exanimem derelinquentes. Verum divinus mane illum perquirens, jacentem ac suspireperit.
:

Eo

loci

cum

cam exercenl. asceticam palsBstram ibi instituerunt. x vorsarcntur Elias ot Daniel, agrum,

venientes,

cognomen-

vitam

utceti-

rantem ad antrum
mireris
fili,

Cum
Non

vero ex discipulo
est,

inquit, quod neque enim ipse solus talia perpessus es, verumetiam alius monachorum rector ac praeceptor. Mox oratione Dominica super eum recitata,

rem omnem cognovisset

que divinis oonsituin virtutibus oolerent plerosque ad id vitffi institutum sectandum excitavere, seque multis viam ad ternam Balutempraestitere; a malo pravoque in meliorem frugem revocantos. Probos enim viros scmpor conseotari
solet utile

discipulos docebat

ac conducibile. Idcirco suos Dominus Sic luceat lux vostra eoram

:

manum

porrigens erexit

e terra,

ac statim conva-

hominibus
gdorificent

luit ille,

cui paulo ante

:

tollere

non licebat
,

humi prostrato se de solo verumtamen humeri ejus, ut

dicebat
cum
to petti

veluti robustissimis nervis pulsati, lividi

cernebantur,
26
Epimm
uf>i

opora vestra bona et Patrcm vestrum, qui in cielis est. Saepe et in alia loca commigrantea hi Deo accoptissimi Patres duo nequaquam animi quietem ac E tranquillitatem mutabant, sed semper iidem erant
,

ut

videant

duci evenit
praedixerat

Interim Barsamio Tauromenitani exercitus id, quod divinus Pater multo antep
.

ntforfas

tit illatas

V
7

Atque iilinc enavig-arunt in BotroHaec veteris r Epiri civitas est. Per id tempus ibi aderat Epinius s, qui secundas a duce

tum

q.

sese in monasterio exercerent, et cum inter rumores versarentur, variaque loca pormutarent. Qui enim secundum Doi legvs vitam iustituunt, iisprofocto locusomnis ost porro tutus, ac periculovacuus neque enim virtus circumsoribitur
et

cum

seculi

exercitus tenebat
protervus.

homo impius ventosus ac Is sanctos viros cum aspexisset, nihilo,

,

loco.

minus divinam

in illis sancti
(

Spiritus g-ratiani in-

haerentem attendens impius enim animus etiam ipsos coporis sensus inertes habet ad sua mune-

29 Ceterum divinus Elias in animis curandis uspiam, ogregie prfficellebat, multis in scelerum via cursum adhortationibus suis inter,

praclaraS,
Btim
orf

siquis alius

virtutem
inonrla
.*

rumpens persuadensque ne carnem adversus

ritum
ret

spi-

raobeunda) asperioribus verbis in eos est invectus Agarenos perditosque urbis exploratores appellans tamen illi ad hominis pedes provoluti supplicabant, ut de peregrinis monachis talia ne guspicaretur. At ille tametsi a praefecto etiam rog-aretur erat enim Elias praefecto notus ) num, ,
:

stimularent,

nequo corpori iudulgerent

quae libido expeteret, sed quie necessitas postula-

oculos auresque oontinorent, eohiborent olfactum linguffi parcerent tactum coorcorent iram prohiberent modum quemdam desideriis
:

pnefigorent

totos se

Deo dcderent, arma

nratio,

quam

adduci potuit, ut iram minueret; sed superbo elatoque supercilio jubet innocentes viros detrudi in carcerem, ac rite, majrnaque diligentia
servari, in eos
ra luce

tamquam

atrocis sceleris reos poste-

a superbia ac fastu vehomentor abhorrerent, demissioni studerent ; quffi alii grererent, minime animum intenderent , quffi sursum sunt saperent
quffi

nera, firmissimura

murum

ducerent jejunium

animadversurus: jam enim tum erat vespera. Cum autem in custodiam ducerentur, divinus Elias discipuli vicem dolens, aegreque ferens; Mihi, inquit, vindictam, et ego retribuam, dicit Dominus.
Deu$ ulcitciiur.

sursum sunt
nihil

quaererent, ut Apostolus

prffloi-

conjunctum ad ostentatiop nom facerent, sed roctam in his intontionem haberent, aniinumque in alios lenem ac clementom. Hffic, et his plura pnecipiebat illis, qui ad so vciipit
:

cum

virtute

Cor-

cijram appeltunt.

Su-

natur amcun
mulier.

quod audiat justos 27 Porro ne quis miretur interdum cruciari sciat is tyrannis tradi non ut non ut arplectantur, sed ut potius probentur guantur, sed ut gloriosi enitescant ac nobis, qui incogitate iner-tem vitam ducimus exemplaria sint atque incitamenta ad patientiam complectendam. Quid igfitur? An servorum suorum injuriam moratus est ulcisci Deus? Minime quidem sed die insequenti injustus ille judex pectore a proprio equo calcibus male impetito, confestim animam efflavit: populus vero cog-nita di, ; ; ,
:

titabant, long^e alros, atque

venerant,

romittnis,

ex

flagitiosis

hominibus
dono
,

cffectos

probitatis cul-

tores.

30 Vaticinandi
dicens.
quffi

teque
,-,

ac

prisci

i 1 1 i

diprffi-

vatMnto,

vini Patros jtollobat, futura providens attpie

se haboret, rairum cum Deum nm| longe remota essent aperiontem atque demonstrantem. Quippc multis vel ante hobdomadara vita; finem prffidicebat, eos adhortando, uti
.

Nec

'i

,in,n -

tia

animo.

vina ultione, Deo omnium servatori ac g-ubernatori gratias, laudesque cecincrunt. Igitur misRomam contendere statuunt sed preepediti si Corcyram t appellunt: ibi apud episcopum u divertentes, in quodam cubiculo delitescebant : sed
, ,

lumen latere neutiquam ponam a quibusdam illius ecclesiae viris roterat gatur, uti pias pro quadam insana muliercula preces Deo effundat. Ea carissimo fllio, ut dictitaprfficlarissimum
:

Eliffi

ad tam longinquam perotrrinationcm ornarent. Qui peccassent, clanculum ac scorsim monobat, ut a pravo se abstinorent. Verum eum nihil sibi obsequentos videret, sffipenumero ante omnes objurgabat. Ag:arenorum excursiones populis multo anto pnodicabat, et cum aut victi , aut victores essentfuturi. Quin Sioiliffl oppida y ante barbarorum irruptioncm miseredevastanda prm ooulis prosc

bat

nimio se luctu ac dolore conficiens, orbata a mente atque a se discesserat. Abnuit sanctus Augusti Tomus III
,
,

videns fratribus narrabat. Aliijuando virg*am viin Calabris reg"ionibue oxtontam , ac sane illam portcndere dicebat ultionem in eos, qui raale flag-itioseque viverent. Siqui ad eum venirent,
dit

qui turpibus corporis animiquc motibus quateron66 tur,

VH\

VITA

S.

ELLE JUN IOBIS MONACHI CONF.

ab
ista re scripsit remotus, cum sit auctor seculi 1-; atque adeo tribus post nostrum Biographum

A.awhim. tur, mentis aciecog-noscebat et quase vinci libidine sincrent, et quam ipsi libidinem vinoercnt.
exctttmtia

momniff**nere nnra-

ni/omm.

j am V(T0 miraculorum vis quanta in Elia experti sunt omnes, qui variis morborum . generiDUS afflictabantur quorum testes sunt non ipsa modo litterarum monumenta, se vivae etiam
31

Sg^u

'

omnium voces. Quotviri et fcminae amalis spiritibus divexati, ejus attactu, aut salutari ad cnm precatione valetudinisunt rcstituti suae!

Quod
!

ffigroti

corpore male affecto, vel sola sancti Viri praesentia

Quotcapitc dolentes sanati Quot ab Elia liborati Quot maris ventorumque tempestate jactati , ad sjncti Viri orationem confugrientespericulo sunt exempti, cum ipsum rcmis incumbentem cernercnt, ac cum
sunt procurati
!

occultis calamitatibus pressi,

fluctibus obluctantem, navigiumque in salutis portum ducentemlQuod e summis arboribuspraecipites ruentes, membria male collisis atque confractis,

Non videntur iiaque esse vera, qiuvdicit de eversis tunc reliquis Sicilice urbibus, Saracems tota Sicilia? insida titnc potitis, ac relicta pro receptaculo solaPanormo, quia Biographo nostro sunt contraria qui indicat, Tauromenium tempore dicti Leonis ctiamnum superstes fuisse; ut videsis infra lit. k Commentarium prsevium 2 num. 18, et Annotata adcap. 5, lit. c. i Taurominium vel Tauromenium, vulgo Taormina,urbs parvaSicilise in ora orientali ad mare Sicuium. Ptura geographi. k Civitas itaque iila tnnc nondum erat eversa. 1 Res ab eo gestas non didici hactenus, nec refert operosius illas indagare.
secuhs.
;
,-

Peloponnesus,

id est,

Uilm;

yy^oz Pelopis

ejus prasentia sanitatem sunt

adepti
sibi,

Vcrumta-

mcn cum

hffic

prsestaret,

non

scd uni Deo

agendas profitebatur. Non enim meum hoc est dicebat, ita ut mihi gratiazn habeatis sed prfflpotentis Dei qui virtutes ac dona hominibus, prout sibi collibitum fuerit, distrifrratias esse
, ,

aquo rege legitur denominata; regio ampla, sedproprie tantum peninsula est, ab Austro Grsecise ceterse adjecta nunc vulgo ab Italis ta Morea vocatur.
insula,
;

n Sparta, qua? ct Lacedaemon, urbs olim clara Peloponnesi, et Laconiffi caput Polybio, Straboni et aliis, ad Eurotam fluvium, a Sparto Inachi

quare non n.st, miraculorum vir admiremini eosque felices ac fortunatos prffldicetis, qui illa molianturj sed eos, qui ad virtutem totis nervis ineumbunt hos laudetis hos bcatos existimetis velim horum vitam imitari studeatis: neque enim extremo die, quis ad
dignatur:
,
,

buere

nepote condita, ait Baudrantius. Situm exhibet Ceilarhts Notitise orbis antiqui lib. 2 cap. 13 in
Grsecise proprise ad pag. 704, ac deinde pag. 772 varia de ista urbe colligit. Notum est proverbium "Mlayz; Xndprav xoauu Spartam nactus es, hanc orna id est, quamcumque nactus fueris provinciam, officium, dignitatem, sortem etc. partes in eisdem strenue agendo tuas, cum decoro, quod obtigerit, tueare et administra. Consuii potest Manutius infra citandus,
;

mappa geographica

aeterna

flammarum incendia damnandus

est,

quod

mira non patraverit, sed quod divinas leges violaverit.

ANNOTATA.
a S. Danielis collecta sunt gesta tom. v Julii, die%\ apag. 117. />e hoc loco agit Commentarius pnevius 2 num. Lb. Videetiaminferiustit. x. c Hio Ms. nostrum Grsecxtm pergit eum hac versione. Consute qy.se diooi superius in Annotatis adcap. 2 lit. e. d Panormus, vulgo Palermo, urbs Sicitia? noHssima, et interalias istius insulse prsscipua, arvhicpisropalis ac regia. Plurima de illa collegit Fazellus. Vide indicem ad ejus libros de Rebus q
1 1

apag.
o

600.

sanctis istis Martyribus agetur cum iyrologio Romano ad diem 27 Septembris.

De

Mar-

sed quot anteannis vel mensibus, istius eventus agit noster Commentarius 2et 8. q Buthrotum, vulgo Botronto, in ora tiitoraii maris Ionii et Buthroti sinus, ex adverso urbis et insulse Corcyrsc oppidum non ignobile vocat
;

p Multoante

latet nos.

De tempore autem

Cellarius loco sitpra citato pag. 697, ubi de eo plura. Vide nostra Annotata inferius ad cap. 7
lit. p.

r Veteris Epiri.

Cellarius ibidem pag. G93 de

Siculis.
e Reffium (unde Kheginus ejusdem incola vel accola) urbs est Calabruv ad oram freti Siculi

Grsecise regione Epiro agens, in veterem ac dispescit itla : et veterem quidem definit;

novam novam

vero, qua3 multis,

et e
lis f

regione SicilitV insuLv

vutgo Regio ab inco

ait, post seculis ex Illyricanis Macedoniffi g-entibus conscripta iuit, ad raedii ffivi

fireogTaphiam reservamus

dicitur.

Consule Commentarium prmvium

I)r co

num.

Apud Labbeum tomo 4 Conciliorum inter epistotas Hormisdse PP. col.

una
inscribitur iituio synodi Epiri veteris

1140

17.

Commeniarins ibidrm. h Tametsi enim Saraceni post eversas Syracusas anno Christi Sl R, sicut habet Pagiusadistum annum num. L5, etiam Siciliam et vicinas regiones anno 879 devastarint sub Basilio Macedone, prout tunc rrfrrt idem auctor num. 11, Panornnini tamen solam pro munimento reliquerunt, teste Cedreno in Nicephoro Phocaimperatore seu Historiaruni compendiopag. 650 editionis regim Parisinm; ubi hmc memorahtur: Cum
<r
t

eumdem Papam, nec non alia synodum eamdem col. 1441.

s

ad

hujus Papse ad

Divina contra eitm vindicta refertur inferius

27.

num.

tCorcyra, vulgo Corfu, notissima maris Ionii insuta et urbs in ejus ora Epiro obversa. Insula?, inquit Plinius lib. 4 cap VI, cx adversoThesprotiffi
Corcyra, a Buthroto duodecim mil. pass. eadcm ab Acrocerauiiiis quinquap-inta mil. cum urbe ejusdem

nominis
g-inta

Cassiope,

airicani
Basilin
tota

Sarraceni Syracusas cepissent, imperante Macedone, reliquas etiam urbes everterunt insula potiti, solamque Panormum pro arce
reliquerunt.

Corcyra, liberte civitatis, et oppido temploque Cnssii JovK pass. nona septem mil. in long-itudinera patens:
IIo...

nicro dictn Scheria et Pha;acia, Calliraacho etiam

et receptaculo

Hmc

Drepane

Cedrenus; sed

Xec procul ab
Corcyra

iis

videnturista vel accommode accipienda, vel de* serendus Cedrenus; cu,ju$ si auctoritatem spectes,

ibus insulis) ante

Corcvmm
porro

Ericusa, de

Paxis nempe qua

vocatur

'"r

infra.

Grscce

non magna*

lm\

lum

est

sin mtatem, satis

wAntiquitas Iwjus episcopatus coiligitur ex

eo f

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

A eo, quod apud Labbeum tomo 2 Conciliorum coL 53 inter provincuv insularis episcopos, qui concilio Nicamo subscripsere, notetur Appolodorus Corcyraeus. Carolus a S.Paulo in Geographia sacrapag. 198 editionis posterioris accenset Corcyram provincise Napolitanw seu Epiri veteris. At quisnam est episcopus ille anonymus Corcyrensis, quihic in Vitanotatur? In collectione ConciHorum, quamnoster Joannes Harduinus vidgavit, tomo 5 col, 92S, anno S7U subscribit concitio
Constantinopolitano -I Michael episcopus Cercyri. Prtesul itaqueiste Corcyrensis vixit quidem tem-

407

tainen vit;e duritie atque asperitate promptiorad A.nostm.

precandum, ac pulchrior lretiorque enitebat iis, qui abdomini suo nati, in curauda cutetotum vitretempus conficiuut. Quod si ab iis, qui sibi necessitudinisvinculo juncti esscnt, aliquid obsonii apponeretur, comiter placidequesumebat. Atqueea eratsancti Viri ratio

vivcndi.

33 Sed

ad

fieri

oratio nos invitat, ut ad ea quo- terwn fUpotcst, explicanda aggrediaraur, quae suo larium coiitrinptu*

jam

ordine

poribus
ut

S. Eliae;

verum an tamdiu

sitpervixerit,

hospitio Corcyrx, perspihocquippe factum, saltem spectato ordine narrationis Biographi nostri, diupost annum 370 acciderit oportet. At forte fuerit Demetrius vel Pachomius, de quibus meminit Biographus poslea cap. num. 35. x Caietanus in animadversionibus supra indicatis pag. 24, Sed inferius, ait, idem scriptor Aulinas nominat. Jam dixi, locum huncin monte, qui Parmse oppido ad mare Tyrrhenum incumbit, B extitisse. Vide qute in antecessum dicta in Commentario nostt^o prsevio 2, num. 15. Sedin Geographia Blaviana volumine 8 in tabula Catabrise Ultra, ut vocant, scribitur non Parma sed Palma, etadmaris Tyrrheni oramjacet non procul Seminara, et inter utrumque hunc locum ponitur

Sanctum exceperit
est
:

cuum non

consequantur. Cum ei neecsse esset ad Pentadactyli b ajrrum irc, ac stagnum, quod ibi csset una cum Daniele transvaderet discipulus accedens Psalterium pulchre a se elaboratum ao fabrefactum ostendcbat ; quod cum vidisset, l vero , iuquit , atquc illud in stag-uum projice. Jam juvenis grnarus , quid esset , obcdtentinm
,
,

violarc

continuo

jussa

Pr;eceptons

faccssit.

Et

jam ad
lias

<!

sex passium millia processerant, cuin Ead Danielem Revertere , inquit fili nc
, ,

Psalterium recipe.

Is

autem revcrsus
,

ilhul reperlt

integrum
ptori

et

ostendens

ab aquis intactum quod Prajcemagna admiratioue tenebatur,

,

qua ratione
,
,

nihil detrimenti ab aquis cepisset. Cui respondcns sanctus Virj Tua inquit, obedientia tili codicem servavit incolumen. Vcrum,

tamen

opene pretium
;

nos studio complecti stes illaj mentes, qui

est paupertatem summo ne forte rideant nos caale,

mundo

scilicet rcmisisse,

ac

mons cum nomine S. Eliae. y Ex hoc etiani loco cogaioscimus,

,

inquit Ca-

imp. Leone Philoietanus paxdto ante citatits sopho pleraque Sicilise oppida a Saracenis nondum occupata fuisse. Adisis quae superius sunt
,

monasticum institutum sequi profiteantur. Sicuti euim quis valere minime dicendus est, qui vcl uno corporis membro laboret, ita nec monaohum et ab ffigritudinibus animi inunuvere inopem uem, qui aliquo uno caducarum reruin dcsiderio
,

teneatur. 31 Sancti martyris Pantalconis oratorium ingressus,

vaiicinium

pr&missa.

CAPUT
Morum

duos viros pncclara luce conspicuos sibi visus RonurwKu in somnis videre sub speoie atque habitu Petri est Apostolorum principum qui dicerent et Pauli
,
,

IV.

suavitas, jejunia, secularium

sedatio,

Cras sine ulla mora cum discipulo Romam proficiscere. Ac narrabat illc, sc suumqxie discipulum splendidis vestibus ab iis fuisse exornatos, thorace opinorjustitiEe, aoscutofidei ad daamonis tela iotus-

rerum contemptus, maris

vaticinia.

que

facile propulsandos.

Tum
iter

ad g-allicinium, coprecibus,
,

mite discipulo,
venisset, effusis

Komam

tetendit.

primum ad Dcum

Eo cum pernon
qui ejus
1

vulgari lionore cohonestatus est ab co

Quam
Morum
luavitas,
jtjunia,

vero suavis erat

,

in
!

jucuiidus

quam comis

quam sermonibns Via reg-ia a ince,

cathedram obtinebat. Eratverois Stephanus c, vir plane admirabilis, qui pcr id tcmporis Bomanffi Eo
clesise

j,

' vultu

dens neque excelsos spiritus sine demissione hahebat, nec demissiouem despicatam atque contemptam sed accurate se g-erebat , sicut amussis ac rectissima regula monastici instituti; noc iraut vel cundus , non vafer cultu * ita serenft
; ; ,

clavum tcnens, diftmissimam eo pontificatu vitam ducebat. Hic complures dies oommoratus Hao eadem hora, fili dixit aliquando discipulo
,

carissimc, Jonas pater tuus cx hac vitadcccssit sed ne admodum tristeris, cum pie viUc tcmpus
ille

ex eo hilaritas tranquillitasque animi emicaret. Quse causa erat, ut multos ad occultorum crimi-

ma, ubi tum

i

neque enim aliquis confcssionem traheret unus erat, qui errata sua illi detegere eruhesce-

num
ret
;

cum
,

videret

ut erg-a se misericordia moju-

Atque distat Taurumcuiuin Etovcrsabatur, vig-inti dierum itinere Daniel vcro horam diemque notavit, qua patris obitum sanctissimus Prreci-ptnr.sibi dcinonsiravit:ac ubi Roma in Calabriam rcvcrtcrc, compcparcntem rit eodem ipso die , atquc adeo hora
transeg-erit.

Elias

vebatur, ac bonum animum, spemque habere

suum mortcm

obivisse

quemadinodum sanotUS

hens ac recipiens pcena; partem se etiam datupeccata, rum. Ulud vero identidem dictitabat in pejus quse per confessioncm non cxpiarentur
, ,

Vir ante prffidixerat. Et vero admirari licct illius animte puritatem, qui tam longo Intervallo cum abesset, confestim id cog noverlt, ac disoipulo indicaverit.

apud inferos incendia enim illius igmis materia sit, nisi mortalium sceleraPNunc de jejunio quid dicam, quod ille perpctuo colebat? Ac panis sali adjunctus lautae opiparseque ei dapes potum purus fons, cespes cubile prsebebat Pro jucunda amicoruere
,

ac graviora nobis

excitare solere. Quid

rum

consuetudine, integras noctes pedibus insistcre, pro balneislacrymas ac suspiria mittere, ac perpetuo instantem mortem animo volutare : et in hac

35 lilud etiam non huic dissimile. Cum Khe ac Rhegii aliquando essent, dum matutinai precea pei nfdat t'ra~ '""' solvcrentur, ad quemdam nomine Demetrium , qui primas inter presbyteros tenebat, accedens bcncdic , episcope. Is raScite nobis, inquit tus sanctum Virum animi falsum csse, ut qui ag-ii
, ,

lium pro
inquit,

alio

benedictionem rogaret

Ig-nosce

Patcr; neque enim ego

sum

episcopus.

Tum

m
A.Akonyuo.

VITA
ille,

S.

ELLE JUNTORIS MONACHt CONF

non potest ut ub eo morbo aliquaudo U emergas, nisi prius a flag-itiorum, in quo volutaris cceno emerseris. Quod si te facturum recipis iu
inquit
,

Quid te episoopum esse inficiare, quem ego episeopi homophorio d indutum videam? Sane non mc fugit ratio, quodque Deus semel statuit, id omnino perficiet. Demetrius autem qui vaticinandi munere divinum Eliain pollere ante cognovisset alta mente vaticinium sancti Viri rcposuit ac servavit. Xec post multo Constantinopolim profcctus , ejusque Patriarcham conveni,

Tum

spem venio

fore

ut per nostras abjectissimi ho:

muncionis precatioues Deus optimus placatus pristiuss te reddut valctudini eam enim morbi sasvitiera pcr iramoderatam commessationem luxuriem tibi couciliasti, teque plane perdidisti. Sane adversa

ens, sanctae Corcyrensis ecclesise episcopus sufficitur, in

quam

prospera valetudo

iis

esse utilior so-

locum Pachomii

viri

prfflclarissimi.

In-

let, .qui

turpiter vivunt.

Quid enim a Christiano

terim

cum
,

spiritu praesentiret teterriraain

,

eladem e

horaine
corporis

ab Agvircnis Kheg-io inferendam relieto monasterio quod erat in Salinis (jam enim Dominum dicentem audierat Cum vos persequentur ex hac eivitate, fug-ite in aliam) Patras/'una cum discipulo petit. Qua3 navigatio sicuti et aliae ,
, ,

tam expctit Deus, quam fidei sinceritatem, munditiam animique pulchritudinem?

,

Tura Constantinus inviolatas Dei leg-es se libenter servaturum pollieetur. Accepta k ig-itur pollicitatione

magmus

Elius surgens

in preces pro segroto sese effuudunt.

prfflterierat dies,

una cum Daniele Vix septimus

prospcre

ei

feliciterque obtigit;
illi

cum
in

sancti Spiri-

tus aura ubique

ternaj preces
tae

aspiraret, nec parura opis

lnibi
,

afferrent.

cum

mamaximavi-

cum quievit fera morbi vis, quique impendentem seu potius urgentem mortera

tranquillitate essct

a quatuor hominibus im-

eum plane minem bene valentcm

expectabat,
quit, in
ulla

sospitem reliquit ; ac hodemittens I, frater, in,

puros Bpiritus
adhibitis
liis

exegit,

precibus crucisque sig*no

pace

Mox

lihegio
.-

jam

coaccssisse hostes,

a-

umquam

ncque ejus quod nobis recepisti, te capiat oblivio quod si in eam:

procul indicavit
igitur

idcirco rcditum

maturabat.
tibi,

dera scelerum colluviem te conjeceris, graviore,

B Dum

Jonium mare navigat; ecee

,

re,

pentina
,

tempestas

ventus

veliemens

imbres

procellse nimbi turbines concitantur. Tum omnes, qui navi vehebantur cum mortem pene oculis viderent , ad sanctum Virum confug-iunt,
, ,

mihi crede, morbo divexabere et acerba morte exitum concludes. Enimvero prsestat (ut aperte tibi fabuler inori , quorum vitam culpa
,

vitae

ac dcdecorat. Abiit homo, qui non eodcm modo, sed multo etiam turpiora scelera suscepit,
foedat

ut suis precibus
ti
,

iis

prsesto esset, qui in alto jacta-

fcanto

vitaa

discrimine versarentur.
,

Tum
,

ille

dc

inorr vrctorilins ohscqucns

:

surg*it

ac

mari

venerabilis Patris monita teruncii faciens ; sed quae ante sibi ab Elia sunt decantata, eadem omnia evenere.

signum imprimi e vestigio ponunt venti, cadit undarum fragor, marc placidissime sternitur. Ex g co secunda usi navigatione, Rhegium
cruois

que zelus,

3S Porro ejus sermo satis efficax erat, ejussicuti olim de Elia Thesbite legimus,

rladem
Hftegino-

tenent
sunt.
matris ohi

iude

suum

in

Salinis

monasterium

revi-

Deo acceptissimus. Huic aliquando oranti ( majorem enim diei ac noctis partem; purtem autem?

rum

prx-

mmttais

immo
Ifbi
ri

ipsas noctes integras in orationis opcro con-

lum
lf.it

;;

autem a multis interpellari se videt, Inanem populi auram fugiens, in Mcsobiani montes h sc abstrudit, nirairum pacatiorem vitam ex30 acturus. Hic solertem sedularaque jutore iliscipulo. Ita
tranquillitate
OffllitUS

apem imitans

verae philosophiffl mellificium obibat, soeio et ad-

plures dies in mag-na animi

commoratus,
,

barbarorum
repedavit.

impetu

Eo loci sedens aliquando, ut consueverat, quasi per mentis execssum dum secum reputat; quibus prseiu
,

imlieato

Salinas

quffl erat in expolienda anima sancti Vicuraacstudium; prorsus ut corporis necessitati satis obiter indulg-eret) eidem, inquam, oranti Ismaelitarum irruptio ac Rhegui direptiu ac vastitas caelitus est ostensa et queraadmodum Jonas propheta ad Ninivitas a Deo mittitur, ut immineutera illis divinam ultionem denuntiaret; sic ille ad Kheginos sed Niuivit quidem poenitentiamagentescaelestem iram effugere; at vero Ehe-

terebat;

v.

niiis

boni

improbi in liam sc convertit,

nis

pcrfruantur, quibusque pceuis tartarorum baratbro maotentur, in Siciin cffllo

g-ini obturatis auribus a sancto Patre poenitentiam praedicatam neg:lig-entes, ea mala sibi conciliaverunt. Sicex iis alii in servitutem abducti, aliifer-

homo iu altissimo contcmplatiopclago iramcrsus. Ac paullo post singultus ac

:

ro contrucidati.

Eu itaque clade impendente, Elius

plane
admiratione digni, Christiin sanctae ChristianEe

ac Daniel,

viri

laorymas mittens, Affer, inquit discipulo, acerram, Qosque in funebres precationes cffundamus jam

que cultores egregii,

tate, contiuentia, in

castrum

proficiscuntur. Ibi duindepcenitentia,

mutua

cari-

mca Deo carissima mortalibus exuta ad Cffllestem Dorainum evolavit, utque ego iraraortalcs illi gratias ago et habeo, quod illam non sinc prfflmiis exeeperit, sed uberrimos laboruin fructus niagno cum fcenore rcddiderit. Quod
eniin inater
spoliis

anditores duo sibi

commoda

udhortationibus verba faciunt, pariunt, et corruptos

mores ud meliorem frug-em corrigunt, et ab hostili clade servantur iucoluraes.Nam satis prsesidii in pcenitentia posuitDeus iis, quorum vita misere periclitatur.

Nec multo post, nonnulli Paadventantes nuntiant, quo die sancti Viri matcr naturffl concesserit. Ibi Daniel chirographum extrahena, reperit eumdem ipsum fuisse diciu, quo dic funebres Deo preccs S. Elius obtuleDanieJ rite notavit.
illuo

normo

39 His gestis , in monasterium revertuntur ex quo minime excedere per aliquod tempus con,

Michaeli-

uue

dud

stituuut. Ibi

dum

versantur, ad eos

it

sub vespe-

rat.

31
mor6i arterici

Quidam nominc Constantiuus

(est
sitaj artericis,

Soylla

or-

tus

vero Scylhi inter Siculum ac Thyrrenuni

dolont

mare

mnal

ciatus,

quod uiuut, doloribus dire cruad sanctura Virum effertur orans; ut per
:

classis prfflfeotus, nomine Michael m, sancto Viro non ignotus qui cum reverenter honoriticeque illum salutasset, suam voluntatem aperit: nirairum ut Superis indicautibus liceret sibi cognoscere, num prospera usurus esset navigatio:

ram

ne, deque hostibus victoriam

reportaturus

illum

sanctasejus preces, sui Deum misereret nam pro comperto oranes habebant, quidquid vellet, facile a Deo exoraturura, utpote qui divinis
prfflceptis

enim omnes vatem, Deique familiarem habebant.

Atque ille id responsi Praefecto reddidit : Si , carissime, habes iu animo hostes profligare, et victoriffl

seraper

paruisset. ls itaque raorbi atrocitatera perspicicns, atque oagrotum coinmiseratus;

Pieri,

trophaeum adversus

illos

erigere, perpurpraecepto
:

g-a

populum tuum, ex Dei ad Mosen

uam

DIE DECIMA SEPTIMA A.UGUSTI,

umbra, atuamsi tantam expiatiouem postulabat
quanta, putas, veritati debetur ? amet, tam ille detestatur atKihil ita fceditatem. aversatur, quam vitse sordes ac qU e audisti fornicationem olim Dei nonnumquam

m
radicibus ApenA. ASO.MMO.

que

figura;

me Deus

\v

populum
ebrietate

leto

tradidisse,

ac fornicationem

cum
pro-

conjunctam fortissimum ac robustissimuin

nationi ludibrium ac

Sampsonem exterse
didisse?

jocum

na castellum humili loco situm in ln nini, quod ejusilem nominis fluvius praeterfluit. hoc agro silvae glandifer sunt, ad porcos alendos opportuiue, nec non silvffl ad domorum ti<rna ac Yidc tabulam Blavianam ansupellectilia ctc. assignatam. Situm est inter Melicuccm tea milr et Girace non procul Oppido, et aliquot liaribus distat Pabna, de qua supra, ac locu s.
Eliae.

wb

certa

40 Quae
in
1

cum

ita

sint,

ne fcras ullo pacto eos

et inter scorta vi-

commessationibus

et vino,

so

victoi-ia

genere tam faede traducere, omniquc flagntiorum ad contaminari. Tu vero oculos , animumque fractas bocselestem opem identidem erige, ac Eliae verstium acies intuere. Fidem habuit homo universis militibus mandavit, a pravis se ac
his,

Curopalates in Leone imperatore fol. 50 vermeminit dc Miohaele Ziritone; an vero hic an alius designetur, non scimus.
t

CAPUT

V.

consiliis ac facinoribus oontinerent;

ros,

prffificiens vi-

qui ceteris pietate ac veneratione anteibant. Acnon multo post collatis cum boste signis, prseconsiUum g-eritur ; gratia Deo , qui impiorum victi fusique pessumdat, lia funditus evertit, ac ex Rheginis in sunt hostes, plane ut multi oaptivi assererentur. Quod cum ita g*estum eslibcrtatem numquam rem admirari desinebat praefectus,
set,

Sui despicientia, monita salutaria

aliis

data, urbis Tauromcnitance eversor

punitas, captivus
ratas.

miro modo

libe-

Eliam, quod nisi praedicans vere Dei esse servum numquam omuino ista pra3in ooulis Dei ferretur,

dicereac docere potuisset.

admiratione dignum Illud vero mnffna est quod tametsi tot tantisque donis esset a Deo tamen, ncc affatim cumulatus, neque tumebal

DupieU
"

rnA-aoifoi

ANNOTATA.
a Id est via media,

cum

audiri a

Deo preces suas

;

psw

^ov quod dicitur in

solenter gloriabatur

cognosceret, id insed omniuiu abjcctissimum

nostro apographo Grmco. cab Pentadactylum, uti observat Caietanus, promontorium stellumolim in agro Rbeg-ino juxta Leucopetram, vulgo Pentidattilo, sicut vocatur Annotatis ad tabula Blaviana, de qua supra in agit Cellarius Ut. x. De Leucopetra vero cap. 3

ac despicatissimum se existimabat. Sio in monaste-

rium

se abstrusit ab

omnium

consuetudine sec

tatissimus fjam enim erat aetate affecta) omnea men, qui ad se ventitarent, excipiebat, qui cum

eo

tamquam

filii

carissimi

cum

parente amantissi-

Ub.Zcap. 9pap. 586. Commentarius % num. 19. c De quo noster episcoporum gestamine egi tomo % hud De hoc
jus mensis pag. 442. eMemorathanc cladem Joannes, Diaconus JNeaepiscopi Tauropolitanus. Adi Vitam S. Procopii dictm Amet martyris, inquiunt smpe menitani
;

mo, omnes asrumnas ac mala, qua3 in servitute sub detestandis Ismaelitis essent perpessi, communicabant. Sffipe enim dolor, cum foras per sermonem erumpit, lenitur ac demitur. Tum bonus Pater eos ad tolerantiam blande adhortans.
dicebat
:

Ne animo

filii
,

concidatis

in

sarum-

Catetanum madversiones qum Vita exstat apud 60. tomo 2 de Sanctis Siculis pag. prope Rhium promonf Patrte, urbs est Achaim fauces sinus Corinthiaci. r torium ad - Qux hinc sequuntur in Vita Latina usque ad invem %n nostro locum infra assignandum non

apud D. Paulum, nam Tribulatio ut nis patientia autem probatiopatientiam operatur nem; probatio vero spem; apes vero non conpotens enim Perferte igitur, ac durate
est
;

fundit.
est

Grmcoapographo. mihi ignotus, h Mesobiani montes, locus tam

.

quam

Caietano in notis,

cum nihil

ibi

de eo legam.
ta-

At forte legendum ac bulm Blavianmsuperius indicatmmeditullium, loquar montium ita respicit concatenatam, ut
,

Misiani,

quod invemocirca

proven Deus, facere etiam cum tentatione vero duas ob causas rcor mala a Deo tum Ego tolerantiam penobis immitti sive quod nostram aiquoque animo feraan fortiter riclitari velit frugem velit mus; seu quod nos ad meliorem tranquilhut qusa in summa rerum oorrigere, eadcm Ln manoluimus, tate ac felicitate efflcere edocti, jam effllorum atque aerumnarum aestu adversis fortunai ictibus sr ,;
,

,
(

oiamUB. I-iturqui

mi

conqeriem.
i

Scilla et

Charybdis

fretum Siculum, quod mahanc Charybdim, illam in Italico littore, littoribus. Breve cstillud ri propiorem insulm exMelm apud Cellarium lib. 2 cap. llpag. 622 maScylla saxum est, Cbarybdis 2 cap 7 Ub adpulsis. Tritum aunbus re-"utrumque noxium Evitata Charybdi in Scyllam mciest proverbium

loca sunt notissima ad fertur inter Scyllam et

aut fuoum, quod sinemini illatam a se injuriam non se arroganter juatum exaiunt, repererit, damnassc; non mistimasse, alios autem temerc

coe-uoscit,

causam invcstigetnece.se

est.

Quod

scortis, non aUeno toro looavisae ; non libidinibus datum, ia vero mea vino, non tedis sit, uequc tristetur: quidem sententia bono animo tentandamquc ejua oonsciatque ad periclitandam invehi, ut scihcet fori rr stantiam ea mala caditus corona Deus glonose cohopatientiffi

Bidiw

paticntem

k Hic iterumpergitapographum

nostrum Grm-

^/ Wusmodi

cum cum
1S

Vita hac Latina. AnChristinaeCastrum. Bamus libro 2 de

tiauitate et situ

Calabrim hmc scribit col. L077 quahaeditionisFrancofurtensis anni 1600, tn

Italim illustratm bentur varii scriptores
:

Chnsti-

Job, qui diccbat, Ex- aduacC4 imrnutatio mea, et cun- aentibui nectabo in quo recorderis mei. B,astituas mihi tempus, mcrepationcm corripitur a Deo tus homo, qui quia ipse vulnerat, reprobes erffo Domini ne sanabunt. ln percutit, et manus ejus et medctur, sex
erat
S.

doncc veniat

500

VITA
malum. Et David

S.

ELLE JUNIORIS MONACIII CONF,

Deo gratias agere, adolescentes ad continentiam informari; qui improbarum asstu cogitationum abripiebantur, in paratissimum quietis portum
dirigi-

a.Ano^tmo. gex tribulationibus Iiberabit te, et in

septima non

tanjret

te

Proba me, Dorai-

rac. Videsne qui ad se tentationes ac provocct ? Qua gratia ? ut probatus illustrior ac clarior appareat. Nec nllius taraen clamabat enira culpae conscientia tangebatur

ne,

et

tenta

accersat,

Domine, si feci istud, si est iniquitas in manisi reddidi retribuentibus mihi mala, bus meis decidam mcrito ab inimicis meis inanis. Kjusrao:

verbo tamquam a communi quodam inexhaustoque serario, aut ex limpidissimo fonte, perenni aquaromscaturiginemanante, omnes ad leniendas animi aegritudines consolationem haurire, omnes non vulgarem utilitatem
,

utque uno

me expediam

di erat. et

Paulus,
in

cum

dicebat

Gaudeo
in
si

in

tri-

bulationibus,
se admisisse

necessitatibus,

persecutionimult-i
in

omnes denique ingenti gaudio delibutos se redire fatebantur. Multi etiam episcopi ad ejus verba audienda eonfluebant, quos ipsos modeste expercipere, cipiens,

bus. Sed ut ad institutum revertamur,

peccata compererit, pro certo sciat, idcircoin eas aerumnas ac mala incidisse; uti per eas resipiscat, ac peccatum detestetur, tamquam

ut patres coraplcctebatur , ut pastores reverebatur, contendens ut sibi Deum precibus conciliarent; nam tametsi in summo virtutis apice
constitutus esset,
excessit.
4-5

numquam tamen

modestiae fines

eorum malorum causara, ac virtutcm complectatur, pacisconciliatricem.

W*

L3Quid?quod Don

videtis,

filii

raultos mortales

propter fiagitia non modo ab exteris, sed a suis etiam misere vexari ac cruciari? Huic a propria uxore bellum infertur fitque hostis viro, quse socia

adjutrixque illiaDeo est tributa.

Ulum
:

filii

inse-

Ejus etiam fama ad caesaris aures est delamagnifu cujus Viri res gloriose gestas pientissimus, de ^oneim^L quo supra meminimus", ac religiosissimus Leo co- ra ore >pa. gnoscens, adeo illum suspexit ut ab S. Viro pe- ntientiam 'ommendat teret, ne pro imperio, rectaque reipublicje administratione Deum continenter orare gravaretur.
ta;
'

ctantur sui. Alius a fratre violatur saepe enim usu venit, ut quibuscum diuturna necessitudine conjuncti fuimus,

cti

Ceterura post aliquod tempus prregestiebant sanb Patres Tauromenium trajicere ad saero,

iidemamorcra inodium convertentes

alienato

a nobis

animo impensius nos

oderint.

ibi

sanctas D. Pancratii reliquias c pie venerandas cum essent, Elias divinitus cognovit Brachid,

hujusmodi odium, ac proinde ne verbis Audi psalmum de /Egyptiis diccntcm Convertit corda eorura, utodircnt populum suum iis enim, qui non bene coluut amicitia? jura, satiusest odium et quibus pax exitii malique csi conoiHabulum, his inimicitia? virtutis sunt seges ac maicria. Scd quid ego de malis domesticis dico? An non corpus ipsum, quo nihil nobis est magis domesticura nihil proprium ac propius? Hoc, cum peccamus, hostem atque inimicum experimur, cum pcr febres atque alia morborum genera immedicabilia nobis vulnera infligat, cruest
(jiiidcmraolliri potest.
:

A Deo

mi
in

hostis infestissimi,

exitialem ex Africa ad-

ventum, ao

civitatis vastitatem et

cladem. Itaque
:

hunc modum civibus

ccepit

praedicare

Pro-

fecto evenire potest,

fratres, ut per poenitentiam

piasque orationes impendentia mala evitcmus; in id studii minores majoresque natu totis nervis in-

cumbamus. Ingentem enim flagitiorum cumulum in hacurbe video, nullumque esse sceleris ac vitii genus, quod hic impune non grassetur,qua3
certe
et emendatione. verba mea negligatis atque contemnatis ego quidcm de futuris malis dicere libenter supersedebo; vos vero vestris oculis ea raisere cerne-

multa correctione indigent

Quod

si

ciet,

divexet.

Nemo

in

vobis est,

tametsi sinvel re-

gulari sapicntia praiditus, qui valeat id vel cogitare. Quod si peccata ccnsere
,

tis.

minime

stantinura

Pari etiam licentiaac libertate patricium Conobjurg-ans, Quin, dicebat, praefecte,

profecto aeque spinas, neque seminavissemus tribuli domi ederentur, Quod vero propinquis etiam pro satellitibus utatur Deus ad facinoroso,

populos tua; curaa ac fidei creditos a turpissimis factis prohibes? Quin omni ope niteris, ut ab inferendis injuriis
csedibus,
ferre,

rum hominum plectenda

|C tcris,
si

ex sacris Liattentius perpendatur, coujiciamus liceflagitia, id

se contineant, ab adulteriis, a a ganeis? Qui enim parat bellum inhunc singiilaris decet continentia. Nam

Sane Josephum minime quidem propter ejus peccata venundari permisit Deue, sed popter fratrum in se odium, ut post argueretur, omnibusque fieret conspicua fraterni odii magnitudo. Non cst igitur cur vos animi angatis, ac perturbetis
bit.
:

quid tam ignavum abjectumque est, quam peccatum? Quid tam forte ac generosum quam tem,

perantia? Pudeat vos, Christiani, ethnicorum philosophiae.

et, si

sic

enim hostes
\
i

quid pcccastis, studete diligentcr corrigere ipsos profligatos fractosque vestris

:

46 Epaminondas e, ille dux celeberrimus, ab el abcxemimmodico cpularum usu, et feminarum consue- ph ethnicorum hortatudine, ceterisque deliciarum illecebris procul se tur advirprohibuit. Ita etiam et Scipio Romanorum tutes, sumf, imp. , eadera , qua Epaminondas , continentia pta occasiovaluit; ac proiu ille de Lacedoemoniis , hic de
'-'

ooulis aspioietis.
monitasalutaria,

14

. cuiiistcut
viin

jms

rumenimvero cum tot tantaquc nos cirlinila, lautam hostium ac ffirumnarum intus forisque COgnoscamus, plane ut cura
corpore conflictandum

nostro ctiam, ut diximus,

sit;

neque tamen pecoata pecoatis, vitia vitiis oumulare desistimus; quinam, Deua immortalis cssemus, si quiete ac tranquillitate fruercmur P
Quaa
vitsa

Carthaginiensibus insignem victoriam reportantes preolarissima trophma erexere. Si ergo et ethnici, qui pravis animi cupiditatibus tenebantur, tanti
tentionc,
angelii

faciebant temperantiam , quanta nos animi conqui Christiani nominamur, quibus

oum
sordes

ita

sint,

profeoto expedit,

auteacta?

expiare,
te,

pcBnitentiae lacrymis tergere, atque ne centempta Dei optimi longaniraitapneter hasce oalamitates Btfernis supplioiis ad-

dicamur.

animo

a Elias diceret, moesti ex exigere, non parum levaminis ao consolationis percipcre, qui variis molestiarum fluotibus jactabantur; facilc omnem iram ac si1).

Bac cum

tristitias

mus? Quanto studio injustitiam avaritiam detestan, tanti prssertim malorum cohorte intante atque adeo urgente ? Tu vero, prsefecte , si hsec scelera a populo prohibueris, Deum
,

Euquos erudiit Apostolorum doctrina, quos sanctorum Patrum pracepta informant, ab omni turpitudine abhorrere debe-

Iumen

iliuxit,

optimum,

muttatem deponere, qui vindictie desiderio bant qui paupertatxs onere erant

aastua-

priegravati

quse ejus est in homines benignitas ac misericordia, propitium ac pacatum tibi senties. Equidem qtue mea? sunt partes quidquid
,

ostensum, vobisaperte praedixi

mihi cajlitus est vos vero si mihi fidem

DIE DECIMA. SEPTIMA AUGUSTI

k A

&01
A. ASQ.ITKO.
:

fidem etiam

habueritis, sciatis velim,

sicut ponitentUD,

misericordi*
:

cum Ninivit*

vos fore

hic honos eorum, qui dividulorum tragoediffl abutuntur. Urbe igitur eversa, inna patientia

mon.ta parvi pensin autem nostra artcipes in acerbissimam servitutem daL, capti vinetiqne
iibducemini.
47
Hfflc divini

tanturain censisque vicinis pagis, tvrannus uon Christianos , sed in Christum etiam insolentiaft
arrogantiaque debacchans Lihegium transmittit, sanatque illinc ConsentianU. Haec ubi cognovit cselestique ctus Pater, divino zelo, succensus,
gratia

eladis

url
1

bu la3 una
in

fauroin"

ducebantur.

Patris verba quasi nugffi acfatura a civibus a patricio Constantino. utpote senio coufectus, vero

Cum

tMh

domo ChTysioms super Litem conversus Videsne

;

lecto jaceret
.

inquit

ad hoChrysion
,

communitus adversus superbum hostem obarmat. Krant vero ejus annaminime illa quise dem corporea non ferrum, non pes non cassis,
,
,

cubile nbi

jaceo? In eodem cubabit Brahumani sanguinis avidissimus, ac comchimus, viris hujus oivitatis gladio plures ex principibus aulse parietes videbunt. Tum contrucidatos hujus

mmc

imdens Chrysion, sancti Viri seuex e strato surdem faciebat, Porro bonus Amalphetarum g urbein profectuse in o-eus
,

verba ne

assis qui-

non clypeus corrio tectus non hamata tunica fanon gladiusj sed qu, Deo bene juvante, spes, qu lioilia sunt ad parandam victoriam, spiritalis, dei est indumentum, justitia ac gladius Dei, ex divi Pauli sententia. Ad quodestverbum humi cnbahec longum jejunium , jugis oratio,
,

tio,

lacrymse,

ruin

vero esset in media urbe rei msoad genua usque suspendit. Ibi vestem Quid, Pater, isthuc estrei? lentia stupens Daniel, nvos; Jam exuudantes video sangumis ille
nuntiavit.

Cum

adorationes,
ti
,

Buspiria, pectoris tunsiones, crebr olamores ex intimis pr&3dbrdiia edi-

caalumque ipsum ferientes. Quid plura ? qui animum adjead Constantinopolim ocoupandam fortiter dimicans, oratione cerat, is Brachimus
justi Viri percussus

E
m
iwiii/J'

magnifica quae stare cernis et hffic superba ac Hajc ab Agarenis funditus evertentur. ^dincia sanctus Vir, exemplo JeremuB B aperte pronunciabat leg-ibus ramime prophet*, qui populum divinis objurgabat obsequentem magna cum Ubertate
,

At

m,

Consentiffl in Italiamisere

moriturn. 50 Sed ut Amalphem redeamus

praefectus
,

ejus

urbis
lilliam

sorore ffravi

morbo laborante;
,

rogabat,
prsefecto

servitutis jugum, eorumqae cervicibus imminens sed inusitatis etiam factis non modo oraculis lineum super oculos ponebat quippe lumbare
,

ut eam invisere dignaxetur morem gerens iu fflgrotffl domum

autem
se

barbarii

coufert; ac

simul
,

ostium
pulsus

ingreditur

relinquit

puellara

febris

ad

naturalem

motum
,

ob

lumbos suos ponere,

et alibi

modo catenas

ferreas,

jubetur, atmodo ligneas collo gestare, a Domino eo cousilio, ut populum perterreque ita vaticinari, amicitiam oraad meliora studia, et ad Dei

extinctffl compouitur, vires labefactas ao ferme quem soranus eriguntur atque confirmantur interturbarant, vel prooulexmorbi molestije vel illam comegerant, suavissime ac placidissime
;

factum
48

quamvr*'dicit,

tione conciliandam provocaret. Que cum ita sint , freno

te

plectitur.

linguam cohibe,

fugato

prasentia Sic femella, sola sancti Viri incolumitati est restituta. morbo, suffl
disoipulo

ac
i

neque temere eam

quo

velit
,

ferri

simte;
yi-

evenisst
tellia.il

ab-

*ed attente potius considerate

multa sanctis

ten$

ostensa, ad desides ac vecordes ris divinitus esse summopere commoexcitandos. Nam quis non cum divinum homiveatur atque obstupescat gestantem lignea modo ferrea vincnla
,

Ceterum ubi venerandus Senex oum quBdam.illi monasterium est reversus, mulieT satis odiosa importunanon ignota, monasterium impellebat urgeque frequentabat; quam miserc
in Rhegina clade batque generi absentia quem avexerant. Postquam captum barbari in Afrioam mitissimo Patre vero magna cum assiduitate a pro eo Deum deprocaretur responcontendit, ut mulier domum, et dens ille, Revertere, inquit, quod postulas. Abnt crcdidisti, fiat tibi,
,

nem modo

'

numero eorum., qui intueatur? Quis tandem ex caucensentur, non sciscitaretur, quid sapientes genua vestem Elias usque ad see esset , car S. omnium suspenderet?Quemadmodum igiturrerum eos, fieri jussit ad iucitandos molitor Deus illud summam vecordiam ac torporem vitam qui per atque inauditum id speducerent; ita novura spectantes a turpibus fact.s ctaculi proposnit, ut non modo nullam fidem avocaret At vero illi accipere sed malis etiam exemplis habuerunt, Ull ex Domim Tum sanetos Viros cogitabant. pulverem excutiraus pra^cepto, Ecce, inquiunt verumtamen quas vobis prfflde civitate vestra; itaque solraemoria teneatis. Ex urbe
, , ,

quia
ce

Senis pellicitatione ec mulier nihil ambigena de gener triginta post diebus e servitute tibi,

domum

revertitur.

F
mfrfl niodo
tn

M Rogatus vero, qua ratione factus esset hEgo, diceita narrabat bertatis compos, rem quotidie gladu carcere detinerer,
:

pri*tiwtm

Hbvrtatcm
nc patrtam
iranttnlit.

bat

cum

in

um

cervioibus

imminentem expeotans,

ecce

no-

dicaviraus,

ventes in

Amalphem navigationem

instituunt. In-

videre videor quasi reseratum carcte intempesta monaffltate ostium, ac quemdam affeota ceris conspicuum, toturaque dochum Lngredi, Luce promissa barba eanitieque micilium illustrantem, Hic ac pr senio Lncurv

angusto sinu ad refocilterim dum in quodara ecanimos c navi egrediuntur, landos parumper vipera vectonbus vestigio cuidara ex
ce
tibi e

maxiuie verendum,
hilari

pedem mordet.
*
f.

Vociferari

misellus

totus

mtu-

tum

vcro

cadaveris humi mimescere, et instar fcsdissimi ac pretamen * accedens sanctus Vir, sere sterni impnmens, hohensowgroti pede, signun. crucis mox inocemincm recuperata valetudine erigit persequuntur. Ubiigitur a.malphem
:
;

modum me appellat: ore adstans, ad hunc nomen) surge, et eo, unilli Basili (hoc erat adhuc revertere. Ego vero on Khductus es, nosti^ Et rursus , ^ene, inquit
i

Litarem,
!:,,

Qui
.

fieri

uu.quam

potest,

ut te

novenm
Lt

n 8
i
'
'

noraen tu prius m.hi

in

tuura

aperuens?
tua

me

quem socrus Elias aum monachus,

Auiinig o,

jua-

pro

te

ad

Deum

preces

emit
ab-

utumcursum
tenuer.mt
,

ab episcopo h benigne

excipiuntur.

Hic

miL*
huormi.
wr,ore,n
ejui protiernit.

dum versantur, excidio perfertur. de Tauromenii maenim multis navibus iinstructus, 1,9 adortus, facili negognaque vi Tauromenitanos ac atque incendlt capit, urbem evertit, gladio truoidat. Hseo sunt incre-

paucis post diebus

ad eoa

|.

abscede jam
i

\n

patriara

tuara.

Parui,

'

^r

, m

servofactusliber.Atquehocprodilera sententia,

oihilo

mferms

est

,,;!

^bacuoaccidi

esacrfflLiterfflloquunturi

'

'iure

optimoc
aderant,

,,

Ptadmiratione percuht, incredibili

omnes animos, qui

comnlures eorum *

502
A.

VTTA
qui aberant,
opifici

S.

ELI K JUNIORIS

MONACHI CONF.
,

Mnmo. tum oorum,

rerum

commovit ad laudes Deo

decantandas. Atqui Abacuc ab Jerosolymi.s in Babylonem ab ang-elo per aerem est vectus, utDanieli se ministrum praiberet; sed noster
Elias in Aulinis
veluti

cum

esset,

per solam precationem,

h Episcopus Amalphitanus qui his circiter temporibus sederit, ponitur apud Ughellum toco mox indicato col. 192 Ursus, qui electus habetur in Indiculo, ait, apud me Ms. anno dcccxcvii eo scilicet tempore quo Amalphitani pro judicibus duces recepere, titulo imperialis patritii ac protospatharii decoratos a Constantinopolitano imperatore.
2

quadam angelica
oiferens,
:

ratione, in carcerese viden-

dumcaptivo
liberum

facit

at

Rheg-iumin patriamreducem qnibus alis sublevatus, quo sub-

vectus curru, sicut Elia? olim evenisse memorant divinse historiseP Quid ad hoc prodig-ium Lydius
}>

currus p, Quid ArgivuB Pegasus q ? At haec fortasst* non fabuke ,iut commenta poetarura, quae homines tantopere admirantur

Qucvdam huc spectantia dat Commentarius num. 22. k Caietanus in notis ad hanc Vitam pag. 25
i
:

cum

ea historiis Grseci

commendarint?

ANNOTATA.
id est, magnus a In Ms. nostro est Seaittau admirandus, divinus. b Sancti titulus qui Elise ac Danieli, ejus discipulo hic datur non est huic ita proprius, ut sciamus, eum cum publica veneratione conjunctum fuisse. In Martyrologio Siculo Caietani die 17 Augusti subditur quidem annuntiationi * Danielis mo8. Eliffi nostriista Danielis Item B.
; :

Africanorum elaet Conseutiam in Calabriam post Tauromenii excidiura, mire consentiunt Anonymus is scriptor, et Joannes Diaconus Neapolitanus, quem adi tomo 2 de Sanreg-is

hsec observat

De Brachimi

tione, expeditioneque

Khegium

ctis Siculis
1

apag.

60.

ln Ms. exemplari Grseco, sicut notat in Animadversionibus pag 23 Caietanus, perperam ha.

nachi Tauromenitani, 8. Elise discipuli; sed asteriscus ille denotat, eum distingui ab iis, quipublica veneratione honorantur, el inter pios dumta-

beturCoNSTANTiAM; sedenim Straboniet Ptolemaso, Melffi, Livio, Plinio, Antonino, Consentia Brutiorum in Italia urbs,- quse nunc vulgo Cosenza dicitur, estque Catabrise primaria, teste Baudrantio, ac inter prtvcipuas regni Neapolitani in E Calabria citeriore juxta fluvium Crathim, ubi Basentum recipit. Varia collegit de ista urbe Ughellus tom. 9 Italuv sacrse in Cusentina metro,

poli a

col. 349.
:

xat recenseri.
c

Adhuc

igitur D. Pancratii corpus

,

Taurome-

nii c lebatur

susceptisque piorura virorum pe-

alibi aliter narratur nam Caietanus in Animadversionibus eadem pag. 25 ita scribit Impii tyranni necem fusius narrat Joannes Diaconus Neapolitanus. At quem scriptor
:

m Mors ista

obita est

regrinatio ad sepulchrum S. Pancratii eodem anno quo Tauromenium a Saracenis exci,

sum est, ut ex hac Historia plane constat. Tauromenium autem solo sequatura est anno Christi
utdiximus in notis ad Martyrium S. Procopii epiecopi Ita Caietanus hic in Animadversionibus. Sed non satis assequimur, quomodo annus iste coh<vreat cum argumento Caietani, de quo dictum
cmiii,
.

est in

num.
32

nostro Commentario prmvio, quem vide 3, 85 ct 2fi. Ibidem tamen invenies num. 31 et

Anonymus oratione sancti Eliae percussum tradit, Joannes diaconus telo transverberatura a S. Petro Apostolo memorat. Utrumque fuit, ut S. Elias precibus a Deo obtinuerit quod sanctissimus Apostolus eg-erit. Textus apud Caietanum de S. Petro sic habet pag. 63 Senex baculum, quem manu tenebat, in vesanum conjecit, eoque in femore percusso etc. Et deinde ibidem mag-na vi, inquit ipse tyrannus telum contorquens , latera mea transfodit. Et mox dicitur de illo Ingra, :

annum

istum excidii Tauromenitani e dicto

;

vescente
simili

in dies dolore

paucis diebus intestina

Martyrio deductum. d De eo Commentarius noster 2 num. 21 mors narratur inferius. e Epaminondas, Vitam ejus conscripsit JEmiC lius Probus qucV habetur post Vitas illustrium virorum a Ptutarcho compositas, et Basilex anno editas pag. 807, ubi sic laudatur Erat.. mo51
,
1

omnia emittens stygua reg*napetiit. Atquehoc aut modo exponi posse videtur tocus, quem e Chronico Lupi ProtospatcV affert Pagius ad annum. 902 num. 17 Anno cmi descendit Abraham rex Sarracenorum in Calabriam, et ivit in F
:

Cosentiam civitatem
gmris.

et

percussus est ictu ful-

'!

destus, prudcns, gravis, temporibus sapienter utens, peritus belli, fortis manu, animo maximo ; adeo veritatis diligens, ut

ne jocoquidem mentiretur. Idem

n Quod vero ad annum mortis ejus attinet In antiquo (inquit idem Pagius ad dictum mox nnnum 902 numero citato) Chronico Ms. Ducis
Andri;v
,

continens, olemens, patiensque

admirandumin mo-

quod magmae
,

est auctoritatis,

idemque

dura etc
C Illustre apudRomanos fuit Scipionum nomen dequibus consuli possunt scriptores. Breve est Quid duo propuillud Ciceronis in Paradoxo
i
:

ac Chronicon Lupi, sed paulo rautatum et interpolatum id currenti anno assignatur .; cui in.

g-nacula belli 1'unici Cn. et

1*.

Scipiones, qui Cartbn-

giniensium adventum corporibus snis intercludendum putaverunt? Quid Africanus major, quid rainor? Scipionum unus tributariam, Hannibale victo, Carthaginem fecit; alius vero Carlhaginem
et

Numantiam everiit. $ Amalphia 1'icentinorum Ducatusque AmalLuoaniaa provincifflfinibus, quara Princi

sita
in valle Scalffi

phitani metropolis, triginta a Neapoli milliaribus

ni veteris

patum citeriorem vocant,

mare ab occidentali plaga
tibusque attigma, inquit

estjuxtaTyrrhenum urbis moneditio-

omnino standum. Ismael enim Abulfeda Hamae in Syria princeps testatur, Ebraimum Africas reg-em dysenteria die Veneris, mense Dhilcada anno Hegirae cclxxxix in Siciliaderaortuum, ideoque hoc anno Christi mense Octobri. Sed Caietanus mortem ipsius afpgit anno Christi 903, sicut dictum est in nostro Commentario prcvvio 2 num.%\, ubi lectorem huc misimus. Porro Chronicon Lupi Protospatee novissime editum est inter Rerum Itaticarum scriptores tom 5 a pag 37 una cum varns tectionibus ex Ms. codice Italico itlustrissimi Ducis Andrise.
terpolatori
.

',

Ughellus in metropoli

Amalphitana tomo 7 Italuv sacnv coMSS nisnoiw. Plura deinde sequuntur.

o ln Auliuis, et paulo post, prout observat Caietanus in Animadversionibus. Elias in Aulinis cum esset. At superius hsec mulier dicitur Eliam in monasterio suo convenisse, quod is scri-

ptor

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

A
ptor initio tradiderat in Salixis fuisse
in
,

503
inquit,

nunc vero
,

Aulinas tertium nominat. in Certe quidem, nisi duplex loco nomen fuerit altero nominum error est. Aut igitur semper in quo inelinat Sai.inis leg"endum, aut ra Aulinis animus. Nam scviptor Vitrc S.^Philareti Panormitani monachi Aulinas Domiuat. An loco nomen ex auiiSj id est, antris ineo monte incisia, atque exiis Aulin^e dicta?? Apitd Caietanum tomo % in sermone, qui inscribitur de S. Philareto jumore Nili monachi, habentur istapag. 115: Qui postquam fretum transmisit, Rheg-io quod Calabro
Aulinis
:

et inferius,

Tandem Elias, Yultis, temporum conversionis

ac

causam hujusce A.Aro. rerum perturbationis

confusionisque edisseram ? Sed ea, vel est manifosta omnibusque eonspieua

me
:

tacente,

quia

cum

egenos

vidoamus, nullo pacto eorum egestatem sublevare volumus, nec miscrcri corum, qui miseriispremuntur. .lam fraternam a nobis boncvolentiam cxterminavimus, refrixit caritas injustitia
:

vig-et

ac convalescit; idcirco clausum est cselum pluvia tenetur. 53 Verumenimvcro

quando
,

Deus
.

Opt.

Max.

/'' ,

""1 '
,-

numquam
* dentiam
i

clemontiam

atque in mortales nroviBolet

f"'ecibxu

litori

adjacet,

uua cum parentibus pertransiens

eorumdem odmm

obtinet

convertere

inde in Aulinas (sic enim. appellant) divinitus adventant. Aulinas inquam

cum

iisdem

illas etc.

Et

(cum natura immutabilis sit) ei supplicemus , ad ejusgcnua nos abjiciamusin spiritu humilitatis et
animo contrito, ac nostruni oinnium voces noctu atque interdiu clamantium apertis auribua accipiet. His dictis ad discipulum cunversus , ConcedamuSj inquit, ad D. Mariffl, ut fratrum oostrorum postulain
,

pag. 117: Ubi ad monasteriuin, quod sancti EHffl vocant, pervenit, gradus -sistit ac in ceterorum fratrum uumerum cooptatur. p Avdtov olqu.'j. id est, Lydius currus, est in qui iu proverbio. Hoc scommate notabantur certamine quopiam longe ceeteris essent inferiores, et itapa Avdtov ocppa Sesis id est juxta (vel B prceter) Lydium currum curris Quidam ad
:

tionibusfacioraussatis.

Moxad populum, Vosetiam

prccationibus vestris nobis paulisper opitulemini; faciet cnim, scio, uobiscum Dominus misericordiam
suara. Cuin itaquo profecti Elias ct
arbitro in templura
,

Damel

sine ullo

Pelopem' Lydum referunt, qui suo curru vicerit Oenomaum socerura in quibus est Gregorius
,

Nazianzenus,
inferiorem

.sic

usurpans, ut dicat, se tanto esse

Basilii

eximiis

virtutibus

quantum

pedes abest a Lydio curru, uiique velocissimo.

Hwc

et plura habentur apud Paidum Manutium inter Adagia Ursellis anno 1603 edita,

noctem Nuraen E precando contrivissent , audiit oos Deus, nostris calamitatibus ad miserationem commotus: voluntatem enira timentium se facit. Tura aer, qui serenus, nec ulla nube obductus perpctuo ad illura diem visus fuerat, contiuuo nubibus involvitur januas Cfflli aporit Dominus, visitat terram, et iuointegTam
ibi
:

pag. 514. q \Uyzaoj rzyy-iooi, id est, Peg-aso velocior, ibidem ponitur pag. 1081, estque hyperbolica locutio de iis qui celeritate excellunt. De Pegaso autem, equo alato, dc fabulosis poetarum figmentis celeberrimo agunt mythologi
,

hriat;

quce cxaruerant, concepto humore foventur, orescunt, augcntur, annique tempestates

ad suam menta.
lant,

temporiem

revocantnr.

Il;cc

profecto

Elise sunt mag-naj in

Deo

fiduciffl

certissima argu-

GAPUT

VI.

Varia Sancti miracula

mansuetudo

Cuin etiam fluvium, quem Seorum a appel- , advcnam una cum Daniele ac Sabba disoipulis transire flwiiripam ' vellet: is vcro tanto impctu ferebatur, ut neque tiectt V tdi tmttraw *. ... scapha. lllum trajicere ncque tranaro quis ullo a,. (|H modo posset; nam ad consuetas aquas, torrcntes etiam rapidissimi e vicinis montibus delabentes per id tempus accedobant, ot pons long-e ab ipsia aberat adeo ut ambo discipuii dcsporarcnt tara longunn iter a Scno confici posse. Dum in ea cog-ita5-1
,
. , ,

ac severitas, vaticinia.

tione

flumen
Cfffo

pei

nierues

tplinqw

ctamo

ad multo raajora festinat oratio , ac fortasse multis, quce diceittur, incredibilia videbuntur plerique^enim naturae leg'ibus, quae dicuntur, metiri consuevere quod si quid audiaut, quod eas

Sed

animi vcrsantur, ecce illum circa ripa conspiciunt ubi vcro miviuin ponte trajecorunt, mag-na cuni admiratione procul f homincm vident, propiusquc accedentes reperiunt,
in aitora
:

eorum

ne tantillum quidem pedea aqua madefactos. Id quod no nlli umquam, quoad ipae hao lucis usura frueretur, ullo pacto aperirent, etiam atquc etiam

excedat, id vero

vanum

ac leve suspicantur

sed

ab

illis

contondit;

sed

pii

rclignosique

monaelii

hominibus rerum divinarum imperitis id vitii solet adscribi, quos potius iusanos appellamus. Ex vobis vero, auditores, qui hisce rebus profccto estis
eruditi, Deiquc virtutcm^cx sacris Literis quotidic cognoscitis , nemo erit, sat scio, qui audeat ea in

ing-cnti admiratione perculsi, e

metu aC reverentia
:

etenim ad S. Viruin aecedorc iierlimeseobaut existimabant id haud quaquam praestari posse ab

ullo mortali, qui ^ravi corporis sarcina premeretur,

sed ab uno Deo

cui parcnt creatffl

re.s

omnes

vel

linguam premens ncque enim quffi huo vacuas aures praebebit usque retulimus, tam admiranda sunt, quam qua3 iu posterum recensebimus. Olim maxima siecitate campi ita exarucrant prorsus , ut toto quiuque incnsium spatio ne una quidem nubecula caelo videre-

dubium vocare; sed

silentio
:

ab

eo, cui ipse promieeritj sicut olim D. Philippo

contig-it, qui

Eunueho per

spirituin ereptus, inven-

tus in Azoto perhibetur.

55 lg-itur

cum

ad loca vasta, dcscrtaqueet aquis

sufyntt&i*
tciputofon""'" '"'P*

tur

sed

tellus sterilis

atque inutilis ad culturam

solis

carcntia pervcnissont (id enim Bfflpeiiumero facere consuovciant ad vitandos homiuum tuintiltus ao precationiliberius vacaiidum) Dauiel e multo Inlnuv
,

tratt ticdi.
utnitut
i/

passim

hiulca

fervidissimos
:

radios

in

se

atque

fflstu,

fliti

cruciari ca*pit,

penitissinie adraitteret

fontes etiam, qui perpetuo

scaturiebaut
ruerant.

defecerant,
re

Ea

amnes exapermoti incol ad novum Eliam

ac mag-ni

plius stare, se humi projicit. periculo versaridiscipulum vidcret, in^onti miseratiouc commotus (vchcmcnter enlm illmn dHigeb&t,

neque valens amSenex vero cum eo in

tutifrutur.

confug-iuut, velit

depreeari, ac

communem calamitatem ab ipsis pluviam a Deo exorare. Negare Homo plane modestus; illi instare atque urgere. Augusti Tomus 111.

quem dicto audicntem ct in omnibus sibi morigerum scirctj non louge ab iis secedens, sese in
67 preces

504-

VITA
,

S.

ELLE JUNIORIS MONACHI CONF.

ostendit

A.Ahwvmo. preces effundit

ac confestim Dominus
,

censuimus, partim dicemus, planum

ille,

fiet.

ac frig-idissimis aquis limpidissimum manantem accersens discipulum Bibe inquit, fili, viresque refocilla ad incommoda sequo animo ferenda, quorum eremus soletesse feracissima. Is autem ubi sitem aqua restinxit, lavit ac vires reut dicebat, est fecit, robustior atque alacrior redditus ct ad labores asceticae disciplinae, et ad vitas duritiem atque asperitatem tolerandam. Cou-

fontem

quem supra memoravimus,

Michael

qui de lsmaelitis

ut dictum est, vel consiliis vel precibus venerandl non vulg-arem victoriam reportavit , Calabrorum provincise jirjeficitur. Hic dum praefectuPatris
,

quem reperit, homirehus studentem ac plane sibi adversarium. Hic Columbus arrogantia superhiaque nimium elatus contractis copiis armanescio
,

ram

grerit, Columbum nem vecordem, novis

tigit vero, ut Daniel

cum

sancto Viro Deo suppli-

tisque hominibus stipatus

cans, eum videret totum instar ignis incensum atque inflammatum. Ibi discipulus ingenti lumine

circumfusus, pronus in faciem humi concidit. At mag-nus Senex, ut qui probe nosset, quid causffl esset, cur ille pertimesceret, hominem e terra erigit, jubetque in ejtismodi rebus bono animo esse, nihilque timoris concipere.
jmruiytico

per civitatem ac pagos grassabatur ac gliscente improbitate , complures, qui parere sibi recusarent dire vexabat, direptisque bonis , eorum domos evertebat. Hunc Michael prrefectns per insidias captum omni,

jamjammorituro

56 Nec multo post, cum ad S. Cyriacse castrum ventum esset, audit inibi presbyterum quemdam nomine Malachiam, cum diuturno atrocique morbo
,

conflictari

j;im

raque corpdris
,.

bant.

Ad

hasc

enim pcdura usum amiserat, cetemembra paralysi dissoluta torpemodo febri tenebatur, modo capitis

modis suppliciis sine ulla clemeutia ultus est idque per multos dies postremo semivivum in carcerem detrusum crastino die obtruncare in animo habebat. 59 Hoc Dei Vir qui suopte ingenio in omnes lenis ac clemens semper fuit cum rescivisset ad praefectum accurrens, hac oratione utitur Praeclare tecum , prsefecte , actum existimo cum omnia tibi ex sententia evenerint etenim in factiosissimum
:

miiem

dolore cruciabatur. Sic ab

tutus,

omni

salutis spe destiars, prassidiaque

ac profligatissimum

hominem animadvertens, hoo E

cum frustradesudaretomnis
,
:

medicinae, in lecto decumbebat

jamjam animam

exemplo aliis terrorem incutis , ne in hujusmodi scelera ac flag-itia in posterum sese audeant prsea te etiam atque etiam quod ut impetrem, g-enua tua complector. Sic ille dicens in g*enua provolutus, nullum supplicandi modum faid

exhalaturus
alia
tia
,

quoniam sanctus Dei Vir prseter virtutum decora, mira erat in aegrotos clemenet

cipitare.

Verumtamen ego
vitam

rog*o, ut illius

raihi

condones

adeo ut

illos

invisere soleret
,

continuo ad
et cubili pro-

hominem magno
morbique vim

studio se confert

pius accedens, blande rogare coepit, ut sese haberet,

pcrferret.

ciebat
nitas.

Ig-nosce

ei,

qui dignitatem tuam, per

:

sum

Tum

raiser intermortua

mam amentiam, violavit

;

voce, qua; vix posset audiri, incipit de raorbi cruciamentis, ac laboribus

asperis narrare.
yietium
stiiutnn
rcddtt.
cf

iracundiam vincat humaQuid, quod in caelo judicem non habes, qui

, ,

minime

ferendis ac perpessu

57

At Senex scipione, quo innixus solebat gressus

sustentare, in fflgroti dextcra collocato, In nomine,

inquit, Jeau Christi,

hoc bacillo innixus surg-e et prehenso sancti Viriscipione surrexit atque obambulavit, ac paucis ambula.
Continuo
paralytieus
post diebusritceonvaluit. Qua in reillud estmag^na admirationc dignum, quod a grotus diuturno morbo
i

eadem mensura qua mensus fueris remeiietur An non illud audisti Non judicabis bis in idipsum. Tum ille minime aequam sancti Viri petitionem ratus, gdadium acuebat, tendebatque arcum ad necem rem taraen ita proferebat ut aliquis retibi?
: ,

sipiscentia locus dari videretur.

advertit, nullo
flecti,

Tandem

ubi Elias

sed

modo suis illum precibus rr.olliri ac in eadem sententia obstinatissime haerere,

vexntus, confestim

de leeto

ubi tamdiu

recu-

his iterum verbis prasclarissirnis praefectum ag-greditur Equidem, duxoptime, quaein rem tuara esse
:

buerat.sanus
dici

exsilieret,

quo

clarior caslestis

me-

arbitratus

sum

ea vero suadere

tibi
;

atque a te

virtus

appareret.
si

Neque vero unus

aliquis

exorare

omni opere contendebam

at

talia ae tanta prodig*ia patraverit sunctissimus Vir: ea enim Servatoris nostri vox

admiretur,
cst:

in proposito ita te pertinacera, obduratoque

nunc tuo animo

Amen,
in

iuiien

dico vobis

si

quid petieritis
;

Patrem
uisi

nomine meo, dabit vobis

petite

et

accipielis.

Numquam enim

ille

roorbos curabat,

Deum Opt. Max. imQuare uon is auotor oensendus est, sed bonoruin uninium opifex Deus, qui suam benipriua nmita precatione
plorasset.
g-uitatrui

sane pervicacise tuae fructum feres Sic hominem^ relinquens opere maximo contristatus abscessit. Septem post diebns , prse imraoderata anirai iracundia gTavem in morbum incidit ac frustra per internuntios sauctum \ irum accersens, nullum recuperandffl valetudini locum sibi relictum videt. Mox die insequenti, Deo

cum videam,

amplissimum.

Hic nihil affcrrc aliud potcrat, quam orationem, animi puritatem piazn exeroitationem , ac in Deum
aliis declararct.
,

per

Servum suum

ita ulciscente, periit.

Columbus vero
liberatus

capitali sen-

, in carcere vinctus teuebatur, in Deo, atque Elia spescollocans

tentia praeter expectationem

fidem.
Fuiue. San

suas.

cfum

quemadmodum de Moyse audivimus, mortalium omnium mitissimus; idem5S Porro eral

in
,

que
facto

eos, qui

bonum, honestumque
,

dicto aut

G0 Non multo post, in Aulinas nescio quis ex eorum numero, qui sibi sapientes esse videntur, ad S. Eliam venit. Is concionatoris perso-

e t,ubirei

ferebat,

acrem,cxmplit ottendi-

oppugnarent

acerrimua
:

nulla

umquam

uilius habita ratione

neque enim ad suani cujus,

induens voto, illum

nam

de pollicitatione seu quod aiunt, interrog-abat. Hic vero Quando,

,

tur.

I.

Chab

mmleonti

que lilmlinein Sese efflngebat ut plerosqne facere videmus, qui mstar Camaleontis * b varios in colores eommutantur; sed eonstans, suique propositi tenas
hil
,

Tum ille, antequam Kheg-iumab hostibus caperetur, coram episcopo Deo me devovi sed eum plerisque aliis eg;o
inquit,*votum nuncupasti?
:

omnino
:

ulli

ao singulari prudentia prBditus, niprmter fflquumqne et fas gratificari.

essrt

etiam abarbaris comprehensus. in Africam captivua sum deportatue. Hic Elias cetera ordine,
quffl

Sicui vero

quidquam

indulgere

indulg-endum, plauc oetera assentatoribus atque adulato-

ille

gessisset, subdidit:

Tu,

inqnit, polli,

ribus relinquebat. ln ferendis vcro sententiis ao judieando axmissimus,- ut ex iis , quae partim re-

mulierem adamasti episcopo, ac quod palmarium est, Deo ementitus nam tametsi de hoc me celare voluisti, cor tamen meum
:

citationis oblitus

intra

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI

prout dictum est Jeze * ab Elisco vate sanctissimo, nec me latere ullo pacto potuisti et vero miser, existimas, levera hanc esse oulpam; idcirco illam attenuas ac minuis sed, quoe mea est animi sententia, eo diabolus tendit, ut
intra te est,
:
:

505

nit,

ut Vir sanctissimus fucrat prolocutus. Hinc

Aiunn,
e

i,r

solventcs

unt

Naupactum e teuent; ibique comperirumorem circumferri, Syriacnm Agarenoqu;c

rum classem,
tes gloriosus,

omnia maria percurrere.

Constantinopolim cojritabat, Tum Homo Dei ac va-

culpas imminuendo et atterendo, in multo grraviora scelera ac flagitia sine ullo metu homines
in

Nunc egro quid teraoneam? An surdas cadaveris aures voces effundam? Qui enim sapientem se existimat, neque se interim
possit inducere.

Non ita, inquit, evenict, unn ut homines vulgo opinantur; sed ut Deus optimus faciendum statuit uec illi in By/.antium navi:

ejusque eversionem machinanturj sed in medio llellesponti /"cursu revertentur, et Illyrig-ant,

juvando omnis prorsus opera luditur: Quid, miser, quando alios monuisti acdocuisti, te ita indoctum negdig-is ac prsetermittis? Hsec ut dixit, hominem a suo conspectu repellit, cum jam mentis acie perspicue videret, nullo umquam pacto fore, ut ad meliorem
dignoscit
,

tamen

in

eo

cum sinum g

f
<j

percurrentes, Thessalonicam inva-

dent ac depopulabuntur. His auditis, Musonius sane quam graviter obstupuit Ktenim, dicebat, si ita ha3c evenient portenti simile ac aupra
:

omnem humanam vim

existimo hanc futurorum

ille

frug-em corrig-eretur. Is itaque erat in ejusmo-

cog;nitionem, atque id satis superque esse ad declarandam sanoti Viri puritatem. Quid enira, De-

di

homines
scilicet

Elias,
:

acer,

invictus, imperterritus

us immortalis, aliud est,

si

hoc non

est

prodigium,

ac jure optimo
is

qui

enim

se facile superari sinit,

;

sententiis
rit

omnibus despicatui est et qui vulgi minime assentitur, hunc nulla vis pote-

quse nondura evenerunt, eadem perinde ac evenissentjam, autab alio didicisset, ir.ortalem multo

expugnare. 61 Porro ingravescente jam senecta, domi se B continere necesse habebat, ac paulo post ait diAd Leonctn Jara instat, Daniel, dies scipulo quo nos rermie conligiosissimus Csesar accerset id quod raulto ante fert tt per mihi cyelitus est indicatum. Leo enim Grsecorum tiiam imperator audiens ab omnibus prsedicari, ac laudibus efferri admirabilem vivendi rationem ac
;

aute libere audacterque prsedicare. Multo plura his narrare solebat beatus Dauiel postsanctiViri dor-

mitionem

h.

ANNOTATA.
a Suas Caietamts proferl de hoc flumine conjecturas in Animadversionibus pag. 25 dicens In exemplari Grseco Secrum (in nostro itcm ZyfrpQv.) An censuerimus fluvium, quera Strabo vocat Sa:

prodigia a

S.

Viro edita, ejus videndi desiderio

illi-

tenebatur, nt nonnihil etiam lucis ex sanctis

gram

lib. 6;

Plinius

lib.

3 cap. 10
;

Sagram, Locro3

us precibus ad imperium accederet. Erat enim monastici instituti studiosus, et ad honestas artes

inter et

urbem Cauloniara

qui Gabrioli Barrio et

proxime

proclivis. Ig-itur

dum

hisce de rebus se-

cum
ut

cog-itant,

ecce,
qui

steriura

venit,

Eliara

quidam aulicus ad monaad Csesarem magno,

Mazzelhe Alaro dicitur; Leandro autein Sag-riano? Cellarhts agit de hoc argumento lib. 2, cap. 9, pag. 5S7, ac fluvium Sagram reprwsentat in tabula ad pag. 527, in qua tabula vide Brutiorum

honore perduceret (erat huic noMulouius.) Is ad sanctissimi Patris pedes advolutus, benedictione impertitus , dat ei Hteras a Ceesare, quas ille cura accepisset, leg"issetque,
decebat,

agrum.
b Xaua<.).iov7o; Eujjra|3oXc&rspos id est , Chamaeleonte mutabilior. ChamselHon coinmemoratur
,

men

inter animantia quse colorera mutant,

Hujus

figu-

Quid, inquit, Csesari

Prsetermissis

mecum

vili

olympi fontibus coenosum torrentem animum adjecit. Qua gratia

tanto te vitse discrimini objecit
?

abjectoque sene Y limpidissimis ad

ram diligenter describit Aristotelcs lib. Dc naturis animantium 2. Quod ad coloris mutationcm attinct
hffic
ii

tradit e
illi

Grseco ibi sic reddita

color,

Nempe
grestis

ut mona-

autcm

cum

inflatur

fitque
;

chum
Sed,

videres fama,

quam

rebus

majorem.

n n
ii

niger, non absimilis crocodilorum

dus, cujusmodi lacertarum;

Mutatur is nuno nunc palli

quando ita Deo cillitatis incommoda nihili pendens, dabo me in horura vero laborum ille mihi viam audacter velim sit fructus, ut Columbus capitalis criminis
videtur, senectutis ac imbe:

nunc rursuin

njgris

variejratus mnculis, qualis est pardorum. Accidit

ii

autem hujusmodi mutatio

pus
:

coloris pcr

omne

cor-

ii

reus
'

absolvatur. Cui petitioni

ille

cum

libenti
et

animo

annuisset, acceptis

Columbo

sane Daniele

ii

ii

e.

Con-

slantinopo-

Hm

una cum aulico ad Reg-iam * proficiscitur. Iuteribi secreto Danielem vocans, ei aperit, etsi iter inceptarent, numquam tamen fore, ut vel ille Ceesarem, vel Caesar illum videat ; neque tamen
sociis,

ii

cauda in eumdcm cum reliquo corpore abeunt eolorem. Motus hujusauimantis admodum scg-nis, qualis est IVrme testudinum. Pallescit moriens. Exanimato color idem durat. " Hactcnus Aristoteles. Ilis ferrae consensiquidcm
et oculi et

tanca tradidit Plinius iib. 8 cap. 88, illud addens, hoc animal toto corpore reddere colorem, quem-

frustra se

eam peregrinationem
sit

suscipere,

cum

sibi

cumque proximum

attig-erit,

prictcr

rubrum

et

pnemium amplissimum
capite damnati.
Ipiritn

salus ac vita hominis

prophetico
lUustratur.

62 Igitur appulsi JSricusam (ea est insula in ipso lonii raaris aditu, ab Epiri sinibus non longe distans c) occurrunt obviam Chrysioni Tauromenitano, cui preedixerat sanctus Vir, cum

Tauromenii versaretur, in eodem lecto, ubi ipse jacebat, Brachimura esse cubaturura. Is compleTulimus, inquit, mictens verendum Senem multo quffl nobis seri, pater ac vates optime ante denuntiasti, tuis consiliis ac monitionibus saluberrimis minime auscultantes d. Sed quid nobis in posterum fiet, milii saltera, qui te parentis loco et habeo et veneror, aperire ne graveris. non Ego, respondit Senex, hoc prffldico tibi
;

album. Compctit ig-itur adag-ium in hominem vcrsipellem sive inconstantem ac pro tempore sese vertentem in omnem habitum. Jhcc sunt apud Manutium supra citatum, pag. 849. Aldrovandus de Quadrupedibus digitatis oviparis tib. i cap, 14, pag. 0G8 tractat de chamselconte apud quem varia de hoc animali prorsus mirabitia curiosus
,

lector inveniet.

c Duplex est Ericusa ; quarum una distinguitur ab alia per voces a Biographo hic adjun ctas. Intelligenda itaque hoc ioco est Ericusa quse nunc in Jipiro Plinio Paxa major, ad meridicm Corcyrai insulse, et vix 19 milliaribus ab ora littorali Epiri in occasum, sub dominio Reipublics Venetse, a qua concessa fuit Pargensibus Epirotis, ut in
insula maris
Ionii
, ,

Pachsu

dicitur, scu

multis abhinc diebus e vita excedes- Id quod eve-

iis

506
A.Asonvmo.
iis

VITA

S.

ELLE JUNIORIS MONACHI CONF.

cum ab
tatus est
Illjrico

armcnta sua nutrircnt, uti refert Baudrantius. Altera vero synonyma est insula maris Tyrrhcni,

imeo,
et

versus Siciliam Straboni, qua3 Ericodes Ptoleet Ericussa Stephano, una est .Eoliarum,

non tonge distantem, morbo ten non sane gravi ac molesto nam
:

nunc Alicur dicitur, tcste Leandro,- parva est, et habct tantum aliquot tuguria piscatorum 15 mille passibus distans a Lipara in occasum, et 7 a Phcenicusa Usticam versus 25, sicut idem auctor
,

tradit.

d Vide
e

hanc Vitam num.

17.

Naupactus, urbs est MtoliB in Gr/ccia, Italis Lepanlo in ora sinus Corinthiaci, insigni victoria, quam Christiani anno 1571 a Turcis reporarunt non procul adicta urbe, admodum memorabilis. Qua de causa S. Pius PP. V Litaniis-Deipara? Virginis, cujus potissimum auxilio tantam victoriam partam esseprofitebatur, inseri voluit Auxilium Christianorum ora pro nobis, uti videre licet apud Spondanum in Annaiium Baronii Continuatione ad annum 1571 num. 21; ubi etiam agitur de festis in rei memoriam institutis.
f

Thessa" lomeam contendifr, in quam urbcm ingredi noluit, sed ante vestibulum mansit, in quodam templosanctis Apostolis dicato ac die insequenti ad meridiem quando ecclesias vacant a frequentia populi, monachum, qui templo illi prjeerat, rogat, vellet in sancti martyris Demetrii c se traducere isqne libenti animo annuit; etinter eundum cum S. Pater urbem intueretur, suspirium petiit, et ex animo mcerenti similis martyrem appellans, Ubi, inquit, gentium es, Deraetri,
:

Ulustratus a Deo didieit, daret Columbo commendationis epistolam, eumque mitteret ad m peratorem. Eum igitur ut ablegavit, ipse
i

eseUtus

mar-

tandem in locis morare? Quonam cselestium orbium tractu vagarisPHsec, et alia id genus dictitabat, et in templo, et ad sancti martyris sepulchrum d propius accedens. Haec cum audiret monachus, qui Eliam ductabat, non mediocriter offcnsus, illi secum ipse maledicebat. Sed Elias, absoluta precatione
ad

tyr Christi gloriosissime, quibus

Hellespontus, angustia? maris sive fretum inet

monaehum

conversus

Quod

offenderis

fra-

Asiam ad ortuni, gionem ad occasum, B

ter
ei

Thraciam Europx

reest,

ter carissime, quasi vero

male sentiam, maleque

indito, ut in fabulis

loquar?
tentia,

Vcrumtamen
ef

ubi vel mediocris est poeni-

Athamantis regis Thebarurtt, qi.t.v ibi devidens submersa fuerit. Ptinius lib. 4 cap. xi Hellespontus, inquit, septem (ut dicimus) stadiis Europam ;ib Asia dividens,
Helle, filia

nomine ab

quatnor

illic

inter se contrarias urbes habet

in

nbundat probitas, ibi Dei misericordia multis partibus major reperitur. Tum monachus sentiens cogitationes suas hospitem minime latuisse, ad ejus pedes adjectus rog-ct, hanc sibi culpam ignoscere pervelit quam ille homini
:

Europa Callipoli et Seston, et in Asia Lampsacum etAbydon. g Per [llyricum sinum videtur hic commodeintelligi posse sinus Thermaicus sive Macedonicus maris JEgsei, in Macedoniam extensus, in cujus intimo recessujacet Thessalonica, de qua proxime kio sermo est, queeque olim Therma fertur nuncupata, Cur autem Biographus sinum illum vocat IUyricum ? Tractum illum terrm Illyrici orientalis nomine vocatum fuisse indicio est illud imjtri/nis, rjitcff tiputl Carolum a S. Paulo in Geographia sacra, quam supra in Annotatis ad caput 3 lil. u citavi, in notitia antiqua episcopatuum Itlyrici orientatis pag. ]9C ponatur pro,

ut condonavit,

admiratione perfusus, ac praepropere festinans, quotquot sibi occurrebant,

magna

rem ordine narrabat.

64 lgitur eo loeo

ingravescente ,
set

cum scamnum

esset Elias,
afferri

morbo jam
;

Po Thnsalon

postulat

quo

delato ibi decubuit.

Cum

vero locus minime es-

9rumcenlt

>

idoneus ad

qmetem capiendam, ad Caminos

est)

teaaupr

migravit, Hic Danielem di- MoftwnW scipulum, ac fratrem carissimum ad se vocans, {1Ml ^~ *""' Ego, inquit, Daniel fili suavissime, sieut scri,

(locus

quidam

ptum est, viam patrnm meorum ingredior adest jam tempus nostrce resolutionis, cum octogenarius e sim. Tu vero assecutus es doctrinam meam,
:

institutionem,

vincia

Thessalonicensis
lit.

etc.

Ad

hsec,

ineisdem

propositum stanterque persiste neque

:

in
te

his
otio

fortiter con-

dederis,

sed

Annotatis

roccasione Epiriveteris ac nov&,

piis exercitationibus ac

studiis te expolire conten-

est, novam multis postseculis ex Illyricanis Macedonifle gentibus conscriptum fuisse.

dictum

h Ilinc commendari meretur Actorum fides, ex antea dictis in Commentario prsevio 5

Sic vero vivc, ut quasi quotidie -te morituexistimes, quod etiam atquc etiam reliquos fratres monitos vclim. Porro neque corpus no-

das.

rum

nnm.

II.

strum hic conditum derelinquas, neque Constantinopolim ad Cjesarem deferri ullo modo patiare petet enim sat scio perquiretque Imperator.
: , ,

CAPUT
Morbus
;

VII.

a divina providentia accepissem, epistolium ad Cassarem multo ante dedi, uti post obitum nosfrum sineret corpus ad suum motibi

Quod ego cum

nasterium

/'afferri;

obitus

corporis sepultura,
:

Quod

Imperatorias urbi nulli

integritas ac

translatio
;

concursus

omnino usui esset futurum, ncquc Deus a^quo animo laturus. Vos potius, quod vestrum est, vendicate, nostrique memoriam tamquam parentis amantissimi, ex animis vestris exoidere minime patiamini. Porro, si recte raemini, apudte est ea epistola: servato diligenter ; et cum ea evenerint, (evcnient antcm quamprimum) mitte illam ad Cassarem; quse perscribuntur, effecturum scio. Ceterum vale ae salve, fili jam enim decedit
.-

ad

Mud

miracula

Leonis inipe-

ratoris vuuiijUrnCut.
/m Qrtteiam

vero,
'atcr

iMatm
morbo corti
pitur.

nuno de exitu vitam suam olausi!

e1

dicamus,
:

id q.uod

qno S. etnobis

ad memorandura,

vobis ad audiendum utileae maxime juoundum existimo. Puit veroejus ex hac vita migratio illi non absimilis, quee de Jaeob a patriarcha antiquissimo memoratur neque san:

neque amplius hac lucis usura perfruetur. Hia dictis omnibusque sui studiosis salvere jussis blandeque amplexis, ingenti cum lctitia atquc hiElias,

cto

Viro prorsus incognita, sed, sicuti Moysi b. JWlto ante demonstrata. Itaque Naupaoto solvens,

larivultu defecit, etpositus^est

xvi Kal. Augusti.

oumpatribus
cst

suis

Gweoiam peragrabat, ao delatus

65 Ejus

obitu divulgato,

in

quemdam

coactus

ingens
ipse

lo-

monachorum acpopuli numerus, atque adeo

Dux

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

Dux
^putturoj
corpori*
integriia*

507
variis

cuin suo exercitu, ac toto eo die ac nocte insequente, multis lumiuibus, hymnisque funebribus, decantandis incensisque suavissimis odoramentis sacrosanetum ac venerabile sanotissimi Pai
,

rum contactu sanatos? Quid

morborum

A.Aimo.

generibus tentatos suffl valetudini restitutos? Quid oculis capitcque laborantes rite proouratOS? Nec sed vero stetit gratiarum, ac miraculorum fons
;

tris
k
t

domicilium k cohonestavere. Postera luce in sancti martyris Gregorii l templo pio relig-ioseque illud deposuertint. Verum Daniet cum nulio modo
posset sancti Viri reliquias in
deferre,

hodieque y
junioris

iis

abunde dimanat,
Porro ejus
pallio aa,

qui

ad illum

cum

'J

fide accesserint,
Eliffl

monasterii z fratres,

sacro

nimirum corpore,
:

**

suum monasterium ibidem ad decimum mensem substitit. lu-

donati, duplicis spiritus facti sunt participes

ejus
prseceptis

uam

informati ad

perfectam virtutem

terim quidam patricii digTiitateclarus; (isBardasm est, cujus nomen per omnium ora circumfertur)
audita Viri sanctimonia ac miraculis, ad Danielem adiens, etiam atque etiam illum rog-at, velit B. Patris

consequendam admonentur, et sanctissimis vestigiis inhfflrentes, inejusdem virtutisvia incredibiles

progressus faciuntj se adhortantur, stimulant, impellunt.

sepulchrum
ille

sibi

adaperire; quod sacras cjus

GS Sed Leo Imperator religiosisaimus, qua fuit

vel post

'*'*"*
monasterl ,

reliquias venerandi

magno

desiderio

teneretur.

mortem

in

Patrem sanctum observantia,

Hoc
quod

cum prfflstitisset, repertum

:

est corpus pror-

sus iutegrura atque incolumc, neque quidquam detrimenti passum qui * eam difflavit odoris suaviut omnis locus nffiitim repleretur. IIoc tatem prodigium vir illustris cum vidisset, magna cum pietate ac relig'ione corpus sanctissimum venerari, salutare, deosculari ejusque exemplo omnes pariter, qui in praesentia aderant, idem praestare. Ibi atque continuo jubet fabricari ligneam thecam in ea corpus purissimis vestibus involutum consimul de toto di, ac in eodem teinplo reponi
,

censuset pradia ejus monasterio HberaJissime, at- um.Biogratribuit, ut omnium, quffl ln Ctalia sunt, monaste- phia&tiiud riorum clarissimum, ac celeberrimum existeret id n oi "'opfte.
:

f>

enim

taraetsi antiquitate

illis

concedit, gloria ta-

men

longe prastat.

Cum enim

novi Eliae sedes, et

quasi
veluti

novum Carmelura bb

fuisset,

redditum

est

quidam deliciarum paradisus

cc, etplantis

spiritualibus consitus, quffi tVmnt

virtutum uber-

rimos fructus, ac fblia nullo umquam ventorum turbine decussa, quse est constans fidei confessio. E Tu vero, o beata olim sancti Viri domus (jam enim
te mea se convertit oratio) aeutiquam te mes carissimo Parente orbatam, sed in ejus

neg;otio
facit.
qttod

Imperatorem, inscio
fe per

Daniele, certiorem

ad

existite

esse

duv>
it

66

Caesar,

patricium

cognita, jubet

tutela ac patrocinio

nou minus hao tempestate, qua

essel
ille
\

jubente

peratore
transfertu?

beati Viri corpus, quasi opimas gazas ac tliesaurum opulentissimum ad se deportari ; ut vel hinc

est in caslum delatus,

ac superstes.

quam antea, cum Quamquam enim minime

tamen

ivus

OCulifl

ad Sancti
monasterinffl,

appareat, ejus vaticinia

nequaquam

fuisse vana,

cernitur, adcst
rigit,

spiritu, filios suos servat, diet a suis ipse

aut in irritum ceoidisse. Tum Daniel cpistolam Patricio dat ad Csesarem, simul hominem docet de his, quae Prseceptor sibi antea vivus mandaverat. Patricius

suasque oves cognoscit,

cogno-

sciturj ipse ovile

suum

oustodit, et a truoulentis-

rem

mittit

epistolam per tabellarium ad Caesaquam ille cum aecepisset, ac fujsset

simorum luporum insidiis tuetur. [dljue eo melius praestat, quose Deo propiorem videt, nostrffl raortalitatis viuculis jam exemptus, ac purissimam
in lucem illam inarcessaii), oninisque beatitudinis originem liberius defigit. Atque hfflc sunt, quse c\ multis collecta oonscripsimus quamquam ut verura fatear, multa etiani sunt, quffl pratermittenda sumus arhitrati, ne proptcr rerum multitudinem auditoribus odiosi ac coolesti essemus aut raulta congerendo, nimis excresceret oratio. Quare medium tenentes, ac regia, quod

deosculatus, legissetque quas in ea scriberentur, continuo qu?e jubetur, facit Tum accersens Geor-

mcntis aoiera

g-ium

Calabrum

g-enere

hominem gnavum
,

et

prffldaris

natalibus

ortum

qui

Constantinopoli versabatur, illi demandat. Is simul in Caminorum,

tempestate hanc provinciam

ea

quod aiunt,

locum est delatus, sacrosanctis reliquiis acceptis, omnes imperii provincias n ac Grfflciam ipsam
peragrabat,

Buthrotum

p.

Tliesprotum o atque Illinc conscendens

,

ad utens navigratione appellitur, ac post equo vo.-tus castrum venit.

07
miraculis

adeo usque ac prospera Rusianorum q oppidura

,

aiunt, ingTcdienlcs, potiora ac uotiora sclrgMmus,

utneque auditores
picatui haberent.

prolixaa orationis tsedio aiflce-

rentur, nec tenuitate rerum

magnum Virum

des-

in

Besianum

Ccterum

liuc

Deum immortalem
non amli-

precor,
dire crutores
.

Ibi

adolescens quidam a spiritu

ciabatur, adeo ut saspe ad dcserfci vastaque loca

tantum, sed imitatores perpetuo eimusj ut ejusdem etiam prfflmiis donemur, quffl ille in cffllo
abundantissirae est consecutus,
in
I

eonucat,
uli et in loco dcpositionis.

interdum etiam se in mortuoeoque dementise daerum sepulchra mon misellum adegerat, ut sua ipse excrementa ac sordes devoraret. Is ubi ad sancti Viri reliire

compellcretur

Ihristo

penetrare;

mino

nostro, cui

sit

gloria, ct

imperium

Jesu Doiu sccula

seculorum. Aiucn.

quias propius accesstt, dercpentc pulso tyranno, sanus ac sui compos est effectus, ac Deo gratias agrens ad Salinas t proficiscitur u, de sancti corpo-

\WOT\TA.
a
1,9
;

Qui sicognovere, partim alacrea ingenti gaudio mul rem cumulabantur de repertis beatissimi Patris reliquiis; partim non mediocriter dolcbant, quod eo se Viro orbos intelligcrcnt, qucm parentis loco semOmnes tamcn per coluissent atque adamassenl Iibenti alacrique animo in Taurianam x honorifiris translatione

fratribus annuntiaturus.

De

ejus morteagitur in libro Geneseos cap* ubi declarat sepulturse sumlocum, Pinitisque

mandatis, quibus filios instrui bat, collegil pediea ad suos super leotulum, ct obiitj appositusque est

populum suum. b Libri Deuteronomii cap. 34

ait
:

HfflC

est terra,

centissime

ut decebat

illi

obviara

processere.

Deus, proquajuravi itbraham, tsaae et Jacob, am oculia idi ti S( mini tuo dabo eam. \ dicens
i

Porro qui fuerit eo die populi concursus, non facilequis explicaret. Mox reserata capsula rcperiunt sanctissimum corpus intactum integruinque, odorum omnium odore suavissimo spirans.

:N
[

non transibls ad
,
i

illam.

\|

(l

imini, va

Mortuueque est terra Moab, jubente

Domino.
c Insrrihilvr

Mnritjrototjio

llomano

atl tlio.m

aicquiddicam energuraenos sanctarum

reliquia-

possunt Notationes 8 Oclobrts. Consuli interim

lltirtmii

508
a.Aronvuo

VITA

S.

ELIjE JUNIORIS

MONACHI CON*
,

Baronii ad istum diem, ubi inter alia refertur frequens concursus Christinnorura ad sepulchrum ex quo ung-uentum S. Demetrii Thessalonicam , medicum scaturire jugiter consuevit dequa re
:

imperii provincias ita accipiendum

ut denotet

omnes impeiuo
vincias,

vel jussu Csesaris desig-natas pro-

mox dicam,
d Joannes Cameniata supra laudatus post Paulum Thessalonicensium in fide magistrum ponit pag. 819 inter martyres mag-num , interque vit

nimirum Macedoniam, Thessaliam, Epiac Thesprotiam peragrasse seu transivisse Buthrotum usque, unde mari se Committens promoverit imperatum iter Calabriam versus. Et vero e nostro apographo Grzeco Vitse eruo ista

rum

COrrectis
Tzcaa/.icf.v,

mendis
'W/\a.da

Air,pyzro taz,
v.ax

inct.pyicr.z,

"A^.u^ov,
r

ctores coronatos

dig:ne

admirandura Myroblitam
,

QiGizpozrfj p-/pi Bou* pW70U.

(unguentis

scilicet

manantem) Demetrium
plurimum desudavit

qui

Id

est

Pertransibat regiones
et

Amydum

Thessa-

et ipse pro pietate

etc.

Et

liara,

Grzeciam
2.

Thesproten usque ad Buthrotum.

pag. WZMaudat
patrocinio.

euma

suo erga Thessalonicenses

Sed

1.

Nos modo transitum illum ordine metiore

posuimus.

Non assequimur,

quid

velit

sibi

Commentarius e De hoc punclo chronologico prsevius sub initium 3. superius dicta f Vide quse de hoc monasterio paullo post. sunt, o.c porro recurrent

tamen Amydon, quae urbs fuit Macedonise in Preoniae tractu ad Axium fluvium, uti videre datur apud Baudrantium, et
regio. Invenitur

Amydum

Bernardinus Kheg-inus

in

"Vita

S. Elise

(de

cujus Compendio dictum est antea) Eliam nostratem, sicut observat Caietanus in Animadversionibus pag. 25, Rhegii in Calabria obiisse sig-nificat,

animamque suam Deo

obiit

reddidisse in

manus
Elias

alterius Elite junioris. Indubitato errat.

Nam

Ennensis

Thessalonicae

urbe

Macedonise,

animam Deo comraendans in manibus discipuli Danielis, ut ex hac historia certum est. Vide Commentarium prscvium 4 num. 36 et sequentibus.

h In nostro apographo Grseco MjjvI Aom, o; eori Mense Loo, A&yovaTOS, ETrra v.yX dexanj. Id est 1712 qui est Aug-ustus, decima septiraa. Anno sive libellus de Hamburgi prodiit Menolog-ium
:

de quo loco etiam agit Ortelius. o Thesprotum, Thesprotis et Thesprotia, Epiri regio Plinius, Strabo, Ptolemseus, uti habent seepius citatsc Animadversiones pag. 25. p Usque Buthrotum. Prseter dicta in Annotatis ad cap. 3 lit. q addi hsec possunt ex Animadversionibus ante designatis Straboni lib. 7 urbs Buthrotorum E coloniam vocat Plinius in Epiro sinus, Epiri regrionis, apud PtolomaBum. Est et Buthrotus in mag^na Graecia amnis non procul ab sed hic de Buthroto urbe Loeris, Livius lib. 29 Epiri sermo est. q Thurenorum castellnm. Antonino Boscianum,Procopio Buscia; Leonardo Aretino Ruscianum.
:

.-

Procopius de Bello Goth. Jib. 3 Ruscia est promonntoriura Thurinorum. Juxtaid, ad milliaria
ii

populorum raenses remensilms, centum censens atque inter se conferens, auctore Fabricio et ibidem pag. 44 assignantur menses SyroGrajcorum, sive Syro-Macedonum, Antiochenorum,
circiter
:

passuum septem cum dimidio, pra?sidium validissimum construxere Bomani . Aretinus de Bell. Ital. 1. 4 Ruscia est Thurinorum castellura (corrigre promontorium) supraque illud, oppidum
ii ii ii

Gazajorum Smyrmeorum etc, incipiendo a Novembri, qui ponitur primo loco decimo autem,
, ;

remotius a mari arduo loco situm, quod Buscianum vocant . Hcec animadversiones identidem

qui respondet Augusto, notatur Afioo; (Lous, qui alibi in dicto opusculo scribitur cum diphthongo

indicatse.
r In nostro Ms. Graeco est m'C,oT:op[cicf.c, id est, pedibus gressus, vel pedestri itinere proficiscens. s Stephano de Urbibus Bescia, Ausoniorum urbs.

decimum mensem esse, Amq;) et testatur Julianus in Antiochico. Ibidem pag. 46 diciturapud Tyrios esse September; apud Lycios ac Sidonios (ictober pag. 47; apud Macedones et Asianos etc. Juliue pag. 43. Aug-nstus, ut ad propositum nostrum redeamus, Graecis Lous, inqiiil Pagius in Critica Baroniana ad calcem tom.
additur
:

llunc

Apud Livium lib. 30 Besidiae, Brutiorum oppidum. Idem etiam putat in sua Calabria Gabriel Barrius sed enim certum est, occidentalem Calabrias oram antiquitus Ausoniam dictam, ut Diony:

sius Alicarnasseus tradit.

Strabo item

lib.

2 ait,

pag. 692.
i

[pse

dnx

nempe Leo

prretor

cognoniento

expuguata Thessalonica, a Saracenis captus est, Joanne Curopalate auctore; sicut ad hunc locum observat Caietanus in Animadr versionibus pag. 2. >. k In nostro apographo cst unrivozid est, habitaculum sea tabernaculum, animrn videlicet, quod Certus quod velox est corpus. SicZ Petri i 1. 14 est depositio tabernaculi mei. Et ibidem ?. 13
Thnrsilncius,
ijni
:

Qunmdin sum
thtOS 5 V.
I<

hoc tabernnculo. EtladCorinNam et qui suniusin hoc tabernaculo,

in

quod deinde Siculum. Prodit Licophron, Philoctetem Herculis comitem ab Ausonibus occisum, qui oram fluminis Crathis habitabant. Crathis autem Theocrito, seu Cratheis Plinio Brutiorum amnis prope Scyllam. Atque haBC Apollonio Khodio de Arg^onautis lrb. 4 Scyllse Ausoniae , prout videre licet in Animadversionibus eisdem, de quibus ante. t De efformatione hujus vocis, dictum est supra plus quam satis. 'ExstS-sy AavtrtX 7rpo<7^a|3uy -zpxyiu Ibidem
esse,
:

mare Ausonium

verat vj ^a^tvat; ut;i/jo"WV

rr.-J

dvxv.otxr^vj zoO 'Quiov toi^

ingvmiscimus.
1

ddelyoiq. Illinc Daniel,

assumpto corpore, ad Sa-

cti

In qualicamque nostro ViUv apographo sanmartyris Georg-ii, sicut in Comm. preevio mo-

linas proficiscitur,

Sancti translationem fratribus

significaturus.

nuimtis initio 4. m Amhig-uus nnimi sum, ait in Animadversionibus Caietanus, quis fuerit is Bardas, Nam plures per luee tcmpora codcin nomine, quorum memiuit
Joanues Curoj)alates. n Quid illi cum omnibus imperii provinciis? Quomodo peragratio acdeviatio tam vasta cohocret cum mandato Leonis impcratoris paullo ante
exposito
?

tribuitur

isti

Quod itaque in hac Vita excusa energumeno adolescenti, in nostro

Ms. adscribitur Danieti. x Taurianum rectius dixerimus. Apud Melam lib. 2cap. 4, Taurinum; apud Plinium lib. 3 cap. 5 Tauroentum legebatur. Sed Taurianum utrobique leg-endum, ut Hermolaus Barbarus, et Nonius Pintianus castigant quemadmodum apud Stephanura
:

Non equidem

intelligo.

Forte vel
vcl
t-j

le-

gendum

varins imperii proviucia.s,

omnes

Urbibus Taurania leg:itur pro Tauriana. Urbs est in agro Brutio Metaurum inter et Scyllam. Animadversiones, de quibus supra.
de

y Hinc

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

A.

500

colligitur, Biographum translationem hcec scripsisse.

y Hinc
z

non statimpost

A.AwimMh Grsece Kap^Xo?, est celeberrimus mons Palsestiesse lego ejusnse : Carmelum vero promontorium

Corpus itaque S. Eli nostri e Grsecia in Calaoriam translatum ad monasterium, quod jam sser>issime nominavimus. Quse autem hac occasione notata sunt, habentur in nostro Commentario prsevio 4

demPalsestinse prope montem cognominem.Plinius lib. 5 cap. 19 rromontorium Carmelum, et in monte oppidum eodem nomine, quondam Echatana
:

dictum.
CC *Hvnv Trapotzi-ux;
6

num. 36. aa In Ms. nostro

VE0
viov

'HXta;,

w^ ak\o$

i/.

lego ; al\r v pjAttroi'. tamt

ysoTyiroe

KapjttiXov,

'i-hiUv

R*po*erov.
:

Rsec e

quarn alteram meloten. De quo vestimenti genere considi potest apud nos Commentarius historicus de S. Elia Propheta tomo v Jidii, die 20 8.

bb Novus Carmelus dicerem

nam

Carmelus

Qnam Ms. nostro deprompta sic interpretor sicut alter ab ineunte sedem ) novus Elias ( aetate Carmelum, incolens, novum reddidit paradisum.
,

DE

SS.

BENEDICTA ET CECILIA
VIRGINIBUS
E

ABBATISSIS SUSTERENENSIBUS, ET RELINDE UECLUSA

IN

AGRO JULIACENSI
de

Sylloge

earum
3

cultu.

J. B. S.

Sec. x.

1n
pn-

Coluntur
citni S.

Augusti

xvn Eloribus suis ecclesiae Leodensis ad diem titulum noster Barthohunc prsefigit
:

rente Susiereni,

SS. Benedicta et Csecilia abbatiscitans : BrusteSustereni et Belindis clausa, ita sffi collegite vetemiuset quas Jacobus KritzradtS. J. ceret ad me misit. ribus monumentis Susteren.

lomseus Fisen

Lotbade quo ringiae nobis sermo fuit decirao tertio hujus mensis. AuSorores

fuerunt

nata3

Zuentiboldo
filio

$/mttj

,- r j,-.

reg-e et Arnulfi

imperatoris

giosxfue-

rant >

g-ustam suse gentis majestatem sanctoa lllffl virgines paribus omnes animis posuerunt, ut Christi humilitatera sectantes,

Ex

religiosam vitam instituerent.

tis

hujusmodi monumentis nos prsecipue sanctarum virgiidem Fisenus, utharum trium mensis num parentem Zuentiboldum ad hujus numero adscriberemus, ut diem xm Sanctorum explicatum est. Inter eaporro fiibi

induxit

Condiderat nuper rex pater, aut potius instnur;irat, quod Sustereni fuerat inclytum raulta virtute sacrisque aliquot Sanctorum exuviis ccenobium,
sed in favillas et cineres Normannica rabie corruerat. Hoc regebat insigni sanctitate virg-o nomine

paulofusius

dentiusconnumeravimuscultumimmemorabilem,
Sustereni constanterexqui sacris ejus reliquiis argumento sanctas ejus fihas hibetur- quo eodem

Amelberg-a, cujus xi Kalendas Decembris meminerimus. Ejus mag-istro se subjeccrunt terna3 sorores, et dig-nam suo genere virtutem assecutffi
sunt.

duarum, huc adducimus,quarum,saltempriorum defunctarum reliquias in rerum sacraSustereni

rum

C rationi in sua Susterem datus Arnoldus Hertzwormius diem xm citato, ubi historia Ms 7 ad dictum
:

publictevenethesauro religiose asservatas, non semel ahbi anobis lauexponi testatur

4 Ac Relindis quidem (quam natu minimam ge a ndmaiunt fuisse) cum solida sanctioris vitffi funda- ibvttamfi' ^itnolamenta posuisset, nullo sui contemptu satis contenta,

Parentis reliquias ita exvost enumeratas sancti Capita et ossa S. regis pressissime subjungit scilifiliarum abbatissarum Susterem, Zuentiboldi
cetBenedictffietCrecilise.

solitudinem pra.-tulit, quo soli j/ mortalium omnium oculis se subduDeo nota, Leoceret. Elemaliara secessit ad Mosam supra
ccenobio

dium, ubi rex pater religioso

(

filia;
,

suas desiderio
Virg-ini

licet

yuntor

Atque hsec quidem de duabus

et Caecilia

istis

celebmbus

Matri quidem opinor) posuit. Hic se llelindis abdidit in tug;utemplum clnusa riolura, quod sacrce a^di ndha-rcbat, eoque
ut

obsecutus

depotita

abbatissis Benedicta

jioh sit.

non item de natu minima

diserte asseruntur, sorore Kelinde clausa,

totam vitam exegit cximiainteyritate speotaoilem.

lllam
multis

olim

miraculis Deus ornavit

sed
ini-

quam

aliis

exuviasquaproindedepositasibidem sacras ejus

obliterarum, cum ceteris ad eam spectantibus videtur laudatus tam memoriam satis indicare abunde patebit: scriptor, ut mox ex ejus elogio

nifeste

maconjunxit Fisenus, tametsi satis nec Sustereni obnsse, nec insinuet, eam

omnem
quitas.

ejus raemoriam obliteravit

temporum
alioe

5 Sustercni substiterunt

ambaj sorores
naturas

tan-

dttir

ien(0 re

ta

unde

ni fallor fateri cogimur, eo ipsis eodem sororibus conjungi posse, quod cum
,
,

solo titulo

sacrarum viig-inum ca- 6h*i. tuijussa sitpra^esse Benedicta. Susceptum munus obivit relig-iosa; disciplina: mag-no splendore, ao tandem quce terrenum leg-nuin Chrisli causa conantistita Amelberg-a, toti

morum

puritate, ut

cum

concessisset

tuccauive

loco et ipsa Kelindis

et

codem ipso

die,

annua memoria celebretur, hoc nempe xvii Augusti, non

tempserat, ab eodem evocata

cessit CVecilia

Gelenio Benedictam vero xvi Novembris, quo ex noster Theodorus Rhay met Cieciliam coltocavit hic Fi\nimas illustres Julue Cliviae etc. Nos
ter

sorori , .uusiliis postquam risquc cxemplis nou minu.^ i|iiam parthenonem lllustrafiset, vita sancte

*J ad cajleste. Sucnequaquam impar; praecla-

aliquamdiu
defuncta
cravit.

est.

Eumdcm

utrique dicm Ecclesia consc-

Susterenensem senum sequimur, et laudatum promissum breve ipsarum storicum. En modo

hi-

DE

trium elogium

510

ACTA SANCTORUM

DE
J. B. S.

S.

JOAME

EPISC.

COKFESSORE

CIVITATIS MONTIS

MARANI

In principatu ulteriore regni Neapolitani.

Su.
xi

Notus ex
tola Vita ul

Vghetlo dtla

Itah.v tam dtligenH solertique collectore omnino prmterttus est quod idem de monasticis dicenB dum ut Wioni, Menardo et quidem Bucelino ignotus fuerit, omnium primo et soli Mabitlonio cogmtus, qui tonio vi Sanctorum sui Ordinis parle 2 adcatcem eum exaccepta ab Ughello notiha retuht, ttade ipso in sua priemonitione obsert :

ic S. Joannero episcopum producimus illustrem sane apud suos et celebri annuo cultu hoc die festimssime in dicia civitaie recoli sohtum, cujus in nostris cujusvis regionis aut mtattsMartyrologiis nuila usquam, saltcmquam hactenus viderim, exstat memoria, quodque mirandum maxime, ab ipso Ferrario, Sanctorum

xvn

civitatis

ac multis miraculis clarus obdormivit in Bomino die Aug-usti et in Cathedrali huraatur, ubi veluti

Patronus pie colitur. Acta ejusdem

dino codice conscripta exstabant,sed casu coneremato sacrario, una cum monumentis ejusdera ecoleS1S3 et ipsa concremata sunt : ex iis tamen dua integrffi

in ha^-

haedina; pag-inae
quffi

nonsine miraculo remanserunt

custodiuntur; continent Episcopi VitEe rudi stylo ac simplici conscript, ut sequitur

fflass,

in sacrario

emm partem

S.

vans.
2

ACTA
ex
editiofie Ughelli

et

a Ma-

htUonio rO

ria f

Totam hujus beati Viri, quam habemus, debemus Ferdinando Ughello, qui in Catelogo episcoporum Montis - Marani S. Joannem
notitiam

monacho ad hancsedem jussu GreMaximi nssumj.tum, primuni ordmc rccenset, quamvis alios in hac sede pra;cessisse fateatur, sed quorum nomina suntincomg-orii

ex Benedictino
\ll

Pontificis

pontig-it autem, ut

his

^ecclesia proprio careret pastore, et eum fama tanti Vin crevisset, placuit Maranensi clero,
et

temporibus Maranensis

iZSm
'

perta. Hujus beati Viri Vitam o!im tegram observat idem auctor, quae

Dommo,

populo pfeopw

ut tantus, ac

talis

exstitisse

in-

siam re-endam pastor

eis

dino scripta
Ii

qua

in codice haeecclesi Maranensis ciraeid mcendio periit, exceptis duobus foliis frag-mentura infra a nobis exhibendum

cum

aliis

tmebant, non sine miraculo servatis. Mirum Joannis nostrinomen in Martyrolog-iis,

conest

consiho a Papa Gregorio, qui tunc Salerni aderat ad talem sibi pastorem perquirendum, houorifice legatos m.serunt, quos prsedictus Papa
susc.piens, prascepit,
inquireret, si ad tantum culmen conscendendum honesta esset;sed benig-nus mona-

Vir ad eorum eccle- fiml daretur : accepto autem

de persona repetita

benio-ne ut ibidem manerent, donec

em "dere
f.

nobis

q.ue qu ilicuit, desiderati; cura civita-

prscipuus patronus habeatur quo titulo ejus festum dic xvn Aua-usti 1,1 "'''" sia oolitur sacr ejus reliqui* in cathe*
:

tisel

diOBcesis Maranensis

chus, columbinasimplicitate, ut solitus erat- ,)edes apostohcos deosculans, ne tantum onussibiimponeret, indesinenter deprecabatur a.
2

draii

ecclesia,prter

roohialis titulus,

ad nujus seculi
quit
rii

obient mcertum est. De ejus enim tate nihil ahud resoire licuit, nisi quod, curante Gregorio vi, factus fuent episcopus, cujus ideo mortem

nullus est jn urbe paasservantur. Quo anno Joannes

quam

undecimi flnem revocare visum

03

altf-

Non

editionc

vidit nec videre potuit

illuKttutitr.

mium

nonpauca correctasunt, quse ab Ughctlo parce

hdln.nnsnllrnnn Ughelll editionem, CUra et st U dto NtcolaiColeti, ecclesm S. Moysis sacerdotis alumnt, auctam ac emendatam t et apud Sebastianum fratrem enetiis anno 17:21 editam,
\

CL scriptor Ma~

blande respondens ait a Gregorio pro fratribus nostris multa pati' Papa V\l et sicut Dominus noster proprio filio suo non 'OUCtUS, pepercit sed pro nobis pracepit et voluit immo- F lan; ita et de hoc a nobis non est tibi pareendum, qu la melius est ut lampadi assimileris, ut Ub amore d.vino ardeas, et aliis luceas; quam ut carboni assimileris, qui sibi ardet et aliis non lucet Eemimse. etiam debes, quid beato Petro Dommus ipsedixerit: Si diligis me, pasee ove meas.

Qui

apostolicus
fili,

Oportet nos,

in

qua
ni-

etjejuneemplicata videbantur, ut Addiiio-

"-" facimus, TidemurDominumnondilig.ere.Unde ex parte Domini tibi

J gentissime suscipias. S Videns autem Joannes se humiiiter coneluet tanto p riE cepto contradieere non posse omm

est, Dominum dihgimus, paseamusejns oves:quoQ

Hoc praceptum,

frater,

nostrum

si

pracipio, ut

jugum

ejus dili

^emquamtumvispaulolongioremomittendamnon
putaverim. Neglectis igitur iis qum de civitate wtsqm- spfsndore non satis pro merito lauda tus Ughellus retulerat, prssmittam hic VH tpsam, ut ab eo mlgata est, subjuncturus nem Colettnam, qua non solum civitas, AddiHot

per Arr/n'ep.

ehari.ati se commendavit. tata. effeetus, Beueventano

suob

Bc-

Tunc Pana

nercnt. COn>

quemdam Cardinalium
pn
;

archiepiscopo

2*
cole^

srnitturct
ii

Pnfati
Ughttii,

sedetS Joanms cultusmirifice illustrantur, qusecerteali i>< reperirt nonpotuere. Sic adjam dictam Vitam qualemcumquepr&fatur Ugheltus

larauensi
>,

ecciesia

4 S
.

Joannes
vtl

'"'"r

Ordinis monachua Pontifice Salerni existente, epfeco

Prarfuit sanctissime

Benedictini

^hn^
pus

que pneeipiens, ut enm benigne ,m "'", C0I " ,,:,ret; od

pr.fatum JoauTem episcopum consecmret

ut

tuil susci-

pitar.

lular,

ammo

adimplevit:

*o aidncpiscopo consecratur,

et voluntat et reqmsitione totius popuh Maranensis, eum ele-it et consecravit. Tune Montis Mara u Tpis o^us feotus sanetus Joannes venit catervis clerico^um

annem houonfice susceptum,

^Wepiscoprsnominatum Jo-

et

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI.

sed uterque populus viroet laicorum stipatus rum ac mulierum catervatim fluunt tantum Patrem ad suscipiendum. 4 Eodem anno quamdam eeclesiam vocabulo
;
, ,

511

Tunc sanctus, gratia Dei ut

eos
,

erat repletus, ait ad

II BDITH

etsi

vitens huraor nobis non est, adslt

no-

'>

I'.1IIL-

bis sancti

Oedicaia
ipso

ttb

ecclesia

S.

Laurentii, quse intus

eamdem

civitatem sita
,

est,

Spiritus gratia, qui corda snorum famulantium suo semper amore irrigat et affluentor laetifieat; potens est enim ipse suis famulis in ejus

LIU

reptetur

praedictus Vir Dei deprecatu dominorum praefatSB civitatis dedicavit, in qua sacerdotem, quem ipsi

expetierant, ejusdem ecclesiffi in obsequium constituit.

Sed invidus bonorum diabolus, qui semper

sanctae Ecclesiae obest, praedictum sacerdotem suo

araore exarsit, ia tantum, quod super ipsam eccle-

siam, id est in g*amera b ejusdem cum ganea concubuit. Mirum in

ecclesiffl

quadara
et ultra
illa ver-

modum,

modum
mibus

mirabile
ita

confestim tota ecclesia

plena erat, ut non valeret aliquis per incedere nisi super vermes, quod incolse loci illius domino episcopo Joanni stu-

mandatis et opere consistentibus gratiam et Isetitiam concedere. 9 Tunc juxta fluminis ripam pnecipit homines ojuoMvldiscumbere, et mox hilari, ut erat aspectu, ac num muta(a omnM resimplici corde, spcm babens in Deum, cuidam ficit. suo ministro prfflcepit dicens Affer nobis langruellam e aqure fluminis, ut operariia ecclesieead potandura distribuamus. Confestim minister, cunctis videntibns, hausta aqua tfuniinis, duxit eftm Viro Dei. Sed omnipotens Deus, qui ubique pr:

eamdem

ecclesiam

sens est et suos seraper exaudit, qui

Moyson

in

duerunt enarrare.
critni' 18

*o-

Tandem dominus episcopus ibidem

vidit,

venit, et

cerdotts,

factum quod

ing-emuit; sed conversus ante

eremo, cura populns perstreperet, non clamantem, sed silentem exaudivit, ipso vota sui famuli pr noscens, ac volens eum hominibus in mundo innotescere, quanti meriti sit potens apud Deum,

ffuem Scmctut

ntaUo

puntt.

crucem prolixius oravit; postquam orationem comad clerura, et ad populum circurastantem dixit Omnes vos Domini misericordiara implorate una nobiscum, quatenus sua clementia, ad quod boc sisrnum mirabile factum est, nobis
plevit, conversus
;

non voce, sed corde et mente poscebat, non diu differre distulit, sed citius ei conoessit non enim verba sed dcsideria puri cordis faciunt voces apud piissimas ac saeratissimas auea, quae
.

res Dei.

E
et

suis famulis

ostendere dig-netur de ejus miseri:

10 llinc cst quod vir Dei praeaul Joannes spe-

ad

atjcn-

quod signum istud ostensum est cujus prece divinitus exaudita, perpetratum crimen citius manifestatum est et confestim devenit
cordia, propter
:

rans in Doraino, hoc, qund puro corde et humili ^Mflwjni'

mente, non loquendo, scd taoendo postulabat, meruit illico divinitus obtinere. Cuin aqua ducta fuisset,

,UM

presbyter

ille

et a

sancto Praesule perquisitus,

mox

ut

oam Sanctus

benedixit, et

quod fecerat, nequivit celare crimen, sed coram omnibus confessus est quid, et qualiter evenerat; unde nimium Praesul mcestus de tanto crimine tam
verecundanter c facto presbyteri, illum a sacerdotio
suspendit, praeeipiens
Cum U&Qranlibus
operariis

ad potandum discumbentibus tribuit, aqua ipsa mirifice in vinum mutata est. Continuo autem dum non aquae, sed vini saporem g-ustarc coepissent,
inter se hoc valde mirantes, ac de tanto miraculo

ei

jejunia

cum

injuncta elee-

mosyna. G Tempore, quo

vir Dei prresul

Joannes Mara-

nensem g-ubernavit ecclesiam, non solum de ca3lestibus, verum etiam de terrenis ad ecclesia? incrementum pertinentibus indesinenterac studiose curam g*erebat. Quadam die pro ejusdem ecclesise opere juxta flumen Caloris cum plurimos secum
haberet
lig-na
,

nimis stupefacti pr;e niinio jrnudio surg-ontcs a mensa, prostraverunt se ad pedes Sancti cura lacrymis dicentes; Sanctc vir Dei ora pro nobis, videraus enim atque cognovimus mag-num mirabilc
,

hodie,

quod

tuis sanctis meritis penitus factura esse

credimus.
11

Quod cum Sanctus

:

cur hoc faceront,

di-

m fP MM /l0r
tatur,

viros
alios

de

quibus

alios

ad incidendum

ad evellendum cespites constituit. Erat autem nemoris densitas, ubi hsec ag-ebantur, non long-e a sancti Potiti quam funditus extirut ag"er ibi efficeretur, unde pare cupiebat compendium habere posset, de quo pauperibus
, ,

ad eos Viri fratres et iilii, oportet nos Deum Iaudare, et nostris pro delictis digna satisfactione misericordiam ct indulg-cntiara ab oo
dicisset, ait

postulare, qui nobis hodie tanta benoflcia difrnntus credo equidcm in vobis ipsum est impendere
:

manere, qui olim suis discipulis dixit

vitis vern, et vos palmitcs, qui

Ego sum
ot eg"0

mauot

in

mo,

erog-aret.
vinum
ceret
dpfi-

7 Contig-it autem eo die, ut plurimi ex castello Baiani illuc advenirent, qui ad peragendum illud opus eum adjuvarent. Et cum plures ibidem deve-

autem omnipotens videns charitatom vestram etopera, ctfidera, et quomodo ad honorem

in eo. Ipse
sui, et matris Ecclesire
rati estis, noluit

commodum

fldeliter

opeeffici,

vos sui amoris gratia inanes

nirent, videntes Dei

famulum

propriis

manibus

la-

sed repleri.
12

borem alacriter g-erere, protinus injiciebant cum eo in opere viriliter ag-ere, et condensa fruteta, ac
scabiosas radigines

Unde

hoc,

quod

inter vos cernitis factum,

non

vetat({Un

radicitus evellere. Et

cum

multi ad laborandum
ut eo die

cum

eo ibi adessent, accidit,

meis raeritis, sed pro vobis ideo credite factum, remC uiquam ut amodo ct sempor in cjus mandatis firmiter, at- pandi, que securius pcrmaneatis. Rogo autem vos, atque
pro vestris beneficiis vobis

vinum

ei deficeret.
illa

poris iu patria

Erat autem tunc temsed quomajrna inopia vini

:

niam laborantium membra naturaliter oporteret refocillari, cum jam hora iterum sumendi appropinquaret, affuit minister ejusdicens Domine om:

hac vita fruor, hoc, quod Dcus prfflstitit, ne culquarn pandere curetis. Qui ojus tnonitis, ac precibus consentientes, doncc vixit, ncmini dixerunt. Prsedictus autem vir Dei praesul Joannes vitffl htiprascipio, ut

usque

dum

nec rcpprtri
<*Ubi postet,

nino vino caremus. 8 Tunc Sanctus

jus

cursum

feliciter

decurrens,

quemadmodum

quemdam suum ministrum, Eustachium nomine accersiri fecit, quem Montem Maranum celeriter ire jussit, et casalia petere,
,

subsequens sermo declarabit, non multo post debitum carnis persolvens, a praesente scculo migravit

ad Dorainum.

ut si ad emendum, vel quo modo vinum invenire potuisset, quam citius veniret et secum deferret. Qui cum pergreret, et quod quaesierat minime inveniret, tandem sine vino minister ad

quod 13 Viri itaque illi , post ejus obitum , fideliter enarrare studucrnnt. Noa g-estum est, vero ad laudem aetemi ac salvatoris nostri Dei, qui sancti hujus ftfflaulis meritis, ejue temporibus
talia

ac non

tliu

post $oncle

Virum Dei
nire

reversus, qualiter quassierat et invenequierat , coram omnibus ei denunciavit.

III.

dignatus est operari, ct ad roborandum

68

fidelium raentes, hoc quod a fidelibus nobis re-

Augusti Tomus

latum

5ia
IX IDITIS

VITA
est,

S.

JOANNIS

EPISC. CONP.

10
LUH.

IV.IISI

dignura scribere duximus. Nunc autem Sancti hujus imploremus clementiam, ut pro delictorum nostrorum remissione non differat nobis
couferre subsidium apud eum, et cui est honor et g-loria in secula seculorum. Amen.

latum

bant catervatim ad talem et tantum Pastorem sn scipiendum reliquia item

:

tmra, prout

moenium eam s^uen" quenmuItarum arcium

Si

autem onginem, causamque

tatis

Fortim appellant, quibus circumdatur

ex

qa

ANNOTATA.
a Legebatur deprecabat,
sis vitio.

haud dubie amanuen-

Mons Maranus, seu Marianus a quodam Caio M no, qm fundator urbis eam supra montem constr fecit. Alii rursus eam sic appellatam volunt
intac^
dedicata

norainis script* civi antiquissima eivium traditione dicitur

b Per gamerara aut cameram opinor indican sacrarium.

c Intellige inverecunde.

T T>

Cathedralis

^ ^ ^
'

ornatur, Mariano
titulo sit

assum P tffi

d Scabiosae radigines melius intelliguntur, explicari possit.

quam

e Item languellam pro lagenara. Similia, quse sequuntur, explicatione vix digna sunt.

18 distans a metropoli Beneventana urbe sita sit, flondissima aurarum spiracula aeris salubritatera, ac ubertatem soli
inibi

na

5 Ceterum urbs peramoena est, omnique herbarum, ac fructuum abundantia pollet; eumque supra raontem ad plag-am Orientalem

per millia-

constituunt

NICOLAI COLETI

ut ex ea gens erumpat ter robusta, ac jug-o labons deficiens, prout etiam

ita

Ad Ugkellum
B
Notltin u-

additio in editione

Veneta.
Tnter episcopalium dig-nitatum sedes, antiquioIribus infulis in principatus Ultra provincia (olim

lacticinia esquisttissimi saporis, et grata ping-uedine referta, delicatasque carnes speciatim in ejus tenimentis

tim sua sola pascentium in omni genere abundantissima conspicitur; indeque

numquain ovium greg-a-

conspiciuntur.
6
tia

E
ign.Upriim

Tempus autem, quo episcopatus prsseminen.

praex
l

h83c urbs decorata fuerit, ignoratur. Constat equidem S. Joannem, a quo incipit hanc seriem

***#.

'i/Mlo datt

Samnium
alioqui

dicta, ut notat Jo. Vincentius Ciarlantes,

]

apud novissimos Hirpinorura

fulgentes

Montis Maranensis, in qua paulo brevius sistendum duximus, cum nullus in-

est, quaa appellitatur

hujus sedis anprasnunciata S. Joannis Vita hfflc leg-antur Contigit autem , ut iis temporibus Maranensis ecclesia proprio careret pastore.
tistitem,

Lghellus, non fuisse primura

cum

in

rerum antiquarura inveniatur auctor, qui de ea mentionem etsi levissimam faciat. Iliuc ultra ea, quae ab Ughello cumulata sunt, addenda supersunt pauca ex pluribus mihi a cl/viro
ter scriptores

Ideoque
an.
S.

cum tempore

Gregorii VII (floruit hic

in

repar.

salutis mlxxiii)

personam pradicti

Baptista
referto

Petra ex patritiis eivitatis Rossani jureconsulto cximio, ac omnium.eruditionum genere

Joannis narretur facta electio ad hanc cathedram ob dcfectum proprii pastoris, sequitur multo antea fuisse episcopali dignitate insignitam hanc
ecclesiam.
7 Ejus cathedralis est speciosissiraa ac a>que u dcttccl ampJissima, tnbusque alis distinguitur,
,

dedit,

ad scribendura ac calcaria praebuit illustriss. ac reveren;

transraissis

cui stimulos

1720

diss.

I).

Caelestinus

Labonia
Montis

praedictas

unacum cruceemicat;
rum

quarum

tfWWfc,

clvitatis

duplici ex parte colummi-

episcopus anno elapso * dcfunctus.

ftlc

additur

Civitas

igitur

Marani

uberior
Sfarani deteriptio.

non minus
verita-

quam

reliquffl in diota

provincia Principatus Ultra

antiquissiraa est; resonantque hujusmodi

C tem aliqua monumenta ex rufnis ejus florentissirme ffitatis in tanta temporum, qiue omniura memoriam exclndit, diuturnitate, adhuc intra nunc
abbreviati distrietus septutQ, perpauculas reliquias apparentia, quibus captivanda necessario est nostra oredulitas, auotoribus rora tacentibus. .Equc sunt quro civitatem in suis primordiis nimis
ing-enti
floiis

populo refertam

et pracelsis

augustam^ ornatam edi-

compertura
8

plumbea qua ecclesiam Maranensem consecrationis insigma habuisse an. 1494 ab episcopo Juliano Ysopo
in
est.

fulcro magniflcentissime ornatur; amplo item nobilique presbyterio, choro, ac capellis, larga sed divite cavitate speciosis, subterraneo corporum receptaculo, binis lapideis hic illicque a latere prrquam commodis ditato scalis fvocant catacumbam vulgo subcorpo) non destituitur : campanis tribus amplis, ac resonantibus, congruaque ad eas turri fulget ex pia et larga reparatione Pra^sulis de Al- F bergone, cujus tempore inventa est arca

praidioant; licet in prsasentiarum nimisaugusta dignoscatur, et vix 700 incolis frequentata,

tenuioribusque casellis eulta.

\ maJr Cathohcffl Ure,,LL

;

t^Zu

>!lil11 de Marra,olim oapellanus majestatis in regmo Neapolltano, utihsve dominus hujus oivitatls testatur in quodnm hbello, se invenisse in quinternionibus

l,

n, ">
l

,lllls

<

regiffi

came-

tamen arcam novi testamenti, cibum inquam Eucharimunificentia prasulis de Dictum altare quota die perenni, ac largo indulgentiarum thesauro ditatum est a Gregorio XIII. Prasdicta autem capelia OtoD erat de jure patronatus dominorum illufitns famili de Marra, civitatis qui erant utiles aomini.
et

maxim^, ejusque rum cultui sjicrum

terapli pulchritudo specifice hahe- inquaahare tur ex ornatu cujusdam capellaa, qua? spatiosa, ac Ind enliit """ ; eleranti cavitate exculta nou parvam spirat ma- rf " gmficentiam. Est autem a latere Euangelii ara3

Sedhujus

fl

altare licet

olim

soli

angelo-

esset, in pr&sentiarura

WBeummariffl NeapcJitana?, quod seculis retrolapsis fcequentissimus populus urbem oostram inhabitas*
set; imoquod 12 oppidulis, seu oasalibus circuradata ossot, qu:e postea humi obruta fuerunt in communi lue, passa in regno an. 1500, ac in ejusdemruina- ultimo eoinplemento an. 1656, quorum
rehquiffl in veteribus

sticura servat,

opera

Labonia nuper

extincti.

quibusdam

ffloificifevix elu-

centos nunc supersunt,

otigine

Et hoc Hieronymj assertum comprobnre videntur verba in Vita S. Joannis, quam hic retulit Ughellus, sequeutia Populi
1'
:

Maranenses conflue-

nempe archidiaeonus archipresbyter omnes eidem ad majorem Vei glonam prout etiam illibatissimfe virginis
tates,
,

9 CapUulum hujus principis templi constat 12 canomcis, mter quos quatuor solummodo digni-

l(emCapi

duo pnmicerii, qu
,

(uUnepi et *"

Marias

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI. A

Mariae omni, qua decet, assiduitate, pompa, ac Greg-oriani cantus peritia concorditer serviunt. De proventibus mensffi episcopalis tacendum potius, cum in communi urbis excidio etiam hi nota12

513
speciali

Est

autem

admiratione

digTiura

II eoiTi*

quod unum praedictorum osslum sang-uine quasi de recenti circumfusum usque ad prrcsens aspiciatur.

troo LUN.

t'r.urL-

tlnotmnier
01
Ititifjuiiir

bilem passi fuerint dirainutionem, adeo ut hodie tenues admodum sint, et ad praesulis sustentationem vix sufficientes nec ceterum ampla sti:

Cujus circumfusionis ex antiquissima urbis traditione haec causa redditur scilicet evenisse, ut cum impius quisquam cujusdara partis
:

circnm futum.

patur dioecesi

nam

collapsis dictis 1S casalibus,

,

nec long-iusculo sedes episcopalis trino tantum locorum tenimento suffrag-aneorum authorata remansit, scilicet arcis veteris
Yultnrariae,
SctabVe*
,

tentaret, sangruis inde miraatque in prodig-ii testimonium macula sanguinea deinde veluti in osse insculpta remanserit.

8acri ossis

furtuni
,

culose emanarit

Brticfiittm
fi

Castri Franci,

et

10 Venerabilem sanctitatem spirat ecclesia

1

ob

13 In dicta autem plumbea arca e catacumba infima noviter educta repertffi sunt inter ossa saucti Joannis, quatuor solepe coriacens, grcmiale pontiticium,

necettila-

lH/ui

pr-

$Cnt attTtUittn.

Sanctoru
relinui*<

insigDes Sanctorum reliquias, quse in ea asservantur; notabiles sunt pars brachii sancti Sebastiani

aliquot

mapp,

lintea,

ac vela,

in qui:

M., ossea pars sancti Antonii abbatis, dens

teg*er sancti Petri

in-

qure

bus qusedam anonyune reliquios erant mvolutic omnia non sine miraculo post tot secula ad

Apostolorum principis,

alii

duo

hunc diem incorrupta cernuntur. Solent autem

cives in crudelibus procellis, aliisque necessitatibus, qua? raagis urbem preraunt, brachium dicti
sancti Prsesulis e reliquiario educere, et a sacer-

dentes sancfoe Apollonife virganis et raartyris, os

sancti Marci

Euangelista?, sancti Paulini episcoViti mart., sancti Caroli Borinnumerse, sed minutse, quse sa-

pi Nolani, sancti
romffii, aliffique
tis

dote stola induto

longum
11

esset enumerare.

ante portam ecclesiae;

B
tnler

Inter

reliquas

autem summa veneratione

luminibusque accensis deferri de repente aeris feritas mansuescit, cessant grandines et cives , quod
,
,

quas

tmineni ra-

traS.Jounnit Wp*fl
nfl,

habentur a civibus sacra lipsana sancti Joannis urbis episcopi, cujus caput in crate arg*entea, antjquo, sed pulchro delineamento sculpta, reliquum vero corpus in ara eidem speciali voto dlcata
intra prsedictiB

pnstulant, assequuntur.

E
mcmorabilia
pnedicti Mira tedit
lnjnrx rtinttl urtifi rl

14

Inter

alia

denique

sancti Joaunis, ejus

palis asservatur,

sedes, seu cathedra episooex ligno, oujus materia non

,

cathedralis

catacumbam

ubi in

cog^noscitur, extructa

sine clavis contexta

i<msrrvttti.
,

sed

arca plumbea an.

])us

mdhv

illud reposuerat episco-

Genuensis. Sed inde alius praesul successor,

Albergonus construi pulcherrimum reliquiarium curavit ex materia ligmonucea, auro

scilicet

opulenter interjecto, picturis,

vitibus ornamentis excultum.

fig-uris,

aliisque di-

In quo reliquiario

postquam
quise,

repositre essent mtiltffi Sanctorum relieducta tandem e praedicta catacumba dicta

puloherrimo magisterio antiquaque sculptura pulchre efforraata. Ihec autem intacta et incorrupta adhuc manet, licet varie, mirumque in modum ob innumeras translationes, quas de loco ad locum passa est, fuerit dirupta. Novissirae nutem a pradicto episcopo Albergono in loco eminenti e rcgione altaris, sancto Prajsuli speciali oapella
sacro, reposita fuit, ut sic

communi

cultu,

ac

arcaplumbea,solenni translatione sacra Joannis ossa

reconditasunt, postquam
fuissent sepulta.

obsequio, quo decet, possit ab omnibus civibus

18annorum circulohumo

commodius

venerari.

DE

BEATO IVIC0LA0
IN SICILIA,

EREMITA

COMMENTARIUS PR^EVIUS
i'

n.

Probatur cultus ejus legitimus,

Annu
iiclxtii.

n Martyrologio Siculo
ab
Octavio

nostro

sic refertur hoc die Caietano In Arcaria,

i

gusti obiit, ubi Julio II PP.

celebritatc
colitur.

indulffcnte,

magna
eonctuuta
jaiia

Beaii oullut

I Messanensis dicecesis, S. Nicolai eremitae. Et in margine additur : Colitur ex Julii PP. II

2 Porro diploma Julii PP. II sic habet apud Caietanum in Animadversionibus tom. 2

pp. u,

concessu. Novo : Arcari,

mitffi
:

Seculus

est

Ferrarius
pag-o, S.

in

Catalogo

pag. 61
et
oifltia,

.Iulius

Papa

II.

Dileoti

filii,

Balutem

in Sicilia

Nicolai ere-

in Annotatis observat primum, Arcalocum esse Messanensis diceceseos apud Mylas et fanum S. Lucise; secundo obiisse Nicolaum circa annum Salutis 998, Saracenis Siciliam tenentibus; quod falsum est ex Actis denique Nicolaum coti Julii PP. II nostris et Hadriani quem ultimum me concessione alibi legere non memini. Tutius ergo in NoSiciliensium eeclesiarum agit Rocchus titiis B. Nicolaus eremita Pirrus tom. 2 pag. 115
ride
: ,

Apostolicam benedietionom. Exponi nobis fequod alias defuncto quondam Nicolao dcl
cl

Polito,

beato

Nicolao vulgariter

nuncupato,
ter,

in

quadam spelunca prope istam vestram

,

ram, vos
erg-a

scu

verius praedeceesores vestri

illius

ha-

bcntes propter

bonam vitam
,

ipsum devotionem

mafrmun ejus corpus, animo in

,

et

ecclesia majori istius teme collocandi, acccpistis, et demum mutato pcoposito in ecclesia dcposuistis: verum cum, ne i|iiis eiinde furetur, dubitatis, juxta

primum vcstrum propositum, oxinde amovcre ad

terram vestram, et eeclesiam ipsam dofcrre, ct in ea collocaredeKidoratisctiameumanniversariicolebratione tain in ipsa ecclesia,

lladranensisest, qui sanctissimamduxit vitam sub monte jEtnseo, tempore reg-is Guillelmi II. Inde

miraculis
ria

in

et poflt

mortem

illustris

in

Arca-

quam

in ecclfefiia, sancti

oppido

dioecesis

Messanensis

die

xvn Au-

Nicolai

514
ivcmii P.B.

DE
lo

B.
:

NICOLAO EREMITA SICCLO

propteret, neque effugere eorum vim alia via pos.et clam omnibus arripere fug-am statuit sed eiuin iuterdiu noctuque animo versabat suo, quod
:

Nicolai dc
vestro in

Cito, prope

quam
ut

obiit

rea nobi.s supplicari

buic desiderio hac parte de benigmitate Apostolica anfecistis,

nuere dig-nareinur. Nofl

igritur

hujusmodi vestris

Euangrelio scriptum est

vobis, ut corpus praedictum, del Bcato Nicolao vulg-ariter nuncupatum, ex dicta inbabitata ad vestrara ecclesiam

supplicationibus inclinati,

me,
et

et

non odit patrem

et
filios, et

Si quis vult venire post suum et raatrem suam,

uxorem potest meus

2
rat,

fratres

et

sorores

uon

esse diseipulus.

transportare, et tara in ea,

S. Nicolai,

quam

ecclesia praedicta

xvn

prope quam obiit, anniversariura diem Augusti celebrare ad libitum vestrura, con-

Nocte igitur, quam Dei providentia destinacum omnes cubitum issent, somnusque ar- HM umple. cte complexus esset, dura Nicolaus domum, pa- XMtO dur
triam, parentes et universa , quce habiturura se speraret, Dei amore nihili pendens relinquere deliberat et fug-ani cogitat, vox ad eum decielo haec venit ; Nieolae" , surge et sequere me. Sta,

venienter tamen, libere et licite possitis, absque

alicujus pnejudieio, auctoritatc Apostolica tenorc

praesentium de speciali gratia concedimus et indulg-emus, inhibentefl in virtute sanctae obedientias

omuibus
ctat,

ct singulis ordinariis locorum,ad quos spene vos in remotione,.translatione, collocatio-

tim

ille

exsurg-it,
;

et secutus

est sibi dicentera

ne

et celebratione prsedictis directe,

vel indirecte

molestent vel inquietent, aut ab aliis molestari vel inquietari permittant; constitutionibus et ordinationibus Apostolicis, ceterisque contrariis quibus-

cumque non

obstantibus.

Datum
anno
iv.

Uoniffi

apud san-

ctum Petrum sub annulo

mdvii, Pontificatus nostri

Piscatoris die

vn

Junii,

salutarem pcenitentiae locum, in quo, si volueris, servare anim-im tuam poteris. Itaque ad mediara iEtnae moutis regionem deductus antrum vepribus obseptum nactus, in eum se abdit; ubi jejuniis et orationibus ac prsecipue meditationi passionis Jesu Christi assidue vacans, corpusque verberibus aliisque macerationibus castigans, annos ferme tres perm met
tibi
,

Veni raecum

ostendam

B
nt

nune

ee-

Pater Julius II B. Nicolai nostri cultuni in duabus saltem eccle3 Concessit ergo sanctissimus

sit.

Quoniam vero

is
,

locus profectibus ejus minipatriajque vicinus erat,

;ic

me

aptus videbatur

teber.

ubi tunc erat, et in ea, ad quam tunc destinabaiur, ecctesia majore Arcariensium : nam ut addit paulo inferius noster Caietanus Servatur bodie divi Nicolai corpus in aede maxima. Patronus est Arcariffi. Proprio etiam Officio et Missa olim celebrabatur. Festus ejus dies ag;itur xvi Kal. Septembris; qui dies ejus e vita
siis; et
:

filium parentes perquirebant,-

cum ab
vellet,

eo divina

providentia removere Nicolaum

nuntium
:

suum ad eum
lae, noli hic

cum mandatis Nicoamplius commorari nam qui te quaedelegrat his

:

runty quod

si

inveniant,

in

patriam abducent;

itaque quod ccepisti, perdes. Sed perge in locura,

discessus fuit; et iv Non. Maii, quo

satis intelligo, nisi

primum

die

quem tibi ostendero, montem Calamnam d;

comraoraberis.
3

versus
ubi,

Arcariam c, sub donec vitam finieris,

</

sedis Apostolica permissu coli cceptus [quod

ditatum diu fuerit, vel

non male

Aurora appetente
aggreditur.
,

notatum diplomajam exhibitum.) Aujrendae celebritati pietatique Arcariensiura in divum Nicolaum Joannes Andreas S. R. E. cardinalis et arobiepisoopus Messanensis, indulgentiarum litteras concessit die ix Januarii, lnd. xv anno cioiolvii.

fectus ad locum,

quem

suum
viam
,

Cum
,

Nicolaus ex vEtna prorevelaverat ang-elus, itcr vero in raediam silvam

.

deindemulalio * '"/*s

""" edta -

volo, sed
u, c , 0>

pervemsset,

itaque locutus

dtemon habitu mercatons ei fit obQuo, miser, adeo solus

:
:

Nunc Acta videamus apud eumdem Caietanum tonu 2, pag. 180, paulo tocupletiora, quam quee nobis paulo anle missa fuerant tamquam a
,

perg'is? Ille re.--pondit In montem Calamnam juxta Arcariam, quo missus sum. Excepit hostis hominum Veni mecum nam melius tibi eve: :

niet.

Ostendam

tibi civitates

meas

et

loca

ea-

Beati confessario ex Ordine S. Basilii; sed his absque dubio minoris meriti, et minus, quidem aucta; sed minus accurata passim, adeoquepraetermittenda.

que, si dictis meis obtemperaveris , tibi dabo; in quibus potioribus refertus voluptatibus vives multo jucundius, quam in monte Calamna. Quibus auditis, B. Nicolaus secum animo reputans, j dicebat Quis est hic, qui ab itinere meo me retrahit, mihique divitias pollicetur suas, et pa:

ACTA
Auctore ejus confessario
poslerius.
ua tempestate
lieat t nati
I

nera suum,

quem comedam, vestesque suas

ct

sed aucta

voluptates, quibus in hoc seculo fruar, et tantam erg-a me caritatem praefert? Statimque passionem Chrisli iu aniraum revocans, intendensque oculos in cselum; Domine Jesu Christe, dixit;

1
c

regnabat

illustris

comes

llo^

per tua quiuque vulnera et per passionem tuara concede, ut hujusce tentationis laqueos evadam. Qua oratione finita, ab ea vexatione liber fuit, et da;mon ex ejus oculis evanuit.

vitu* et pia

N^je

educatio,

fuga matri
tnonit,

a
b

Adernione ex familia Politorum natus est a. Parentes haud infimos, sed inter ejus oppidi b primos habuit quibus cum non esset, cui bona et fortunas relinqucrent, Dominum nostrum Jesum Christum, ejnsque sanctissimam Matrem multis cum precibus, jejuniis et elceraosynis exorantes, Nicolain
:

Saraccnorum dominatu, B. Nicolaus

Ig-itur

cceptum

iter

persecutus,

ad locura

ubifontm
excuatvrnculo prO~
digioium,

cui hodie

Aqua Sancta nomen,

devenit. Illic

de

via fessus, et solitis corporis sui castigationibus conflictatus, laborare siti ccepit quam ob rem
:

humi
prece

stratus, sublevatisque oculis in

caelum, hac
fontes

um, nnicam

suscepere. Puer cum bona magistris traditus est a quibus litteris instrueretur. Jam vero parentes vitte exitum pertimesoentea, de uxore a filio ducenda decernunt; cui cum allig-atura Nicolaum vellcnt, ac pene etiam cog:erent is autem
prolera

indolc profloeret,

olim uberrimos de petra eduxisti, mihi, obsecro, concede, ut invenire aquara hic possim, qua refrigrerem corpus meum. Quo dicto, vocera e cse,

Deum

oravit

Domine

qui

lo

audivit

vides,

Exsurg:e, Nicolae, et saxum, quod baculo tuo percute in nomine Patris, et

:

Filii, et

Spiritus

sancti
ita

illud

quod

petis,

tibi

prffistabit.

Ut audivit,

exsecutus est; statimque

variis exinde vexati

omnino abnue-

aquae saxo promanavit,- quam

morbis

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTI

sani effecti sunt. bis aut doloribusepotantes,
tt

515
,

tas, supplices populi

de nomine Cielites

iuvo-

abstinentia assiti montem pervenit, in maximacibi vixit 30 lacrymaonad Deum precationibus, et ubere ottl piiut duisque transegit. Exstat in inontis nit. profusione vitam

aas {ere

ubi ad demonstratum sibi 5 Ceterum Nicolaus

cando

rum

Deum cacumine saxum, sub quo orationes suas ad vulnerum fundebat. Frequens erat in meditatione
Jesu ChrisM,
in

ad illud templum raira religione pen ut eductum B. Hicolai B xerunt. Statimqne pus ut mos jam pridera cura fructu cceperal sublimeiu altari statuerunt /*, ingens pluvia admirabili Dei beneficio ac D. Nieolai consecuta
,

^^J*"
inn,
itnno 1503

rorpui extiltatur

non

$ine
rullt

mira-

est

quo temporc, cum plurimi post pias

prc-

quorum dulcissima

recordatioue

ces, sacrasreliquias reverenter studioseque exoscu-

plerumquH septies per diem amare collacrymabaherbarum prsebebant tur. Sed victum illi radices interdum panis Angelicus; cihum semel in die, quamdiu vixit, capere solitus. Permansit in eo

larentur, accidit,
lier id

ut permixta tnrbie famosa mnetiam auderet cnimvero ad ejus accessum retraxitse sanctumillud corpus, neo tangi se sivit
:

magno omnium
sacriricio Missa*,

stupore. Facto

antem sacrosnncta:

moute annos xxx

o-iosos viros,

nem cum quffi cum

iis petiit

et amplius, praeter paucos Relicognitus omniao nemini. Ad vitae fipropinquaret, feminis duabus occurnt, pyra portarent, Jesu Christi nomine ab

cum

post circumductas referrent

in

reliquins, in ipso sedis aditu, quoninm ulterius inusitato pressi pondere nequibant, subire qui pegmati humeros suppnsuerunt , coacti suut

templum

illorum fructuumparticulam, altera earum Deo negante, liberalem alteram expertus, gratiis Haj mulieres a morte B. actis, ei beneestprecatus. suut ; ei, Nicolai atque ejus manifestatione testatse superasse; qua- benefica fuerat, multosad diespoma quidem esavarse vero omnia putruisse, ut ne usui
sent idonea.

subsistereet misericordiamac pietatem ab immortali Deo invocare.

9 Prodigium hoc exeeptum est
lffitia

eventla

jiim Uuibut

nam

in

promiscuo

illo

qui hernia

jam dudum

vulgo Joannes Bospitalia, vexabatur adeo portentos;',

;

ut nonnisi raantica sustentaretur, repente se co

morbo relevatum
:

sensit

et ipse

quidem passim

B
jdi

morfuus

invenitnr,
tt

Kal. Septembris agiicola quidam qiuesitum palaLeo, insigni vir probitate, cum intra silvam ac solitudinem rapereboves
tf

Jam vn

misericordiam clamitare tantam, et sanitatem suaiu E divulgare vulgo autem coneursus ;id eum videnmultitudi studio fieri. Inter h?ec herniosus alter de sanus. Et ecce tidine sublatis vocibus iterat Sum
:

bundos
tur,

xdifica-

tur eccksia.

eo devenit, ubi B. Nicolaus animam exhabaculoque larat, vitaque functus, flexis genibus,

bi

tertius

eodem morbi geuere laborans,

sanus,

Bt ego,
in

manibus innixus caslum suspiciebat. Quo viso

expavit
ei

inquit, sum

sum ego quoque. Quamobrem

vero es tu

Quis homo continuoque inclamavit cum nullum ? Quisnam tu es ? Sed

,
:

ad cadaver accedens statimque exaruit bracbium. dextera manutetigit, prodigio monitus, secum ipse meditabatur

responsum redderetur,

tantopopuli stupore ac sensu peropportune visum estcuidam de Franciscana familia lvligioso ac bono locoverviro, concionatori non indocto, de sublimi

ba facere: quorum exitus

civessolemni

is

fuit;

fide reciperent,

impensuros
foret,

ut Arcariensrs se quid-

Quo

Igialiquem hominem sanctum certo illum esse. Yisa archipretur propere ad Arcariam recurrit.

quid impendendum pecunia;

quoad facultaa

omnium : sbytero ac rnagistratibusvulgat, stupore quod ea tempestate sereai templorum prffisertim

sonitum edimagistratusque ac populus, dissent. Ergo clerus proagricola duce, nudis pedibus ad Nicolaum

a summo venerandi. 10 Delectiergo ad hanc rem

Pontifice fieret ejus Sancti viri reliquias

viri

prudentesduo,
:

nuo tempore

campanae nulla

vi

humana

pulsae

Antonius Tundus presbyter,

simul atque perventum est, cum vellet, et praemonstrare corpus exstinctum ductor extenderet, integrum repenarefactum brachium Honori vero D. Nicolai datum, ut quo

cedunt: quo

te

sensit.

ejus nomini deloco corpus inventum est, ecclesia

dicaretur.

Joanncs Cottonus llmllV, et sumptibus lloinam adeunt et per li- nbfenlmn dc ii publicis delato in diem cuftuo/ubellos supplices rem tractant. Scd pecunia consnmpta, reditum HoPP.//. negotio ac infecto, divertcrant co raeditabantur. Forte in hospitium aggreditur pauinloco tristesatquecogitabundos CJujatea quis pere atque inculto babitu, nescio tanti fine Koraam veuisscnt, quaBque quo
et
;
:

nrtnm

est

essent,

c
Auferlur ad
Basilianos,
ufti

mantit

corpus in Arcariam deportatranseundum via per D. Hippolyti erat retur, de cum prseterirent, ita grave atque onerosum sed moveri quidem vestigio posset. Con7

Jam

vero

cum

respondisscnt, causa mceroris? Cui cum perbcnigne tristemun, Rfatres F consolatus eos est. Ne, inquit,
:

ite

securi

heri

enim

in Ostiis Tiberinis

vestra

est res
(

peracU,

et

facultatis

diploma apud tahuu

Quit.us
edictis,

sensere,

utne

ineorruptut

per annot

siliuminterseineunt,

536:

ctusdeduci

vellet

quam potius ad adem Sancum multasejus oppidi nuncuprogrederetur,

addebat nomen ) invenietis apparere. Illi egressus ex hospitio pauper desiit adeuntes, quse a peregrino acoepeOstia Tiberina senserunt. Datum vero est diploma
rant, verafuisse

passent, tentassentque si forte eo inter vulgus ad frustra tentarunt. Itaque magna in proceribus sententite discnmiratio, magnum

Nicolai rellquiis anno Pontificium de vencrandis B. viiJunii, Julio II Pontia partuVirginis Movn.die
fice

men

quod ab

infanle,

prodigio adstantis

matns ei diremptum est qui pendente,

inter brachia
;
:

inclamavit,
cui a Rogato

diferrent ad

colaum.
instituti

nomen Ad hancaedfmmonasterium situm erat ab Basiliani sectatoribus exultum, admodum

Horum,

Virginis Mariffi, eo secuturum sponte NiD.

mimculorum B. Nicolai fama ea loca divulgabatur ; et numero illustri late per ad eura concurplurim pro sanitate supplicaturi integri nec frustra valentes enim atque rebant; gratiarum actionc remulta cum
11

Maximo g
Inter

9
.

haeo

*m*m
tet

'iiw Tl

ra-

Arcari-

enten

suam ad domum

religiosis piisque viris.

utfidesest, unura qui vivens Nicolaus delegerat in confessarium, sibi vita adnotaverat. scripto etiam nonnulla de ejus suscepto oraculo suscepto, sublatum statim sine

Adernionei.ses, cjusdem opvertebantur. Id vcro incenNicolao cives, vehemeiiter pidi cum B. thesaurum potiufl doapud se dit ut tam divitem

Hoc

veluti

rai'haherent, quam m n u
,

alibi alli

>

ulloimpedimentocorpuseodetuleruntubicccxxxvi atque corruptionis oranino expers, vividum

fuit.

P^u

annose, in veneratione integrum duravit, nec sine miraculis

,.

mgemgc j s Ua M:trije sua sponte sonitum ex ffide B. Mariaj cxciti ctiam An-an,nsrs,;gmiiie. minans quosigno defensuri concurrein coram jure erat,

" er

d(?texit

tinlilina bu

facto,

quod

_,

8 Sed

ma

cum anno salutis mdiii die vicinipluviarum penuria laboraret ea omnis

Mau

..

x maxi-

b8

locus ipse, qui longe ab ia Quoniam autem ^ oppulo

516
ix
r.

ACTA

B.

NICOLAl EBEMHVE SICULI

e cccxxxvi annos habet alterum exemplar Caietani ; alterum ejusdem dvii nostrum vero ccc Primum Caietano prgeplacet cum enim obiisse Beatum putet anno Christi mclxvii, si addantur his anni cccxxxvi, venitur ad annum Christi mdiii quo statim eductum inde corpus fuisse dicitur
:

ra

om- oppido atque in silvis erat, videbatur occasionem CtmiM jj s jncursionibus praebere; decretum Arcariensibus est, transferri
eas reliquias intra

oppidum

nomfcru/, oportere, tutoque collocari. Mandatur id negfotiuni octo de primoribus oppidi; Petro Rosatae presby-

tero

rino Marino

Joanni Sciarrse Joanni Gemburdo , alteri Joanni item Sciarrae

,
:

Flotri-

ubi perre-

rrniut

]i

busque aliis, quorum nomina intercidere hi intempesta nocte ac densis occupata tenebris susceptum cum reverentia B. Nicolai corpus intra comitante eos divina luce, in S. Panoppidum taleonis reposuerunt, nemine prorsus id cum fieret odorante h. Erat ibi Brontensis quidam qui annura quartumdecimum a daemone obsidebatur imo vero octo abhinc annos emortuum jam corpus atque anima destitutum, ipse f quod ab eo dicebatur ) sustentabat. Ergo quicumque ille erat, ad B. Nicolaum ductus, a malo spiritu solutusest effugatoque dEemone, consedit cadaverputridum. 13 Haec, aliaque plura operatus est merito hodieque operatur suo B. Nicolaus quod ut nemini non est palam ita universos incitare ad gratias Deo ag^endas debet. Sed illud omnino non est prcetereundum. Mulier in villam aliis cum mulieribus perrexerat, filium parvulum cui Mat,
,
,

ad pluviam postulandam a Deo per Coelites. f In ecclesia propria, ni fallor ubi fuerit inventum primo corpus ejus mortuum ut
; ;

num. 6. g- Habes illud in Commentario prsevio num. 2. h Videtur hoc factum obtento jam diplomate JuliiPP. II- sed nescio, qua ex causa deposito hocsuo tam facile decesserint Basiliani.

vide

HYMNUS
AD
Baculo
et
,

B.

NICOLAUM

a.

ex ovili atque pater et populorum advocatus, curam eorum habet, qui pie illum colunt nosque a quovis periculo ac morbo lidepulit

benedictione lupos omnes

j;

perinde

threo

nomen
deinde

fuit,

cubantem

in lecto

relinquens

berat.
:

Consternata moerore ac luctu mater, B. Nicolai implorat auxilium ab eo vitam demortuo filio quaerit: quaesivit, et invenit. nam ab oratione matris , tamquam evigilasset e somno, filius loqui coepit, gratesque Deo et Nicolao ag-ere. Is deinde ad senectuoffenderat.
:

hunc

mortuum

Peccata,

ut colubros

a puero fugiebat

da?-

monesque abig-ebat, atque ut streuuus propugnator, in fugam vertebat murus etiam fortissimus erat adversum inimicos. Intercede pro animabus
:

nostris.

tem
multa mirticutu.

pervixit,

14 Militelli baronissa tot tantorumque celebritate

miraculorum nccensa
in praedicto

in

Beatum hunc virum,

contulit
,

ad ejus adorandiis reliquias sese

adhuc
id

ccenobio servarentur. Erfro

,

cum cum

maximo comitutu
tilio
;

secum deducto
brachio

perfecisset puerulo etiam cupida secum de tanto the-

Vitamoppido quam asperam exeg*it, exiraiamque animi submissionem ac pietatem praetulit. Ex ea magrna sunt nostra in eum studia non enim clientes suos deserit in eorumnecessitatibus. A teneris annis Religfiosorum virorum institutum consectatusest; multosque a flag-itiisereptos admeliorem frugemcorrexit.
:

Cum Deum

precaretur
,

ha3c erat ejus oratio

,

snuro, pnrticulam

domum
;

referre, frustulum ex

Pater

Fili

Sancte Spiritus

in preca-

cum

accepisset

aere sudo ac tersissimo

tionem

meam

intende, qui versor in hac solitu:

Ecce autem aer repentino contristatus imbri maximo et grandine omnia verberarevertebatur.
bfft
:

dine. In te

dumtaxat spes meas collocatas habeo

cum
pias.

e vita discessero, obsecro,

animam meam

reci-

ipse filius ict u grandinis obca^catur. Itaque

q hoc

prodiffium refftltutione expiandum omnescen-

Qucmadraodum

pastor ad nos venisti,

et veluti
iter

suerunt, qui

quod antepnestarent, ea brachii particula placuit exslinctum pueruli oculum contingi, si forte repa:

matrem comitabantur

collucens sol csecos illuminasti, atque ad

verum

quam

nos direxisti. Ut pie submisseque vixit

ita et

mortem

obiit

raretur. Eveutus

felix fuit

et mirabilis.
:

Ejus facti
:

memoriam

servat hodie

mons

ubi haec evenere

atque a probo viro Leone repertus est, eremitae habitu indutus, etquemadmodum lux orbi terrarum
apparuit.

collisOrbnlusex orbitatepueri dictus. Haee ad g-loriam Dei omnipotentis, beatae Virg-inis Mariae, et B. Nicolaiscriptasunt.

Spleudor huic oppido exortus

occidit; intercessor vero es

es,

qui

numquam
et propite lauda-

ANNOTATA.
putat Caietanushiec recte referri ad Rogerium primum, Guiscardi fratrem, vita defunctum anno 1101 sed ad hujus filiion Rogerium, qui dominari ccepit ab anno circiter 1102, deinde
a
;

apud Deum, tius clientibustuisterra marique exinde mus, tibique g-ratias referimus.
:

Non

Beatus Nicolaus, sig-no crucis cum baculo facto, oves sanavit, luposque expulit, et vicinos populos a

morbis est tutatus.

Ego Cosmanus

theolog-us ingeus ejus ponitentiae

studium pernovi, qua,

dum

viveret, se raaceravit

rexabanno

ad 1152 vel 1154; quia Nioolao morienti ;vtatem adeo longam non audet
1180 usque

asserere; uti qui nubitis in

eremum

progressus,

ibivixannos amplius triginta trcs rtxit. b Ejus oppidi, ncmpe Adernionis sive Adrani, quodnomenest vetus in sEtna monte situm est,
:

ac per pcenitentiam, instar lucernse ardentis Deum, ad quem profectus es, fuisti nunc splendoribus gloriasfrueris. Plagrauter Deum precatus es, ut suam nobis tiam largiretur; tuaque poenitentia eam vim
:

ante vero
graade-

ptus

es,

utcsecis lumen,

auditum surdis

restitueres
et aspides

et

natate B. Nicolao.

cArcariam:
cens

ait

Caietanus, Fazello Areara, rein Sicilice

omnesque morbos procurares. Specum, inqua habitavisti, serpentes

long-e fug-asti.

oppidum properclcrcm Caiactam

-et

iusidebant, quos jussu tuo vitseque asperitate

Invoc;ito

quam

latere septemtrionali. Bst in dicecesi Messanensi.

d Calapuis atias,

Calania.

uomine tuo tempestatem maris sedasti.

DIE DECIMA SEPTIMA AUGUSTL

A.

M7
ANNOTATA.
11
:

sti.

navique cursum prosperum in tutum portum

%

P.

OCT*-

dedisti.

Ad hunc Hymnum
vel

notat Caictanus

Hunc

tii

Gmhui

mrn.

Ab infautia plane probatum est , consecratum fuisse nam ipsis adhuc

:

illum

Deo

tlymuum
dis

hymni fragmentum
;

potius, ex sche-

in fasciis se

Mercurii, Veneris et Saba lacte abstinebat diebus bati non sine magna admiratione et omnium stupore.

quibusdam Arcariensibus Itnlo sermone conscriptum accepi sed prsenotatum in iis erat Ex qui in ecclesia Sancta; Graeco codice traductum
:

precationes tuse gratse Deo erant

sincero

enim

corde fundebantur.
et
fortis apud Deum defensor adversum daemones, Cbristianorum advocatus, a malis omnibus nos

Mnrise de Rogato eoergumena nescio qua, detegente, repertus fuerat. Unde mihi suspicio, Cosmanum Ilymni scriptorem, fuisse monachum ex ejus monasterii familia. Nurane is fuit, qui di, ,

vi Nicolai eremit,

cui superste.s fuit, confessio:

libera.

Quemadmodum
laudandum
nus.
Sint benedictse

fuit; ita munificae

lingua ejus prompta ad Deum ad elemosynas masuxisti; et bene:

nes excepit? Suspicoromuino eumdem nam aaceticum vitie ejus institutum novisse se profitetur, BC pleraque mira, quas nemo alius enarrat qiue ab
:

eodem sanctissimo

ascete Nicolao

Cosmanumacce-

mammae, quas

pisse credibile est.

;

dictus sit venter, qui te gestavit mente et corpore.

nam

virgo es et

Attamen placitum mihi hymnum quodeximias ille D. Nicolai lnudes haevulgare bet, multaque miracula, ab eo edita, quorum vtta scriptor non meminit; dignumque fuit, perlecto

hymno,

rescivisse.

DIES DECIMA OCTAVA AUGUSTI

SANCTI QUI XV KAL. SEPTEMBRIS COLUNTUR.

Sanctus Florus S. Laurus

S. Proculus
S.

S.

Hermas

MM.

S. Serapion
in II

MM.Romse
|

S. Polyaenus

lyrico.

Maximus
et alii

S.Helena vidua, imperatrix, ac magni Constantini mater, Romae.

S. Firminus, episcopus conf. Metis
in Gallia.

S. Agapitus

S.

M. Praeneste in Projectitius M. Bergomiin

i

Italia.
Italia.

S. Joannes S. Joannes S. Crispus S.

patriarchae

Con-

presbyteriRomani,
forte et martyres.

S. Georgius S.

stantinopolitani.
episc.

Dega Maccayrili
Hibernia.

conf. in

Pontemus
S.

c S. Pilentia

Guenninus

episc.

Venetensis

et
p

S.Tatiana
S. Marciana S. Heliana S. Laucia

MM. Amaseae in

conf.

S. Inanus seu
Scotia.

Evanus

confess.

in

Ponto.

B.

Clara

de Cruce,

virgo,

prope

seu Lauciana
S.

Montem

Falconis in Umbria.
archiepiscopus

Leo

MM.Myrse
in Lycia.

B.

Rainaldus
Italia.

Ra-

S. Juliana

vennse in

PR^ETERMISSI ET IN ALIOS DIES REIECTI

Decommentus

S.

Mauro, Maroto

vel

Marono nonnutla olim

tendit

quam

est Jacobitlus,

qux a Bollando
;

BoaTZeL

ubi de Mario Maroni hoc die konorari concaput a Fulginatibus

refutata sunt

xxvu Januarii

gucre ab stns datus ct ittustratus

8.

^^J^^^i &**%> a
egc
est

CeterumU^seu

nacensi adjectus, merumestanttq

*^%* -J ^SS^

^
*>

Fcbruarii.

2"W
.

umcntum

518

PlUiTEliMISSI

assumentum. Die natali relatus est xv Augusti. 8. Jeron seu Hieron, martyr in Iloltandia, male spehoc die in Kalendario aliquo signatus ctat ad diem prascedentem, quo de ipso actum xvn Aug^usti. est
,

S.

Lubetia Electa, et Helenae Augusta; ancilla, apud nos habetur die vn Februarii inter prseter-

Camerarius quasi Sanctorum socii Sancti dicendisint, ut de S. Columbani discipulis alibi notavimus. Ultro fatemur Salustium vet Salustum inVitaS. Disibodi apud Surium in Actis nostris vm Julii memorari at de ejus sanctitate aut cultu nec vestigium ibi
inscripsit
,

et ipsi

.-

occurrit.

missos; uhi diximus, referri eam isto die a Saussayo in Martyrologio Gallicano, Lahierio in Menologio virginum, quibus eadem adscribitur, el Lubecia vocatur. Quseritur a nobis ibidem, an ista sit, quw aliis Libanja, ac fertur in S. Crucis inventione ad vitam revocata? Denique remittuntur inquirenda certiora ad hunc diemwm Augusti occasione Vitx S. Helense.

Sancta Agapes virg-o et martyr ab ecclesia Tuscanensi colitur hac die ibi enim corpus ejus in ecclesia majore asservatur ut marmorea in:

scriptio

indicat.

Qus an eadem
,

sit

cum

ea

lnteramna xv Pebruarii colitur, an diversa, non ausim affirmare cum hujus Acta minime viderim. Hsec Ferrarii verba sunt insuo
qua3

magno Sanctorum

Italiae Catatogo,

ex quibus
,

Ego quidem
priufl

inter Vitas ipsius Mss., quae

apud nos
venio QU83
tulil

sunt, viduam,

nomine Libaniam

in-

fuerat Judaea, sed defuncto vi-

ingenuam ejus confessionem intelligis, quod Tuscame depositum corpus et ipsa ceteris omnibus Tabulis sacris incognita, colatur, qua,

ro 8U0 Issachar, relicta synago;j;r perfidia, conse od

Eoclesiam Chriati, prout ibidem dici-

8.

sed nihil adjumenti sperandum exhujusVitis: quarum vix ullam praelo dignam censuimus in nostro Commentario prsevio de S. Helena, quem damus hac die; rationes viII. tleri ib/deu/ pnssunt Helda in schedaquadam notatur a Bollando ex
tur
;

Sancti plurimi toto orbe Catholico honoranex ccemeteriis Romanis aut aUunde accepti. Doceant nos plura Tuscanenses, ultro et liles

tur,

modi

bentissime amplectemur. Leonardus abbas Cavensis xi multis laudatur a Wione, Menardo et Bucelino, quorum elogia, ut ut admittam , non ausim Sanctis adscribere, donec aliqua saltem cultus indicia afferantur.

AXberico

Chi/fletium,

refertx jus discipula fuit

monacho Trium fontium Ms. apud ad annum 332, ubi ista haberi, Obiit 8. Helena mater Constantini. HuS.

Additur Luitolphus

monachus comes quondam

Helda,

rjuae

requiescit in

Achalmensis, et incausaS. Petri contra schismaticorum proterviam propugnatoris acerrimi. Sed

episoopatu

Trecensi.

Auctorem hunc

lego vi-

cum
sis

solo vcnerabilis tituto.

xisse seculo decimo tertio ; ac proin ejus testimonium non magnic hic est auctoritatls,quia

Sunt prseterea apud Bucelinum Ag-ibodusBobienmonachus.

Serg-ius

a sanctic Helenee tempore remotum. Nec atia mihi ex ejusdem Sanctde collectione hislorica, quam dabo hac die, efferenda occurrunt, quibus illam S. Ileldam itlustrem. Liceat ergo nobis exposcere ab erudiiis Tracensibus aliisve Gallis plura ac certiora documenta, antequam eidem in hoc Opere locum detot seculis

PP. IV.

JacobusCallipetus.

Martinus monachus in Scotia.

Quatuor Ascetre in eremo consummati in pace notantur in Menseis magnis impressis, et honorantur duobus versibus quorum res gestse uti:

nam nobis
S.

essent notiores

mus.
S.

mart. Tlirolaehoni mentio

ftt

in

Ruthenorum

ie

Privatus a solo Greveno hocdie relatus est, forconfundendus cum Privato Tarsensi M.., de

Kalendario apud nostrum Possevinum tomo 2 Apparatus sacri ad scri/itorrs efc. Yerum omni-

no nos

latet,

<i>iisnam is sit et qualis, qui ibi

quo in Actis x Maii, vel cum Africano v Junii, auteo, de quo post tres dies agetur. S. Pontinus, Pontimus, seu Potentinus, qui hoc die
in addiiionibus
rit,

notalcr, marl.tjr, solo utpote

nomine indidem

Usuardinis aliquoties recurConfessoris titulo,

,

nobrs hactcitus notus. \ terlolus alicubi inter Sanctos recensitus nescio quis aut quo pertineat , neque cum S. Asterio, qualis non unus recumt, confundere ausim Quis Agon Pictavii hoc die a Casteltano ut San.

aut

cum Martyris aut

absque ulla ulteriori notitia non alius esse videtur ab eo Pontino seu Pontimo de quo mox ioquemur in classe Martyrum Hierony,

mianorum.
B.

Jacobus
in

Mutinensis

episcopus
S.

Sebastenus

ctas coli dicatur, alterius sedis episcopus, vel-

ecclesia

monialium

Geminiani sepultus

lem paulo clarius expticasset,

sacris Tabulis plane ignotus
ErenfflUm
res tios/ri in

cuminomnibus

sit.

aliquem Hibemum invenerunt MajoDempstero xv Februarii, eumque remiserunt cum Camerario ad xxvi Aprilis,
sifbrte certiora ooourrerent veneratlonis monu-

menta qua tamdiu expectavimus , ut cum Colgano saltem hoc die referri posset , verum eweo tempore nihilquidquam lucis accessit. Joannea M onaohus Cisteroiensia inter Sanctos ponitur in Ordinis Katendario, laudaturque ab Henriquez Chalemoto et ipso quidem Bucelino; astea nondum adducuntur, qwe probent legi,

signatur in Monumentis Sanctorum Mutinensium, a Ludovico Vedriano Italice editis, pag. iii cujus deinde vitam subjungit ac virtutes. Inter alia vero,quse apud ipsum legi posdicitur recusasse episcopatum Forolisunt viensem, ab Eugenio PP.IVsibi obtatum jussu autem Nicolai qui Eugenio successit, admisisse Sebastenum in partibus infidelium. Floruit igitur seculo 15 obiit hac die xviii Augu: , ; ,
:

sti,

anno Christi

1455, setaiis 35, uti affirmat

UmocuUu

celebrari.

Quod idem dicendwn de Adaiuo ex Morinensi

episcopo Clarm vaUensietiam monacho. Puloedem prseterea adducit Chalemotus monialem de Praio in Betgio.

Saluatium Ut S. Disibodi socium Menologio suo

citatus auctqr ; agens etiam de felici ejus obitu, concursu ad funus miraculis atque inscriptione in dicta ecclesiamarmoreo lapidi indita, cum titulo Beati. Quse tametsivirum istum comprobent non mediocri in veneraiione habitum fuisse; quia tamen ibidem nihil dicit auctor laudatus de cidtu publico ac legitimo ipsi umquamexhibiio,ideo inter Sanctos hodierna die %n Operenostro illustrandos locum ei hactenus
, ,

non

DIE DECIMA 0( TAVAAUCrSTI.

non audemus dare, doneceruditi Mutinenses
vel alii

518

xxn
,

Octobris.
f

eumdem cultum
;

nobis sufpcienter prpilli

tuncque tocus esse supplemcnto Operis nostri. Ksmalius Vinacrius M. Montiniabaverint

ci in

poterit

in

Aquitania

Titido
beati do-

petrus a Galliendo coof. Tuderti in XJmbria. Kranciscus a Soto conf. In Mexico. Antonius Alcantarensis conf. Apud

nantur ab Arturo in Martyrologio

Hclena cctchris virgo sanctimonialis Hangara Ordinis S. Dominici multorum istius instituti scriptorum elogiis ornatur et eo quidem non minimo quod 7nagist>-a regue mrginis B. MargariUv cujus Vita data est xxvni Januarii in qua etiam merito laudata est. Stupenda de ea referuntur miracida sic ut, teste Sigismundo Ferrario de Hungaricm provinciw ejusdem Ordinis rebus agente a Vespririiieusibus bea,

Brocas in Hisp. Didacnsde Abuseioconf. Orapessx inHisp.

Claudia Meanssea
in Gallia.
virg-o.

ta Heleha
\

Franciscano.

Gebenmv
ti-

Adduntur
tulo

in

Hueberi Menologio sed absque

Elias de Mantua. Mantuie. Ludnvicus de Luca. Tn Canaria. Georg-iusdeCalzada. In Hispania.

pridem nuneupatn fuerit. floc tnirum nec annum ferme obitus nec diem verte hactenus repertum esse >d proinde a Silvano Razzio hoc die signetur , ut alteri S. Hcten v a Marchesio \vi imperatrici subjungatur Martii abaliiswu vel i\ Novembris r.-feratur, Atque luvc omnia laudatissima futeor <i<< ubi a quo tempore et quo cultu cefehretur
, ,

Marina de Villa sera eum pluribus in Hisp.

aliis.

Cordubze

Innocentia Angeli. Fulginii. Ursula Blatnerim. Sefflingx in Suevia. B Paula de Eerrara Ord. S. Dominici refertur a Marchesio hoc die uti et in Anno sancto Bel,

docear poterit de ipsa in de quibus hoc Opere agi, cum Ordinis Anno sancto Belgico et Viridario Germanico ad dictum diem i\ Novembris. Pnpa nescio unde hoc die a Greveno S. Martinus
si recte
,

gnataetiam
In Bronio,

erui potuerit. Notissima est ejus festivitas , siin Martyrologio Romano xu Xov.
S. Eug-cnii cpiscopi et

martyrla translatio
et
aliis.

gico, et in Viridario Germanico. .luannade Ozorio additur in eodem Viridario. Theodorus Cellensis auctor aut instaurator Ordinis

memoratur

Molano

Ferrario

Cruciferorum a nostro Fiseno in Floribus ecclecollocatur, ab siee Leodiensis inter vencrabilcs insignibus virtutibus mirifice laudatus quibus
,

Xovembris. Cotitur eeleberrintus sunetus Ordine S. DoAntonius tle sancto Qermano ex minici in Actis , quie Papebrochius noster olim Mediolani ex Coltectione F. Ambrosii Taegii
transcripsit
' 1 xviu Augusti anno Fuilhicvir venerabitis et nr obiissedicitur. tutibus miraculisque ctarus, utultro fatemur. Sed de legitimo ac immemorabili ejus cultu
,

die

tamen

religiosus cuttus

necdum

accessit.

est. Spectat S. Donatus male etiam hoc die notatus x * Augusti diem sequentem ad Trevirensem huic diei S. Auctorera II episcopum Annalibus lib. 5 pag. innectit Browerus in
'

dubitamus. Quare

si

lili.

PP. Prwdieatores

Majores nostri in Prsetermissis die iv primum remiAprilis, et hunc et istius nominis xx Augusti. serunt ad diem quo hic colitur Hieronymianis hoc die siteMassa candida in Rognata pluribus agit Florentinius atcum sequamur , de ea agendum erit die manum excutietur quo et Candidus inde formatus
281
:

at

hunc solide possint ostendere, de ilto agi potent Anno die, qua in Viridario Germanico et sancto Flandrico PP. Dominicanorum refertur

nimirum
S.

xxvm Novembris.
posl

Firminum Virodunenscm episcopum, qui

rescdit hoc die S. Possessorcm septimus ibidem memorat Ghinius in SS. canonicorum Nata-

S.

xxiv Augusti. episcopus Ambianensis confessor reFirminus Catalogo generali fertur hoc die a Ferrario in
,

idrumque Majores quo duce signatum repererunt cum Pulchronio nostri diem iv Maii ejusde?n etiam urbis episcopo ad
libus, nescio
:

meliusipsum retiquisset loco pristino in quo et collocant Saussayus , Majores nostri ipsum
Castellanus
S
'

s, Pulchrooccasione translationis. Verumde xvn Februarii. Firminum aunio jam egerunt

nempe die M. a Greveno hoc Demetrius

,

Septembns.

temeum musad

remiserunt

et

nos

cum

ipsis remitti'" I><^''1'

die signatus

Calatabellotae in Sicilia

commemoratio

S.

Peregrini

spectatad
'

vm Octobris.

die perperam siS Betharius abbas martyr hoc Kalendario Benedictino , spectat gnatur in cum sociis martyribus Casinensibus ad

Cataconfessoris. Est annuntiatio Ferrarii in at generaii haud dubie eoo Caietano logo remissus Sanctus a Majoribus nostris pridem xxx Decembrld.
, :

enim

est

ad

^^^

69

DE

Augusti Tomus

III.

520

ACTA SAAXTGRUM

DE SANCTIS MARTYRIBUS

FL0R0 LT

LAIIBO, PROCLLO, MAXIJIO

IX ILLYBICO,

ET ALIIS

J.

F.

COMMENTARIUS
Cultus, translatio, Acta,

I*1*^EVXTJS

tempus ac locus martyrii.

etiam monasterium cujus frequens est menho apud scriptores Byzantinos, prout observat Cangius pag. 156. De sacris autem tipsaLauri
ztatfue

Fomsic.il
Cullut u/m

Grtcot,

lara quidem est SS. Flori ac Lauri memoria e sacris Ecetcsix tam Latinx quam Grxcx Jfiastis, non tamen e bonae noUc Actis Gr&cis, de\\quibus alias toties ac meritissimo
'

Constantinopotis

wowme nuncupatum,

jure

et

conquesli sumus, et ronqueri identidem cogimur. Probenms itaque 1, horum duorum

nis,

quorum modo

vnthnn,

Martyrum,
,

incidebat mentio

tfo

nlii.s

rcro

dicatur postea. Sanctos

Lrmrum signat Typicum quod vocatur 8. Sabb<r hac die, Menologium Sirlettanum, Synaxarium Basilii imperatoris, Martyrologium nostrum Arabicum (in quo mendose pro Flori ponitur Leprij Menologium StavoRussieum Sparwenfetdianum, Men&um Chiffletn, M. Taurinense, Synaxarium Sirmondi
t

itaquc Florum ac

sub Constantino Mng-no retectas

vectas. fuisse,
v.*\

nostn sancti Martgris, afftrmat, eorum reliquhs

,

utriusque

et in urbetn in
r!>

AmrelitTBr.tTxv

b -6
,

r X vr t) ut est in Synaxariis ad xvin Au^usti De qua re dicitur in eorum elogio quod e Menologio Basiln imperatoris habetur

y ov v

tomi
cte

more

Augusti Latine autem hic interpretamur

,

Grxce ad calcem

quibus accense Menxa magna excusa bus hisce versiculis illos honorant
:

qua>

tri-

AtyeireAevrfc nfe
K<apOoffi

ump Qtov A.6yov $Xuposxa\ AaCpoi zpi- ro yokxp.

Cum

Qteptp yV: oydotkrq fcxr>; ^ciap sfoidu ACp . f Florus simul Liurusque martyrii siti Puti-iim petunt, eaduntque pro

Verbo Dei

arte lapicids. Post vero eorura magistri martyrio easent perfunct, pro Christo, relicta commoratione Constantinopo^tana, in Illyricum pervenerunt, ubi fodmas quasdam apud prasidem indag-antes exer cebant artem suam. Deinde ab ipso ad Licinium lim.ttuntur,- a quo peouniam accipiebant, ut idolis
,

Erant

ni

fratre* g-emini

quam

ehfjium

Floro

puteum Laurus simul ambo subin-

empmm

trant.

dedere

Nimirum
>*
('

C0,hujus mensis Augusti

rurstts

ootava decima, sicut est in metro Gra>

die.

quod

dum absolutum
,

erig-erent. Verum pecuniam quidem paupenbus.templum autem elaborarunt

est

retiquh

oonctnnato eUam de eisdem Canone, cujus h tvc J acrostwhis Tspm^y Mviivtit Mtfprdpwv Swwptfa Parivenusto Martyrum laudes cano

Men.va *af*m m Sancorum istorum taudibus pr.vcipuas hodxsrn* dtet Offloii sacri partes impendunt

iunrlym

De modo consum-

iticctur postea.

Constantmopolim sunt abducts, et in Ioco, in quo nnnc reqniescunt, de])ositse. 3 Publica eorum veneratio apud Latinos etiam propagala sic etenim hac
die

puteum in quo ammas suas Deo tradidere. Temporc autem Constantmi mag-m manifestate eorum reliquia, pretiose
:

hon,.rem Christi illud conseeraruut. Licinius comperta eos injecitin profundum

esset, idolis confractis

in
re

t *

i,

lionor pnciun

Cmtlantiwipoli.

honoratos fUtsse, tradit nostrum

JCeterumpeouliaricultueos Constantinopoli

Martyrologw Romano
.nart.yrum
Flori

inscribunlZ

IjIiciis

In

IHvrico

sanctorum ecnm
110.*

tum

^'^''^^rasservamu^
scnboisla
:

ecgrapkumZ
,
t

rcW.

*?&

^r

- M rpo; XpioTOU

mtor.

Plum sanoti apostoli Philippi, 61 in aancSo monoateno salvatoris Christi n "l--f)propt,r,a M odtrn, W lta.

Pera r ^emeorum S0 lennita S in a anctis S imo ~Wo.MimU^tpropevenerandumte

rOL [Iyropcop 5l ft r 5y, urfiv fcfi^, Qi^

aM ^
s fc *,***

Galest^um SocTosTeZ ' leC *" MaH y rolo 3io Romano, nec notanlur <**ci memorant Fa 1i ettllorum mentio Fasti fit in Actis SS. Flor ac Laun. Menologium Sirteli ita eos annunHaTEodem di, sanota Pauperum
P^lereo

qui upud Laiicon,umpt,8 martyrio eorum magistris Proiu^o e't / aiioMaximo sub L.cone prsside post multa tormenta rum item ... profundum puteum apiul Grsunt

et Lauri artis

lapicidiu.

nltorum

demersi.
s lgna t.

7^'rZ

^"
i

gui

iltos

eUam

co*.

>

.aohs oonfractjs,

multitudo
est.

PantowaSS
illu
l
.

quoquememmUMenxum
magna prX lo
prosequunlur
To
\

? e consummata
Chiffletti;

^0toe0^

vulgata,

ou* hoc eosdZ amii.no

b^Uis addeMenl

feliqui 8B .i)
i

5W0Mrw/m

p, Mto

Ac

Lt

Chrtsttana hb. pag. B0 ; inter asdes autem saoras satvtis Apostolis dicatas
fioii
fc

^*^^ ~ ^^
io

agenspaTm

ffU vr o P 90v 3bi, ui ro *0p in reperi lln t pauperes

ummoti;

mag-nas opes

to^enZr
I

C mUle

tetiotem mstruam.

Acta de -

***"

Baxmplar eorum quintuplex ante me habeo.

DIE DECniA OCT.VVA AUGUSTI.

Arta
tjiora
loit-

521
it
1

A Ac unum quidem quod signatur esse bibliotheca? hoc VflticaB, ac desumptwn ex codice lfi71
,

titulo

Bioi /ai uo-prJptov ravoiyfo iVccupou xai 'Ivoorj

/.-c-r-j&v-Tavrwv
^stvuE.

b
:

OuXinavel

77J

rro/si

sv

x&pa \yy-

Flori,

Vrta et martyrium 8S. Lnuri ac /rf <?s qui martyrium subiere in Ulpiana urbe in
:

KaXa^ tftoaffxsi V.u*; Dardania Indpit \\oi7./.-!-T'-\z -y.ziiyiQo&Xog Asyuv Recte nos docet sanetissimus Paulns dioens fffis. Sine Sntermissione orate. Narratio longa est, rerum argumentum auctoritatis omnino eseigux fides auctorissublesta, qui utpote magnam conatu magno rcbus suis auctoritatem adstruens, hujusmodi lectoribus obtrudit opellam, ut ad fabulosas Gneculorum figlinas, jam toties in Opere nostro reprobatas, merito relegari debeat.
regfione
6

dytvrotToc

Rcfert itaque, Adriano impet*ante missos quaquarersum fttisse, qui in Christianos i?iquirerrnt, a reri Dei cultu eosdem avocarent, et ad idola trutiuccrrut nrr tiitt post martyrii redimitos fuissecoronagenerosos ChristipugilesYrocVaXa et Maximum, SS. Lauri ac Flori in arte lapicidinx magistros, quorttm martyrii tempore sese abscondissr dttos itlos discipulos indicat idrm
1
,
:

T.IKt

J. P.

bantur

dui"
iii iii

ipw*

5 Postquam enim retulisset Sanctorum martgrium in putco consummatum Ego inquit, Aiexius peccator imus ex ordinc, facta hsec diii,
,

genter annotavi in schedulis, ac deinde in unum transtuli volumen, ac tradidi citstodienda cuidam mulieri Christianse, cui nomen Sophronia qxtte prope puteum illum habitans clam colebat Dominum usque addiem mortis siue. Ego autem hu;

tor. Deinde per ambages ei logos eorumdem discipulorum Acta etmartyrxum reoensei.Adria* nus imperator rentintiatus est anno serm oulgaris 117, quem anno L38 ewcepit Antoninus unde sequitur i". ut, simo&dictae nostroscriptore consideres, martyrium SS. Prooli et Mi\imi fatque <i<i>;> consequenter^ ut videtur, ss. Flori ac Lauri ) acciderit secundo ejusdem serss secu* lo. Sequitur . ut larvatus iste Ateanus vuverit secido 2, cum asserat, tales sibi apparuisse SS. Laurum ac Florum, iptales eos viderat etiamnum viventes, ea> supra prsetnissis num. Yideja\ quam parum coh&rentia <-t<> sua, quam mentitur, persona, et cum rebus ipsis quas wiemorat, malr cotnic.ra camminisadur. lu apparitio- E ne quippe Martyrum sibi facta, de </><>t dixi, ita
:

'>.

milis quodam tempore meridiano oranssupra sepxdcrum eorum pro remissione meoritm peccatorum, et inde reversus in cetlam meam parum-

per dormivi, et statimmihi apparuerunt gloriosi ac sanctissimi viri Lnurus ac Florus, sicut eos rideram etiamnum viventcs. Et dicunt mihix Audi, Aiexi, sicut credidisti, fiat tibi. His sub-

secumloquodcs inducit: Hominxbus Christia martyrium nostrum quiapostea, et non muttos post annos incrementum oa plet nomcn Christi in universo terrarumorbe Geos nis palam facito
:

rt ro ivofj.ct

roC Xpwrrou
et,

ev

rtda^

rr,

oixou/ztvY;,

uti

rsf

intextu Gr<vco,
8

Imperanto Thcodusio mjigrco, aperientur ortliodoxorum eoclesiGB.

cum eodem confabulatio qua pramuniiant imperante Theodosio magno ecctesias orthodoxorum aperiendas, ac corpora suaa Domino manifcstanda hominibus ,postquam
ditur reliqua Sanctorum
vn
,

rum

Concinna enimvero temporis sciticetac re~ combinatio ! Theodosius magnus imperare

apocryphtt*

lu,

clesiis

inquiunt, hic abieris acredieris, atqueinecdcponenda. Evigilat Alexius, rem secum

ngitat, redit

ad sepulcrum,

orat, apparent eidesibi

ntto Sancti, ac

prMer

alia, quce in

cotloquio enuntiant, a

Deo

suo ad illum ostensum meme-

rant virum, qui habitabat in regione Africse in xtrbe Carthagine, per quem servaret iilam. Vaticinio respondit eventus Deus quippe homini prsedicto apparuit in Africa,Surge, inquiens, vetociter et vade volucris adinstar in Ittyricum, quod est inregione Dardanisc, et adi civitatem nomine C Cipianam. Ne autem heereret dubius, quod ct
:

arpit anno Christi :'i?'); quem annoquidem 380 ecclesias Constantinopolitanas ac earumreditus ab Arianis ad orthotloxos transtulisse legimus (consuli possunt, qu;r habentur apud auctorem Galtumin Historiaimperattmum tum. 5 iu impcratore Theodosio 1 art. 8 pag. 807, rl apud nos ad diem ix Maiiin VitaS. Gregorii Nazianzcni pag. '107. Incrementum vrro scu umplifictdio rrl propagatio Christiani nominis per totttm, quaiatissime patet, terrarum orbem, non mdetur, atio posse reduri conrenientius, quam ad iila tempora
J

quibus post celeberrimam illam ri, ioriam <lc Maxentio a magno Constantino imprrattmr ttn?*0."il2 reiatam, abolitus fuit idotorum culluspropaqata quaquurersiim Christi (itlcs, tirlhodo.rti Ecclesia iltustrissinns decorata honoribus, et amplissimis aucta incrementis, Ad htec vero tempora respexisse martyriographum istum indicium aliquodmihi prtebet apographum C/rsareum Vindobonense, quod ct pcrsecutionis ftnem ac Constantinum expresseponit. Acta itaque istius pseu,

esset devexse eetatis, et

pr&monstratore locicareret, proposito exemplo Habacuc, et Judsea Babylonem missi ad Danielem, dicit ei Dominus, se quoque missurum angelum situm; si memorato
Alexio nugatori credimus. 6 Quid tum postea ? Vir ille facit imperata sabbato egreditur esuaurbe, a terra aliquantulum sustollitur in aera, et prodigiosa adeo velocitate agitur per mare ac viam omnem, ut die postera, qute erat Dominica, inventus sit tam
isti
:

dtscutiun

tur

do-Alcxii
9

tamquam

apocrypha. rcj>rohumus.
Atiti exftn-

quam comes ejus vel servus, in ipso loco, ad quem direxerat eum Dominus. Credite posteri. Res enimvero adeo mirabiles, ut tamquam sinceipse,

ras ac veras admittamus, majus requirunt testimonium, quam istius Grveculi personati Alexii, seu. ut rectius dicamus, impudentis ac inepti impostoris. Qute autempostea refert de inventione corporum SS. Lauri ac Flori tam maLv nobis etiam videntur notrn, ut operx pretium non sit, ca hw pturibus transcribere. Qua vero prseterea
,

Aliud mariyrii ac inventionis in promptu est apographum, ex cjusdrm bibliotheCBB Vaticaaccena; codioc *21, prout eidem adscribitur ptum. Narratio brevior est quam exempiaris preecedentis, de quo dictum cst, et ideo sattem minus mala. Sic incipit Tiro rou dyUv llvEuuaro; cMTTve-jo-Oti; o vy&ydb; ht Tpo^r.rai;. A Spiritu snn,
:

ptaria rr-

aenmtur*

cto inspiratus

hymnorum

oantor Inter prophetafl!

de causa flocci faciamus hunc Actorum scriptorem, ac historiam ejus nigro catculo notemus, videbit lector e sequentibus observatio7iibus, quibus ineptias ipsius castigaturi sumus, e longiore narratione ejus contractas.

Dicebam, narrationem hanc saltem esse minus malam, qxtam prwcedentem bonam enim ac sin~ ceram appeilare non possum, cum in hac partes etiam suas agat Alexiusidem,qui inprioreprodibat in scenam, ne alia commemorem, quse sunt hujusmodi, ut ex eadem vel simili Grwcutorum textrina prodiissc omnino ea censeam, atque ad~ eo a typis arcenda. Prseter duo ista ecgrapha habemus unum, quod signatur Bibl. Magni Ducis
;

plut.

522
1
<

DB
9 cod.
i,ulv
o."3,
:

8S.

FLOIIO, LAUKO,
&XXy,
9vat,

PEOCULO

ETC.

tOHt

plut.

Aoc mz/to
"koyov

'Idoi ymx

.1.

p. aosXfyixr,
.<;

rh

trr,(iepov

imoQeatv

~o6di-

xeiTai.

Kcce,

aliud item par fraternuni nobis

cendum proponitur, hodiernae diei argumentum. Duobus jam designatis exempiaribus hoc melius est, propterea quod post narrationem mortis SS.
Flori at: Lauri nidlus ibi oecurrat fabulator Aleanus occasione inventionis eorum, qusedicitur ibidem occidisse finita persccutione, imperii

sceptro

ad Constantinum magnum

11 Nonnidta quoque nobis supersunt notanda de loco martyrii.*Martyrologium Romanum nostro Athletas annuntiat in Illyrico, ut vidimus In Actis in regionem Dardaniae, quag est in Illy. rico pervenisse referuntur, et Ulpiauorum urbem ingressi etc. Deinde dicuntur missiad Licinium, ut temphtm diis mdificarent sed non invenio in apographo, quod prmlo damus, ad quam urbem inde sint missi, nec ubi martyrium confecerint.
:

translato.

Ec-

graphum insuper habcmus

e codice bibliothecce

Cmsarem Vindobonensis, de quo ssepius in superioribus huju.s mensis diebus facta fuitjam mentio, ac fiet, porroin sequentibus breve admodum
:

est, et sic incipit

Ot uytot

tov

Xpurrov
AtBolo&t

\avpo$ ax\
rr v riy^r,. t

<t>\&pOi UTrtfp^e* xdO.yol

didvpot,

Sanctl Christi Laurus et 1'Iorus fratres erant gemini, arte lapioidas. Non placet, cum ob inductionem
Alr.ftt,

de guo antea memini

e bibliotheca magni Ducis eorum corporasepulta fuisse in Dardania regione, qua> in Illyrico est, utproin exiliis colligere liceat, ibidem coronam certaminis ab eis esse relatam. E duptici Ms. nostro Vaticano colligo iltos pertinere ad Utpianos. Verum quia Acta tam misere composita sunt, non possumus in hocpuncto illis acquiescere satis secure. Nihil tamen oberit si toca modo designata breviter il-

Apographum nostrum
indicat

tum ob

alia. qui-

ln's laborat. Necvero sincerum ac bonsc noLv videtur ememplar Martyrii ex cod. Ambros. N. f. n. 152. Nam ecgrapha ista quinque, de quibus
li

modo notitiam suggerebam, eos referunt inter se similitudinis characteres, ut non obscure prodant exeademsese traxisse originem officina. Exiis
tamen hoc ultimum
typis committere.
latinitate

lustremus. Cettarius Notitim orbis antiqui tib. 2 cap. H, postquam Ulpianum in tabula ad pag. 346 emplar mar. tytU </i<od exhibuisset, uti et Illyrieum ac Dardaniam, heec tliC aatur. scribit pag. 3G8 In austrum recedunt aeque circa limitem utriusque Moesise Ulwanum et Scu-

donare placet, ac

TrmpuB
martyrii

Ifi

De tempore martyrii quidnam statues e ta-

libus documentis ? Quee si essent melioris notir, posset illud innecti scculo secundo, cum nostro-

Procopius lib. 4 de ^Edificiis Justiniani cap. pag. G7 editionis regim Parisinm habet ista Eratapud Dardanos Ulpiana, urbs antiqua cujus mcenia cum sic labascerent, ut nulli essent
pi.

usui,
re-

eorum partem maximam demolitus

stituit,
,

subinde

rum Marlyrum
si

magistri Proelus aeMaximus pasreferantur sub Adriano imperatore. Menolo-

gium Slavo-Russicum Sparwenfeldianum iterum

hio in tempore haitucinatur,

quando affirmat

axmo ccoxv, fratres lapidum caasores, abjecti in puteum profundum a Lieinio perseoutore, ubi mortui. Nam vixit tunc quidem Liciniusimperator ac Christianorum persecutor ; sed,prsefaere

Hi

multisque ornamentis collatis civitatem composuit qualem hodie videre est, ac secundam Latino itidem vooabulo nuncupavit Justiuianani. Consuli etiam de hoc iocopotest Thesaurus geographicus Ortelii. Locus, ait Celiarius pag.
3G8, incertior est.

Cum
,

vulg-o

Baudrandus
Pyroth
:

Pris-

ren

interpretantur
est

Brietius

alii

lon-

ffius in

tcrquam quod Pagius in Oritica ad annum 316 num. 11 observat, Licinium imperatorem non /ttisse persecutum Ecclesiam ante annum 319,
nequc Martt/rrs, qui
in

non

ortum reducunt, Porro Ulpianum iltud

confundendum cum

altero

synonymo

in

Dacia, de quo agit idem Cellarius toco citatopag. 370, quseque reprmsentatur in tabula modo memorata.

Marlyrologiis aut Actis

Sanvtorum passidicuntur in Liciniana persecutione, ante dictum annum morte affectos fuisse

mutiquam
Actis, ut
".

e.cploratum, quisnam sit iste Lioinius, qui c.cprimilur in nostrorum Pugilum

<>st

nobis

dicemus in Annotatis. Nos secundum

inquam, quia adeo parm velnullius sunt auctoritatiSt qum de iUis circumferuntur in quaiibusvum Actis eorum.

quasupraprxmisimusdB eorum magistris Proolo et Maximo, apposuimus initio Commeniarii nostri prmii forte seculo secundo forte
:

notamus, cum omnino putemus, eumdem esse codicem,qui ibidem fuit designatus, tametsi dumtaxatpernotasX. 152. Consuli potest
iocus cita-

nunc Acta e dicto codice Ambrosiano \h%,sicut signatur in nostro exempiari Grmco, ubi etiam additur Vide S. Maximi Vitam Actum est de codice, in quo habetur ista Vita, hoc tomo in hujus mensis, die xm, in Commentano prmvio S. Maximi 10, num 80 ubi etiam de codicis auctore dictum ; cujus nomen aciocum sequenti Martyrio hic etiam
tibi
n.
_

En
f.

N.

.-

prm-

M ARTYRI U M
Auctore Laurentio
e codice

monacho Rutiensi
f.

in

Calabria
J.

Ambrosiano N.
,

n.

152. Interprete

P.

ac Flori M X rerum nanoruin fn.trum invirtorum pro Christo ZZ:'' rtfto* ta me'dIula^roferw iis. qu dil
,

Natatu,

pUlOKB ulOKB

hujns big, Lauri

in

nam

ni*. mag.

Martyrrs, non tmitum est laudabile, sed etiam valde '" h '- Hrtet enim una oum martyrii iaurea multum

^
Aifiw.

ia

? ^co-j r^ anrr^j

X*

Wruptoy X^oou,
zi ;
;

,^

npoB&ai roU ^>o-

it

,ai

^8.Itaquemirabaeshinascunturffeminipawntaw proinde virtutcm pr rebus ,liis unanimiterampleetabantur, et concordi anima dfeleot*

s

ven

Eyu y p

^Era

X*pisv,

&uroi

ywwpw
?*Mm

ntyapow

r^ u^r.oU, n ^, J0 oi bau^toi didvuoi tol-

nWrcti
a//cov

T&71 v>\
fontZfivro,

iuo^u;

tt,v

ptri.v
tg?-

7,

xxi'ouoy^u^

IU1C
Bturfis

DECIMA OCTAVA AUOUSTl.

523
A
J^

xorXXeffw everpu^wv
*

rr,v

/tOo;ov

hmaid&voi

ovrat r/vr;v

Uoi/./oz

ourofs *<A
rov
uttso
vtV/;;

Ma;to;

}ia-

ova/ct.

'A//' ojrot fihv

xat

XpiffToO

rr/io-avrE;

za/o>; ayrova.

rsv tv:;
oi

ore^avov Ezoyrjav^o.
ra;
:v

Aajoo.: oe xi tWopocj
ri'.)

yevvatorarot
rr,v
,

Bj^av/_'_o-

zara?,t-r>r;4
EV

otarptca;.

Tf.z

\y.ooxvixz
rr,v

oav

tS

'ttXupoetji

/ari/acov

/at

tto/iv
rr.v

OuXoUzixv

Trtavwv dc-tovr:;,

rrapa

Aj/wvi

7ro

fyzyovi

riyyry
ouv

tlpyatyvTo.
6).('ywv

'Aoptovo;

zzxciii-jz

rore,
o

Xpivwv
\j,

oux

-acr/r./jOorwv
tilog,

Aixtvvto;,

ttz paotirpo?

"/.hrrr.z

"EJ.i:iia;

ypxy.-j.xTx

ffri/./ei

xtova
[

Aaupov yp

alrov /at
ot

O/woov
)

rou;
irpo;

xocJiuoj;
a-Jrov.

JTepct&r/uoi
>iffi,

xvtipzz,

cra/rvat
rot;

Etp'

'o.

vaov obcodouijffetev

Ssotg

irpo;

r
o

xa).r 0a/.-

/o;
fZOBf.

/ai

yiyzOoz

Toiz

arravrwv

a;ioOiarov

bantur pulcritudine ejus. Artem vcro lapidicinam edocentur Proelus et Maximus a erant eorum magistri. Sed hi quidem Bnum pro Christo certamen recte consununarunt, et victoriiecoronamreportarunt generosissimi antem LaurusacFlorus, relicta commoratione Byzantina, in regionem Dardanise, qua; est in Hlyrico, pervenere, et Ulpianorum urbem b ingressi, artem suam exercebant apud Lyconem prsesidem. Tuno temporis imperabat Adrianusc. Non multis autem elapaistemporibus, l.icinius, ijmperatricisElpiditB fllius dt litteras mittitad Lyconem, quibus petebal Laurum ao Florum, oeleberrimos utique viros, ad se mitti, ea, inqnit, gratia, ut diis Bedifioent templum c, quod pul critudinejuxta ac mag-nitudinc umnium oculos ra:

pitat.

2 SreXXet rotvuv exsrvo; aurtxa

ffuv

rourou;
/at
rv',v

~po; aurov

2 Hosigiturad illum

eripoi;

oj/

o/i/ot;

,o/arat; (

At/tvvio;
ot/o r Jour,v

acau-

non paucis

aliis:

oum operis et Liciniuspostquam summaoum

is

mittit simul

C.jiis.fnrtio

fempU,
e^MffioiyiuTj

uEveorara

rourou;

a:ro'j_;auevo;,
t

licucvolentia eos excepisset, sine

mora templi

stru-

OCUU IKIK
i

rtxa rou vaou Jtaypa^ei,

irXetffra

xat yjf yxTx

ei;

rourot; oi^wot

cturam
ficaj

delineat,

ac plurimis opibus aliisque muni-

HfUufUI

xal

cpiXoriptioc;

a/?,a;

ro

rayew? ay.a xat

voluntatis donis eos impertit, ut celcriter ju\tt

e sua

/a/w; ro EpyovexreX&ffSvrVat, TrpoauTroff/ou-vo; y.x\ Srepa or.'.TEtv, etye xara vouv aurcp xai ffxoitov ro ep/ov re?ictav. "Ap/oi/rac roiyapouv rri; oi/&')oy./;
zat
yjueptftj
fjcev

ac pulcreopusperficeretur, alia hisseseadjecturum

promittens,

si

sententia ao presfixo sibi

fine

ot

yewvatot,
(Js

opus

absolverent.

^ldificationem ergo

inoipiunt

Et/_ovro

rou

p/ou,
xai

yuxro?

raie
roT;

Viri g"enerosi, et interdiu

quidem

promovebant K

z-jyxlz
evc?86ffcv

kcyolxZo-j
ot

xal

Jsrjffefflj

ra yyr,y.xrx

zaJ.Xtarot irapet^ov sp/arat.

reov

HAr.v evreudev
'Avaffrafftou
utov, {'AXei;-

opus; uoctu autem vacabant preoibus et petitionlbus, acpecuniasinpauperes erogabanl maximeegregii opifices,

aEpvjovrat

xat

cnjuefwy ot

MapTupes,
tspsa);
TTOU
"ivx

Verum deinde
saccnlotis

Martryres miraculs edere

vap rtvo; rwv ptTeAuxrcov

xvjpo:
XtQou
r,v
r,

EtcJa)}.cov
E/.tc_r

incipiunt.

Nam

Anastasii oujusdam, abominando-

/./rcrt;

ajrro,)

-apr.arrj.cora,

rumidolorum
/)

rtc

ti-Utpt^

ly.Kridf^xtjx
rorrrp 6

rov

7WV o^OaXucov
7Ta7r;p, d'Jr yot

alicubi Ulicadstantem,

a-sO-J^Xcoo-Ev.

'Ecp'

Trarrjp,

ota

desiliens

fiUum,nomineAlexandrum quidam lapidis scrupulua uno oculo excaecavit. Quam obcausam pa-

vwv xat XuTrouuevoc,

'

r<5

Atxtvvtcp
'

xa7a
o;

r*wv

auraoeXeupy}xu^

r '.tv

/vcopti^Et

ro

TTpayua

xat

axo-jfftov

termcsrore ac tristitiaaffiictus^paterutiqueexistens, remagitapudLictnium adversus jrcrmanosl^ratres:

qui

ro dydorrtua, tpijxev aurou; rr^;

E-jQ-Jvr,;. 'A?./' oi

"A/tot

dum

rov 'A/;av)pov

/.o/ot;

7Tpo7Epoy zf,v

TtlffTEV

xa/rji; yTTO,

um,
sibi

e judicio cos dimisit. Al Sancti

compcrisset pcccatum essc non voluutaiiAlexandro, ubi

Oiasvoi
rourco
irarept,

'ETTEf)/!

duvxarariOeffuevov
ev

eupov

a7roioouiji

prius sermonibus in fidc euiu recte iustruxissent, ac

70

ocos

Xptcrrcp
r.xi

xoct
:t

^xuy.x
t?,

yiverat
TTC

r&i

consentientem invenieBeut, lumcn iu Christo

xai irtffreuei

ojtoz_

Xotffrou

reddunt. Miraturpater, quietipse oredit, et Christi

greg*i
OtXO-

irpoffriSeTac ffuV ui^,

3 'A/?.'
$oy.r)c

ETTt

70V TTppffXStUiSVOV
rjtj/;

ETTaVE/OtOUEV.
t

T?
rou

aggregatur cum iilio. Verum redcamus ad prSBSi

ns institutum. /Edl- pauperuob

rov vxoO riXoz

7.xoo6cr z,

xal
ot

Atxtv-

ficatojam templo,

et Licinio idolis illud implente.

<wrwWota
itl/rrli

vtou
v.ta

(3cj/u/uac.)v
7cov
vj/.Tf.yj
,

rourov

Tr/r^procravro;,

Ka},/tvtxoi
efftoouv

roug r.ivrjx^ Exetvoug,

,

ot;

ra
tov

Victores cgregn nocte quadam pauperes, quibus pccunias dederant, congrcgaruut, ct, accensifl candelis,

yof.yxTa
vxov
(j

cruva/a/0V7E;
y.xr'z),x^ov

xai

xr.Qo-jz.
,

xvx-\ixvtzz

ad illud templum pervencruut

cum

cantu, sa-

rourov

^a//ov7E;

7rpoy)youp.evov

ro

lutaris orucis armis eos pnecedentibus. Dcintle su-

6t:\ov vyovTiiz tox/ fffflnjptou ffraupow.

:ioco/txo)v

Etra c/otvoj; rwv

yf,v t
(

rpa/ry.wv
,

Ev.rJ-zioavrE;

Et;

tfEu

rou;

r:oJ;
:i

xareppa!-v

zai

ffuvTpi6r V (
tJt'

au7wv

uzyio-Tw

pyxo-xvzo.
*

Kat

^crav

owrw

oX/j; rr,z

vuxtos aivojvre;

rov K-Jptov
r.xl

oux z/.xOz rov Atxtwtoy 70O70 (!lw; yap;)

spensis c collo idoloruin funibua deos vah ) humi ea prosternunt et in frusta comminuunt; etsic per F totam noctem laudabant Doiniuum. Non iatuit hoc Licinium ( Quomodocnim possit?) Omnes OOlligari ac omnes jubet, magnamque acccndi fornacem
(
!

Gvyj.9f.vxi

-xvtxz xeAeuet, xa_ zautvov

raur*/i

avacpflrlva.

ueyaXyjv,

xav

rourou;

aTravra;
xat

7rXr,v

rwv aura-

germanis Pratribus eiceptie, In illam conjici. Fat;tum id est, ac spiritus suos Deo tradidere
illos,

oe).^wv

(3Xrj0r/vai.

Ti^ovz rouro,

0ew

ra irvsuuara

Uetantes g.
1-

TrapEOevro /atpovrs;.

4 *A/ei rotvuv
rafftVj atriscrai
et

rou;

Maprupa;
3eot;,

Atxtvvto;

iiz

Czz-

Licinius igitur Martyrcs ad

examen

arcessit, imcti vero

dlolt, si
:

ra 7r7rpayuEva, vvyyjnoziv aura //et,

7oi<;

criminatur gesta, veniam se eisdem dare

bintift ad

rxiunni v*

jxovov

-uffatsv
c.\uoi;

Ou

TrstOovrai
eirt

'

y.xl

;eei

modo

diis sacrificarcnt.

Nou obtcmpcrant
adeo

corura

canltu

toutmv
atptaro;

veupot;
ev.Etvo

ra;

GXQy.xz

rocrourov, eJacpoc.

w;

vero corpora crudis

tur.

nervis

excaruificat, ut

a7rav

7r/y]pw6^vat

ro

lura

7rpartwrat;
xnayjjfvxt
/ouotv

avTolz.
y.z/.zCzi.

7rapa^ou;

irpo;
701'vuv

rov
>cat

avOJrarov
^repov 7-'

totum illud pavimcntum sanguine conspergercDeinde militibus eos tradens, ad proconsulem

abduci jubet. factum,
nec
:

Ayouevo;
rou

Dum
illo

oux

e/arrov

7rpa^0evro;
d'i

xaropOcoua
ruv

ad illumduccrentur, aliud rcete minus, quod jara patraverant,

craiit. hi
;

roj; croartwra:
t.ooz.

ajroj;, (oz/.x

f.vav

xot f jyov,)
tyvytiv

cxsfquuntur ipsos militfs

edificatore
ee eflae

deoem
,

iiiihkto)

riiv

si;

Xptcrrov

f/era/ouot

Trtffriv,

xai

ad Christi fidem traducunt

Martyrcs,

0i.-y.0Q0u.0i

oztyfjivTZz,

r.x\

yx)j\ov
rt
v

ot

Maprupe;
eir;

ouw;
Treirpaztz-

rrapaoravrE;

rw Au/wvt,
tov

apa xai
ot

ra
roj;
rcp

dum fltarent

aniraarum inagis cornprobantes simul etlam antc Lyconem, qua;nam egiflet

yukva tojtoi: r-aiovTo.

/eorauev,
i'~ov
,

Kai
vaov

A/tot,
,

70 ep/ov

/ytaffauev
ov^

^eoj;
Xptffrcp

c-jvErptj/auEv,

rou; ffrparcora;,
,

ooxz,

Kt Sari(;ti, (Jpus, inquiunt, teinplum eanctiflcavimuff, deofl onab^olvirnus, trivimus, militcs, qnOfl vides, ad Christum atldusent, interrogabantiir.

r>.o7r;/xyoazv
BUfftav.

xat

vjv

Effr^.auev
ffOl

7:00;

r/,v

ff?,V

Ilotet

70tvj>

7Ta0t77auV0V.

'II/.OU-

ximus, et nunc in tua flumus potestate. Fao igitur quidquid tibi in mentcm venerit. Audivit htee proconsul

524

MARTYBIUM
'

SS.

FLOIU, LAURI, PBOCULI ETC.

-E
fft,

procunsul
TIO

HDN&OTO ROTtlMI

acto,
et,

solos

et tunc carberi eos tradit. Mane autem iterum Sauctos ad examen producit,

BwBvTT&TQSi

XAI

TOTZ

UZV zu/xvr ./:

tovrcvq

didt*.

TLpataq dk
ziz

yzvoukvrc dyzt
v.xi
ei
,

r.xnv fiovovq
uvr,

toIz

'A-

Niai,

ait,

hodie sacrificium

diis

obtuleritis,

yiouc
'

ty,v

ziizxtjvji

Svaiav tok
i/ptdq

Seoic
fi

(iivcr.sis v(!>

tormentfa ubi subjecero, acerbam mor-

/;ct,

ojf,fjxpoy

r.poo-zviyv.otTZ
,

Otayopotc
ufj.iv

tem vobis
5
feum
tlrtwlr

inferain.

o-dvot;
Eviyv.Oi.

jt.ozx/oyj

ovrta

r.tv.pd.v

tz/zjtyv

npo-.

Kcspondent Sancti

Fac quodcumque

vis, pro-

5 Kai
OuTTaTE
'/.r/ja.Tt
'

oi

''Kyiot
yct.p

Hxv

eIte

r-at

(iou).et

notzi,

consul: Dobisenim non licetoraninoobsequi voluntati tuae. Noli itaque tempus terere nec movere sermones, qui adinstar volucrium a nobis abeunt. Tunc execrandns praescs, diemonia officina, in profundissimum quomdam putcurn projiei illos jubet.

Y.flXC.

oiiV.

ECEGTl
Mr,

TQ

~UVo).OV

TM

(76)

dv~ _

vx/jjTfpzrojy.ivoj;.

zoiwv
6iv.r,v

Tptcz rbv
6iyofj.vjojc 6

yoosj&'

vov9

fj.y.oi

/oyou;

v.ijn

~Tr,vdv

y.uovj.

Tqtz

Y.eltvei

tov
WTlVt

Saifj.ovoz

kpyy.GTYtptov
<*,oia.Tt

xa-

TZf/XT6C_

XpyjjiJ

EV
l

flaOjTOLTOi

TQVTQV$

loeum [gitur perducti Martyres et orationi se dantes, Dorome, aiunt, Deus virtutum Deus nostcr, Deus salvos faciendi, exaudi deprecationem nostram, qni mortisac vitae habes potestatem fiatquc aqua illa nobis lavaci um regenerationisper gTaAil
,
:

XTtopptfpnvcti,
Y.xl

Wy')Y o'x.v ovv

0&i: y y.wv,
(

y.xtx tov ronov oi Moiprvpeq

OTOVTS5 zU -ooGEvyY.v,
6 6

duvd[ie<AV t
ty,;

Kjpts, lir.ov, 6 0SO5 t&v so? rou cw^.tv, kirdxouuov

tyjav
v.xt

ozfpzttc
,

y^-Cyj,

Qovf.c

ha.v6.Toxi

ty,v

iio-unixv

vxl

yzvzo-Ooi
ty)

to

uatap

touto

Xovrpov

mnlv

tfam spiritus tui boni. Accipe autemanimas ctiam

nostras in pace, et fac nos requiescere in regionc
viventiura, in tabernaculis

Tx/iyyzvzvixc.
r.ooGOzcxt oe
d-nxvo-ov y.uxc

tov

txyaBov uo-j T.vtx/aaT^c

elpijwj,

ydrjtTt
v.at

xal Tag tyuyac Y.y.w kv

zv

av-

Sanctomm

et

eorum,

ywpa

^ai^rtov

kv

oxrjvatc.
ti.v
rfjq

tmv

'Ayiorj

qui
;iin,

annuam

nostrss confessionis peragurat raemori-

coj

v.x\

Toic
.

htirtkovai di Itovc.
yjxpivat

ptaprttpiaq

obsecunda pctitionibus, qua? eonducant ad salutem ct .id ritam sternam.

6 His diotis, delapsa est

v.uwj
Y.Xt

uvrifAYflt

tx

tzooc.

trobTVipizv

aWrifAoiTa

^OYfV TTiV XtOiVlOV.

v.ai

B
projiciun*
titr. Iin
in,
i
<

vox e cado, Venite,

in-

6 TaOra tinov,
dvxnxijuoi
oi

tpavr,
oi

xaTYptix&r)

twv ovpav&v^
fj.ou t

quicns, ad
\os.

me operarii vineae mess,

et eg-o reficiam

Ajjt:. /iyouo~a, ~poc uz

v.xyoj

Ipydrat rov dfj.-1/MVoc,

l

ii

orpo>
fi
:
ii

rtim nr
i/nnitiu

it-

Voce hac delats, Marrjrea fiducia rcpleti in puteum projiciunrur, multaque contecti terra sanctas aniraaa auaa Domino commiserunt, Post multos
dehinc exactos annos,

uy.ac,

Ta\,TY

c.

ty),

QjOyjy.c

zvzyjjitQY^c,

?-doo~o\/c

MdpTuozc ii-on/.r^bivTzc rw ypiart

dviOEVTo
v.xi

Eva.~op-

pitiTOvratf v.ax yr, -o/ikY, -jyv.x/.vybivTZc Tac dyiac, au-

tutninatnt

dum

cessaret persecutio, o

rwv
vt/.oi

fyjydc

tm

Kupioi.

Xpovot

t.xoyjJjov
y.x)./>-

ad.Iooum puteue, et, refossa terra, vostra sacra corpora inde produount h quro emitfcebant fragrantiam bujusmodi ac gratiam, ut verbia dici nequeat. Quo item tempore Zoticus,
pervenere,
ubi
eral
;

Iaureati Martyres, nonnulli e Christicolis

ey.totz

TrAeierroi,

rou SiayfAov -xucxfj-ivou,

MdpTupzc,
tzou Vf/.&v
bo~Y,v

r(V;T(iov (^i/.oyoi-TOiv rbv

to~ov y.xtxJ.x-

60VT-C,

or,

to

opzap
tx

/,v,

xat

dvopuZxvrzc. d.vdzuoidia
6y,

youvtv
et-iiv rtxoc,

ZY.ziQzv
v.ai

'/.zityava,

ouy.

eoTTtV

yaptv ev.~zu~ovTX. "Qte

xve/.ztdouc,

xai

Zo>-

prffisidis

fratre

vcl

sorore

ne])os
,

qui caicos

toj dpyojTOc
dvic/.vJjZ,
c.>

twsjAouc lyoiv r&j;

i~io-Teu-zv
v.pdzotc'
tie,

habebat
i

oculosj

vieura
:

recepit

redfditin Ohriatum

quem

bnptizatus decet fiioria et impe-

et

Q"/Ja).u.ouc.

vxi
r)

fjXTTiaBEic

i;

Xptffroy

-ptTtet
xXoyjoyj.

do%&.

xat

rb

touc.

riinn.

atwva; twj

'Kfiry.

ANNOTATA.
-Notiquidem nobis sunt hi Uartyres oecasione SS. Flori ac Lauri; sed eorum Acla seorsum Maraia nondum vidmus, nec novimus hactenus, an et quo die separatim in Gr&cis Fastis notentur.

b
c
.1

Oat
c
I

Deea vide Commentarium prxvium num, 12. De illo ibidem actum num. 7. Quem Lioinium, quam Elpidiam imperatricem, et cujusnamimperatoris conjugem nobis hicobtruh.vc narratio cum alus nostris apographis, non perspicimus
Mira de hujus templi miificatione referunt alia nostra exemplaria.

In utroque apographo Vaticano hicvocatur Anastasius ; patervero ejus Merentinus ff Loluntur xn Fastis Gra>cis, sicut diximus in Commentario num. 3 h Yidedehacre Commentarium.

DE SANCTO

AGAPITO MARTYRE

P&ENESTE IN ITALU

COMMENTARIUS PR.EVIUS
8
I.

Patestra sancti Martyris, antiquus ipsius cultus, exemplaria.

et diversa

Actorum

Sm

Aiini-

PlflATOII,
/'
-1
1 t

'(.([<

xidii urbia
l*r>ntittti.i

1 quam anno 1655 Momx edidit, tum Pr.vnestinx civitatis describit

llustrissimns Joscphus Maria Suaresius, episcopus Vasionensis, in sua Prameste antiqua,

lib
1

ejus estsitus, qui in Latio

prima

Italise

provincia

cap. 5 si:

his verbis

Sed

ut incerta cst urbis uominiaque origo, ita certior

mediterraneus, et propinquus ^quis atque Hermcis, et intra montes, seu in montana regione haud longe ab urbe Roma, a qua distat in Ortum aastivum xxi mille passibus, seu centum lxx stadiis,

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI. ficare traditus qui diis, inter Tibur, a quo in Eurum xn millibus passuum abest sive centum stadiis, et Anagniam in rissimo careere eum
,

in

durissimo atque obsou-

il

'

TdR
* .

rrclusit, et per

quatuor dies

t.

conspectu Roma?
latere.

loco edito in montis meridionali

jugo montis assurg-ebat, ubi hodieque arx incolitur, tum ad radices ipsius montis, qua cryptarum et parietinarum veterum superaunt plurima monuraent sub .Ede 1'ortunse, quae montis in clivo constructa
in

Olim equidem tum

summo

cibum omnera aegavit, Inde de carcerc exhibitus est prffisldi, qui prunas ardentes HUper caput ejus jussit imponi. Et cura jrrnthis Deo Mnr.tyr ag-eret, flag-ellis est ca?sus et nudus suspcnsus, oapite deorsum vorso, aeri subter fumo facto. Et

cum
in

diceret prsesidi
lahorat,

Sapicntia tua et vonitas

\ivi

o-radatim opere ambitiosissimo assurgebat. Nune vero illius yEdis in ruinis palatium attollitur instar
theatri,
e

quo subjectum
Al^ridum
,

in

agrum

et feraoes in

valles ad

Tusculanos usqtie OoUes atque long-ius, jucundissiinus et amcenissi uuspatet

et

iterum flagvllis eaMitur a quatuor sibi invicem BUOCedentibus, Deinde hullientem aquam super ventrem ejus ministri diaboti etfuderunt, et maxillas ejus, eonfregernnt. Interea judez de tribunali suo endens, colleetus a ministris

fumo

prospectus.
optiil

in in

lecto

reclinatur. et aentiens
,

Dei

virtu-

gi""

S.

Agapitnariysubiii.

hu

r ,um

Hsec fuit paleestra S. Agapiti martyris hodierni, quam Ferdinandus Ughellus in novissima editione Veneta Itaiise sacrse tomo 1 col. L91 et sequente etiam fusius describit, enumeratisque variis ejusdem urbis vicissitudinibus ibidem col. 193 propius ad rem nostram haec habet Ut autem Praenestinas urbis orig-inem auctoremque obliviosa funeravit vetustas, sic eadem temporibus offundente calijrinem, haud facile sciri potuit quando lucem hauserit Euanprelii. Constat tamen, jam inde a temporibus Aureliani imperatoris apud Pra?nestera Agapitum, xv annorum fortissimum puerum, illustrem tulisse palmam
H
,
: ,

tem

Martyre

post

modicum

tristem

animam
est

omisit.

imperatori
subjici;
tyris ad

De bentn vero AgapitO qui heatum Virum

,

ronun!i;ilnin
jussit

LeonibUB

sed mansueta> facta-

feraa

pedibus Mnr-

lamhendum
,

sc

tes

sceleris ministri,

Hoo videntulerunt de medio Banetom

incliuaver\int.

Martyrem
stinara,

et vcnenmt contra dvitatem Prcsne< ubi sunt dU83 COlumntB, et ihi euni g-la-

dio percusserunt

cujus Roraanum Martyrolog-ium die xvin mensis Aug-usti cum laude meminit; Pra> nestinique etiam nunc, ut praecipuum Divum tutelarem venerantur et colunt. Cathedralis ecclesiae patronus idem est sanctus martvr Agapitus in qua duodecim (Nicolaus Coletus in Additione monet, eos jam octodecira numero esse) Cano-

martyrii

nici
tur.
r vetrra

cum

archipresbytero aliique Clerici numeran1

Cultum fortissimi hujus Athteta non operocenseo,

sub die quintodecimo Kalendas Corpus ejus noctu BUblatum est a Christianis, et positum miliario primo a ctvitate in agro in saroophagn novo, nutu tlivino ihi invent'). Hanc synopsin A<lo rcrosimiliter con traxit aut correxit ex antiquis et longioritnts Actis S. Agapiti, quoritm nunc diversa eCBomplaria assignabimus. t In variis Musci nostn Mss. codicibus aliisque apographis Acta S. Agaplti habent hoc exordium 9ub reffe Antiooho pagano erat (|uidm puer, noinine Agapitus, timcns Deum ctc. Dcinde ibi comparet pnefectus vel prwscs, qui primo Attalus ac postea Anastaslus Cornicularius appetlatur. Eminadissinius Baronius hac diein notts
Septembris.
, :

Huhnnus
ttivtma

Actorwii
vmjilaria,

m-

Martyrotugiu testantur,

se

probandum

cum

sit

antiquissimus,

et
.

notetur hoc die non tantum in SacramentarioS Gregorii, et alio, quod edidit Josephus Maria Thomasius, sed etiam in Martyrologio Hierony. miano,aliisquepassimsubsecutis Latinis omnibus usque ad Romanum, quo hodiedum utimur, et in quo ad diem xvni Augusti legimus sequentia :

ad Martyrologium Romanum monct apud Mombritium exstare similia cjnsdem Martyris Acfa,
,

qua>

admodum

depravata esse pronuntiat.

Jam

d/udum Papebrochius noster occasione S. Venantii Camertis ad diem xvm Maii, sive tonto iv istius mensis post pag. 144 etiatn cdidit ista S. Agapiii Acta, qUcV cum Venantianis adeo concordant, ul
h.'cc c,r illis
,

Prameste natalis sancti Ag-apiti martyris, qui esset annorum quindecim, et amore Christi
j

cum
fer-

vcl ilta c.v

Jiis

desiuiiptti

riilcnntur,

quemadmodum

curiosus lcctor ea intcr sc con

veret, jnssu Aureliani imperatoris tentus est, ac primo nervis crudis diutissime osesus, deinde snb Antiocbo pratfecto graviora supplicia passus ; ex-

ferre volens facile observabit. i\ Prwterca ex Ms. codice Cassinensis bibtio- nuorum theCit?,litteris Longohacdicis c.rarati), tit in niitr- ulla alii

inde

cum ex

praeeepto imperatoris leonibus objilaesus

esset,

ceretur, et

minime

gladio ministro-

H<ec annunliatio percutitur. excerpta est ex Usuardo, qui totidem evidenter fere verbis eumdem Martyrem hac die commemorat. Attamen in utroque illo Martyrologio di-

rnm coronandus

gine apographi ?wstri notatur, habemus aliud Actorum exemplar, in quo martyrium W. Agapiti etiam sub rege Antiocho collocatur. Scd in his singxdaria quiedam et ah aliis discrepan ia OCOUr
I

ruyit

cum enim
;

in aliis Actis

S. AffapitUfl

pri-

mum deducatur ad urbem

objiciendus

Pncnestinam leonibus

et

ujui

gttta Ailn

breviter

narrat

scrimen istud notatu dignum occurrit, quod in Usuardino imperator Aurelius nominetur , et ibidem Antiochus prseses et non prasfectus vocetur. Rabanus autem hunc Antiochum appellat regem, haud dubie ex vitiosis Actis, dc quibus infra agemus. 1 Interim audiamus breve ejusdem sancti Mm-tyris elogium sive potius Actorum compendium, quod Ado ad eamdem diem ita texuit Apud PiTenestinam civitatem railhario ab Urhe
:

in his dicitur Pneneste enutritus, ct ibidem monasticam vitam duxissc Hino cruditus lector primo intuitu videt, quam inepte rex Antiochus et monasterium istis temporibus conve-

Quapropter ittustrisstiuus Suarcsius SBQUe de his ac pr/rcedentibus Actis, ni faltor, iu 8Ua cu V 8 cmdide tuiit se1'ccneste antiqua tib. quens judicium Actailla fujtf 8 BQmoduXD d.-pianiat.
:!
.

vata Cardinalis Bacopiu*indiaati; mutila etiain bb sint.vereor, cuui in [pflis noti QOmperJaiO m;irUriuin Porphyni,

trig"esirao tertio

alii vigesimum primum vel vigesimum tertium ab Urbe milliarium numerant)

quod deJCTiptum
tdeirCO 60
:

in illis IVtronius

MiprascriptuH

as.-erit.

wpoUvii quoad

natalis

S.
,

ratore

tgapiti raartvris, aub Aureliano impeprawide Antiocho. Cura esset annorum

,

nec enini fereudum ejat, potuii et interpolavi ,it monastaiium projeoclfiaia, psfflaes pro praeie
Antir.cl.iis re\ poo Aureliano i|ApeC8i0re^ aliaque id genus intcv*-rentur. Pneterea in aliis

quindecitn et araore Christi martyrio ferw rei jussu imperatoris tentus, et prirao nervis crudis diu csesus est; deinde preesidi, ut impellerentur sacri-

cto

Actis traditur ChriaUana

B,

Agpita profcssio re-

nuntiata

526
.ii

DE

S.

AGAPITO MARTYRE
rologiis, eorumque ditio ad centesimum ab Urbe lapidem protendebatur, unde sacris in histo-

rum

G C

mnt

totera

biliora,

rtum marty
riutn S.
'>/

nuntiataesse tyranno,cuminhisdicatur sanctus Martyr tyranno occurrens, ultro eumdem acriter reprehendisse Denique variis episodiis exornata sunt hcvc Acta Cassinensia, quse primo loco post htmc Commentarium praevium typis edemus, ut curiosus lector possit facilius per sejudicare, et ea conferre cum aliis brevioribus, quse secundo loco exMs. Burgundico excudemus, et dequibus posterioribus nunc pauca prcvmonebimus. 7 Saltem toierabiliora sunt Acta ejusdem Martyris, qucV in atiis Mss. codicibus occurrunt, et quorum hoc est principium Tempore illo cum
.

legruntur ipsorum sententia condemnati martyreslnteramna? et alibi.Ferww contra hancchronologiam mihi occurrunt nonnullse difficultates quas eruditis lectoribus nunc examinandas proriis

pono.
10 Primoin omnibus fere Fastis considaribus quos Petrus Relandus operose collectos anno 1715
PHi atiqui

"uc/oreg

,l.

dgapiu
toeant

impiissimus imperator Aurelianus s#vissiraam persecutionem in toto Romano imperio contra Christianos exerceiet, ag-ebat
fcei

Romse pnefectoriam po-

ad annum Christi 270 consules invenio Antiochianum et Orfitum, quorumprior in Fastis Florentinis minoribus etiam vocatur Antiochus, ut in citato Relandi Ope~ re ad hunc annum Christi 270 videre est. Secundo ibidem anno Christi 272, quem illustrissimus
Trajecti

Batavorum

edidit

lud

"tyuw,

tatem praescs quidam, nomine Antiochus, pejor per omnia domino suo, Certe tempore Aureliani, qui ab anno Christi 270 usque ad annum 275 imravit pcrsecutionem adversus Christianos exI cilatam fuisse, Lucius Cecilius sipe Lactantius istis temporibus vicinus in Opere suo de Mortitestatur in hunc mobus Persecutorum num.
><>
,

Suaresius assignavit, consules recensentur Quietuset Voldumianus, quibus Metius Falconius ac

Nicomachus
fectos Urbis

suffecti dicuntur. Tertio inter Prse-

tinni

prfleceps

Aurelianus, qui esset natura vaesanus et quamvis captivitatem Valeriani memi,

Bceleris ejus et poemE,

nisset;

tamen oblitus

iram

Dei crudelibus factia lacessivit.

Verum

illi

ue per-

fieerequidem, ques cogltaverat, licuit; seclprotinus inter initia 8Ui furoris extinctus est. Nondum ad
provincias ulteriores cruenta ejus scripta pervenerant,
et

jam

CosnofuriOj

qui locus est Thraeiae,

Romanse,quos Theodorus Jansonius abAimeloveen anno\V)'o Amstelodami post Fasios suos consutares vutgavit, ad annum Christi 272 coliocatur Plavius Antiocliianus, quijam bis antea, nimirum anno 269 et 270, prsefecturam ejusdem Urbis administraverat. Denique eruditus Ema- E nuet a Scheistrate, bibliot/iecse Vaticanse Prsefectus,in Antiquitate EcclesicV similem consutum ac Prcvfectorum Urbis seriem ex antiquo codice exhibet, et tomo 1 istius Operispag. 528 ad annum Christi 272 simid cum Consuiibus iltius anni Prse fectorum Urbis ita recenset Quieto et Yoldumia:

oruentua ipse humi jacebat, falsa quadam suspicione ab amicis suis interemptus. Quamvis crudetia istius

no, Flavius Antiochianus P. V.

Habemus

igitur

imperatoms edicta ante mortem ejus ad

alleriorrs pruriarias ana perrener/nt, laaien <a!

arbrai /'/wnesfinmn /{om<v

propinquam statim

deferri potuerunt.
i.i /ir. \et
II

Porro Nicolaus
7

tivftt

Attre

'i/ri/ic/iaas ia

Nourry eruditissimus Bef)issertatione ad memoratum Opus

ie

ttdni

impe*
;

rntarit

Lucii Ceciliicap.
illustrat
heeo

art. 3

verba ejusdem auctoris

:

anno Christi 272 Aurelianum imperantem^ et Antiochum vel Antiochianum Urbis prsefectum, ut hcvc tolerabiliora S. Ag"apiti Acia et Adonis compendium tueamur. 11 Attamen superest intricatus nodus cui dissolvendo me imparem fateor, et quem Pagius in Critica ad Annales Baronii hoc ipso anno Christi 272 num. 4 contra prgedictam chronologiam
, :

imricata
rf

# J"
c

PP onUilr>

Brevissima itaquefuit ab Aureliano commota persecutio. Sed mirum

hac explicatione

haud dnbitantcr asscvcrent, nultunc factos cssc martyres cum enim Cecilius soripfierit, Aureliani edicta ad ulteriores provincias
taincn, eur aliqui
los
:

non pervenfsse,
1

satis clare et aperte indicat, illa

bitandi

publieata fuisse in vicinioribus. At nullus sane duvidetur locus^ quin ethnici ac prsecipue
antistites ac sacrificuli his, simul atque di-

deorum

vnlfruta fuerunt, edictis abusi, plures Christianos

solitis supplioiis excnmiatos interemerint. Quin etiam ex Kusebio discimus, Aurelianum adexcitan-

dam adversum Christianos persecutionem quorumdam cutisiliis impulsum, eoque adhuc vivente, sparsum ubiquc hac de rc rumorem. Quis autcm facile sibi non persuadebit, ^cntiles, data hac suum in Cliristianos odiuni saturandi occasione, illorum tum non pepercisse sang-uini? Nuncvidendum, quo circiter
contm

proponit his verbis Baroniusin notis ad Martyrologium Komanum persecutionem Aurelianeara brevem fuisse accurate scripserat sed hanc sententiam ob ingentem eorum numerum, qui, Aureliano imperante martyrium subiere in Annalibus mutavit , ejusque initium pnEsenti Chrlsti anno affixit. Baronium omnei deinde secuti sunt contra fidem autiquoium, qui eam brevissimarn fuisse tradidere. Quod si prsesenti anno ea P decreta fuisset, non solum per aliquot annos durasset,- sed et Aurelianus eodem tempore Christianis favisset et in eosdem desavisset, quod nullus sibi persuaserit imperiale enim edictum hoc anno adversus Paulum Samosatenum emisit ut mox diximus. Imo Eusebius lib. 7 cap. 30, post:

quam
cutus

de afiectu imperatoris erg'a Christianos loest, ait Processu vero temporis aliter de nobis sentiens quorumdam consiliis coepit
:

tempore luec Aureliani imperatoris perse-

cutio coeperit.
ifrf
ii

Illustrissimus Suaresius

martyrium

S. Ag-a-

nmumi
Chrittt 272.

persecutionem adversus nostros commoveret . Imperatoris itaque judicium in favorem Pontificis Komani; et Pauli Samosate impelli
,

ut

piti affigit

anno Christi

272,

dum

in Prseneste
;

ni

dejectio

sua antiqua lib. 2 cap. 3 sic scribit Latent pneterea quiucumque a Christianis pie fortiterque
Preeneste

nisi processu

citata est

perseeutionem praacessit , eaque non temporis post imperiale edictum exut docet Eusebius citatus qui ideo
,

gesta fuisse verisimile est

fixit,

ex quo

S.

in

Historia
,

confirmat,

quod jam

in

usque ad celeberrimum certamcn quod pro Christi fide ^euerosissimus puer Ajrapitus intrepide subiit, Consulibus Antiochiano et Orfito sive anno Urbis eondita? mxxui a Christo nato cclxxii Aureliano Aug-usto imperante, sub Autiocho pra?side seu Fla,

IVtrus ibi pedem

Chronico

scripserat

Zenobiam nempe prasenti

anno

ca-

ptam,

processu temporis, seu sub finem imperii Aureliani persecutionem ab eo decretarn. Si quis
et

vio ipao Antiochiano

pe

Prajfecti Urbis

Pnefeeto Urbis uam steprmsides appellautur in Marty:

antecedentiaac subsequentiaPagii argumenta hoc loco expendere voluerit, haud dubie clarius videbit, anno Christi 372 cruentam illam Christianorumpersecutionem ab Aureliano nondum decre-

tam fuisse.
12

Equidem

DIE DECIMA OCTAYA AVGUSTI A

eUi Varfyr $ub Aureliano imperotore proiabUius
passtts ii-

527

dtatur.

Opere noslro varia martyria sub prioribus Aureliani imperatoris annis collocari; sed tunc necdum prodierat Liber Lactantii vel Lucii Cecilii de Mortibus Perseeulorum ex quo constat, iiniversale illud edictum adversus Christianos abAureliano non nisi circa finemimperiivulgatumesse. Prseterea fieri potuit, ut antea sub imperio Aureliani quidam wnpii et avari provinciarum prssfecH sub alioprsstextu Christianos inierficerent, et eorum bona sibiusurparcnt. Quidquid sit de certo hujus gloriosi certaminis tempore, propter relatam Pagii difficidtatem, in margine nonexpressi determi~ natum martyrii annum; sed secutus Adonem^ qui verosimillime antiquiora Actaprse oculis habuit, martyriumS. Ajrapiti sub Aureliano impe12

Equidem

scio, in

ta est confusio iiiter sacras utriusque

AtCTORK hujus Mar G. C nunc agemus. 1 Diversss ccclesur sibi vindicant corpus ho- rt a,,h '""'""" diemi S. Ag-apiti, ut liquetex Indice corporum efeiwcor jc esanctorum atversts locis asstgnatorum , quem vutil s u9 Philippus Ferrarius Catalogo suo Sanctorum ttbivmdiItalias p)\v/ixit, ct in quo refert, corpus Agapiti """martrris Pmneste in propria ecolesia, Romse in eoolesia S Tryphonis, et Parmaa in ecolesia cathe-

tyris rcliquias,de quibus

1-

'

drnli, et

Mediolani in ecclesia S. Stephani colloin

">

cari.

His adde iUustrissimum Suaresium,qui

:i

Pr.vneste antiqua lib, cap. eca Regio affirman te memorat, corpus saneti Agapiti Romse inprav cipuo sanctSB Mariss de Consolatione altari quioscere.

sconditis

ratorecollocavi,

quamvis Usuardusad kanediem

in suo Martyrologio scribat, sanctum hunc Martyrem jussu Aurelii imperatoris captum ac intefuisse. His adde Breviarium Bisuntinum anni 1500, in quo festum S. Agapiti propter sacras reliquias hde die colitur, et quod Lectione secunda asserit, eum sub Aurelio Alexandro imperatore passum esse; sedhoc non est verisimile, cum ille Aurelius Alexander erga Christianos semper optime affectus fuerit ,,ut apitd Tillemontium tomo 3 Monument. Eccles. pag. 250 et sequentibus ticetvidere. Altamen ob illam Usuardi expressionem suspicari quispiatn posset, S. A^vipitum laurea mariyrii coronaium esse sub

in Thesauris Ttomse aftRegione i. ecclesia 9, Floravantes Martinellus in sua Roma sacra pag. 400, aliiquc Urbis descriptores testantur, reliquias Ss.
ct Agapiti, qui cum S. Siccto Papa martyrium subierunt, adhanc Deiparseecclesiam transiatas*esse. Suspicor, alios quosdam ejussa-

Verum Pancirolus

Felicissimi

remptum

cri corporis eompetitoresin

eumdem

aui similem

crrorem lapSOS esse, aut totum pro ; >">(> nominasse. Unde Petrus Paulus Bosca in Martyrolog gio suo Mediolanensi ad diem xvm Augusti post
ci/H/neratas aliquol ecclesias, quze de corporeho-

dierni sancti Martyris inter se contendunt, hac deresic recte judicat-: Unu:ni'Uur oumdemqne Agapitum tot in urbibus jacere quis crexbit ? Quam-

imperatoribus, quibus inter cetera nomen Aurelii commune fuit. Verum adhscreo opinioni
aliis

obrem plures* fuisse Agapitos oenseoj ita tamen, ut quicumque corpus alterius Agapiti possidet quem illum esse Pr83nestinum Martyrem putet
,

Adonis, ut dixi, donec quu ex vetustioribus monumentis alium imperatorem assignaverU. Nunc ad posthumam sancti Martyris nostri gioriam il~ lustrandamprogredior.

hodie universalis

colit Ecclesia, et cujus

reliqui-

as Prasneste asservari tradit

Baroniusin NotiaMarquaopinio

tyrologii Ilomani hac die.

ii.

Templa
varise

in

honorem

hujus

Martyris constructa aut restaurata

15 Ceterum hac occasione transcribam utile monitum, cujus juverit ssepe alias meminissc, et quod Philippus Ferrarius memorato Indici corporum Sanctorum diversis locis assignatorum prmmiitit in hunc modum Eieri nulla ratione potest, ut idem corpus, quantalibet aanctitate prav
\

awomode
""'"'i'""'
1

'

ditum,

in

pluribus reperiatur locis

hoc enim,

ejusdem

reliquise

et

ut in pluribus, ac innumeris (m darentur) st quantumvis distantibus loeis sit eodem temporifl

quaedam miracula
c Nescitur, quo tempore in honorem
Prxneste

momento
to S.

soli

Corpori Dominico

in

SacramenSancto>

Altaris

convenit.
vel aliquos decipi
,

Quod
e\

vero aliquol
qui se
iila

Ag-a-

rumoorporain
iirmatur
,

diversis locia quiescere passim afiifl,

duo tcnipla
irt

honorem
Agapiii

S.

piti ecclesia primum Prssneste sedificata fuerit sed eam pervetustam esse, constat ecc Libro qui inter Pontificali Anastasii Bibliothecarii
; ,

haberc
iu
lo-

gloriantur,

vel

totum pro parte

usurpare

conttructii

tunt,

aliagesta S. Leonis III Romani Pontificis in ed> tione Parisiensi anni IQ^pag. mitludmemorat: Praedictus vero venerabilis Pontifex sarta tecta basilicffi beati Agapiti martyris, quffl poninec non et sarta tecta tur in urbe Praenestina basilicre juxta eamdem basilicam sitffi, quffl alterius
,

quendo figura Usus enim ex pia quadam extensione

uflitatissima

opor-tet.

obtinuit, ut

qui sanoti alioujus corporia reliquiaa sive o b aive cincres habent, corpus ipsum habere dioantur.
Sa;pe

etiam corpora Sanctorum ex uuo looo in alium transferri eonting-it, et dum alius prioris,
alius posterioris
loci

mcminit ecribendo

jilura

viter iu melius restauravit.

>

jamprfflnimia vetuatate ruitura erant, omnia noSi hoc templumjam ruilurum erat nctate Leonis aimia vetustate
i>.

videntur loca eidem corpori aaaignari. Hlud quo que potissima deccptionis causa eflt, quod, olam

III Pontificis, quianno Christl 81G ad Superos migravit, facile colligitur, istud <ib immemorabili tempore scdificatum fuisse. Videtur ibi exsiitisse duplex ecclesia, in qua altaria S. Agapiti anno Christi 1116 et 1117 consecrata sunt , ut

riuiimve sublatis Sanctorum corporibufl et alio translatis, manentibufl tabulia et inscriptionibua tpioad furin priore loco , ibi esse crcduntur, kitulum insoriptiotuin non detegitur. Accidit et

aemque cassam

alioujua Sanctijuxtacorpufaiffno-

duabus inscriptionibus, quas illustrissiSuaresius in Prameste Antiqua lib. i cap 2 mus referi. Ecclesia aittem S. Apapitij qiue Romse a Felice III Pontiftcejuaita basilicam S. Laurentii Hficata est, potius attrtbuendavidetur 8. Agapito martyri, qui una cum S. SixtO Papa passus est t et cujus festumsexta diehujus mensis celebratur. Propter hanc synomjmiam forteetiam orpatet ex
I .

t.um reperiri, quod idcirco Sanoti illiua esse pua tatur; quemadmodum et corpufl Sancti alicujua qui aperte illud peti, pro quo ii, potentioribua

tamquam

di aon audent gar uppo fchcflauro, aliud ilunt privari suo quo pactf) iilem corpua duo obtinet Ipoa,

inferiores d

unuin re ipsa, alterum opinione. Hfl8C, quffl diximus, exemplifi oonflrmare potuiwemufl; sedab
iis

abstineudum duximus, ne quis

id (rravate fe_

Augusti Tomus

70

rat.

III.

528
AOCTOHK

DE

S.

AGAPITO MARTYRE
loci

G.C.

in duorat. Cum itaque ejusdem Sancti corpus etiam pluribus esse locis audieris vel lebus vel partem pro toto, vel et contra sumi, sive
g-eris,

tutelam
)

et

ctum

subjunxero.

miraculorum frequentiam adauHujus porro sancti Martyris

causam deceptionis aliquam ex dictis intercedere

putabis.

reliquias (hoc est tria ossa) Constantinopoli olim cum ceteris transmissa possident Lsetienses, eas-

vd ex

erro-

re provcnit.

adjungo aliam satis frequentem errQris causam/ quam prxbent e ccemeteriis Romanis extracta corpora ignotorum Martyrum, quos vulgo baptizatos appellamus dum enimsacris hujusmodi corporibus imponuntur nomina, qualia cclebres ac noti martyres habuerunt, ssepe
\q j{iSC e
:

que non tam propter quantitatem quam curationum beneficia notabiles Luculentam porro hujus sancti Martyris opem invocare so,

lent pro avertendis aut curandis ventris

,

dolori-

bus, tortionibus et ejusmodij colica passione atque potissimum pro his et aliis infantium morbis arnovendis; proinde matres eos recens natos
,

possessores illorum corporum gloriantur ,se conservare reliquias alicujus cetebrioris martyris, cui tale nomen fuit, eique tribuunt Acta, qum

et baptizatos ob eamdem causam post puerperium huc mittunt, vel deferunt per se ad S. Agapitum

de altero noto ejusdem nominis martyre narrantur. Hujus rei exempta in Opere nostro passim occurrunt, ac nominatim die xxix Julii in Appendice ad Acla SS. Luciltsc , Florse Eugenii et aliorum Mariyrum ; ubi tomo vu istius mensispag. 31 et sequentibus ostendimus, variistocis inveniri corpora eujusdam sanctt martyris
,

cum oblationibus estque et babetur infantium atque puerorum patronus ; inde forsan quod pingitur enim totus juvenis martyrium obierit
, , ;

ut scholaris sinistra manu vas.atramentariumcum palma et libro praeferens dexteram autem cordi admovens ensemque pedibus conculcans. Talis
, ,

Eugenii, e cryplis Romanis extracta, iisque aptadiem festum et Acta , quibus notus quidam sanctus Martyr ejusdem nominis cetebratur. Dubilo an non simile quid acciderit monialibus
ri
,

Bononiensibus S. Agnetis, qute hac die xviii Augusti venerantur corpus S. Agabiti vel Agapiti, quod ex Romano S. Cyriacse ccemeterio ab Innocentio Pontifice acceperunt, ut Masinius in Bononia periustrata paginis 423 et 468 iestatur.

Ut ut est, jam enumerabimus aliquot sacras reUquiaSy qusc ad hodiernum S. Agvapituin spectare dicuntur.
Colojiia

ejusdem statua visitur Montibus in novo oratorio refug-ii Lsetiensis, quod ei ac sancto Thomae Cantuariensi recens dedicatum fuit, prout testatur inscriptio per exteriorem ambitum in sublimi murorum parte posita. Illa sic habet Thomas abbas e XXXVIII CONVENTUSQUE LyETIEN. DD. CC Q. SS. ThOm^; Cant. et Agapito MM. Anno mdcxxxix. 19 Passus est Prfeneste sub imperatore Aure- Constaniiliano anno cclxxv. Anno autem mccviii ejus re- nopolim Bl'^ imi liquia3 Laetias allatae fuerunt, variis hic miraculis ab eo tempore illustres, quse tamen posterorum memorisB tradita non fuerunt. Nec mirum
:

Agrtppinct,

brachium
Agapiti
;

s.

17 Imprimis JEgidius Gelenius in Opere de Colonir Agrippinensis magnitudine lib. i-pag. 714 ad diem xviii Augusti hsec habet Comme.-

moratio
ctio

Agapiti; nam ejus brachium Ilekuia; brachio rolitur in ecclesia

S.

cum
S.

san-

Gereo-

quibusdam videri debet, tot et tanta a Deo per eum Sanctum bic fieri concedi miracula, attenta nimirum reliquiarum ejus exigmitate quidam enim putarunt (et opinantur hodie vulg'ares ) integrum corpus, aut certe notabilem corporis partem ab urbe Constantinopolitana translatam Laetiis haberi. Sed attendant illi a simili, quod cum
:

Porro lectorem ibi remittit ad paginam 264, ubi de S. Agapito nihil reperio prxter sequentia: Tertia hierotheca, etiam in brachii modum formata, donum est ejus Proepbsiti Arnoldi et Herjnani Deoani et continet reliquias SS. Syxti, Aganis.
piti, lis

asseritur corpus S. Sebastiani translatum esse Sues-

et

Pelicissimi.

Ex

his locis inter

se colla-

[0

judicarem, ab Mgidio Gelenio hodiernum S. Agapitum confusum esse cum altero hononymo, quia una cum S. Sixto Papa et S. Felicissimo palmam martyrii adeptus est. Sed ab hocjudicio affirmate ferendo me retinet Erhardus Winheim Cartusianus, quiin Sacrario Agrippimv pag. 41 istuil brachium S. Agapiti, quod Gelenius inecclesia S. Gereonis coti dixerat, inter alias ecctesi.r
(

sionem in Gallias, non integ-rum corpus intelligi sed partem dumtaxat, ut testatur Barodebere nius tomo nouo Annalium suorum ad annum dcccxxvi Ex quo a simili infero, Laetienses nec falli nec fallere, si dicant apud se babere S. Agapitum, licet sacri ejusdem corporis tres dum,

taxat portiunculas asservent

et scimus,
quffi

....

Audimus enim

sed et aliis in locis, de Martyris bujus ossiculo aut etiam pulviLsetia?,

non tantum

sculo ex La;tia partioiparunt,

tia evenire

maxima et frequenmiracula, ita ut merito dicere possi-

hodiemo

'athedralis Cotoniensis retiquias recenset, et 8. Agfapito tribuit his verbis lusuper

i

brachium

S. Ag-apiti,

qui

cum essetannoruniquin-

deoim, etamore Christi ferveret, jussu Aureliani

inipcrnloris tentus, primo nervis cossus, deinde a priesideAntioeho g-raviaperferens supplicia, cxinde imporaloris pnecepto leonibus subjeetus, nce lassus,

tnndcni jrludio eoronandus percutitur, cujus natalis apud Preanestinam trig-inta tribus milliaribus ab

Urbe, xvm Aug-usti occurrit. Hiec non satis inter seconconlant, ut ccrtu m judicium feramus. Quareeateruditis Coloniensibus discerecupimus, quo die et loco reliquias hujus sancti Martyris venerentur.
Btnedictini

is

LxtHmes

tant,

Benedictini LxHentes in Belgio etiam puapud se conservari reliquias hodiemi S.

wZ*
Nurtyris,

AOTPtt. de

Wfan *- Z>. Philippus Brasseur in Cimeliarchio Ltctiensis ecclesuvpag. 120 sicscribit Quadrig-am fiuio de Lcetisa patronis , modo tnmen iisdem S. Agapitum martyrem ( velut ad
:

mus, eumdemSanctuminqualibet corporissui parintegrum esse, sicut et Praeneste, cum non sit in operatione virtutum diminutus ac dimidiatus. Eatendum nihilominus quod nonnulli pra^cedentium seculorum abbates prstacti sancti Martyris reliquiarum partem diversis locis Laatisa subjectis donarint, uti Sarto-Monachorum in patria Namurcensi, in Eefug'io Montensi et Athensi ; videlicet ad majorem Sancti cultum et venerationem, 20 Facite credo t apud minimas cujusdam sacri corporis particulas miracula patrari 'sed nonsatis intelligo, quomodo Benedictini Lmtienses ex urbe Constantinopolitana has sacras S. kgnviliPra>nestinireliquiasaeceperint.Qua?*enon prorsus temeresuspicor, hsec sacra ossa Lsetiensia spectare ad quemdam S. Agapitum, qui in Oriente martyrium subiit. Jam inde enim in Opere nostro egimus de duobus sanctis Agapitis, quorumunus addiem secundam Aprilis dicitur passus Thessaloniae in Macedonia de alterius auticula Laetiis
,

^Zk
est,

tem

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

tem marUjrio in sputatur. Forsan

529
:

Phrygiaad diem x^Martiidi-

veteri manuscripto ibidem ita subnectit

Anno

ACTrtM

Sancti deinceps Conad quorum aliquem Juv reliquuv Lietienses probabihus pertincre videnstantinopoli acceptm suo Martyrologw Galtur. Attamen Saussayus in Lxtienlicanoad hanc diem de eisdem reliquiis easque S. Ag-apito PrgenesHno sic sibus meminit, Tleladscribit Eodem die in Lsetiensi coenobio ad piam fluvium haud procul ab Avenna, oppido HanAg'apiti martvnoniae, veneratioreliquiarum sancti Pneneste pro fidei ris, anno a^tatis quinto decimo
:

alii Orientales ejusdem nomuus in Opere nostro illustrandi erunt,

G.C. mcclxx mulier quredani muuus, quod in sacello " "iharu. g-loriosi ad aram div;e Yirginis, sub qua lipsana li* t-efebres Martvris reposita crant, translata illuc ah Ilenrico veneratttur. abbate anno Bomini mccxxx*ii cum novam fabricam moliretur, veteri ruinam minaute ofierre ex voto decreverat, mutata mente, sibi reservare statuerat. Sed cum domu-itionem pararet, repente occulta vi
(

g-radum sistere eoacta

quam

facti poenitens,

est. Nec prius abire licuit, munerc ad altiire relicto, se

voto et culpa exsolvit.

Cfeca mulier cum meritis et suffrag-iis sancti Agapiti sanitatem recuperasset, neodebitas ^ratias egisset, usum oculorum rUTSUS amisit. Poenitudine
ducta,- et ing-ratitudinis vitio expiato, reddito visu,

constantia jussu Aureliani imperatoris diris cruciatibus necati. Mihi sufpcit, fuvc esse vera alicujus

et

Oremifa-

nenses in

Awlria

Sancti ossa, ut ex frequentibus miraculis ac beneficiis abunde demonstratur. 21 Nescio quales aut quantas S. Ag*apiti P>\vtiestini reliquias sibi vindicant Benedictini Creinter quos mifanenses in Austria superiore Rettenpaeherus in Annalibus hujus moSimon nasterii lib.icap. 10 tradet sequentia :Cov'ios\s vectig-alibus beneficio principum aftluebat monasterium, relig'iosa disciplina mag-is indies ac magis efflorescebat, cum summus Tontifex Adrianus pri,

iteratam
Circa

opem sen^it. annum niillesimum trecontesinmm mona-

ehus hujus loei, Leutoldus nomine, tabulam, soriptaprotana et eanninairrelig-iosa COUtinentem, in ara divi Martyris reliquerat, et epistolam lecturus
descenderat,
Delicti
recepit.

cum ciecitate improvisa peroussus est. memor postquam tabnlam removit, visum
,

Csecus aliquis

cum

pluriina sanotorum

Mar-

mus

sacro etiam tbesauro

locum exornavit, missis

tyrum templa
periisset,

invisisset,

ao suttVag-ia frustraex-

sanctissimi martyris Agapiti mortalibus exuviis, ne quidquam splendori aut pietatide esset. Thassilonis id

ad Iipsana patroni uostri Agapiti deduet

otus

speotante

exultante

plebe

clarissime

precibus dederit, an Caroli Magni amiantiqua enim monnment.a citise , incompertum eo munere ThassiloCrediderim tamen silent.
: ,

omnia contuitus,
tus abivit.

et gratissimo

oculorum asu donaof]>a-

Presbyter de Walpurga
fieio destitutus,

omnium membroruin
:

nem ad

similia

liberalitatis

officia

provocatum.

eum

audisset, crebra miraoula

Corpus huc illatum esse , non tam prisca tradifirmantibus intione, quam miraculis assertum; vetustissimis imperatoris Arnulphi tabulis super ante septing-entos octogiuta quatuor annos scriptis, incendia et licet translationis historiam ob crebra
monasterii ruinam dudum periisse conqueratur Bernardus Noricus. Bes g-estas sancti Martyris toto

trari a sanoto

Agapito, se huc deferri jussit

et prl-

mo quidem adventu perfeote ouratus nonestjmaguum tamen dolorum lenimen sensit Visu an somno admonitus, ut rediretj prfficepto impleto, integram sanitatem
provectior
,

recuperavit.
B3tate

Prsememoratus monachus Ijeutoldus

oculi defluvio
ita

jam

laborare ccBpit, ut

pfarcipiKM

ab instituto alienum duxi. Tum satis fuse narrat meo non Acta S. Ag-npiti qualia nos inferius huic Commentario ptwvio subjungemus. 22 Deinde Rettenpacherus, narrato sancti
orbe celeberrimi paucis describere
,
,

metueret, ne penitusvisu privaretur. Ad auxilium ig-itur ca^loruni Reginaa ac beati Agapiti confugit,

corunuiue patrocinium tamdiu exambiit, usaue

convalesoeret.
nostraa
ecolesiaa

dum

Custos

aoctu sacellum

divaj

corporis
paries, Ro-

ma

dctalas.

AthleUc martyrio, hsec ad rem nostmm subdit Sacrum ejus corpus a Christianis noctu sublatum recenti ad primum ab urbe Pramestina lapidem, inclusum, debito honore conditum est. sarcophago
.-

Virginis ingressus, ante aram, ingentem puerorum turbam conspexit facibus prselucentium et

candenti vesteindutorum. Visu territus, monacbum non procul inde cubantem accersivil qui ubi advei

Inde post quinque demum secula in Noricum evequoddam ctum, Adriano volente, veluti beneficum
sidus' illuxit, et
nost.ra

nit,

lucem quaquaversum fusam

;

oculls

mirabundus

usurpavit

pluribus

prodig-iis

in

eoclesia

claruit; e quibus

pauca fidelium devotioni

aug-cndse subneeto.

non potuit. Sed lumen vidisse sufPeoit ad rel gestaa testimomonium. Il.rc de quibusdam S. ftgapiti reliquiis
caslestes vero genios intueri

et

tanti

Patroni

vcnerationi

acmiraculis dicta
referenda
est.

sufficiant

ex IlaAudis, hic ubiqtie nominari corpus, quod Austriam avectum fuerit sed usitataphralia in
;

sacricapitis translatio

nunc enim duplex examinanda aut potius

:

si

partem

jrro toto intellige

secundum

ea, quse

Gabriel Bucelinus in Sacrario Benedictino, quod

Menologiosuo addidit, die xviii Augustidereli scribit in hunc quiis ejusdem sancti Martyris

III.
ris

Caput ejusdem

sancti

Maiiyet

Vesontionc in Burgundia
in

modum

Ilabeutur insig-nes gloriorissimi hu.jus

Tiiumphatoris reliquiie Lffitiis, corporis prseeipuffl Cremipartes S. Agapiti in mona.sterio S. Agapiti phanensi. Ilinc vides, corpuspro partibus corposint hssprmris accipiendum esse. Quaenam vero partes, hactenus ignoro. Quare Cremifacipuse

Corneti
dicitur.

Hetruria

conservari

jam

nenses potcrunt has distinctius expliioare, atconejusdem tendere cum atiis ecclesiis, quxcorpore autprsecipuis illius partibus glorianS. Agapiti,

tur-PrxtereaewanliquisinstrumenUsostendant, Agapitum Pr& has insignes suas retiquias ad S.

nestinv
rtope*
'. t

Jsius utramque sacri hujus capttis translationemmemora t his verbis: Sacris ossibus sancti Agapiti delatum honorem in ipsia Ecclefliaa incunabulis neeZD

aliquoties laudatus illustrissimus Suare* Qaomodo H Prseneste sua antiqua lib. ii cap. B in
i
' i .

<

mtiotlt

,-,
i

[ur '"-

)tt S. Afjd-

V Uit

latere

potest
iii

.*

fuit,
i

iUius etenim oaput Prffine mjssumque Thi odosio impe-

hujus san23 Nosinterim referemus promissa

cti

Martyris miracula, quw Rettenpacherus ex

a ^ QtE ratore B metropolis est Sequanorum, quosBurgundofl nunc vocant)

:

ontionem

(ea in

QaUia

530
trcTOM

DE

S.

AGAPITO MARTYRE
Auverentia aperientes
vexillis
,

G.C

vocant) agente Galla Placidia g-usti tertii matri, sanctusqne

C

Valeatiniani

ad urbem

cum

crucibus et
rc-

1)

Celidonius archi-

omnique decore laudes Deo canentes

Bisuntinus XV in medio ciioro superiosancti Btephani (coemeterium archiepfscoporum dicitur) erccto ibi altari et grandibusadvolutis saxislipsana seu pignora veneranda
ipus
ria ecclesiae

portarunt, ibique veneranda ejus

rificc

membra

honoLE ". ' ub

collocarunt.
tmverto

27 Per idem vero tempus Theodosii Minoris imperio populus regebatur Romanus cui cura
: ,
-

Diu post inventum caput sancti piti ab Ilugone arehiepiscopo die xx Aprilis, qua atque a sancto Leone Papa et colitur ihidem intra majus altare, sancti Agapiti nomine insigne, fuif repositum. Waltherus profectoseu Galtherus XLVU archiepiscopus ope sancti Agapiti mirabirecondidit.
,

jet

Christianas

rclig-ionis

cultor perfectissimus,

r/' eodoiii

ostensum divina in visione fuerat, quod beati pro- r. tomartyris Stephani brachium, quod Joannes "** Hicrosolymitanus patriarcha, rogatus ab ejus antecessore imperatore Ilonorio, Komam transmiserat, et quod cum omni desiderio et honore idem
Theodosius penes se retinebat, illud Chrysopolim civitatem quBB nunc Bisuntica dicitur, transmittere habebat. Haac vero eivitas in partibus Galliae regio cultu et sui situs pulchritudinc na,
,

liter
fcellei

curatus legitur
!

Joannem tamen deVi,

patriarcham Alexandrinum, eversa Prasneste, caputsancti Agrapiti trantulisse in patriam, donasseque ibi sodalitio seu

Cornetanum

ct. m.

Convcntui epigraphe
[p e
1

Patrum
sigrni

Pranciacanorum

asseritur

in

tivo

argentei seutheo anno aicnxxw.

il-

ceteris civitatibus prsecellere; de laudc cujus

lius silere existimo,

quoque non manufacto munimine videbatur me-

ii*1

rul us ecundu Pontifex Maximuscaput excuso ad vivam effigiem argento reclusit, es1

quam parum

dicere; et tem:

et

pus nos admonct ad

veniam largitus
/
illuitriiii*
i

anno

kdiix.

dcm
caput
cap.
>

civitate in

in hac siquihonore sancti Stephani ecclesia de-

alia festinare

Si

exhoc eruditissimo prwsule qu.vras, qui

)'
,

dicata fuerat,
dit.or
,

quam

piissimus rerum
,

omnium Con-

mni Suare
tiut explt'
eat.

fleri

pos

ut sancti
et

Agapili

et

Bisuntii
<
sti
t

ut

nunc patet

ample meritis Sanctorum

apud Sequanos
atque coiatur,

Corneti

apud Ethruscos

]>>,-,,.,,

citato

respondet,

m multos fuisse deceptosj ad haac variis non integra corporaseu capita Sanctorum inveniri, eed partes eorumdem corporum atque
syn
d;
i

in locis

suorum sublimari dccreverat, quamque longe do- E nis et muneribus mater Constantini regina Helena ditaverat, excepto quod ipsius beatissimi Protomartyris reliquias de corpore non habebat. Im- LECT
perator igitur divina? visioni piissime annuens, et super sancti brachii munus alia pretiosissima mu-

iv.

capitum divisas atque distrihutas, et a parte todenominari. JResponsionem suam interalia declarat hoc exemplo: Nonne caput sancti Jotiim

nera addcns, transmisit Chrysopolim domni Stephani brachium et cum eo Domini et Salvatoris
,

annis Baptistas, inquit,

Eomas

In sancti

Silvestri

nostri
briis,

monaBterium delatum eConstantinopoli; Angcliaci in Galliis Alexaudria translatum, Augusta Pneiu iinilnis Subalpinorum, Lugduni, toriffi Ambianique anno Mccvia Walone depositum esse dieitur, cum pars cranii raissa ab impcratorc Copronymo ad Pipinura regem Francorum Angeliaci, Romaa in sanoti Silvestri pars altera oranii,
luffustaa prsatoriaa

cingulum de vestimenti ejus etiam fimnec non pectinem beatissimaa Marias semper
,

Virg"iniSj ejusque aliquantulum de capillis; sanctorum quoque corpora martyrum integ*ra Ysido-

Epiphanii scd insuper caput, de quo nunc ag-imus, beatissimi Agapiti martyris. De ceteris itaque reliquiis, quo locorum sint conditas, ad pra3ri et
:

mentum
Scsti

seu maxilla,ejus pars

in

Lugduni
vero,

alia

itidem

Calabria;

facies

continet enim hoc de adventu ivliquiarura atque miraculorum sancti Stephani liber editus. De capite vero saucti Agapiti

sens dicere supersedemus

excepto mento
&.rabiaui

superiori, usque

ad

par-

tem
ueti,
i-nin

Erontis

asserventurP

Eodemque moaltera reliquia-

agam. 2S Caput itaque a venerabili Celidonio archiepiscopo, qui tunc

praefaia
: ,'

LECTtV<

do sancti Agapiti capitls seu reliquiarum pars Corpars altera capitia Bisuntii,
in

civitati pra;erat,

in

ecclesia Uelatumms
caputiymde m ******
. '

Lastiensi

cosnobio,

altera

ttomaj in sandefinietur.

ctaa

M;iri,r

Consolatriois exstare jure

Joaiinrs

de Vitellensihus Cornetum invexerat (diruta Prseneste) pretiosa ista ceimelia; sed instaurata Prasneste prffistantissimus heros et eminentissi-

in medio scilicet choro, fuit rccondisuper quod altare quatuor columnis arg'enteis sustentatum, deccntissime fuerat a^dificatum. Verum quia memorijta Utteris ita traditum non

tum

fuerat, uisi
tis

quantum quorumdara

relatio'

non

sa-

firma suggerebat, pretiosissimum

,

munus

lon-

mua

8.

M.nvii

It. K. Cardinalis et episcopus Praanestinua \ntonius Columna i-ranii partem revexit.

SiVesontionenses

et

CornetanivelPrsenestini non

go tempore latuerat: sed miraculis quje per ejus meritum Dominus faciebat cunctis circumquaque manentibus virtus divina innotuerat ])rffi, ;

sint contenti parte sacriistius capitis, ipsiinter se prosequantur litem, qum tantum ex accurata

stabatur
sis;

namque

ibi csecis

visus, surdis auditus,

claudis gressus, loquela mutis,

mundatio Iepro-

reliquiarum illarum inspectione vel fideli earum-

dem
Voj ax nu

deSi riptione decidipotest,

86 Tnterea curioso lectori

exhibebimus velerem

eton

nccii/i

\\refai~
III

III,
I.

Bisuntinm translationis acinventionis historiam ab auctore seculi undecimi conscripiam, quam

Chiffletius nosterolim ad nos officiose misit. Ea excerpta estex Vesontionensi sanctorumJoannis etStephani Legendario, ubiinnovem Leetiones divisa sic sonat Postquam omnipotens Deus,
:

salutem denique se petentibus Martyr tuebatur, vulneribus raedcbatur morbi diversi generis abipso pellebantur. Sic cunctis repertis partibus medicinffi de toto non erat dubitandum in Martyre. Unde cum ejus miraculorum multitudo
,

LKCT.

occurrat permaxima, qnoi partim ab incolis civisunt visa et audita partim vero illustrium senum virorum relatione credita; unum , quod
titis
,

nostris

factum constat, quodque ab ipsius ore ve-

Christiana
sui

religione

orescente, g-lebam mautvris

in

Agupiti liumili

loco jacentem, gloriosius

nerandi Wallherii archiepiscopi stepe audivimus , particulariter huic nostro opusculo inserere oppor-

voluit collocari,
fideles,

qui in domo sua erant hujus sancti corporis pretiosum thesaurura voluit revelari; Pramestinus Clerns eum populo secuudum prceptum Romani Papsa ad loet his,

tunum duximus.
^9 Erat
litate

enira

hic

vir

simplicitate

admodum
,

ct.vi.

prseditus, virtute

patientia-

praemunitus

humi- 'ZSJrT

cum ah urbe

milliario, ubijacebat , devotissime pergentes, ejusque sarcophagum cum omni re-

magnificus, caritate conspicuus,- quem cor- r*wU*sro V poris natura infirma et imbecillis quodam tempo- apparcm,

re et aceidentibus itainfecit, adeo

omnibus mo-
,
.

ianita,em

reddidit,

dis

DIE

DEdMA OCTAVA
)

AUGUSTI
confirmavit
,

531

dis febribus
tavit,

(ut ipse solitus erat referre

eibi

fflgro-

praesidio

quatenus eadem firmitate

lucrom
G, C

quod

potusque usum omniuo

rat

anhelabat. vix lassescente spiritu

amiseHmo vero

cuin nulla medicorum ope auxihuin que sibi deesse humauum

qufflrere,
et

subventum

esset,

cum-

permaneant inconvulsa, quia sunl per manum Papsa seu imperatorum preeceptis atque privilegiis roborata; ecclesiam vero domni proto-martyris
jusque vivitac
trocinio,

prfflsentisset,

ad medicorum postatuit divinum tissimum Christum confugere : ad altarenamque

praecepit, spe et fide robeati Agapiti se deferre quatenus sihi accessit, Christi Martyri boratus
,

Stephani, cujus est tota episcopatus possessio, ou> subsistil posl Deumtota eivitaspa-

supapud Dominum subveniret, corde et animo mira Dei clementia, raira potentia plicavit. O
,

qunm ejus antecessor Waltherius, ut supra retulimus, inceperat, hanc non solum materiali opere informavit, sed e1 clericis bene moratis et litteris eruditis sublimavitj eongregationem
oranino, quaa deeiderat, restituil
;

beneficiis

auffi

numquam
,

Omuipotens

Ipse namque deest credentibus qui beato Petro , ut solveret eum

!

de carcere, ang-elum

suum
,

misit,

famulum suuin
ffigroto

et martyrem Agapitum tem , copiose audivit ,

pro hoc

oran-

ornamentis aureis et argenteis, capis dorsalibns, libris etiam libere el egregie decoravit: officinas denique, quas ad usum Pratrum necessarias recognoverat curiose
suis et patrimoniis adauxit,
,

et

eumdem

Christus ad

solvenda ejus infirmitatis vincula de supernis sedibus adesse constituit. Visus est euim beatus Agapitus in similitudinem caudeutis pueri saucti benediadesse, et signo Crucis manu propria sibi
cere, ac eo

Hic autem oum inferiorem eoclesiam novsa ecclesise, ul supro diotura est, ambitu cirKdificavit.

cumdatam
dio choro

jnberet destrui
et

quee

jam
,

proa

niraia

vetu&tate nutabat,
,

altare sanoti Agapiti in

me-

modo

Surge, inquit, Waltheri

salutare antidotum suggerere de sospitate securus ,

;

nide sanitate certissimus, de visione lsetissimus factus dubites, nihil haesites, quia ecce sauus hil

situm ut prffllibavimus quibusdam ruinis supervenimtibus fractum vidit, solioite de thesauro ibi abscondito, ut sola ferebat opinio, requisivit. Lapis itaque sub altari positus, eo jubente,

magna

vi

hominum

erat

enim

non mi-

nostrum sanum es. Quse vox certe ita prfflsulem infirmitatis dolorem umacsi nullum reddidit
,

nim
sanoti
1

quantitatis) erigitur sic,

utnondum caput
reperiretur.

quam
norum
isteret

pertulerit. Ceteris transactis curriculis,

multorum an-

ade

Martyris, quod non mediocriter

qussrebant,

arohiepiscopus
;

oeterique

vetustatis,

cum jam ecclcsia nimia. exet cum fere solutis murorura

ruinis
,

ei

assistentes contristantur

putabat namque prro-

sul,
se,

corapag-ibus patesceret cet beata. memorim archiepiscopus

Waltherius
,

scili-

cujus supra

memoriam habuimus,

CGBpit ffldificare

aliam ara-

priorcm plioris magnitudinis, infra ambitumsuum muris nuci se ui&iaunuua non munu |- muns inter distantibus nuu nimio spa ecclesiam
tio continentis; qui,
,

senibus audierat, se frustra oredidisetiam martyris reliquiaa ibi coluisse, Secundua denique lapis miroa magnitudinis elevatur; nonduiu tamon nll;i reliquiarum vestlgia conspicantur. Tertio nempe elevato, opud quos jam venerat desperatio, o qualia et quanta facta eat i

quod

frustra

>

__..

implevit

statira

quod conceperat mente, non *..__. concedens, in lV.iv.ieuim naturaa ^n n n >,_ ;,. Domi.

exultatio

Inventum

est

enim diu de ideratum

:

,i

LECT. VIII.
ei

no quievit. 30 Huic vero successit

vir per
isteret nobilissimus
et
,

Hugo

archiepiscopus

CujiM

omnia strenuissimus, qui eum genere

:

ex-

vpiipvtiim est diu quaesitum, nalft.trluin rst.urrul repertum pst (liu iiu:i'Sil inn. patrfartuiu rM. urrnlgaudium tatum, certum faotum est dubitatum qnippe ac lrotitiam non iitiniiuam oaput beatiBsimi Martyria Agapiti, dum cernebatur, ingerebat, quod

tuccessov

nobilior studuit videri actu

Hmq

moribus

tam

neg'lig'eutia

nam civitas eo tempore pastorum quam imbecillitate in laicorum

tantum ante miraculis ct virtutibus coruscabat. Dragma, qua perdita fuerat, reperta, vicinia contatum
gaudebat. Sancto reperto capite, quod longe occulfuerat, omnis civitaa triumphabat. Necminus rrat, rlero et populo auper reperto capite gau-

nulprincipum consederat potestate. Clerus vero religione enitebat. Tanta passim nulla
lo cultu,

vivebat) clades (at temere pro libitu quisque egregiuset civiignaviaque eos invaserat. Sed vir faucibus suaindustria eripuit, tatemetyrannorum

C clerum oultu '

sa plura autera, scopos
et

et

habitu composuit,
,

litteris

diver-

dium, quamsitotum in pncseiitiu cerucrent beatum Agapitum. Inveutum est autem oaput beatiaaimi Agapiti martyris xn Kalendas Maii, et En capsa eburnea non parvi pretii a domino Hugone prafato
archiepiscopo reconditum, alcque
tione
iliu

pcr loca

erudiit
quffi,

vivere

religiose

edocuit;
inter
epireatituit.

in

Bumma

venera-

I'

ag-ente discordia
,

principes, amiserat
et

civitati

tam clero quam populo domino Papa Leone in altareaanoti Stephani cum

liabitum, donec a

Telonium

monetam,

quffl

plurimum essent
:

de-

cori civitatibus, deleta prudentcr distribuit in usus necessarios

restauravit,

et restaurata

brachioejusdcm proto-marfyriadiededicatiomaejuadrm eccleaifflfuitcompoaitum. Emo prolicsor narratio in Breviario Bisuntino anni

inonetam

L590

ad diem
panca

quam brachii domini proto-martyris Stephadute partes uaibua arni insigniverat, ita divisit, ut Cauouicis deserviret beati chipriesulis, tertia vero
enim,
EuangelistaB Joannis
gationi
stoli

xx Aprilis contracta
jjrujifits nbsoU-itur.

est, et

tribus Lectionibus

Porroad

illam

nmw

obiter observabo.

duas ad UBU8 congrearchiepiscopi destinavit; tcrtiam proinde PauUque Apobeatae Maria; Dei Genitricis
:

telonii itidem

pr/rtcrproptcr rol82 Imprimis ex luw kisloria nam ligipotest astas auctoris,quieamconscripsit : quintm asserit, seseeccore ip sius in ftne Lectionis

/<"

''
i

tnvoinionti

concessit,

quam

ipse funditus destructam re-

stituit;

quem locum ab

integToaidificavit,

quem

or-

namentis pro posse ecclesiasticis honoravit, quera sepulturajsmeibidoadeo quideminvita dilcxit, ut

miciliuraelegerit.

Waltheri prsesulis accepisse prodigiosum benefl cium,quodS. Agapitua ei apparens preestiterat llntc sequitur, scriptorem itlum anonymum seculi undecimi /loruisse, cum Walmedium
te

toinpora uJ
I

UJIUJlU

denique tanta auctoritatc pr/ffiprivilcgiis tum ab impera^ismrdi- munivit, tum iu ea dominari <iiaabprfficeptis, ut nulla ulterius tore wnditat etiam ad victura t persona iaicalia. Bona
LECT. IX.

31

Civitatem
a

Papa

annum 1032 motherus vel WaUherius itle ante Vesonlionenscm retiquerit, ul riens cathedram Joannem Jacobum Chi/fletium in sua Veapud
sontione part.

" ,Wn "'

praeriUma

archipr83sulia pertinentia

bona

itera

congrega-

se divisa, tam ea, quffl tionura inibi deg-entium per rcperit , et omnia contulit, quam ea , quie ipse

IX suntinus feliciter invenerat, ab ip80 Leone Btephani coltocatum fuerit, Pontifice in altan s. laudatus Chif/letiuspart. %8UB Vesontionis
docet

%pn U mvidereest. Quo autem temporecaput S Agapiti, quod EugoprssulBu

.

pag. 205,

532

DE
?.{)'>,
:

S.

AGAPITO MARTYBE
sunt, ut per patientiam et consolationem Scriptu-

pog.
G.

ubiex antiqua tabula refert diploma, cujus hoc est exordium Anno ab lncarnatione

rarum spem habeamus. Sed cur

I")

ista

Domini niiilesimoquadragesimooctavo, quintoNonas Octobris, consecratnm est altare sancti Stephani a domino Leone IX Papa, in lionore Dominica?
Ascensionis, ct sanctissimse Dci Onitricis semper Vig-inis Maria?, et beati proto-martyris Stephani, et
8.

p ralibavimus

sequentis lectionis stilus percurrat. Igitursicutpraj

omnibus provinciarum terminis ac reg-ionibusteb

historiog-raphis Italiae praefertur positioj ita praaclaros et ccelibes viros constat in ea virtutum culmine prsefulsisse, ex quo sanctorum Apostolorum

Vineentii, Agapiti
brachii
cti

Joannis Kuang-elistae, et beatorum Jlartyrum ( cujus caput cummajore osse

S.

doctrina
leg-io

usquequaque

refulsit

ex quorum

col-

8tephani, et duobus nodis de spinasan-

venerabilis vir Ag-apitus, velut caeiitus jubar

emissus euituit.

Vincentii ab ipso

Papa infraidem altareestre-

conditum
et

< opid et abbatibus, etcasatis ) coram epi ropulo, qui infinitus convenerat ele. Quando>

vero sacrumistud caputprimo Vesontionem detutum fuerit, utcumque erui potest ex episcopatu Celidonii praesulis Bisuntini et imperio Tlteodosii Junioris, de quibus proxime citatum 'hiffletiumpart. 2 Vesontionis pag. 98 ct sequen(

CAPUT

I.

Sancti patria, educatio, intrepida

fidei

Christianm professio,

et

inconcussa

tibus consule.

Cumjam
et

Commentario preevio

utraque S. Agapiti Acta Annotatis utcumque di-

inter blanditias, tormenta ac

minas
E

lucidata essent, P. Ignatius IHnius, alibi in Opere nostro propier obsequia s&pe laudatus, Eoma U offlciose adnos misit aliud Actorum apographum

constantia.

quod ex codice
postqufnn ilhul

aticano

<->

desumptum est. Sed twmptari nostro Burgun-

H
,

ic

igitur in urbe
in

Eoma

tus,

Praanestina

es nobili g-enere orqwmodo S. urbe a qua; Valeriae Agopitui

,

interiacet provinciae, sub

religionis
T

habitu

mo-

Pixnestc
viveru,

dico contutissemus, unum alteri fere prorsus simite invenimus ita ut neque in Commentario neque in Annotatis propterea quidquam mutandumesse eensuerimus. Nihil ergojam superest, nisi ut duo diversa et superius promissa S. Ag-apiti Acta prselo subjiciamus, et consuetis expli*
:

nachicam b duxit vitam. A amque ex eo tempore quo propriam patriam opesque reliquit papucronutriens elementis litterarum non mediocriter iustruxit, ac spiritualibus documentis fecit eum plenissime esse capacem. Qui cum setatis sua?quinternas, in pradicta urbe adhaesit cuidam so viro nomine Porphyrio c, qui eum a
relig-io-

a
6 c

cationibus illustremus.

tumdecimum

perageret annum, coepit totisviribus

ACTA
auctorc ignoto

ad vitam anhelare perpetuam, ita ut desideraret mag-is mori pro Christo, quam praesentis vitae favoribus extolli.
2 Sed praefatus Vir Dei qui illum exceperat nutriendum, cum ejus cognovisset animum ultro se velle ad martyrii certamen accingrere, comP^-cb.t mji, nead !;n immensum opus importune se conaretur ingerere, ne fidei su3 stabili,
.

ac

desiderio

martyrii
P"'jrans,

Ex

tomo

147 Ms.

bibliothecce

Casexa-

sinensis, litteris Longobardicis

rato, ut in

mentumjacturam aliquampateretur.. Aiebat enim Intra secreta tui pectoris satorem omnium bonorum Christum reconde, et cum cla^
ad eum
:

margine apographi no-

maverit,

veni.

Se.l

Dominus, qui eum inter ad-

slri notabatiu

PEOLOQ US
Auctor
Hnotiyifiu
i

optionis filios jam cohasredem destinaverat affuturum, non passus est eum diu infructuoso silen- F tio tcg-i, neque lucernam, quaj hactenus sub modio latuerat, voluit occultari sed supra cnndelabrum eam constituens, fecitlucere omnibus, qui in domo
:

ejus sunt.

po$tproh'
'iinn

narrat,

Sanetorum Martyrum uV torias, quas pro Christi Domini et" rcaemptons nostri gesserunt amore, totius prseconia mniidi resultant, atque
.

loriosas Glor

et

laudabilei

3 Per idcm denique tempus egressus Roma quidam nomine Antiochus d, qui tyrannico more nomen sibi regium usurpabat, et

ultro tyran-

nurn reprefiendcritj

multos Chri-

omnium

stianorum diversis pro

verat
vclut,

g-entium

gun
1

lin-

'i'

'

oollaudant; et valde inutilis deprehenditur, au1 sorum non oupial imitari exempla vel
,

p.rni.s,

cams

Christi nomine excruciaveuit in partes Valerias, coepitque rabidus quemquc fidelium morsibus

caslesti, quando, etsidesit truculentue perseoutoris ffladius, non tamen deest incentor malorum diabolus, qui vitiorum tsadas succendati qui et servorum Dei, si

amore non accendatur

attrectare. Cui occurrens beatissimus Christi tyr agapitus hujuscemodi

mar-

convicio increpabat

mquinat vitam
vims.

non

coin-

palmam

vwtoriaa ministral

Cum

ergro

Sanctorum
greneris

Martyrum

pugnaa

contra antiqui

uumani

tnoriam adduountur, inardescat

rem
Lestis

inimicum admeanimus ad amo-

dicens: Sceleratissime et flagritiosissime omnium cur non desinis Sanctos Dei persequi, et duris eos ire cruciatibus, qui prosalute et statu reipuomniumque populorum non cessant assiduis Deum precibus exorare? Ad hanc vocem

eum

motus rex Antiocuus

ad

com-

jussit

eum comprchnndi
:

civium Bupernorum,
vitaa

u1

saltem

amando

cse-

>/b*i

..-

dulcedine sagrinemur^sinondum valemus experiri grustando. Non enim martyris fluotus*deerit, si ad spiritalie agonem vtaa ereehis atiimu8elevetur;aitanim Apostolus: Q **w aoripta sunt, ad nosfram

w<^

dootrinam soripta

Cui et dixit Cujus auctoritatis esse probaris ut majestatem principum non solum non verearis sed ; etiam ad pubhcam injuriam non pavescas confumebosis nob>s vocibus insultare ? Bcatus A^apitus respondit Auctontas mea in Dei mei virtute consistit, qui mihi est murns inexpugnabilis et arma salutis. An,

Boum perduci

et

tribunal.

tiochus

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

Estne tibi aliusDeus pneter quos nos colimus, et omnis adorat digriitaa maguatoruni? S. Ag*apitus respondit numquid Jovis e autSaturnus,
tiochus dixit
:

533
A.

tur

nomina daemonum tibi dii esse videntur, cum fuerint homines immanissimis sceleribus poivel cetera
luti,

gaudes, qure in tristitia inchoat, et in tristitia finiquam sequuntur fflterna tormenta numquam finieuda nam cordis mei consilium in vera sapientia , quae Christus est , a cunabulis fundatum
,
:

quorum

effig-ies

ex

aere vel

auro ornatis et co-

litisadinjuriam Dei magni? in puero coustan 4, Videns Antioclius tautam deprofemts aam i rans ait Cujus conditionis sis, aut ex
tt intrej"-

fuerti

^^

consistit, ita ut nulla impugnatione maligrnorum spirituum ooncuti possit. Kt ideo tortores vestros non timeo, quia quanto amplius coutra me fueriut exagitati, eo mag-is Dei mei virtute exsuperati evanesount. Antiochus dixit Jam diu est,
:

quo genere,

adveneris, nosse dcsidcro. Sanctus Dei martyr Ag-apitus respondit Si pa:

vel

undehuc

triam quaeris,

Romanus sum, ex

praeelaro geuere

quod tuam insaniain blasphemantem patientersustinui. Unde moneo te ut eligas uuum e duobus quod tibi consultius esse perspexerifl, Aut
,

ortus; nutritus vero sive eruditus a cunabulis in saucta Ecclesia, quae est materomnium Catholicurum.

thcsauros, quos absconditos apud te esse cogmovimus, nobis ostcnde et liber abscede aut sa, ;

Antiochus dixit Ut video Christiani te suis artibus imbuerunt, ut nec pincipes verearis, nec di:

crifica

nobiscum

vinis

cerimonias. Dic dremonas, et non deos : nam ex eorum simulacris responsa vobis dantur ad decipiendas animas, ut, cum ab eis decepti fueritis, tamdiu vos deludant usque durn vos miseros perditosque secum ad inferna perdueant. AutioS. Ag-apitus respondit
:

numinibus sacras

velis exhibere

cursu amicos regios computari merearis, Exclamans ad hfflo B, A^adiis

quietflB
rttffl

immortalibus, ut
,

perfrui possis

et inter

pitus, intrepido

animo

dixit

Insipiens et aincns,

thesaurij quos a
tis,

iniqua oonoupiscentia repesemel in thesauro Christi repositi sunt cui

:

me

usque nunc philosophanblasphemias patienter ferre non potero. Subridens B. Agapitus respondit Quis inter te deosque tuos praestautior es:

chus dixit do distuli;

Meas

injurias

nam deorum meorum

Nam cum tu eos defendere conaris, impotentes et effemiuatosillos esfie demonstras, qui, ut non lsedantur, a vobis illi magisexpetunt vindise probatur?
cari.
fidem

sempcr intra pectoris mei immolo saerinVium laudisetvota digna redddere DOn desisto. Vos autem et dii vestri aeternis eritis incendiis condenmandi.Sedaudi me servum Dci, et ad consiliuin meum E revoca auimum tuum, et ag:e peenitentiam de snnguine Sauctorum, quem ettudisti, ut possis avadere oeternam damnationem, quaomnes iniqui puuieudi
sunt.
7

Tum

indigMiatus rex jossit ministris, ut

eum

tunnenta,

Ckn

ttianam,

quidam ex satellitibus regis, qui diceret Domine rex, istum sacrilegum et contumacem verbis exsuperare non
5

Dum

haec ag-erentur extitit

:

plumbatis />t scorpionibus g cfflderetur, ac fluper eum prfflconia voce clamarent Saerifica diis, qui:

poteris

si

sermonum

ejus

ambag;ibus tuae

cle-

meutias accommodaveris aures. Sed examina eum de praesumptionis suie audacia, et opes patrimoniorum suorum , quas huc a Roma veniens attulit,

magis exquire,
debuit
,

ne,

unde augmentari
hsec rex
:

res publica

minoretur. Audiens

dixit ad
nisti? S.

B Agapitum

Antiochus Cujus rei causa huc adve:

bus omnis humana dignitas cervices suas raflectit. Sanetus vero Agapitus cum cfflderetur, oruvit adDominumctdixit Gratias ag-o tibi, Domine paterDomini mei Jesu Christi, qui mihi Intertorm enta preebes auxilium; peto, utope miscrieordiie tuie adjutus non deficiat fides mea, atque de his, qui mihi assistuut, mecum participare pnemium martyrii mereautur. Eadem hora plua quam quingenti homines convcrsi ad Deum confitebantur Doini:

Agapitus respoudit Christus me misit praedicare et contestari omnes, qui vobis consentiunt, ut resipiscant a laqueo
ctrinis
,

diaboli

ct a

do-

ptivatis, et

daemoniorum quibus eorum animas caagant posnitentiam super delictis suis confitendo Dominum Jesum Christum , ne cum
ipso diabolo deniergantur in

Christum; qui statim iu loco codem sententiam susceperunt atque cum palma martyrii ad syderea reg'na migrarunt. Jubet deindc rcx Antioclms sanctum Dei Martyrem in horrifico earcere claudi,acnullo ciim consortio
capitalem
,

num Jesum

huminum

confoveri

ut long-o jejuuiu maceratufl

.,

profundum

inferni.

inedia corporis interiret. Sed cui lux fuerat tcrre-

Antioehus dixit

Christus vester,

cum

ista

super-

na denegata, emissa super eum

tissima, ergastulum carccris

caelitus luce grarefulflit,

stitiosa et inania docere vellet, a g*ente sua comprehensus, patibulo crucis affixus interiit. Ad haec Obmutesce diabole , et B. Agapitus respondit
:

omne
,

Ast.ans-

que
dixit

ei

juvenis quidam vultu decorus,

illustrabat aspcctus
Viriliter a^-e,

meua
:

quem llainconfortavit eum <'l

:

hanc blasphemiam quoniam mortem, quam

noli

auribus
ille

meis inferre

Affapite

multaa enim pro

noli

pro uobis pertulit., vita nostra cst, ac de ligno crucis exclusit mortem quam sibi homo deceptus a diabolu acquisivit nam quod tu contumelias putas redemptio fuit mundi, non pcena peccati. Antiochus di: ,

nominc mco
re
,

sustinebifi pressuraflj sed

uiiiiiia

time-

quia divina adjutus virtutc

Et his dictis
,

supcrabis

tormenta,
est.

Tunc

militcs, qui custodiebant

ah ooulls jus elapflus carcerem viChrifltij

dcntestantum splendorem circa martyrcm

timorc
perculsi

xit

Quaecumque blasphemo
:

ore ingesserit, poe-

confitebantur

Dominum Jesum

nae accerrimie uleiscentur.

ad tormenta venias
:

Dic tautum, antequam Ubi sunt thesauri, quos distracto proprio patrimonio, huc attulistiPS, Agapitus respondit Opes patrimonii mci, quas a me ardenti animo requiris, iu Christi mei thesauro repositae servautur, ubi fures non appropiant, nec furantur.

Christum dicenteflj Vere magnufi estDeua ChristiaDOrum, qui talia inter tormenta auxilia prfflfltat famulis
suis.

8 Audiens

haic

Antiochus
,

rex jussit adduci

;

t , /,,
(

sanctum Dei Agapitum

ctasti

cui ct dixit

Quid

tra-

"I

quam

Antiochus dixit

Video quidem annos tuos

referendai

invitaUu,

necdum ad maturam venisse aetatein, et ideo ista fabulosa et inutilia commenta argumentosc a^tipularis; sed revoca animum tuum ad consilium, et profutura tibi provide. S. Agapitus respondit Tu
:

provide
et

tibi,

miser, qui nescis aliam esse vitam,

tuam, A^apitc? S. Agapitufl Christus est. Antiochus diDepone pertinaciam tuam, et adora deofl vixit vfiitcs, quos veros deos esse divinitas dcmonstraIstos, quos tu dicis veros vit: S. Agapitus dixit deos esse, idola sunt sine vita et sine sensu, qui nec nec loqui umquain potuerunt nec sentire de loco aliquo modo se movere hos tu dcos quo
circa salutem
:

rcspondit
:

Salus

mca

tautum

in praesenti et transitoria felicitate con-

quo pacto asseras, nescio.

Nam

et litteraj vestrffl

liornines

534
\

ACTA

S.

AGAPITI MARTYKIS
h Hic alluditad fabulam Saturni, qui filios D suos devorasse dicitur. i Cathorais, id est, virgis csedi,ut Gallonius in proxirnc citato Operepag. 216 et sequentibus fuse
ostendit.

ickoio.

&

homincs il!o> fuisse astniunt, immanissimis sceleribus pollutos, atque homicidas et filiorum suorum comestores h eos fuisse commemorant. Tales
lu
si

deo

poenis eris occurret.

tt

haberevolueris, aeterniset indeficientibus damnandus cum eis, ubi tibi nullus finis
accessit

kCardisunt quasi ferrei

'

pectincs, quibus ho-

miiim

fortller eon

tcmnit,

quidam, qui pra?fecturam illo in terapore, et dixit ad regem Invictisagebat sime rex, cur istum contumaccm ct blasphematorem dcorum non punis, qui vobis tormenta pro9

Tunc

mines laniantur; ut in recuso Cangii Glossario ad vocemcardo et carduus etiam videre est.

misit fflterna?
pito noli

Etespiciens rex in B.

Agapitum
ad
:

ira-

to aspectu et ferinis obtutibus, dixit

,

cum Aga,

CAPUT
Diversa
lyranni

II.

quibus imbuerunt, per quas tormenta vinceie putaaj sed nega Christum Deum esse, ut is iiobiscum non amittere gaudia vitffi. Nam,
U
.hristiani
;

eonfidcre in magicis artibus

tcntamina

ad

se~
,

per deos

faciam te ad exemplum

omnium

ducendum
et

sanctum

Martyrem

vi-

ventium variis interfici tormentis. S. Agapitusrespondit Sicut potestas tua momentanea nihil ha:

varicB

hujus responsioncs.

bet perpetuum, ita et minae tuae adnihilum redi-

guntur;
h,"
:,'

fac,

quod faeturus
oathomis
tcndi
<t,

es.
:

Tunc

jussit

exspoliari
(

et

i cadi

deinde fecit

cum eum in

nterea

I bunal
sentari.

sibi

mandat Antiochus in foro civitatis triparari, et S. Agapitum ibidem prffiet dixit

:

fonatur

S,

11

h ferreis totum corjiiis ejus dilacerari, clamantibus carnificibus : Immola diio. Beatus vero Agapitus cumesset in tormentiSj orabal dicens Adjutor meus esto, Domine, et ae derelinquas me in manibus inimicorum meonmi, Deus meus.
\<r titcr

cardis

Cui

Sacrificas diis

an adhuc A 9<*pitnm

permanes in insania tua? S. Agapitus respondit E Eg*o semper sacrificium immaculatum offero Deo

meo Domino
pus

-lesu
:

Christo

qui raihi dedit cor-

et aniraain

nam

permittit creatorem

insania capitis tui non te tuum agnoscere , qui colis

dicis;

idola surda et muta, et lapidi

a
,i

VOTATA.

nuisti.

Injuriatum se videns Autiochus,

praecepit
et jussit, ut, si ei
,

Tu me g-ecum nimio
grata liba-

Uic audis, sanctum

stina habitasse,

radice Qrseca per monasticam vel monachiam vitam intelligat soliloriam, aliquo modo explicari potest; si autcm velit, illam fuisse vitam monasticam stricte diCtam, qualis postmodum exorta est, erwliti eum
1)

eum urbem deductum fuisse, ut vio num. monui, Si scriptor Actorum

Puerum in urbe Prseneinterim aliaActa asserant, in fine martyrii sui dumtaxat ad eamdem
cum
in

furore

sanctum Dei Martyrem duci ad

acerrimis

templuni Apollinis,

mina non
ciarent.

adoleret

eum

poenis excru-

Commentario prse-

Cum autem
,

duceretur beatissimus athle:

ta Christi Agapitus, dicebat

ecc

Omnes

dii

g"entium
:

Deus autem eaelos fecit. Et iterum Confundantur omnes, qui adorant sculptilia, et
dffimonia

qui gloriantur in simulacris suis. Audientes

qui ducebant
reiw lacerantes
S.

hffic,

arterias ejus, et

Agapitum, lapidibus tundebant totum corpus ejus cum cardis fer-

lnilluriuurijiulirnln'ut.

reduxerunt

eum

ante tribunal regis

dixit

Eic sanctusvirad diem 20 Augusti in Marlyrahnjio liomuno mcmoratur his rerbis Romffi C baati Porphyrii hominis Dei, qui sanctura martyrem Agapitum erudivit in fide et doctrina Christi. Suo loco dabuntur ea t quse de illo sancti Martyris prseceptore tnvenim poterunt. d Oportet hunc scriptorem fuisse prorsus imperitum historiss Romanse, cum nemo Antiochus nominetur inter imperatores Romanos, quinuU lum regem Homse imperantem patiebantur. Forsan auctor hunc regem Antiochum commentus est ex Antiochiano, quisub Aureliano imperatore consulatum vel prsefecturam XJrbis administravit, ut Commentarii prsevii num. 9 et 10 dictum cst. o .io\ is est antiquus nominativus pro Jupiter. t Veste Anionio Qallonio in Opere de cruciatic
:
i

Antiochi.
]
1

Intuens autem rex B.

:

Agapitum

ad

a professione
ftdci Chri.

cum

Agapite,

cur subvertis

omnem populum,

commovcre eos non contra decrcta principum agens? S. Agapitus respondit ; Ex quo ccepisti loqui non
et seditiosis superstitionibus

ttians odstcrrcre,

pertimescis,

sermo qui non argueret in te stultum et mendacii reum inaniter oblatrantem. Eeligio etfuit
,

enim Christiana semper seditionemexhorruit,

concordiam pacis
custodire
rcxit,
:

et

incorruptam prffidicat seditio enim semper ab imperitis surcunctis

litigiosis et furiis deditis indesinen:

et

cum

ambulat. Antiochus dixit ad ofEcium a Amovete ciiiii ad equuleum, et totum'corpus ejus ungulis dissipate. Curaque hoc factum essct, inter
troivit in

rcgem

sffivissimus

dffimon

et

vexare

eum

cospit diutissime, ita

ut putaretur mori. De-

btts

1GC8
tffl

sanctorum Martyrum, quod Antverpix anno impressum est, cap. pag. 04 erant plumbaui sanctorum Martyrum res, g-estaa indicant et
I

mandans

inde resumpto spiritu recolleg-it se in palatium , quasstionariis, ut Christi Dei martyrem'

ejus aspectibus praasentarentj

Prudentius, atque

quadam

quem cum

esset in-

pictursa, quaa hic Homffi

tuitus rex,
ti

dixit ad

invisuntur) quoddam flagelli genus ex funiculisaut Iorisfectum, quoriim summitatibus g^Iandes plumbeffl allijabantur, quo postea terga ao oollum dainnati lioiuinis vrrhrnibantur.

Nonsoluin lenibus virgis solebant antiqui suos delinquentes ao Christianos homines corripere, sed etiam nodosis atque aouleatis quas quidem pro : , prio nomine bcokmones ab iisdem vocabantur, ut laudatus Galionius ibidem pag. 500 ew Isidoro
"

probat

sunt mihi dii Agapitus respondit Non est communicatio Christo ad Belial Iuci ad tenebras et ideo non potest nocere servis Dei aliqua lsesio daemonum nisi fueriut vitiorum maculis implicati. Inillisautcm potestatem suam exercent qni Deum nesciunt creatorem et simulacris mutis ct surdis suum exhibent famulatum. Et inde estj quod animas corum lucris obtincnt voluptuosis. Post:
,

quomodo irapropter blasphemiam tuam? S.

:Yidisti,
,

eum

quam

DIE DECIMA OCTAVa AUGUSTI.

535
\. IMOVO<
ct

quamvero diemones eorum animas

rint,

lucrati fue-

doctrina B. Agapiti, videntes sapientiam Dei esse

in
illo,

habent

potestatem in

eorum corporibus imsicut et in te haetenus

Unde
alii

et confusus
,

mittere varias infirinitates,

bat. Alii

eum magum
justum
,

ct

olamor populi personaseduotorem inclama:

quotdam

cthnicot convertit,

dominati sunt, et doraiuabuntur in perpetuum. Sed cura, miser, pro te, dum tempus est. pcenitendi, ne
tuuc incipias velle, cum non potueris. Tempus utique seminandi est modo; quimodonon fecerit congruos pcenitentise fructus, in illa vita, qure huic metet luctus et gemitus cum dolore vitre succedit
j

fasanctum profitebantur ctumque est ut multi eorum Dominum Jesum Christum Deum vcrum coufitcntes baptizarentur.

bant;

et

Dum

ritus,

expavit cor regis, et ternc diiaberetur populua ab <" erat enim maxima pars crcdcus in Jesum propter doctrinam
hreo agerentur,
B, Agapiti) tradidit eum prsafeoto cuidam, Amas c nominc. llle vero simulans ezpeditionem, secessit ad tcmpus in partes Ligurias, mandans ei, ut
si

et tristitia, qure
ad cul

numquam

accipiet finem.

12 Antiochus dixit : Ex quo religio vestra vana et tamdeorum et inutiUs novani sectam disseminare exorta est, cogere qure sacras deorum cerimonias contemptui fecit haberi, ex eo Eomanum imperium variis cladi-

idolis saorificare noliet,

mortuum eum

sibi

in-

ter

torraenta

acerrima nuntinrent.

Accepta au-

bus consumitur, et status reipublicre minoratuv. JVon est verum; nam si S. Agapitus respondit veterum historias recenseas, ibi iuvenies uno dic, dum Jovi Olympio thura imponerentur, plusquam quingentas juvenum personas ad terras corruentes interiisse. Et, ut Trog-i Pompeii b historia refert, Marti vana vota solventes trecenti viri ex flatu draconis una hora spiritum exhalaverunt. Ex quo
:

tem hac potostatc in Chriati Martyrem prssfectus [erat enim ex multo tempore sitiens necem ejua)
sedens pro tribunali jubet cum sibi prreaentari ac Dic pestifer, et insani cataliter eum affatus cst pitis, usquequo perdurabis in tormentis et uon
:

sacriticas diis

immortalibus, ut jussis prinoipum

respondit
:

obediens

videarisP S. Agapitus

Dic

vero Christiana religio

Deum verum

ccepit colere,

et ejus instituta venerari,

rum pax

Christi resultat,

totum per orbem terraet homiuum genus, quod

morti destinate, quare nou pertimescis iram seterni judicis inourrere, qui mihi contra legem Dei mei netaria preeoipis agere PTuno
milii, insipiens et

prsrfatus
pit

per tot millia aunorum a paradisi exulaverat sede, crelesti in patria reparatur. Sed si momentanea potestas vestra curat audire, qure causa sit, qure vos obstinato animo facit persequi Christianos, paucis
variis rati

eum eum accedere

16 Fost

exagitatus prtBce< in carcerc claudi, et jusflit, U1 nullus ad

stimulis furoris
sui

auderet; sed fnmis penuria deflcede carmfnfify-

ret.

aliquot vero dies jussit eduoi

exponam.
:

cere fortissimum Athletam

13 Antiochus dixit
tus respondit
:

Dic quid nosti,

S.

Agapi-

et dixit

ei

unculis,

Ex quo divina miseratio Dci per ungenitum Eilium suum perditum genus huma-

perfectam
tc
est

Dic mihi, retatem horainuni perveneris, unde in

:

Amas ramlyn Agapite, cum aecdum ad

Clirisli preafectus

tam

fortis
,

sermo
et

sapientice,

ita

num de cselis visitare dignatus est; continuo diabolus per satellites suos movit seditionem in electos ejus, ne eos, quos reos tenebat diabolus per culamittat per veniam, cum Christi norainis prredicationem acceperint. Quoniam sicut vcntus

omnis

populus

obstupescat

ad

utmiretur prudentiam
:

Dlviresponsionis tuie? S. Agapitus respondit no quidem oraculo prohibemur margaritas mit-

pam,

tere ante porcos,

et

sanctum canibus dare;

flagitat,

ta-

men

quia tempus hoc

ut Christi operatio

vehemens movet mare

et

fluctus ejus intume-

scunt, sic et diabolus excitat persecutionem per ministros suos adversus Sanctos Dei, ne credentes

in suis discipulis fulgeat, tuis percunctationibus Dic. Sanctus Agarespondebo. PrsBfectus dixit
:

pitus respondit

Christus

Domiuus DSUS

nOBter

populi

per eorum
salvi fiant.

prredicationes aut per

eorum

[mittens] discipulos

exempla
xit;

Et ut ne hoc pertimesccrcnt
:

nnn
qui

Sancti, per prophetas suos

unde

et in

Dominus ante prredipsalmo canitur Dominus regnavit,

:

suos, quos ante constitutlomundi elegit, ad crudicnda corda fidelium, credituri erant in uominc ejufl, antequam

irascantur populi. Et alius vates canit Misisti in mare equos tuos turbantes aquas raultas, hoc est cum Christus mittet prredicatores sauctos, qui vobis annuntient regnum Dei, irascimini et insauitis, nolentes recipere eorum doctrinam, ut habeat,

ad Patrem suum in crelos sublevaretur ; prffidixit illis, quod multas passuri essent pressuras in mundo proptcr fidem nominis ejus, et ad reffea el ad prresides deberent duci in testimonium propter P

eum. Ait etiam

praasides,

illis

Cum

stabitis ante reges ct

nolite cog-itare,
.

quomodo aut quid

:

lo-

unde vos diabolus reos ad semper arsuros.

quns Sanctus sapienter refellit.

tartara

secum pertrahat

quamini

14-

Antiochus dixit

Quocumque enim modo

eritis,

Christus vester ista prredixerit futura, vos tamen,

et

dabitur enim vobis in illu hora diviNon cnim nitus, quid loqui debeatis. Et item estis, qui ioquimini, seil Bplrltufl patris vcvos vcro stri, qui loquitur in vobis. Post ascenfllonem

genus vestrum puniendi semper

vel

a'

suam ad Patrem

in cselos,

promissum Spiritum

propriis sedibus eliminandi, per quos omnis inolevit scandalorum conatus , quatenus principes et

omuis populus perpetua

et

tranquilla pace quie-

tis perfrui possint. Ad haec S. Agapitus : Quod febrientes phrenetici fiunt, non est culpa medici

sanctum mittens super eos, replevit corda eorum inenarrabili^apientia, per quam docucrunt omnes g-entes, crcdere in Dcum Patrem Ingenltum, et [n Splritum et in Eilium ejus unigenitum
,

sanctum procedentem ex Patrc

hodie
filii.

et

Filio Insepa-

sed vitium est regrotantis.

:

Antiochus dixit

Ad

rabiliter, cujus sapicntia: doctrina cfVunditur

in
Ili

usque

cujus sirailitudinem haec proposuisti contumax ? Ad vcstram supervacuam S. Agapitus respondit et inanem gloriam hanc proposui rationem , qui

his,

qui

meruerunt

effloi

adoptionis
persecuojaid

autcm cum pro noininc

eis

ejufl

tionem passi fucrint, dabitur

divmitus,
:

nec Christi venerabile

nitis

nomen

recipitis

nec mo-

Sanctorum ejus

acquiescitis.

Nam absurdum

Audipro defensione loquantur. Praafeotus dlxit apud nos; sed difflcile crcdi potest; tum est hoc
tis nostris,

culpam objicerc,quod regrotanti mundo subvenerit; sed magis vestro landolendum est, qui ne g-uori, ut ita dixerim, recipiatis, ipsi medico injuriam irrosanitatem
est Christo Doraino

raoniidcoque consultius feceris, fll adquieverifl ut possis evaderc torracnta horribilia, qu:c mcdite expectant. Nara Iflta omnia,

qnsj

gatis.
in 15 Erat itaque universus populus mirantes Tomus III. Augusti

attulisti, tando longo circuitu ad nostra trihunalia tibi ut pcenas effugere valeas praparatas, nihil

prodcrunt,

si sacrificia

non Ubaverifl

potentiflflimifl
71

diis

53G
a. icroto.

diis. S.
illi

Agapitus respondit

ACTA S. AGAPITI MARTYRIS 19 Persistens itaque Deum meum colo, et

Xain
plerct,
talia

soliservio, ricut divina sanxit auctoritas.

idola eurda et
pis adorare,
utilc

muta

et sine sensu, qusB rnilii prseei-

vtormmxitgcneroK
toUratis.

J7

nec sibi, nec cultoribus suis aliquid possunt conferre. Audiens hesc impiissimus Amas, jussit prunas

copiosas super caput ejus aspergi. Mox itaque virUit(; ^p jr j tus S ancti commotus e.st aer, et excitatus est ventus vehemens, qui arripuit ignera et incen-

Attalus, ut promissa comD ad eum monita proferebat Quae tibi /"'$. a erit remuncraiio, quod tam obstinate sustines p,lUm a fitk illata tibi tormenta, et contra natales tuos con- C/(r (wna averun ttn tumcliis dehonestaris indignis ? Cur amittis florem taverat tuaB gratissimse juventutis, et longo cruciatu vitam dulcissimam ponis? Eueram et ego quondam hac dementia captus, et accepi Christianae fidei
:

non paucos eorura, qui ignem ministrabant tam valide, utpcne usque adfavillam eorum consumpta corpora viderentur; Sanctum vero Dei in nullo penitus tetigit ncque molestavit omnino. Videus autcm prsefectus, quod factum fuerat, ait ad suos Si Quid est, quod vjdco? S. Agapitus respondit perpendes, iniquissime, ecce jam vindicor de apparitoribus tuis. Deinde nimiis accensus furiis Amas iu;i irrtiis fecit eum cxspoliari, et quinque ternionibus preecepit, Ut fustibus caesus versis pedibus sudit
:
:

Sacramentum; sed elegi esse melius jocuudiiatem praesentis non amittere vitae, quam intolerabilibus poenis mergi iu contumeliam mortis. Ad hsec S. Agapitus respondit Hecede a me minister
:

diaboli, mortiferae persuanionis incentor, recede

Quid non audeas committere in servum Dominum meum Jesum Christum non timuisti mittere manum. Vade retro saa me.
Dei, qui in ipsum

tana

cum

patre tuo diabolo, qui confusus et per-

jn;i dcii;

iijii

iiiiiiuni

nppenderctur.

Domino meo, in profundum inferni demersusest. 20 Ad hanc responsionem confusus Attalus, re- *&eam4em
territus a

versus nuntiavit proefecto,

quse

dicta sunt.
:

fitebatur interea Attalus dicens

ConVeraciter vidi

conver[ i^r

ANNOTATA.
I'.

mirabilia in servo Dei, quse nulla

hominum

lin-

a Offlcium hic

sumitur pro ministris

vel

appa-

ritoribus, ut in Glossario Cangii variis exemplis

probatur. I J//re Trogi Pompeii historia non ampliusinvenitur ; sed Justinus historicus compendium illius nobis conservavit. e Nullus hujus nominis inter preefectos urbis
Iituium.v re/jeritttr.

CAPUT

III.

Sunt enim angeli Dei cum eo et protegunt eum inexpugnabilibus armis. Ideo maledicti sunt omnes a Domino, qui non credunt in Jesum Christum filium Dei , quem praedicat puer ejus Agapitus. Consternatus itaque animo praefectus dixit ad eum Ut video, seductus es. Quid tibi deesse vidisti, ut famulatum invictissimorum deorum derelinqueres, et doctrinam morituri eligeres hominis, qui inter damnatitios puniendus est ? Intelligens post haec Attalus accusationem de se mittere velle praefectum ad Antiochum regeni, abiens recessit ab eo, et amplius non est eum secutus c.
sufficiat enarrare.
,
:

gua

21 Interea

prsefectus
et feeit

Amas

fecit

comprehendi

etsanctut

Mira AUali cornicularii conversio ad

fidem Chrislianam
,

et

ultimum
tor-

S. Agapiti post varia irrita

menta suppliciwn.
cvolutis aliquantis diebus, cum jam sanctus martyr putarctur esse defunctus, missus est Attalus a cornicularius b, ut videret, quid

Quidam
Atlalui

Exin

ex aqua ferventi totum corpus ejus perfundi, clamantibus super eum ministris : Sacrifica diis. S. vero Dei Agapitus clamabat dicens Deum verum adoro Dominum Jesum Christum, qui mihi de caelo auxilium prsestat; per quem non sentio tormenta. Hoc tamen scire te convenit, miser, quia finis vitas tuaa acceleravit, et cum diabolo ad inferna detraheris. Necdum sententia ex ore sancti Viri prodierat, et justo Dei
S.
:

Agapitum,

Marlyr mter tormenta

judicio protinus ultio subsecuta est

nam

subito

comiculariui,

actum
b

esset Olroa

oiens,

Invenit

stantezn et

Virum Dei Ag-apitum. Qui veereotis ad oalum manibus psallentem sic Exurgat Deus, et dis&ieuzn
:

pentur inimici ejus, et fagiant a facie ejus, qui oderunt eum; sioutdefloit fumus deficiant isiout
fluit

semivivus de sella corruens, non post multum spiritum exhalavit vitse. 22 Quo audito, Antiochus rex praecepit S. Ag-apitum reduci Prajneste ad templum Jovis, ut cogerent eum thura diis offerre. Qui dum noluisset jussisobtemperare, deduxerunt eum in amphithea-

et

leonei

il-

Ixtus per-

oera a faoie

ignis, sic pereaut peccatores

trum cum magno spectaculo populi,

super
oculi

et dimiserunt

moriar, sed vivam, et narrabo opera Domiui. Angelus enim Dominl deacendorat ad eum, qui dirupit vinoula pedum ejus, et onfortans euxn , abiit.
Eteversusque Attalus oomicuiariue renuntiavit prssfecto, qu;e gesta suut. Tunc dixit ei prtefectus
:

faoie

Dei, ct justi epulcntur.

Ego

autera non

eum duos

leones saevissimos,

quorum erant
Qui dum ad pe-

flammantes aspectusque

terribiles.

ad

medium

ludi pervenissent, miserunt se

cum omni mausuetudine lingentes vestigia ejus, et tamdiu ante pedes ejus jacuerunt volutantes se, douec Vir sanctus eis praeciperet,
des B. Agapiti,
ut abireut ad caveas suas.

*i&M
dcbo

sua-

Et quid amplius Buper eo faciemus ? Attalus respondit Permittant me amplitudo gloria vestne et suadain * ei , ut obediat jussionibus vestris.
:

Quod

videntes populi

acclamabant dicentes
et in terra, praeter

Dixit

ei

pnefcctus
te

Non est alius Deus in cselo quem praedicat servus Dei Aga: :

si

dicta factis adimpleas,

,

pitus.

Quibus

S.

faoiam censu remunerari atque gloriosior eilicieris in conspectu prinripum quam iuisti. Itum itaquc est ad S. Agapitum, sicut fue,

magno

Agapitus dixit

Credite in Domi-

num Jesum
rit

Christum, ut salventur animae vestrce,

:

et nolite consentire doctrinis

rat

tur Attalns,
bilis,

ordinatum, ac multis persuadere ei conabaut negato Christo da^moniis immohuvt. Ille vero in fide Christi persistcns immo, ,

dasmoniorum prseteenim figura hujus mundi cum omnibus, quee viAntiochus constantiam santandem
tur.
ca-

dentur in eo. 23 Videns itaque

cti
ci,

Viri,

quod

auditum nou praabuit

facilius posset occidi,

:

quam

vin-

pite plecti-

dictis; sed sprevit

ac

derisit eoruni figmenta.

dictavit sententiam dicens

Agapitus blasphe-

mus

DIE DECIMA OCTAVA AVGlsn

537
,

A phemns deorum

et

contra

deereta

principum

hominem

agens, gladio oapite puniatur. Tunc aeoedentes

tulerunt S. Agapitum ministri, qui missi fuerant, et dueebant eum diversis suppli-

lYr eoro- a.Amwwo. nam tuam et per hsac, in quibus videmuresse, quod sumus, milites Christi, poseo, ut non nos
Dei
,

nomine Porphirium

de amphitheatro,

ciis affligendura, et eapite

puniendum.

Cum

per-

venissent autem oamiflces ad locum, ubi Vir Dei inter duas eoerat decollandus, statuerunt eum lumnas non longe a civitate Pnenestina. Positis autem g-enibus, Martyr Christi orabat Deus su:

ahscondamus a tyranni prsasentiia sed magis ultroneos d ofteramus qos et dioamus Prfflses pagane, quid qiueris disoipulos Christi; et quid
;
,
:

<*

tibi

contrarios eos facere vis? Beatus quippe apostolus Paulus dixit Si esurierit inimicus tuus, ciba illum , et si sitierit , potum da illi, hoo
:

scipe

me. Finita oratione, occurrit

ei

spiculator, et

enim
ejus.

faciens, earbones ijrnis eongcres super paput

uno ictu percussionis amputavit caput ejus. Venientes autem Christiani noete cum hymnis et laudibus collegeruntcorpusejus, etcum posuerunt illud in sarcophago novo juxta civitatem milliario uno, ubi exuberant beneficia ejus usque in prassentem diem per virtutem Domini nostri Jesu Christi omnibus petentibus ea de corde puro, et fide non ficta. Passus est autem heatissimus
debito honore

Renuntijitum

est vero a

quodam pagano

sa"

orilego prawidi
sit

verbnm
:

istud c.

Tuno pnesesjus-

Agapitum exbiberi,
ad

qui hoo loquutus fueratj

te

et dixit

eum
,

Multum

video esse vesanum

[nterrogeris
,

et

verbosum

ut

antequam

ipse
:

tibi videaris

Agapitus quintodecimo Kalendarum Septembriuin, regnante Domino nostro Jesu Christo cum Deo
Patre et Spiritu sancto per

^gapitus respondit Ego non sum vesanus, sed bene sanus, et in Deo omnipotente spem meam ponoj quia ipse dieit Nolite timere eos, quj oooidunt oorpus; animea autem nihil possunt faeere. Ad haac preeses Antio-

judicinm dare.

immensa secula

seculo-

rum. Amen.

ANNOTATA.
nlllein his Actis constanter Attalus vocatur; modo quce omittimus in aliis autem Actis modo Anastasius appetlatur. Postea diAttalus, scutiendum erit, an sit isteidem cum eo, qui in Marlyrologio Romano ad diem 21 Augusti sic
, ,

ohus dixit ad eum Cujus tilius es au1 ex quo genere descendisti aut quem deum oolisP Bgregius puer respondit Sum vere Christianus, et de genere nobili ortus, et in forojus didici dein- E de parentes mei tradiderunt me iu monaaterio /'
: j

et ibi

etuditus
et
illi

sum
soli

veritate Christi
,

Deum unnm
:

oolo
tUj

servio
Dei

qui
,

mc
sJ

oreavit

ergo

qui inimicus

existis

aliquid adversus

refertur

cum

Salone, sancti Anastasii cornicularii, qui videret beatum Agapitum constanter tormen: , ,

ta perferentem

et pro conversus est ad fidem jubente Aureliano confessione nominis Christi imperatore, interemptus, martyr migravit ad Do,

nomen Clyistiana^ legis desiileras loqui, paratus sum respondere tibi. Multum til)i jam non loquor, </i<Jani 2 Pr83Ses ilixit Ant,orfilu quia video te puerum inelytum esse et doleo sed dico tibi, Agapite juventutem tuam Obe- E5J
:

dire

te

oportet

qua3

moneo.
Jovi

Accede ergo,
,

et
tc

sacrifiea

deo

magno

invictissimo
,

ne

minum. b Baronius ad prcccedentem Martyrologii Ronotat, comicidarios fuisse ministros in castrensi et patatina mititia, nobiles

mani annuntiationem
sic dictos

puerulum Cliristianum et nobili familia generatum diversis pcenis faciam interire. Soio te tormenta uon timeo dixisse ideo acoede, et sacrifica ne incidas in mortem. Minunur enim
quasi
:

a corniculo. quod gestabanti Cangius in Glossario suo ad vocem cornieularius, majorem hujus cognominis notitiam suppeditat. c Cum hoc loco dicatur Attalus vel Anastasius iste alio discessisse, potuit postea Salone in Dalmatia martyrium subire, quod die 21 hujus mensis erit

quare

cum

liorribili

sis infra quindecim annos pOSitUB; Christianorum nece sis paratus morl.
:

Agapitus respondit

Judex meus Christus

est,

quJ

corda novit; ipse potenfl est me eripere a pcenis, <j uns promittis. Ergo, fili iliaboli, exquia me nullo modo diquod promittis erce vellere potcris a societatc Christiaune plebifl

omnium
,

examinandum.

Christum
desidero.
Agfipite,

Deum
nnde

colo

et
:

ejus

sacrificium
,

esse

Antiochus dixit
tibi

Volo

ut

dicas milil,

ista

sapientia.

Agapitus

reest,

ACTA ALIA
auctore

spondit
et ipse

Christus sapientia Dei Patris

meoum
jussit

gubcrnat eloquia mea. Tunc

:

eum

anonymo

praises nervis crudis fortiter credi. Venerabilis puer Insane tyranne, ut mihi Vidfltur, respoiulit ei

eed relWgeror pueri in aere manibus cedunt

non

caedor

nam quomodo
;

se

sic

etegodeludor

Ex

Ms. Accincti monasterii in Bur qundid, CUJUS apographum a LlllJfletlO

a ministris tuis. Tunc pneses Antlochufl tradidlt Nisi AgapitUB eum cuidam tribuno dicens
,
:

nOStrO aCCepimUS.

10die sacrificaverit, diversis pcenis eum Interfloe, Xnter hffiC rninister diaboli, COBpit olamarfl coram

Sub Aurcliano

Tempore

illo

cum

impiissimus imperator Au-

militibus suis diccns: O Jovis, o Mercuri! qui bus vacamu:-' Et quid feoiemuB, ut Agapitua quindeeim annorum puer dicat, Non sentio, quod
milites tui
Tollite

impe-

ratore

a
i
c

relianus saevissimam persecutionem in toto Romano imperio a contra Cliristianos exerceret, praeses ag-ebat Romte praefectoriam potestatcm nomine Antiochus b , pejor per omnia quidam , erat autem in eadem c urbe puer domino suo
,
:

me

cruciant? Et
et mittite in

poflt

haic dixit suis

;

carcercm nuUuflque ad eum accedat pcr quatuor diefl; non aqua ibi deflaut aliquod edulium tribuatur ei, donec

mag-um,

ciat.

venerabilis, nomine Agapitus , timens Deum de parentum suo hic omnia renuntiavit, qure ei iure hEereditario venerant, et totum se Deo rum in obtul t holocaustum. Qui cnm esset qnotidie
:

Att-ilus

autcm eornicularius
tibi

dixit

ad

pra^- s.Ayapito

sidem

Ouid

solieitudinem

tngeriS?

Ego

> UWCTli
'l

doctrina Christi, et

non

cessaret,

ab

ea, dixit

ad

vadam ad eum et faciain Uli saerificare. Tunc pra*es dixit ad euin I>er statum c.vitatis lu.jus et P er virtutemque doper virtutem ma^ni Jovis
:

utndacm

mmorum

538
A.Ai*ymo.

ACTA ALIA
,

S.

AGAPITI MAKTTRIS
Tunc prffises nimio furore turbatus dixit D Ego credo, Quid faciemus de eo? Attalus dixit quia mag-nus est Deus Christianornm, et non est alius Dcus praeter ipsum. Eespondit pneses dicam vero imperatoSicut video seductus es Lubente seductum esse. Attalus respondit ri, tissime cupio subire sententiam martyrii qua sanctum et virum justum audio cruciari g. Audiens autem beatus Agapitus confessionem Attali
rat.
,
:
.-

minorurn nostrorum
juro,

quia
et

si

Bum. Ad

hffiC

invictissimorum principum ci persua.seris, faciam te es.se, quod Atlalus ivit ad Agapitum in carce:

rem

dixit ei

Crede mihi

Agapite

et

re-

cede a stultitia tua, et sacrifica dHs. Et ut quid tibi prodeat in tormentis mori, et perdere florem jrratissimffi juventutis tua:? Bgo autem, sicut tu
es, ita

.-

eram Christianus; aed

redii,

et sacrifica-

minister, et dominus, ut Agapitus ad haec iratus, respondit Tu mercatua es infernalia , et amiaisti caelestia j et licet videas me positnm infra setatem puerilem tamen numquam facies me ad tuam
vi diis, et

modo sum

cernis. Glnriosus
:

confestim oravitque

manus

et

oculos

in

cffilum
,

levavit,

Dominum Jesum Christum

dicens

Gratias tibi ago, omnipotens Deus, qui Attalum fraude diabolica deceptum et a soeietate Christia-

societatem vcnire. Recedc a me,

stata

fili

diaboli,

apo,

exccrabilis
,

muta

autem vivum, qui

ciet

vade , adora idola cgo bominibus fabricata Bine Lntennisaione adoro Dcum verum et
:

surda
:

et

norum per meam passionem fecisti redire ad Dominum nostrum Jesum Christum. Prtesta, mitissime Deus, ut per virtutem ipsius unici Pilii tui

quffi

sunt ab
et

valeam pcenas inimici vincere

pervenire.
6
scidit

et

ad aeterua gaudia
,

te,

patrem tuum satbanam

proji-

roternum incendium. llenuntia ergo praesanctffi et ride sidi , et scias , me pro certo a individuffi Trinitatis nullo modo minis, nec falsis
in

Audiens baec
vestimenta
deos
,

prffises

iratus est valde

:

et varia (menta inferrijubet.

immortales cur virtutes vestras non ostenditis adversus sacrisua, dicens

dii

promissionlbus pOSSe separari. Attalus cornicularfua

dixit
;
:

legfum

blasphemantem

imperatoria jussa

Licet

tibi

Agapite
te,

omnia mihi

dicerc

quia patienter sustineo

cupiens

animum
hsec

spernentem? Ut quid non vindicatisinjurias vestras Quid sic , pra> de eo? Sanctus Agapitus dixit
:

tuum ad eulturam deorum reducere. Et cum

diceret, misit prseses, ct jussit

cere

exhibcri.

Bt

dum

Agapitum' de caradduceretur missa est

,
:

ante

eum

v<>\

praeconis, dicens

Agapitum, deos

blaephemantem, novis
ciari oportet.
f/id

et exquisitis tormentis cru-

pro injuria deorum tuorum? An nescis, quia sunt lapides, et sternuntur per plateas ad evadendum lutura ? Tunc prffises iracuno puerule, per setatem talia dia permotus dixit non probasti. Unde tibi ista sapientia? Agapitus
ses,
irasceris
,
:

respondit
noscit
tis

mmai
C Ut

Cum

itaque venissset Athleta Dei ante praesi-

Deus raeus quomodo credo

:

qui

scit

corda oranium
,

ei
,

corde puro

et ipsi

to-

blanditiat(JHIi

contemncn*

Agapite, cogitasti esse amicus qo fcerP A.gonista fortissimus respondit: Noli tentare, tyranne, servum Jesu Christi, ne dum tentare

dem,

dixit ad

eum

viribus g-ratias ago

Deo vivo
:

et

vero,

qui

raihi

g-natus est.

istam sapientiam de divitiis suis praestare diDic mihi quis est Antiochus dixit
:

volueris, tcntcris a patre tuo diabolo,

prfeses, dixit ministris:

Ad

hfficiratus

Deferte prunas ardentes,

etsuperoaputejus Imponite. Qui jussa complentes, fccerunt ut cis fuerat imperatum. Cum autem
,

Deus tuus ? Agapitus respondit Mag-nus est Deus meus Pater et Filius et Spiritus sanctus, trinus in personis, et unus in essentia divinitatis.
, , ,

Ipseest admirabilis et virtute invictus, cui serviunt

ang*eli et archaugeli,

auper caput Sanoti ardere, elcvatis oculis in Offilum dixit Gloria tibi, Deus, qui reg-nas in seculn scculorum, qui me fecisti probari, sicut
prunffl coepissent
:

qui fecit cffilum et terram,

eis
;

mare

et

omnia, quas in
suaviter

sunt; cui de terra in

qui
te

cffilum

psallitur

cum omnibus
,

aurum

Et statiin post hsc psallere ifa Propter innocentiam meam ccepit dioens suscepisti mc, et confirmasti Servum in conspectu
in

fornace.

tuo

in

ffiternum.

wedi sanctum
dixit

lterum jussit prffises flagellis Martyrem. Sanctus vero Agapitus

vidi

nihilum faciet devenire. Tunc iratus prseses dixit militibus suis Expoliate eum et calidam aquam bullientem in ventrem ejus mittite. At illi jussa complentes beato Martyri dixerunt Noli quasi puer raultum verbosus esse , et injutuis ad
: , :

Flnmnmin
flagellis

primum,
Disce

et cruciatus
,

sum

deinde

cffidor.

Christi, et

paratum me
:

virtutem iuvenies adomnia tormenta

miser
,

toleranda

nam

ministri sui

potius refrig-erium

postquam talia fecissent ad eos homo Dei Ag*apitus Quid est, fratres, quod calidam aquam misistis in ventrem meum? Ego namque non calidam aquam
rias prffisidi facere. Erg*o

milites

dixit

prffistiterunt mihi,

ganus
di

prffises

quani tormentum. Ad hffic inprfficepit fieri fumum teterrimum, et

.Martyrcm capite deorsum suspeu-

sed frigidam sentio

quia

Dominus meus
hffic praesidi

pro

cujus amore torraenta ista patior, refrig-erium mihi

praestare digrnatus est.

nudum sanctum
:

Etpost

inquit

dixitquc ad

eum
:

Sapientia tua

et vanitas

o infelix
sunt.
7

vel sic crede, quia tormenta tua nihil

tua iu fumo vinoetur. Et caedcntes eum quaterniones dioebant ei Noli injuriam facere prffisidi,
ci

Ad
et

hffic

deoa

blasphemare.

Ministri

vero

suspensum
jussit,

re

maxillas

ejus

minister dsemonum, jussit percutedicens Non scis ante quem ,

:

tnter

qw
il-

sanctut
Alartyr

in

patibulo dimiserunt.

Tunc Antioclms

stas,

indisciplinate
:

loqueris?

ut ntillus ad

eum

acoederet, usque

dum

corpus

vus Dei Agapitus

Jam

Eespondit sererubesco in faciem tuam

:

txnis perttitit,

ejus nuntiarctur a feris et avibus fuisse devora-

sacrileg-am respicere. Prases dixit

Verum
,

dicis;
:

tum.
Chrittuvt

5 Prasdiotus
ivit,

autem Attalus post quatuor

dies

quia adhuc te vivere permitto. Agapitus dixit Audi, rlli mortis, si cuncta tormenta quffi sunt
in terris, in

eonttanttr

confmus
fwratf

prffisidl,

uui Sanotus suspensua fuerat, oupiens dicere si adhuc viveret; et invenit cum super

tronum

et

me exercueris, habebo mag-num paadvocatum Deum in cselis , qui me

fumum deambulantem
:

in veste candida, et psallentem ita Non moriar, sed vivam , et narrabo opera Domini. Transivi per ig-nem et aquam, et eduxisti mc Deus, in refrigerium angelus
, :

faciet vincere tormenta, quse inferre conaris. Prgsses dixit ad eum : o Agapite, si credam, videbo

Deum tuum ?
ce
,

Venerabilis martyr respondit

profane

nominare

Deum

: Taquia pater tuus

namque domini
rat,

solverat

quasi nullam

cum, et ita sanum feceplagum accepisset. Adhffic At-

diabolus voluit tentare Christum. Et dixit ad

tabis

dominum nostrum Jesum eum Dominus; Non ten\

talus oornicularius stupefactus nuntiavit prffisidi ea, quie circa alnnim Martyrem completa vide-

Domiuum Deum tuum

tu
,

Vade

retro satha-

na. Sic et

minister daemonum,

non tentabis

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

bis

539

famulum

Dei, ne et tu tentens a patre tuo

hsec
dixisset beatissimus

ANXOTATA.
a

A. ATtoirmo.
%

diabolo. Et
tyr,

cum

Mar-

cecidit prseses Vie tribuuali suo. Tunc colleg-erunt eum ministri sui, et in lecto eum posuerunt. Postea prseses dixit militibus suis Cur:

Edictum generale adversus Ch? istianos ante

itti

obitum Aureliani imperatoris ad ulteriores Ro-

rite;

totus

enim ardeo
dii

sunt enim

nostri

subvenite mihi nibil quos sine causa colimus

;
:
,-

mani imperii provincias non pervenit, mentarii p>\vvii num. 7 ex Lactantio

ComLucio

vel

et quod sed Deus Ag-apiti majrnus est et feternus injuste ieci de puero ejus, illud juste recipio. Et cum hyec impius Antiochus dixisset, statim exspi:

Cecilio retidimus. Sinc eruditus lector statuat, qualem ftdem mereatur hic scriptor Actorum asserens, quod ipse i?nperator Aurelianus sievissi-

mam

persecutionem

in toto

Romauo

iiuperio con-

tra Christianos exercuerit.

ravit.
eiquefru,tra Itonibus
objecto

8 Videntes

autem ministri

ejus

quod factum

nunciaverunt imperatori. Tunc imperator Aurelianus prsecepit sanctum Agapitum leonibus subjici. Statimque ministri ejus duxeest de suo prreside,

b Antiochus in prioribus Actis rex, et in his preefectus urbis Romamv appellatur. Sed post annum Christi 272 nidlus Antiochus vcl potius Antiochianus Urbipreefuit,

mentario piwvio

ft

runt sanctum Martyrem in civitatem Prrenestinam/i; et paraverunt amphitheatrum; et circumstante populo diversarum urbium, leonibus eum projecerunt.. Qui cum venissent ad sanctum Mar-

quemadmodum in Com~ num. 10 diximus, ita ut hcvc persecutio ad ultimum anmtm Aureliani im
i

peratoris differrHnonpossit, simartyriumS. Agapiti

sub Antiocho

vel

Antiochiano preefecto Ur-

bis contigerit

tyrem,

mox

te euin, lingentes

deposita feritate projecerunt se anpedes ejus. Videntes autem po;

Vere non est alius puli, admirati sunt, dicentes Deus, nisi quem Agapitus servus Dei confitetur. Et cum hec populi dixissent, ait ad eos Vir Dei
Credite in

Deum,

carissimi fratres,

ut salventur

c Heec referuntur ad Romam, de qua antea egerat; sedin Actis preccedentibus illa dicuntur contigisse inurbe Preenestina, xdnum. 6 commentariiprtvvii observatum est. d Siheec itafactasint,illustrissimusSitaresius in Preeneste sua antiqua part. % cap. 3 pag. 120

animas vestrse; quia hsec omnia transitoria sunt, qua3 cernitis iu mundo. Vere itaque beati eritis, si
credideritis in
tandem jus$uimperato-

Deum vivum.

nscaput
amputatur.

Tunc miuistri diaboli rapuerunt sanctum Agapitum de medio leonum; et duxerunt illum non on g. e a dvitate, ut interficerent eum. Veubi in loco n enteg autem con tra civitatem sunt duas columnse, geuu posito in oratione, ibi
9
i
.

illam spontaneam oblationem ad martyrium peculiari sancti Spiritus instinctui recte adscribit. e Bic dicitur intrepida illa fidei professio ad preesidem detata fuisse, cum in prwcedentibus Actis narretur, quod S. Agapitus ultro tyrannum aggressus fuerit, ut alibiinAnnotatisobservavi. f In priccedentibits Actis nxtm. Ap? o monasterio
%

legitur sancta Ecclesia, quiv prioris Vitse expressio

g-ladio percusserunt sub die xv Kalend. Seet ptembris. Tunc Christiani nocte venerunt et sepelierunt eum in agro, tulerunt corpus ejus, miliario a civitate uno, in sarcopbago novo, quod quia hunc Deus di* ibi hwenerunt; dicentes ,

eum

tario
g-

magis placet, nisi monasterium pro tantum accipiatur

loco soli-

scribitur, acsi
subiisset,

Ilta Attali cornicitlarii confessio hic ita deeodem tempore et toco martyrium

cum tamen

in prioribus Actis dicatur

gnum

sibi

Martyrem

elegit,

ut per ipsum benesuperstitio pa-

alio discessisse, ut

ibidem annotavimus.

diceretur in isto loco, ubi

maxima

Videntes autem populi pag-ani mirabilia, quae faciebat Dominus per famulum suum Agapitum, crediderunt in Dominum Jesum Christum, qui vivit, et regnat cum Deo Patre

ganorum

erat.

h Vides, S. Agapitum hic primo in civitatem Prtvnestinam deduci, cum in aliis Actis memoretur ibi a pueritia habitasse. Ag-apiti Acta sunt breviora i Hsec secunda S. prioribus; sed an his sint multo meliora, eruditus lectorjudicet.

et Spiritu sancto, in secula seculorum.

Amen

i.

DE

S.

PR0JECTITI0 MUTYltE
BERGOMIINITALIA

SYLLOGE historica
I.

i.?i

Natales, Diaconatus, tempus martyrii.

dicti Sancti pag. 178 et sequentibus, aitquepag. 179 eum nobilissimum atque e prrecipuis civitatis

SlCULO

-^

QCiRTO
INMJBTE.

Exeutiunlur

E
tis,

tiamsi obscura vel incerta sint pleraque, quee de hoc sancto Martyre sCribunt auctores, nimis utique recentes, atque a rebus ejus ges-

quas memorant,

tot

seculorum intercape-

dine nimis remote distantes, quam ut easdem illustrare primscva luce, ac confirmare valcant testimoniis antiquis, et ad faciendam fidem historicam omnino accommodatis ; visum tamen nobis estpreecipua qucvdam capita ex ipsis depromere,
ut syllogcV seu collectioni historicee, quam exhiberemeditamur, subservire possint Marius Mu.

Bergomensis exstitisse. Joannes Antonius Guarnerius in Commentariis de Vita et rebus gestis Sanctorum Bergomatum, {quos otim M. Antonius Benatius, immatura morte sublatus, imperfectos reliquerat) anno 1584 Bergomi excusis Latine,
apprime nobilem vocat
fol.

76 in

Vita ipsius

Commentariis intexuit. His adstipulatur F. Ccetestinus ex Ordine PP. Capucinorum in Historia quadripartita Bergomensi etc, anno

quam

dictis

tius in Sacra historia Bergomensi, et Bergomi anno 1621 Italice edita, composuit Vitam prse

1018 Brixiiv vulgata idiomate Italico, parte % 2 lib. n, qui est de S. Projectitio, dicens pag.

ipsum

540

DE
fuisse

S.

PROJECTITIO MARTYRE
episcopus Bergomensis , interfuit synodo Mediolanensi celebratse ab Eusebio arcbiepiscopo cum cdli contra Eutycbetem. feuis suffraganeia anno Martinus Antonius Guerrinus vir Cl ca-

tounatum
J.p.

ejus, quamquam jus religionis fuerint parentes videantur indicare vocibus modo cinon obscure parentesiltiobtigisse conditionemediocres,
tatis,

nam ibi Projectiauibus infra agetur pluribus omi hoktktm parentibus natus dicitur ; B, annusnaialis, necdies, nec cuet nec additur
:
,

nitoribu-i

Bergomi ex nobilibus progeS(*dhisrr Jt vfj,tn,d /eel.ioaes j^roprue^e

Sed

canonicus , nec ihedralis ecclesias Bergomensis et J. V. doctor, in Synopsi non sacrm iheologiee, anno 1734 et temporum laudatse ecctesiee,

rerum Bergomi secundis typis

:

vulgata, et ab eo huc mis-

acreligione Christianos.
guMrcfmmi
neotertei de

hisce punctis me2 At videamus, quccnam de prodita reliquerint auctores neoterici , morim

Sanctlnatatibui;

quorumplacitareferimus, ut saltem ex ns noillis dictum sit, quanrit lector, quidnamjam ab noantiquioribus documentis inpromptu do ex
Inatalesb. punctis dicidebeat Calestinuspag. mensi Februario anni reparaProjectltii innectit
,
,

corrigit pag. 17 his sa, Ughelli hallucinationem tom. iv verbis Inseruit UgheUus mytbolog-iam num. vii, assignando successorem Stepbano Projectitium episcopum, nobis et exteris inauditum,

eumque narrat subscriptorem

lis

in Actis provincia-

concilii Mediolanensis.

bis

non

est statuei e,

quidnam vere de memorahs

Quem errorem satis detegunt Acta ipsa sub depfoo. Leone Pontifice , et Eusebio arcbiepiscopo ruwn S. fml Labbei {editionis) Parisiensis tomo m, fol. 1320
5
,
-

parentibus salutis 258, additque, ipsum supershtione educa/dn<s r,/d,um, attjue in illa fuisse, et tum- sed a 8. Alexandro conversum
citat
l

genti-

(immo columna 1334 et seqq.) ubi suo se nomine signat Prjestantius, prsesul junior interprovinciales in Perenostros Patres. lnvenit forsan Ughelius
grino
piiit.
i,

Vineam Bergomensem ac Mutium. R. D. arrao Kmo Lahaa }>arllu>lonT <sd<> Vere[imus Sacram vineam Bergolingua Brixix publicavit Khmcscribit Submensem, et parte prima eap.
:

cap.

et aliis,

memorias

S. Projecti-

archidiaconi et martyris saculi tertii, et ea tii appellatione abusus est inculpate, uarrando eum successorem fuisse Stephani, cum fuerit vere ce-

secutus

pua
i]lU
.

..

videhcet est... alius vinere custos, miraculia ad Uhristi es ipaiua 8. Alexandri Graconversua cum uxore sua Adleida... S.
S.

Lu-

aliquando dictus Prastantius subscriptor synodi Mediolanensis , obPraastius, sequeudo mandatis sanctissimi Leonis Papa3 , et
leberrimffi

notaa

teQuxaBOGi&BwHfBStevivquibusannumeratidem nomiauctorsem cives Bergomenses, quos inter

na/.ur
ac rcligione
gmtili an
Christiana.

S.

archiprfiesulis

nostri

Eusebii

evincit epistola sanctissimi Pontificis

l'n,jrot.it.ius.

um

Parisiensis

editionis
:

fol.

anno cdli, et apud Labbe132U tom. iii ad

Alexandri prsedicationibus et miracuhs cum animiardosanctitm Pugitem nostrum tanto philosophiamindire incubuissein Christianam brevissimo tempore micat Mutius pag. 179, ut inde ejusdem cognitionem acquisient,ac rabilem
8 8.

Mareianum augustum juneta synodica arcliiepiscopi Eusebii ad divum Leonem ibi fol. 1334couubi Berg-omensis tra Eutycbetem bseresiarcham
,

episcopusPraBstantius subscripsit justaconvocatio-

lectionipeculiariterdoctrincTquesanctorumEvan-

getiorum inventum, hausisse eum inde, regulas et prcccepta ad et purissimis fontibus,

tamquam

moriendum, pro sebene bealeque vivendum ac Sed illa esse vera quid pro aliis. i >s<> atque etiam t numquam fuisprohibet, etiamsiS. Projeetitius
se/ gentilis
?

nem, qua3 legitur ibidem fol. 1486. Heec Guerrinus detapsu Ughelli. 6 Nec porro satis sunt explorata et comperta, quce auctores produnt de tempore, quo S. Projectitius martyrii palmam consecutus est. Guarnerius muttis de dicto tempore ratiocinatur a delibo e pluribus autem, qum habet fol. s3
; ,

Dwerltur

Nec

jtro sujwrstitione gentiti,

a qua

ista

Anno

Cbristo nato cccvii

Diocletianus et

aliquid Sanctus paullo ante dieebaiur conversus, contra non obscure is inelicies e Guamerio, sed religionemprodicat, illumapueroChristianam

Maximianus senecta jam

ille
,

invalidi, bic Mediolani,

fessnm fuisse. Sic enim de eo scribit /ol. 75 Egregia quadam, et prroclara ingenii animiqueinadhibidole fuit. Quare exquisitis prasceptoribus digMB sunt, OffiteriS nrtibus, quae libero tis, OUm
:

Nicomcdice deposito imperio, procul a rerum et publicis neg-otiis vitam agere procuratione statuerunt. In eorum locum Constantius et Gnlerius eorura generi subrogati sunt. Ilac re nuntiata, cum Ecclesia commodiorem in statum pervenisset, Cliristianisque quies data videretur , Projectitius in

axornatus est, tum maxime dicendi gloria praestudia se constitit, Bx Euangelii fbnte, ad cujus idque oopiam oreditur hausisse tulerat, bano
:

urbem reversus

est, et a g-ratulantibus

Iioq

magis, quod sacrarum

labentes,

litterarum preasidio,

Bergomatibus exceptus eo majori cum gaudio , quo propius periculum rei fuerat. Is suscepto denuo pastorali munere, quse violata erant expiare
ccepit...

religionia errore

jam inde a puero ad

dictis itaque

contrahereque salutarem Eucbaristiae ex-

maveritatis lumen revooabat. Ex in illam sententiam, quod S. gis propenderem

Projeotitius a gentilitatissuperstitionibusadChri'

ercitationem, et statas preces, quas res intermissa erat,

erat...

stianam fidem non accesserit sedquod hanchauserii a parenttbusj et deinde apudalios propagat

rit.
Fuissv
Ifiji-

I Lectiones

propria

ita

pergunt

Ilis initiis
,

restituere... Constantius mitis quidem 5erfquodper Maximianum suramam impeet in marii dignitatem se adeptum meminerat, ximi beneficii memoria se gratura praestare studebat, ejus arbitrio imperium gerere ccepit et non modo Maximiani decretis adversari ausus non
,

furareMdiacotiiis

Bergomcnsii;

in ad saorarum litterarum studia se couvcrtit tantum profecit, ut brevi archidiaconus quibus Bergomatis eaclesiaa ordinatus sit. A. S. Matemo

est

sed ipse statim in crudelitatcm delabitur, eaderaque edicta, quae a Maximiano promulgata fue;

rant contra Christianos,

ei

cum

cseteris in locis, quae

Mediolanensium

antistite

diaconatu

eum

fuisse

obtigerant,
7

tum Bergomi proponi jubet.

oranes suas cogitationes ad Con- deumport
et

insignitum indicai Guarnerius fot. 75 verso, ac Mutius pag. 180. Diaconusitaqueeocstitisse fertur ecolesim Bergomensis, non vero episcopus :

Ministri...

stantii

sensum
crat,

feratique immanitate, ferme atrocius

voluntatem aceommodarunt, efquam im,

qualcm
li<v

vel

hunc ipsum
Vene/iis
vii;

Projectatium, rel alium

peratum

egerunt.
;

Tum

foeda in

urbe

tru-

synonymum perperamfacit
.vtic/vc,

Ughelllus tomo ivlta-

cidatio versata est

non senibus non mulieribus

non

ita

pridem
:

recusse, cot.
Projectitius

412,

num.

ubi affirmat ista

non pueris pepercerunt. Tandemque in S. Alexandri templum, ubi Projectitius ex superiori loco

DIE DECIMA OCTAYA AVCrSTI.

co Christianorum coetum prfeceptis euangelicis instituebat, impetum fecerunt. Ibi feroees, et animis Pro-* tyrannicis inflati , summotis auditoribns
,

541
palatio
et

manere

ipsis in
:

consuetis honoribus
J.l.

si vero id facere renuissent, ab ipsius nditu excluderentur , etabipsius notitia ac fa-

frui iiceret

Satellitum mamis jectitium miuaciter appellant extra templum rapit.. juiu capillos involat
.

miliaritate remoti discederent.

si
;

betque
tat,

sacrificare.

Projectitius

idola conspu-

Cum erjro univerbifariam dirempti essent aliusque in hanc, alius in illam partem discessisset ; ot uniuscujusque propositum ac sententia explorata ruisset tunc eximius princeps consilium suum, quod hactenus latnerat, detegens illorum quidem timiditatom ac nimium sui ipsorum nmorem condemnavit hos vero ob dcvotam divinn nnmini conscientiam magmopere probavit. Ac doinde illos qnidem tamquam Dei proditores, nc prinoipia quidom obsequio dignos judicavit. 10 Nam quomodo, inquit, fidem erga principem
:

et
. .

terit

Is

manibus pedibusque prosteruit atque obcompluribus ictibus contusus. et us. ,

ut inter verbera expiraverit, exque eo csesus petitamque martyrii palmam tulerit xvi Calen. Septemb. anno a Cbristo nato cccviu. Kiec vero t quse e tongiore Guarnerii narratione sunt extracta quot quantisque scatcnt erroribus ! hoc autemsic probo.
, ,

quo

Nam

primo

Diocletianus

et

Maximianus
,

martyrnun
xutmt

Herculius imperio se abdicarunt secundum exa~ ctiorem chronologiam , non anno Christi 307 sed anno 305, succcdentibus eorum loco Constan-

suum

servaturi sunt, qui erg-a

Deum

perfidi osse

deprehonduntnr? Itaque ojusmodi

quos Deo
oonstarct,

viros

a regiis
Illos vero,

aedibus procul ablcg'andos esse consuit.

Maximiano, sicut plurilicet apud Pagium in Critica Baroniana ad annum 304- num. 2 et 6, et ad annumWh num. 6: item apud auctorem Gallum neotericum in Historia imperaiorum lotio

Chloro, et Galerio

bus hoc probatum videre

dignos esse veritatis ipsius tostimonio eodom erga prineipem animo futuros

esse affirmans, protectores atque imperii ipsius OU-

stodes coustituit; ojusmodi homincs inter prasoi-

B mo

4 in Diocletiano articulo , ct in Constan-

tino articulo 5.

ni et

Sccundo Quomodo in DiocletiaMaximiani locum subrogari potuere anno

:

Christi 307 Constantius et Galerius,

cum Con-

anno Christi 306 e vita excesserit? Consule laudatum Pagium ad hunc annum num. 7, et Ristoriam imperatorum, quam modo indicabam, in Constantino articulo 7, etin notatione 9 super eodem imperatore. Tertio Quomodo proinde S. Projectitius sub Constantio martyrium conflcere potuit anno Christi 308? Quarto An
stantius
: :

in sani historici intelligentiam cadere possunt quse fabulatur Guarnerius de Constantii crudeli-

puos amicorum et iuaxime nocessarios habendos essedicens, multoquopluris ;estimandos, quam ma- E ximarum opum thesauros. Sequitur itaquee.r fiis prsemissis, Guamerium in pluribus kallucinatum esse in narratione martyrii S. Projectitii. Quid enim est in chronologia et historia aecutire, si hoc non est? 11 Hujusmodi quoque errorum commenta ex- confccit. hibet Mutius a pag. 1SS. Sacra Vinea Bergomensis parte i cap. 7 martyrium ejus etiam afp,git anno salutis cccvni; hunc Ccelestinus etiam signat sed itlud sub Maxentio accidisse memorat, ut videre apud ipsum datur paginis 13 et
;

et 14

Guerrinus in Synopsi ecclesuv Bergomensis

S. Projcctitii

enim ille summa benevolcntia Christianos complexus constanter fuit,prout contate? Imperator
ficitur

pag. 1 2

palmam

alligat secuto tertio

Iluic, ait, tertio seculo

ex

iis,

quse occasione S. Hetensc, conjugis

ejus, dicentur

hacdie
5,

xvm

Augusti, in
coluerit

Commen-

tario prsevio
ita

Teste Eusebio ibidem citando,

utunum verum Deum non

dumtaxat,

uon dcfuerunt plurimi ex ordine saccrdotali ct clericali nostrsa eeclesiffl martyres S. Projootitius archidiaconus maotatus furore edictorum superstitum cessioni imperii , vel rog-o Maximiani Ilerculei. Sed mactatio ista , hisce
notis characteristicis vestita, pertinet

sed eorum ctiam, qui plures deos colerent, impietatem condemnarit. En tibi pauca e pluribus, quse postea ex Eusebio, quem Valesius edidit, proferentur Postquam ait, multa regiae virtu:

ad

secu-

tis

indicia diutissime

prcebuisset

unum quidem
,

p omnium sunimum Deum

ro,

ag-noscens

eorum

ve-

Lectiones proprise eam etiam ponunt post abdicatam a Diocletiano et Maximiano administrationem imperii; sedannum non determinant qui cum adeo sit incertus nos superius alligavimus tempus martyrii seculo Christi quar-

tum

iv,

qui plures
,

deos colerent, impietatem conde-

to ineunti.

mnans et sanctorum hominum precationibus domum suam undique munivisset, reliquum deinceps vitse tempus expedite ac tranquille summa Ad hunc igitur cum g;loria exegisse dicitur modum toto imperii sui tempore, quod aquabile
.
.

II.

Epitaphium, cultus publicus

lectiones proprise.

perpetuo ac placidum fuit, universam familiam, conjug-em scilicet ac liberos cum omnibus ministris, uni omnium regi Deo consecravit ; adeo
ut multitudo eorum, qui in ipsius palatio simul versabautur, nulla re ab Ecclesia Dci differret
etc.

Fldeles sanctum martyrem apudcorpus snneUe

prout perhibent lectiones proprise. Consentiunt Guarnerius ei Ccclestinus. Mutius pag. l''l ''""' in majore ecctesia S. Alexandri seputtum dicit. Eadcm ecclesia seputturse iltius assignatur in sed Sacra vinea Bergomensi parte i cap. 7 neutro loco fitmentio de corpore vet sepidchro
Hesteriie religiose sepelierunt,
:

***

tmoripUo

Numquid,

lector, hsec belle cohscrent

cum

S.
tiu$

Projecu-

systemate Guarnerii? 9 Prseter Jurc autem, quse dedi ex Eusebio, in rem nostram muttum conducunt, quse idemhisto-ricus prsemiserat lib. i, cap. 10 de Vita Constantini, a pag 415 : Soli Constantio sapiens quod-

S. Hesterise
fuerit.

prope quod Martyr nostcr sepultus

:

dam
ipsa,

consilium

venit in

mentem. Ac
Palatinis

res

quidem

quam

gressit,

mirabilis est auditu, factu ta-

men
in

longe admirabilior.

omnibus, qui
usque judices

in ipsius aula militabant, ad ipsos

summis potestatibus constitutos, data elijrendi, utrum mallcnt, f.icultate, hanc conditiouem detulit
,

ut

siquidem

daemonibus

sacrificassent

Sepulchro autem ipsius incisa fuissc hsec IIic bequibsoit in verba, testatur Guarnerius PltOJKCTITIUS XVI. C. QUI VIXIT AN. I. PACE B. M. E. VI. DP. StJB I). xx. Kl. Mai in D. xiv. Valerio Auo. Con. Epitaphium hoc auctor idem ita conatur exptanare Nonnulla deessc suspieioest: ubi xvi. c. inscriptum est, vox Sei\ desidcratur quo tempore martyrium subiit. lllud item vixit ann.
: :

I.

M.

542
4CCTOAI
J. P.
i.

DE
de
ffitate

8.

PBOJECTITIO MARTYEE
referente Cardinale BaroD inveniuntur in Fastis consutes Dioctetia ' laborat nus decimum et Galerius Maximianus septi rnum : anno autem 306 occurrunt consules ConUut *" stantius et Galerius Augusti; sed tunc martyrium d? hoc non accidisse addit. Deinde rediens ad Jn wtohZ' dictionem, recte ex eodem auctore observat, ejusdem initium non exstitisse ante annum 312, et tempus Constantini. Ex erronea itaque Indictione, et consulibus apocryphis, in epitaphio s&pe dicto inscriptis, sibi persuadet Coslestinuspag. nio
,

m. vi., vel

tempus, quo archidiaconatum gessit,

proditur, falsi aliquid subesae

nam anno Christi -308,

rcfert, vel si

credendum est. Fortasse Jittera i., quaequinquagenarium numerum sifrnificat, aut vetustate exesa, continenti liominmn incessu attrita, formae similitudine in litteram i immutata est. Sic ilte satagit reformare vel restituere qualecumque illud epitaqu* vario

modo

phium. LS Mutius inpriore editione Bergomensi, quee inlucem prodiit anno 1010, fol. 152 verso hanc
inscriptionem etiam refert; sed in nonnullis a

Guarneriana discrepantem Etenim pro B. M. martir; pro qui vixit an. i, signat, qui vixit an. t, pro DP. habet d. p.; pro in d. xiiii notat in xm. Ctelestinus pag. 16 ex d. P. h. Joannis Chrysostomi Zanci libello quodam,
.

scribit B.

ubi varia

monumenta

antiqua, inquit, collegit,

epitaphium ab eo poni Guarneriano conforme asserit prteterquam quod scribat annis; itemh cum Mutio, non autem i, et in ultimo numero tollat x, et relinquat m, et pro con. signet conBtantio.

factum non fuisse sed quando accidit translatio aliqua cum perspicuum sit, tam hujus, quam aliorum Sanctorum sepulturse memoriam intercidisse. Haec sunt, quse ex Ccelestino huc transcribere visum nobis fuit : e quibus concludimus, epitaphium illud, adeo inter ejusdem
19,

illud

tempore
et
;

isto

posteriore,

tunc fortasse

interpretes vel defensores variurn ac versatile, totque difficultatibus laborans, esse incerti temporis, certee falsitatis, acproin nuttius auctoritatis, ut consequens sit, e tam vitioso instrumento

Verum laudatus
illinl.

Coetestinus

hisce

non

viam B acquiescens, diversam abaliis

init,

hocque

posse censet, et sic itlud restituit Hio rixjuiescit in pace beaTDS KAETYB PbOJBOTITIDS DECIMO SEXTO JVALENDAS,
('j>ihij,l)i)'tit

mndo

e.rpo/ii

MKNSES SEX , DEDECIMA QUINTA KaLENDAS MaIAS Indictione quakta secuudum Zancum; decima TBIITIa, secundum Mutium: vel decima quauta,
QUI VIXIT ANNOS QUINQUAOINTA
SIJIl
,

POSITUN

JJIE

teriptori-

but exponi(ur,

secundum Guarnerium, valerio Augusto consulihus, vel Constantio, secundum Zancum. L4i Deinde idem Ccelestinus hoc ratiocinio opinionem suam declarare conatur Si quasi in prin.

nec annum martyrii confici posse, nec diem.Hunc cum Officio proprio Bergomensi, Ferrario, et Castellano relinquimus in sua possessione, qurn est pro die xvm Augusti, etiamsi illum sufficienter probare non possimus. Prius vero quam hinc ad atiaprogrediamur, prsetermittere nequimus, quin animadvertamus occasione consulum, quos paullo ante signabat anno 308 Cselestinus e Baronio; alios tuncponi ab emunctse naris chronologis, qui post Eminentissimum Baroniumscripsere, videlicet Maximianum Herculium
itaque nos
x, et

Maximianum Galeriumvn. Romxautem Maet

vox Sbp., sieut dicit Guarnerius, ac prfflflupponit Mutius, et si Sanctus iste martyrio affeotua ftierit (prout etiam ponit Vinea) die xvn Lug*u ti, sepultusque fuerit die xvn Aprilis, sicipio desit

xentium Aug*.

gium

in Critica,

Romulum CaBsarem. Adisis PaLabbeum in Compendio chrono-

togico, et

cut Bignincant hsB

biliter

voces , Debosxtus sub dib deoima quinta K\ii.m>\s Maias, oportebit ineluctadicere

num

Tillemontium tomo 4 Historiw imperatorum intabula chronologica, adhunc omnes an308.

Cultus publicut in rth
centioribut

eum

per menses

octo

insepultum

fuisse. Atque hinc porro comprobari asserit ecclesiarumuti et altarium, ac rerum sacrarum proftrnatiaitrm, nrr nou Fidelium carnificinam, a diabolicis ministris adversus Christianos exciq tataru, ad qu,v perpetranda mala apud Bergomenses unum diem plus quam suffecisse affirmat atque ex his conctudit pag. 11, in epita;

Reliquum est , ut , tractatis supra rebus S. AthletcV nostri incertis omnino et obscuris, ad certiora et clarioro procedamus. De publico im*
16

primis ac tegitimo ejus cultu certissime constat,

etiamsi nomen ipsius non tantum non inveniamus inscriptum in vetustis et classicis martyrologiis sed etiam ne in Romano quidem quo hodiedum utimur. Annuntiatur tamenannua Sancti
,-

notatur

memoria apud Gatesinium

bis
:

phio non deesse vocem Septembris, sicut vetlet Guamerius; sed xv Kalendas referendum esse

die xxni Maiihis ver-

Bergomi

sancti Projectii (in notis

diem scribitur

ad eumdem
fidei

ad mensem supra memoratum Maias, atque

S.

Projectij diaconi, qui Diocletiani et

adeo

Maximiani imperatorum jussu injuriosius a

adversariis tractatus,

Projectitium
,

laurea coronatum ejusdem mensis fuissesepultum. Idemauctor hoc ratiooxnio usus, mox sibi objicit, ab scriptoribus 0Wi/ "*< fiagnnt de hoc Martyre, utpote ab / iittw, Guarnrrto ar Mutio, affigi ejus agonem diei n Augusti, et Officium deco fieri
/,

die xvi Aprilis martyrii et die proxime sequenti xvn

demum in exilium extruditur:

Bergomensi isto die. Sed appositere ab Ecclesia non semper celebrari Sanctorum natalem eo die, quo e vita migrarunt; ast aliquando dtrconsecrationis, si episcopi sint;
spondet
,

in erclesia

ubi nihil addi miror de ejusdem morte. Ad prxsentem diem de illo agit Ferrarius in Catalogo Sanctorum Italix, vitam ac martyrium ejussummatim referensex Officio ecclesim Bergomensis Annua quooue sancti Martnrix memoria hoc *i quoque sa^icti Martyris mownr-i hnn die signatur in Martyrologio universali, quod edidit
t

Castettanus.
17 At publica Sancti veneratio maxime confirmaturex Officiis propriis ecclesuv Bergomensis Romse approbatis in quorum exemplari quod anno Christi 1614 Romse ex typographia reverendee CamercV apostolica> in tucem prodiit, die xvm Augusti ponitur In festo S Projectitii mart.
,

gti i confir-

mature
Proprio

die translationis vel apparitionis, vel dedicationis ecolesim, aut altaris honori eomtm
sacri.
.1? h.rr,

aliqmndo

Bergomenii:

scriptorum auctoritatem elevat

ex eo, quod eodem fere tempore stripserint, unusquealiumtranscripserit.Argumentumetiam desumitpro sr. quod Qalesinius ab omnibus differat, Sancti kitfus martyrium referensdie xxm
Maii. At quid de Indictione et consulibus ?Ha3c, tnquit, tunc non erat in usu; hi rero sunt falsi \
1"'

Officinm duplex, et sequens Okatio Deus, qui es splendor Sanetorum, quique hunc diem beati Projectitii martyris memorabilem nobis fecisti, concede, ut ejus semper protegramur meritis,
:

tuorum

et

instruamur exemplis. Per

:

Dominum nostrum
hse tres propricV
le-

Jesum Christum. Orationem

ctiones sequuntur

1S Lectio

A
cujus lecito-

ms

propri*

1S Lectio iv. Projectitius, rentibus uatus, cum praeclnram pne se ferret indo\em, optimis prseceptoribus traditus, liberalibus
disciplinis est eruditus.

UIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI. Bergomi honestis paet Joannis, hujus

steriee virg-inis
:

,],

noroinis primi, episcopi, et Ileipso Hoberto in prSBsentla

hmmu
J

qusab

Pi

totius eleri, etpopuli Bergomatis, in altari, noviter

His

iuitiis

ad sacrarum

dicato,

litterarum studia se convertit, in quibus tantum profecit, ut brevi archidiaconus Bergomntis eccle-

magna oum veneratione inclusa snnt die xxvi Aprilis. In nostro tomo in Julii, ad diem xi

Quod munus ut strenue g-ereret, cum multi ad eum audiendum confluerent, sug>
siae

ordinatus

sit.

gestum marmoreum
construxit,
et

in ecclesia sancti Alexandri

domum
,

adjacentem

clericis,

qui-

Quare cum religio Christiana ejus praedicatione, ac numerus credentium in ea urbe indies mag-is aug-eretur; diaboli invidia factum est, ut missis imperatorum Diocletiani, et Maximiani adversus Cbristianos edictis,
viveret
asdificavit.

buscum

prsedicationis cursus tepescere videretur.

deS,Projcctitio

iuterrumpi, et

ridei

fervor

19 Lectio v.

Cum autem magnus

timor Bergoet publice

mates invasisset, Projectitius privatim,

secutiones perferendas incendebat.
pisset
,

per doinos, et vicos fideles confirmabat, et ad per-

Diocletianum

et
,

Cumque acceMaximianum imperii

existimans

ejusdem men$i$,pag, 200 et sequentibus dedi syllogen historicam de S. Joanne martyre et episcopo Bergomensi in qua 3 de hujus, atque aliorum Sanctorwn, de quibus modo dicebam, inventione ac translatione actum est c codice Bergomensi. 22 Juvat autem mcminisse eomtm, quee de anno inventionis istius ac translationis ibidem tunc observabam lnventio,.. sunt vero ista prsadictorum corporum hic (id est, in documento, ibidem a pag. 204< producto) contigisse fertur anno mccxc; translatio vcvo anno sequeuti pro quo tomo Maii, quem ibi citavi, scribitur mccxc annuin mccxci indieant notce, hic sub finem translationis signat ; videiicet dies Jovis, xxvi Aprilis, Pascha tum incidente in \\n ejusdem mensis, prout tunc temporis indicabam. Noteeergo omnes
:

etinvmtio t

administratione

cessisse

Projectitius

persecutionem quoque cessasse, ad pristinum suum

prcedicationis

sus est.

munus exercendum in urbem reverQuod cum faceret e suggesto in ecclesia

manibus
sacrifi-

sancti Alexandri, repente g-entilium in Christi cultores ofta tempestate, injectis in capillos

chronologice cohmrent. Tnfide itaque isHus instrumenti vel dicendum est, inventionis annum non posse confv.ndi cum anno transiationis sed hanc esse ilta posteriorem vet dictum tlocumentum de falsitate convinci debet in eujus
illse
;
;

Projectitium extra ecclesiam rapiunt, et ad

candum
hic

idolis

perducunt.
impietate
,

etiam contextu tempora ista exjjresse distinguuntur. Nam loco superius apud nos indicato pag 204 leguntur ista: Has reliquias omni oum
.

dantw.

20 Lectio vi. At Projectitius

com-

diligentia,

debitaque reverentia sublatas,

in ejus-

motus
dejicit,

in idola

irruit

ea
et

conspuit

pedibus proterit,

ad terram omni contemptus ge-

dem

sacrae cedis sacrario reposuerunt,

quoadusque

nere execratur. Tum lictores, sig;no dato, fustibus eum, ac lapidibus obruunt; qui pluribus ictibus contusus velut mortuus prolupsus est; cum vero

locus aptus construeretur, ubi honorabilius collocari possent. Dclecto itaque loeo, statutoque die
transfercndis Sanetorum corporibus, episcopus ctc.

paulo post expergefactns se erexisset, et genibus et pro infidelibus nixus pro cEedentium salute persequentibus Dominum deprecaretur rursus ab iis appetitur, et usque eo caeditur, donec spiritum in verberibus exhalarit decimoquinto Kalendas Septembris. Quem fideles apud corpus sanctae
, ;

Mirabilis porro istorutn SanrtoritJti ttpparilionis historia, nec non solennis corporum translatio

eidem subjecta,
legata,

tegi potest

apud nos pag

ita

20

al-

quam

hic proinde pro inserta habemus.

Denique translationem hanc

sinius
:

annuntiat Gale-

Hesteriae

religiose sepelierunt.
in

In tertio no:

Evangelium Facta est contentio interdiscipulos etc. De communi uniusmart. Sed in editione Bergomensi anno 1707 vulgata, rectius dicitur illa Homilia haberi in festo S. Apol-

ctuuno Homilia

ad diemxwi Apritis Bergomi, trauslatio sanctorum martyrum Projeeti et Jacobi. 23 Si vero hoc instrumentum viderint BergOmensium rerum scriptores, nescio, cur non exactius
'
. .

aotraruta*
"'"

lotmnU
natr,de -

linaris xxiii Julii.

III.

Mirabilis apparitio, inventio

corporis, varise

ejusdem translanonnul-

"" eidem se conformarint in notando distincte runf rodem anno, quo sacnc hee exuviac sunt reperue, inquo ttnn0i translatce. MiUius in Historia Sanctorum Bergomensium, anno 1010 impressa, ad catcem Vitse S. Projectitii fot. 152 verso, annum quidem ac diem mensis, quibus reperta sinl corpora, no- j tat; sed de translatione ibi nihit. In Vita autem S. Joannis sup7*a memorati fot. 167 refert, ea e loco apparitionis solcnni ritu deposita fuisse ad
1

iatus

tiones;

brevis quaedam

lorum Sanctorum Bergomensium

notitia
;

dextrum altaris S. Atexandri, fabricato ibidem in itiorum honorem sacelto, idque accidisse anno 1290, die xxvi Aprilis; atque adeo annum apparitionis seu inventionis non secernit
ab anno sotennis transtationis. Nec vero Ccetestinuspag. 19 hanc ab itladistinctis annorum chacui adde Guerrinum, racteribus discriminat qui pag. 73 confuse dicit, Roberti Bongi tempore mirabiliter inventa.. sacra corpora, de quibus hic
t

observationes de Vitis ac

propriis lectionibus S. Projectitii.

-r\artholom/eus de Peregrinis in Vinea BergoQmensi parte icap. 42 inventionem ac trans" lationem corporis S. Projectitii commemorat. llobertus Bongus (non Longus, uti perperam vocatur
in editione

Apparitio

agimus, quae
tioni exposuit

celebri tranfllatione fidelium venera-

corporu,

idem Eohertus

Romana
:

Ughelli tomo

1 cot.

078) cathe-

dree Bergomensi prsefuisse ab eo signatur in.. anno salutis mccxc quo in anno reperta, ac potius revelata fuere in a?de caihdrali S. Alexandri, sacrata

itaque prmmissis manifeste confici- Corrigimr v^achro. tur, eorrigendam esse utramqxte Ughclii editiom sacra, quando in priore seu Ro- ")J^ nem in Itatia mana tom. kcol. 707 et 708; in posteriore autem UghitttwU, seu Veneta cot. 500, occasione translationis atte- "<mc.

21

Ex his

rius, de

cadavera quatuor martyrum videlicet Projectitii, et Jacobi, olim hujus ecclesiae archidiaconorum,
:

ln ea (ara, de

qua inferius erit sermo, scribuntur ista qua ibi agitur) divorum marty:

rum

Projectitii,

et

.lacobi,

ac Ilesteria; 72

etiam

Augusti Tomus

III.

rnartyris

'

544
AOCTOII
J. P.

DE

PROJECTITIO MARTYRE
bis erit

vir<rinis, nec non Joannis episcopi relianno Virg-inei partus 209 supra miHesimura, a monumento, quod in medio templi fossum erat,

martvris et

quia.s

S. Hesteria

539
ctse

.-

fnisse religriose tranelatas, Buthenticie doceturscripturis. Corrigenda , inquam utraque Ughelli

,

agendum cum Mariyrologio Romano. De D actum tomo uAugusti, diex apao ubipag. 542 in Annotatis ad ejusdem San-

editio, quia translationem, a Roberto Bongo factam, scribit accidisse anno 1 290, quando translator ille a septemjam annis obierat. In priore

Acta, dicitur, tractatum iri de S. Grata antea a nobis nominata. die iv Septembris. De SS. Lupo et Adleida consule diem ix Junii, paq 239 de S. Jacobo mart. die iv Maii pag. 470
:

enim
1-77,

editione col. 679, in posteriore

ille

autem

col.

Bergomensis anno 1292 e vita excessisse. Idem error occurrit etiam in nostro Ms., quod de atia posteriore translatione
expressus, annoVirft-cin piM-tiisducentesimononag-esimonono Bupra millesimum. 25 Posterior vero illa translatio accidit anno
ita
si

signatur antistes

asservamus,

et

quidem sine cyfris

Trarutatio-

nrn ati* an-

Atque luec quidem huic nostrte syllogte addere visum est, ut quando supra Sancti nonnulli Bergomenses ponuntur, habeat lector plus aliquid, quam soia eorum nomina. Nec vero quispiam hic exspeciet Vitam S. Projectitii antiquam enim etgenuinam nec habemus, necexstare novimus eae autem, quas suo marte et arbitratu composuere recentiores, debita aucioritate sunt destitutse, sicut initio hujus syttoges indicatum
,
:

flolSKI,

Christi 1661, Federico Cornelio Bergomensem cathedrato tenente cujus de hac re instrumentum exstat apud Ughellum Romame impressionis col. 707 et sequentibus ; Venetwautem a col. 50U, quas modo citabam. Rei actie synopsis habetur tomo u
:

est e

ita ut

earum

loco subservituree sint lectiones

Augusti nostri pag. 540

exltthvl.

quam
:

breviter itemsic
IVedericUS.
.

Proprio Bergomensi, quse et Actorum continent compendium, et superius a nobis in hunc finem recitatse sunt. Optandum vero prorsus essei, ut vet erudi tis Bergomensibus, vel nobis prseiuxissei aliqua

Ob$ervutio.

c de

Vitit

(hterrinus
adiit die
i

tt

ptuj. S/

pOS-

primorum ac genuinorum Actorum

notitia, vi

S. Projecti-

S. Projectitii

B sessionem

Hi.

ejusdem anni, videlicet 1561.. Statim initio insequentia Augusti deflere debuituna cum universis canonicorum etciviuin, ob
Julii

devotionem, lacrymifl dirationem suee caantiquiB S. Alexandri, qnae decreto Serenissimffl Beipublicaj, ob novam urbis munitionem, solo ffiquata fuit; ideoque ne cum Iapidibus et
thedralis
Offimentis primarii
periret,

pietatis

cujus tectionum propriarum origo ac E pretium commendari a nobis ex voto posset. Sed non videmus, unde hoc sperari aut exspectari queat. Etenim nec Acta, nec lectiones propriee

circumferebantur apud Bergomenses diu ante secutum Christi decimum tertiumpene absolutum. Atque hoc conficitur exinstrumento, superiusindicato, de apparitione, inventione, ac translatione sanctorum quatuor Martyrum Bergomensium, quos interesi S. Projectitius in itto quippe ad rem nostram h&c narrantur Permanserunt mitem praseripLorum Martyrum corpora
!

oantata

ibi

venerandique templi memoria ultima pontificali Misaa, et in-

Btitute pro translatione corporis S. Alexandri, et aliorum Sanotorum, ad concathedralem S. Vincentii Bolemni supplioatione, instrumentum edidit. Ex hoc posteria plena et distincta status rerum, translationissanotarum reliquiarum, et diruendi templi series, e1 imago provide servatur. Kditum est hoc aolemne doeumentum Kalend. Septembris anni kslxx.. et opportune leg-itur impreBsum inltalia Baora Ughelli editionis Venetaa fol. 500,

in cathe-

sublatis

M>mauBa impressionispalmaribuB mendis. ILvcclarissimus Querrinus gui idinam ibidem observassetet correxisset turpem ittum
:

Alexandri Berg-omi. per multos annos minus decenter latentia, ita ut Bekgomeus populus Sanctosillos vix sciret.. Cumque ibi longo temfoius decuksu sine dkbito cultu aut reverentia stetissent etc. Cum ergo Bergomensis civitas Sanetos illos tunc vix sciret; multo minus
sciebat

drali ecclesia S.

et

pwtwhrotttsmum,
'l

palmarem

nu,t

t,s,

xaem pr&miserat
rt

Veneta editione relictum tptx-pag. 7Z superius citata auctor

t

in

eorum Acta scripto vutgata apud se exstare nam si hxc novisse, illos non novisse non poterat; proinde tunc apud Bergomenses etiam non exstabant lectiones proprix ex antiquis
vei noverat,
:

Actis depromptx.

anno

t70i;hr
vi,,l uorn,,,

*****
PUm Brr
gom.notttia

"""" <''"'<* I74, his rerbisnotaturmOfficiis proprus Sanctorum Bergomensium, qu<e excusa mnt ""'"> "07, pag. 111 Sacra ffituum Conwgatio benigne indulsit, atque
:

mutiguam co/uvrentem. MPostrema denique translatio, qu<e accidit

tero

concessit,

Uffloium

ut

translationis

sanotorum

xandri,

corporum Ale-

reoitatum, imposterum singulia annis die Man, qua translatio diotorum sanctorum Martyrum et sooiorum anno proxime prasteritu mdcciv m novam oathedralem completa fuit, eodem mov

du

e1 Bociorum Martyrum Bergomensium hactenua die nn Aug-usti de Communi sub ntu

uo, et a

t.
etc

Die

quibus reoitabatur, recitari possitet va Aprilis mdcov. G. Cardm. Carpineua

Sanctus autem Aiexander martyr, de quo tottesjam mentio facta est, Bergomi colitur tamquam patronus principaiis, ac ritu duplici prtnwclassis, die xxvi Augusti; de quo tunc no-

martyrio e? usdem Sancti ad posferos transmisere sccuto demum sexto decimo acproxime sequente* Ad fuec, permittant nobis, eruditi Bergomenses sincere et aperte fateri, non esse nobis exploratum, undelectiones propriw desumpLv sint Consuh possunt, qux dicta sunt in fine Commentarii Pr^AcUsS. Hesteruv pag. 511. Heecsunt, qul dej. Projectitio coltigere atque huc transcribere
nobis vzsum
est.

AchsBergomensi popuio tunc ignotis ; quierere nobis iweat, an et quo e fonte antiquo biographi sua hausemnt, quse satis iiberaliter de
Vitaac

aut reverentia stetissent usoue *** 1290, quo revelati et coqniti F Juere. Itaque quia corpus S. Projectitii diu ante hunc annum fuit sine cuitu, immopene sine notiiia et consequenter sine Officio ecciesiastico, sine

sine debito eultu

JSSienimhxexstitissent; neutiquam enimisti Martyres ibi tam longo temporis decursu

aclwtoni

Ouspro-

ad annum Christi

DE

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTL

545

DE

SS.

JOANNE ET CRISPO
PRESBYTERIS

ROMAMS

FORTE ET MARTYRIBUS
Ex
Scb T)io-

Martyrologiis
Annalibus ad annum 302, num. WGscribit, ipsos etiam passos esse,perspicue indicare. Sic habet Ex eodem quoque Romano clero Joanues et Crispus ordine presbyteratus insig-nes, cura in eadem persecutione multorum Martyrum corpora relig-iose sepultune mandassent et ipsi quoque
, ,

i
.

B. S.

CtETUNO.
Martyres
/

aliundenoti

tunt,

e hisce duobus sanctis presbyteris frustra a Amequsesita? sunt, quse dictis pridem in ho~ diernaad Usuardum observatione superadderem. Id verum est, non infrequentem in hoc Opere deiis mentionem accurrere,etporro occur-

J D

suram,

nempe, quoties de iis Martyribus actumest, aut porro agetur, quorum sepeliendis
toties

eorum

sunt

meritis

sociati;

quorum

memoria

corporibus officiosissimam, ut est in Martyrolovarios giis, operam contulisse leguntur. Sanctos

consijrnata certa- ipsorum die natali in Ecclesia est

insignis.

E
martyrii
Wrtinifi p " """"

quibus ab ipsis sepultos, uti et coemeteria, enumerat Piazza in suo Diario sepulti fuerint, sacro Romano hoc die, de quibus etiam, utjam
in

ILvc dicta sint, ut pateat cur in titulo addiderim particulam forte, nimirum quod deillorum martyrio non omnino constarc/ quamns <(e
1-

niteculi

sermo est in Actis nostris. Neque iis modo diutius inpace quieverint, quemadmodum Martyrologia nostra satis indicare videntur. Neque vero aliunde, aut de aliis ipsorum gestis aut de
dixi,

cetero

magis

incliner,

ut

eam palmam

cos con-

secutos existimem,

quam
et

ipsis diserte tribuimt

Petrus de Natalibus

Ferrarius, nescio tamen

epi-

qua

fulti auctoritate.
:

Audiamus Equitinum

martyrio
eimnanlurinMartyrohgii.'.

edoceripotui hactenus, ut de solo cultu

fere hic loquendum supersit % Primus, quod sciam , de ipsis

meminit auctor

Romani parvi hac simplicissima annuntiatione

Joannis et Cripsi presbyterorum. Inde eos acceptos brevi hoc elogio ornavit Ado Eodeni die Romge in sexto Philippi (vide citatum Usuardum) Crinatalis beatorum presbyterorum Joannis et

Romffii

scopumlib. 7 cap. 75 Joannes et Crispus presbyteri Romae passi sunt sub Diocletianu augusto. Qui cum iuundante pcrsecutione ipsius imperatoris, multa Sanctorum corpora offieiosissirac sepelisscnt, et ipsi ab imperatore tenti, gladioque in
Christi

confessione
ipsi

ca?si,

eorumdem Martyrum
meruerunt xv

raeritis et

sociati, g-audia vit

spi, qui [ in ] persecutione

Diocletiani et Ma\imi-

Kaleml. Septerabris, ut dicit Ado. Non minus expresse Ferrarius Quapropter jussu Diocletiani
:

sepeani' multa Sanctorum corpora officiosissime sociati lierunt. Quorum meritis et ipsipostmodum gaudia vitse meruerunt. Heec ab Usuardo descriPliilippieiMasimiani C ptasunt.recte omisso sexto quo modo etiam commemorantur in nomine sola antiquo Bellini, et hodierno Romano, addita paulo nescio an verius, voce leternffi vitae. Clarius Rorase, loquitur Beda Plantinianus his verbis :
, ,

compreliensi,

cum

fortes iuChristi confesaione per-

raanerent, ad paliuam martyrii pervenientes, consortes eorum, quos sepelierunt, facti sunt xv Kal.

Septembris.
5

Habes hic qucV de cultu

:

et

martyrio dici po- ubatemiepuUacorum.

corP or "* t,c puoUcx vc.

modo potest, ubi Sancti seputti fuerhd, aut eorum reliquuv venerationi exposita?. Ad primum, recte notat lerranus, id nec in
tuere
qucvri

...

Mralion i

beatorum Joannis et Crispi presbyterorum, multa corpora Sanctorura in persecutione offiinpace ciosissime sepelierunt et ipsi postmodum
,

qui

Usuardo exprimi. Inter chartas cxpoiita. nostras invenio imagines binas diverscv magnitu- P dinis, a PP. nostris Pragensibus vulgatas, qui-

Adone nec

in

quieverunt.
QwtrUur, anfwrint

Galesinium, Ghi3 Recentiores Maurolycum, numero. Observanda hic nium aut a n os non postrema Bedse verba, quse sane martyrium satis aperte excludunt. Neque vero Vetus illud Romaneque Ado aut Usuardus iltud asserunt
.

bus reprxsentaturS. Crispus alba etstola indutus intervaria Martyrum corpora, notaturque inferius, sacrum ejus corpus Roma Pragram delatum anno 10:17, donatumque ecclesise Donlusprofesscc ibidem, ubireligiose cotitur. Sitne porro ejusdemmet S. Crispi, de quo hic loquimur, non

num,

nam meritis

sociari, nihil

minus significat, quam

eodem genere mortis occumbere; nec aliud innueMarre videntur, quam quod Joannis et Crispus
tyres sepeliendo meritorum ipsorum participes factisint, gaudia vitse seternae ea ratione prome-

habeo unde tuto queam statuere id certc exprcssum invenio, a celebri nostro P. Nicolao Lancicio
;

rendo.

Nec

satis video,

Baronium

in

iis,

qucV in

acceptum Romse ex coemeterio Callisti, seu S. Sebastiani, in quo ambos Sanctos seputlos fuisse asserit laudatus supra a nobis Bartholomicus Piazza in sacro suo Diario Romano.

I)K

546

ACTA SAXCTOEUM

DE SANCTIS MARTYRIBUS

PONTEMO,

PILENTIA,

TATIAM ET MARCIANA
Ponto

HELIANA ET LAUTIA SEU LAUCIANA

J.
fi.

s.

Amasese
t

in

XVIJI

Aoc.

Florentinium in cujus Martyrologii exemplaribus nonnulla occurrit diversitas in expressione locietnominum.VetustimissiEpternacensisverba Pilentise, Tatianae et sunt In Ponto, Pontemi Ilclianse et Lautiae, vel, utin Martiansa virginum, Corbeiensi, Laucianffl ubi et locus exprimitur
;
: ,

s
l

omnes eodem die et loco pro Christo simul interfecti, haud satis compertum est referuntur in codicibus Hieronymianis apud
inlne hi
:

iitulo

expressa est. Frustra ex aliis, qum contracta dicimus, lucis quidpiam qu&sieris, cum ipsa magis corruptasint.De cetero, quid,quo tempore, et a quo tyranno passi sint, non est unde vel eminus conjicias. De Massa Candida, quse hoc ipso die in Hieronymianis sequitur, agetur cum Romano ad diem hujus mensis xxiv ubi etiam examinabitur , utrum ejusdem Mass<v partem faciant alia, qurn ibi sequuntur, nomina Discife
;

In Ponto
AmifliflB,
I!

Amacis
,

civitate,

in textu Florentinii,
t

vel Dissei, Amacia?, Potomi, Martyrii, Agapiti,

Ziaci

et

de qua ibi expediunt nisi substituatur Ama.sea, prout in

pluribus quwcerteremnon

cum sociis eorum.

DE
J.P.

SS.

LEOIVE

ET JULIANA MARTT.

MYRjE in lycia
e publico horum Sanctorum cultu certiores \quidemreddimur e Gnvcis Latinisque Fastis; sednon eodem ubique modo in iis annuntiantur. Menologium enim Sirleti his verbis eos refert: Eodcm dic (xvin Augusti) certamen sanctorum martyrum Juliamr ct Lconis qui passus est apud mare prope Myram orbem Lyciffl. In nostro apographo e Memvo Chiffietii tego ista
(irAy)ff(oy

1)|K XVIII

tov 2po(3i;Aou) et sancti martyris Leonis, qui

AunutiTi.

passus est ad mare {Mediterraneum) prope

Lycise.

Myram

Jiubmtur
in Fattt*

I)

Grdtii

ae

Martyrotogio /tomano.

'IouAiavtfs

f*.

xjeI

Aewrofi

affx>)Tou.

Juliame martyris,
:

ct Leonis ascetoe.

Menwa magna hivcmemorant

Quibus adde Martyrologium Romanum: Myroe in Lycia, sanctorummnrtyrum Leonis et Juliana?. Qui sive ad hunc diem, sive ad alium spectent,quo martyres synonymi habeantur in sacris Fastis, proprius est hic eos signandi locus, quo notantur in Martyrologio Romano. Cangius lib. 4 Constantinopolis Christiamv pag. 149 meminit de hodierna Juliana exMenseis ad hanc diem xviii
Atigusti.

Memorla

sanctas martyris Julianae,

ad Strobylum,

DE SANCTIS MARTYRIBUS ROMANIS

IIEItMl
J.P.

SERAPIONE ET POLYJNO
Sylloge de cultu ac martyrio.
Martyres
inscribuntur
Tiv cx Trerpac iravdsivev EAxuffuov
tpEpgt

DlB Wlll

uandoquidem

isti

AlClMl.
Annunliantur

ii

Fastis Gtwcis ac Latinis, annuntiationes ex utrisque depromptas bifariam dividemus, ac

:

primo signabimus Qnecos. Memva magnaexcusa hoc die ita itlos memorant Mvyjjxy) rwv ayiwv (xapriipwv 'Eppou, iepa7n'covo; xai HoAuaivou. Id est Me* moria sanotorum martyrum llcnme, Seraponis et
:

Kai 2cpa7riuv, o 77/iov areppos 7rerpa;. E rupe tractus barbaram ubi subis necem, Te fortiorem rupe, Serapion, probas.

Supersunt duo hipostremi in laudem

'0 Ilo/uaivo;
aifj-a.

S. Polyaeni

yzi ffupei rrsrpa;

ViAy.vui. I}i)iis(i<'in<U' singulosversibus

honorant.

Tfacsp Xptorou yiavTOz t/. nirpac vdwo. Petra lacer, Polyfflne, fundis sanguinem

Qui Hermffl accinuntur, itasonant

'Ep/xw
(3tai6>;

xai Trsrpat; aupoptevco.

Trpoccf -jyr,

Tirqp^C rerpa

/.ayw ROAOg.

Kaptatus llcrmas per petrae vi dum fuit Petra refugium herinaceo cffllum exstitit. Dtto autem versus sequentes aptantur S. Serapioui

aquamqui de petra fudit, tuum. primo disticho ailudit poeta ad illud PsalmtlOBt- 18 Petra refug-ium herinaceis. Quod in Veteri Testamento Gneco-Latino secundum Sepluaginta interpretes ex auctoritate Sixti PP- V. edito, tomo 2 impressionis Parisimv anni 1628 eodem modo Latine effertur sed in textu Greeco
ProChristo,
2 In
;

Martyru

pag. 130

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

A pag. 130
est
:

517
r/,v

Ilerpa xaratpvyy; Tolq

yotpoyp^uXrttc.

Vfov

Trpooxwncat.* "A/).i rpaveo-rara

Tftov,

zio-::v

f.v

n-

CCT4IB
J.

Et ad vocem

herinaceis,
:

rot$

j^oip oypvX Atoi$,

o-

Trarepa, xai

xat dyiov rrve-Jua tv:h/-,iy;

Y.3.7X-

P.

tantur hvec pag. 132

Quomodo omnes

interpre-

pwaevct ra sidco/a /ai roj; irpOffxvyouvra^ avra. Tore

sxeXsvffsv
rrerpcodi^i
6

tes transtulisse testatur

ad Suniam sauctus Hie-

errap^o; cvprvai
*

avrov^

ev

roa/eot xai

ronymus, praeter lxx, qui dixerint /a-/cooi;, lepoeibus ;' quod etiam in niultis codicibus. S. Augustinus et vetus , habent utrumque Pe,
:

tottoi;

oirtve;
rr.v

ev rto oiSpSffGat
avrcaii
ev

ttikzw&Tc

oav,

-/.r.puio- xvr ; ;

xa/*/,v

opoXoytav.
e7:io')'' u'.>
i

Ta

oe
tv

Asttfutva

ajrrov

dvooiz

vS/.x^iic

Tf>~c: )

tra

Distichon, quod secundo loco dedimus, non indiget explanatione. Quod vero dicitur in tertio disticho de Christo, aquam qui de petra fudit, vel intellige de Christo qua Deo, et secundum illud Psalmi 77 v. 16 : Et eduxit aquam de petra. ?. 20 ibidem
:

refug-ium

liericiis

et

leporibus.

Ttaf, rrpsTrov9>]

xarsdevro
crcocrov

wv rai; svyat^ xai

Trpsff^siai^,

KvplE d 0eo;,

^ua;, w; ayaOi; zai

cpt^.av^pcoTro;.

ort ej/oyr.ri; -J-cxpynz zl; rovs atcova; rcov atfovtov. 'Aftrjv,

5 Sancti Martyres hi BomSB sunt nati. Deferuntur autem ab infidelibus, quod Christiani sint. tGrrcohic

Quoniam
vel

percussit petram, etfluxerunt aquee intellige etiam de Christo qua homine

nam cum
rinthios 10

petra esset, secundum illud

>.
1

ad Co-

non

Petra autem erat Christus : nec Petri 2 y. S Lapis, quem reprobaverunt

:

militibus ergro comprehensi sistuntnr praesidi Ronne, etinterrog-ati, Christianos se ac Christi servos esse confessi sunt. Quamobrem in tenebrosura ac foetentem carcerem detrudi jubcntur a prffiSide in quo inclusi Deum laudabant ac benedicebant, in sua confcssione exultantcs. Deinde a custodia
:

L(tt,ner* (i -

caput anguli, et lapis etpETRA scandali; aqua ex hac petra, id est, e sacratissimo Chrisli latere exivit, uti Unus militum est apud Joannem cap. 19 v. 31 lancea latus ejus aperuit, et continuo exivit sanasdifieantes, hic factus est in

offensionis,

comparuere coram prajside quo dum cogerentur sacriticare idolis, non consenscrunt, neque inflexus corum est animus ad simulacra gexitiliumadoranda. Verum iuauifcstissime fidcm pr:uejecti
:

dicarunt, qure cst in

Patrcm
idola

ct Filiuni ct Spiritum

g-uisetaqua.

sanctum

execrantes

eorumque

cultores.

B
i Fastis

signat

Grxcis.

Sirleti Martyres etiam nostros laudat his verpis Eodem die (xviii Augusti) commemoratio sanctorum martyrum
3

Menologium
et

Tunc

prseses jussit illos raptari

per aspera et pe-

trosa loca.

am

Qui inter raptandum mortui, egregisuam complevere confessioncm. Viri autem

dcposuere decenti

Hermae
rent
,

Serapionis

et

Polyajni

qui

fuerunt
cole-

religiosi in loco insigni

cum

lm-

ex urbe
ohlati,

Koma
et

et

delati

quod Christum
,

nore illorum corpora

tercessionibus

idola

vero

execrarentur

prresidi

Romee
pri-

quorum orationibus ac inDomine Deus salva nos, qui uti:

Christum ipsum

libere

confessi,

mum
clusi,

in tenebricoso et

graveolenti carcere con-

passi,

atque illinc educti et idolis immolare non per angmstissima, difficilia et petrosa loca

pertracti, interea

Deo ipsi animas commendarnnt. Quibus suffragantur Mensea magna typisvulgata. Imperfectam annuntiationem invenio eadem die in nostro apographo Mensei Chiffietiani
:

2tpai:mvoq

xti...

Serapionis

et...

Exemplar

no-

strum Grsecum

e codice bibtiothecce Cxsarese Vindobonensi transcriptum in hoc est singulare, quo diexix hujus illos notet Hiccenim habet :Mjyi 'Avyovorta &' rwv avtcov t/aprupcov 'Eppto;/, epaTTicovo;
.

y.xl

Hoku&iv&v.

Elogium autem seu compendium,

:

que bonus ac benig-nus es quia benedictus cs in secula seculorum. Amen. Codex vero ille, e quo hsec sunt deprompta, pluribus indicatus a nobis est die vin Augusti, tomo n ejusdem mensis, pag. 844 num. 8 et 9. Consuli etiam potest Lambecius lib. 8 Commentariorum de bibliotheca Cuesarea Vindobonensi pag. 201. Hxc sunt, qiuv notanda duximus ex hagiologis Gnvcis; e Latinis vero ista. G Habeteos Galesinius hoc die, quoitem Mar- Cattiuin tt/roloqium Romanum pubticopcr Ecctesiam uni- Mar 'y rol .... oro Romano .. ,, j versam cuttu honoranaos pr tvscnbit, annuam il- etc lorum memoriam ita annuntians tbidem [Romze videticet) sanctorum martyrum Ilermae, Se;
, ,
\

C
Martyrii

compendi

um

ibi subditur, martyrii fere coincidit cum Sirletiano ac Menaeis impressis, et sic memorat 4 Ourot ol dytoi Maprupe; ytyovaciv ev Pupty; ' dtaQaXkovTai de iJ7ro rwv a7rto"rcov to; Xpioriavot. 2vAAvjtp0evre; ovv 'Jtto urpartwTwv, izapio-Trpav r tizdpyvt T^cVCt-

quod

rapionis, et Polyasni
et aspera loca

qui

per angfusta, saxosa

/jl>]5,

y.al epcoT/iGevre;,

<s>ao),oyr<Gav

eavTOV$ Xpiortavou;

xai tJovAov? XptOTOv. Ato 7rpoo-ao*o-ovrai vnb tov ii:dpyov

Qi\r\$w&i ev
rcov

fyv^ka/.ri o-/.OTitvf v.ai duo-co<Jet.

l

KaStipyOev-

animas Deo reddidcrunt. F Quo tcmpore, quove sub imperatore aut prseside martyrium consummarint, incompertum nobis est. Ferrarius eodem etiam die itlos intexuit Catalogo Sanctorum Italise, addens in annotatione: Gracorum monumcnta circa horum Martyrum passionem Ilenricus Canisius tomo 2 Antiquarum
raptati,

Ot ajrdiv, vavovv tov Stbv xat tvkoyovv, aya^Xiwttj

ptevoi ev
T>Js

avtwv

6yo).oyia.

tovletxijq

r.apioTrpav

Mera de tovto ex|3/y]0evre; dvay/.coQivrw ircdpyy

'

lectionum refert; sed nulla in iis de tenipore, neque de imperatore, sub quo passi sunt, habetur
mentio.

tzc

di

vizb

avTov Bvaat
tov vovv,

to\j;

tidw^oic, ovv,

tiiav,

ov

oe

Kflf*CfOy;G-av

toic 7Tpocro/^rt!7f/ao"t

rwv e5-

^m^
DE

548

ACTA SANCTORUM

DE SANCTA HELENA
VIDUA IMPERATRICE

MAGNI CONSTANTINI
ROJAM

MATRE

COMMENTARIUS PRJ5VIUS

AKno
TBIl

I.

Nomen, annus

ac locus natalis.
nataUm
e/*

C1BCI-

CWAVIII.

Triplex

mm;
ctl$ '

nnta-

Us.ctto-

dorem quaquaversum diffuderit per orbem terrarum, uti perspicuum fiet per decursum hujas noslri Commentarii. Etprimo quidem ad nomen ^ Sanctse nostne quod attinet; non unum ipsiinditum fuisse, indicio sunt nummi, quos exhibet
4-1

agna hsec fortisque Mulier cum propriis tum Constantini Magni, ftlii sui meritis ae virt

j.

tutibus adeo claruit, ut nominis sui splen-

Juliam Helcnam, Constantini Magni matrem suam alumnam fuisse asserunt, ex Coello rege natam. Et in memoriam crucis ab ea repertse, crucem nodosam inter quatuor coronas positam, publico in clypeo gerunt . In eadem quoque urbe natum ex Helena Constantinum dicam
,
ii ii
,

ii

Cangius inter familias augustas Byzantinas pag. pro eadem etiam re citatum invenio The; saurum rei antiquaruc quem Goltzius in tucem

infra, videlicet arfannum cclxw num. 61 et 62 E quem locum consulere lector potest. Auctores vero qui Sanctam Britannicam fecere com:

dedit,pag. 125. Appellata igitur est Flavia, Julia, Ilch-na. Quse inferius n afferentur de morte ejus, fundamentum jjrsebent innectendi natates ejus anno Christi circiter 248. At de natatium locomajor est controversia, auctorum judiciis in varias sentcntias distractis. Sunt enim qui eam

Britannam velint alii Trevirensem Drepanensem in Bithynia aliifuisse pnvdicant alii aliam.
;
;

]]<)(

argumentum pluribus

iu r.rthtintintnnii

pertractat Usserius ccclesifwum primordiis cap.

est

QUS3

omnia huc transcribere, tam

longum

An<jU

necessarium. % Noster Atfordus tibrum edidit hoc titulo : Britannia lllustrata, sivo Lucii, Helen, Conubi consuli jiossunt, quse stantiul patrin e1 ttdes pro Britannia congerit. Cum autem post itlud opus Laudati auctoris, in tucem prodicrint ejus.-

quam minime

pendiose assigno ex Usserio superius allegato. Fffiminam primariam Britannise refert ex Chronico quod Ftavio Lucio Dextro attribititur sed Chronicon illud tamquam apocryphum ab eruditis passim exploditur. Deinde ex Martini Potoni Chronico narrat, filiam regis Britanniae exstitisse ex Henrico autem Huntingdoniensi scribit ista Helcna, Britanniae nobilis alumna, Londiniam muro, quod * adhuc superest, cinxisse fertur, et Colecestriam mcenibus adornasse. Ex Potydoro Vergilio Britannica matre g-enitus Constantinus Ex regis Angtise Oratoribus, quin in concilio Constantiensi cum Galticani, et in Basileensi cum Castellani regis legatis de itpaneiots (id est primatu) concertarunt Domus reg*alis AngliaB... sanctam Ilelenam.. educere comperta cst. ExHenrico Huntingdoinensi, Filiam reg-is Britannici de
; ; : :
.

/.

qui

Coleccotre, cui

nomen

erat CoeT. et

Celecestriam

Annales ecctesiastici Britannorum etc. ex proponere visum est ubi et cur S. Helena primam hausisse lucem dicatur apud BritannosNascitur, inquit ad annum Christi 247, num. 2, Helena e patre CoSlo, quem supra dixi virum Rcfrnorum ct Icenoprlnoipem in Trinobantum rum provinoiie. An apud Reg-nos vel potius apud Trinobantea nata sit, queestio esse potest (de qua inlra ad annum 00LXXV num. 61) quia utrobique
ti< iti
t

his

mcenibus adornasse, memorat etc. Quibus adde, si velis, Vitam S. Helense, cujus apographum habemus e Ms. Blaburensi Hirsaugise Hclena, F ait, Clohelis AngToruni regis filia. His ita hactenus propositis in favorem natalium sanctscnoStrse Imperatricis apud Britannos, liccat 7tobis desiderare testimonia alia, qucv sint hujusmodi,
:

ut sua antiquitate, sinceritate ac fide

accommo-

datum controversise adeo

parcns principatum tcncbat. Communiop nostrorum opinio pro Trinobantibus est ; ubi Essexiensis

pondus atque adeo assensum conciliare possint, antequam Anglorum sententuv suffragemur. 1 Di/ficuttates porrb quseeidemincommodant,
agitatse ac incertse
,

sibiadteri-

ager, et urbs Colcestria, illiua agri primaria

et

Helenam auam oivem certe hoc tempore urbs nita vis antiqnorum
ii

principem nsserit Puit

florentissima

illa

ut infi-

nummorum

quotidie eruta

"

plnne docet
:

inquit

et addit
ii

In nullos

Cambdenus in Colcestria, tamen Gallicno antiquiores

,

inoidimus.
cuti sunt

Eraut

Tetricorum

Victorinorum

atlegantur apud Morinum in Historia Ecctesise Christianas per Constantinum tiberaLv, Gallice edita,parte 2 cap. 6 pag. 17S et sequentibus. Et vero sitentium Venerabilis Bedtv, qui tanta inter sui temporis scriptores eruditionis laude floruit seculo octavo quique Historiam ecclesiasticam gentis Anglorum exacte admodum et prolixe
t

bunt

'

ii

Posthumi, Cerausii, Conetantini, et qui subseimperatorum. lii sunt (dc primis lo-

quor) qui tvrannidem usurpantes sub llelena vir-

quo itla provincia coeRomanis, ad ,sua usque tempora coyitextam; Beda, inquam, taudatse Historise
pit innotescere

conscripsit, a tempore,

giue aut parente, Britaunins in factionem

traxerunt.

suam

nata

quod llelcna in supradicta urbe probat idcm author non contcmnendo arffumento, Cives Oolcestrise, inquit, Flaviam
3 Ceterum,
sit,

His temporibus ConGalliam Hispaniamque regebat... in Britannia mortem obiit. Hic Constantinum filium ex concubina Helena creatum imperatorem Galliarum reliquit. Quasro
i
\

lib.

cap. 8 sic

memorat

stantinus,

qui vivente

Diocletiano

jam

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

jam a
lectore

519 lux
,
,

partium

studiis vacuo,

an

sit

vero-

sim, sat scio

eruditi

diffusa historiffi
,

qnam

avide
(

lOCTOftl

simile,

Bedam silentio prcssurum

fuisse Sanctm

sequuntur
,

cum

qui plures

Britannam

I.P.

cam

libi

Britannos ex patre Coelo natales, adeo Bntannorum nationi illustres, si eos inter antiquiora Britannim monumenta alicubi comperisset? Ad hmc, nonne S. Gregorius Magnus optimam nactus erat opportunitatem agendi denatalibus istis

g-enere regio

Drepanitidem aut et obseUTO genere natam prDardanam humili cum dicant. Pro his Ambrosius et Eutropius matrimonii pro stabulariam dicunt, et obscuri
qui
potlores,
,

wm

j,

can (

alijs

quando ad Bertham atias Adilbergam Anglorum reginam scribens, ei gratulatur Anglorum conversionem hortaturque impense ne regis animum ad perfectam fidei Christianm dilectionem succendere diutius negligat. Ita tamen toquitur sanctissimus ille Pontifex epistola 29 (al 59j libro
, ,

faciunt Britannici scriptores , non quidem Ut elegantissimi vir ingeantiqui, sed quorura
,

nii

dixit

media? aut noveUse

aetatis assertio,

cum

produnt. Atque Coeli, ut ex ex hac varietate narrationis profeotum qui Britannioam amperitissimis harum rerum
nescio cujus regis, filiam
, ,

n, Indictione

4, col.

1113, tom. 2
:

OperumParisHs

editorum anno 1705 Nam sieut per recordandaa memoriae Helenam, matrem piissimi Constantini Imperatoris, ad Christianam fidera corda Komano-

plexus est (Baronius videlicet tomo 3 Annalium ad annitm 806J Nicephori historiam repudiarit ceu mendacissimam contra cui Grreoa placuit, veris;

sima Nicephorum tradidisse

ista, quic recitavi,

soripserit.

Verum tum

rum accendit^SMsJ dium in Anglorum gente

dimus operari
ud
iis

ita et per glori vestrse stu-

ejus misericordiam confi-

non
1

tusenti^'

vero si natale illud S. Ilelenje solum apitdantiquioresAnglim scriptorescognitum fuisqui in set, quomodo S. Gregorio fuit incognitum, conversionem Anglorum toto pectore incurabe5

Jam

laudatum auctorem sequuntur ,Heleme patriam parum compertam esse potius indicant, quam locum ullum certum ac determinatum e pturibus inter eruditoscoyitroversis vere ei natalem fuisse convincant, tametsi tamen Grmcos ac Britannos ejusdem

tum

alia,

qum

apiui

competitores rejiciat.

E
mijumentis

bat? Sin autem cognitum ipsi fuerit,

fieri potuit, ut,

quomodo
scri-

8P. Jacobus Masenius noster in notis et addi* tamentis ad tomum primum Browerianum a
pag, 57G telam hanc operosius retexere conatus arctius adstringere est, et Sanctm nostrm natales Trevirensibus; sed annon majore cum molimine, quam operm pretio? Nam variorum, quipro solo
ipsiusnatali cerlant, sententiis inmedio positis. exipsa pugnantium inler se auctorum dissendicit esse sione, non nisi conjecturis rem agi,

ad reginam illam Anglim

bens ac de Helena loquens, verbo vel itnioo non indicarit, primum illam ibidem spirare ccepisse,

indidemque primam traxisse originem iltustre illud sidus, quod virtutibus et exemplis longe lateque Orientem et Occidentem illustravit. Hmc enimverovel similia magnus Pontifex opportune scriet apposite ad Bertham de Helena videtur pturus fuisse, ut hujus exemplo illam magis incitasset ad propositum suum, si quidquam de dicta patria rescivisset. At quid de aliis, qui Imperatricem nostram volunt esse suam? Veniamus
Trevirenscs

manifestum, Jam vero, uti pergit, potissimum Britannorum ex Panegyri fundamentum cum Broquoque elulat, vverus atquc ante ipsum Lipsius
domesticis et senihil deinde et his prfflterquam in restat; testibua jure auspectis adminiculi ra setatia maximum apud proinde jaotata hactenus veritas ut Treviros pnesidium repertura videatur

ad Trevirenses. GAlmannus, qui

,

vixit seculo nono, quiqueinpluribus memorabitur, in Sancta Vita ferius Helena oriunda Trevireusis, GotfriBeata, ait
,

Proxime

dus Viterbiensis Chronicorum parte 15 sub finem ita scribit Helenam quidam ex patria Treverorum oriundam asserunt. Otto Frisingensis in Chronico tibro 3 cap. 4-5 llelenam ex pagoTreunde eamdem eccleverorum oriundam dicunt
:
:

Basilii Porphyidem Maseniusrecitat nonnulla e constitutiorogeniti imperatoris libris Basilic&v, ubi Romanum fihum nes imperiates complexis, nupHas admonet, non temere cum quavis gente

esse conciliandas, praeterquam'

cum

solia Francis.

aanHos enim solos mag-nus ille vir Constantinus ilquoii et ipse habuit rx partihns ctus excopit,
lis

siam

plurimum eam deeorasse tradunt. Inter Usuardi a nobis editi auctoria, ex ejusdem editioneauctorisLubeco-Coloniensinotantur ista ad
hanc diem xvni Augusti
verorura
indig-enae
:

Quidnam satis sohdc pro patna PorConstantini Magni conflcies e Constantino

ortum. Sed
1".

phyrogenito,

Sanctffi

nobilissimae.

TreHelenae In Annalibits
. .

*'. hacta>{"< n,l/ seculo decimo? pro eadem inde confici; quidtttm? men aliquid

Namsive Constantinus Magnus

sive

fuerit Francus,

apud Browerum tom. i libro i citatur caput ad Christi annum 327 num. ILkc Helena Trevereos Galveteris scriptur lM indigena. Et ista notantur Kes nova diTrevirensibus

adeo hujus

Britannus, sive alius (quam controcersiam non est inter eruditos agitatam resuscitare
,

quo pacto e patria ittius, qualiscumquedemum ea sit, extundes patriam 8. Helenae

loci)

* f.

praelci

iere.

imo vetus, quod prseterire, * qui tanto aetamulto quoque rcte inferiorem Nicephorum, aut scriptores hic audiunt. At centiores Anglorum
cis;

enimvero jum olim in hac ecclesia decantatum, auguet in usus publici Breviaria transfusum in Treviris. Creditum ita stam Helenam ortam an ig-norare potepassim ante aliquot secula rant, qui publicffl fidei habuere testes Ottonem Godefridum Viterbii et Bonnensis Frisingensem antiquis membranis haud spernenda ecclesiee in documenta quae clarissimus junsconsultus Jacobus Campius, Bonnensis ecclesise quondam decaexpromnus, et postea protonotarius Mag-untinus
,
, , ;

matris ejus argumenti vel ipsemet 9 In/irmitatem hujus dum %Uo retisatis animadvertit Masenius ^d rum nobis pro verbis cto atiud assumit his quam pro Conmatre Coi.stantini Helena potius, ex haac auscepta lis sit, illustnua
:
,

et (e

diplonw-

quodam.

Btantmi patria a Silvestro, archivo nostro testlmonium depromam,

ejuadem

BBtatia

Pontifioe,

Trevirensi ecclesiaB,

ta

apoatolico diplomate Heleuaa August gratiam , quod inter metropolitanca et archiepitributum, collectum ante annoa Bcopalis eccleaiaj dlplomata

psit

et

cum Jacobo

archiepiscopo
sidus

communifero de-

Baldumo Trevir archiepiscopo partem pervetusto exhibetur, cujus cum in libro Unwn x iiitrfrnB fidei Browcrns, wc
faoile

trecentoa b

aliquam

apoffrapho dederit

et

P.

Sirmondus inter poat-

cavit.
7

Verbum hoc Trevirorum

tam

mum

exoriens discutit et offuscat

publicejam pas-

verbotenus hoc huma acripte reUqult, ego totum reddam. Sic enira Silvester Papa Treberensi loco
scribit

550
41-LTone
J. P.

DE
:

3.

1IELENA, VIDUA, IMPEBATEICE

Silvestro traditum, etsi
injuriis

scribit Ecclesiffi

Sicut injrentilitate propria virtu-

rerum

et

temporum

tot

te, sortireetnunc, Trebir,

ii

primas, ac super Gallos

n
!

et Germanos prioratum, quem tibi prffl omnibus harum g-entium episcopis in primitivis Christianae

casibusque periit, sententia tamen vetustissimis asservata schedis mansit. Et mox ita illud recitat.
12
ii

religioiiis doctorihiis .-cilicet

ii

Euchario, Valerio ac Matcrno, ac per baculum caput Ecclesise Petrus

//

tire et

Sicut in g-entilitate propria virtute, sor^wtniu nunc, Trevir, super Gallos et Germanos utseril
g"enreli-

sigriavit

habendum, suam quodammodo minuens

ii

n
i>

dignitatem, ut te participem faceret. Quem ego Silvoster, cjus servus succcssioneque indignus,

ii

primatum, quem tibi prse omnibus harum tium episcopis in primitivis ChristiauK
,

gionis doctoribus, Euchario

Valerio,

Materno,
signavit

ii

per patriarcbam Antiochonum Agfritium renovans

"
ii

per baculum

caput Ecclesise

Petrus

ii

confirmo ad honorem patrize dominae Helenae augfuflt, metropolis ejusdcm indigenae; quam ipsa
felix

//

ii

per apostolurn Matthiam

S.

Judaea translatum
Petri,

ii

/<

cum
pai
,

tunica ct clavo Domini, et dente S

dignitatem, ut te participem faceret. Quem ego Silvester ejus servus succcessione indignus, per Agricium patriarcham renovans confirmo. Hsec
,
,

habendum

suam quodammodo minuens

et sandaliiis

Andrcse

ct capite

Cornelii Pa-

ii

ceterisque reliquiis magnifice

ditavitspe-

tt

cialxterque provexit. Eiujus privilegii conscii no-

civiaimuli conimunione dirimantur,

quoniamana-

Browerus ubi vides, nxdlum haberi vel minimEe syllahv apicem de patria S. Helenre. Ex hactenus circa utrumque diptomatis exemplar expositis varia poterunt formari argumenta, quibus hu;

ad ptriw-

dendum
non mti* uceommodutii.

themate maeulantur, 10 Si sincerum ac genuinnm esset illud diploma, nemo inficias ierit, quinproesens controversia in favorem Trevirensium decidenda sit, tam claris utpote ac iam disertis terminis ad honorem
ii

jusmodi rerum gnari impugnent illa ejusdem exemplaria in quibus patriajam dicta asseritur, quidquid sit de rebus atiis in eodem diplqmate contentis, quve proprie non spectant ad nostrum
propositum. g 13 Dicent itaque adversus illud primo Bro- natakis werus, ocidatissimus ac sagacissimus monumen- JMewr torum Trevirensium indagator et eruderator, as- npud TrevU renset, re. sm'-d"ipIoma, a Silvestro traditum, rerum ettem- jicttur. porum tot injuriis casibusque periisse, dipioma,
.-

pritria' duiiiin;u Ilelena: augnistae,

metropolis ejus-

dem Indigenffl in dicto diplomate declarata: sigenuinum, inquam esset quod an pro tali haberi debeat, proxime nunc expensuri sumus, eaque de causa totum, prout exstat apud Masenium, illud iranscripsimus. Diploma hoc etiam habeiur in Epitome gestorum Trevirorum, a Joanne Enen Teutonico sermone edita et Latine reddita a Joannc Scheckmanno, cap. 5 fol. 16 verso, nec non in Gestis Trevirorum ab Urbe conditausquead annum Christi 1132, quie exstant
: ,

inquam primigenium acgenuinum; sententiam

,

tamen ejusdem vetustissimis asservatam schedis mansisse; quisnam ergo credat , genuinum esse exemplar quod producit Masenius ? Dicent secundo Masenius accusat Browerum, quod partem aliquam diplomatis Silvestrini nec tamen
, ; ,

inter Accessiones historicas Godefridi Guilielmi Leibnitii, cap. 30 ; quod nunc examinabimus.

ex integ-rse
ris fidei,

fidei

apog-rapho dederit.

Sedquomodo
:

probabit Masenius,

suum exempiaresse integrioquam Browerianum? Dicent tertio

,

Masenianum exemptar deterioris esse notccquam Browerianum deducitur ex eo quod nimium

II.

Examinatur diploma, quo Tread

virenses sibi tribuunt Sanctae natales;

quos

illi

probabilius

probet, atque adeo nihil probet -.probat enim litem de patria S. Helense finitam esse; quam tamen hactenus nec finitam, nec umquam ctare, perspicue ac fide historice certa finiendam inter

pertinerc videantur; Helense ge-

nus.

eruditosputamus. Dicent quarto Videtur veroMasenianum diploma non tatuisse Bro^ werum, qui utpote in rebus Trevirensibus longe piura viderit, quam Masenius, sed ex suo potius,
:

simiie

Diploma
hid

ii-

nter atia, quge diplomati isti officiunt, incomI moda, merito videtur illud contra sinceritatem ejus objiri posse, quod varia monumenta quse sub S. SilvestriPP. nomine circumferuntur, pro suspectis et apocryphis habeantur cujusmodi sunt Acta ejus, prout videre datur apud Pagium in Critica Baroniana ad annum 315 num. l indulgentiie ibidem num. 5; item rescriptum adsynodum Niceenam apud Coustant in Appendice ad Bpistolas Romanorum Pontificum pag.bi: quibus adde epistolam, guse ibidem exstat pag. 88; Constitutum denigue sub nomine prsedicti Pontificis de quo ibidem agitur. ILv.c cum ita sint;dic, amabo, an imprudentia accusandus
,
-.

quodperierai, sententiam vetustissirais asservatam f quod censeretillamessemagis sinceram, quam diptoma Masenianum. Dicent quinto Ex omnibus hisce rationibus suschedis exhibere votuisse;
:

spicamur omnino, voces

itlas,

Ad honorem

patria?

dominaa Helena? aug-usta?, metropolis ejusdem (Tre~ cirensis) iudigenae, a recentiore quodam philopatride suppositas atque intrusas fuisse. Atque h&c sunt, quce contra Masenianum diploma objici possunt, qu&que eruditis Trevirensibus tantisper

consideranda proponimus, onus

eis injicientes,

esset

is,

ma

iio)i

gui Silvestrinum illud, uti volant, dipiostatim admitteret tamguam legitimum,

est quwan Sancta apud Treviros habitarit, et qua?nam ibidem gesserit, de qua inferius tractari poterit. Ad Almannum supra num. G citatum, repone potest, non videri eum rebus Helenianis sastio,

ut istius instrwnenti integritatem ac fidem solidis argumentisprobent, si possint. Atia

sincerum ac genuinum, sed fbrmidinem conciperet, ilhtd instrumentum sancto huic Pontifici essesuppositum, vel esse ritiatum hac saitcm parte, quanatalesS. Helenca Trevirensibus adscribit ?
('.'

instructum fuisse, cum mox addat Tantae fuit qua re agam 3.; Certe non satis antiquuscst, ut ipsius auctoritate stari possit.
tis
:

nobilitatis (de

Et cero suspicio

ista

maxime confirmatur
lib.
a
:

ipso linurcro

Annalium Trevirensium

num.

2, ubi sic scribit

Cfflterum diploma

Superest, utdicamus de Drepanensibus in BithyS. Helenam volunt esse suam. 14 Procopius C&sariensis, qui floruit seculo p rip iacet sc.rto x>?\v vulgaris lib. 5 cap. 2 De xdificiis p> , Justiniani imperato?Hs, ita memorat In Bithy-

ma, qui

nia

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

nominedicta Helena?, matrisCon A stantini mg. Quippe natam ibi Heleuam perhibent, cum esset vicus ignobilis cui quidem Connia est urbs. de
:

551

ojus in raatris honore restauratam voluit Helcnopo-

ctom

lim

dici.

Jp
(/c

stantinus, in praemium nutricationis, nomen ac dig-nitatemurbiscoucesserat ; sed nullum imperatoria3

si

mag-niticentiag
et

monumentum

reliquerat.
:

Nam
pristi-

ad annum Christi 306 a Rnponde~ patria ac genere agens, Sci- '" r Baro mu>, ai(, Cra-corum reeentiorcs (EuBebiua cnim, licet reruni Gravarum ampUficator egregius, hiec
16 Baronius tom. 3
Ileleua?

nwi). 12

ornatum

structuram spectes

statum

silentio prsstermisit]
alios,

Nicephorum Hb.
historiffi

cap. 1H, et

num

locus retinebat, nudo urbis titulo insig-nis, Helenasque alumnffi suae nomine g-loriosus. his

Ex

tempore Procopii Ciesariensis famam fuisse in Oriente, quod S. Helena vitaies auras primum hauserit in Bithynia. Si qiuvras, quo Bithynise loco in Chronica Eusebii Pamphiii, quod S. Hieronymus Latine rcddidit, et Josephus Scatiger edidit, ad annum 328 de loco isto Bithyniee Drepanum Bithyniffi civitatem hecc attexuntur in honorem martyris Luciani ibi conditi Constanconficihtr,
; :

fldem prffistiterunt, eam fuisse Bithynam g-cnere afflrmare de qua et ejusmodi fabulam concinnarunt etc. ; de hac re
;

qui comraentitiffi

mox

videbitur, quandode Sancta; gencre agitur. Deinde postquam asseruisset idem Baronius, nataie sotuni Constantino obtigisse Britanniam, sic

pcrgit
dicere,

num.

16

Qua

pariter ratione ffiquiusest

llelenam fuisse Britannam,

:

quam

liithy-

Constan
linus

tius

* instaurans, ex vocabulo matris suae Helenopolim nuncupavit. Urbs itaque ista de qua loquebatur modo Procopius, Drepanum cst. Cellarius lib. 3 cap. 8 Notiticc orbis antiquipag. 17-1
,

situm
n

B sus Drcpane

Bosporum, ait, ver Est Drepanum. Stephanus etiam Drepane in Bithynia ad sinum Astacenum ". Etymolog-ico autem raagno ita situs deloci istius describens,

sive

scribitur
h

Drepanum

est

etiam locus Bithyniae

ad Bosporum situs . Fuit erg-o Bosporo" proximum, seu inter Astacenum sinum et Bosporum, ut ab utroque denorainari potuerit, atque remotior, quam Proncctus, a Nieomedia. Hnnc Drepanera sive Drepanum eum locum esse Nicephorus Callistus tradit lib. 7 cap. t9, quem Constantinus Ilelcnopolira
ii

in

matris honorem ad)

llaverit.

Oppidum,
Ilelenopo-

nam. Sed respondeo primo Aliud omnino est, quserere denatalibus Constantini Magni aliud de natalibus matris ejus neque hi ex illis recte deduci queunt, sicut supra num, 8 insinuabam. Secundo. Inter Gnecos recentiores ac historm commentitise sectatores non est locandus Procopius C&sariensis, de quo dixi. Tertio. Patriam Constaniini alii aliam statuunl nam Pagius iu Critica Baroniana ad annum 808 num. Emineniissimum Annalium ecclesiasticorum condito- ^ remcorrigens, Constantini, inquit, Mafrni patriam fuisse Naissura oppidum Daciffi mediterrane nunc Serviffi dicta?, certum esse debet. Et post hujus assertionis susBprobationcni itu coitcludit Quare quod Constantinus Anglua sive Britannus fuit. inter falmlns computandum. Tiilemontius tomo t Ristorise imperatorum notu in 'onstantinum pag, 615 Naissi natum itlum fuisse, etiam
:
:

\\

inquit.

Drepanum, matrem honorans,

tenet.

gua anerit

patriamri

fvSaeDreBithynia.

lim adpellavit . 15 Jam vero ex iis, qu<v dc tribus popidis, Britannis utpote, Trevirensibus ac Bithyniensibus, ^w quibus pnesentis controversiai cardo potissimumvertitur, pluribus hactenus a nobis sunt proposita, duse conclusiones deduci posse ac debere
nobis videntur
sit, famosissimam eruditorum ingenia in varias diu multumque distraxit sententias, nec decisam esse hucusquc, necporro hic decidendam ftde hialtera auiem, videri nobis, potiostorice certa rem essc causam BUhyniensium scu Drepanen;

17

Apocrypha

est sentenlia

Eutychii patriar*

aorefilUtur

ch<r Aiexandrini, qui in libro, cui titulus Contextio

gemmarum,

sive in Annalibus, interprete

i

Edtoardo Porochio, tom.

tio,

pag. 108 de Constan:

quarum altera

Constantini patre, sic fdbulatur Hic in partes Mesopotamiffi ac Rohffl profeotuSj dum in oppido quodam Rohffl Caphar Phaoar [vico iig-uli]
vidit ibi mulierem pulohram, formosam, nomine Dlelenam, quffl a Barsioa episcopo Rohensi ad fldem Christianam conversa fue quam oum a. patre rat, nec non leycrc didicerat

hanc

litem, qiuv tot

dicto subsisteret,

C sium, qucc videlicetjam tum a secido sexto

fucrit

in stabili posscssionc, ut ita loquar, cum publica tunc temporis istius rei fama circumferretur, uti

pctitam in uxorem silii duxi iet, ea ab ipso grravida facta est. Reverso deinde Constantio Byzantium peperit Helena filium ]iulchrum, mansuetum, ine eduConstantinum, qui catus, Grfficorum sapientiam addidicit. Hsec ibi. Quw dictus au.clor nugatur de miilriuiouio Con-

tellectu prffiditum..

ex Procopio eruimus. Auctores autem qui

vel

pro

Britannis rcl pro Trevirensibus superius allegabantur, sicum seculo Christi tertio, quonata fuit notitii debent censeri; S. Helena, conferantur sin vero cum seculo sexto, quo vi.rit Procopius, nimium recentes, quam ul hujus antiquitati pr&
t

stantii

eum Helena inito castigari possunt em dicendis paragrapho promime sequente; patria vero tfesopotamiensis, quse ibidem indicabatur, confutatur em sttperioribus t quibus Sanctam jntBithynia natam apud Drepanenses. Apocrypha inquam, est sententia Eutychii, qui secuto demum Christi decimo, quo vimit, tale OCU coytnit.cn/um ret coufn.rit, rct cx firt

ponderarevaleant. Quod Browerus dicebat supra num. G c vcteri, uti vocabat, scriptura, non mul-

tatnmus

in

ttmvidetur kabere pondcris, quamdiu nonconad quodnam seculum vet tempus pnvterpropter ilia seriptura referri d.eheat, necproducuntur notitise vi quarum possit examinari an respectu S. Helenae veram et accommodatam vetustatem habeat. Alque /nvc quSB in favorem Drepanensium in Bithynia retulimus, admodum conscntiunt cum dictis jam pridem a Papebroin Commentario chio nostro tomo v Maii die
stat,
.

mentis adoptavit, unum quibus Contextiom m

infarsit.
fri
'i::

utique em aliis pluribus, m trum, quam citabam,

his

dem

i!
:

sima,

enim occurruul plura notatu quiqua fru tra alil quffii antur
i

certe plurima

anilibus fabulis simillima,

bello finxerit, saltem

quffl

non c\ prop

ex futili-

bm

historico S. Constantini
20,

ubi hsec legunlur

-.

lmperatoris,pag. Acturi de S. Helena

nihil necesse habi
i

Magm

ionumen1 is hausit, uti observat Caveus heterodomus in scriptorum ecclesiastico,-,,,,,

'

btoria litteraria.
sunt,

Latinis

xvni

Aug-usti,

18

Nec melioris notm

qum

in

xcilii
,

lniirHUl

natalibus ejus uunc opcrosius disputare; interim tenemus, non Britannam, sed Bithynam fuisse,

Prsefatione, emArabicis Orientalium

<<>

u(ll)rum

dicibus Latinitate donata db

lense,

Abrahamo
73

Ecchel-

ex eaque verosimiliter urbe, quara deinde

filius

habentur apud Labbeum tomo 2 Concitio-

Augasti Tomus III.

rum

552
ioctom

DE
col.

S.

HELEXA, VIDU A, IMPERATRICE

minantur ac laudantur tamquam de rebus Con- D
stantini in structura urbis Constantinopolitanae conscribendis bene meriti, laudatur et ipse his verbis Hi omnes (Interquos proxime erat nomi:

,p

Tot furores et irarum scintillse, quas dudum in imperatorum incenderat anirnis diabolus adversus Christianos, per mulierem quamdam, noraine Helenam, quae ab ineunte lEtate Christiana fide et moribus ab Edessense ur-

rum

384 his verbis

bis episeopo

imbuta

erat, sedatas et extinctjE sunt.

Sedibidem col. 380 (pro qua iegendum col. 888J disertius dicit auctor ille, quisquis est, Helenam Edessse natam, quando meminit Constantini filii
Edessen^. Sed scriptor ille satis in rebus gestis S. Helenae imperitiam, dum perperam asserit, eam ab ineunte jztatv. Christiana fide et rnoribus ab Edesseno epi-

Belens

mulierifl

aperte indicat

suam

imbutam fuisse prout planum fiet mox ex cum demum anno circiter ictatis sexagesimo quinto ad Christi fidem conversa fuerit. Imperitam quoque ejusdem auctoris hallucinationem proferam eodem 4 in fine. Dispiciendum
scopo
;

i et 5

Natatet

hauiu Sany.

nuncest, e quo genere originem traxerit. L0 S. Ambrosius in concione de obitu Theodos jj sen jor is augusti ita in rem nostram memorat Stabuteriam hanc primo fuisse asserunt, sic cog-ni\

fcam

Constantio seniori,
est.

qui
,

postea
quae

ptus

liona stabularia

reguum adetam dilig-enter

prasepe Domini requisivit. Bona stabularia, quae stabularium non ignoravit illum, qui vulnera euravit a latronibus vulnerati. Bona stabularia, quae maluit BBStimari stercorn, ut Ohristum lucrifaceret. Ideo iilam Christus de stercore levavit ad reguum etc. Morinus supra num. 1 citatus adjuncta tria in istis S. Ambrosii verbis expendit pag. 182,
ut omne, quo elevari possit ejusdem auctoritas,

natus Eutropius Sophista) qua3 suis oculis tum viderunt, accurate scriptis mandarunt. Hinc fit, ut Eutropius. accuratus istarum rerum Co?istantini magni imperatoris inspector ac testis, vix ignorare potuisse videatur plures alias ad ipsum spectantes, quibus videtur accenseri posse gemts matris ejus. Duobus istis testimoniis quse ex S.AmbrosioetEutropio protuiimus,consonasunt auctoris ignoti Excerpta de Constantio Chtoro, Constantino Magno, et aliis imperatoribxts, quse habentur ad calcem Ammiani Marceiiini a Gronovio editi Lugduni Batavorum anno 1693; ubi pag. 504 Constantinus natus Helena matre vilissima in oppido Kaiso refertur. Adde quod nec Eusebius, nec aiii historici ayitiqui, qui summis quidem eam laudibus efferunt, numquam tamen loquuntur de ipsius nataiibus, satis ad judicandum argumenti prxbeant, in illis se non reperisse, unde eam. taudarent; prout observat Tiilemontius tom. 7 Monumentorum ecclesiasticorum nota i in S. Helenam pag. 638. Ex his igitur apparet nobis probabilius, S. Helenam ex ignobiti genere ortam esse, etiamsi non desint alii, qui aliter statuant. Expendamus itaque iitorum
,

rationes.

III.

Argumenta, quse opponuntur

dubium removeatur. Et unum quidem adjunctum desumit a tempore, quo Doctor

;

sanctus scribebat, octo videlicet et quinquaginta annis post mortem Constantini quique aliunde ob senectam grandsevam adeo temporibus Constantii
ille

humili Sanctse generi, discutiuntur

ri
;

fuit legitima

Constantii Chlo-

conjux.
Christi 306 num. 20 EutroAmbrosium antea a nobis aliega,

erat vicinus, ut mors ipsius prsecesserit natales filii ejus annis quinque. Atterum adjunctum pro-

Baronius ad annum
pium
cum
tur,
ii

mit Morinus e persona S. Ambrosii, cujus pater exsliterit prsefectus Galliee Cisalpinse, id est,

et S.

tos explicare affirmet,

conatur

sic scribe?is

Eutropius

mm

q uk s ara

plus

quam
r

ncrijtit

tertim partis Jtalue. Tertium denique (Umstantini H llrleme pcrsouis, qua-

eam

(S.

Constantii, obscuro

Heienam) fuisse conjugrem tamen loco natam testari vide-

riDn origo H consanguinitas seu parentela tunc temporis incognita esse non potuerint tam magno domino. Et quid dico, inquit, tam magno domino ? imo vero quisnam adeo esse peregrinus tunc potucrit in Romano imperio, quinatales ignorarit

dum

ait

monio ejus
tor ".

filius

Constantinus ex obscuriori matriinBritannia creatus est impera-

hominum tam

iltustrium,

quorum

iiberos vide-

rant imperatoria dignitate insignitost Ita ratiocinatur citaius auctor ad corroborandum testimonium S. Ambrosii, cujus tempore Sancta nostra e mli ista conditione ad imperii honores evecta asserebatur. Unde scquitur, ut tunc fama
i

Sed quis est qui neg-et, respectu clarissinuptiarum, quas postea cum Theodora filia imperatoris contraxit, quibus et imperium consecutus est, obscurius dici debere priu.s conjug-ium Conp stantii cum Ilelena, ex quo natus estConstantinus? De sancto autem Ambrosio subdit ista Scimus

marum

S. Ambro.sii

testimonio

fuisse

eamdem Helenam

inmiii

genm.

publicapro talihabita fuerit, 20 Eutropius in Romame historix Breviario, una VIUll H,s/ori;r RomanB ScHptoribuS mi/ioribus Grsecis anno 1590 Francofurti edito, sic loquiturlib. 10 pag. 188 et 129 ; Constantio mortuo, Conatantinus kx obsotjkiobb mateimonio
ejtj s v
1

stabulariam nominatam,.. sed eo plane nomine vulg-o dicta, quod hospitis, apud qucm divertit Constantius in Britannia, filia fuisset. Sed qualis hoSpitis,

qui

ducem
:

totius exercitus

domi exciperet.

Certe haud infimi ordinis inter Britannos, et mediocrium facultatum scd par est credere (ut eveniro
solet in hospitalibus militaribus) qui in civitate no-

biliores ac ditiores sunt, eos, qui dig-niores pariter

militise

1,

v s, iu

Scriptor autem tur magnam fidem

stata.

Brltannia ercatus est imperator. illeob antiquitatem suam merei

ducunt ordines, hospitari

qui

solere.

22

Quamobrem
(

antiqnas

res

Britannicas
.

viatit

enim cum Juliano Apo:

Audiatur libro L0 citato pag. 183 JuliaQusrerum potitusest ingentiqueapparatu Parthis intulit bellum i-ui expeditioni ego quoque interfui. Apud Qeorgium Codinum in Excerptis de Originibus ConstanHnopolitanis pag. 9 editionis regim Parisiensis anni 1654, occurrit Eutropius
;

Sophista, qui
adfuit
;

Juliano Apostat in Persia simuJ inter aiios scriptores, qui ibidcm no-

quod compertum habuerunt ex antiquis Annalibus Helenam filiam fuisse tradunt unius ex Britanniffi regulis Coel nomine apud quem (ut dictum est) Constantius hospitatus, quam pulchernmam novit ejus filiam Helenam accepit in conjugem obscurumque e\istimatum est ejusmodi conjug-ium quod cum externa, barbara, et non Romana femina contractum esset a tanto viro, ab ipso scilicet nepute
sunt prosecuti
)

lMlit>

Claudii

DIE DECIMA OCTAYA AUGUSTI.

Claudii imperatoris, et

553

Romani

exercitus inBriian-

addiderit honoris
:

nia duce; sed et obscurius sane redditum,

cum
iis,

dem

"

Et iterum de eoQui ortus sui sublimitate verticem feli-

imperium

CTOM
J

I'.

creatus est imperator, et

una cum imperio Theoigitur, ut accidit

doram accepit uxorem.

Cum
,

qui temporibus et felicioribus rebus inserviunt, in eamdemque aug-ustam, posteriorem conjug-em omnes converterent oculos vilis admodum et abjecta visa est illa prior, quse jussu Herculii imperatoris repudiata fuisset, ac proinde contemptus gratia,
;

tcnuit adeo, ut nou posset esse nobilior ><, Citatur ad marginem Eumenius PanegyricoS. Ttaque ex his ita argumentatur Alfordus : Quod verum esse nullo modo potest, si revera altcra
citatis

parente

vili,

stabularia aut hospltis

filia

nascitur.

stabularia nominata sicutetGalerius Maximiauus, qui eodem tempore imperavit ob humile g-enus vulgo Armentarius dicebatur. Ita Baronius : cui
;

Ast hoc pari , qua ab Atfordo sine dubio, uti asseritur facititate, imo vero majore cum vidt fundamento negatur.Cur enim oralorillenon laudarit vere Constantinum a nobilitate Constantii
,

priusquam respondeam, obiter indico, de genealogia Constantii Chlori, S. Helenre conjugis, tractari apud Tillemontium Historuv imperatorum
nMlfflmscnlaitiui

patrissui, qualecumque demum fuerit genus fdii ejusdem Constantini ex parte matris? Sequens ar~ gumentum , quod ibidem proponit, vatde infir-

mum est. Scdquia,

si,

ait, in

laudem Constautini
;

effu-

no"

roerfunf

tom. 4>pag. 77. Non satis mihi 23 Nunc respondeo primo probatur, quocl Eutropius Sanctam nostram ex obscuriori m&tvimomo peperisse Constantinum voluerit respectu clarissimarum nuptiarum etc. Etenim Eutropius loquiturabsotute, non autem re:

Ilolona; nonicn silcntio teg-unt

dicat religiosus

abbas Bcrengosius lib. 2 De inventione erucis cap, 1 qui in magnia Patrum Uibliothoca lcg-itur seculo scptimo, qua-nnm fivrit Constantini mater
;

Helena
.. ii

ilelena,

inquit

nobili

fuit

genere,

scd nobilior sanetitate. Etcnim nobilitate

,

morum
.

spective;

apitd euminveniam mentionem de secundis istis clarissimis nuptiis, postea cum Theodora contractis a Constantio.

cum nultam ibidem

g Respondeo secundo
spitis,

Vox

stabularia pro

filia

ho-

Et nobilitatem pra-rcllit aliorum suorum quoniam llolcna non rcgi non c;csari, sed tantum senatori Constantio nupsit, ut infra dieetur, idco ideni auctor affinnat Helenam marito no- E
,

videtur nimis improprie, ne dicam viout idla simititudine veri

S.

biliorcm fuisse

nam
cap.

ita alibi loquitur (citatur

1)

in
es-

lente,
ta,

a significatione propria ad alienam detor-

margine
n

lib.

Unde oum melior

quam

eam

ita in-:

set Ilelcna

tellexerit

Ambrosius. Respondeo

tertio

Non

..

stantius a

pallore

GaleriOj et nobilior Chloro (itaCondicchatur) miruin uou est,

satisequidemperspicio, qugcnam necessitas cogat ad explicationes hujusmodi confugere in gratiam natalium S. Ilelense in Anglia seu Britannia cum probabilius esse censeam, illos ibidem non
accidisse, ut
:

quod tam
viro
ii.

nobilis femina

tam

nobili

sociata est

infirmum est hoc argu2C Valde, inquam mentum, quod a teslimottio Utn-tmyosii seu, ut
,

Mfordus.

dictum est. Respondeo Quod aiebat Baronius de antiquis Anuaquarto libus; utinam eos indicasset distinctius, ut de eorum cetate, auctoritaie ac valore judicium ferri posset! Enimvero Sanctam nostram in Bithynia natam fitisse, ex Procopio Ccvsariensi, omnium, qui natale ejus solum expresserint, antiquissimo

supra

satis

alii scribunt,

Berengosi petitur

propterea quod

auctor

quem tego fuisse Trevirensem obbatem ad S. Maximvnv/m vimrit anno circiter 1110, secundum Labbeum in Bibliotheca sanctorum Patrum etc. chronotogica ac Caveum
iile,
,

heterodoxum

Sistoria litteraria scriptorum ecclesiasticorum. Confirmantur ista e Mabillonio

in

probabiiius esse dixi; auctores aliter sentiunt, si cum tempore, quo vero, qui vivere cmpit S. Ilelena, comparentur,novitiosesse

quantum

scio

tomobAnnalium BenedictinorumadannumChripag. 516 Qui in praedicta, inquit, historia (translatiouis mdelicet reliquiarum S. Modoaldi) laudatur Trevirensis sanoti Maximini abbas Bercng-osus, is esse creditur, qui tres libros de insti i\i)l
:

censendos.

Alfordus in Annalibus suis ad annum Chrihumile ejus sti 273 num. 44 ad objecta adversus genus respondens, viam init a Baronio plane di2
1

ventione

editos, et
lii,i

c versam J

in expiicanda voce stabularia. Etenim J udseorum, inquit, illa vox, non Ambrosii fuit.

Patrum in Bibliotheca quosdam sermones composuit. Ccrte in y capitilras primo et secundo se apud tertii
sanotae crucis,
vixisse
satis

Treviros

declarat,

maxime

oapite

Nam

qund

illi

in

opprobrium, quia Christi

sta-

bulum ornavcrat in Oriente, iste in laudem rcillud tulit. Sed, amabo, quo pacto significatum Ambrosii extundas, prtesertim iilis e verbis Stabulamam hanc rniMO fuissk asserunt sic cogniitam Constantio seniori? Quo pacto exiilis item Ideo illam Christus de stercore Levavit ad regnum?
,
:

secundo, ubi ait, beataa Helenae nobilitatem ubi testari apud Treviros relicta ejus eedifioia,
u
i,

pavimentum domus illius variis marmoribus ct pario quondam lapide atratum etiam tunc
Berengosus
8.

ceroebatur.

Maximini abbas

Lau-

monai-tedaturin diplomate Heinrici V pro abbatia Necrologio S. Arnulfl Mi ttem is tx Ksd. r ii, et in

particulam cum hisce vocibus qvetitibus Alfordus iocodicto Ambrosium citans nonproducit.Ex his, quse supra dixi, sutis

Quam causalem

responsum est ad ea, qiuv habet Bandurus in Opere suo, quod inscribitur Numismata imperatorum Romanorum etc. tomo Z,LutetuvParisiorum anno 1T1S inlucem dato,pag.\\\. Verum juvat etiam expendere, qua* pro nobiiitate S H< Lens affert laudatus Alfordus ad annum 247 num. 3,
ubiita disserit
<pi* profirt
;

Hic esl Berengosus abbas, oujusrogatu ^cxv conHeinricus VS.Arnulfi po auctoritate, quo fundamento firmavit. Qua igitur Aubertus Mirmus ''> Auctario de scriptoribus
..
i

ecclesiastic/scajt. L99 pag, 19 Berengosum abba< tem ad S. Maximinum collocat inter auctores se-

culivutQuodautemBerengosononsit inomnibus fidendum, intelligesexiis^ qumdeeojam pridem M63. sunt dicta apud nos ad diem m Maii pag. nuptia cum Constantio cidoro AtnuncS. Helensa
quales fuerint, nnjuiremus. adversantur, 27 Muiia suni qux conjugio isti habeaiur legitimum. Zosimus quippe quo minus Comes itb. 2 Ristoriarum pag, 672 inter Roma*
i) ltlCritur

25 Paueg-yrici oratores (de iis infra num. 28) qui Constantinum coram et publice laudaverunt,

non aliud frcquentius usurpant, quam de illius generis nobilitate sermonem; et sine dubio utriusque parentis origincm exprimunt, cum dicunt est nobilitas orig-inis tuaj, ut nihil tibi Tauta
:

nm

historiie scriptores Cr.ceos

fyrti a

)Christi L690

minores Franco$ditarum hsec memorat:

t

554
ALCTO&l

DE
ti

S.

HELENA, VIDUA, IMPERATRICE

'.i

KwvoTtfvrtVoc,

tyiliai ywcux&i ol npMECi 0u

y.y-y.

ncm
ag-it,

infen.sissimus,

J.P.

vgwqv TweXSmtrYfc, Ksnrffmyrujp :m foatXei y&yartytivoq etc. Quce interpres Latinus ita vertit Constauqute matinus, natus ex consuetudine mulieris tcrfamilias non esset, nec in manum imperatori
:

cum de Christianorum rebus manifestus srepe convincitur proditor veriConstantinum pariter iniquissimus, quem

tatis.et in

ut desertorem
telligas,

deorum exagitat contumeliis; ut inipsum in Constantinum Philippicas potius

:

Constantio legitime convenisset etc. Chronicon Alcxandrinum, a nostro Radero vulgatum, pag.

Constantinus flpttriue cx Helenasuccessit. In Chronico Eusebiii Pa/nphiii, quod, interprete Hieronymo. publicavit Latine Josephus Scaligcr; pag. 180 dieitur Constanlinus ex concubina llclena procneatuB. Idque confirrnatur e textu Grseco Eusebii quem idem editor publici juris fecit, pag. 211. S. Prosper in Chronico, quod habetur inter
651, Constantius
,

inquit

decessit,

cui

Constantini historiam conscripsisse. 30 Contra est secundo Non minus mihi apparet credibile, Constantinum matri suzj datururn fuisse titutum augustce, siper verum ac le-

quam

/ttrft (e i. 9

cJmum

gitimum matrimonium ex ea natus non fuisset. Contra est tertio Quando novi ctesares erant creandi anno 305, sine mora a Diocletiano ad hanc
:

cjifs

<)})<,

ii

nutto

1'arisiis edita,

col.

r.ll,

nec non Cassiodorus anno 1G79 Rothomagi excusus, in Chronico tomo i pag. 391 in eadem sunt sententia (Etiamsi hic ultimus addat dicitur) quam etiam sequitur S. Beda in sua Ilistoria ec,

dignitatem propositum fuisse Constantinum, qui erat filius Constantii, nec quemquam dubitasse, quin honoris istius prserogativa merito esset ipsi debita, eruo ex Lactantio de mortibus persecutorum cap. 18 et 19, ubi hxc leguntur a pag. 14,Z impressionis Ultrajectinse anni 1693 Super:

erat ut
tur.

communi
necessc

consilio

omnium

caesares legeren-

Quid,
sit

inquit,

Galerius,

ctesiastica lib.
sius, cujus

cap. 8. Prsecesserat S.

Ambro-

cum

illis

opus est consilio, duobus (nempe Maximiano

13

dictum supra num. 19, Stabulariam hanc primofujsse asserunt sio cognitam Constantio seniori, videtur etiam officere veris ejus ac legitimis nuptiis. Accedit eo, quod Nicephorus Callistus libro 7 cap. 1S Ecciesiasticie historise narraiionem satis longam, ei variis adjunctis vestitam intexuerit de hac re. Ilabes, tector, quse contra legiiimum S. Ilclenaj connubium faciunt. Ae-

et Constantio) placere quidquid nos fecerimus. Ita plane (Diocletiani responsio est. Vide notas hic ) Nam illorum filios nuncupari ne-

Rerculio

cesse

est.

Erat
filius

xentius, hujus ipsius

tio

autem Maximiano [filius] MaMaximiani gener.. Constanerat Constantinus.. illo fastig-io

quoque

dig-nissimus..

Cum

hasc essent constituta procedi-

vipejam
Ull
COIIJIIf)!-

qtt;i-

vitlrm farait.

28
est

Eienim contra producta modo tesiimonia

Netpus satis concipiat, qua frontepu(

um HeUna

jiritttA)

Constantinum omnes intueNulla dubitatio. Milites qui aderant, et priores militura electi et acciti ex leg"ionibus in hunc unu.n intenti g'audebant, optabant, et votur Kalendis Maiis.

bantur.

blicus oratorpanegyricus laudare publice vetvoluerit vet potuerit continenliant \mstaniii Chlori,

ta faciebant.

Eumenii Panegyricus
inscriptus,

Constantio

ac dicere ausus sit, Constantinum, inito ab ineuntr mtate matrimoniq, eamdem fuisse imitatum, si vel ipsa Coustantini nativiias fuissset tacita exprobrtdio iuctmtiuentue sui patris ? Joannes
l.irineiusduodecittt Panegyricos veteres recensuit ac notis iltustravit, anno 1599 Antverpise excusos quos tntcr [ncerti auctoris panegyrious Maximiano et Constantino inscribitur, ordine quintus. Ibidem pag. 186 amborum laudibus intexit
;

ordine nonus apud memoratum Livineium pag. 191 breviter quidem, sed eeque magnifice Constantinum compellat in hsecverba Non ibrtuitahominum consensio, non repentinus aliquis favoris eventus te principem fecit. Imperium nascendo meruisti. Et pag. 192 Aliud, ipsa ortus sui nobilitate fulqui
est
:

(Augusto)

tum verticem

tenere fortunae,

et

quas

surama

hanc ad Cottstanlinuni apostrophen Neque eniin forma tantum in te patris, Constantine, sed etiam continentia sese votis gentium reprsesentat. Quo enim magis continentiam patris aguare ^ potuisti, quam quod te ab ipso fine pueritias illieo matrimonii legibus tradidisti, ut primo iu:

sunt non sperare, sed habere. Sacrum istud palatium non oandidatus imperii sed desig-natus intrasti, confestimque te illi paterni lares successo,

rem vidcre legitimum

filios

etc.

Tali scilicet inhonore

gressu adolescenti fbrmares

etc.

animum maritaiem

ium Cuif
ntunlh
Ctitoro

z\)

E quibus

spurios exstitisse apudRomanos, qicis credat? Nec vero spurios Constantini natales prseiexuit Galerius, de quo modo agebam, inter raF tiones, quas habebat, ut impediret, ne tunc csesar crearetur Constantinus; quam rem Tillemontius expendit tomo 5 Historiss imperatorum nota

ita recte

argumentahtr Baronius
18
.

Haeo ibi auctor pro oonoione, spectantibus magistratibus, dixitj oum

ad annum 300 num.

Maximianus eidem Constantino Faustam copulavit foedere nuptiarum: qusa a nobis nou tam in oommendationem oontinentias Constantini quam
Constantii patrissunt reoitata; oujus illeimitator faotus, nullam ante uxorem leg-itimam, feminam

eumdem Constantinum pag. 613. Adde, 1 in quod diu ante summo in honore habitus fuerit ab imperatoribus; cuietiam ad Diocletiani assistere dextram contigit, tamquam aulse primati. Videaiur Eusebius Vitm Constantini lib. 1 cap. 19
pag. 417 a Vatesio editcV, et Ilistoria imperatorum in Constantino articulo 4- pag. 83, et nota

prima
31

citata.
:

aliam

prorsus

noverit.
in

nobilis orator

qua fronte, quaesoj publiois nuptiaxum solemnitati-

At

bus, ooram uobilissiino ao florentiesimo auditoihi ounota sciente, haec de patre Constantio pra> dioare adeo potuisset, si lielenam concubinam. 95 qua etiam ipse Constantinus natus esset, ante-

Contra est quarto Constantius fuit coactus rcpudiare uxorem, quam habebat, ut Theodocattt duceret; de quare Eutropius inBremario historise Romanse lib. 9 pag. 126 Ambo (Con:

?od

mw

stantius mdelicet et
res
,

Maximianus
Romanse

quam
dicunt

legitimam
iis

uxon
ig-itur

quas habuerant, repudiare

Galerius) uxocompulsi. Au-

Xheodoram

duceret

relius Victor, inter

habuissetP Ex

historise scriptores

cum

ceteri onines,

qui

uatum Constantinum es concubina, tum Zosimus Comes mendacii redarguuntur^ dum ait eum genitum ex consuetudine mulieris, qusematerfeiniUas minus esseti ethnious enim homo addiotxssimus ethnicismo, et in Christianam reliffio-

Francofurti editus anno 1588, Diremptis, ait pag, 584, prioribus eonjugiis. Et ibidem in ejusdem Epitome dicitur pag. 542, Abjeotauxo*
Consuli insuper potest Cangius in Famiaugustis Byzantinis pag. 4&.Siitaque Constantii eonjux ante Theodoram erat S. Helena si
re priori.
tiis
;

uxor.

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

L

555
;

uxor si Constantinus ex obscuriore, ut antea ex conseEutropio dixi, matrimonio ejus filius

j ;

33 Contra est sexto

tegitimne ipsius nuptise

ACCTOII

quens est, ut ex legitimo thoro, non vero ex concubinatu vel pellicatu natus sit. Id quod recte etiam observavit Josephus Scaliger in Animadversionibus ad Chronologica Eusebii pag. 226 impressionis Lugduno-BataVcV annz 1606, in has voces ex concubiua Helena fuvc notans Si es matrimonio, erg*o xaxk vopw trw&Ado&nrc adversus senlentiam Zosimi et Hieronymi. Ea erg*o fuerit non si ooncubina sed prior uxor. Ractenus bene ibi stetisset Scaliger, sed miseram commisit hal;
,

J. P. confirmantur ex hac inscriptione, qucV habetur wffj ralioapud Gruterum inter Inscriptiones antiquas pag. nttui

1086. 2.
HISSIM.F.. ET. CLEMENTISSIUA:

DOMINJE.

N0ST1UC.

AUGUST*

HKLEN.E. MATIU

DOMINI. NOSTRI VICTOUIS Sl MPKR. AUG. CONSTAN

TINI. ET. AVI^ UOMINOUUM. NOSTROUl M

C.ESAIUM. l!K\TORUM

lucinationem, dum hisce subjungit sequentia : Atqui non potest, inquit. At qua de causa ? Nam prior uxor erat Minervia (vel Minervina) mater Crispi caesaris, quam dimittere coactus est, cum Theodoram privignam Herculii duxit uxorem sororem uterinam Maxentii matre Eutropia etc. Sed

uxorl
oiido.

divi. constamii TCeapolitanorum

et. ropui.is.

Eamdem inscriptionem exhibet Bandurus in Opere;

manorum

advertere debuerat Scaliger, Crispum fuisse ftlium Constantini, non vero fratrem ejus. Ad magis declaranda, quse mox attulipro legitimo SanctcV matrimonio , conducit tocus S. Augustini Avulsa, inquit, a lib. 6 Confessionum cap. 15
:

quod inscribiturNnm\*\w\lti imperatorum Roetc. tom Zpag. 113. 34 Cont?*a est septimo Explodi potius quam attendi debent aniles mcniw, qiuv de furtivo seu
:

conprma <

clandestino Constantii concubitu cum Ilelena alicubi circumferuntur Juvat imprimis hic memi.

latere

iegilimum
exstiterit,

meo tamquam impedimeuto conjugii, cum qua cubare solitus eram... At cg'o infelix... quia uon amator conjugii, sed libidinis servus eram, procuravi aliam, non utique conjugem. Itaque secundum expressionem S. Augustini, si Helena conjux, concubina non est dicenda proprie. Id quod nunc dicam. Sancta quidem nostra 32 Contra est quinto vocatur supra num. 27 concubiua ast hac voce non indicatur, Helenam Constantis Chlori minised alias sic vocabatur uxor me fuisse uxorem
:

tomo 2 Augusti ad diem v ejusdem mensis, pag. 71 occasione S. Eusignii martyris protuli a Commentariis Lambccii de bibliotheca Ceesarea Vindobonensi, ubi dixi, auctorem hunc
nisse, qu.v
(lib.

t?

pag\ 1S7 fabulosa S. Eusigmii Acta castiex eo, quod illis inserta sit, et sub ipsa quidem S. Eusignii narrantis pcrsona, mendacissima fabula de nativitate Constantini Mag-ni imperatoris ex illeg-itimo concubitu Constantii
S)

g-are

Chlori,

dum ctiamnum

esset

tribunus militura,
,

cum

quodam divcrsorio eamdemque impudenti sSimam fabulam etiam a NiceIlelena in publico

sive indotata, sive aliis insigmibus

carcns,

quae

phori Callisti adoptari Ilistorijc ecclesiasticffi

cap.

lib. 7

matribus familias compctebant. Licet ergo non ejus esset sortis Ilelena, quEe juxta leges viro e stirpe imperatoria Vespasiani oriundo, et Claudio II imperatori cousang-uineo jung-eretur ; patct tamen ex numismatibus antiquis, ipsam ex leg-i-

18; ideoque

eam ab Eminentissimo

Cardi-

nale

Baronio Annal. eccles. tom. 3, sub anno ac solide reftitari. TJcinde Lambecium a pag*. 108 subderc Grtcce ac Latine istius fabellaa drama, et concatcnata falsitatum atChristi cccvi. prolixe

timo matrimonii vinculo Constantio Chloro adhffiquidquid in contrarium protulerint quisisse dam, filii Constantini glori;c aemuli, aut etiom qui:

que ineptiarum congerie conflatuin

quod huc

non transcribo Porro nugas

t

Catlisti, fabulatoris

Grtcculi, qui vixit seculo

decimo

tertio relpro-

dam e sanctis Patribus fama a maledicis dispersa decepti in contrarium seusisso videantur, prout
habetur in notis ad S. Prosperi Chronicon antea C citatum. Baronius autem id aliter explicat ad

xime

sequenti, castigant bibliographi ; ut mira-

ri debeam,

quod Justus Lipsius

cap.
11

lib. 4.

De ma-

annum

Christi 306

num.

19

Komanorum

legri-

bus cautum erat (quod testatur Papinianus I. C) ut si prsefeetus cohortis, vel equitum, aut tri-

agens de patria Constantini Magni, ac commentitio Constantii cum Ilelena concubitu Drepani in Bithynia, tantum hac in re, dicamus potius somnio, l.ribnerit prsegnitudine
dietoauclori,
to,

Romana

.,

quem

cital loco pmtJlo

ttttl.e

drsigna-

* l.

Con

tantia

bunus contra interdictum uxorem duceret in ea matrimmiiin qua oflicium g-erebat provincia um non esset; cum ratio potentatus (nt ait) ejusmodi nuptias prohiberet. Qunin ob causam sic acceptam Helenam a Constantino * putarint potius concubinam quam conjugem. Sed quid Pau, ,

ut rotunde proftteatur, arbitrari se, vcrissitradidis.se.

ma Nicephorum

Ilis ita

hactenus de

prcvsenti controversia disputatis, conctudo, connubium S. Helenoa veruin ac legitimum fuisse vel

in ipso suo principio, vel postea saltem tale evasisse ante nativitatem Constantini prout retuli
;

rcspondit? Si post depositum oificmm ejusmodi in eadem voluntate perseveret, justas nuptias effici. Quid huic simile scripsit Ulpianus,
lus
I.

C.

legem Papiam interpretatus qua cum senatores vetiti essent in uxorem ducere libertinam, si tamen duxisset; quamvis (inquit) uxor ejufl non .>it; tamen ea conditione, si desierit esse senator, tunc
;

Baronio, hoc alias accidisse Sed panegyricus, castitatem Constayxtii laudans supra num. 28, mihipersuadet, illud ab initio verum ac iegitimti.,,1 ccstilis.se. Ilallucinatus itaque etiam est
e
,

Almannus, dumin VitaS.

:

HelenfB afftrmat ista

EKc Theodoram Maxide conjugio Constanlti cx qua ^ex tiaocepit uxorem iniani prlvignam
:

uxor ejus cssc incipiet. Talis nanique fuisse videtur causa Ilelenae cum Constantio, ut sic eam duxerit, ut, cum a provincia decessisset, ac magistratum dcposuisset, vcre conjux esset, ac matrimonium ratum quod quidem declaravit evcntus nam quam seinel accepissct, numquam dimisit usque ad nuptias Theodoree, cum Maximianus impera: :

Uoa fratrea Constantini ex Ilclena futuri sibi filii sustulit... Inlcrim diim illfl fdiciter et fortiteradmiDiBtraret
belli

neffotia,

comperta incomparaet potentia

bili nobilitate, pulohritudlne in

Uclcnae,

Domini tam beatffl, meditahatur ejus obtinere conjugium, deslderans, ei forte posset, ex ea suscipere flliumj multaquc illam, licet in
oeulifl

tor coegat.

dare Helense priori conjug-i libcllum

officio conoubinali, traretavlt reverentia et

te

honesta IV.

repudii.

Atnuncdeproleunicaanpturibus

3. Helenae-

556
fcOCTOM
J. 1.

m
An
stantinus;

S.

HELENA, VIDUA, IMPERATRICE

missis habemus, magnum illum imperatorem, D magnse suee matris immortale decus, verum ac

IV.

unica Helense proles Con-

legitimum Helenae filium fuisse, quacumque de-

quando

et

ubi ex ea

mumparte terrarum primam lucem hauserit,

sise

ita

ut agitatissimzc ac intricatissimse huic controver-

natus; Sancta a marito repudiata

quo

se receperit

an Constanti-

num
Tiyr
Unica,

converterit ad Christi fidem,

vel contra.
enologium Sirleti ad diem xxi Maii de pa:

quanlum
tcimui,

SatwtK
let

jiro~

Qmttuit-

tinut

Hic ConstanConstantini sie loquitur tinum unicum fillum g-enuit, nimirum ex Ilelena, de gua ante meminerat, primum Chri.stianorum imperatorem. Aliam ipsis fuisse prolem prseier Constantinum, lego, non esse memorise proditum ab antiquis. Hoc constat, Constantinum

\_lre

fuisse
:t

unicum

sit e vivis, tesle

eap.
,

inquit

Belenae filium, quando illaexcesEusebio in Vita Constantini lib. In ipflO, 10 pixj. 500 editionis Valesuttue rnortis conflnio posita.. ultimam volun:

innovandse laborem insumere nihil cogat, de qua tamen supra num. 10 nonnulla per transennam suntdicta, Quamobrem maneat hic lis illa sub judice. Sicui autem desiderium incessit hanc qusestionem pluribus tractatam examinandi, assigno ei auctores, quos considere possit, videlicet Baronium ad annum Christi 306 num. 16, Lipsium supra num. 34 designatum, Usserium cap. 8, et a pag. 9S9; Alfordum in Annalibus ad annum Christi 275 num. 2 et sequentibus, nec non in Britannia itlustrata cap. i sectione 2 ; Morinum antea assignatum, cap. 6; Tillemonlium tomo 7 Monumentorum ecclesiasticorum pag. i, et tomo 4 Imperatorum pag. 82, nec non nota 3 in Constantinum pag. 615 Pagium in Critica Baroniana ad annum 305 num. 9.
,

37 Constantius occasione dignitatis ciesarezc, Mmcon

tatem declaravit, neredem relinquens unicum

jj

fi-

lium, solum imperatorem ac dominum orbis terrarum, cum filiis nobilissimis ca;saribus nepotibns Buis,

uxorem suam Helenam s ""> ut Maximiani Herculii prwignam ducerct. Quo autem interea se E receperit llelcna, quidve de ea facium sit, non

quam anno

292 obtinuit,

repudiare compulsus

est

Ttaque sublestee fidei censenda sunt,

quamdiu ex antiquis scriploribusnonprobantur, ijn.r apud CapgraviunT in quaticumque Vila S.

Kelense foL
174.

ex aniiquis scriptoribus esse exploratum. Si recentiores audire lubet ; Alfordus ad dictum

scio

annum num.
dorffl

3,

Dico,

inquit,

po.stquam Theo-

verso referuntur
filium

Cum

igitur

illam in thori

societatem accepisset Constantius,

ea
,

generavit

es

quem

appellavit

con-

locum thoiunique, Constantius nihilominus t-jus filiique curam imprimis habuit, et non ad Quantiam in Morinis ubi nunc Hesdiccsserat
,

Btantinum, et alios sex filios, filiamque Constann Bouchetus vcro Annalium Aquitanix, anno liii Pictavii excusorum, parte i cap. 5 pag 17
i
i

num

est

(ut

putavit Malbranque)

sed

Helense

;i

l<

duos Helena&e Constantio filios attribuit pr&ter Constantinum, ea> hymnode Lucionensis ecclesisc fundatione composito, cujus initium Gaude Lucionum. Eorum alterum Lucium seniore fratre interfecto, patria expulsum, et ad monasticam uitam damnatam esse memorat, indeque a
: ,

Antequam pergamus idterius, audiamus Matbrancum De Morinis tom. i lib. 2 cap 15 Ad Quantiam MoTreviris asdes elcgantissimas constituit.
;

rinorum

tranquiiliu-s

dabatur perfug*ium.

lllic ca-

stcllum egregium editiore in ripa condidit Helena, accedcutc ad marg-ineui utrumque vico, quae
induere, poatmodum iu HedeIlesdinum tempora commutarunt. Scilicet Panegyrisad Constantinum habita, in ejusimperatoris honorem, Heleni oppidi meminit unde a matre ipsius dictum collcg-orunt imsteriores historici, atque ad Iledinum transtulerunt, cumconstet, llelenam e Britanuia pulsam trans marc habitasse, nec alibi peculiarem mag-is sedem tribui. Etiam cjus

nomcn Ilclenum
et

num

patre narigin eunt rnidtis presbytcris et viris religiosis impositum, ducentibus ventis, ad locum
inter

Pictavienses Aquitanico

mari vicinumapet

pulisse, atque ibidem

I

abbatiam

ecclesiam Dei-

parm irgini sacram exstruxisse, et a nomine C suo Lucionum appellasse. At quid hicde abbatia
tempore
editione

Constantii somniatur
Oallise

In novissima

traditur Ciilog-io

iu

Morinos involans ad Helena3

;

Christianse tomo 2 col. 1404 e Chronieo Mttllearenst nin-ralur /Ynno mccci.xxvii

:

ooBuobium
Lucius
a<l
ille

quidam imperialis

quod Luoius destructum erat. An imperialis superiorinarrationi, quam

8.

Mariaa

Lucionensis,

inccepit,.,

vicum nuptias agitasse de qua re agit libro citato cap. 27 pag. 173. Ita ilte. 88 Alfordus contra Nec, ait , illam in Britanniam redire tumultibus et persecutionibus fae,

ijuo diver-

tcrit S.

He-

fabulas relego, non hdbeo.

86

ansam

dederit,

exploraium

datam, nec etiam tam prpcul abcsse, passus est lcm Constantinus csar. Ccterum quod illa Treviris

ds (inno nn
tali tati

Quo anno Sancta nostra pepererit Constan-

comttmit

tn

tinum, fere convenit inter neotericos. Usserius in suo mdiee chronologioo pag, L80I annum serSe
Tillemontius tomo ! Historuv imperatorum pag. ^annumcirciterVl^, acdiem wvu Februarii assignat naialibus ejus quos Alfordus in indice chronologicopost tomum S Annalium, pag. 50 differt in annum 275. Idem ductor Annalium tom, ad Christi Vr:, num. nonnullos allegat,sed nonsequitur, qui illos inte.vnni anno dicto 272. Ad locum eomtmdetn natalium quod attinet jam indicavi supe; rius, non tam ad S. Helenam, quam ad S. Constantinum spectare hoc argumentum, dc cujus
Christianse 878;
;
i
i

abbas affirmat, quem de inventione crucis cap. 2 in hccc verba: Nobilitatem Helenae apud Treviros, icditiciorum suorum adhuc autiqua tcstacitat

habitaverit,

Bereug-osius
tib. 3

ad marginem

C09,

'

tur g-entilitas
is

ubi
ct
,

(OCOi

marmoribus bene declarat

pavimentum domus illius variquondam lapidc stratum quantum ibi pros aliis videretur
Pario

habere primatum. Praiterea vero ip&te planicies parietum, fulvo auro, velut hyacinthino textu
depiot, bene t^stabantur insigmia noltilitatis ejus inviotaa. Insuper etiam prrediorum ejus copias ecclesiis Dei olim undique collatai bene declarant,

quamnobilissima
ibi.

g^eneris polleretantiquitate.

Bmc

natali solo adeo

riis

multum, adeo diu et arriter a rascriptoribus kactenus disputatum cst, acporro fortassc disputabitur. Tnterim exjam prm-

aucioritas tum pro nobilitate, tum pro habitatione Ilelenaj jyost suum amarito discessum, qux sumitur ex Berengoso, qui traditur rixisse secuto demum 12, ex
dictis

Verum quamest infirma

supranum.%61 Pergamus cum Alfordo

.-

Urbs

DLE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

Urbs Trevirensis Helense nomen leternum esse toluit, cuso numismate paulo posterius, cum Constantius esset imperator, aut potius cum filius regnaret. Numismatis inscriptio erat hujusmodi
bat. Illis respondentibus,
tionis

557
esse tradituin lustratctoii

non tam foeda eluere piacula posset; JGgyptius quidam, ex Hispania Komam delatus

modum,

qui

J.p.

palatinisquc mulierculis familiaris factus; et ad

fl.helena AUGUSTA. Et in aTersa partesic secuiutas REipuBLiciE. Inferne Tero: str. Nimirum signatum
:

Constantini

colloquium

admissus,

sententiam

doctrinse Christianorum

haberevim abolcndi quod-

Treviris.
a Cons<tio

rtpu&to

(a.

Addi his potest domus Bonnensis ex Itinere Romano ab Hemchenio ao Papebrochio anno guod apud nos signatur t Ms. 1660 suscepto 146 Ad templum Collegiale guod esl Bonnse divertimus.. Non longe a templo abest Tetusta ex saxo quadrato domus in qua Helena habitasse
39
,
,

cumque peccatum ailirmavit, etid ipsum adeo polliceri; nimirum acceptantes eam homiuos impios

mox omni

non gravate Constantinus accepisset

Eara orationem cuin ac patritia missa faceret, perceptis iis, quae hic JEgyptius ut offerebat, priucipium impietatis hoc dedit divinatiouem suspectam haberet. Nam quod ei
delicto
libcrari.
,
,

dicitur, atque

ex ejus regione sacellum Teteri forma

multa? res prosperse per hanc prsedictss fuissent

rotundum ab eadem exstructum. Sedex his omnibus , etiam admissis tamquam veris , non satis pervideo sequi, ut Sancta ad tractus Trevwenses se contulerit temporc repudii sui. Gur enim hoc non acciderit alio tempore? Vide infra 10. Nec magis certum mihi est ubi Sancta nostra
,

quibus quidem rcipsa respondit eventus, vorebatur, ne itidem aliis adversis, ipsum hanc cousuleutibus, id quod futurum esset, pradiceretur. Atque hoc consilio impulsus, ad hujusmodi abolcnda se
convertit.

42 Ita impudens

ille

ac infrunitus Chrisliano-

perffriii'

fuerit in principio famosse persecutionis decimae. Lux major videtur affulgere pro anno 30C; quo quia Constantio patri suo imperatori subrogatus est Constantinus magnus, admiranda reverentia

rum osor fabutatur ineptissime, abolitam tum primum a Constantino divinationis superstitionem mentitus quando Crispus interemptus est,
,

ffunnir/W-

"
mi.)

id

quod multis annis post Constantini ad

rcligio-

ac tenerrimo affectu matrem suam, guoadvixit prosecutus, sicut posteapturibusdemonstrabitur; non videor a veritate deftexurus si mihipersuasero, eam anno jam prsedicto ab amantissimo sui fiiio ad aulam imperatoriam fuisse accersilam ; quem quomodo antea educarit restat eiiam dicendum. Quare acl anteriora tempora
, ,
,

nem Christianam conversionem evenit. At deea re

postea erit tractandum 5, guando videbimus guomodo in illasegesserit nostra Sancta. Interimprseter ea, guibus supra num. 29 e Baronio impii

tantisper redeamus.
Ex
Eutebio
asserimus,

cse historise lib.

Sanctam,
veri Dei co-

gnitione ii-

40 Theodoretus a Valesio vulgatus Ecclesiasti1 cap. 18, quod est de Ilelena matre imperatoris Constantini, eam laudat guod fdium promoverit in pietate Imperatoris mater ,
'

hujus gentiiis charaeteres depinxi adjungo ista, quse lego apud Caveitm heterodoxum in Historia litteraria Scriptorum ecclesiasticorum pag. 269, ubi inter scriptores gentiles, fidem Christi secuio v damnantes Historiariun ejus libris hanc in~
, ,

urit

butam
$e

ftnis-

ait,..

maguumillud lumen orbipeperit,

ei

et pietatis

alimenta
vel

subministravit. Sednisi idintelligatur

de pietate seu virtutibus moratibus, non vero de supernaturalibus seu meritoriis ad vitam scternam, vel de tempore post juventutem ac conversionem Constantini, (id guod videtur convenientius quia sermo est de itinere Hierosotymitano S. lielenae, guod paullo ait ante mortem..
, , ,

In his libris quoties de rebus rcligionem eorum aoriter Christianorum agit perstringit; eoque nominc in orancs pene principes Christianos, pr&Bcipue in Constantinum Magnum ct Theodosium scuiorem strcnue debacchaJoanncm Leunclavium tur. Non sum nescius virum quidem eruditissimum prolixam Apolo: , ,

censuram

giara in Zosimi gratiam edidisse, qua

et malitiaa labe,

cum

;ib

ii>-

juriis, fiotisque in Cliristianos calumniis a livoris

qua flagrabat maxime, omui, quo

potuit, ingenii acumine vindicat.

Verum

dum

octogenaria vero decessit e vita) ingressa est Theodoreto repugnat Eusebius lib. 3 Yiim ejus:

hominem gentilem

et Christiani

nomiuis hostem

dem

C quidem ob

imperatoris eap. 47 pag. 506 dicens Quem ceteras res, maxime vero ob pictatem in matrera , beatum convenit praadicare. Quippe o'm illam, cum antea Dei cultrix non essel (Ssoffe|3n.
,
: .

iufensissimum purgat, laterem lavat, et Ktliiopein dcalbare conatur ete. Nunc ad priora re-

deamus. 43 Baronius ad

annum

315 inter ea

quse a Argumtnta

num.

ovo-av

ut a
tino

communi omnium
synchronus, ac

nponpov) tam piam ac religiosam prfi&stitit 8ervatore instituta fuisse

videretur. Hscc disertissime

rerum ab

Eusebius Constaneo gestarum

, ac deinde corrigit hsec scribit ibidem num. 12 At in iia quidem complura veritati manifeste ad nimlperepioue demonetratur versnntia inesse

10 reciiai e corruptis S. Silvestri Actis

,

scientissimus.

ut Ilelcnae ad , aeciderit post conversioveram fidem conversio nem Constantini, guarum hssc quidem a Baronio

Vnde seguitur

rum quod Helena poat (Jonstaiitinum Christiana fueritj cum ipsamet extiterit, quB3 eumdem filium
Conatantinum ad pietatem a puero
inatitueritj ut

autem refertur ad annum Christi 312, a cotiectore in Oonstantino Historise tmperatorum tomo 4
ad proximeprsecedeniem ; illa autem articulo 2 haud dubie hanc tum temporis subsecuta fuerit, guando llelena agebat annum circiter vetatis guintum supra sexagesimum. 41 Non itague audiri meretur impius Zosimus,
1

auctor cst S. Paulinus, qui hoc eodem seoulo oelebris in senatu iama claruit. [pse enim ad Severum
soribens, haic ait
,>

Mansit hocfleouli priorifl nefafl tcmpora, nostris proxima Constantini aui princeps esflfl principibus ChrJstianifl non magla
:

in

n Conttantino/itio

sua quam matrls Helenea fide meruit. lla^c Panlinua claritudlne generia dootrlnaque inaignis, magis et eanctitate prfflolarus, ob Idque dignnfl oui

gui Historiarum

lib.

2 pag. 685 editionis antea

[qua occaifone

num. 27 citatse indicat eum, qui imperatorem ad Christianam religionem amplectendam induxit, ante fuisse famitiarem mulierculis auUe ejus. Nam relata morte Crispi ac Faustse subdie
,

quam Eusebio asflerenti Helenam ante minime imbutam, piam redditam perConstantinum. Epistota, e gua hsec sunt extracta habetur inter S. Paulini Operaanno 168B Parisiis impressa pag. 193, et notatur scripta anno L08.
credatur
pietate

ista: Ilorum ipse sibi coDScius ( Constantinus ) et praeterca contcmpUe sacramentorum religionis ad
,

Sed

illud s, Paulini

Ilelenajfidc, e

flamines accedens, admissorum lustrationes posce-

non magis sua quam matris guo Baronius suampromit sententiam

DE
41XT0.I J.P.

HELENA, VIDUA, IMPERATItlCE

,

Ttiara

explico conlra Eusebium, ita

;

et dico,

uti alicebat supra

^laliZ sionificare ouam ouod quod verum Hrien* fide ele. 71 2 quam matris Ulum conversafuertLAeque "

ConstanUnus

Mfordus sed imbelle ac vi- D Uludargumentum, nemo non videt. Uoswnesse JHudprorRespondeo ad tertium e Sozomeno
:

SS IbcpoH

verba Euscbnadeo stnt ConstantiiZaeperspicua, cumgue in rebus . 9o Ht, loco nZnisversatissimus fuerit accommodato, et scnpsemt ante

ZZesserU.Cum autem
alToc maxime
"Riist&bii
fi)i<V>-

non incommodat, Nam fac constare.. Chnstiana imbuConstantinum primum religione apud Britannos etc. (An ahbi et ubi id tum esse an ear eo legitime acciderit huc non spectat)
sus rnihi

extundes. Helenam fuisse

ante Constantinum
?

imbutam

tlla religione

S Pauiinum, omnino

propendeo in

sentenUam

nrsc Baroniana.
Christi 256

U
et

nt

at

prmier aha qum soquentibus mihi conlrarius, Ambros$umr*^afflrmantem,Hel< 4 S

Mfordus ad annum

num.

OuodBive cmcem^iveChristianamfidemsipu-

e1

Silti

nst,nditur,

/Mnatrem

pra^cessisse.

Nimtum Respondeo ad quartum e Berengoso acproin nihil ex eo probare intendit Alfordus, verba,quasi ubique nrobat. Profert quippe illius ConChristianam affirmet, priusquam Helenam corruunt hxc funditus stantio jungeretur. Sed parvi vel mdlius potius ex prcrmissis. Denique tn hacqummomenti est auctoritas Berengosi eidem pondus oddat, quidquid
:

v,

ml t,

Helena Ambrosius In obitu Theodosu .

X
,/
,i

multoamPnnBinvenit,quodimperatonconferre^ Falaum acciperet.

puam quod ab
imperatore

dapum rerum substantiam

^*^^W ^SS"
atque

stioncutullum auctor; quem videab Alfordo vocetur antiquus Christi seplimum, sed ad licet non ad seculum in ommbus ei duodecimum etiam invenies, non
fidendum
esse.

fundamentum

''

w /o,w,, my-<
,

occasione superius 1
Afe

pistola;deqm dzan aha mim. 1,

*/M^ *

qusc eliam convincuntur falsitatis Conciliorum apud Labbeum narrantur tomo % prxfatione Latme ex Arabica concilii Niceeni quibus debent legi col. reddita col. 386 et 387 (pro Helena quamvis sic habent

Ex

dictis

38S

et col.

raMto: Nam sicut per HeleDam^matrempuBsimiConstantiniimperatons Bx>manorum accendit christianam fidem corda
(1

recordandas

memon

palam

audcbat,

33<V et Christi fidem reserare non filio adolescenti promota ncres ab adblescente ardentiori

){i !1|linf!ll n:n.

. .

tra

-tudinminA^lorum
confidimus

caateris animo tam sibi quam Christianis cthnicos, jam dudum erearet apud subditos

penculum

lllrin

ei U8

misericordiam

operan.
et

%eindeeQrsecisapudSozomenum(sedejuslocum
haud indicai)ista producit
reU q U0S
iiiius orbia
.

kV n&

Britannos

Lncolas Uquido constat inter

assuetos. Christi Ecclesiam furere spe matotamDeo optimo masimo committebat, tandem aliquandc proxime ducta, quod Ecclesioe juges ad Deum pro filio fundebat
.

Quamobrem rem

videret.

Hinc

onmes

Lmbutura

Christiana Constantinum primum religione lubet, Berengosum,

esse.

Mde

navabat preces, jejunio assiduam -iebatur, supplex viros J gyn

,
i

operam, eleemosanctitate insi-

eaU od
>

ecitattestimoniadepietateS.Itelento-

unlriii '>

primum ex S. 45 Sed respondeo ad Doctor: Beatus ConstanSic loquiiur ille sanctus quse imperanti fihodmni mutaii parente,
:

Ambrosio

filio

precarentur tam pro n-nes adibat, ut Deum enixe sane Ecclesia? pace obtinenda. Et quam pro
incassi

tlnus

inquopependerat Dominus; cujus partemdetuUt

jilh)

Qer i a qua
ut

ivit

auxilium (crucis videlicet lignum

non fuerunt preccs solum ad fidem conversus

tinus ctc.

manes non fuerunt tantse mulieris labores, quandoquidem non ac vota

:

est

maffnus Constan-

dicit

RuflnusShujusnostn Commen-

tarii citandus)
,

ister ot,
,

el

iniu.i

quaa

quo iuter praelia quoque tutus periculum non timeret. Magna femuito ampUus invenit, quod impera, ,

V.

An Constantium
;

ad orthodoxam

tori

oonferrel

quam quod ab imperatore

t

acciperet.

fidem converterit

an priusquam

enimvero, ait id esset, si fiUo r Alfordus falsum u [lelena sperandarum rerum substantiam ^ebcbal :il(Mll fuudamentum seu conversionem adveram
.

ad Christum

est

conversa, fuerit

fidem,

Respondeo, inquam, ad e ad quidquam suadet re<

primum: An
conversionem

Judsea;an a S. Silvestro PP. baptizata ; studium propagandae fidei

istam,

suo
81

vera dixerit S. Ambrosius? Afflrmat Alfordus t ego nego. Quasi vero S. Helena filio lodedit Constantino plusnon dederit,
"i

quomodo
spi.

se gesseritinmorte Cri-

incomparabilem vitalis ligni thesaurum seu ejusdem partem, etiamsi prmcindamus a dicta
conversione,

quam

filio

acceperit, Va tametsi

ab tot ac tanta, tamque magnifica et honorifica accepisset ornamenta, de quibus agam ipS0 comparamultotawwn amplius, st
'

Sequitur ex

prsemissis de

S.

Helenaa conver- Ab

Belena

,.,,

tione, invenit, quod imperatori oonferret, ac n quam quodab imperatore accip nostrcc ipst dedit pretiosissimum illud pignus

sione ad religionem Christianam anno sevse 311 vel 31:2, ante quod tempus, testc Eusebio citaio, necdum illustrata erai cultu veri seguitur, inquam, ut non converterM Conium, anno 306 vila functum, prout videre
ticet

nonfuit Comtantivt

salutis.
nfiliun
iur.

ni

Respondeo ad sec

S.

Nullus
>,

est apeco in objectis ipsius verbis,

Gregorio: qui /h-

enim

quidquamadpr&sentemquaestionemi E ad Per.. Qelenam ita argumentetur 9 corda Romanorum accendit Christianam fidem
u
.

tomo 1 Historue imperatorum nota nona in Pagii Ba,7. G18, ct in Critica Const roniana ad eumdem annum num. 1. Quin imo amorietiamsi Chrisiiani fuerint Constantio in
bus,

numquam tamen

illum professum fuisse eo-

religionem, invenies inallegata Sistoriatm-

ergo Blelena ad Christianam tidcm conversa Enimvero non illustre, est ante Constantinut
Ih-rs
.

peratorum tomo

1 pag. 80 et 81.

Sinc corruunt,
non

DIB DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

559
J.

A non

fundamento,qu<e firmovidelicetsatis nixa num. 2 ChnAlfordus ad annum 306 habet religionis inatitutum Uelenie stianiE, inquiens, se Christiano more suasu amplexus, nd mortem testem altegat Eusebium. composuit. Cujus rei ex eo quidquam confici posSed consideremus, an scriptor in Vita Constantini a sit Dictus itaque memoediLv lib. 1 cap. 17 pag. 416 hmc Valesio Qualis autem -exitus vitiB llli rat de Constantio Deum praestitisset, contigerit, cum se talem erga discrimen inter illum et reliqucs im:

cutobservat pag.SO auctor llistorue imperatorum supra designatits. Numquam ergo S. Helenaj eam Christo obtigisse felicitatem, ut maritum suum

P.

lucraretur, mihi longe videturprobabilius. Avoeni pk* 1 50 Sanctam Judaeis favisse antequam conver- JJJJ* Christi, nonnullorum opinio est. tereturad fidem

Baronius ad
quentibus
,

annum
his
,

Christi 315
,

Ex

inquit

num. 10 et qu hoc anno

se-

ad-

quantumque
perii

consortes

is

quem

coluerat

Deus

esse vo-

versus Judaeos Constantinum statuisse diximus conjectura aliqua comprobari videtur pars Actorum illorum, quea Silvestri dicuntur, in qua hoc iisdemque Coss. narratur habita Hoipso anno
,

luerit,
facile

quisquis rem ipsam attentius expenderit, cognoscet. Postquam enim multa regia;
diutissime praebuisset

mea coram Constantino imperatore

et

Helena ma-

virtutis indicia

unum

qui-

atque Siltre celebris disputatio illa inter JudfflOS nrbitris Cratone phttosopnO atvestrum, delectis

dem summum omnium Deum

,

agnoscens, eorum conplures deos colerent , impietatem vero, qui precationibus sanctorum hominum

demnans et demdomum suam undique munivisset, reliquum expedite ac tranquille summa ceps vto tempus ejus fehcigloria exegisse dicitur, compos

que Zenophilo V. C. Quibus deviotis ac penitus confutatis ( ut ex iisdem apparet ) Constantinus anadversus eos, quffl sunt reeensita, hoc eodem

no

quffi

cum

tatis,

quam vulgo

perhibent in eo positam esse

B
ad Qiristia-

ut neque ab ficiamus molestia.

aliis afficiainur,

neque
toto

alios ipsiaf-

Sed coraplura deinceps addita suut, eorumdera Actorura veritati adversantur pcprimum nitus ac eontradieunt. Pneslat autem hio describere exordium, qnod est hujusmoipsorum Majoria, di ex codicibus Vaticano, S. Mariaa nostne descriptum : Conatanatque bibliothecae
statuerit.
h

E
(piater

nam fidem
conversus,

lmpern sui modum 48 Ad hunc igitur sequabile perpetuo ac placidum tempore, quod ac universam familiam, conjugem scihcet
fuit

* Coss. die tino quater et Licinio tertio

iduum

liberos

Deo
clesia

in ipsius

eorum qm consecravit. Adeo ut multitudo versabantur, nulla re ab ecpalatio simul

cum omnibus

ministris, uni

omnium

regi

Martiarum, facta est synodua in urbe Roma, fuere episco in qua diversarura provinciarum septuagintaquinque, saoerdotes Jupi numero novem, exceptis iis duodecim, daeorum centum

/,

quiab Isachar

pontifice altercationis gratia fue-

etiam mmiDei differret. Inter quos erant salute qui continuis precationibus pro Dei stri cum tamen vulgo principis Deum veuerabantur noraen ne ipsum quidera Dei cultorum
, ;

rant destinati etc. 51 Convocandi autera Judaeos

ad
:

conventum owrAS
Bttbma -

illum, bsec ibi

apud

alios

itapergit Eusebius proferre fas esset. Et cap. 18 mercedera a Deo eas ob res uon diu posthac Porro ut priraum imperu tantum est consecutus, in numerosassobohs praestanlocum obtineret.. Sed et
: ,

Quod Helena causa prsetexitur cura duobus nepotibus cura essct in Oriente una et gentilis Constantino atque Constante augUStis, comraota aJudffiis pene Judaea effecta, et adhuc Constantinum filiura, quod Christianara rcliin

gionem sectaretur

imperatorea superavit tia reliquos

positus in extrema senectute
,

Demque cum

debitura

commum

exhac luce migraturus naturce persoluturus atque admirabilem potentiam suam ei ibi Deus esset fiiiorum ipsius natu denuo exhibens, providit ut ad capesmaximus Constantiuus jamjam morituro

ad eumdera infenso anirao multaque blasphemans in Christum scripserit, religionem invitarit. ipsum ad Judaeoruin taudem praaAd quam ille rescribens sUUuit, ut utranam Christianorura an Judaeostantior religio foret, celcbrando in publico conventu Ronne
,

esset. Fac etiam sendura iraperium prsesto Anquod legitur apud Zonaram lib. 12 esseid, Pamsinx Fernalium pag. C-t5 editionis regi<e aegrotanti et ob ceterorum tur enim Constantio indolem m^sto angelus adstifiliorum ineptam impeut Constantino relinqucret
: ,

verum

sicque proharetur disputatione inter cos hahita pontifice Isachar fuisse delea Judaeorum summo Judaorum, qui oonctos prBstantissimos quosque episcopos Silvestrura ceterosque Cliristianos tra Constantino aupatrona Helena et
:

rum

coram ipsorum
ff usto

tisse,

qui juberet,

qut utpote
Qtristianus

rium. Sed quid inde ? tequi 49 Nunc itaque lectoris

anex

non videlut

umq\iam
exttitu$e.

his indicium Christianam religionem suadeatur, Constantium

vet

judiaum requiro, minimum elici possit, quo

Gentilis

professum

neutiquam non plurium sedunius veexstitit, testeEusebio, benignissimus Chnstianori Dei cultor ad hcec, Christianus ipserum erat fautor sed an ideo non taciturussi quidquam met ? Tacet Eusebius, aptissima ei oblata ibidem de hac re comperisset, conoccasionelaudandiConstantinum apatnssui Christianorum fidem. versione ad orthodoxam

umquam
:

fuisse.

commendissererent. Fabulosissimum hoc Eminentissimus auctor refutat primo ex eo, tum Constantinum; auod Helena fueritChristiana ante Vauiinum contra Eusebium. Iro qua re citatS. Sed quandoConsule superius paragraphum 4. contrarium nobis visum fuit magis proauidem in eodem paragrapho ad babile, secundum dicta rationes pergamus. At quonam pa;

alias Baronii dixcrit gentilcra ct Christo advercto, inquit, quis

ejus

fuissc tcmporibus, Bl sariam adhuc llelenam his Licinio nupta (ut diximuB) Constantio
filia

tenellam Christiana erat? Ut apparcat

vir^mrm

domus penetrahlms progredie secretis maternas InstituChristianam, nonnisl ex materna

cntem
52
tione id consequi potuisse.
dicere judaitmo rursus deforme mendacium , et Constante augustis Helenam cum Conetantio Orientc cura iidcra {vi dehoc anno fuisse in hoc imno estj necdum coesares

quoddesobole, Quoddicit de Constantiimercede, in imde potentia Dei, qui Constantinum auod sunt temporaha, non lerio ipsi suffecit; przemia vero xterna-deillisloquitur Eusebius de his Idem applicari potest angeio ex Zonanon item. nonpossit forman argura relato; adeo uthinc contrarium. Tacet ut iterum hoc mentum in scriptores aln, Conrepetam, Eusebius, tacent fuisse ampiexum; stantium Christianorum fidem nec alii expresse id dicunt, sinam nec Eusebius, Augusti Tomus III,
;
,

Ouam

monstratum nuper

annos decem, Constens cajearum dignitatem nost viginti vero procul a ventate consecuti. Sed abhorret
Constantiue post creati essentj sed
fuerint

Judasorum sompariterquod dioitur de rsaehar a temexploratissimum sit mopontifice; cum 1 pore 74

,

560
AOCTOkt

DE
summos
pontifices,

S.

HELENA, VlDUA, IMPERATBICE

desiis.se

pore excidii l/ierosolymitani sub Tito

nitus creari

pe-

J.P.

prorsumque exolevisse apud eos pontificis nomen qui autem apud eos tenebant principem locam, ab illi.s patriarchae,
:

vexa in senectute annorum circiter 65 ad Christum accesserit? Non probo itaque narrationem se-

quentem apud Capgravium

fot. 275.

Etenimpost-

quam

reliqui vero magistratus archfsynagogi apostoli atque presbyteri appellabantur. Est de his in pri,

antea de Silvestro Papa actum esset. haec referuntur toco citato Beatissima vero Helena
:

Epiphnnius agens adversus Ebioejusdem Constantiui atque aliorum principum sanctiones, quas citat idem Baronius, idem testantur. Ad hmc, Quis, ait Pagius in Critica Baroniana ad annum 815 ?iumA, sibi persuadeat in unum concilium convenisse Chnstianorum antistites et Judaeorum sacerdotes ad disputationem dc relig-ione ineundam P Hujusmodi enimvero falsitatum monstra retulisse, refutasse est. Breviter intenm atiquid observa circa tempus, quo Baronius Ccvsares creatos signabat supra Constantium ac Constantem; nam huncquidem apud exactiores duos chronotogos lego anno .'333 ceesarem essefactum ittumautem anno 323. Jam rurlocirples testis

mis

a beato Silvestro baptismum humillimepostulavit, et cum maximacordisdevotione ac

imperatrix..

nitns; nec non

reverentiaabejus manibus accepit. Atque heecquidem sunt, quge consideratis antecedentibus, de quibus dixi, circa Sa?ict tv nostrcvbaptismum me-

moranda

censeo.
Sancta,
alutter se~

55 Quamquam vero provecta admodum tvtate in Christi scholam ingressa sit, tayitos tamen in

ejusdem doctrina progressus fecit, annitente Constantino,ut inea ab ipso omnium Servafore Christo instituta esse videretur,

'""

suam

converiio.
e virtute

secundum

dicta

Eu-

vompensn*
vit.

susf/t/ priora.
antequam
csstt

atque adeo longam temporis jacturam, quam fecerat hactenus adlucrandam felicem setemitatem egregie redemerit, Nam fides ejus ac promovendse religionis orthodoxx studium ita laudatur apud Rufinum lib. 10
40,
,

sebii superius 4

num.

53 llitjusmotli

recutas

sordibus

de quibus
:

Chrielr

aliana,

eumfbruntur
:

modo utjcJnttu, uou absimitcs invenio apud Capgravium fot. 174 verso, ubi exstant ista Helena sanctissima mulier cum suis nepotibus Constaniiui
iiliis
(

HistoricV ecciesiastictV cap. 7 ni mater, femina incomparibili

Helena, Coustantireli^ione animi

fide,

ac mag-nificentia sing-ulari; adeo ut Constantinus E princeps esse principibus Christianisnon magis sua

on.stantiiiopolis appellfilmtur,
:

rata cst

apud Byzantiam civitatem, quae postea aliquamdiu commoubi ab iinpiis Judasis circumventa, Chri-

quam

matris Ilelenas fiue meruerit, teste L. Pauli-

quam prius vel modice induerat, fidem pene totam amlserat, et Judaiese perfidias fortius adhflerebat. Alia ptura habentur fot. 175. Infectam item fabularum sordibus ctoacam olet itlud Codistianam,
ffut/runi/rusis, iutrr auctaria Usuardina ad diem xvni Augusti apud nos recitatum llelena prius fuit pn^ana. postmodum eratJudaea, et in
ris
..

no superius atlegato 4 num. 43,- ct Deus per recordandaB memorise Helenam, matrem piissimi Constantini imperatoris, ad Christianam fidem corda Komauorum accenderit, utiinvenies in hujus Commentarii paragrapho 1 num. 4 ex epistota S.Gregorii Magni PP.Facile itaque inducor ut credam, S. Helcnae attribuendam esse plurimorum hominum, preesertim eorum, qui erant e famitia imperatoris
,

tenebris gentitis superstitionis

ad

ea leg-e pepfecta. Ultimo fuit Christiana. Quantum vero altinet ad disputationem Judseorum cum

Ckristianis de qua paullo ante agebam, expungi merentur ista apud Marianum Scotum in Chronico ad annum Christi 321 tamquam apocrypha Tuno Constantino et Licinioiv Consulibus, dieldus
:

unius veri Dei ac Christi Domini conversionem. Idque videtur prcvsumi posse de Crispo, Ilelenas nepote e Constantino filio,in cujus Crispi funesta morte quomodo se itla gesserit, prcVtermittendum non est.
56

Monumentorum
7

ecclesiasticorum collector

ln Crispi

Quum autem qusstio Papa, 84 episcopis consedentfbns superati sunt Judaei in omni scriptura divina. Item correctione sunt digna qux haC bent Vincentius Bellomcensis in Speculo histortuh hb. VAcap. 50 ct sequeutibus, necnonS. Antoninus iparte ffistoriarum titulo%$ 3 de Sitoriretur a

iugusti congreg-ati sunt sapientiores Judroorum.

Sylvestro

cumHelenain Roma

120

ejusdem operispag. 2 agens deitinere Homano S. Kelen&versus anni 326 dimidium, meminit simul gravissimi doloris, quem illa e Crispi Ccvde hausit. Idem auctor tomo 4 Historise imperatorum nota 54 in Constantium, de emortuali ejusdem principis anno disserit. tenetque eam accidisse tempore mox indicato. Zosimus tib. 2 Historiarum pag. 658 in Constantino hsec memorat in rem nostram Crispum filium, caesaris (ut ante
:

Gallustomo

morte ila
se gessit,

vestri Pontificis acJudseorum de Christo disputatione; et ex Orsecis Zonaras Annalium tom. 2

tib.
<

dietnm

estj

ornatum

titulo,

[Zpag,
Citavi

);

edrenus

in

Qlycas Annaiium parte %pag.H8-, Compendio kistoriarum tom. pag.

I

venisset,

quasi

cum Fausta

quod in suspicionem novercu consuesceret,

&7H,
i/ua

nnlla rationejuris naturalis habita, sustulit.

editiones

regias Parisinas.

Adde

Quum-

videtur

antea genttii$

fuitW,
<i

Vicephorum Ecclesiasticee historm lib. lcap. 86. Ex his autem, quse superius num. 40 dicebat 6 Eusebius de Constantino Magno Quem quidem
i

queConstantini mater llelena tantam calamitatem jegro ferretanimo, et intolerabilem ex eiede juvenis dolorem perciperet, quasi consolans eam Constantimajori sanavit. Nam quum baliaccendi supra modum jussisset, eique Faustam inchisisset, mortuam inde extraxit. In Sexti Aurelii Victoris Histori.vaugusUc Epitome
nus,

malum malo

nec dein

obeeteras res
ti ni

maxime

vero obpietatem in matrem,

neum

S. Silvettru

beatum oouvenit
\
i

praedicare. Quippeillam,

PP. bapt,:nta

ooman-

gentilem. antea Deicultrix nonesset, non erat ergo tunc Judasa; alioquin Dei cultrix fuisset.

cultrix No.N BssET, tam piam ao religiosam praastitil etc.i ex his t inquam eruo,$. Helenam ante filii sui conversionem exstitisse

cofurti
ista
:

Frananno 1588 vulgata tomolpag. 513 exstant

Crispum filium necari jnbet. Dehinc uxo-

Quippeoum

Constantinus Pausta conjug-e, utputant, sug--

grerente,

Secundum

illa
S.

vero t quse
l

tempore, quo

[elensa
liceat

pnemissa sunt a mede conversio accidit in eam

;

remsuam Faustam, in balueas ardentes conjectam, interemit; cum eum mater Helena dolore nimio nepotis increparet.

propendere mihi

'"
'"

'0

/'/'.

opinionem, quoda S. Silwnfueritbaptixatai cum sanctusille

sedi
j

anno

admotus dumiaxat sitanristi 814 neque constet, SancUe baptismum usque dilatum fuisse prsesertim cum t tamdeIfex

Romarue

57 Codinus de originibus Constantinopolitanis 1655 regiis ttjpis Parisiis excusus pag. 34, rclata utriusque morte Helena , inquit , Con,

ut

mtUam
partem

id ca

habucrit.

stantinj materasgreferebat injustam

mortem

illius

juveuis, dig-nitatem caesaris jam adepti

et assi-

duo

A duo

nil

aliud vel

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI loquebaturvel meditabatur, quam nerntione dig-nam

501
perlustraret
,

et

Orientis proregali

ilCTUtl
J. P-

praecipitem et injudicatam ejus condemnationem. Quare tandem quoque pater sera permotus poeni-

quadraginta dies ipsum luxittanta animi segritudine, utnumquam nec lavaret corpus, nec lccto recumberet. Praeterea statuam ei posuit etc. Hac igitur ratione pcenitentiam agens, Deum quoque multiset assiduis precibus illius peccati veniam exoravit. E quibus tria deduro rnroltnria.
tentia, integTOs
S. llelena nullam habuit partem in morte Crispi. Secundum Aliquam habuisse in pcenitentia Constantini suspicor. Tertium: Etiamsi solus e 77iodo citatis auctoribus Zosimus dicat, quod qunsi consolanseam Constaritinus necem FausttC intulerit, nullus tamen dubito quin, spectata tameximia lleleme virtute, remotissima ea fuerit a desiderando tam severo supplicio.
: :

Primum

quadam solicitudine nc providentia inviseret. Sed pnvcipuus peregrinationis ejus flnis mdetur fuisse, ut perlustraret PaUestinam, totprodigiis plenam, ac ut ibidcm toci meritas Deo gratias persolveret de tot ac tantisfaroribus, quibus tum ln suo filio Constantino, tum in suis nepotibus ab ipsocumutabatur, ut habemits ex Eusebio; quem cilabam modo. Audiamus S. Ambrosium in concione de obitu Thcodosii senioris imperatoris, de qua anteamemini, ita loquentem Anxia mater pro fllio,
vincias, urbesque ac populos

cum

cuiregMium orbis ltomani cesserat, festinavit Ilierosolymam, et scrutata est locum Dominicffl passionis. Fertur etiam hoc iter esse susceptum ex
pivrrits revetationibus. 00

Nam

Rufinus

lib. 10
,

cap.

de sanrta

Ma-

an a Deo
prxmonita.

trona

VI. Inventio crucis elaborata hic secundis curis; iter Sanctse in Palsestinam
;

an divina revelatio

Constantinua cum essetfilius, ct urederetur divinis admonita visionibus , Jerosolynmm pctit. , atque ibi looum , in quo sacrosanctum corpus Cliristi patibulo atlixum pependerat, ab incolis perquirit. Rufino suffragatur Socrates Ecclesiastitw histornr lib r, ctafCujus, ait
.

?iostra,

eidem proevia; quo animo, quo

tempore,
et

quanta

cum

firmatius quidem rem cdocct, quando sic incipit ibi caput 17: Mater imperatoris Helena... a Deo in somnis admonita veuit Hierosolyma. Et
Christi
rexit,

laude

monumentum,
studiose
coepit

in

quo

ille

sepultus resur-

susceptum.
Qux
alibi

Dolorem

SanctcV, de quo loquebar

proxime

Theophancs in Chronographia Parisiis vdita formis nu/iis aimo 1655, sic narrat pag l$de Sancta nostra Ostentum autem vidit, jubens cam Qierosolyraam properquirere.
.
:

apud nos
dicta ttiul

de inventW'
i\C cittcis.

pkniut hic
traclantur.

levavit cito Deus, quando prodigioso prorsus modo illi manifestavit sacratissimum Crucis thesaurum. Tomoi Maii nostri ad diem iii ejusdem mensis, quo ab Ecclesia ritu solenni recolitur annua Inventionis pretiosissimi hujus pignoris memoria, apag. -'i61 occasione istius festi relatum est, quomodo Macarius episcopus Hierosohjmitanus a concilio Nicamo redux, Ilelenam

ficisei

et divina loca sub terram ab impiis et , profanis defossa iu lucem educere, Tunc ipsa filiuni Constantinum rogat, ut divinitus sibi imIllc divino nutuconcimoreiu yessit. .S. Paulinus SUpra l num. 43 designatus indicqt, hoc iter ab ilta esse susceptum ex singulari Deimonitu, quamquam non addat, an cum, an absquc Dei revelatione id factum sit. En tibi ejusdem Sancti verba Qua;, videticet Hetena, divino, utcxitus docuit, inspirata consilio, cum Ilierosolymam ag-nosceret nomine,

posita

munera adimpleret.

tatus matri

exceperit, defosscvque crucis locum divinitus edoctus, inter refossas cruces tres, miraculo discre-

crucem Domini a duabus aliis ejusdemdeinde partem miserit ea ad fdium aliam que vero Macario episcopo tradiderit etc. Deinde Papebrochius quemdam causidicum convenit, qui S. Macario nihil in toto hoc negotio fabutabatur tribuendum, sed omnia Judgeo indici abscribebat. Cap. 2 agitur de fabtdosis invcntcV crucis Actis,et aliis quibusdam de eodem scriptis arguTTtento. Denique cap. 3 tractatur, quibus diebus crux Hierosolymis ostendatur; quando festum Inventionis sit cceptum apud Latinos ; qualis sit Alexandri monachi de cruce oratio. Hvc ibijam pridem occasione prxdicti festi ; quorum ideam hic prcvmittere visum est. Sed quandoquidemnec nihil, nec omnia de prsesenti argumento, quaad res gestas S. HeleniE attinet, tum temporis dicta sunt, ideo illud hoc loco secundis curis resumenverit
; ;

qua^ aug*usta

cum

filio

conregrnabat,
illic

eum

pogavit,

ut sibi facultatem daret cuncta impressa vcsti^iis... purgvire.

loca domiuicis

Gl Quanta vero cum comparatione animi, quam cum tenaci ac fervido derrri um exsequendi

-/" nitii

cutn

imiiiii forti-

piroposito

ad iter iltud Mutier sanctissima sese tudino ro jirofecta, accinxerit, non obscure perspici potest e magnis F motestiis, quas ea occasione vel antesuum in Terram sanctam adventum, velpost illum, dicamus enimvero ante et post, generosa illa paregrina superavit. Etenim, Eusrhioteste lib. 3 ViLr Constantini cap. I:J, Quamvis affeota jam fetate, tamen
it,

juvenili aniino properai

nt

Iitimiu

vnrnitione

dignam

pelustraret, ct OrienLis provincias urbesque

dum ac pleniustractandum censeo. Acprimo quidem dicam de ratione itineris Hierosohjmitani,

a
Cur S He~
lena $it pc-

ac populos... inviseret. H&c ilte. Et idem ibidem caput 4t de magnitudine animi et beneficentia BeEcclesiasticx lenas inscribit. Theodoretus lib,
i

historicV postquam cap. 15, 10 et 17 protulisset tres

S.

Helena susccpti. 59 Eusebius in Vita Constantini

iib. 3

cap. 42

regrinata

i>i

Terram
tanctam
:

Sanctam suscepisse illud iter, utpopuac provincias Orientis viseret, eorumque necessitatibus prospiceret. Nam, inquit, cum illa
indicat,
tos

Constantini imperatoris epistotas, quarum ea, qucV recitatur tertio loco, t>">'' est ad Macarium Hierosotymitanum episcopum de eonstructione
ecclesi/e,

Has

litteras, ait

idem historicus eap. 18

Lpsa Ltlneris

pag.

17 editionis

VatcsiancV, non alius quispiam

debitum
g-i

pise

affcctionis

munus Deo omnium

filio

rc-

pertulit, scd ipsa imperatoria mater...

pcrsolvere decrevisset, et pro

suo,

tanto

scilicet

imperatore

ac pro

filiis

ejus csesaribus

laborem subicns, ctsencctutissua? incommoda pro nihilo rcputans. Etenim paulo ante mortem hoc
iteringre
s;i
u.
f
:

Deo

carissimis, nepotibus suis, gratias

cum

sup-

octo^-cuaria \iTn

ilisrcssit. c

vita.

plicationibus agendas sibi esse statuisset, quamvis affccta jara ajtate, tamen juvenili animo properavit
:

mulicr sing-ulari prudentia

ut terram ve-

QucV nonne satis superque probant, nostram Imperatricem ingentes ac indefessos animos ad /furum sibi in tam grandcwa senectute iter prcemisisse

562
iVCtuRt
J. P.

sisse ?

Verum an

in ipso

HELENA, VIDUA, IMPERATRICE cis Christi. Verum ne quod dicitur falcem itinere comitem habuit
S.
, ,

DE

mit-

Nonfuit eamcomiiafui S.
S>t-

S. Silvestrum 62 Affirmat

PPJ
,

Zonaras tom. 2 Annalium \$pag.h edttionis Cangianse de ejus itinere

lib.

sic

vetter PP.

scribens: Ascito igitur D. Sylvestro comite, Hie-

rosolyma poficiscitur. Sed fabulosimi istum comitem re/utat Baronius adannum Christi 326 num. inquiens jure dicondum est, 42, Comraentum
,

possunt qiwe adversus sectarios scribit Gretserus, infra in fine 8 citandus, tomo i lib. i cap. 63 nec non Aifordus ad annum Christi $-26,vet quse atiipotemici memorant. Ab ordine autem rerum, quas laudatissiin alienam
legi
;

iam

messem,

ma

illa

non apparet alienum

ventione

quoil nulla vel niajoruin traditione probatur

vel

Femina Hierosotymam deiata peregit, esse, si primo loquar de incrucis, tum de tocis sacris in Terra san-

autiquorum scriptorum auctoritate fulcitur. Sed et alia complura minus solidae veritatis itidem in historiam inventionis sanetissimte crucis non nuper
sed antiquitus irrepsere
,

cta constructis, ac denique de virtutibus ibidem

exercitis.

quae Gelasiu.s

Romanus

Pontifex sic reliquft dubia atque incerta, ut in arbitriamprudentis lectoris rejiciat, qui separare sciat

% VII.

Historica sanctse

crucis ab

pretiosum a
judieet.

vili,

et

verum a

falso

ut tequa

Helena inventae

collectio.

lance cunctis examinatis, recto libramento omnia

Et

mox

Baronius verba Oelasii reddit.

agemus paullo post. Nunc igitur, quoniam in Sanctie itinere versamur hactenus, dispiciamus breviter, quando illud sit

De crucis

inventione

rucis Cru inventse historiam Baronius ad annum Amb?*osio

32 6

Qumam
P r eer, w

num

43 recitat ex S.

con-

sideratis circumstantiis, ut

momentum

auctoritatis

Ambrosius

majus eidem accedat ait rem

,
,

institutum.

g-estam coram amplissimo magistratus consessusic

B
Eo
le te

non

annum
jj

mediodtn.
tur illuc

68 Jloc non accidit ante annum Christi 325, quo ceicberrimum concilium Nicamum celebratum fuit. Theophanes enim in Chronographia pag 18 Maeario pnetcrea Hierosolymorum ita mcmorat episcopo, qui conoilio interfuit, mandavit impera.

pro concione recensuit , cum laudes Theodosii imperatoris defuncti egreg"ia prosecutus est oratio-

jj

de qua superius dixi. Itaque dum Hierosoiymam Venit, rcferente Ambrosio, Helena, coene,
pit revisere loca sancta,

infudit ei spiritus,

ut

li-

tor,

ut rcver.sus sanctae Resurrectionis locum,

et

gnum
et ait:

crucis

requireret, accessit ad Golg-otham,

pervtnmc

Golgotham, et vivificum crucis lignum reAtqui ab eodem chronographo pag. 20 refertur llelemE, Hierosotymam versus profectte, ciiin debito honore imperatrici factus obviam Macarium Ilierosolymorum patriarcha ergo iter non instituit Ilclena ante dictum annum. Id quod pr&terea eruo ex antiquioribus. Nam Eusebius
Cah.irii
quireret.
:

lih.

''

VitiB

Constantini

eum

scribendi ordinem

servat, ut, narratis rebus, quas imperator gessit

occasione ejusdem concilii, subnectat ista ibidem cap. 25: Ilis ita gvstis, imperator Deo carus aliud

quiddam Lmprimis memorabile aggressus est in PftlBBStlna. Quiduamveio iliud est? Beatissimum
illuin

rosoh

inis,

Dominicee Keflurrectionis locum, qui est Ilieillustrem ac vniorahilem cunctis morta-

Ecce locus pugna?, ubi est victoria? Quaeet non invenio. Ego inquit, in regnis et crux Domini in pulvere ? Ego in aulis, et in ruinis Christi triumphus ? IIle adhuc latet, et palma vitse seternse? Quomodo me redemptam arbitror, si redemptio ipsa non ceruitur? Video quid egeris diabole ut gladius, quo peremptus es obstrueretur. Sed Isaac obstructos ab alienig-enis puteos eruderavit, nec latere aquam passus est. Tollatur igitur ruina, ut vita appareat. Promatur gladius, quo veri GoliBe caput est amputatum. Aperiatur humus, ut salus fulgeat. Quid egristi, diabole, ut absconderes lignum, nisi ut iterum vincereris ? Vicit te Maria, quai g-enuit triumphatorem , quae sine imminuro vexillum salutis,
, ,

libus efflcere, ofheii sui essc existimavit. Confestim

Igitur oratorium ibidem exstrui

tione virginitatis edidit

ceret te, et
die,

mandavitnon abs-

eum, qui crucifixus vinmortuus subjugaret. Vinceris et ho;

C animum

que Dei nutu eo inductus; sed ipso Servatore ejus incitante. Ad dictum eiiam ordinem refer alia, quee pluribus capitibus ibidem deducuntur. Rufinus lib. 10 cap. G de exempto fidei synodi NicmnfB ac decretis locutus, cap. 7 ita prosequitur: Per idem tempus EEelena llierosolymampetit. Consilium autem illud verosimiliter inchoatum fuisse die \\\ Junii, ac durasse usque ad xxv Augusti, observat Gallus auctor llistoricc impe;

sancta

ut mulier tuas insidias deprehendat. Illaquasi Dominum gestavit ego crucem ejus inve-

generatum docuit; ego resuscitatum. Illa fecit ut Deus inter homines videretur; ego ad remcdium peccatorum divinum de ruinis elevabo
stig-abo. Illa

vexillum.
66 S.

bam

ita

Paulinus in epistola quam nuper citarem exponit Regina illa venerabilis

, :

inven ti<mm

ratorum tomo 4 in tabula ch?*onotogiea pag. 712 Helenam vero non pervenisse in Palvstinam verosimiliter censet
t

nisipost iter

suum Romamtm

anno circiter 8fc6 medio, secundum notam 54 in Constantinum ibidempag, 649, queeagit de Crispo tunc mortuo. Sed advcntus ille in PaUcstinam
temporis accidisse n\c potest intelligi ob tam muila el pr;eelara atque adeo moram requirentia qitiV s.htcta ibidem peregit, si obitum illius cum
titnc

ut venit Hierosolymam, diligenter et pie locis ilcirca omnibus, divinorum curiosa insignium, et oculis haurire gestiens fidem, quam piis auribus litterisque perceperat crucem Domini studiosissime inquirere adorsa est. Sed qua3 via vel
lic et
,

ratio inveniendi subesset,

cum

index idoneus neet

mo
ffivi

inveniri posset,

ubi

memoriam

curam

re-

lig-iosffi

conscientiLe vel observantias, et antiquitas et superstitionis impiae diuturnitas abolevisset?

ipso

Verum

omnium

et terris et animis
,

Pagio
rius
iit,

<i/figas

eidem anno

opertorum

826.

At dc hac re infe-

niud

perjttfam
arroiiifnr

fuis.se

01 Religiosissimam porro ac Deo gratissimam hanc piissimas nostras Tmperatricis expe-

ab

htterothi

ditionem,

cum ex

ipsius rei natura,

xi$.

dem

rci adjunctis,

tum ex ejustum ex scriptotntm elogiis,

Domino fidelis Mulier sanctum Spiritum per affectum pium meruit; quo aspirante, cum rem ab humana conscientia divinitus remotam frustra diligens requisisset, de ioco tantum passionis certior fieri studuit. Nec sine molestia
conscio et teste

magna
ait
ficilis

locxts

ab ea repertus
lib.

tum denique e fine sanctissimo, quem itla sibi pr&ftgebat nemo Cathoticorum inficias ierit,
t

nam

Idcirco, uti
dif-

Rufinus
erat,

10 cap.

7,

ad inveniendum

quidquid eiobstrepant heterodoxi ac inimicicru-

quia ab antiquis persecutoribus simulacrum iu eo Veneris fuerat defixum, ut si quis

Christianorum

DIE DECIMA OCTAYA AUGUSTI.

503
4CCT04
4.

Christianorum in locoillo Christumndorare voluisset , Yenerem videretur adorare :et ob hoc infrequens, et pene oblivioni datus fuerat.

eumdem locum tres inventae lib. 10 cap. 7 hmc adjungit

tanttz cru
ci;

Sed hisce cepto Mulier

67

difficultatibus
illa fortis,

non absterrita ab innon solum de Christianis

et

suut cruces. Rufinus Trea confuso ordine (Helena) reperit cruces. Sed obturbabat rcperti muneris hetitiam uniuscujusque crucis indisereta
:

P.

proprietas.

Hvc

(Verba sunt laudati S. Paulini) doctrina

sau-

deinde sublata
alia evidentia

est,

vero obturbatio insigni prodigio ut mox patebit; cum indicia

ctitate plenos viros, sed et de Juda*is peritissimos, ut propriae, qua miseri et gloriantur, et impietatis

rse crucis titulus,

indices exquisivit, et accitos in Hierosolymain con-

gregavit.
*

Tum omnium

una de loco

testificatio-

/d

est y

ait Rufinus, sed cum, nis * confirmata etc ut supra dixiinus, religiosa femina properasset ad

Dum

essent. Aderat quidem salutifequo fuvc ab atiis, in quibus duo latrones fuerant affixi, olim in Calvaruv monte fuerat distincta; sed hic nonstatim certum indiciumpr,vbebat.

non

69

Sozomeno mox

desigtiato scribitur, p?\v- amtkrin/

pr

ftu passiopie

locum

caelesti sibi indicio

desig-natum, indicatin-

ter tres cruces inventa alia sepnrntim tabella, in

?"?'?.

super, locum divinitus ab ipsa fuisse cognitum. Qaid tum postea? Jussit lllico, sicut pergit Paulinus
gi;
,

cujus albo verbis ac

urg-ente sine dubio conceptae revelationis

instinctu, in

ipsum locum operam

fossionis accin-

Hebraicis, Graecis et modo Latinis haec scripta erant Jesus Nazarenus rex Adorat quidem Juda^orum. Rufitius ubi supra qui Gra^cis et Latinis atque Heet titulus ille
litteris
: :

parataque mox civium pariter ct militari manu, brevi laborem istius molitionis hausit videlicet cuncta ex eo profana et polluta deturbans, in altum purgatis ruderibus, uti est apud Rufinum citatum. Eusebius lib. 3 Vitse Constantini cap.
:

braicis

nec ipse

fuerat consi-nptus. Sed Dominici prodebat sig-na patibuli. Ambrosius in oratione de obitu Theodosii,prseter titulum,quem refert llelenam invelittevis

a lMlato

satis evidentcr

nisse, clavos

B 26 ruderibus et simulacris superpositis obtexerint; ejusque loci purgationem adscribens imperatori Constantino, Continuo, inquit, opera illa ad fraudem comparata, e sublimi ad solum dejecta sunt, et aedifieia ad decipiendos homines constructa , cum ipsis statuis ac daemonibusdiruta sunt ac dissipata.

exponit quomodo impii sepidcrum Domini

h&c verba

etiam ab ea inventos significat in Qmesivit clavos quibus crucifixus est Pominus et invenit. De uno clavo fra?nos fiede altero diadema intexuit etc. Veri pra^cepit rum nec titulus nec clavi stathn evidens pr/ebuere indicium, ut Christi crucem a duabus aliis secerneret. Quid ergo agitur? Audiamus S. Pautinum Sed cum tres pariter cruces ut qnon:

Et mox cap.

27 ita pergit

Neque tamen
;

dam
tai

fixa1

Domino

et latronibufl stetcrant,

reper-

hic conquievit imperatoris alacritas

*i,.

sed prseter-

mate

riam ac rudera

ea tolli ruta csesa *, et quam longissime extra fines regionum projici mandavit.. Quin etiam divi-

no quodam aestu incitatus jussit, ut loco altissime utpote daemonum piaculis effosso solum ipsum contaminatum, simul cum egesta humo quam long-issime exportaretur. Sed tametsi hic loci purgatribuatur Constantino superius autem S. tio Heleriae, adeo non pugnant ista, quin facile componi queant, dicendo, rem a Constantino quidem przeceptam, ab Helena mro exsecutioni mandatam fuisse, cum prius fortasse de eadem scripsisset ad Constantinum, eumque de loci sanctissimi
, ;

repertarum ccepit anxia justo piorum metu ne dubitatione confundi forsitan aut pro cruce Domiui patibulum latronis eligerent aut snlutare lignum pro stipite latronis
fuissent; gratulatio
, ,

abjiciendo violarent.

S.

ficiens vel e solo titulo

cium, ut

unam ab
:

atia

Ambrosius censet, suf~ Helenam habuisse indidistingueret, quando ista

Sed
Incerto

memorat

Tria

patibula confusa reperit..

Christi triumphus.

non potuit

oblitorari

haeret raulier; sed certam indag'inem sanctus Spiritus inspirat, eo

crucifixi fuerint.

quod duo latrones cura domino

Qua;rit erg-o
ut patibula

medium

lig-num

sed poterat

fieri,

inter se ruina con-

qiunam
tione

ipia inven-

profanatione certiorem reddidisset. 68 7tawecontraspem omnium (verbis utor PauUni) sed secundum ipsius tantum reginae fidem

fundoret

Evang*elii

casus mutaret et invertorct. Iledit ad leetionem invenit quia in medio patibuli prtelatus titulus erat Jesus Nnznrcnus rex
,
,
:

alta eg-estione reseratis terrae finibus, abdita crucis

arcanapatuerunt. Hvc T Ts ec mora, istud tib. 3 VitcB Constantini cap. 28 statim ex ipso dixi de solo et egequoque, fquod
:

confirmantur ex Eusebio

ttJuda^orum. llinc colecta est series veritatis luvenit org-o titulum, tulo crux patuit salutaris. regem adoravit. S. Ambrosio adde alium Eccle,
.

impletum est. Poststa humo) ut jussum erat quam aliud solum, locus scilicet, qui in imo erat, tunc vero ipsum augustum sanctissiapparuit
, ,

suv Doctorem S. Joannem Chrysostomum homilia inJoannem 85 al. 84, prout notatur in novisma Operum ejusdem sanctiPatris editione Parisiensi tom. 8; ubipag. 505 tuec sunt Cum enim
i

mumque
praeter

Dominicae

Resuirectiouis
refulsit, et

monumentum
illa,

omnium spem

spelunca

qure

crucis lig-num defoflSum fuisset, nee Illud quispicum fideles am eruoro audorct instante mctu
:

sancta sanctorum
Servatoris nostri

vere dici

potest, llesurrectionis

aliis

cum

quamdam expressit similitudinem; post situm ac tenebras, quibus obtccta fuerat, rursus in lucem prodiit, et miraculorum, quae gesta fuerant , historiam iis , qui ibi quondam
ad spectandum confluxerant dendam exliibuit, rebus ipsis,
rius sonant, Servatoris
stata.
,

robus urgentibus incumberont; et tamen futurum crat ut insequenti tempore crux perquireretur, et tres cruces una jacerent, ne ig-nnra,

retur,

qu83nam Domini

dio esset, deinde ex

titulo ag-nita

manifestissime
quae

vi-

omni voce

clatc-

nostri Kcsurroctioncm

Sed crux plus unicaibidemreperta.

:

Nam

48

Theodoretus antea allegatus lib. i cap. 18 pag. hwc memorat Cum vero sepulcrum, quod hactenufl iatuerat, in luoem emcrsisset, cruces tres

quippe cruces titulos vel e solo crucis titulo crux ipsa Domini sufficienter internosci ab Helena non potuerit, si, inspecto clavorum loco, quibus in cruce affixuspependeraltitidus, hunc cum istis ac eorum loco in
cruce,co..luleriU
70

primo quod In mefuit; latronum non hnbohnnt. Et vero cur

fulsset,

Fatemur quidem, Thcod.oretum movere ali-

veraDomi-

juxta
runt.

Dominicum monumentum

defossae apparuc-

Theodoreto suffragatur Sozomenus lib 2 cap. I dicens : Cum ex imperatoris rnandato locuf
in ejuspartespealte effossus ac ropurgatus fuisset,

qucm hac in r<- difficultatem, dum sicscribit post ** ea, qussde titulo crucis paufto ante ex ipso dedimus Adhuc tnmcn cr.it didicilo, diviuam cru:

cera

quaravis

pepertam

reliquia

distinguere

.-

lunca

Ilesurrectionis

apparuit. Alibi vero juxta

quippe cum

ejufl

Inscriptlo

ab ipsa divulsa projectaque

564
AOCToni
J. P.

DE

S.

HELENA, VIDUA, IMPERATIUCE

ctaque esset; sed sive sola inscriptio ad diclam distinctionem fuerit satis, sive Helena voluerit indicium certius, ac, Deo id ipsi inspirante ad

D
VIII.

An

Eusebius de crucis in-

manifestanda magnalia signum, quo certissime de

vero
Ilic

crucis, coeleste rogaverit

illa constaret;

ventione
a

non
fuerit

meminerit

enim-

an
;

jam Lumanffi ambigmitatis incertum, ut

flag-itat

Judaeo
S.

prsemonstrata
post ejus
in-

verbis Rufini utar, divinurn

testimonium..
episcopus

Macharius per id tempus

erat,
et

eeclesiae illius

acta

Helenae
;

mox referam; acplane divin,usMacarius, pr0ut vocatur a Theodoreto lib. 1 cap. 18; de quo idem auctor cap. 16 ejusdem libri prsemiserat Erat hic Macarius ille, cujus supra mentioista nem fecimuB; qui etiam maximae synodo interfuemedium
suggessit, sicut

ventionem
ne
tur.

publica

veneratioillustra-

gapientissimus

ille

ac

miraculis

crux

rat, rat.

etunacum

Itaque , urbe (Hierosolymitana) primariam

illius

reliquis impietatem Arii prostravenarrante Rufino, accidit in eadem

Eusebii
sti

quamdam

loci

tur 326

et ita

silentium de inventione crucis miradeclarat Baronius ad annum Chrinum. 42 ; Sed magma plane tenet omnes
sit,

iliratur

Haroniut,

Vusebium
llt-'

feniinam
[acere

gravi segritudine
.

minecem
erant
,

confectam seU(nem'pe Macarius) ubi cun-

ctantem Reginam, atque omnes pariter, qui advidet

;

Afferte

huc

inquit

totas,

qua?

1}

repertaa sunt, eruces, et quae sit, quse portavenunc nobis aperiet Deus. Et inrit Dominum gressus cum Eegina pariter et populis ad eam, quae
,

quod "Eusebius redifioationem [de quibus proxime et de Helena proliegerat Baronius) releg-ens xiorem mentioncm faciens de cruce ab ea inventa ne verbum quidem cum eam repertam esse sub Constantiuo, nulli sit dubium; sic scribenadmiratio, quid

inventio.

'-

omnium harum

basilicarum

lanetm

crucit

te Cyrillo episcopo

Hierosolymitano
ipsius
f

decumbebat
fuditj

defixis

g-cnibus hujusmodi precem

lib. 10

tium
"
ii

Constantini

filium
)

ad Constanimperatorem
:

qum habctur
:

cap. 8 his verbis ex-

Tcmpore

quidem

inquit

Deo

dilectissimi

et

pressa
u duubus
altit

beatai memoriae Constantini patris tui

salutare

71

Tu, Domine, per unigrenituni Filium tuum

ii

crucis lig-num Hierosoij^mis repertum est etc.

salutem generi humano per passionem crucis conferre dignatus es; et nunc in novissimis tempori-

bus adspirasti in cordc Aucilla; tuae porquirere lignum beatum, in quo salus nostra pependit; ostende evidenter, ex hls tribus, quacrux fuerit ad Do-

minieam ^loriam,
pliciuiu, ut tiseo

vel quae extiterintad servilesup-

mulier, quse semiviva dccumbit,

salutare contig-erit, a mor-

statim ut
tia

eam ligmum

ianuis revocetur ad vitam. Et

cum hoe

dixisset,

adhibuit primo

unam

ex tribus, et nihil profecit.

Scimus tamen eumdem Eusebium inventionis S. mcminisse sed alio ( ut videtur) tempore nempe anno decimo quinto imperii Constantini, ubi hasc ait Helena Constantini mater, divinis admonita visionibus, beatissimum crucis lignum, in quo salus mundi pependit apud Hierosolymam reperit. " Ceterum quod Eusebii Chronicou a librariis admodum esse depravatum in fine anni superioris evidcntissime demonstravimus; et in eodcm ChroCrucis in Chronico
, ;
:

ii

ii

ii

Adhibuii Bcoundam; nec sic quidem aliquid actum est. Ut vero admoyit tertiam, repente apertis ocu-

nico appareat, etsi in

tini sit error;

numero annorum Constantamen constare ibi positnm crucis

mulier consurrexit, et stabilitate virium recepta, alacrior muito, quam dum sana fucrat, tolis

ta

domo

discurrere et magnifioare
Sic evideuti

tiam

ooapit.

indicio

Domini potenRegina voti comin

inventionem anno sequenti post ?sT ica3num concinon immerito sane ab antiquis omnibus Iium Graccis auctoribus hoc anno nempe sequenti a Nica?no concilio adventus Helenas Hierosoly;

pos affeota,

templum

mirificum

eo loco,

in

mam,

quo orucem repererat, regia ambitione construxit. Verum de cedificatione hujus ecclesiw, qum C S. Helenro hio adscribitur, consule quse referam
5 s et 9.
fucrit di
ttimttt.

et crucis inventio poni videtur. Sed eminentissimus auctor immerito miratur silentium Eusebii, qui utpote de inventa cruce per S. Hele-

nam non

tacuit,

sed

eam

satis diserte expressit,

Prsedictum miraculum dc sanatione mulieris etiam refertur a Sozomeno lib. 2 Ecclesiasticm historise cap. i, et ei additur aliud his verbis Aiunt etiammortuum eodem modo ad vitam esse
72
.-

tunc signat. Sed res ista e Chronico Eusebii conficienda

quamquam nec Helenre, neccrucis nomen

est.

non
78

revooatum.

Apud
197

morata pag.
ita

Paulinum in cpistola mesolum hoc miraculum invenio

S.
:
.

" 1*1 est

C0

Respexit pias fideliquippe ibidem dicitur curas Dominus, et ipsi potissimum, qme tam pia; solieitudihisprinoepserat, hujus consilii lumcii iufudit, ut aliquem rccens mortuum invcrbum factum quiriet infcrri juberct. Nec mora deponitur oadaver illatum est jacenti una de oruoibus admovetur, et alteraj sed reorum lig-na mors sprevit. Postremo Domiuicam crucem prodil resurreotiOj et ad salutaris ligni tactum morte profuga funus* exoussum, et corpus erectum -t,
ter fflstuantium
;

In Chronico enim Eusebii, quod illustrissiedidit, ad annos Domini 324, 325 et 326 invenio locum, modo e Baronio citatum; sed diversis a textu characteribus notatum. In edUione autem Scaligeri pag. 1S1 nullumaddictos annos lego istius inventionis vestigiuni; ut hinc etiam appareat , parum vel nih'd Chronico Eusebiano esse fidendum in prxsenti materia, quasi vero qux citabat supra tamquam Eusebiana Baronius, vere Eusebiana sint, et non adjecta fortassis aliunde. Quare Chronico illo secluso, quxritur, an Eusebius inventionem crucis silentio prtvterierit in Vita Constantini. Sed immerito eum de sileniio accusari a Baronio, non obscure

non metnttnssein Vita Constantini

mus Pontacus

mugni:

ilnvei

rc/

tremefaotisque viventibus stetit mortuus, et fune-

mortuus

oxciuUn
osl

a/.spectatorcs

quondam, vinculis expeditus illico intcr exspectatores * suos. Nec atiud prmter hocmiraculum narratS. Sulpicius Severusiib, 2 Sacrx historim t>/pis Plantinianis Antverpice edibribus, ut Lazarus
tcv

colligitur e Vita Constantini lib. 3 cap. S0, ubi profertur Constantini ad Macarium epistola de
jedificatione Martyrii Servatoris nostri,

seu basilica Resurrectionis vel sancLv c?*ucis; cujus inventio vel inventionis tocus ansam dedit imperatori piis-

pag. 158.

simo eedificandi ibidem magnificentissimam itlam

ecclesiam
75 Tota

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI. la Constantini citata. 75 Tota autem illa epistola jam pridem apud X 76 Dato autem, non nos excusa est tomo lMaii, die m, pag. 362; tfprobabilivnobis
videiur

565
CCTOD
J.

concesso,

queetametsinon
potest, vel

sit

fo "

apud ipsum Eusebium a

j

longa, quia tamen ibi legi Valesio

re fuisse pisce, ut ita loquar,

Eusebium mutiorem anproin

;

hac

P.

Hi*torim
veritai
ttartt.

pw-

tgittt-

vulgatum a pag. 499 ideo nonnulla dumtaxat, quse in rem tamen nostram sufficiant, ex eadem
delibamus: Tanta est Servatoris nostri gratia, ut nulla sermonia copia ad piucsentis miiuculi kaurationem sufficere videatur. Nam s\ckatissimjb MONUMENTUM SUB TERRA JAM ILLIVS PASSIONIS PRIDEM OCCULTATUM TOT ANNORUM SPATIA DELITUISSE,
,

pier silentium unius Busebii, tot alii gravissimi auctores, qui adeo diserte eam asserunt, fatsitatis accusandi sitnt ? Enimvcro historia ista tam solidis et invictis stabilitur fundamentis, ut nullis

omnino

ratiunculis,

qualeseumque

demum

eee

fuerint, negativis,

ut vocant, cverti possit, sicut

quoad

...

famulis

ejus

in

libertatem

vindicatis

affulg-eret, omnem revera admirationem superat.. Illud tibi in prttnis persuasum velim, nihil mihi antiquius esse, quam ut sacrum illum locum,

nuperrime evidenter a mejam demausfratum est quibus omnibus addenda est constans, stabilis ac pepetua Catholicse Ecclesise traditio, Andreas itaque Rivetus heterodoxus ministellus eommiseratione seu risu potius velcontemptu dignus est, quando in Critici sui saori, ut vocat, specimlneffdversus inventionem crucis audacter, impudenter ac temere ista deblaterat lib. 3 cap. 8 77 Eusebius, qui Gsssarese in Palfflstina vixit Con:

quem
ab

Dei jussu turpissima

velut gravi quodam pondere exoneravi

initio

adjectione simnlacri, et qui

;

quidem Dei

judicio sanctus fuit, postea

iiimii taee-

vero multo sanctior effectus est, eum, inquam, passionis fidem in lucem protulit locum fabricarum pulchritudine exornemus. Audin' prcesentis miraculi narrationem, passionis monumentum sub terra jam pridem occultatum,
;

ex quoDOMiNic/B

stantini temporibus,

et

qni diligentissimus talium

Historia sua, vel in

rrt

Euiebi-

us

observator

fuit,

inventionem illnm cructs postea

reticuisset in

deeantatam non
dicitur,

libro de Vita Constantini.

Dominicfe

passionis

fidem

Qucv

quonam

spectent, si

lucem protulit ? ad DominiCcV crucis

in

ne a Qui autem secuti sunt fabuhe enarratores, ab

delusi

Quod eniru in Chronico Baronio quidem legitimum habetur.

aliis

simplioitate
;

quadam
sed
ita,

id

scripserunt

quod K

inventionem non spectent ? Non itaque ad sepulcrum spectant quod potius fuit insigne seu
;

quisque audierat

ut variantihns sententiia

monumentum

Resurrectionis

quam

Passionis

Jesu Christi. Enimvero Papebrochius loco citaintellig-ereto totam illam epistolam dedit, ut quod omnia ista ordinata clarius, inquit, tur,
ab imperatore fuerint respectu crucis Dominicae, crux hic aprefossfe, et miraculis illustrat, quse
pellatur
tjrjiTwou
ro Tra^ou;' Trianc

mnyisdubiain suis nirrationibus efficiant. Qui nobis non oredet, adeal Ainbrosinmoration in fun. Tlicudosium K cniaddit }'<mlinum, Rufinum, Theodoretum et Sozomenum. Ita os illud impudens et infrunitum occasione Catechesew S. Cyrilli Uierosolymitani, quas arrodit, et solidissiyna ejusdem fundamenta exeden-

rem ex

se incertam,

/.

Tlico-

ilnsii

yv&purfla rov xytararo-j ttxSxu;, et rofl sanctissimse et salutifer

,

do destruere conatur.
*oSed tametsi istius heterodoxi ministelli au- nm tam confirdacia abunde e superioribus retusa sit, juvat mata atiun tamen hisce adjungere, quic Natalis Alexander intcmlain Historite ecclesiasticic, anno 171 L Parisiis re- (av cusas, tomo 4 cap. 0, art. 12 pag. 12S ei respondet: Nec Eusebii de crueis inventione silrutium

78

\\<li'

Passionis signum,

et, fides

seu testimonium. Quis-

nam

itaque inficias iverit, sanctissimam crucem Domini nostri, ejusdem inventionem in illa

>!<

Constantini antonomastice ab Eusebio indicari? De hac expressius non esse locutum Eusebium ( loquitur enim dumtaxat in persona cujus cpistolam recitat ) neque Constantini miraculi ad ejus agnitionem patrati meminisse,
epistola
,

probat, hane historiam inter fabulas rejiciendam, ut Rivetus, aliique inimici crucis Christi rejici-

unt

cnm

c J

rairaremur; nisi videremus ut nec matris quidem laudibus ita occupatum fuerit ad hoc in Uierusalem missae Helenae illins recordatus, utique festinans ad fabricaB cui mox integra deaugustissim descriptionem,
,

in solius

Constantini

lo floruit,

hanc

sanotus AmbrosiuSj nt certissimam

,

qui eodem bocuhistoriam referat

in Oratione de obitu Theodosii

eamdemque
:

nar-

retsunctus Paulmusepiatola n ad Severum

ocrates
lib.
i

quibus
Sozo-'J,

Historioa ecelesiastloffl cap.

i,

.'i,

menus

lib. 2 cap.

Theodoretus Ub.
i

cap.

et

cem

capitula impendit

ac

tum demum,
:

veluti

ante hos Kuffinus

lib.

cap. 7 snffragantur.

Quo-

Ilelenas pietarespirans, descendit ad laudandam haec loca tem, cuput II sic coneludens Atque Olivarum) magnifico (Bethleem scilicetet montis nomen, cultu exornans ( Constantinus ) simul

rum omnium
hio silenti

auctoritas et Ecclesiaa traditio Euseest.

antcponcnda
occurrit
spectat, quas

narrationibus

varietas
alii

QuB3 autem in eorum circumstantias

,

quasdam
non

referuntj
ita

alii

bonum hucujus opera ac ministerio tantum postero mano g-eneri proourabatur ad asternam
,

bistoriaa

sumxnam, ao (ut

omittunt, loquar) sub-

stautiam, de cujus veritate

universi.

inter se

consentiunt
ille

r/rum memoriam consecravit . Tunc solicitudine et enumerare incipiens looa, Helenas ImpeConstantini impensis extructa, prosequitur encomium potius ejus ratricis laudes ac mortem, rerum texendo, quam ordinatam et hlstoricam Quid ea in Orieute g-estaruin narrationem. ab miraculum iilud, ergo mirum, si non attigerit .Maquod magis proprie spectabat ad fidem 8. crucis virtutem prssdicandam P carii, ipsiusque miraculo cogitaiio est Papebrochii de isto
distinctius

79

Quandoquidem vero male

feriatus

hete- nmtra
ijucmdam
futorodo-

rodoxus, qui varia carpit assumenta S. Cyrillo atiunde adjecta, quique suum caput octavum absolvit hac inepta clausula,

loco citato

tamquam

utquiCyrilliana heec leget, ad lapidem Lydium

omnia revocet,

Emc

thesaurum se putet possidere, quandoqtudcm, imjimm, quos maliille s. Cyrilli deftorator inter locos, <-,gno dente impetit ac vult esse apocryphoscl
qui carbones invenerit
;

et atios cujus sitentium apud Eusebium ejusdem veritati , cum auatn debet officere ut videmus, comaliunde ex antiquis auctoribus, omnes omnia semprobetur; nequecnim auctores ad inventionem crucis per memorant. Sed, ut rationes datas videtur nobis

neuti-

ruptos, inventionem sanctm crucis ad fabuXas relegandam censet ; consequens est, ut tamquam

falsam ac spuriam etiam rejiciant ejusdem 8. Cyrilli epistotam ad Constantium imperatorem,

Constantini

magni

filium,

revertamur, ob

textus, quibus indicat,

nec non alios Cyrilli veram crucem tum tempo-

probabilius,

Eusebium hanc indicasse

in epxsto-

ris fuisse in veneratione.

In

ista igitur epistota,

qum

566
ADCTOBl

DE

S.

HELENA, VIDUA, IMPERATRICE

sampsucha, balsama, ea quo conservarentur, in vasis plantavit, ibi deposuit , et monasterium in eodem loco nomine Gastria extruxit. Superiora confirmantur ex Theodoreto lib.i cap. 18 editionis supra designatee Dominicai autem crucis partem quidem palatio attribuit; reliquum argentea theca, quam fabricari jusserat, inclusum civitatis episcopo (Macario nempe Hierosolymitano ; nam de
baailica, triacontaphylla,

gu<v inter genuina ejusdem sancti Patris Opera (ei supposita ad calcem exhibentur ) anno 1720 Parisiis in lucem data ac notis illustrata haben-

omnia, atque

tur

ista

pag. 253 num. 3

Ac tempore quidem Deo

amicissirni ac felicis recordationis Constantini patris

tui salutare crucis lig-num in Hierosolymis est repertum, divina g-ratia viro pietatem recte qusrenti hoc larg-iente, ut absconditos sanctos locos inveniret. Quidad hcec criticum dicti heterodoxi supercilium ? Hsec sunt, quie pro vera inventse crucis historia cotlegi; de falsa adjicio nonnulta dumtaxat, cum die in Maii apud nos apag. 362 pluribus

Itejicitur

faljula dt

crueis in-

ventore vet
indice.

refulata. 80 Fabulosce narrationi de Juda Cyriaco crucis inventore vet indice occasionem potuit praebuisse locus S. Paulini, quem supra protuli $ 7
sit

paullo ante erat actuyn ) hortata, ut salutis monumentum ad posterorum memoriam diligenter custodiret. Collectis deinde artifieibus, cum omnisg-eneris matcriam uudique comparasset,
ilio

nostrse

amplissimas
sias etc.

illas

ac pulcherrimas construxit ecclepottcraci

num.

67,

de

S.

Helena referentis

Non solum
;

de
sed

Christianis doctrina ctsauctitate plenos viros

et de Juda-is pcritissimos..accitos in

82 Plura nos docet S. Paulinus in allegata seepenumero epistola,pag 197: Inventaet probata crux Christi est; dig"noque mox ambitu * conseeracorusca laquearibus, etaureis dives altaribus, arcano positam sacrario crucem servat ; quam episcopus
urbis ejus quotannis,

" e '

publi.

rjuidem
et
'

congreg-avit ctc.

modum

Ilierosolymam postea adab aliis amplificatus fuerit. Alicujus He-

tur, condita in passionis loco basilica, qua? auratia wneratio

miracula,
,ci

Tcxtus enimvero

ille

ett

ho-

bnei meminit quidem Sozomenus

lib. 2

cap.

i,

cum Pascha Domini

nore

et

ag'itur,

jiompa

agens de fraude gentitium, ne tocus ResurrectioB nis ac Calvarisc pateret Christianorum venerationi ; sed istum Hebrveum rejicit. Locum quippe dicit patefactum sive indicio cujusdam Hebraei in Orientis partibus deg-entis, ut quidam aiunt, qui
patcrno
sive,

adorandam populo princeps ipse venerantium pro- E mit. An vero hac dumtaxat die fuit crux exposita
venerationi fidelium, nisi interdum, uti dicit Pauiinus, religiosissimi postulent, qui hac tantum causa illoperegrinati advenerint, ut sibi ejusrevelatio quasi in pretium longinquse peregrinationis
deferatur
:

quodam
somniis

scripto

ut verius opinari ae

dam

rem indicavit Deo signis quibuseum ostendcnte. Neque enim

edoctus
licct,

quod solum episcopi beneficio obtineri

jirbitror, res

divinas indicio

hominum egere,

quoties

ferunt? Affirmat S. Paulinus, Papebrochius autem die in Maiipag. 365 ei in hoc non assentitur,

Deus eas manifcstarc decrevit. Verum sive He-

prout ibidemlegi potest. Sed tum

instituti

mei

idem cum dicto Juda Cyriaco, sive ab eo diversus nominatus ilte idem notatur apud S. Gregorium Turonensem, a Ruinartio
brtcus
ille sit
;

illustratum, Historue
cot. 27,

Francorum

lib.

cap.

34-

ubi loquens de Constantino magno, Hujus, inqait, tempore vencrabile crucis Dominicffi lignum pcr studium llcleme matris ejus repertum
est,

prodcntc Juda llebrseo, qui post baptismum

Quiriacus est vooitatus. Undetiquet,hascede JudffSO isto cy^ucis ptwmonslratore quisquilias valde
csse antiquas.
egit post

iimites,tum dictionis modum excessero, si pluribus hic egero de publico vitalis ligni veneratione ac miraculis. Quare sequi bonique consulat lector, si in sui gratiam assignem sequentes scriptores, qui de hoc argumento tractarunt. Sunt itaque illi noster Jacobus Gretserus, cujus De sancta cruce Opera in uno volumine simul edita sunt Ingolstadii anno 1616; Baronius tom. 3 Annalium, cujus indicem consute Papebrochius ad diem in nostri Maiiapag. 364; Tille;

Quid nostra interim imperatrix inventum pretiosissimum ilium thedelibuta gaudio crucem, in qua

saurum ?
Acta

8]

Summo

quam Agnus sine maC cula sacratissimo suo sanguine purpuraverat, fuit intimo venerata affectu. Ambrosius in Orasalus mundipependerat, et
tionc de funere Theodosii sic

montius Monumentorum ecclesiasticorum tom. in S. Helena. Particutarum crucis Christi per orbem Christianum dispersionem defendit Natalis Alexander loco supra citato contra Rivetum heterodoxum; de quo ante
7 articulo 4 et 6

dixi.

rem affirmat Regem

:

(in

illo

tigno) adoravit, non lig-nuin utique, quateest

;

% IX.

Passionis

Dominicae instru-

nus lignum
nitas
in
ligno..,

quia hic gvutilis eat error, et vased adoravit illum, qui pependit
,

impiomm

menta

S.

Helena

inventa
;

ilhim

iuquam,

qui sicut searabaeus

sedificatse ecclesise

clamavit, ut persecutoribus suis peccata donaret.

Hierosolymis
et
alibi

Avida Muiicr
mortalitatis,
lutis.

fcstinabat

tangere romedium im-

virtutes
citse.

ibidem

exer-

metuebat calcare

sacramentum

sa-

Lceto

faceret,
ritatis

nesciebat.

corde et trepidanti vestigio , quid Pertendit tamen ad cubile, verefulait, et gratia

1

Ugnum

micuit,
;

Neque
iltius,

Sanctus Ambrosius
odosii,

in Oratione de funere The,

hic stetit piissima

Femime

Qnidnam
inventis

religio

sed

Quaesivit, ait

clavos,

quibus

cruci- Sunctade
Dominicla-

quod invenerat, boni

alios i*eddidit participes,

fixus

est

Dominus,
prascepit
;

et invenit.

De uno

clavo fre-

testeRufino lib. 10 cap. 8; Ligni, ait, ipsius salutaris partem detulit filio; partem vero thecia argenteis conditam dereliquit in loco quaj etiam
:

nos

fieri

de altero diadema intexuit

unum

nunc (seculo
ad memorinui

videticet
solicita

iv,quo vivebat Rufnus)

veneratioue servatur. Codi-

nus De originibus Constantinopolitanis pag. 38 addit ista: Helcnn Constnntiui mater sacram Cbristi crucom llierosohmis atterens, ingressa est
,

Constantinopolim per p<u-t.im,qua3VoeaturLittorea, etqua: supra crucem reperta erant, lilia, phylla,

ad decorem, alterum ad devotionem verfilio suo Constantino diadema tit... Misit itaque g-emmis insignitum, quas pretiosior ferro innexas crucis redemptionis divime gremma eonnecteret. Misit et frainum. Utroque usus est Constantinus, et fidera transmisit ad posteros reg"es. Principum itaque credentium imperatorura sanctum est, quod super franium. Ex illo fides, ut persecutio cessaret, devotio succederet..

Bonus itaque clavus Romani

DIE DECIMA OCTAVA AUGVSTT

Romani
imperii, qui

5C7
4CCTOIE
J.

totum regit orbem, ao

vestit

principum frontsm, ut

sint prsedicatores, qni per-

secutores esse consuerunt. Becte in capite clavus, ut, ubi sensum est , ibi praBSidium. lu vertice

repererat, regia ambitione construxit. Theodoretus Ub. i cap. 1S sedem sacram plus unam rnemorat t sed non determinat numerum ac diserie
neris
illas

P.

corona, in

mauibus habena. Rufinus Ub. 10 cap.

:

Coll< aitj artificibus, cum omnis gemateriam undique comparasset, amplissimas

.

Spaullo aliterde clavis toquitur

corpus

Clavos, quibus
portat

ac pulcberrimas construxit ecclesias

ad ille frenos composuit, quibus filium. uteretur ad bellum, et ex aliis jraleam uiliilominus belli usibus aptam fertur armasse. Ruftno in re adstipulantur Socrates lib. i cap 17, ac

Dominicum Ex quibus

fuerat

affixurn,

rura amplitudinera ac

quavenustatem desoribere su:

perfluum puto
co confluant,
plentur.
3 cap. 6

oum omnes

tere

pii

ac religiosi

et

operum magnitudinem contemVita Constantini Ub.

Euseh

Theodoretus

lib. 2

cap.

1S,

ad effatum propheUv,
diu ante praedixerat
:

Zacharias,

qui simitl alludens ait, propheta

est,

pag. VM ecclesiam Resurrectionis adbit Constantino his verbis Beatissimum illura Dominicss Resurrectionis locum, quiest Hierosoly:

Et quod in freno equi

;

rais, illustrem

ao venerabilem ounotis mortalibus

sanctum

erit

Domino omnipotcnti, convenienter

efficere, officii sui esse existimavit.

Confestim igi-

ad S. Ambrosium in prccdicta oratione sed an ad sensum textus sacri tam congnte, quam pie ? Dicii quidem S. Hieronymus, fieri a Constantino jussa essc frcna

tur oratorium ibidem extrui mandavit, non absque

Dei

nutu eo inductusj sed ipso Servatore ejus aniincitante.

exliibmt
it4t/fcen-

mmn
SG

Domini; sed applicationem ad effatum Zacharim nam tom. 3 Operum editionis non probat Martiameanw in caput 14 istius PropheLv col. 1804. scribit ista Audivi a quodam rem, sensu quidem pio dictam, sed ridiculam ; clavos Domie clavis crucis
: :

Sed credibile est admodum, sanctam ipsius Matrem, quoad vixtt, curas eo suas convertisse
annisu
sed sumptibus Constantini. Quoad viccit, inquam diu etenim ante obiit, quam ingens illud opus fuit absotu.-

quam

potcrat maxiiho,

nicse crucis,

e quibus Constantinus

augustus

fre-

nos equo suo feeerit, sanctum Domini appellari.

Hoc utrum accipiendum

relinquo.
fecerit ; eo-

sit,

lectoris

prudentire

rum numerus;lancea.

84 S. Gregorius Turonensis De gloria Martyrum lib. i cap. 6, col. 727, quod inscribitur De inventione clavornm, eadem allusione utitur, Eo enim tempore inquit, et causam addens Adriaticum mare niajrnis fluctibus raovebatur, in quo tam frequcntia erant naufragia ac demersio hominum, ut vorag-o navigantium diceretur. Tunc
, ,

tum. Dedicationem guippe ejusdem ecclesise acE cidisse anno .'535, habemus ex Eusebio lib. 4 Vitas Constantini cap. 15 pag. 649, cutn ibidem dicat, illam solennitatem essc colebratam jmno Constantini impcratoris trigcsimo. Nam ibidem agens de sacerdotibus Dei, gui illam festivitatem IM nos quoque... ornabant, hsec de se scribit variis sermonibus publice habitis solemnltatem uunc regalis fabricffl decorem ac decoraviraus magnificentiam scriptis enarrantes etc. lloc modo
:
;

dedicationis

solemnitas

Ipsis

imperatoris tricen-

nalibus

summa cum

hilaritate oelebrata est.

De

provida regina (Helena) condolens excidia miserorum, unum ex quatuor clavis depoui jubet in quod confisa de Domini misericordia pelag'0
, ,

variis nominibus loco inditis tractat Tiltemontius nota 4 in S. Helenam; ubi nonnullas etiam

ssevas fluctuum

commotiones

facile posset oppri-

mere. Quo facto, redditur mare quietum, tranquillaque deinceps navigantibus flabra praestantur. Unde usque hodie nautaB sanctificatum raare venerant.ur,

cum

ingressi

fuerint, jejuniis

orationi-

proponil difjiculhttes. Mttgna itaque illa ecctesia, de qua modo est actum, nttnc Martyrium vel locus passionis, Magnum Martyrium, Martyriiim ac monumentum mdrtiset Resurrectionis Jesu Christi; nxtnc vero ecclesia sanctss Cruczs rocabatur clc; prout vidcre liccl iu nola mox
allegata.
13 87 Eusebius lib. S Vitse Constantini cap pag. 504 testatur, duas a nostrn Sancta erectas fuisse ecclesias. Deo, ait, duo statim templa dedicavit alterum ad speluncam, In qua aatus est alterum in eo raontc, ex quo in ca> Dominus lum ascenderat. Nam e1 Emmanuel, quodestnobiscum Deua, sub terra pro nobis nascisustinuit; el locus nativitatie ipsius, Bethleem ab Hebraais est appellatus. tdeoque Dei amantiseima Au;;n ta, |)i'iji;ir;c Virginis partum cxiraiis inonumentis ornavit; sacram illam speluncam omni cultus gene:
:

busque

et psallentio vacant.

Ruinartius hic ob-

servat 1, Uretserum et alios existimare, clavura ab Helena in mare quidem demissura, sed illico etiam retractum ab ea fuisse. Consule GretseC rum in Operibus de sancta cruce tom. i lib. i cap. 93. Observat 2. De clavis Dominicis [de

in

eonden-

dis Ilieroto-

hjmx xdibwt
sacria.

quibus pergit S. Gregorius Turonensis scribere

citato) cum saneta cruce inventis plerique Patres, capite prseced. laudati scripserunt ; at uemo, quod sciam, ita diserte quatuor clavos fiiisse
loco

pronuntiavit. At de

numero ctavorum adiri

,

potest

Gretserus tom i Operum dictorum lib. i cap. 20. Helena invenit etiam titulum crucis ex prscuti et sacram lanceam, si missis supra 7 subsistant, quee de ista re sunt scripta jam pridemapudnos tom. n Martii, ad diem xv,pag.
,-

379 ex Bosio.
Profuswi

85

S.Paulinus in

cpistola
:

ad Severum
filii

citata

h&c narrat pag.

196

Prompto
e.-t
:

imperatoris
opi ra

assensu mater augnsta, patefactis ad

thesouris, toto abusa fisco

sancta

quautoque sumet excoluit

ptu atque cultu regina poterat, et religio suadcbat, aedificatis basilicis contexit
locos, in
tis

omnes

Nec multo post imperator eamdem Dominj Dativitatem regalibua donariis honoravit, variis cx auro et argento momimentis, velisque acu pictis, matris BUffi cumulana magnificentiam, icrea impcraturis quidcm mater in memoriam Ascensionis Christi omnium servatoris, in monte Es Ipso Olivarum sublimia cxstruxit ssdificia montia vertice sacram erigena asdem oum templo monu... Atquc lucc duo augustaac pulcberrima menta, immortali memoriadigna, in duahus .snfris peluncis, Helena augnsta, religiosi imperatoris
rc illustrans,
,

quibus

salutaria nobis

mysteria pieta-

mater

reli

tma,
suo
ntise

piea

dcvotionis

argumenta
fllius

BU, Incarnatiouis

et Passionis, ct

Eesurreo
re-

Deo

Bervatori

dedicavit,

cum

impe-

tionis atque Ascensionis sacramcntis

Dominus
cap. 8
:

subsidium

ei conferret.

Amborum

demptor impleverat. Ruflnus

lib. 10

unam

istorum

monumentorum constructorum honoiib.

i

wdem sacram

ei

attribuil, dicens
in

Regina...

rem

religiosissimse nostrm Imperatrici tribuunt

templum mirificum Augusti Tomus

eo loco,

in

quo crucem

Socratcs

cap. 17, ac

Sozomenus Ub.

% cap.
75

2.

III.

Et

56S
AVCTOIl
J.

DE
S.

S.

HELENA, VIDUA, IMPEKATRICE

et

Et sane divina providentia optimam lnm temporis

V.

Helenee dedit occasionem restaurandi

condecorandi sacratissimum hunc, quo seternum Dei verbum in carnis nostrse substanlia in lucem prodiit, locum, cum diu ante ab Adriano imperatore, uti testatur S. Paulinus Scvpe citatus,
Adonidis fano profanatus essct. Tn sedificanda autem ecclesia montis Olivetiillud mirabile accidit, ut hujus ecclesise mediiullium numquam insterni
martitore
ptilueril.,

Ilaec quidem Jerosolymis g-esta. Laus ista roboD ratur ex Sozomeno lib. 2 cap. 2, ac Theodoreto lib. i cap. 18. QuineUam, quod post inventionem

crucis collocarit virgines in oratoriissa

prius ipsarum virg"inum
et

cellis,

ubi

nomina

scriptis mandasset,

victum ipsis e publico suppeditari jusserit, traditur inmox designato Lexico advocem^^riy^zq. 90 Sed amplissima Rcginse beneficentia tam arcto urbis Hierosotymitanse spatio apud dictas
virgines contineri non potuit sed cum ad varia hominum genera ac calamitates, tum ad varia Orientis loca pervagata fuit. Quippe magnitudi;

''.

cum

locus videlicet, ex quo Chri;

observatfo.

stus ascendit in ccelum

nec claudi fomix, qua

parte desuper hunc locum respiciebat. Miraculum hoc et auctorempro eodem testimonia citat collector Gallus Monumentorum ecclesiasiicorum
tom. i in compendio historuv 'Domini nostri Jesu Christi 24. Vide S. Paidinum pag. 190, Verum an sanctissima Imperatrix aliis sacris mdibus
Weephoru
pturcs aiia$

e de mona. sterm ab ea
"' nonni(/i
volttnt,

consiruendis operam navavit ? HH Affirmat Nicephorus lib. 8 cap. 30, eas ila cnumerans< Kxcitavitquoquc mirificum aliud templum in Gethsemailf prsedio Genitrici Dei, atque sepulcrum firmiter j,i Bacrario ipso vivificum ejus [nolusit. Quum vero declivis is sit locus, gradus marmoreos fieri curavit, viatores cx Sancta urbe
orientalem plagam versus ferentes. Multorum quoque sermonibus circumfertur, decliviorem illum

ac beneficentiam ita extollit Eusebius lib. 3 VitcV Constantini cap. 44 pag. 505 Dum totum Orientem cum regalimagnificentiaperagrat, fum civitatibus, tum privatis, qui ipsam adibant, innumera beneficia acervatim contulit innumera quoque militaribus numeris liberali manu distribuit. Pauperibus autem ac nudis, et omni ope
.-

nem animi ejus

?onditi S-

ac solatio destitutis, quamplurima donavit,

illis

pe-

ad tegrendam corporis nuditatem, prolixe suppeditans. Alios item vinculis aut metallorum a^rumnis affiictos exsolvit quosdam violcntia potentiorum oppressos liberavit nonnullos etiam ab exilio revocavit. Consuti etiam potest
his vestem,
: :

cuniam,

looum, Vallem fletus, et torrentem Cedron, atque ctiam Vallcrn Jo.saphat diei. In propinquo etiam esse hortum illura, in quo proditus cst Christus, et
iii

Sozomenus lib. 2 cap. 2. Sed priusquam hinc abeamus ad itia, qucV de eedibus sacris, ac ministerio sanctcV Imperatricis apud sacratas Deo
;

virgines

modo

relata sunt, observari ista votu-

quo orare

solitus fuerat. fianctis itera Infantibus

et ubi

an-e]us pastorilms laetum attulit

ajdes
;

mmtiura

mus apud Lezanam in Annatibus Carmetitarum tomo 2 ad annum Christi 326, ubi hseo scribit
Hujus saneta^ PseminaB auspiciis plura prophetici,

in eis ipsis loois sacras cxtruxit

Infantibus

videlicet ipsis, ct Verbi

Puerperse, nec non aliam

quoque SponeJO Josepho amem. Posthosc, pervaria Pal.Tslirui' loca Sanctam ducens, eamque deinde llierosohjmam reducens, varias aliasatdes sacras ipsi attribuit. Sed antequam hisce fidem habeamus, probationibus opus est, antiquiore quam
Nicephori, qui vixit secxdo xiv, auctoritate firmatis. si) Nec vero insighes piissimse Feminx dotes enttuere tantum in condendis egregiis templis; sed etiam virtutes omnino singutares reguv siuv magnificentitV ipsis adjuuxit. Vin' Eusebium de

tum virorum, tum etiam feminarum, erecta vel restaurata fuerunt... Sepulchrum Domini, quod prius inveniri non poterat, reet Eliani instituti ccenobia

velatione

duarum sanctimonialium...
historici nostri,

invenit. Ita

enim tradunt
c. 4, et alii

5 Histor. cap. 22, et

Arnoldus Bostius lib. Joannes Palseonydorus lib. 2,

nostri fuisse,

post ipsos.

Has vero sanctimoniales Ordinis

Varit vir*
litlm,
(m.<.

(jiii-

oqvoqIo

eacelluit,

conceptis verbis exprimunt iidem Bostius, et PaIseon^-dorus... Qualiter autem hoc in loco eadem pia Keg-ina monialium juxta Carmeli ritum cce-

nobium
derit

exstruxerit,
aliis

quamque
,

illi

hac re
tini
clis,

audire loquentem lib. 3 Vitee Constancap, LB ? En ejus testimonium Assidue, cunita

:

prsepositam de-

cum

circumstantiis

sic

habet relatus

Bostius cap. 23 libro

videntibus, in ecolesiam ventitabat, et sacras

GBdes eximiis ornamentis decorabat, ne

minimarum

quidem urbium saoella despioiens. Itaque videre erat mulierem prorsus admirabilem , modesto ac
deceuti habitu una
,

jam citato... Addit Bostius, in hoc monasterio primo matrem fuisse prEEfiitam Mariam; ea defuncta Syncleticam eique suc,

cessisse sanctam.

Matronam,

et

postea,

sanctam
no-

Saram subscribunt Palaeonydorus

cum

et Coria, ulte-

reliqua

multitudine ver-

santem suamque erga Deum relig-ionem omni plorum operum genere deolarantem. Socrates lib. icap. 17 d$ templis locutus, Porro, inquit, tam
pie ac relig-iose erga hseo erat aflfeota, ut in ordine

rius addeutes, huic Sarae successisse

quamdam

mine Eomanam, et postea aliam, nomine Nonnam. Hcvc Lezana; qui deinde etiam agit de monasteriis virorum Ordinis Carmelitani a S. Helena
constructis etc. Credite posteri. Enimvero ut heec vel tantillam credibilitatis umbram haberent, vetustioris auctoris testimoniis erant roba-

mulierum

una oum

oeteris

Deum

oraret.

Insi-

gnem
omnes,-

contemptricem ac

habuit anirai demissionem fastus omnis Christi imitatricem oum erg-a

sacrum monachorum iiabitnm eco Suidx Lexico Colonuv Allobrogum tmpresso anno 1619, tomo i ad nomen 'EXewi pag. 875. Ruftnus a demissione animi ac
erga
;

tum

randa, tacente de
quitate,

ittis

vero praeoipue

quam

Bostii et

genuina scriptorum antiPahvomjdori hic enim

; ;

hospitali benignitate

illam

sic

taudat.

anno mcdlvi... professus scribitur in Speculo Carmelitano tomo i, lib. n, partis 2, pag. 220 illius vero obitus adscribitur anno Christi aicuxcix, ibi-

lib.

10

dem pag
tom.
4.

cap.

mi

Ueliquit etinin hoo iudicium religiosi aniEtegina venerabilis. Virgines quasi ibi (Hiero1
:

271,

ex Annalibus Ordinis ejusdem

solymis) reperit

Deo saoratas, invitasse ad praneas devotione curasse dicitur,

si

dium,

ct tanta

ut

est inter facta seculo quarto, et scripta secuto demum decimo quinto ad qualemqualem etiam faciendam

Qucenam autem proportio

indig-num orederet,

pilem

femulorum utereinr

ofiiciis;

sed [psa manibus suis famulaa habitu succincta cibum apponeret ]>ocuhim porrig-eret , aquam manibus infunderet, et lieg-ina orbis ac mater imperii, famularum CUristi se famulam deputaret.
,

x.

DIE DECIMA OCTAYA AUGUSTI.

669
*HClr.Rt
J. P-

A
_ T ^. j_jv/*"i X. An S. Luciani martyns temj ^A:(\*>\t QQ. TrinmPflmim heg oedlficant, Sb.
,

quid de templo? Liberum de illojudicium lectori

plum

documento id probare vel improbare, inpromptumihinonest. Ecs diclis etiam corrigi potest illud, quod habe Bcclesiastica historia (ur apw/ philostorgi
relinouo,

quoniam

e melioris notse

corpora impetrarit; varia egerit

in Belgica
;

testamentum, ac

piis-

a Gothofredo edita et Dissertationibus itlustrata, lib. 2 num. 11- pag. 10, nimirum Helenam inin ad fauces sinufi peratoris Constantini matrem
,

simus obitus.
Qpponitar
tempio

Nicomediaa urbem eedificasse,HelenopoIi eavocata. Quod castigat dictus editor in Dissertationibus

pag.

80.
Iht iViir

Baronius
memorat
Helena

ad annum Christi 326 num. 57

:

sic

Keliquit

in

ea

peregTinatione S.

Lvciani.
quoil ab

et illud pietatis suae nobile

monumentum
raartyris

Sanctes Tmperatrici nostra* Jlierosolyma profectcv iter aliud adscribitur apudCapgravium in Vita ejusdem SancUv fol. 176, ubi referuntur
98
ista

Suncta

fii/

pro inciai
Ctrca Inilitliri

nempe egregiam memoriam Luciani

Hckna
fiim.

fer

tur condi-

Drepani in Bithynia regia munificentia excitatam. Recens quippe erat in mentibus hominuni tanti martyris certaminis recordatio et insig-ne, quod
,

Sancta igitur, ut diximus, Imperatrix CUDQ omuia, qua? Hierosolymis agere constituerat, consummasset ad votum, tandem infinitis et impretiabilibus ditata roliquiarum thesauris, ad filium
:

peragra-

tn

dettru-

xisseidota,
0i

pora

irium Reoiim ojpor-

in post martyrium fuerat de corpore ejus

mave

demerso subsecutum miraculum, cum delphinorum (utferebat dorso delatum esset ad littus, quando Drepani fuit humili iniqua temporis conditio
)

suum Constantinopolim properavit. men antequam Constantinopolim

, ,

Profeota

ta-

sepultura donatum. Htec

ig-itur

omnium

ore vul-

g-ata

cum Helena

martyrum

phum

percepisset, qiue erat sanctorum studiosissima , dig-no trophajo triummartyris ornare decrevit; atque illic, ubi

ad tasie. terras et provincias circa Indiam cuin maximo ac in quibus omnia nobili comitatu se transtulit prout potuit , destrutempla et aras idolorum xit, et pro his in laudem et honorem Dei ecclesias et monasteria sumptuosissime ac devotissime E
veuerat
, ,

Drepani est collocatum ejus corpus, Testantur desuper basilicam erigendam curavit. antiquitus scrihsec ejusdemLuciani Acta martyrii leg-untur Postea pta, in quibus istEBC in fine nobis salutarem Domini restituit autem quam
:

sumptuosam

fundavit, et cultum divinum in cuuctis partibus fidemque illis per omnia reparavit et ampliavit;

u h h

crucem, quas magnum inter claros Helena, quang-enuit Constantinum, veneranda Hierosolymis locum honorans do revertebatur
,

impcratores

Christianam peue elapsam evaltavit ct gloriticavit. Insuper et trium SS. Kcg-um corpora Jaspar videlicet, Melchior et Balthasar a priucipibus et Prselatis terrarum illarum nou tam studiose quam quibus, ct aliorum vamiraculose impetravit ffaudens Constautinopolim riis suffulta reliquiis
, : ,

rediit

et in eo

toribus ex
,

condidit civitatem, convocatis habita, reg-ioniiis, quse circumcirca erant,

,

itura palatium. Noster

ad filium, paulo post ad clestis regni transMichaM Inchofer in libro,

,

bus et effectis operis participibus et asdieam' cinxit moenibus, et martyri templum maximum, quod nunc quoque insigne, et ficavit et tcrra pulchre extructum cernitur ab iis, qui
et isto

validis

mari ing-rediuntur ac navig-ant. De qy.se dtmartyre, ejusque Actis, consuli possunt nos ad diem vn Januariipag. 357 cla sunt apud
et
aUqxia dif
fivulias.

cap. qui inscribitur Tres Mag-i Kuangelici eorum prinmm Byzantium, de translatione deinde Mediotanum tractans tlanc, ait, translationem ab Helena reliffiosissima regrina faotam tradunt inter alios Jacobus Genuensis Joannes Prasquetius, et alii apud Joannem Picardum. quidam alii Constantino mag-no Equilinus et phnvs etiam vetustiores, Helense filio tribunt
;S7
, , :

utrisque.

Nec dubium cum

relig*ione

matriSj

fllii

sequeniibus.

Luciani mar92 Super hoc, quod ex Actis S. Veneranda Helena... locum iyris modo dicebatur observa, mhonorans in eo condidit civitatem, Constanstaurationem loci istius adscribi alibi Hieronynu apud Scatino Nam in Chronico annum MSpag. 181 hsec sunt Drepa-

consensisse pietatem. Itaque acoepta de Magorum ^Sthiosanctitate fama, quam in Persidis atque

Christianorum dudum vulg-arat, Hclena, quo vel ex diversissimis nihilnon studiosissiorbis partibus, ubi g-cntium cssent , conquirerct, ac tam pretioso me eorum corpora
piffi

reg-nis cultus
sateg-it

Uqerum ad

num
(

Bithyniai civitatem

in

honorem martyns
,

thesauro

Lucani
leqe

(imo

Luciani)
)

ibi

conditi

Constantinus

instaurans

Constantius ex vocabulo

nominavit. In Chronico matris suae Helenopolim Radero Alexandrino, quod a nostro Matthxo et Monachu edivulgatum est Grmco-Latine , 6W 1615, id confirmatur pag.

novam urbem a nomine filii Constantiiii Facta tunc primum appellatam loeupletaret. . pompa ea advehi jussit, vero voti compos, solenni Galesinius in atque in sedc SophiBB collocari etc. diem vi Januarii, Eorum oorpora Cou.
.

notisad

tum anno

urbe Constantinus, iustaurata Drepani a matre sua cultum S. Luciani martyris, illam

Bithyma

et in stantinopolime Pcrsiajam pridem translata, augustissimo apparatu collobasilica S. BophisB quo tempore non cata memorat; sed a quo, et

ad ad annum Helenopolim nuncupavit etc. Sic ibi Procopius Csesariensis hb. 5 cap. 2 Christi 327. agens, cui De sedificiis Justiniani, de loco isto in pramium nutncaquidem, ait t Constantinus nomen ac dignitatem tionis Eelense matris suse, maconcesserat, sed nullum imperatoriae urbis
g-nificentise

Saussayusin Supptemento ad suum MarEorum tyrologium Gallieanum die vi Januarii

addit.
:

studio Constancorpora sanctae Ilelense augustffl ex Orientc allata, ibidcm in ecclesia tiuopolim
S.

Sophiie etc.

monumentum

reliquerat.

Nam

si

or-

annum Christi 326 a num. 57 paulio narrationem, guam apud Capgravium designabam, examinat ac tuetur tamquam
94 Alfordus ad

ramuH
tt

trti~

monia, <aad hoc

luadandutn
uccommorfa-

ante

pri.tinum natum et structuram spectes, statum nudo urbis titulo insignis, Helelocus retinebat, gloriosus. Et mox nseque alumnae suas nomine ibi Justinianus conauctor, qusenam addit idem protuli, testimonia costruxerit. An hsec, quse cum civitate ibi condita a S. Helena? At hserent

veram
habe.s
,

Et satis hic probatum conciudens Ilelenam (fixit Capgravius quod supra

ita
:

ultra

Hierosolymam perrexisse,

idola dctruxisse,

Dei cultum promoecdesias aidificasse, ubique corpora avcxis.^e. Respondeo visse, triura Eegum relata primo, Helenam uttra Ilieroso-

ad jam

lymam

570
ADCTME J P

DE

S.

HELENA, VIDUA, IMPERATKICE

honorem
,

lymam
cum
vero

sub /inem

perrexisse, salls est conforme Eusebio ame citato : Dura totum Orientein

S.

Victoris et aliorum cccxx niartyrum

I)

regali magnificentki peragrat etc.

tq totuni, et

Quomodo

Thebasae legionis, eo loci pro Christo occisorum instituit ut Stephanus Pighius, Canonicus San-

quousqne, et an ita accipi debeat, ut extendi possit ad terras et provincias circa Indiam, facilius quseritur ', ..,< >>->>> ,,,>>> J >'< j>< >,<>><<> quuuh respoiulcb'! rare meprius antiquiora testimonia pro SS. Magorum corporibus ex Oriente Constantinopolim
et
:
.

quam accomode,

Hercule Prodicio commemorat. Occasione autem habitationis S. Helense apud Trevirenses Sammarthani paulo ante citati inAgrcecio seu Agricio, istius sedis episcopo, heec scribunt
ctensis, in
,

S.

Helena delatis,

quam factum
autem
>

illud veritatis

pag. 715 Consilio Arelatensi i suscriptus leg-itur anno cccxiv ( Vide Labbeum tom. 1 Conciliorum cot. 1430. ) Traditur et domum beata3 Helente sub
;

atbo inscribam; dispici

poterit a nostris

successoribus, quando tensis Januarius secundis curis auctior recudetur, an melioris notse do-

S. Petri dedicasse. Vita istius sancti Prsesulis data est a nobis die Januarii, ubi pag. 779 dicitur Doniu* beatse imperatricis Hele-

invocatione

xm

cumenta
Idcm
ttaluc

afferri queant, COn/irrnrUur.

quibus translatio ista

nas, quaj rog-atu ejusdem mulieris sanctissimse a

beato patriarcha Agricio in honore Principis Apodicata,

95

dam

Oriente in Occidentem nos vocant quaefacta, ibidem a nonnullis Sanctse nostrse at-

Ab

stolorum Petri in sedem episcopalem metropolis ct incomparabilis merito thesauro, clavo

tributa, Mirseus in Fastis Belgicis ad diem xxn Juliipag 438 scribens de Rilario episcopo Bisontino, (de </><<> in prsetermissis ad dictum diem mentio apud nos facta estj Sumptibus, ait S. Ei Lei ae Lmperatricia [quae id temporis Vesontionem venerat) in imo monte Cselio augustam basilicam B construxit, atque ad summitatem perduxit, quas nunc S. .loannis dieitur. Aliam prssterea in supe,

videlicet ao ceteris

Dominii reliquiis
:

est nobiliter

ditata spccialiterque honorata

quse dicta.sint in

/ide auctoris.

97 Idem omnino statuo de ffagmento sequenti, quod vereor j ut mereatur niajorem vim, sicut

quas volunt

mihiquidem videtur, quam traditionis mere popularis, donec accedat antiquum testimonium,
Gelenius itaque De Colonisc Agrippinensis magnitudine lib.S syntagmate 2, 1 agens de ecclesia collegiata S. Gereonis , Huic ait , intcr Colo,

riore

montisparte, quae sola

S.

Stephani protomara B.

tyris

nomen

retinuit,

ccepit excitare. Idera

tlelena dono accepit portionem sanguinis

8.

ejusdem

nicnses
reg-alis,

ecclesias
orig-o

proxiraa

Stephani, llirrosplvmis allatamj obiitque circa

Christi

dignitas,

vero

a raetropolitana etiam augusta et omuino

est

annum

trecentesimum trigesimum,

Sam-

marthani tomo 1 Gallise Christianse pag, 118 meminere de unica tantum S. Stephani basilica construtca, haud longe, sicut addunt, ab anno Christi ocoxxv. Quse mihi non satis certa sunt in tantarei gestm yetustate sine accommodatis eidem testificationibus. Adillud irdcrim., QuteidtempoVesontionem venerat, velim observari, quseiiie Maiiin Commentario historico de S.Constantino magno pag. 20 a Papebrochio sunt intexta ad prsesens propositum; videlicet laudati imperis

nato, ab aug-usta

utpote sub initio quarti seculi a Christo Fl. Helena Constantini inag-ni

aug-usti matre magno in divos Thebteos et Mauros milites affectu pietatis exstructa opere reg-io ac raro. Quippe praicelsa3 in modum vastte turris

aut arcis,
1

et

octog-onae

quee tanto

cum

res

xxi

manerent, auri fulgore emicabat, ut musiva foris ei intus eleg-antia ad Aureos martyres dici meruerit, quod nomen ante annos
integ-rse

Colonia

mille testatum a Greg-orio Turon. lib. 1 Mirac. cap. 62 , usquc ad nostra tempora splendore
,

Hilario de fabricanda Vesontionensi ecclesia egisse dicitur , non nisi ,post annum 812 videre potuisse Gallias, contra Chiffletium, qui ante, sed nimis prmmature, hoc
accidisse censuerat, prout ibi pluribus refertur, et adduntur ista Quin illam deindecum Cripso
:

ratoris matrem, quse

cum

tamen adhaeret apud eruditos. Neque vero solum beata illa templorum fundatrix Helena muros limina et tecta hujus
illo
,

pluriraum imminuto,

loci

constituit,

sed etiam clerum collectum

uti

Galliam Belgiumque miserit ( Constantinus) ut Vesontione ac Treveris aliquaradiu ipsa lmbitaverit (quod utriusque urbis scriptores contendunt) insig-nium utroque in loco ecclesiarum fundatrix atque dotatrix, nolim ire inficias; satis
iilio

in

ex Orientalis disciplinae viris relig-ione pra3stantibus quorum munus erat a consuetudine hominum noctu et interdiu secretos ac claustro
reor,
:

communi

Deum
riori

clausos psalmis aliisque sacris modis laudare, Scripturis sacris invig-ilare, et inte,

est,

si

persuasero, alieno

nimium tempore

referri

hominis statui reformando ad Christi similitudinem sese dedere. Id ut ita arbitrer, movet me cumprimis quod constet , in hac ecclesia ante
,

Vesontione dicitur tractasse cum ejus urbis episoopo Hilario, nec indequidquam haberi posse, quo wi Vesontione transisse Constantinus, velcum ejus episcopo ante Hilarium Eusebio cg-isse probequsB
tur.
tfi

Benedicti setatem abbates prssfuisse, ex quorum successione est S. Maurinus de quo in S. Pantaleonis basilica? laudibus plura diccnda erunt. Quse
S.
:

omnia

si

quam
98
quiis,

vera,

ab eruditis credi velint Colonienses tamnon referri dumtaxat, sed probari

in Bclgiea.

rebw

96 Ilinc sequitur primo, ut S. Helenae cum Uilario congress-us Vesontione, qui imperatrici nost)\c tribuitur, si vere acciderit, non acciderit ante conversionem filii ejus Constantini, post

debent.

Ulterius hic quseri potest de sacris reli-

huncenim ipsa ad Christum conversa fuit, sicut supra conatus sum probare ex Eusebio. Vide ibi tametsi, prseeunte Pape 1 Sequitur 2\ ut brochio, negare nolim dictum congressum, non abs re tamen sim facturus, si desiderem videre documentum, quo de asdificatione basilicx prsedict& et lectori et mihi certius constet in repreesertimadeoaniiquaJdemestojudiciumdefundatwne Sanctensi in Clivia. Mirseus antea laudatus hanc ita memorat ad diem xvm Augusti a pag. 480 Sauctis in Clivia collegiuin Canouicorum iu
t

Helena Belgieam donasse fertur. Aimannus in ejusdem Vita apud nos num. 43 hsec refert : De diver&is Martyrum reliquiis composuit thecam , in qua etiam cultellum recondidit, quo Dominus noster Jesus Christus usus est
S.

quibus

in

sacratissimo coente convivioj qua digmitate admirabili et optanda volebat munire et insignire suam reg-ionem, ut quas erat toto mundo colum-

na

restitutionis per

inventionem sanctae crucis

esset et

decus speciale aliquatenus patrias suss , Trevirensis videlicet secundum Almannum.Idem

;

biographus apud nos num. 52 de Vesontionensi urbe sic loquitur In Duvio flumine navis quse , arcam

DIE DECIMA OCTAYA AUGUSTI

arcam ferebat sacrorum pignorum ab Helena missorum, naufragium passa, super quod flumen Vesontionum civitas est sita, facta est aqua raulto tempore custos arcse sanctissimffl de quibus reliquiis pretiosissimis, post plurimum tempus cum xnagna difficultate nb aqua sublatis, meruit tnsigniri prsedicta ex parte civitas. Apud Martei Veterum scriptorum amplissima collectione tomo kinterQesta Trevirensium episcoporum col. 168 petitur clavus Domini, qui ibi loci excollatione
;

571

tissima, sed potius

caducam hanc vitam cum immortali vita commutare recte sentientibus vid< tur. Anima igiturillius in incorruptibUem
licam substautiam reformata, ad

urrom
J. P.

Deum servatorem suum assumpta^est. Theodoretus lib, edp. 18 E1 illa quidem posl mortem eum honorem consecuta est, quem par fuit consequi ill nn. qun tam Mmlinse tamquc ardenti animo Deum coluerat. Viventem
i
:
1

hactenus aspeximus ac suspeximus Helenam,

mortuam

'

ps illustraturi

sumus.

dominie Tlelenaj augustffl habetur; quique,

si dffl-

monis testimonio crcdi debet, cum quidam a daemone vexaretur, el clavus hic ad effugandum illum

$ XI.

Depositio corporis clogium

cum

aliis

Sanctorura reliquiis

illo

delatus esset

maligno

illo

perhibitus est ipse esse, qui pendentis

locus,

annus ac dies mortis

ea

an

in cruce Domini pro salute

pcTTi se exire.

humani generis

fuisset

cum

cohoercant

sedes

sacrae,
;

in dextro pede confixus; cujus nimia virtute

comQiuv sacra pignora relinquimus in

quse dicuntur a Sancta conditoe

post vitam

piaeorum, qui h<re sibi attribuunt, possessione. DeS. Helense morte dicendum superest. 99 Eusebius libr*o .3 Vit& Constantini cap. 13
pag. 505 his verbis illam laudat Nec multo pdst mdificata duo templa, de quibus dicoi supra 9,
:

eiusdem

setas.
vul. Sacmm
rju* cvrput

adaverautem Caa
gari affeotum

ipsius honore
fuit.

haudquaquam

Namcum

ingenti satellitum

B num.

87,

gTandssva mulier dignum laboribus suis

numero

prsemium retulit. Nam cum tot.um vit83 suffl tempus usque ad prima senectutis limina in summa felicitate traduxisset, et divinoruin mandatorum ubcres
fructus

regiam urbem pervectum, ibidem in rcg-ali raonumcnto dcposituin est. Ilocmodo imperatoris mater vivendi finem feoit, mulier sempiin

honortfics
tlt

potitum,
fpta toi"

datur

tum

verbis

propterea vitam doloris expertem

pietati suse

tum operibus protulisset; ac cum summamentandem exitum mercedem bonoruin

terna memoria di&nissima tum ob relij ioso actus, quibus enituit, tum ob prsestantissimum illnm et
i

admirabilein Poetum, qui ex

illa

ortus est.

Quem

tis et corporis sanitate pcregisset,

convenientem, et

opcrum in bac etiam vita a Deo consccuta cst. Obiit aulem non diu post sititm iterin Palsestinam, atqueadfilium redux :nam His et similibus aliis ibi gestis, quse narravi nuper, rediit ad filium. Ncc multo post ad meliorem vit.im tanquillo animo migravit, uti videre datur apud Theodoretum lib. i
cap. 18.

quidem ob ceteraa res, masime vero ob pietatem in matrem, beatum convenit prtBdicare. Quippe illam, cum antca Dci cultrk non essetj tam piam ac relig-iosam prasstitit, ut a

communi omnium

Servatore

instituta fuisse videretur. Regalibus

tinum

fxtngi ante

Nec prsetermisit piissimo erga Constanmortem offieio. Quippe e vita

autem honoribusita eamdem ornavit, ut in omnibus provinciis tum a paganis tum a railitibus nu^usta ct imperatrix nuncuparetur, ei aurej Dummi ejus imagine signarentur, Quin etiam thesaurorum re^alium potestatem
ei

excessit,

cum multa, ut refert ibidem idem auctor, de pia ac religiosa vivendi rationc mandasset filio, eumque extremis omnis generis, benedictionibus
cumulasset. Porro hwc vel similia ei inculcasse crediderim tunc temporis, quse lego apud Suidam Suum filium perpetuo ante allegatum, pag. 875
:

arbitrio et e\ animi sui sententia,

esset, uteretur.

Constantinus concesserat, quibus pro prout Libitum

Nam

conspicuam Quoeircaex

et
iis,

ct in hacparte matrem auam beatam omnium jmlicio reddidit.

qua ad mcmoriam

illius

illustran-

celebrandum instituit, ut animum virlute praediD tum, sed evpertem superbias haberet, et rempubli-

pertinent, non Immeritohoso etiam assumpsimus, qu83 imperator prd eingulari sua pietate in honorem matris suffl gessit, dum divinis obtempe-

dam

rat

legibus,quffl

filiis

debita

in

parentes offloia

cam
condito prii-

accurate curaret, etDeoserviret

cum

tirnore et

tremore.

injungunt. Hsec jausebius lib. 3. Vitse toties assi- p gnativcap. 17, quse variis dehinc elucidationibus

100

Annum

setatis

ac ultimam Sanctoe vo:

u$ testamento,

ac prx-

scnt$

Con-

ttanttno fi-

Uo, mori'
tur.

luntatem testamento declaratam describit Eusebius Vitse Constantini lib. 3 cap. 46 pag. 506 Jam vero cum satis longo vitae spatio decurso ad agens feliciorem sortem vocaretur, annum setatis octogesimum, in ipso mortis confinio podesita, testamento facto, ultimam voluntatem relinquens unicum filium, soclaravit, heredem lum imperatorem ac dominum orbis tcrrarum, cum suis. Quofiliis nobilissimis caesaribus nepotibus quffi per univcrsum orbem rum singulis bona, possidebat, divisit. Verum sicut mater piissima filium suum in hoc temporis articulo prosecuta
circiter

materiam pnebebunt. 102 Ac primo quidem explanetur illud vivemli ubitxirem dtom finemfecit, quserendo ubi ct quando vivendi //- .^ (JM} " De loco mortis non convenit inier nem fecerit. auctores. Eorum sententiam primo in medium proferre juvat ac deinde, expensis rationum
>
,

momentis, statuere, utra prse aliis prwvalere videatur. Pagius in Critica Baroniana ad annumChristiMQ num. 15 multus est in enumerandis Constantini tunc temporis itineribus urbe Romana ut matris ejus Helenffl mortem in Bomffl obiit, probet accidisse. Helena, inquit Idque die wni Au-usti. ut Eusebius docct. Constat enim cx chronologia Codicia Theodoaiani, Com,tantinum M. hujus anni initio confltitiflfle tn
, t
.

est

tenerrimo officii affectu sic ille summa cum observantia impendit suprema juxta ac demississima matriadeo sibi dilectse obsequia. Id quod Eusebius ibidem ita testatur etiam edocens , quam beato ipsa fine quieverit In hunc modum
\
, :

testaraento facto

diem ultimum
tantoque
filio,

clausit, praesente et

adstante ipsi
plecteute

rum genere matrem

:

et omni obsequiomanusque ejus amadeo ut nequaquam mori Mulier beatali

NoThracia vel in Macedonifl Heraolea, ubl data lex 2 De oufltodia reorum ; nas Fcbruarii ubi Sirmii inde in Pannouiam profeotum eflfle; tategri reatiDe Idibus Martiis dcdit legem Pannonia in Italiam venit, ct Aquii

tutione.

foventc,

Si quia eam, ouDein Mediolanum profectus, ubi mense jufl cmissa. Hinc KoJulio lex 3, De falsa moneta,

leiiemense Aprili legcm emisit

tutor.

mam

572
AUCTORt

DE
eodem mense

S.

HELENA, VIDUA, IMPEKATIUCE

Alexandrinum pag. C63 (Quin immo forte versus anni dumtaxat proxime sequentis fnem, prout observat Titlemontius tom 4 Historiee imperatorum nota 60 in Constantinum.) In Chronico itaIndictione i Const. que Alexandrino h&c sunt
:

mam

Julio pervenit, ibique Vicen-

J.p.

nalia magnifice odidit, teste Hieronymo et Idacio in Chronicis, quae in diero xxv Julii Constantini

M. natalem inoidcbant. I)ata ibideni lex 3 De mandis his, quae sub tyrannis, viii Idus Jul.
et recitata in palatio,

infir-

Ilinc

Constantino scilicet preesente,

xxiii

Januawo

et Justo Coss.. Constantiuus, lau-

mense Augusto, lex 3 De bonis vacantibus, eodemquc mense Augusto Itomae Ilelena mortua et sepulta. Quae omnia Gothofredo in eadem chronologia
recte observata, qui addit, falli cos, qui alio

datissimus imperator, Roma profectus et Nicomedife Bithynise metropoli moratus , saepeque Byzantium profectus, primum Byzantii murum in.stauravit,

quam

magnamque partem adveterera murum

eo cofijunxit,

currenti anno llelcnam

mortuam

volunt. Ita ratio-

adjecet,

novumque cum
:

urbemque

cntulnr
an Conttantinopoli

fftr/hfs.
:

[08

seb us, uti volebai

in.i-

Sedei opponi possunt ista modo Pagias

Si docct EuIlclenam Ko-

ipsam Constantino])olim dixit. Et ibidem ad anIndictionc m, Const. xxv, Gallico et nitm 330

Symmacho

Coss..

Constantinus.

urbem maxime

obiisse; decisalis est, et nihil

requiren&um

ampiius. Sed, amabo, edisserat nobis Pagius, ubinam id doceat Eusebius. Quid si contrarhtm doceat Eusebius ponendo nempe fundamentum
ijHOttd/r,,/

illustrem et felicem condidit, senatu illustravit, et Constantinopolira nuncup;ivit v Idus Maias, die Luna?,

Indictione

m, cum

prius Byzantium vocaretur,

scu indicinrn,

ti

cvjns

dcdud

QUCat,

nunc novam Komam vooari praecepit. Sub eo itaque nomine non fuit sotenni dedicatione seu celebratione vocata Constantinopolis ante annum 330, observante ad istum annum Pagio in Critica

si Romte mortua fuisset, c&d&ver ejus in rogiam urbem jussu Constantini pervectum non esset, id est in B urbem Romanam, uti mox dicemus; quod tamen indicabnl supra Eusebius, fuisse factum. Nam etiamsi sit tcquivocum fiy.tiuvJw7o.-j t.Q.vj, iil est, in regiam seu imperatoriam urbem, atqxte adeo vi terminorum non significetur, an anti-

tlelenam Romsc

mortuam non

esse?

Nam

num.

2 ista in

rem nostram

105 Constantinum augustei imperii quinta quinquennalia edidisse demonstrat dedicatio urbis Conurbes enim annis hujusmodi sostantinopoleos aut novis nominibus lemniis addictis dedicari
:

nuctoret,

insigniri, aut renedificari,

jam multoties

insinuavi.

f/iia

Utuntt

ttc

tirJis

rcffiti.

fitt

itont ptdius

Romn,
sit

Etnum.
enim
et

Quoad enooenia Constantinopoleos; ea

[Gallicanum nempe His conf. dedicata

urbs itidem regia seu Constantinopotis, hic

;

recte hoc anno, inqxtit, a Baronio recitata. Idacius

in Fastis ad hos Consules
ita scribit
;

intelligenda aliunde tam.cn videtur erui, antiquam Romam ab Eusebio hic indicari. Socrates tamen tib. cap. 17 Eusebium secidus quidem, idi apparet sed ejits sensum non asseciUus quando sic habet Corpusque cjus nbvam Romam
i

Symmac/tum)

est Constnntiuopolis die

v Idus Maii

die vide-

undecima mensis Maii. Anno igitur Christi 328 vel 3-29 secimdum prsemissa nondum exstalicet

(et:

('jzfjutCowjy.v,

id est, ad

uibom imporatoriam
est.
62.

bat regale itlud

monumcntum

Constantinopoli,

vel rcgiam, exstat in Gr.tcol deportatum, in re-

galibus monumentis

dcpositum
326

Nam

apud

Baronium ad annum
verbis
illis

num.

corrigiiur

Socrates, existimanB Constantinopolim

cssc

ab Eusebio

apparet)

descriptam, Eusebii phrasin (ut minus exploratam liahons nam urbem

:

eumdem intolligcrc consuovisse, quod alibi, dum agtft de logntis ad Nica-iiuiN ounoilium inissis, ;iit, ajiorte declarat, cum in signifloanda Eoma utitur eadem nomenclaturaj
liBdem
frerbis
j

Romam

de quo sitpra Eusebius, ac proin quando dicit, Sanctce cadaver in regiam urbem provectum, et ibidera depositum cssc honoriftce, intelligi id non potest de nova Roma seu regia urbe Constantinopolitana, sed de aniiqua imperii sede seu Roma. Atque hinc consequens est, avero dberrasse Theophanem in Chronographia, dum pag. 21, retata
S.

Helenrc morte, statim subjungit ista

asde

Sepulta

est Constantinopoli in
rura,

sanctorum Apostolo-

quam

filius ejus

Constantinus, ut imperatores

sic dioons
ii

Vitas Constantini lib.

illius urbis,

3 cap.

Et

Christiani ibi post obitum huraarentur, construxerat. Prima vero beata Helena in hac sepulta fuit, solemnibus Ecclesiaa Officijs et nocturnis vigiliis

quamquam
f/i/

penes quam imperium

Chvcco cst rr); di yt (3aO"Aeuouff)7S irdAews) opiscopus ctc. intelligens de Koraami' urbis episcopo Silyestro. Cum autem agit, de Constjintinopoli, urbem cjusnomiiio appellatam nuncupare solitus est. Consuti tamen de Socrate po ost;
ii

te.rtu

honorata.

inferius Gtoria post/tuma i, num. i. In Suit/.e Leosico advocem 'Eoriodss h;rc sunt : Ipsius voro fllius (Constantinus) corpus ejns Romre in retest

prmterea conficitur, illam non citm cadaver ejus in regiam urbem provectum fuisse affirmet Eusebius. Perperani itaque Nicepi/ionts iib. 8 cap. 31 pag. 599 Quura
106
dictis

Ex

liomx non
tlbiit
:

obiisse

Romw,

Vhi

vtsro,

non

constat.

autem

ci finis vitae

instaret,

cum

celeberrima me-

gia sopolivit.
ii alibi.

104 Baronii sententiam approbat et sequitur Valesius in notatione ad illud Euscbii, in quo
totus hujus controvcrsite cardo vertitur, libri 3
citati

cap.

47,
.-

ei^

(3aaiXcuouffav -koXvj,

his verbis

usus pag. 231 Romam (Eusebius) intelligit. Eo enim delatum est cadaver Ilelense nugustne. Ac pr.-rfcr argumcntum Baronii, de quo ibi Valesius , contra Socratem Ailde inquit quod
, ,
,

dedicata erat Constantinopoli.s, ac proinde urbs regia vocari non potcrat, cuin tunc temporis esset tantum vetua Byzantium. Socratem tamen secutus est Codrenus. Et rero Constantino-

nondum

polis

nccdum tunc
urbs

anno

videlicet
:

Ch?*isti 327

vel 32S,

regiu vocabatur
est construi,

nam anno

328

tantum ccepta

secundum C/wonicon

moria Knm^e decessit. Eumdem errorem committunt Acta illa, quorum fragmentum dat Aringhus lib. 4 Romas subterranesc cap. 9, num.4>; ubi lego sequentia Postquam beatissima Helena Romam ad filium rediit, ubi plena dierum , caelo reddidit spiritum. Ubinam ergo obiit Sancta nost?*a ? Cum Eusebius id itnicum ad posteros transmiserit, Hoc modo imperatoris mater vivendi finem fecit, et de loco mortis nihit ibidem addat, neque noverim quidquam de eodem tradi ab antiquissimis auctoribus superest , ut fatear ingenne, iltum mihi hactenus non esse compertum. Nec assentior neoterico legendistx Gallo t qui e conjectura refert hac die xviii Augustiin collectione sua historica de S. Helena, Nicomedix eam vita functam, quando Constantinus, ut nomen ejus ceiebre reddcret apud posteros, fundabat
:

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTl.

dabat (seu instaurabai; vide supra secundum) reipsa urbem Helenopolim in eadem procincia loco vici Drcpani. Quamquam vero c.r prxmissis RomcV non obierit; Romie tamen eam annuntiavimits in titulo antehunc nostrumCommentarium prxvium, quia corpus ipsius fuiteo translatum, uii variis rationibus jam ostendimus. De anno
os,

,7:1

cujus

fragmentum extat apud Libanium,

pro

in-

AtCTORE

Oratione

Aristophane Corinthio pag*.

217,

J.l\

ubi Libanius tcstatur, Helena oonaUio et novercalibus odiis Constantium Joliani pntrem Iiac et
illac

traductum

Constantini

emortuali sanciissimx Imperatricis, sicut supra mihi crat propositum, mtuc tractandum, circa quem observo sequentia.
Qaamquf"
in

tignando

anno

107 Baronius ad annum Christi 886 num. 59 fatetur candide, quoto potissiinum auuo Doiuimorth ni defuncta ipsa fuerit, incoinpertuni peuitus haberi , neque obituin ejus certis consiij-uare consulibus coucessum. Pagius in Critica Baroniana
1

anno quin post matris morteni, huuc in fratrem honorem Constautinus M. contulcrit. 11, rr Pagius. De uovcn-alibus odiis, qyse S, Helenffl imputantur apud Libanium, postca 12, num. L19
et 120 dicitm

fuisse Cum itaquc Constantinus, mag-ni frater, ut Zonaraa prodit sequcnti consul processerit; non dubium

iettrd,<te>-

interim illud, quod Pagius promebat e dicto consulatu, non mdetur Jmbere

110

Argumentum
flrmitatis,

winare,

tantum

quantum

volebat ei inesse.

mortem
datur

anno 320, prout videre ibi Gothofredus in Chronologia Codicis Theodosiani pag. xxviii ad eumdem annum, Roma?,a*7, Ilelena mortua est iuter filii ac uepotum complexus. Aug-usti xvm, ibidemque seejus affigit
15.

Nam
mo
4-

num

collector Gattus ffistorix imperatorum tode Julio, uti eum vocat Constantio
, (

pulta. Auctor Vitae Coustant lib. 3 cap. 16 et 17.

aliis ad A. D. cccxxvn prox. male Inloco nzortis errat Gothofredus uti B modo ostensum est ex auctore Vitx Constantini Eusebio mec in anno mortis videtur ab errore immunis; de mortis die infra, Valesius in annotationibus ad tibrum 3 Eusebii de Vita Constantini pagZSl ex Cedreno refert, Ileleuam duodecim annU ante Constantiuum e vivis abiisse; atque adeo hac ratione Helenam mortuam esse oporteret anno Christi cccxxv aut certe cccxxvi. Quo tameu anuo Hierosolymam profecta esse dicitur ab Eusebio et Rufino. Adde quod post Crispi

Id quod ab
refertur.

Constantini fratre, tractant locis variis Vide indicem ad istum tomum) in Constaninui imperatore articuto li-pag-ZbS consulem fuisse iltum ponit anno Christi 335. Et artic. 63 pag. -1:11 ad consutes anni 327 monet, primum hujus anni consulem, Gonstantium ab aliis nominatum, ab atiis vero Constantinum, verosimilil> r eumdem
,

esse Constantium tunc prsetorii prsefectum. In

notatione autem

rempag.

051,

ad Constantinum impcratoubi de Constantino vel ConstanHo,

.')(>
, ,

caesarisetFaustffi augustas

necem Ilclena aliquamdiusupervixit, ut testatur Zosimus iu lib. 2. Porro Crispus occisus est Constantino aug'usto vn et Constautio csesare Coss.
g-itur in Fastis Idatii.

qui consut fuerit anno 327, disserit; i/itcr atia, credi etiam possct inquit hunc esse Juliunt Constantium, Constantini fratrem; sed notatus esset secunduiu consul anno 335, quo cct-tissimc consid fuit cuni Albino. Deinde Pagium, a quo in Dissertatione De consutibus pag..l->\ signa* tur consul anno 327 Flavius Valerius Conatailtinus, coufusiouis artjuil. Scfl h.vcc.r ipso rrtutisse, sit plus quam satis, quie eo vatent, ut pervideatur, finire
difficile cx tati argumcnto jyresse deemortualem SancLv annum. III Tiltcmontius tomo 7 Monumentorum pag. <hitimitati10 obitum ejus dijjcrt in annum 328 hoc ratioci- ^*"*"*" 10 nio Si t inquit non fuerit in Palsestina, nisi ad ftnem anni 32ii, difficile est, mortem <yi>s signare citiits qitam anno 32S; et vix potcst differri seriiis; quia non diu post illud iter obiit secundutu Eusebium iu Yita Constantini UbZcap. 13. Deinde citat Rufinum, qui tib. 10 cap. 11 hmc
: ,

anno Christi cccxxvi, ut leMors ig'itur Helenae anuo

quam sit

Domini cccxxvn recte assigmari potest, quemadmodum sentit Sigonius in Iibro 3 De imperio
occideutali.
non

muUum
:

dlscrepent

auciores

108 Theophanes in Chronographia pag. 21 de S. Macarii Hierosohjmorum patriarchse locutus obitu, hccc subdit Sub ideiu tempus beata Helena annis vitffl octoginta numeratis, multisque Christianffl vit prseceptis rilio relictis, obdor:

mivit iu Domino.
in

Tempus vero

iltud incidisse

scribit

Matcr Hclcna
Licinii

ex hac lucc decessit.

1'ratris

annum Christi 320, ccnset Pagius ad istum annum 14 ex Theophane. Sed tempora itla non
combino, neque inteltigo.Nam obitus S.Macarii taudati apud nos tom. n die Marlii x ejusdem mensis pag. 35 affigitur anno circiter 335 ; in Historia autem chronotogica episcoporum Hierosolymitanorum, quze habetur anle tomum Maii nostri , pag. xvii dicitur quod Macarius ultra anuum Christi cccxxxm non supcrfuerit, nisi mensibus fortasse paucis. Quomodo igitur tempus mortis Helenae cum tempore, quo e vita excessit Macarius, et cum anno Christi o2G combinari potest ? 109 Pagius tamen ibidem et istum annum ponit, et atiam pro eodem rationem addit his verbis Quod etiam ostendit consulatus Flavii Valerii Coustantini , Constantini mag-ni fratris anno sequeuti gestus. Cum enim Helena nepotes suos Coustautiui M. Iiberos suinmo amore prosequerene quia ex Conid aute omnia providit tur Constautiiii fratribus, imperium stautii liberis eis bubriperet. Quare illos velut exules, quoad semper detiuuit nunc Tolosae in Callia vixit nunc Corinthi, quemadut scribit Ausonius prodit Julianus in cpistola ad Corinthimodum
satis

Constantia tunc
solatiis fruebatur.

dcrclicta

augUStJ
V

Constantia itaque, Constantini

,

soror
teste;

num

aliquamdiu Helena supervi.iit Rufino cujus mors si siguari pnssit vcrsus an32i) aut 330, id, quod facit <t/cius Monument

torum
lenffi

coltector

iom

llisioriai

imperatorum
est,
ut.

in
Efe-

Constantino articuto 60, consequens"

obitus vixuttra annum ;:i^ differri possit. Vateant itaque luee ac controversum annum mor*

eumdem men

la-

$.H&\en&prxterpropterftg6ndumi unde cnim preeise determinem, nihit in promptu hatom. 7 inqy.it idem coltector beo. Si itaque pag. 10 citutis,partrm aliquam habuerit <</ fundatione ecciesiie Apostotorum, ac nonnuttarum
tis

eum

atiarum Constantinopoli,
;

sicul neolerici^ait,

(>'

>

:<

ci dicunt accidit hocantequam Constantinus cogitarit de fundanda nova hac urbe id ijuod parum ei apparet verosimite, ac mihi, nisi partem habuissein iis intelligas, quia <<! d.his decreverit postea condere , vel condendas Constantino designarit; quodpotuii quidem fleri, sed factum tamennon scio.Codinus in Qriginibus Constantinopotitanis de templo apostotorum paginu 38 haec habet Teinplum 88. Apostolorum una cum LpSO (Constanttx) m^ter ejus exstrui curavit forma oblonga
.

574
*tciom
J. P.

DE
in

S.

HELENA, YIDUA, IMPERATRICE

n

oblong-a et tecto ligneo

opertum.ltem monumenta

aliunde pluribus illustrare. Id quod

jar,i

quorum uno ipse cum matre conditus est. Hoc idtimum nisi intelligas eo sensu, quem modo indicabam de ecclesiis, non subsistit, secundum ea, quce superius prscmisi. Et pag. Ifl ac bO Ecclcsiam S. Komani B. Heleua sedificavit, et prope eam deposuit capsam cumreliquiis pr6pnetse Danielis, el magni martvris Nicetae, uti et
imperatorum,
:

facio.

Baronius

adannum ChrisH 326, postquam

57 egisset de S. Luciani martyris basilica constructa (Vide quse de ea retuli antea lOj ita pergit num. 58 ad propositum nostrum Filius autem, qui ad omnia sumptus copiosissimos suppeditabat, Constantinus , voluit a matris nomine
:

num.

aliorum Prophetarum reliquias, quas Hierosolyma

Becura
attulit.
ffidificavit

Et paucis
B.

interjectis.

Praeterea

civitatem redditara ampliorcm Helenopolim nominari, quod Sozoraenus atque alii po.st eum affirmant. Sed et Pontum ipsum, Polemoniacum

etiam
et
el
ilii

Helena monasterium 88. Carpi

Babylaead imttationem sepulcri Christi, exvario admirando marmore, multisque posscssionibus

,

antea dictura, a matre sua Helenopontum voluit nominari. Testatur id Justinianus in Novella conStitutione,
"

cum

ait
:

Ab omnibus
ilii

Helenopon-

it.

tus nuncupatur

quod

nomen

a pientissimo

JJiet obiiui

Dies quo ad meliorem Sancta migravit creditur fuisse Augusti.wm, prout in vitam Martyrologiis videtur indicari passim, quando mcmoriam ejus referunt. Attendi non merentur Acta apocrypha 8. Judse Quiriaci apud nos excusa tom 1 Maii, die \\; ubi pag. 148 narranturista: Beata autem Helena dona multa dere112.
,
i
,

"

"
"

est occasione Helena? scilicet pientissimaa mulieris, quse nobis etiam sacrura Christianorum lig-num invenit. Vetus enim illud no-

principe

Constantino

impositum

honestissimae suse matris,

" ni "

Cwiaco ad lniiii.sterium Uuqucu.s sanrfo pauperum, dormivitin pace septimo decimo,KaU [endaa Maii. Alibi etiam eodem die xv Aprilis nomen ejus notatur, ut dictum est jam pridem
in Prsetermissis apud nos ad istum diem tom, n ejusdem mensis pag. 371 S. Hcleuae imperatricis transitus memoratur in Additioniljus Gireveni, et Martyrologio Canisii, et Adone Ms. S. Launiii apud Leodienses, et in archidicecesi Salis:

'

plerique in Ponlo tyrandehinc quiescito primum, quia tyranni esstitit, secundo , quia de buo nomine urbem appellatam habet scilicet Polemonium tum etiam, quia pulchrius fuerit reg-iones Christianorum et reg-um nominibus deusi

men Polemonis, quo

fuerunt
,

"

signare,

quam

ii.s,

quae

Polemi, hoc

est,

bel-

ri

hurgcnsi colitur Offlcio proprio

<:<

nibus de vita tom.% pag. 33, Sexto idus Februarii dicitur

3

cum tribus lectioApud Aringhum Romie subterran-

tumultus, notionem prac se ferunt. Haec Observat tamen Monumentorum ecctesiasticorum collector ssepe citatus, in S. Helena pag. 1S circa duo illa nomina unum wque ac atiud substitisse, eorum singulis singularem provinciam denotantibus Pergit Baronius 115 At non unam tantum sed duas civitates An dux oi" Ii et
ibi.
,
.

mortua.
nnmin
Atutis

a Constantino erectas Ilelense Sozomenu.s affirmat alteram

:

matris noraiue

vitatesHe-

nempe

de

qua

lenx voca~
bulo nun-

hic observo ista de setate qua imperatrix. lloc accidisse anno vit,v cjus octogcsin/o, lunc uondum integre t/uidem, sctl fcrc tamen expteto videtur erui ex Eusebio in Vita Constantini lib. :i cap. I<> nam ihi wl meliorem sortem vocata dicitur, annum (in Grseco additur ayyjvj, itl cst, fere,pene,) astatis agens ciroiter ootogresimum. Si ergo eyww et 'm utiest
I 1

Brer/iter

obiil sancta

inBithynia; alterara vero in Palaestina. Sed repugnat iis, quae tradit Socrates his verest,

actum
:

cupatx

bis

" Quod autem imperator in coudendis urbibus raultura studii posuerit, quod es nonnullis

wvicis

"

civitate.s effecerit, ut Drepanum matris noraiue appellarit, ut Constantiam sororis Con-

stante nomine nuncupatam

litteris in

in

Palsestina aedi,

ficarit,

priesentia

in tecotu Grasco, id est, fere, circiter

numeraret

il-

opportunura
:

arbitror.
et

mandare minime In hunc modum So:

nondum eosdem compteverat secundum cuicredendum est jjotius, quam qualicumque Actorum fragmento apud Aringhum
losannos,

crates

quod

verius

esse probatur

cum

ci-

Eusebium

vitas nulla

reperiatur in

Palsestina, qua3 fuerit

paullo ante allegatum, ubi narratur ultra octoge-

Helcnopolis appellata, Puit autera apud Antiochiam ad Daphnidis lucum celebris memoria Hep
lenas, dicta

simum
ttii

tatis

annum., reddidisse spiritum. Suidas

:

roccu/Miriyj
\i\issc.
'
i

cam scribit oetoginta

'eT>j$

ciroiteran-

Augustale, ubi idera Constantinus imperator HelenaB suaa raatris statuam collocavit. Ileec

nos

Theophanes vero in Chronographia

oydor,xovTot

apud Suidam. Porro citationes, quibus eorum,

qusedicta sunt, fidem liberat Baronius, notantur apudipsum loco designato ad marginem. Helenopolim in Palcestina frustra qusesivi apud varios geographos Ortetius tamen in suo Thesauro geographico circa Bethaniam, ait hanc fuisse
:

pag,

numerum rotundum
ootogintB, signat,

id est,

annorum

$ XII.

Loca

llclcnse

nomine

insi-

scribit

Freculphus, ubi Lucianus

archiepiscopus
1 tib.

gnita a Constantino, creata ab eo

sepultus. Noster
2

Jaoobus Longueval tomo

impcratrix, conditi inipsius hono-

Eistorise ecclesim Gallicanse pag. 206 refert, Constantinum xdificarijussisse$\ii&jn in monti-

rem nummi,

illustrcs

gratiae

ac

bus Pyrenseis super ruinas antiquse Eliberis, et denomine S. Helenre, matris suse nomen Helen
ei indidisse,

natursedotes; castigatur Libanius

sophista.

Drepamim
in Bithynia

Inter

efogia.

qu,v initio

paragraphi undecimi
,

recitabam ex

Eusebio

vocatnr
Jlelrnopolit ctc.

occurrcbat memoria

116 TnsignemquoqueConstantinussummse,qua imptratoHa matremprosequebatur, venerationis tesseram ex- &**8*numhibuitj quando Regulibus, ut supra dicebam ex tas in tnu expret' Busebio, honoribus ita eamdem ornavit ut in omnibus provinciis tum a pag-anis tum militibus
,

>' honoribus publicis a Constantino magno redditismatri suw. Verba, quibusrem e dictoauctore ibidem retuli, nonest opus huc iterum transcribcrc tametsi conveniens omnino
.

augustaet imperatrix nuncuparetur, etaurei nummi ejus imagine sigrnarentur. Numisma unum reprsesentat Baronius ad annum citatum num 61 ; plura Cangiusin Familiis augustispag. ttjwdcri ctiam potest noster tomus v Maii die xsi,

siLlocum

pag.

23,

DIE BECIMA OCTAVA AUGUSTT

pag. 23, ac prse aliis Bandurus in Opere, quod
lenre tu

575
sectaris.

(Pxdcheria)
lib.
1

Numismata
scripsit,

imperatorum Romanorum

5.

Gregorius Tu*
cap.
:

cctoi
J.

etc,

in-

ronmsis

De

gtoria

Martyrum

5 5.

pag. 112. Inter alios nitmmos plares, datur pag. 113 sequens de imo notitia: providentiae augg. Castra cum stella superne in ima parte S AA. stella intermedia. In nummum. hunc, qui ibidem dicitur rcgius, nonnulla ibi. dem observantur, quse descrxbo Nummi Hcleusecum hac epigraphe et hoc typo rarissimi sunt. Helenam aug-ustam a Constantino filio nuncupatam anno cccxxv fuisse, scriptores produnt; quo anno pacem publicam, et securitatem reipublicre
:

tomoZa

Et mento et fide Ilclenre comparanda regiua Radeg-undis. De ca cgimus hoc tomo iii hujus mensis, die xni. Addlere his liceat Theophanem, qui, relato S. Helenre obitu, in Chronographiapag. 21
laudat, dicens
editionis reguv

Radegundem

in Ilelena

Parishuv h.vc fatur

virjrines
,

Sacrea

autem
de

Hicrosolvmitanre

quibus religiose

Deo
priis

sentiens

Ilclena

scrvaruin
,

more stans pro-

tione

jactari potuisse

stantini

novi

constat; caeso enim Licinio, Counon laudis quidem, sed potentiae remulo, motus ab ambitione Ducum vix timendi

nem

ininistrabat jugS piaque recordaejuscclebrantes, retcrnam ei bcatitudiprecabantur.

manibus

nomcn

barbaros vero variis cladibus attritos apparebat saluti sure deinccps magis consulturos, quam alienas opes invadere conaturos esse : quapropter utriusque iuscriptionis ratio satis constat sed hrec, ut verum fateor negotium non leve exhibet
erant
,-

119 Liceat postremo hic repetere brevissimum illud, quod antea num. 59 protuti, Eusebii in Vita Constantini lib. 3 cap. 12 de illa effatum, sed ad commendandas mentis ac naturse ejus dotes accommodatissimum, dum uirep/3ctAXoili

et

a pru-

quidem

dentia pr.r-

tertim lautlittur.

lenti prudentia

nara augustum quidem

unum

illo

Constantinum Maxiinum, cui

et

anno reperio, pax publica, et

mulierem singulari seu excelprxditam fuisse, eam memorat. In quem locum ita commentatur Valesius in An9povr ff-t,
(

id est,

notationibus pag. 230

Ilelenara

Constantini

securitas reipublicre acccptre referuntur; alterum

matrem

mulierem

fuisse

singulari

prudentia,
imperato-

non reperio. Itaque illud tantum "succurrit, nummos hujusmodi cusos fuisse anno cccxxvi in paucis illis mensibus, qui inter Faustre credem et mortem Helenae effluxerunt, aug*ustosque duos, quorum providentia commendatur Helenam ipsam
,

prreter Eusebii testinionium

multa sunt qure nobis

persuadent.

Cum

enim

Coustantinuni

rem usque ad extremura vitre diem sibi obsequentem habuerit, vel hoc unura sinffularis prude?tire

arg-umcntuin

et
pti

Constantinura

esse...

Cseterum
licet

nummi

inscri-

dentire iudicium,
stre

pitoviDENTi^ atjgg.

in

variis

imperato-

Euit hoc ctiara sunimre prufilii sui opibus et Augudig-nitatis fastig-io non ad luxuin et deliciaa
est.

quod

ribus occurrunt,

numquam tamcn

in aug-ustis, prre,

abusa. cst; sed urbes ac provincias, ctprivatos ho-

terquam in Helenis. Si prseter inscriptionem quam supra de Helena dedi 3 num. 33, alias
desideret lector, consulat
113.
collata

mines
ret
,

liberalitate sua sublevavit.

Cumque
([iiis
,

ncpodilige-

tcs suosConstantini
id

liberos

sumrao amorc
ne

Bundurum citatum pag.

ante omuia
libcris
,

providit,

ex Con-

stantii

Constantini fratribus

impcrium

117 Quantum ad tempus attinet, quo Hclena a Constantino augustse et imperatricis dignitate fuit insignita, quodque paullo ante dicebatur a scriptoribus proditum, accidisse anno 225 Pagius in Critica Baroniana adannum 326 num. 14 Theophanem de hac re ita loquentem inducit Eodera quoque anno rcatrem Helcnam, raulierera divino sensu prseditam,
tinus, et

eis

num. 109 ex Pagio

;

Recotc qxue dixinuper 11, ubi de epistola Juliani ad cujus epistokc fraymentuni e.rbtre Corinthios apud Libanium in oratione pro Aristophane Corinthiopag. 217, ibi indicatumest. Ibidem ctiam
subriperet elc.
;

coronavit Constau-

ut imperatrix

monetam suo

charactere

de Hclcnre cousilio, ac novcrcaUbus odiis qui bus Libanius testabatur, Constantium Juliani patrcm hac et illac traductuni fuisse. -/'/ iuvc, llelenam Kavoupyov p.r,Tf,uictv ibidcm appellari } ob,

cusara distribueret, donavit. Ilsec, uti addit Pa-

gius

inquit Theophaues de

rebus anno praece-

denti gestis loquens. Ut enim in Dissertatioue hypatica dixi, nuitres, uxores et sorores imperato-

servat Valesius citatus, id est, quantum ego quidem tnierpnior, callidam eel Fraudulentam seu versipcllem novercam nam tametsi vox tw.:
.

rum Augustre
a singufari-

iu Viccnnalibus, etid

gcnus

festis

de

morenuncupatre.
bu gratfe
ac naturx
tlotibui.

Nec vero beatissima hsec Imperatrix a soConstantino tam excellentibus decorata fuit honorum insignibus ; verum etiam cu?n viva tum mortua variis scriptorum prscconiis laudata est. Elogia, quibus eam extollit Eusebius, dedimus supra. A S. Ambrosio in oralione de obitu Thcodosii, sanctaB inemorire Helena vocatur, et honorifice prsedicatur. Et illu quidera post mortem eurn houorem consecuta est, quem par fuit con118
lo

proprie signi/icet eum, qui in omnibus rebus versatus est jdus tamen impropcratum Sanctse Mulieri fuisse, ob rationes, quas continuo afferam ex odio utiquein Constantinum et ('firistia;

tam studiose tamquc ardenti anirao Dcum coluerat, inquit TheodoreLus supra citatus Ecclesiasticse historuc lib. \ cap, 1S. Sancto Pautino, uti et aliis scriptoribus per decursum hujus nostri Commentarii allegatis, memoria ejus in benedictione est. Breve est illud Rufini lib. 10 cap. 1 : Femina incoraparabili fide, religione animi, ao mag-nificentia sing-ulari. Concilium Chalcedonense apud Labbeum tomo\ Conciliorum
sequi illam
,

qure

nos ortas, suspieor. 120 Titlcmontius tomo l Imperatorum in Constantino articulo 85, pag. ^7 ostendit, quomodoimperator ille se gesserit ergafratressuos; ubi curam itlam, qusc haberi vidcbatur, Coost\antiumamandandi uuue in /tune nunc in aliumlocum, refundit in metum, nc res imperii pcrturid quod prudentia Helenaa non esseindi baret gnum, merito asserit. Faccssant itaquehinc frau
t
;

',,,<

ruthtr

Libantui
iophfita.

vita ejus

cumtam sam ta non conveniunt, nec in una eademque morantur sede. Os comprimat Libanius, homo
dulcntia, ac novercalia odia, qusc

gentilis etreligionis Christianse oppugnator, dum sancti Patres, dum scriptores alii, dum anti-

col. 608 volens egregia taudum congerie cetebrare Pulcheriam imperatricem, instituit compara-

tionem inter hanc

extollens
:

et

Ihdenam, simul utramque

Pulcheria nova Ilelena... Zelum He-

quissima monumenta tam honoriflcis prmdii ant testimoniis spectatissimam nostrse sanctic Mulicrismorum probitatcm et sanctimoniam. Et quis tandem Libanius ilte sophista, ut vet hiscere contra Ilclenre virtutem audeat ? Multa de se habet libro, quera de vita sua conscripsit, ubi de se rebusque suis u.^:que ad nauseam ag*it ; in Chri.stia76

Augusti Tomus III.

nos

676
J. P.

DE

S.

HELENA, VIDUA, IMPERATBICE

corrige ex dictis
xi,

nos saepius stylum stringit, prsesertim tribus oratiouibus. Prima... Constantinum M. tecte carpit

qui videtur etiarn inde D

S.

emendandus inMartyrologionovo Parisino, anno

1727 impresso, in quo annuntiationi
Helenae

fipsum enim intelligi notat scholiastes) quod gentilibus bellum vehemens et indesinens intulequod horat , ignem sacrum plane extinxerat
,

stiarum

suavitatem
est

inhibuerat
,

etc.

Secunda....

admodum

proIi.>.

qua non modo Constan-

adjungitur ad marginem 330. Maurotycus et Galesinius iilam etiam memorant, uti et Saussayus, qui sequens eidem eiogium adaptat Ipso die ( xviu Augusti) Remis et Aureliis festivitas
.-

tium imperatorcm perstringit, et religionem Christianam clam gugillat, sed et Juliani necem in Christianos... aperte rejicit, subditque eos hunc
in

sauctse Helenae augustae, quae Constnnftni

mater
dit,

etc.

magni Komae crucis basilicam deinde condicrucis parte

insignivit.

quam

salutiferae

In

finem

jam dudum
in

insidias parasse... Tertia de-

Galliae

decoramentum etiam
:

religiose propensa,

nique,

quas edita habctur, oratio est de templis

Aureliis principem aedem construxitin Christi cru-

gentilium...

solennitatum , causam agit; sed et Christianos, praesertim episcopos et mouachos in diruendis gentilium templi.s

qua non modo religionis paganae tediumque sacrarum ex professo

priccipuc opcram navantes levato velo... vehementius accusat, inquit Caveus heterodoxus in

Scriptorum ecctesiasticorum historia litterariaa

pag. 198. Quid ergo mirum, si calamum quasi per transennam hic etiam atrabile iinctum strin* ccerit ille reiigionis Cliristianse hostis contra S. Helenam, tam iilustrem ejusdem religionis cultricem, ac propagatricem, necnon religiosissimi Christianorum propugnaioris Constaniini matrem? Nam, ut recte Alfordus ac brevitcr ad annum ChrisliW) num. 71, Helenae debet Christianus orbis Constantinum ct crucem in utroque restitu:

cujus et tunicam inconsutilem observandam misit cum plerisque aliis redemptionis humanae mouumentis etc. Plura ibi dixit Saussayus, quam ego ex antiquis documeniis soiide possim probare. 123 Deinde, prout subdit Saussayus, cum mi- (</"* potitraculis, quae in vita etiani patraverat, post mor- iwiuni intem coruscaret, a Theogiso monacho in Eranci- c a,,tici ^ am corpus ejus sacratissimum advectum atque MarSnU in Altovillari ccenobio ingenti cum miraculorum gio /tommio.
cifixi

veneratione

Treviris pio cultu

'

fulgore collocatum

fuit,

ubi hactenus

magna

re-

ligione servatur, demptis aliquot particulis, quas

hinc Aureliam missae, ad principis ecclesioe ornatum et clientelam digua etiam observatione habentur. De translationibus postea tractabitur Al-

tam iidcm.

$ XIII. Gultus e Fastis sacris Latinis

;

publica veneratio per va;

rias Occidcnlis regiones diffusa

sacra lipsana
cos memoria.
Antniu rjnx

annua apud Grse-

Qui
dum,
:

S.

Helenffl

nomen Martyrologio

inscri-

memorta

aulem publicam sanctee Imperatrivenerationem egregie auxit acpropagavit, sicut postea patebit. P. Philippus a Visitatione in Acie bene ordinata plurium Sanctorum et Beatorum utriusque sexus Ortlinis Carmelitarum etc. typis edita, ad hanc diem xvin Augusti ista annuntiat S. Helena imperat., pinzochera ( id est, soror tertii Ordinis) Carmeli. De voce pinzocher&sub istanotioneagiteditionovissima Gtossarii Cangiani tom. 5, cot. 494. hi Annotationibus vero ad citatam Aciem, quas Mss. habemus, idem P. Philippus positionem suam deducit et pluribus cxplicat S. Ilelena, Constantini imperatoris matcr, Carmelitano Ordini saltem
tivittariensis
cis
:

xvin Augusti ante UsuarLafinis hagiologis genuinis et antiquis nori neminem, Hic itaque tunc illam sic annunpserit hac die
<
t

ascribenda quia cum lignum S. Crucis ope etopera S. Mariae, Marthaj, aliaruraque Carmeli sanctimonialium reperisset anno cccxxvi, in
terlio
:

tiat

Via Lavicana, sanctae Ilelena; matris

imperatoris,

stantini

De

ConUia autem annuntiatio.

coenobio llierosolymitano tunc reparato, illa S. lleleua remansit omnibus sauctimonialibus inser-

q nc

in Observationibus addictum Martyrologium a nobis editum ac illustratum, hssc sunt notata

viens et

ohediens.
retulit,

ttomam

quas

Tandem earum institutiones y cum S. Constantia et aliis

Helenam,
risco

Ln

codicibua Ailoninnis repertam, astc,

Mosander tamquam adjectitiam idemque oensuit Rosweydus dubium igitur manetj unde eam sumpserit Usuardus sed ab oo signatam esse, ul En textu retulimus, videtur certisaimum. Et sane illam annuntiationem vere
notavit
:

viryiuibus sedulo observavit usque ad mortem. Hasc damus, uti addit, ex Bostio cap. 22, ex
Einclienio in Yinea Carmeli , e\ Thoma de Jesulib. ant. etaliis. Vatde simplex et credutus sit oportet, quih&c admittat. Res a S. Helcna #*'<?rosolymse gestasexantiquissimis scriptoribus col-

Usuardinam esse fidem facit ejusdem hagiologi Martyrologium ad autographi, in San-Germanensi of>b<iii<t servati, easemplarvulgatum Parisiis anno 1718, in quo cadem prorsus annuntiatio habetur. Circa illu<l,quod modo dictumestdeco' dicibus Adonianis, consuli potest Appendias ad Marfyrologium Adonis, post illud a Rosweydo
t

leghnus antea 7 et sequentibus consuli possunt, qiuv habentur

ubi interaiia
9.

num.

90,

et

kuc applicari. Alios hagiologos, Sanctx nostrx in suis Fastis memores, omitto, ac transeo ad Martyrologium Romanum in quo annua ejus
,

edita,

ubiaddiem

depositio

viu Februarii signatur : itera sanotaa Helena regin. Memoria ejusdie

met wria, totiEcclesim Catholicx venerabilis, ita hoc die xvin Augusti recitanda prsescribitur Romae via Lavicana S. Helena- matris Constantini
:

dem SancUe etiam

xvm Augusti
,

Magni, piissimi imperatoris, qui primus Eccletuendffl atque amplificandffl exemplum ceteris principibus prsebuit. His ita expositis, venio ad alia monumenta, quibus pubiica Sanctee veneratio
sia?

addiiionibus ad Martyrotogium mine Bedx a nobis est cxcusum ante Martii.

yiotatnr

habeturin quod sub no-

tomum n
ita

illustratur.

122

Florarium
:

Ac primo de

nostrura
via

uorffi

F-

Ms. cadcm die

Lavicnua

Italia

instituatur

sermo.
124 Baronius in Notationibus ad mox rela- Cuiiusputam annuntiationem Martyrologii Romani,\i- Maufa' "" g-et, inquit, nobilis memoria S. Helenae Eomae
in

sfu

inrm.

illam refert
ratoris, qua;

Roime,

depositio

sancUr. lloleme regina?, inatris Constantiui

venit. Obiit

impe-

lignum sanctffl oruois miraculose inauuo salutis cccxxv. Annum hunc

Atrio

Sessoriano in basilica dicta S.

Crucis,

quam

DIE DECIMA SEXTA AUGUSTI

constat olim appellatam esse basilicam Helenianam, ut apparet ex Actis Sixti Papse tertii

677

quam

quibus agitur de damnatione Bassi exconsulis. Fronto in suo Kalendario Romanopag. 49 notat Dicta est haec et basilica Hierusalem. etc. Tomo i

ORDINATIONIS SCJ5 ANNO VIII, 1N QCO EST PARS SE PTJL. CHRISTI DOMINI ET SANCTOR.UM SIXTI, LAURBN Tll, FOUTUNATI, MARTYRUM, REMIGII, MAXIMINI, NAZA11,

PR.EDICT.EQUE MATRON.S HELENiE, ET

S.

9.

MAROATnAngUm
(roc '' 6u8

RET.E, ET

CHKlSTlN.fc VIROINIS.

Conciliorum apud Labbeum col. 1413 ex libello de munificentia Constantini narrantur ista Constantrnus augustus fecit basilicam via Lavicana inter duas Lauros, B. Petro et Marcellino martyct mausoleum, ubi beatissiruam augrustam ribus
: ;

127

annum

De Anglia vero sic loquitur Alfordus ad Verum, ut par erat, in325 num. 69
:

sula nostra longe sanctius reginre suce parentavit

structis templis, et dictis

ab Helena. Erant sine dubio Britannorum seculo plura hujusmodi. Sed

obliteravit
fere

Matrem suam posuit in sareophago porphyretico. Aringhus tomo 2 Romse subterranese lib 4 cap.
.

omuia rerum varia

,

et

iuconstan-

tissima vicissitudo

9.

pag. 33

et
:

qualibuscumque Mss.
Sepulta est honorifice

S.

refert ista

cum

Helense Actis aromatibus

insulam afflixit et sacra pessumdedit. Saxones tamen, ubi Curiquae toties

stum didiccrunt,
gaistissimam

et coli posse

Sanctos, hanc au-

Via Lavicana, ubi dicitur inter duas Lauros, milHario tertio ab Urbe. Etin eodem loco fecit basilicam (Constantinus) sauctis martyribus Marcellino et Petro, et ibi in mausoleo porphyretico, undique
pretiose sculpto, juxta regiam excellentiam, ma-

Feminam cum

primis colucrunt, non-

tantum

in Trinobantibus et Esscxiensi comitatu,

natali ejus solo (uti putat

Alfordus) ubi ad Mer-

seum oppidum

ecclesia est ab llelena

nuncupata

scd alibi ctiam in Atrebatiis, et Bercheriensi agro

trem suam

sepclivit.

De mausoleo

Ilelenas

impera-

tricis meminit Mabillonius in suo Itinere Italico pag. 83. Anastasius Bibliothecarius in StephaIu basilica beata? B no V, ita de eodem narrat Helense fecit vestem de fundato. Fquibus publicis honoribus eruo, uti sunt signa cidtus, ita fuisse ejusdem incrementa. 125 Piazza in suo Hemerologio sacro RonicT et varns quidcm loChristianse ac gentilis ad diem xvni Augusti
.-

ubi ab aede sacra, olim dicata Ilelena?, dictum est oppidum Ilelenstoum. Est et aliud cjusdem nomims oppidum in Cattieuchlanis juxta Bethsfor-

diam rium

ubi Juditha, illustrissima femina, raouastc-

erexit sacris virginibus, et

locum consecravit

Helense.

cis ;

ac attbi

m UuUa,

scribit,

festum hujus sanctcV Imperatricis solen-

niter celebrari in scde ejus sacra,

denzieri vocant,

quam

de' Cre-

12S Londini quoque, quam urbem Regina, ut supradictum, maenibus <-inxerat (ita quidemvidt Alfordus) temylum fuit llelemc saorum, quotl Guilielmus Basing-us fccissc memoratur. Et ha;c quidem monumenta nominis ejus supersunt adhuo e
tot ruinia,

m
V

Eondfn

lutbuit ve-

nerationem.

indulgcntia plenaria; ad sanctam Crucem in Hierusalem in nobitissimo ipsius sacello (quo loco, uli quidem refert auclor ille, ea habitarit, et ubi rcliquerit pretiosa pignora instrumentorum passionis nostri Servato-

cum

quas

:ctas ha;c fccit

inimica Sanctis. Deni-

que meminit Alcuinus noster ccclcsijc, ubi cum CPUC6 snncta Ilclcna quoquc colcbatnr quod [pse in hunc modum describit poemate (quod ad mar;

ginem

citatur) 218

ris, funem videlicet, quo Christus fuit ligatus spongiam, qua potatus fuit felle et aceto, partem

Adspice

tu, lcctor, nostpffipis

signa salutis

vestis

Domini)

et alibi.

sunt notanda de

aliis Italise locis.

Nonnulla etiam superSuspicor etiam

Ecclcsiicin medio, nobis mipabile donum, Bro mundi vita, mundijam vita perpendit eto.
llic

quoque

sit

nobis sacca- BpeS ma^iia salntis

:

Venitiis fuisse, vel etiamnum forte superesse egregia cultus indicia, cum corpus, S. Helense Constantinopoli eo translatum legam apud JJghellum Italise sacrse tom. 5. col. l&ZQprioris editio-

Agmine

Apostolico

quoniamhroc ara
\

pefulait

Kt simul Helenre meritis

Lvacihus almaBj

Qnee invenisse crucis fertur mirabile li^nmu, In quo Christus, honor mundi, laus, vita
pendit.
12!)

pe-

quando agam nis de translationibus corporis. Festum porro S. IIc:

de qua replura dicam

infra,

En

tibi,

lector,

nonnuthi sacra lipsana,

Skiih ejui
tiptana,

lense, matris Constantini M., in ecclesia Veronensi agi die xvi Aprilis, notatur in Prsetermissis ad
:

istum diem tom.

ecolesia
S.

Helenae

n ejusdem mensispag. 40:!. De apud Lavinum amnem in

qusc quidem apud auctores S Helensa attributa reperio, atque in eorumdem fide huc transcribo. Piazzapautlo ante memoratus varta variis Romsc tocis assignat. Rasponus in Opere debasitica

item
ris.

Trcvi

agro Bononiensi mentio facta est tomo iJanuarii pag. 90. 126 In Lectionario, quod habemus, de SanTrectis quibusdam Trevirensis Officii, AugusLv 1645, ad diem xvui Auvirorum ecccuso anno 3 gusti, Helentfi aug-ustae duplex signatur, cum Lectionibus propriis in 2 Nocturno. Concilium Trevirense anno 1549 indictum, et ab Harduino nostro editum tomo 9 Conciliorum col. 2140,
In civitate, inquit, nostra Treverensi haec festa patronorum, Maximini, S. Simeonis, Visitationis, Helensc etc. Apud Browerum in Annalibus Trecirensibus tom. i ad annum 1075 num. IIoc anno compcri apud Jurse 4-5 lego ista montis pedem amcena planitie in veteri suburbano vico restitutum ecclesiam in qua olim Nu:
,

patriarchio Lateranensi lib. i cap. 1H, pag. 77 mentionem facit de cincribns diva? Helensa Metropolitaaugustjc. Inter Sanctorum reliquias catalogus exstat nse ecclesise Bnmdusinse, qurum
et

post Ollicia Sanctorum patronorum ejusdem 6Cid est, II., clesiw, anno 1583 excusa, invenio imperatoreliquias S. Helen matria Constantini
ris.

In annalibus Trevirensibus apud

i

Browerum
23 narran-

tomo

ad annum
;

Christi 327

num.

Sanctse caput tur ista de ecclesia Trevirensi, ubi caput in thesauris esse fertur Ejus item sacratum Caroli IV impehabet, multis post seculis huc archiepiscopi beneficio tralaratoris, et Cunouis Deinde tomo 2 ad annum Christi 1378

tum.

num.

meriani antistis
lenffi

ossa

cubaruut,
,

excituto
obtinet.
,

patrocinio

nobili S. Hequod ad hanc quoquc

tii,

narrat Hoc 51 de ornatu istius capitis ita dc Saraponte, majoris eccleipso anno Arnoldus sexto MarTrevirensis archidiaconus, decimo Biffl excessit... Is... corporis er^astulo solutus
;

diem

Titulus dedicationis
:

saxo

inscri-

ptus, ecce

iste legitur

anno dominice incar-

CARNAT,

MLXXV
A.

INDICT.

BRIS DEDICATCM EST

CT^

BELENJE

VI KALEND. SEPTEMBOC OUATORIUM IN HONORE SANARCUIEPISCOPO VDONE V. TREV.

XIII.
,

gemgentoque vestiendum curavit, ct lapidibus monumentum sua; misque pretiosis ornata statua, reliquit. adversus Divam pietatis in gazoph>lacio Inter

inter alia beataj

neleme

aug-ustaj caput auro ar-

578
CTOHI
j;

DE

S.

HELENA, VIDUA, IMPERATBICE

mae majori ecclesias copulata erat. Cangius lib. 4 Constantinopolis Christianse pag. 147 meminit quidern de monasterio S. Helense; sed de dicta eede sacra non item.

p.

Inter reliquias Ulyssiponenses, de guibus menlio Junuarii,pag. G12; notantur fit apud nos tom. n adxvui Augusti S. Ilelcnas augusta; sacra tipsana. Franciscus le Maire in Ristoria ecclesice ac dicecesis Aurelianensis una cum Vitis episcoporum istius cathedree anno 1648 Auretiani excusa, pag. 37 memorat os colli S. Helenae, raatris Constantini imperatoris, allatum ex Altivillari dicecesis Kemcnsis, ubi pars maxima corporis ejus gloriosi
extat.

XIV. Varia

Vitse exemplaria
;

de-

signantur et castigantur

quodexcu-

nam
datur.

nobis hic

typis

lfonormtnr
ijin-t

130 Grseci in suis Fastis die xxi

Maii annuam
Hele-

OtM-

sancti Constantini

magni imperatoris ac S.
:

cu

mtnwria

'!" 21 Mati,

nae memoriam colunt sub una annuntiatione. Typicum S. Sabbcc ambos tunc ita refert Sanctorum magiiorum imperatorum, ac ApostoliB consimilium Constantini et Helena. Menotogium
,

nter plurima Actorum seu Vitse S. Helenae quae apud nos exstant pi imo loco profero Ms. ex Bodecensis coenobii Ord.

Bodecente

I exemptaria,
S.

^m

Commemoratio religiosissimorum impeet Helense. Mensea magna ecccusa Mcmoria Sanctorum, gloriosiorum, a Deo coronatorum, et cum Apostolis comparandorum, magnorum imperatorum Constantfni ct Helenss. Et mox duobus ambo his versicutis, quos modice
Sirleti
:

Regular.
fol.

Augustini dicecesis Paderbornensis

ratorum Constantini
:

Passionali perg"ameno Ms. insig^ni mensis Aug*usti

cxxxvm pag;. 4. Accepimus a P. Joanne Cum rex Gamans Societatis Jesu. Ita incipit regum et Dominus dominantium Ecclesia^ sua^, quam per infirma mundi plantaverat etc. Post /?:

correxi. laudantur

nem
arifo^
CxktLQ^,

notatur eadem Ieg"euda esse

in

Mss. Lectio-

Ot xotvov liyyj
Y./yjQt KOtVOV

yjfc fjzGt/.iU rc
Y.ai

nariis chori ecclesiae

metropolitana? Trevirensis;

TQTOV ttoXoV

Corona quos comrnunis in terra extulit, Corona quoque communis incaslo beat.

item S Paulini, prout ftdem facit idem Joannes Gamans. In illa Vita narrantur sequentia de nost)'a

-g

Sancta
voluit,

Comperta

filii

credulitate,

rnissa

Amborum quoque memoriam

gium
Basiltt imperatoris,

signant Menolo-

epistola, ut
retur,

Martyrotogium Arabico JEgyptium nostrum, Menologium Slavo-Russicwn Sparwenfeldianum, ac apographa Grseca, </tt,r apud nos asservantur. Adde Ephemerides Grivco-Moscas, qux habentur ante tomum \Maii nostripag. xxvxn, ac Maium Grsecorum metricum ibid. pag. xxvi. Apud Waddingum in Katendario festorum propriorum ecclesise Hierosolymitanie, tomo 3 Annalium Minorum pag. 190 occurrit Helena sola ad diem xvm Augusti his
terminis retata mar. duplex.
ifuurwn
profortvr
publtt i
>
:

eam in legalibus observantiis sequequem ipsa sequi in sua religione

vero rescripta epistola petiit; ut

conterapsit. llle
effectus matris

Judsi

et Christiani convenirent.

Regina vero
buit,
et,

petitioui imperatoris assensura prae-

raara

perrexit.

convocata multitudine Judaeorum, lloSed summus pontifex Yzachar,

quia in conflictu disputationis succumbere timuit, simulata infirmitate, ab ista se profectione subtraxit.

Attamen duodecim cum Augusta

ct

misit, qui
et

intcr caeteros honore magisterii prsefulserunt,

S.

llelenae reg-ina; nec virg. *nec

non solum Hebraeum, sed Grajcum

Latinum

ser-

monem
1133

noverunt.
vellent
illis

nnrationtt

autem est illud venerationis puvlicse apud Grsecos documentum, quod die dicto \u Maii in honorem SS. Helen ac Constantini
131 Peculiare

Quibus cum apponere

doctores Ecclesia^, qui
confidere
noluit

duodecim
conyredein

excmpiar

alios

cum
sed
eis

rentur in disputatione,

Silvester in
,

multitudine
sola

dooumtntwn ; ntlea
lacra Conttanttnop.

imperatoris, auctoritate regia jubeantur vacare tribunalia, sicut videre datur apud Batsamonem typis editum Parisiis anno 1G2U nam in Pho.-

hominum

solus,

Dei confidens potentia,

cum

de verbo Dci dis-

tii

Si

Nomocanonis titulum 7, apag. 79 sicscribit vie autem plane soire, quibusnam diebus fe:

secundum

putare non trepidavit. Sed hsec apocrypha sunt, dicta in Commentario hoc 5. Ad Jiscc, dicitur etiam Mater Constantini condidit
.-

rientur

ac quiesoant judicia, lege

imperatoriam

novellam, qu mense Martio, xiv Indiotionis, anno vi. m.ihiAxiv emissa est a Deo coronato optimo et sanotissimo nostro imperatore domino Emanuele Comneno, qua ha>c tractat post principium Decernimus ergo, ut illi dies sint ab omnibus negotiis et aotionibus immunes, quos
:

Helenopolim, in qua admonita per visionem Hierosoly mura petiit ; quse non consentiunt dicto Commentario 10, Ncc dissimulavero, indicare nugas alias in dicto Vitee apographo contentas
:

nam cum

ibidem

loci

conveniret,

et doctores

ex

illis

multos Judaeorum de turba segremirabatur...

illis

iu
ct

prssenti Constitutione expresse enumeravimus in aliquibus quidem illorum ab omni actione

:

garet, quid Keg-ina Pluctuantibus autem

actura
illis...

esset,

Judas unus ex

oessetur, ut toto

eorum

spatio

judicium miniforte

sacramentum, quod de ligno sanctae crucis solus novit, plurimis revelavit... Morce impatiens illos

me
tio,

exeroeatur,

nisi

impexatoris
vel

dfspensaut sae-

vocavit,
esset,

et,

ubi lig-num

Dominicum

recon-

aliqua forte ratione

neoessitate,

ditum

requisivit.

pe aegotia ftioile emerg-unt ac erumpunt, in his quoque voluerit judiciura sedere. In aliquibus

sponsura non

dederunt

Qui conveniens ei redonec omnes incendio

;

flammaque
runt

interire tirauerunt

ideoque necessita-

Ae primum quidem tractamlum est de iis, qui sunt ab omui aotione immunes.. Tnter quos pag. 81 notatur dies xxi Maii propter sanotorum Apostolisque a'qualinm imperatorum Constantiai et llelcme memoriam. lluc accedit mdes S. Ilelenaj sacra Constantiuopoti. Baronius ad annum GhristiS^Q
judicia
ayitentur...

vero

c\

parte

te compulsi
:

Judam hujus

rei

conscium

tratlide-

quem Regina nec blandimentis nec minis frangere potult, sed ipsum in puteum siccum jussit jirojici. Reliquapiget referre. Verum quomodo crux sit inventa, prsemisi in hoc meo Commentario^let S. 134 Loco secundo exhibeo aliud nostrum
ec- acaiterum,

7ium.

(\-z

Constat,

inquit

fuisse

Coustantiuo-

graphum
S.

poli saoram icdem S. HelensB, qu, ut testatur Justiuianus imperator, ibidcm citatus, sanctissi-

Bodecensis casnobii Ord. Eeg-ular. Augrustini dicecesis Paderbornensis Passionali

fol. xc.

e\

pergameno Ms. insigni mensis Februarii

p.A.

DIE DECIMAOCTAVA AUGUSTI.

p.

579
IBCTOII

A. Incipit prolog-us

Si

juxta Apostoli dictum

spiritalibus spiritalia
raus.
S.

comparanda esse nou igrnorapost prologum h&c subduntur Iucipit Yita

:

Helenee reginffi, cujus festivitas agitur sexto Idus Februarii. Beata igitur Helena Trevericae urbis indigena. De patria disserui supra 1 et

loquuntur etc.; sed ego cum illa non prosequor , ne longior sim, tum alia plura, quse in nostro apographo postea sequuntur apocrtjpha, eamdem e qua commentitia utique cloacam referentia S. Jud.v-Quiriaci Acta prodiere qu<e habentur
, ,

J.p.

2; unde probabilius nobis videtur fuisse Drepanensis in Bithynia. Paucula alia e pluribus ex Erg-o fide facta Judffia animo ista Vita delibo quoque et corpore illis fieri voluit socia. Auctor
:

item istius Vitse citat gesta S. Silcestri; dc quibus consute supra 5, num. 50; sub finem vero lego ista Sepelivit eam (de Constantino est sermo) iu via Lavicana inter duas lauros in vico Drepani; quem
:

apud nos tom. 1 Maii die iv a pag. 448 prout yxarratiofiet perspicuum conferenti utramque nem. Pr vter)uvc, in dicto ecgrapho Blaburensi hxc mcmorantur de Sancta: Cum aetatis suffi ultra octogesimum ageret annum, Romre obiit. Utrumque reprobavi in Commentario prwvio quem consule xi. Denique sequitur in eodem apographo: Corpus beatissimaa Regime modo
, , , t ,

"Vcuetiis translatum est, et

vicum priuceps Constautinus

cog^nomine matris dedicavit civitatem Helenopolim.. Congrue.. in vico quodam Drepani vocato habuit sepulturam.

habctur in monasterio , llidouam nuncupatur, juxta CasUdln in qundiim capella. At clariora ac verisimiliora dabuntur infra de SancLv corporis translatione

quod ad

S.

Euimvero cum Graece drepani falx interpretetur laetitiae idem locusde falcis sig'iiificatione trausla;

et

asservatione.
137

tus est in luuam, quae Graece dicitur Ileleuos. Hsec

pro specimine
tarii.

istius Vitse sufficiantj quorum ineptias cognosce ex 10 nostri hujus Commevi

aliud Vitse in manibus habeo ex Ms. Rutoeffi vallis, cujus, uti exemplari nostro adscriptum tego , auctor putatur Almantius (sive

Exemplar

qn* nofa

Aimannus) monaehus

Altivillarensis

ita

onim

Pergo ad aliud exemplar.

135
Btuburen

rensi Hirsaug;ise

Desumptum iltud notatur TUulum prsefert

ex Ms. Blabu:

Incipitllistoria
,

K,

de beata Helena , inventrice lig;ni vitae ac matre Constantini imperatorisMag-ui. Beatissiina Uelena stabularia fuerat etc. Promo inde nonnutla, ob qusenobis dispticet illa historia Hsec circumventa
a Judffiis

praferebat code\ Resbaccnsis. Prologus ita incipit: Excollentissimi Itomani imperii caput pesesentaturi K sauctae Ecclcsipe, sancti Spiritus assurg'imus pneNarratio autem dividitur in capita duosentiffl.

decim.

Capite

tertio
.

narrantur

ista:

Trcveris

civitasestGallia;.

cum

esset inBitliynia iu partibus Orientis,

Iu hac urbe erat puella nobilis, proavorum reg-um clara, superbo antiexecllentia quorum Treverorum sang-uine derivata. De humilt

cum duobus nepotibus aug-ustis Constante et Constantio pene fieri Judffia potuit, nisi vocatione
Christi per filium a perfidorum esset consilio liberata. Deuique hujusmodi ad eam scripta transmisit

SancUv genere
1

egi in
2.

Commenlario
5

Domino semper augusto

:

filio

Coustantino mater

Helena semper augusta etc. Ad heec rescripta sunt haec Domiuae semper augustffi matri Ilclenffi etc. Ego nec hujus scriptum, nec itlius rescriptum transcribo; sed observo, SancUv a suo filio tributos tunc dumtaxat fuisse augustse honores quando illa vergebat ad tempus viUv postremum,
,

de patria dicitur circumventa a J uda;is divertisse ad Judaismum, ac scripsisse ad filium epistotam, cujus verba ibi proferuntur, de eodem amplectendo. Capit G datur responsoria Constantini. Cap. 1
et

Capite

2; ubietiam ejusdem exemptaris

occurrit disputatio S. Sitvestri cum Jud&is ctc. Vide quiepaullo ante diximus. Ex his coltige , cujus noUe sit itla Vila. Constat vero capitibus

anno

videlicet Christi 325

sicut invenies in

Com,

Nullius itaque UUv epistoUe sunt auctoritatis. Et in ea quidem qiuv Constantino tribuitur, ipse induciturita loquens

mentario

12,

num.

117.

Nobis autem non videtur improbabile hujus etsi aliam Vitse auctorcm esse Almannum enim pugnat, eumdem de una neque is scripsit eademque Sancta duas diversas scripsisse
II.
, , ;

Vitas.

138

Exemplar denique
et

aliud exstat
ct

apud

nos,

alitt noifrtfi

Cesset ergo in hac definitione nostra proesumptio , reliita ut sacerdotes Judaicse sectae et Christianse conveniant, et nobis gionis pontilices in unuin
prsesentibus
ag-entes,

a Chifftetio
Divion..,

huc missum. quod ex Ms. S

Vallis Luccntis
,

Benigni
DivioV

CartusiiD

nensis

mutmx sensuum suorum

:

altercatione

exceptum notatur. Jlic eidem p?\vfigitur Iucipit cpistola Almanni monachi de Vlta titutus
:

ad vcritatis faciant indag-inem pervenire. Et pauto post referuntur ista Tunc cong'reg-ati sunt omnes Pharisaei omnesque Judffiorum principes ct doctores ad aug-ustam Helenam.. Constan,

tino itaque augusto et Licinio quater consulibus, Christiadie Iduum Martiarum facta est congregatio Judffioruin in urbe Roma , in qua divernorum et

Uc\cir&.Tu7n sequitur Agnoscens, olector, scu quicumque auditor, debitas obcdientia' metas viris ne reputes, quseso, audaciaj; quod materiam solummodo digmam quasi temere tanperitissimis nonnullis interjectis tillus a^grcssus sum. Et
sanotffl
:
,

declarat auctortempus
brationis, nec

et

argumentum

suie lucu:

sarum provinciarum fuerunt episcopi nuincro exceptis lxxv Judffiorum vero sacerdotes cxx
,

his xn, qui ab Isachar pontifice altercationis gratia fucraut destinati: Adsunt etiam episcopi cum Papa
Silvcstro.
(x specimi-

non vitse suse institutum his verbis ut paucis absolvam imperante apoatolico Ergo, exhord<jmno Uiucmaro, Uemcnsis urbis episcopo, meorum in Christo, vului tatione etiam IVatrum quantum ad nostram notitiam collig-ere
brcvitcr
,

nibut osten-

136 Consulesibisignaticonveniuntanno Christi 315, quando videiicet Constantinusjam a triennio

vel

potuitpcrvcnire, sanctae Ilelenajortum, profrressum Roraana urbe ad nostram et cxcursum, et qualiter a

delata
sit

patriam, quibusque nostris temporibus

ayngra\ihis

dun/ur exigui etse va

loris :

a quadriennio erat amptexus orthodoxam disputatione fidem. Peracta itaque, sicut subditur, Papffi, Helena admouita per somnium S. Silvestri llierosolyniam properavit. Verum Sancta eo peregrinata dumtaxat fuit circa ultlma vitse suse tempora. Vide prsemissa 6, num. ua. Coltector tamen historise, quam castigo, narrationi supra subnectit et observat dictse inventionem crucis
,

claruerit virtutum miraculis. protogo 139 Epistolx subnectitur prologus quae quidem hoc loco statucram autem capita quando transcribere imo jam transcripseram
; : , ,

merito in-

urimr.

exempiar animus mihi erat, dictum Almanni committere; ut ex capitum istorum prxto non non tam Sanconspectu fieret perspicuum, ab eo
ctse

Vitam historicam

quam piam de

iila

homitiam

ista

Hffic

tamen qualitergesta

sint, diversi diversa

580

DE

S.

*to
J - *

Uam fuisse conscriptam. Deinde vero postquam ad prsclum prseparaveram qualecumque hoc exemplar, more nobis usitato capita illa daturus
sum post prologum auctoris. Nec vero mannus nsevis caret. Nam prxter eos
:

HELENA, YIDUA, IMPERATBICE non scripserit ante annum

sul
ilte ccepit

sedere; nec post

Christi 845, quoprseannum 882, quo

suis At,

1 et 2

superius obiter a nobis indicatos, habet etiam apud nos cap. 2, num. 24 Tandem circumventa a Judaeis, ad Judaismum divertens, veritatem ibi
Btfbitrata

desiit vivere. Exempiar porro nostrum Ms. in nova capita de more distribuimus prioribus tamen retenlis, et ad marginem editionis nostrx appositis. Nec vero negieximus ittud castigare et
,

illustrare notationibus.
tio,

Debemus iilud P

Chiffle-

sicut patet

ex ipsius nomine, quod eidenx

est

se

invenire posse. Erg-a fide facta

Judfea, animo quoque et corpore illis voluit fieri socia. Et paulopost allegat gesta B. Silvestri vere

apocrypha.

Non

recte item ab
fi,

eodem Almanno

postea dicitur cap.

num.

50

.-

Reversa ost

Romam

ad iilium, ibique explevit cursum vitsesuae. At vide dicta superius xi, ac dicenda inferius in Anno-

adscriptum est. Quseautem uncinis inciudcntur quseque notabuntur ad marginem, desumpta sunt ejx> alio apographo, quod apud nos est, et signatur acceptum ex Ms. S. Martini Treviris additurque esse collatum cum Ms. S. Maximini ibidem. Reliquum est, ut hanc Vitam seu Homiliam potius
,

lectoris ocidis

subjiciamus.

ad partem tertiam miraculorum lit Deinde mox subdit idem auctor : Ibidem
talis

h. est

sepulta a

filio..

in via
,

Lavirana inter duas lauros

priureps Constnn-

in vico Drcpani

quem vicum

VITA

tinus cogfnomine Matris dedicavit civitatem Hele-

B
utietvuit

nopolim elc. Sed quam illa sint inepte combinata, videre licet in Annotatis ad cap. G, lit. c De Alrnanno autem illico redibit sermo, ubi prius alia quxdam Actorum f.rmiptariarecensuero.
]4i)

SEU POTIUS HOMILIA

Auctore Almanno
.

Viia e ^am ejusdem Sancta? exstat typis

ccenobita
,

apud CaP '/''"'""''.

e t nlibi

edita Anqliie a

apud Capgravium
fol.

in
:

173 verso

Legenda Sanctorum quanta vero emenda-

Altivillarensi

ex~

eusis

tione indigeat, perspicuum fiet eam legenti, tum ex tlictis circa aliasvitas, tum ex sequentibus.

Scriptor quippe adeo fuit ignorans et simplex

ut tempore 8.
exstitisse
Helenffl
:

Ex

Mss.
Vallis

S.

Bcnigni
,

Divionensis
Cartusice DiTrevi-

Ordinem Bcnedictinum
inquit,

memoret

Aliani,

insuper et

Lucentis
,

et

ejusdem pulchritudinis (ecclcsiam fecit) in monte Thabor, ubi et fortissimum monnsterium fundavit.. cujus abbas Ordinis sancti Benedicti infula, anulo,
baoulo pastorali, ac Ijulla

vionensis

cum exemplari

rensi collata.

plnmbea utebatur. Ego

,

eniinevrn sptmgium rton tnUiihehn ut islius Vifa? maculas abstergam , nee emendabo eam quse habeiur apud Petrum de Nataiibus lib. 7 cap.
,

EPISTOLA AUCTORIS.
o lector, seu quicumque auditor, Auetortu* debitas obedientias metas, ne reputes, quasso, fnuiuai quod materiam viris peritissimis solummodo di- C0 " SC1 "*'

714.

]'<trr;r etiiiin esse ttnrtoritittis iitttui N. Ilelemc

historiam,

quam

citat

Aringhus
ItJ,

lib.

Romse

Ag-noscens,

vel ex hoc soto subterranCcV cap. 9, nuni. indicia suadetur, quod conscripta non fuerit nisi post tempus Anastasii PP. IV, id est, post annum Christi K> cum de sepultura ejusdem Pontificis ibideni ftat mcntio.
I
I ;

V
QttMmm n
nobitdetnr,
etcujut
itf.

141 Atque hcvc quidem de variis Vitarum cxemplaribus tam illustris Sancise gestis ita p arum accommodatis ut statucrem nutium ex his omnibus prxio committere satius utique judicans, sola collectione historica ex antiquis,
,

gnam , quasi temere tantillus ag-gressus sum. Etenim cum deberem solo venturi judicii metu coliibere me ipsum, et amaritudinem doloris fletu temperare dulcedinis , babens peccata mea coram me semper; maximam tamen spem tantse rei inde potui accipere quod docente Apostolo novi regnura Dei non esse in sermone, sed in virtute. Virtutem autem obedientise didici permag-nam
, , ,

-p

simis historieis t/epronijitti iihtstrarc pr.velara ejus faela atque ipsos sectari fontes quam ri~ vutos a sordibus non defwcalos. Ne tamen nuilam
,

cujus

formam Dominus

noster in seipso, vel potius

seipsum exbibuit, et ad hanc solam suos invitavit, eisque hanc solam vel maximam disciplinam tradidicens Discite a me, quia mitis sum et humilis corde,per mansuetudinem infundens charitatem,
dit,
:

Vitam demus, Ahnannianam damus. Accedit eo, quod non sciamus, iliam typis fuisse vutgatam. Item convenicns cst omnino, ut aliquod saltem e tot rejectis exemplaribus excudatur habebit dcnique in Atmanniano iector, prceter qualemqualem historiam, unde etiam pium erga Sanctam paseat affeetum, llistoriam quoque ipsam emendare ac supplere poterit e nostro Commentario pivrno. 1(7,7' scriptor fuit ccenobita monasterii
;

et per humilitatem [intimans] unicuique fidei animse debitam cog-noscentiam. Unde pauperes ac sim-

plices, et piscatorio labore seu scenofactoria arte victitantes, suae contulit magistros Ecclesiae non
,

arte

oratores, aut eloquentiaR fastu rigidos,veldivitiis seculi affluentes, magis requirens

grammatica

Attiviliarensis

Oi-dinis

S. Benedicti.

Ctaruit

animi affectum, quam facundiam verborum. Ista siquidem tenui videns scintilla, minime hsesitavi,

800, secundum dicenda inferius in Gloria Sanctse nostnv posthwna 1 num. 9, cccasione transtationis ejus ad prxdictum mo-

anno Domini

quod

ille,

qui primitias massse corporum nostro-

rum

levavit

ad

caelos, erig-ere possit

mentem ad
munuscu-

complendum ex parte
lum, qui se

nostrae devotionis

nastcrium

idem biographus. Vide ibi dceo piura. Quiaverohanc Vitam sctnpsit imperante apostolico domno Hincmaro, Remensis urbis episcopo, ut dicit in sua epistola eidem Vita> p7\wia sequitur ut illam
,
; ,

quam etiam

scripto pt^odidit

et capabilera

grratis exhibuit, et

cum

neminem
gratuito
2

sui capacem invenerit, omnes sui capaces munere fecit. Ergo ut paucis absolvam, ductus timore

diviuo

A
Bincmori lamen ep.
Rtmensi*,
tt

atiorutn

adhoriatio, ir

dncluf. , n b c

imperaute Apostolico ro b , Remensis urbis episcopo, exhortatione etiam fratrum meorum in Christo volui breviter colligere, quantum ad nostram uotitiam potuit pervenire, sanctae Helenae ortum, progressum et excursum, et qualiter a Romana urbe ad nostram delata c sit patriam, quibusque nostris temporibus claruerit virtutum miraculis. Cujus rei si se, ,

divino

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI. Domno Hincma- quantumhominidivina

581
gratia praevento licet.
1-4

A.ftka

b Hinc in Commentario pnevio tempus, quo auctor noster scripsit,

c

fiximus

De

Sanctse translatione ac miraculis agetur

inferius,

d De ista Helena, et Cassandra, qusc mox hic sequiturxonsulat lector historias poeticas vel mtjthologos.

expositionem vellet aliquis esse relator, necesse esset, ut aut Tullianam superaret eloquentiam, aut Augustiniano redoleret stylo.

cundum condignam

sibi

Etenim res est non parva tractanda cum videris, o quicumque nostrai parvitatis cau-

rROLOGUS EJUSDEM AUCTORIS.

Tngenium
mate
prudentire

sam

fueris dignatus attingere, qualiter Helena saucta fuerit, immo slt pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum aoies ordinata. Nam si laboraverunt Grasci foliis verborum notare su-

mortalis

admodum
,

pauci Dapro/tow

J-speculantes;

acie mentis nequiverunt iu senig-

am Helenam
re

d, et

gratia terrenae generositatis,

intueri lumeu mtelligontia> ideoque visibilibus inhrerentes patiuntur ignorantije tenebras, frustra formidantes exteriores curn libenter am,

et corporeas forrnositatis in

laudem ejus confingeepilogos

,

mille mendacia,
,

texere

afferrc
ita

de-

clamationes

cujus

Ilelense

aujruria

erant

apud Troianos ingrata, velut Cassandrae vaticinia incredita quanto magis nos nostram llelenam prosequi debemus laudibus pietatis, quae turris
;

plectantur interiores. Illi tamen, in quibus visa est vigere ratio Atheniensis licet pntuerint in hominis definitione contemplari certam et verissimam divisionem, tamen reverberati luce immor,

talitatis,

et sola memoria eam restimantes, fabulis dederunt spem, et sepulcliris anima* sme fi-

candoris
stabili

etiam super petrain Christuni radice fundata, una columba perfecta et

effecta
,

nem. Non enim tanti valuit Pythagoreus calamus, quem tantis efferunt hiudibus, aut tantum
viguit

proxima
ratis,

Domiui in vestibus deauopera approbans, et veritatis dicta confirmans, cui in prajsenti vita canens Dastat a dexteris
veritatis

mundamc

philosophue iuanis disputatio, ut

his et similibus posset vcracitcr attingi esse nostrum , quo definitur mortale animal, ct quod,
sicut fuit hominis lapsus usque ad mortem, ita habeat regressum usquc ad immortalom veritatis rationem, in qua ad imaginera Dci non solum creatus, verum ctiam formatus est. Viderunt hoc illi, quibus Dcus clomcntice siue dono tales esse concessit, quibus ascendoret fons de torra irrigare paradisum, quique referti tetrnsti a virtutum principalium, ac si donati ubertate quatuor rluminum in intelligibili Ibrma velut in Platonioa idea numero immortali quadraverunt seipBOfl et ut fonte de terra ascendente pervenirent ad fontem in caelis regnantem, purgationc intima et fide robustissima ccrtaverunt. Et fons, inquit Soriptura, ascendebat de terra ad irrigandam Eaciempara, ;

vid

Audi

filia,

et vide, et inclina et

aurem

tuain,

et obliviscere

populum tuum
tuus.

domum

patris tui,

et concupiscet liex

decorem tuum, quoniam ipse est

Dominus Deus
antmuM
pulit

ap-

ad

tcribendam
de S.

Rde-

[namque] ista audivit, felici[enim] humiliter aurem suam, et mausuetudine multa oblita est populi sui, et domus patris sui. Ergo manet illi ingens prsemiurn, quia concupivit Rex decorem ejus, dicens ei Tota pulchra es, amica mea, et macula non est in te. His breviter prsalibatis propter excitandam lectoris voluntatem ( licet enim ex
3
Efficaciter

ter

vidit.

Inclinavit

parvo

sit,
,

tameri res
,

magna

est)

hoc praemonere
,

curamus ut excepto jure colligendi quod nostra non eget commeudatione si quidquid
, ,

disi.

addere potuit palyestra nostri ingenii offeudcrit gravitatis aures nostrae deputetur ignorantiae
, ,

tu

Viderunt itaque hoc sancti viri cordis intuividcrunt formatum mirabiliter hominem poin

aaiacra

ad quam de tanta materia

pervenire vel rectius:
rit
si

nihil

amplius potuit

situm

paradiso, ut aolem in

cado, et ut
et

toti-

autein in aliquo placueviris cordatis, ad illum referatur, a quo est

,

us corporalis machinea aolem,

tius corporia et pacis,
et

ita

animura

to-

omne datum optimum

demus
salutare
uarrationi

et

ctum, descendens a Patre

omue donum perfelumiuum. Vevum jam

,

aniinam

reetorem secundum vias Bobrietatia ut monain hoe positara

,

dis b

in se

retineret effigiemj
et aliena

quffi

esset

potens

operam

illud

prajponcutes

libero arbitrio,

ritare, et aua

non

re-

qualiter ab initio creati hominis praesignatum est

linquere

disccrnendi acilioet et connectendi pout discerneret

se

beata Helena triumphavit in

mysterium crucis, de cujus inventione terris unde et in ffiternum gaudet in cmlis, habeus proinde venera:

tentissima,

a malis,

et

conne-

cteret sibi bona.

Ergo

talia et

tanta jure perdidit

tionem

debitam, et

iu

praesenti Ecclesia,

quae

libertatem arbitrii, relioto opere jusiitia, et custodia judicii, ac per hoc subiit doloa serpentis ,

omnes hujus

seculi tempestatcs et fluctus

ejusdem

sanctce crucis vexillo supcrat, et in futura, quse

per ipsum sacratissimte crucis lignum ad hocjam pervenire meruit, ut felici contemplatione cernat Crucifixum.

amissa rectitudine crcutoris. Itaquc Adain tunc generatione naturali factus ^eneralis, speeialis totus est factus massa perditionis, mortla exilium intcrra usque ad mortein, etpost mortem usque
,

ad
et
ligi

inferos passus.

Sed per Clierubiu appoaitum,

vcrsatilera
inteldi-

flammeum [gladium] atque

voluit

ANNOTATA.
a Capabilis
,

Deus onmipoteiis,

quod
et

biformi

est

is

qui facile capit

item

comprehendi potest. Galli voce capable utuntur, quando de viro docto verba faciunt, quifacile scientias capiat, et comprehendat. Exemptadat Cangius in Glossario. Nostrivero biographi phrasim se capabilem gratis exhibuit, ita ut capi et comprehendi possit fecit expono
quicapi
et
, ,

ex eadem massa secuuduin suura propoaituiD et gratiam redimerct, quos ab origine mundi eonsortes regni sui praespositione Bffleula disponeret,
destinaret,
[

et

disceret

homo

liurnilitatem

qui
et

pcr

superbiam

lupsum mortis incurrerat

nutura
iilii
Irffl,

quia,

cum

essent oinnes

incul-

pabilis esaet divina justitia, si

omnes relinquerct
in

5*2
A.Auurko.
phiton>phia

VITA SEU POTIUS HOMILIA DE S HELENA

Deus
,

in ea culpa, quain inveuerant

6 Sed

pernaturam. omnipotenS ] qui dives est

tunc

habemus. Verum de
iu
li-

litus est
eg-it

datum

tanti

illa sancta Helena cui cae. muneris donum, et quae per,

miscricordia

notavit

Adam
,

[notavit

gTatia Dei
solertia,

tam admirabile officium pruden,

at

notavit serpentis mortis laqucum astutiam atque diaboli invidiam. Adm ig-itur generali opposuit Adam ] spccialem, et ligno prfflva,

gnum

et

tissima
ra
;

virga imperiali, et regia censu- mnhSt

relig-ionis
fuerit,

quanta? nobilitatis et reverentias

ricatiouis et mortlfl,
cis
,

lignum

vitae sacratissimae cru-

et mortis

seternffl

laqueo

laqueum momen-

expleta praesig-natione creati hominis, et commcndatione crucis Christi patieutis, [partim] conemur deducere ad cognitioet sapientiffl

femina

taneffl
c

mortis, et astutiae maligni serpentis astu-

nem nostram

*.
*a/.ve.

tiam simulati serpentis c, ct invidise diaboli gratuitam suffl clementiae bonitatcm et misericordi-

ANNOTATA.
a Rectius et clarius scripsisset auctor, vel apo-

am.

Ista

quidem [si]

disceret

homo

et

minitribuit

me

superbirct poaltofl in exilio mortis, in qua huvidcruut, quibus

militatis religione

Deus

graphum
sensui.

tetrade,

a Grseco

rerpa^,

olBoc,;

quod

donura intellifrentiae, universalem contineri viam animae liberandae; quoniam nulla nisi hac liberari

numerum quaternarium
b
ddoc,

significat, et consonat
unitatis,

potest.

Hffio cst universalis

unfl

quodammodo

et vi-

Monadis

id

est,

Grmce

povaz,

talis

via, quffl

ducit ad vitam, quae est sola

non inventa ab aliqua quam nec mores Indorum attingere; aut inductio Chaldaeorum valnit apprehendere qua; non est humanitus, scd divinitus impertita, ct univcrsis gvntibus divina miseratione concessa. Undc [ct] Psalmista; Ut cogmoscamus in terra viam tuam, in omnibus g-entibus salutare tuum. Quae dielt Ego [ sum ] via,
iuventione ventosa,
,
:

et vcrissima philosophia,

c Simulati serpentis, exaltati videlicet se in deserto, ut ego

et

a Moyquidem intelligendum puto,

Christum crucifixum przefigurantis.

ANTIQUA CAPITUM
Incipit epistola

DIVISIO.
sanctsB

Almanni monachi de Vita

Helena3.
Incipit Prolog:us de Vita sanctffl Helence.

vcritas ct vita
fline mend.-icio;

via videlicet sine errore;

veritas
itur;

vitasinemortc; via, per

quam

Incipit de ortu S. Helense, et

quanta excellentia

veritas ad
tur.
diiutrit ou-

quam
viffl

pervenitur; vita in qua requiescicertitudinera

incomparabiliter major fulsit in hoc sseculo Helena

Christianorum.quam Ilelena Grfflcorum fuerit quonIIujus

citr

pabiliter

quicumque incultenuerunt, usque ad Dcuin videndum,

:

dara, caputi.

Unde

acciderit,

quod

S.

Helena nupsitConstantio

cique in reternura feliciter conjung*endi pervenire merueruut qure licet visiones raultiplicarct, et

aug"usto, cap. n.

corda

fidelitim

suorum

quos
cos

Redemptor
confortaret,

ab
et
sui-

Quare sit beata Helena vocata mater imperii ; et de couferentia decem plagarum ^Eg-yptiorum addecera persecutiones

ipso aeouli

hlitio PObOTaret, fig-urisque diversis

revelationibus

raultiraodis

Romanorum, cap. ni. Ue mutatione, qua Dei misericordia haec omnia

in

*of.lndo>
6<'m

que spem ilnnaret plurima certitudine; non tamen prius removit tcnebras luce victrici, quam Verlmm oaro faotum cst in utero Virginis ubi faotus suoe Gcoleeiffl Bponsus fecit ei testamentum pcnilcns in lig-no crucis, in qua maotatufl, factus est Deo Patri saerificium unioum et holocaustum singulare. Hcbo Igitur, qua? breviter attig-i causa coraraendandi lignum erucifl Christi, si ex superHuo imligcat * lector; sj c\ dcbito devotionis, qum
:

mala mutavit

bonum
iv.

per Constantinum matris

Helenae filium, cap.

De duplici neg-otio quod S. Helena per g-ratiam Dei contulit mundo, et de ejus progressu devotissimo, cap. v. Qualitermater Helena, et filius augustus fuerint admoniti ad ffldificationem sanctffl ecclesiffl, et ina

cntionem

sanctffl crucis, cap. vi.

Qualiter a beata Helena fuerit inventum pretiosissimae, sacratissimffl et

vivificffl

[e\ spiritalibus redificiis] indeficiena, corde, ore, et

crucis lignum,

inooncussa mauere in oordibus oredentium, appendat, quantum potcst, quod dicii Apostolus Et utiquc magnum
ti\a,

opere dcbct semper flrma,

et

cap. vii.

De

consimili dormitione Jacob et S.

ille vidit

Helen

in

hoc, quod

in

somnis scalam, et

ista

sanctam

est,

inijuit, pietatis

aaoramentum, quod revelatum

in

crucem, cap.

viii.

esl in

oarne, manirestatum est in spiritu, prredica-

tum

est gentibus,

creditumest

mundo, assumpietaias,

ptum

eatin gloria.

S2m
vonff.

M&

De providentia Dei satis bona et justa erga conditionem humanae naturce, cui se S. Helena fideliter reddiditconformem, cap. ix. De convivio, quod exhibuit ancillis Dei, ubi se famulam fecit, cap. x. De utriusque, et matris videlicetet filii piissima
inventione *, cap.
xi.
* al.

^uod nm " mim

saoramentum
sit

quam-

1"* Oiritti clesia oruMtn in

visin fiae Struli

complendura, Ecsanota [non] jam tunc peregrinante in mortia exUio^ aed regnante feliciter et immor8TeneraJiter

taliter cuin

Ut6Tj

et

Rege BUO, in patria sua t-imen specianunc fit in unoquoque filio Ecclesiffl

inten-

De
in

eleoto, qui

bonum oertamen
quam

quod prfflfig-uravit S. Helenam omuibus, quae apud reg-em Salomonem g-essit,

reg-ina Saba,

tionc

nem

istius vitte,

oertans usque in fideposito corporia oncre nssunii-

cap. xii,

tur in

gloria,
,

oontinet Abrahffl sinus per

oe-

testamentum tcmi Patria,

fecit,

quod Deus omnipotens Filius

,

oooperatione Spiritus sancti, Pilius Virg-iuis Matris pins redemptor et mag-nus

et

Qualcm puritatem et munditiam S. Helena possidebat, satagens esse juxta prfflceptum Apostoli, sancta et corpore et spiritu [cap. xiii. ]
De prophetico
prfflsagrio, et duritia

Judieorum, et

ut dictum cst, sponsffl, sorori et

in

Filiffl

sua?,

peudcns
*

micis Ugnoj quod ligrnum

sacratissi-

depret

sum

mfflcrucis pretioaisaimum qualiter fuerit deprehen-

dUectiqne g-entilium, cap. xiv. Apostrophc ad S. Helenam de tripartita ejus desig-natione, et de Ilelcua Adiabenorum reg-ina, cap.
xv.

sum

* et occultatum ab inimicis orucis Ghristfj qualitcrquc fucrit lonjro post temporum sj)atio ipsa crux inventa a beata Ilelena, a couscriptis

De sua
cap. xvi.

ipsius cogrnoscentia, ct trifario ejus eloquio

De

sanctis reliquiis,

quas de Hierusalem accepit,

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

cepit, et ad

583
itaque dubium,
sseculi

patriam sueb nativitatis dirigere voluit,

praelium.

Non
si

sit

eadem

nobilitate
ful-

a.Auwiko.

cap. xvii.

istam secundum

quidem dignitatem
et

isto seculo

Dequalitate S. Helen, quamper gratiam Dei in meruit habere, cap. xvm. De supremo S. Helenoe excursu, et de ejus obitu,

gere;

sed

nomine,

pulchritudine

illam
illa,

sequiparat; quis

tamen verbis
et poteutia,

explicare sufficiat,

quam
in

incomparabiliter hrcc major fuerit,

divitiis

quam

cap. xix.

omni prudentia
illa
;

sewjuli

et

sepultura S. Helenae, cap. xx. Allocutio ad Constantinum etRoinanos de morte et sepultura Helena, cap. xxi.

De

sapientia.
11 Etenim pnrtem regni

nupsit

filio

regis, qui

habebat

edhacUta
pr*$tantior

Quia numerus capitis xm suppletus a nobis est e Ms. S. Martini Treviris, ideo in hoc nostro exemplari caput xin factum est xiv, et sic deincepsalia usque ad finem ordinata sunt.

Constnntio pjissimo augusto, qui cum Galerio pariter Augusto Komnnum imperium determinavit in duaa partes. Illa partem
ista

'

patrirc possedit ista totius orlns imperium justissimis legibus et pia moderntione ut vere virngo
;

gubernavit Pro
bella
;

illa

pene

infinita

exhuusta sunt

ista

mirabili fide, incomparabili religiona^

sanctitate vivens

CAPUT
Ortus S. Helence
Grcecce
;

pudicitia

morum, atquc animi

meruit
pervenire

I.

et

vigens
sunt,

ad

Christum,

qui

pacificat pcr

sanguinem

crucis sua:, sive quee in

major hujus quam

prcestantia

caelis

sive qua? in terris.

Quem

aecuta est

sijnonymce

conjugium
gusto
;

cum

animo fideliet mente devota, subjugatis illi omnihus divitiis suis, et cuncta potontia sun, atque omni imperio suo, quse cunota jam noveratsancta fide se percepisse a Christo
.-

Constantio
imperii

au-

ac tanto proces-

vocata

mater
toti-

decem plagce Mgyptiacce cum

su verissimae et devotissimaa fidei florens et vigens meruit invenire sacratissinne crucis pretiosissimum v jugum *, inquoDeus honio appensua eat pro salu- . a
te

(i

dem

persecutionibus

Romanorum

omuium

sicque verbo, exemplo

el

opere eontra imm

Ilis

omnia
ifritur

tela inimici

sanctam armavit Keclosiiim.

eomparatce.
CiPUT
].

operibus claret pcrspicue, qunni [ncomparabiliter longc sit praestantior sancta llelenu Christia-

norum,quamUelenaGra.'Corum.Yerum ad proposita

Beata

Belena
Treviris or
ta

igitur Helena, oriunda Trevirensis a, tantse fuit nobilitatis b secundum honestatem etdigni-

redeamus.
Qaleriua et Constantius Augusti primum imperium, ut dictum est, in duns partes determinaverunt. Et Constnntius vir tranquillissimus Gallia tantmn Hispaniaque contentua fuit; 12
n.
F.ju

tatem praesentis vitae, ut pene tota iugentis magnitudinis civitas computaretur in agrum sui prasdii. Quod usque liodie demonstrat domus ejus facta ecclesiae pars maxima in bonore beati Petri Apostolorum Principis in sedem episcopalem metropolis
dicata, adeo ut vocetur et sit
Belgicoe, nec

Romanum

oum

Omttantio
eonjiujium.

Galerio partibus patriis cessis g. Hic Thcodoram c\ qua Maximinni privignam accepit uxoivm
;

prima sedes

Galliae

sex
filii

filios

fratres Coustantini cx llelena futuri sibi

non

et cubile regiseanibitionis
:

factum

sustulit h.

Qui multaj

pietatis et

mansuetudi-

eadem urbe opere mirabili siquidem pavimentum variis marmoribus velut in regia Xerxiscognomento Assueri pario fuit lapide stratum, et parietes
in

nis existens,

et idola respuens, falsos Christinnos

mirabili
et

urte

conclusiW; cui
facta

geiis

Qermanorum

Britonum

rebcllis, vix

septcnnio k po-

l.

thyinis

d
t

auro fulvo velut hyalino c textu perlucidi fuerunt facti, sicut tempore Salomonis aula ejus de lignis thynis * d composita, et laquearia in modum cryptce
pretiosis

tuit

domari. Intcrim
belli

dum

ille

felioiter et fortiter

administraret
nae in oculis

negotia,

compcrta iucompabcataj
/,

rabili nobilitate, pulehritudinc et potentia Hele-

marmoribus
fuit,

celata, et
/'

anaglypha

e,

nec
insi-

Domini tam *
conjugium,
suscipcre

meditabatUT
,

<tl,

jum

non gnitum

et cubile aureis zetis

instructum atque

ejus

obtinere

desidernns

si

forte
illain,

omnibus

his portendentibus speciem

posset,
licet in

ex ea
officio

filium,

multaque

veritatis futurse, ut
Ecclesiae,

cum

ea transirent in ornamenta

concubinali

m,

traotavit reverentia

quge omnia alti sanguinis excellentiam etingeutem atque praecipuam omni s:eculodemou-

et houestate,
te.

cor regis in hoc

Domino pneparani-xcel<it.

Etenim cum

esset tantie nobilitalis et

straveruut nobilitatem, et magnorum regum successione regiam prolem, atque antiquae prosapiae
comparatur

maguitudinem. 1U Neque, nisi derogaret vetustas,

bile

femiua, in omui tamen via * BU8 dclcgit meditari paticntiam, veritatem, mansuetudlnflm, mediocritatcm atque justitiam. Prregcstiebatnamlentiae

vilt

incredi-

que

licet

cum Belena Grxco-

nimium

esset

traxisse

illam

antiquitatem

turte possibile est,

adhuc ignorans, quantmn Iiumanas naDeo esse vicinn, utpote quam

rwn

suae originis

ab

illa

Gra:corum llelena, quae tanta;

extitit nobilitatis,

ut qusesita diu vix tandem fuerit

gravia divina pruiparahat, ut silii prettosum membrum ct vas electum, ita [ essct et Ingens
,
]

nobilissimo regi Greecorum Menelao fratri Agamemnonis desponsata. Verum si quis hinc aver-

in ]

omni

Bfficulo

emolumentum

cum

postea

aurem, dicens, in unam genealogiam minime posse concurrere Graeciam et Galliam, obsistente etiam multa antiquitate, noverit beatum Hieronymum, Paulam Scipionifl filiam, quee longe post beatam Helenam fuit, dixisse et seripsisse
terit

in sua viduitate meritis crat a-tjiiiitnmturn Annam, cujus vita commendatur Kuangclica authoritate,

quam

et aequavit spatio

vita; prffisentis; ct

devo-

tione ernt libratura Paulam,

quam sanctus comTandrm igitur primo promendat Hieronymus.

praedicti
vocatur
etiam

Agamemnonis inclytam prolem. Verum

vehitur scalcno n, quod generat mater Hclena lilium Constantinum, qui magnanimitatc inconvertibili

Paris

ut prsedicta Graecorum Helenaj ab Alexandro * , Priami, regis Troianorum, fuit rapta, vefilio riti praefati fratres, ne propter Helena consortium

hostibus praivaloret,
sufficeret

et

Komanum

imfili-

perium
u.s

gubernare, et ad filiorum

pium

regnum Graeeorum
nis
;

cederet, et

manus daret

Troiaillos

cio

dirigeret imperium, acsi prsesngo auspimentis flenariam perfectionem in creatione

assumpserunt pro illa decennale contra Augusti Tomus III.

hominis

revolveret

cui peccanti, sibique etiam

77

contra

581

VITA SEU POTIUS IIOMILlA DE

mortem
deficienti,

S.

HELENA
varii
,

A.Auunbo. contra priccpptum obaudientise adhibenti sibilum

serpentis meritoque in
incffabili

assumpto etiam dedecore

y, cytharistas,

vestitus,

cervcas

mira et

patientia parcens Deus,

etiam proprio

saspe sibi superasse visus est. Libidinibus porro tantis exa-

tragtedos

et

aurig-as

non pepercit, sed pro nobis omnibus prastitulatione [ etiam ] in qua tradidit illum: peperccrat quond;im Ilebrseis, in iEgypto durissima
[euo]
Filio
afflictione in luto et paleis servientibus, et facientie

ne a matre quidem vel sorore, ulla reverentia consang-uinitatis abstinuissse referatur. Luxuriae vero tam effrenatae fuit, ut retibus aureis
g-itatus est, ut

piscaretur, quse purpureis funibus extrahebantur,

et

busPharaonicivitatesduas, Pyton et Ramessemo; quas intcrpretantur os dcfectionis, et malitiam detinens.

13
sit

numquam minus
15

mille carrucis confecisse iter

traditur.

Vocatur mater impt

rit.

Verum requiramus
,

subtilius

quantopere

mater imperii agens praafatum scalenum dispositione Eomani notanda et hoc rite fiet, si proponentes animae jnostrae scxtum diem crcati hominis ad Dei imag-inem, et sextam feriam mirabiliter [jam] reformati ad primam, quam peccando amiserat, conferamus dcnas ^gyptiorum similitudinem
jure

vocata Helena [regina]

plttgas

decem Romanorum

persecutionibus

in

Denique urbis Romaa incendium, voluptatis n -um peru. spectaculum fecit. Nam per sex dies se- cutioniin* ptemque noctes ardens civitas regios pavit aspectus, et illse mag-na? machinae quae quondam ad extrema bella fuerant prasparatae, inflammatae sunt atque compulsa est illa flamma usque ad monumentorum et bustorum diversoria , quod ipse ex altissima illa Meceenatiana turre prospectans, Iffitusque ut ipse dicebat flamma? pulchritudine , tragico habitu lliadem decantabat.
su33
,

quibns multis angustiis ct doloribus parturiebatur ecclesia gentium, quam aedificavit Dominus, cum pro ca moriens in cruce fudit sanguinem teetamenti seterni. QuibuspersecutionibusConstanlimes, et extitit tinus, auxiliante gratia Dei
,

autem tam praeruptaa fuit, ut cendium urbis quam se z ex lateritia ream condidisse jactaverat, neminem quias rerum suarum adire permiserit
Avaritiae
, ;

post

in^-

marmoad
reli-

sed ipse

cuncta
est

qua3 flammae
Crudelitatis

quodammodo
autem rabie

superfuerant,
ita

tcrminus,

ct

finis,

matris

Ilelena?

filius.

Hoc

abstulit.
,

efferatus

autem, quod diximus, facicmusducepost Christum Paulo Orosio p. Per omnes igitur Komani imperii atque
bitffi

ut plurimam senatus partem interfecerit equestrem ordinem pene destituerit. Sed ne parricidiis

totius

orbis fines

perturbationes su-

quidem abstinuit
,

percurrcntes,
ita

bcllorum,
outeretur.

multorum fragores concrepuere [ut] totus mundus pene bello conpericulo

territus

rem, uxorem

caeterosque

haesitatione prostravit.

matrem, fratrem, soroomnes cogmatos sine Ac postquam per quinque

:

IIoc

Diocletianus

qui tunc arcem Romani tenebat Maximianuin cognomento Ilerculium ex caisare augustum. Constantium vero et feoit MttXimianum Galerium caesares elegit. Qui Coniuipiissimus,
Imperii,

scelerum sorores superius expositas ingenti facinore debacchatus est; et postquam omnia mala, quae excog-itare potuit, impiissimus Nero fecit,

molem
ejus in vincias

facinoris

sui

auxit

temeritas

impietatis

Deum.

Nam

primus

stnntius e;esar gentcs Gnlliarum

nis

aggressu.s

Roma-

suppliciis et mortibus affecit,

RomaB Christianos ac per omnes pro-

subjicere

ab

Alcmannia

IJritanniffi

Romanum

ad fincs nititur dilatare imperium.

Constanti:

usque

Dumque hoc agit in ipsa GaUia q, num filium ex Ilelena matre genuit
esset

pari persecutione excruciari imperavit. Ipsos quoque extirpare conatus beatissimos Christi Apostolos, g-loriosissimos principes terraB, justissi-

ct

cum

mos judices

saaculi,

verissima lumina
,

mundl

pretio-

mansuctudinis ct pietatis, in Britannia r morte obiit ct Constantinum filium, imperatorem Galliarum cx Helena prooreatum ivlnjuiti-; qui expug-nato Maxeutio, ut insequentiiiu.s olarebit manifestiua, ad arccm consccndit
suinnia:
, ,

sissimum Petrum cruce

g-Iadio occidit.
lfi

sacratissimum Paulum
totidm

Mox
,

vero

ut praadictus historiographus
,

exponit
oborta?

miseram civitatem

quae
,

non regeba-

(j

Quique ali Augusto tricesimus quartus t, anno ab urbe condita millesimo sexagesimo nono u gubernacula susccjiit impcrii, qui fuit annus Dominicas
Jtomani
impcrii

meritis Helenoe

matris.

opprimebatur tali principe undique oppressere clades. Pestilentiasiquip dem multaincubuit, accideruntque diversae clades. At vero postquam cognovit Nero creatum ab exercitu Galbam imperatorem in Hispania, totus animo
ac spe concidit,
tur, et

tur, sed infeliciter

incarnatiouis trccentesimus quintus. Sicque facta

est

cumque

incredibilia perturbandae

bcata

Ilelena

mater

et

domina non solum

et

Keip. mala moliretur, hostis a Senatu pronuntia-

Urbis,
quiji
vita'.
Plag.v dr-

scd ctiam

totius orbis;

merito certe,

per gratiam Dei erat

mundo

repertura lig-num

Urbe lapidem sese interfecit ipse omnis Cassarum familia consumpta

facile poterit providere lector,

ignominiosissime fug-iens, ad quartum ab , atque in eo

est.

His

visis,

cem Mgypti

Sed videamus jam collationem decem plag-arum qiue propter uefandas contradictiones
1

quam congrue prima

plaga YEgyptiorum, quae

gruinis,

advcrsum
runt
flictre

Moysem

factas,

xEgyptiis merito fue,

fuit in emanatione sanconferatur Neroni, ut figura forma?, cur

et decem ultionum qua? juste in* populo Romano prc^pter edicta totidem adversus Christum promulgata. Diversa3 etenim fuerunt plagw -ijgyptiorum diversae et
illatfiB,

tanta

sunt

exteterit omnifaria magnitudo scelerum, ut velut sanies totura corruperit Romanum imperium.

17 Sequens plag-a
ribus fuisse

Mgyptl

prodidit, perstrepen- Homanit

.oalamittttes

prima plaga ^Eg-yptiorum habuit sang-uincm vulg-o vel manasse de puteis, vel in fluminibus cucurrisse. llic prima sub Neronc exeg-it plag*a, ut ubique morientium sanguis esset vel morbis iu urbc corruptus, vel orhc profusus. Qui Nero erg-a omnia bellis in vuia et scelera sectator imo transgressor, Caii
lbi
,

Uomauorum.

tes et persultantes in penetralibus ranas habitato-

propemodum causam

inediae acexilii.

sub Domitiano plaga, Romanorum similiter ostendit per effrenatos et improbos discursus militum ejus, exequentium
jussa
lbi

Scquens in hunc

modum

cruentissimi principis , ad inopiam pene adactos omnes cives Romanos exilio dispersos.
tertia

Caiigulse

avuneuli
,

sui

petulautiam

libidinem, nullo non

luxuriam
eoelere

avaritiam, crudelitatem
Siquidein
Italiae

tc

.-xorcuit.

omnia pene

petulautia perciius, ac Gntciaj theatra perlustrans,

vexatio habuit cinifes ; hic itidem sub Traiano plaga, qui cum antea funditus quiescerent, repentino omnes calore permoti, in ipsos, inter quos erant , toto orbe srevietertia

runt.

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

585
A.ALkuno.

runt. Ibi in quarta plaga, muscee cauinae fuerunt,

servat etc.
.

putredinis alumnae et

vermium matres. Hic

itidem

e/rf^sculpta; a Grwco

quarta sub Marco Antonino plaga, infusa lues plurimis provinciis, Italiam quoque universam cum
et exercitum Romanum in morte dissolutum, putredini simul ac vermibus dedit. Ibi quinta correptio repentino interitu pecorum ac jumentorum expleta est; hic similiter quinta ultione sub Severo persecutore creberrimis civilibus bel-

Urbe Roma,

fZeta varias habet signifcationes , de quibus consuli potest Cangius in Glossario. Ilic vero mihi illa arridet, qua significetur locus capax unius lecti

cum duabus sellis,

modo

qui velis obductis et reductis, adjiciebatur eubiculo/modoauferebatur, cu-

jusmodi sunt alcoviie nostrae hodiernre, sicut idem auctor e Plinio observat.
g- Cujusmodi fuerit interillospartitio, non convenit inter antiquos auctores; de quibus agit Tillemontius tomo 4 Historise imperatorum in notatione 12 ad Diocletianuni.

lis

propria viscera et adjumenta Reip., hoc estple,

bes provinciarum
tes,

reg-ioues

militum coinmiuutae

suut. Ibi sexta vexatio intulit vesicas effervescenet ulcera manantia; bic aeque sexta punitio, quae per Maximini persecutionem facta fuit qui
:

omissa populari turba, specialiter episcopos et clericos, hoc est, ecclesiarum primates trucidari imperaverat, intumescensira itaque invidia exhalata
est.
comparats
.

h Immo vero Coyistantius repudiata Helena uxoresua, Maximiani Hercutii privigyxam postea ducere compulsus est, ex Commentario nostro preevio 3, num. 31. Recte Eutropius in Romantc
,

;[g

j^i septima plag-a

numeratur coacto aere

grando perfusa, quse hominibus, jumeutis et sahic similiter septima sub Decio fuit persecutore Christianorum; illoque interfecto sub Gallo et Volusiano, qui eidem successerunt, plag-a extitit pestis ex corrupto aere infusa ; quae per
tis exitio
;

historiw Breviario lib. 9 Constantius privigTiam llerculii Theodoramaccepit; ex quaposteasex HberosConstantini fratres habuit.
:

B omnia spatia Romani regni ab oriente in occidentem cum propemodum omne genus hominum et

pecudum
que

neci dedit,
,

tum etiam

corrupit

lacus-

pabula tabo. Ibi octavam ^Eg-ypti excitatae undique locustai rodentes, terentes, teg^entesque omnia; hic octavam aeque subversionem Romani orbis excitatae undique intulere gentes , quce caedibus atque incendiis cunctas provincias deleverunt. Ibi tunc
infecit

Conside eumdem Commentarium 5. k Vix septennio etc. De Gallis ex Ilollandia per Constantium ejectis tractat auctor Ilistorim imperatorum tom. 4 in Diocletiano art. 11, ad annum 293; de Brittania autem seu Anglia ab E eodem Constantio recuperata ibidem art. 13, ad annum 296. Cum vero Constantius creatus sit imperator anno 292; obierit 20(1, ego tenipus ili
,

contritionem

fecere

lud

abAbnanno

siipra assignatum noninvenio.

lib.

Huc

conducit observatio Baluzii

Miscctla-

neoruminnotis ad Lactantium De mortibuspersecutorum pag. 3GG, ubi in veteri inscriptione,

quam
tio

nona turbatio diuturnas tenebras habuit, plus omnino periculi comminaquam fecit ; hic itidem nona correptio fuit ta
, ,

crassas ac penetrabiles

profert, titidus Germanici datur Constande quo animadvertit ista Pusita est haec in:

scriptio post victoriam

qunm

tavit de

Germanis

sivc Alamannis,

Constantius reporpostquam vo-

cum

persecutionem decernenti diris turbinibus terribile ac triste fulmen sub ipsius pedibus ruit, ostendensque quantum ultio talis exig-eret, tantum posset ultor. lbi postremo deciina et interplaga, quae et novissima omnium fuit fectio filiorum, quos quique primos genueraut; hic nihilominus decima, id est novissima, pcena quam primitus est omnium perditio idolorum factam in primis amabant. Ibi rex potentiam Dei ac per hoc popuprobavit et credidit sensit
Aureliano
,
,

catus est Germanicus, anno Christi ccxciv, quum ipse et Galerius Maximianus essent oonsulea. De

hac victoria sic loquitur Eutropius lib. 9 Per idem tempus a Constantio caesarc in Gallia pug-natum est circa Lingones. Die una adversam nam cum etsecundam fortunam expertus est
:
ii ii
:

ii

repente barbaris
esset coactus
sis portis in

ing-ruentibus intra civitatem

ii

n
ii

tam primpiti necessitate, ut claumuruin funibus tolleretur, vixiiuin-

quelioris mediis adventante cxercitu, sexag-inta

lum Dei liberum C

permisit; hic numquam postea populus Dei ad idololatriam coactus est. Ibi yEg-yptiorum vasa pretiosa Hebraeis tradita sunt; hic in Ecclesia Christianorum praecipua pag-anorum templa cesserunt. Igitur, mortuo ut dixi ,
abire
,

fere millia Alamannorum ceoidit. Quodalquifl titulum Germanici additum Constantio velft post devictos Francos, potost et ea quoque sentontia bona
i,

esse.

Constantio
au

in

Britanniis,

Constautinus

impera-

tor creatus est,

primus imperatorum Christianus,

,

Quomodo erat tunc in oeulis Domini benta 1 proprie loquendo, qiweanno demumterte vulgaris 311 vel 312 ad Christi fidem conversa, post mortem vero sui conjugis Constantii anno sexto vel septimo? Adisis Commentarium nostrum pne-

qui Christianus aa annis adexcepto Philippo modum paucissimis ad hoc tantum constitutus fuissemihivisus est, ut millesimus Komae annus Chritertio sto potius, quam idolis dedicaretur , cujus
imperii anno millesimus a conditione Romae annus

vium 4 et 5. m Legitimum ejus cum Constantio Chloro connubium defendimus ibidem 3.

n Videtur hacvoce signiftcare auctor primum

impletus

est.

gradum

scalse.

ANNOTATA.
a De patria Sanctse disserit noster Commentarius 1 et 5 b Immo vero oriunda fuit genere humili, ex eodem Commentario 2et 3. c Hyalino, id est vitreo, a Graeco vdhvQ$ d De lignis.thyinis. Meminit de his Scriptura sacralib. 3 Regum, cap. 10 ?. 11. Calmetus in
t

oExodicap.

if.

/Edificavcruntqur urbefl ta,

Phithom ct BameflSee. bernaoulorum Pharaoni possunt super hoc textu sacrarum LitteConsuli

rarum

interpretes.

pPaulus Orosiua odversus paganos HUtoria*

rum

tib.

l,

pto a/fiicto,

cap. 10 scribit de poputo Deiin /Egyet de deeem plagis Mgyptiorum.

controversiam esseinq Depatria Constantini auctores, indicavi in meo Commentario prm* ter
<oio

suo Commentario

litterali

ad hunc locum

scri-

ij

nu?m. s

bens, intelligit ligna odorifera, rara acpretiosa t varias porro de natura eorum esse opiniones ob-

Eboraci

videlicet

anno serm vulgaris 306

verum

hsec, et

plura alia ad mortem Constantii

spectantia

5SG
A. AtMureo.

VITA SEU POTILS HOMILIA DE

nis,

S.

HELENA
ad numerum
17 dictse editio-

spectantia collegit auctor Historiee imperatorum , paullo ante allegatus, in Constantino articulo 7.

sunt, et alia usque

Vide Commentarium nostrumpraevium 5. s Jmmo vero imperii regimen ei tradidit, teste Lactantio in libro De mortibus persecutorum cap. 24, ubi de Constantino ac patre ejus hxc memorat At ille incredibiir celeritate usus, pervenitad patrem (Constantium) jam deficientem, qui ei militibus commendato imperium per manus tradidit, atqueita. in lecto suo requiem vitae, sicut optabat,
:

de Constantino, abessea pluribus codicibus; ac damnari a Josepho Isa?o; verum illa tueri Stephanum BaJuzium ex styli aequalitate, qui tristibus quidem temporibus scriptas institutiones putat laetioribusautem emcndatas, auctas, et Constantino
.*

dedicatas.

accepit. Suscepto impcrio Constantinus

nihil egit

Augustus prius quam Chri.stianoscultui ac Deosuo

CAPUT
Melior

II.

reddere. Ihecfuit prima ejus.sanctiosnnctaercligionis restituta.

Romani

imperii
et

status

per

tAb Augusto usque ad Constantinum magnum

plures invenio imperatores, quam quatuor supra triginta; quos lcctori numerandos relinquo ex historicis.

Constantinum
tio

Helenam; moni-

de condendis templis; inventio

uAnno

sanctce Crucis mystice antea

Christi 306 imperare ccepit Constanti-

adum-

nus, cui respondet annus ab Urbe condita 1059. x Ipsius mores, res gestas, et crudelia faci-

brata.

nora depingit Orosius

rici.

lib. 7

cap. h et alii histot

h:videamus
tae

breviter ex historia Orosii supra libatis

IV.

y Est apud Grxcos vox s5puf quse inter alia significat buccinatorem hic autem per cerycas denotari buccinatores, vel homines scenicos, vel simile quid, videtur etiam auctoris sensui con:

juxta veritatem reverentiae Constantinus

,

authorum , quanunicus a Helenae

qnat Dei
muericor. dia

matris

filius

extiterit

qui et

Eomanorum
,

ex-

pugnavit hostes, pacificavit cives

siinae
leg-is edicta,
,

auxit remp.,
justis-

decemque persecutionibus opposuit decem

et credendo in et

gruum.
/.

Deum vivum
erexit
,

Apud Orosium
:

nus
etc.

lib, 7, cap. 7; unde Almanhanc suarn Neronianam narrationem ex-

verum

idola

destruxit

ecclesias

scripsit, ita lego

Quam

sc Aufrustus

ex ]ateritia

aa lta Almannus ecc Orosio lib. 7 cap. 28. Accipe sequenlem super hac re observationem. Ce~ lebris inter eruditos controversia est, an ille im-

perator fuent Christianus. Argumenta in utramque partem coltigit et expendit Tillemontius tomo li llistorise imperatorum in notatione prima super isto imperatore. Pagias autem in Critica

quo omnes semper Christinni imperatores usque ad hodiernum diem crenti sunt , excepto Juliano Apostata b, quem machinantem impia exitiabilis vita deseruit. Sed Constantinus gratia Dei invig-audens matre Helena, propter quam haac ctus omnia suscepimus seipsum talem Ecclesiae sanut perniciem malitiamque regum ctse exhibuit prsecedentium verteret per misericordiam Dei in
, ,
,

Baroniana tomo postquam adannum 244 num. 4. retidisset Busebium, aliosque pro parte affiri

pacem et bonitatem, et eorum in Christianos pertransferret in defensionem. Siquisecutionem dem Neronis sang-uinem, quo ille fcedavit terram
,

detentuspetulantia, libidine, luxuria, avaritia, crudelitate, vertitin

mativa, in ea etiam opinione fuisse sefatetur in prima dicti tomi editione sed in altera priorem sententiam retractavit. Audiamus illum ad annum citafum num.5 Ue maturius examinata, nuno nnn dubito quin Kusebius quod liabet de
:
.

emundationem scelerum vivendo

largitate et

in gravitate, modestia, temperantia,

Christiana

profesaione

tiono retuleritj

oum

Philippi, ex incerta audiLactantius Eusebio cosevus,

et Crispi Constantini

M.

rilii

pneeeptor
i

in
:

Pro-

mansuetudine. 20 Ipsam etiam impiam ejus theomachiam * pcv Conin devotissiraam debitamque omni mundo vertit ttantinum e. pugeousque ut beatissimorum Apostoloculturara cnii) rum quas ille interfeoit impietatis gladio iste nam Dco. meruerit aedificare templa, et ornare atque nobii.
,

cemio
" "

lib.

De

institut.

cap.

scribat

Hoc

litare
tiae

sepulchra

Petri

dico

divinae providen-

Opus nunc nominis tui auspicio inchoamus Oonatantine imperator maxime, qui primus Romanorum prinoipum repudiatis erroribus majeBtatem
honorasti.
Dei singularia ac veri et cog-novisti et Sulpicius Severus, qui anno qua-

clementia

omnium Apostolorum

probatissimi

et

maximi, fideique magfnificentin

et virtutis

me-

adveniens ex partibus Orientis ut caelestis quidam neg:otiator, divini luminis mercimoniam nobis advexit, et verbo salutiferae praerito principis, qui

cavit,

dringentesimo ilims sacra Hiatori libros publiverba faciens de pace subsubConstantino M.

Ecoleaiffi data,

dicationis,
ruit
li

clavibns videlicet Evaugelii sui, ape-

nem
L680)

postqnam narravit persccutionis fi{lib.1 pag. 158 editionis Lovaniensis, anni

t

primus Eomanis januam regni caelestis. Paudenique, qui factus in manu Dei ignea sagitta, mundo removit tenebras vitiorum et ig-noran,

ait

Tum

(.'unstnntinus

rerum potiebatur,
Chrilib. 5

tiae

et instructor

animorum

et

mentium
gentium

fnctus
in fide

qui

primusomnium Uomnnorum prinolpum

fuit.

est,

auxilinnte gratia Dei, doctor

stianus

Thcodoretus episcopus Cvri

et veritate.

His beatissimis

Apostolis, tenentibus

Ante Constantini mnximi prineipntum, quotquot Komnni impcratorcs fuerunt, adversus pietatis cultores furere non dcstiteruut. (Hinc tamenexcipiendum censeo Constantium Constantini patrcm, ob Uicta in Commentario ptwvio 4.) Alia. qum his subnectuntur apud Pagium, testimonia non transcribo; uti nec responsa ad
oap. 89
: ii

sanctitatis et Christianas religionis arcem, adhaesit

meute devota Constantinus Augustus , promotus ad hoc pietate matris Helenae ac per hoc et cruentissimi facta Domitiani perstrepentis more ranarum, gravitatis et sobrietatis religione multavit;
:

et Traiani ciniphes regia exhilnratione repressit,

et

objectiones

num.

Antonini vicem
,

putredine

muscarum

corru-

5 et 8.

Tn Operibus Lactantii a

ptam

Ghristophoro Cellario cditis Lipsix anno 1G9S, pag. 4 in notis dicunturea, qum

rediviva pace in vera Christianorum fide purp-avit , et interitu jumentorum Severum sca-

supraprolata

tentem beneficio

larg-itatis

abeg-it, et

Maximini

pprsecntionem

DIE DECIMA OCTAVA AUGXJSTI.

5S7 multis
prreliis

persecutionem, velut vesicas effervescentem, bonitatis et pacis tranquillitate demersit in barathrum

abolitionis.

lo

exorto

Maxentius

fatigatus

a.auumo.

ontcm novissime ad Pontem Molvium * ictus et interfeMilvium

acBeUnam

21 Decii denique Galli et "Volusiani pestem et grandinem Catholica fide et lenitate sedavit, et

mcentor W j(uiest. Pari modo dum Maximinus persecutionis Christianorum, civilc bellum dispo- vium.
ctus
, |

nit contra Licinium,

subversionem gentium, ut terrorem et tegimen locustarum, vehementer disrupit. Quippe qui quanto magis se religiosius et humilius Deo subjecetanto amplius ei Deus universa subdebat. rat Itaque et densas tenebras Aureliani persecutionum lumine caelesti, quod meruerat orthodoxae fidei zelo, aequanimiter rescidit, atque in decimo gradu idola contrivit, cum haereses evertit. Cui divinitus concessum est ut ejus temporibus sacratissimse crucis fieret inventio. Ita nimirum mater Helena
,
,

Licinius,

apud Tharsum interiit. Qui Maximino, dum in Christianos repentina rabie suscitatur, inter ipsum et Constantinum bellum efferbuit sed oppressus est a Constantino Licinius, et usque ad dcditionem
victo
:

est coactus. Sicque divina dispositione Constanti-

nus

totius

Romani
/'

imperii potitus monarchia, ad

et ccclesiis

veram
ralium

transiit

religionero,

pacem

indulsit,

adeo ut ejus temporibus canones geneconciliorum esse coepissent, et synodali

sententia fides Catholica roborata

,

crevisset, et

genuit Constantinum, qui tam ingentia et innumera mala. ordinante divina clementia, divinoque fultus praBSidio, abstergeret, simulacra idolorum
destrueret,

construeret

ecclesias
et

superaret

ac
ro-

hoc tanto processu ut ejus temporibus, otiam Indorum h gcntes, atquc Ilibernonnn i, Christiani dogmatis rudimenta susciperent. Sed et Armcnios verax fama testatur, tunc priiuum k Christianos
effectos.

dissiparet haareses,

sanctamque

orthodoxam

boraret fidera , atque Apostolicam sequeretur ferventissime doctrinam. Ipsa vero zelo pietatis accensa, et caelitus admouita per somnium c, pre-

24 Ergo

ut dictum
filii

est, propter

cellentiam]
:

mater

tantam [ex- RomamimHelena Ronianam venit vtrtl

tiosissimum

vivificae crucis

inveniret lignum, in

B quo

nostrae salutis pretium pependit, corpus Cru-

ad urbem cumque esset multae prudcntiae femina, et lenitate et mansuetudine gubernaret una cum filio Romanum impcrium, illa quidera consilio l;
filius

E
*

cujus odore reviviscunt mortui. Sicque videmus, quanti pendenda sit sancta Helena, quse
cifixi,

vcro virtute, ccepit explorare sin-

et

talem genuit filium, et tantum nostrae saluti

contulit negotium.
commutavit

gularum gentium cultum, vidensdiversitatemmorum et habitus. Quippe quae legerat et legebat multa, quibus accommodare animum aut non audebat, timens falsitatcm, aut dubitahat, ignorans

22 Nam sicut ab initio saeculi incessabilibus nisi cladibus nullus finis ac nulla requies fuit salvator [mundi] Christus illuxit, qui, sicut cum sol orien? diem luce perfundit, ita adveniens mi;

veritatem

cum jam

quaereret invcnire

notitiam
,

mundum pace vestivit; unde Orietur in diebus Domini abundantia Psalmista pacis et dominabitur; ita a Nerone usque ad
sericorditer extenta
:

de de verbo Dei, de creaturis mundi origine animae, ejusque immortalitate, dc judicio venturo et corporum resurrcctione, tandem cirdivertens, cumventa a Judasis ad Judaisniuni
certam

veritatem

ibi

arbitrata est

se

invenire

posse.

Constantinum (si parva licet componere magnis) vix parvissimum resedit otium ab infestatione

Ergo
illis

Romanorum,

et

Christianorum persecutione. Quod

ideo facile quis viderit accidisse, quia quaerebant

ipsi principes, oranibusque modis certabant infesed lices infeliciter non solum a se rppellere , toto mundo extinguere veram pacem; etiam in neque [enim] erant ullius bonae voluntatis ho-

animo quoque et corporc Sed neque hoc factum est absque divina providentia. Etenim gratiam Dei, forquae ordinabat in illa sanctam charitatem
fide

facta Judffia,

voluit fieri socia.

sitan voluit seu permisit, ut cognosceret Judaicas observationcs , figuras , umbram

omnes
,

ccri-

monias

neomcnia

et

sabbatha

quatcnus

his

mines, quibus, nato Domino, summse pacis principe,

celsis

cognitis facilius postea cerneret omnimod veritatis solidissimum, ut ita dixerim, corpus, Apostolo

angclorum
Deo,

cecinit exercitus, Gloria in exet in terra pax hominibus bonae vo-

testante,

quia

in

Christo
:

habitat

omnis

plenitudo divinitatis corporaliter

quod

intclligij,

lontatis; et idcirco,
illos,

quantum ad

se, interfecerunt

mus
rem tum
tem.

ac

si

diceret substantialiter.

qui nobis
Patris

attulerunt

seilicet

Filium

donura pacis, aeterni incarnatum in quem tan-

sibi caelitus

ab

initio sasculi deatinatain

Delnde, ut ad ven-

forct,

facilius calcaivt et drstrueret littcnim

dem credens veraciter. Constantinus, forte meritis sanctoe matris Helenae d, ad hoc per miscrisuae

occidentem, firmissime tenens Bplrltum viviliran-

Quod

et

fact.um cst;

quando

ut in gestis

cordiam Dei vocatus, quirere pacem.

v.

et sibi et suis

meruit ac_ .

beati Silvestri

n habemus,

et filius Constantinus

23

O beatam feminam,
ti

cui

contigit

duplici

Augustus per baptismi gratiam, fidem consecutus estChristi, et beata Ilclcna a Judaismo recedens,
facta est in vera Christianorum fidc ct religione particeps Christi, initium substantiae ejus. sccun-

in mtliorem

animae videlicet et corporis succurrere mundo; cui genuit corpore Constantinum Chri-

ne g

stiance fidei et religionis

primum

in imperiali sceptro cultorem, ct

magnum maximum conc et Arianae

duin Apostoli doctrinam, retinens pcr gratiam Dei usquc in finem.

V i. 25 Ergo et Mater ct filius consurgunt ffldifi"<"" care Ecclesiam Christi in omnibusgentibus, filius

tra

omnes

haereses,

maximeque contra
,

versutiae

pugnatorcm

mortjferum virus ex totis viribus exet defensorem, ac deinde proccssu anima-que vigcntis religionis et fidei temporis prudentia meruit invenire lignum sanctae crueis terque quaterque beatim namque, ut a partibus [sancta HeGalllsa, in qu:t gcnuit Constantinum Romanam adiit dignitatem propter filii exlena] ea siquidem tempestatc rcspublica cellentiam sub novis quatuor principibus fuit Constantino Lici[scilicet] et Maxentio, filiis Augustorum; novis. Venio autem et Maximino hominibus
, :
:

cnntra

multa belhnn sumcns ad vires hajreticorum protcrendas fortitudine, et

hostes Ecclesiae
,

fidei veaccedens, fretus Catholicaj et Apostolicae repellenritate; ct Mater ad JinUcorum umbras constantia; das procedenfl foPtlssima ct virili * in hoc somnio adnroniti, et Constanuterque praemonitus) antequam baptisini tinus ctiam
(

id.

utiqne

percepisset gratiam,
cepissot bellum. Qul
Socratfa

oum coutra Maxcntium susmaximus* ut habemus ex

HiBtoria tri[>artita,

a/ .

Ma .

rum

inter Constantinum ct

Maxentium

civili bel-

Romaa velut tyrannus habebatur, adultcria impudenter

sententia
tn

xcntiui

exercens,

588
A- Alnixko.

VITA SEU POTIUS HOMILIA DE

S.

HELENA
domo
discurrere, et magTiificare Do-

exercens, et earum viros occidens.

Quem
Deum

volens

fuerat, tota

Constantinus opprimere
liberare,

et

Romanos a cladibus
bello

mini potentiam
voti
loco,

ccepit. Sic evidenti indicio

Kegina

cogitabat

quem

in

auxilio; sciens

nihil prodesse deos,

haberet quos Diocle-

compos effecta, templum mirificum in eo in quo crucem repererat, regia ambitione

,

potius contianus venerabatur, et quia pater ejus tempta paganorum religione feliciter advixisset.

construxit.

ut reIn his igitur sollicitudinibus constitutus, in somno vidit crucis signum Sozomemis fert
,

rat

splendide collocatum astiterunt angeli dicentes :

[cselo]

mirantique visionem Constantine, in hoc

quibus corpus Domini fue28 Clavos quoque ex quibus ille afiixum, portat ad filium fraenos composuit, quibus uteretur ad bellum, et ex aliis g-aleam nihilominus belli usibus aptam fertur armasse. Ligni vero ipsius salutaris par,

lTu ^mDo,

""^'"ve-

Mater vince, et reliqua de eadem revelatione; amoet propter filii sollicitudinem, et propter vero rem, quo ferventissime circa Deum erat accensa,
sanctee crucis

tem detulit
conditam

filio;

partem vero thecis argenteis

loco,

dereliquit in
sollicita

quae etiam

nunc ad
*.
* a\ scrva-

memoriam
feliciter

veneratione
sicut

servantur

lignum

instanter desiderare, ut inve-

beatam feminnm, qua3 tenens

specialiter

lur

nirent, cceperunt.
vii.

Ecclesiae

formam

sancta

Ecclesia meruit

Quomodo

delegatnm
sapientia

26 Sed occupato imperatore in praeliis hostium, est sanetae matris Helense hujusmodi quippe quse et pretiosum negotium, et merito
;

salutari fide invenire Crucifixum, et amplecti spe longanimi, et ordinata charitate amplecti in aeter-

num;

ita

et

beata Helena

fidei

zelo

qusesivit,

et doctrina euangelica pollebat, et in Crucifixum miro amore fervebat. Itaque cum ingenti multitudine et regia ambitione Hierosolymam perg-it, et ingreditur urbem non jam Judaea

miro fervore invenire o meruit sanctae crucis lig-num , tanta Crucifixum meditans devotione. Atque ita accidit, ut filius triumpharet de hostibus
visibilibus, et de invisibilibus Mater.

Siquidem

sed Christiana, et
ferventissimo
zelo

coepit quaerere

animo

virili

et

lignum

sanctae crucis.

Quod

ideo ad inveniendum valde difficile erat, quia, ut ecclesiastica narrat Historia, ab Helio Adriano ad suggcstionem pontifioum Judaeorum in eo loco

filius arma terrena corripiens, dono gratiae Dei, cujus solius est regnum et potentia, honor et imperium, decus et potestas, superavit et praBvaluit,

quocumque

se vertit, in

barbaras nationes.

templum Veneri

fuerat constructum. Qui pontifi-

Mater vero gratiam Christianitatis consecuta, non prius, ut dictum est, passa est habere quietem
animae et corpori euo, donec adipisceretur suum desiderium invenire, pretiosissimae crucis sacratissimum lignum in quo Jesus benignus, Deus verus et homo, certissima salus nostra pependit, pro Ecclesia sua. Quam mirabilis mater sancta
,

tolleces ideo hoc fecerunt, ut aemulatione livida rent fidclibus locum, ne ibi possent Christo flectere

genua, ubi prostlbulffl mulieris erat simulachrum afflxum. Sed Regina fidelissima, funditus everso

templo parlter
cruces,

et

idolo

memorato

invenit tres

Domini

pariter et latronum, de

orta fuisset hasltatio, cum, nica, propric nesciretur, juxta narrationem praedictae Historiae, vir

qualis esset crux

quibuscum Domi-

Heleua

cui contigit et imperare saeculo, et ser-

vire Deo, et triumphare de diabolo perinventionem sanctae crucis cujus meritis extollitur filius, adeo
:

Hierosolymorum tunc temporis antistes Macharius solvit hnnc dubitationem, quod qui plcnius nosse desiderat ejusdem Historiae librum decimum lcgat. Sed non abs re
venerabilis
,

ut temporibus ejus

fieret

inventio

ligni,

quod

fraus maligna instinctu diabolico occultaverat, et Apostolica fides contra omnes haereses in Nicasno
concilio, ipso praesente, profitente et confirmante,

Sancta

judicavimus, si et breviter eamdem hic rationem prosequamur. 27 Eo tompore erat ibi vidua nomine Libania, quae prius fucrat Judaea; sed, defuncto viro suo,
Isachar, relicta synagogae perfidia, contulit se ad

exposita esset. Quibus duabus causis roborata et victrix Catholica fulget Ecclesia, et procedit sicut
sol, et

ascendit semper ad

Deum

quasi aurora

consurgens. Quod praesignaverat idem Constantinus, quando, ut narrat Historia tripartita ex Socratis capitulo octavo

Ecclesinm Christi.

Haec

illo

tempore

subitanea

decimo

libri

secundi, cele-

morte

praeventa

supremo
:

flatu pectoris sui ex-

brata festivitate publica vicennalium

suorum,
;

tremum

trahebat spiritum
istius obltu

habebat autem mceecclesia, et erat de

mox ad

erigendas ecclesias festinus accessit

civitates,

hoc- F
fide

rorem de
ter

omnis

que faciebat per singulas

in

jam tenens

hussitationc crucis Dominicae infinita tristitia. In-

turritam Ecclesiam, ecclesias videlicet erigebat et

utramque

consternationem

positus

vir

Dei

MaohariuSj eJU8dem civitatis antistes, cupiens et moestitiam populi, ct sollioitudinem Reginae aufcrre, jussit portarc grabntum, in quo Libania de-

urbe cognominis sui. 29 Quod multo ante praefiguraverat Jacob, qui egressus de Bersabee, ut pergeret Aram, cum venisset

vm.
tfi

scala

ad

quemdam locum

et vellet
q,

in

eo re-

Jacob

eumbehat. Cumque
expnndit
:

illuc fuisset

corpus adductum,

quiescere post solis

occubitum

lapidibus ca;

episcopus Macharius

manus suas ad

Tu , omnipotens Deus, qui per eaelum et dixit unigenitum Filium tuuni salutem generi humano
per passionem cruoiaejus conferre dignatuses; et

nunc
in

in

anoillse tuas

novissimis temporibus aspirasti in corde Heleme perquircre lignum beatum

quo salus nostra pependit, ostende nuuc evi-

put supponens, dormivit in eodem loco viditque in somnis scalam stantem super terram et cacumen illius tangens ccelum , angelos quoque Dei ascendentes et descendentes per eam, et Dominum innixum scalae. Et post pauca Surgens ergo mane tulit lapidem, quem supposuerat capiti suo, et erexit in titulum, fundens oleum de,
:

denter ex his tribus,

qme crux

fucrit

ad Dominicam

super,

appellavitque

nomen

urbis

Bethel.

Est

gloriam, vel qua; cxtiterint nd scrvilc supplicium, ut luec mulier, qure semiviva dccumbit, statim ut eam ligrnum salutnrc contig'erit, a mortis januis
revoeetur ad vitam.
huit primo

igitur ecclesia Bethel, id est

stat scala, cujus latera
et Apostolicae fidei

domus

Dei, in qua

uunm

Et cum hoc dixisset adhiex tribus, et nihil perfecit; ad, ,

hibuit

actum
apertis

est.

secundam et nec sic quidem aliquid Ut vero admovit tertiam repente

,

novimus esse crucis lignum, fundamentum, cujus cacumen pertingit ad caelum Dominum quoque innixum scalae, qui nos sua doctrina et exemplo vocat, ut eamus; et facit ire, suscipitque euntes de virtute in virtutem quousque videamus Deum deorum
,
,

oculis mulier

consurrcxit,

et,

stabilitate

in

virium recepta, alacrior multo,

quam cum sana

Angelos vero ascendentes et descendentes per eam, praedicatores sanctos accipimus,

Sion.

juxta

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTi.

.

589
A.

juxta

Paulum pra_dicatorem egregium,

:

qui ascen-

Sive enim mente dens per illam scalam dicebat Deo rursum descendens per eamdem excedimus vobis: Dominumaiebat Sive temperantes sumus videbat, quia charitas Christi que innixum scalae
;
:

Superius num. l&Almannus ex Orosio dixerat excepto Phiiippo; hic vero loquitur absolute. Cone

Auumo.

sule Annotata nostra in cap.

f

litt.

aa.

adutnbratam-

illum urgebat. 30 Igitur beata Helena more Jacob dormivit, quando per somnium fuit admonita, ut properaret quferere, et persisteret invenire tliesaurum occul-

De tempore ejus transitus ad religionem veram mem init Commentarius prcevius 4 num 40. g Interfuit Constantinus primo concilio cecumenico Nicseno, magnamque rerum in eo gestarum partem habuit. li Eusebius De vita Constantini lib. 4 cap. 50,
.

tatum
"

signum

et

lignum

vitse.

Quod inventum

quando velut Jacob lapidem erexit in titulum , signum de subterraneo recessu protulit ante illud faciem hominum. Eo enim titulo cum gratia religionis,

tum causa muuimiuis

titulata est frons

nostra, et munita ac velut

sig*illo

impressa anima

pag. 551 editionis Valesianw testatur legationem et munera ab Indisad eummissa; sed de Christiani dogmatis rudimentis ab itla gente tunc suinquit ibidem nihil habet: Eodem sceptis tempore Indorum, qui orientem solem incolunt, legati advenere, dotm afferentes... Qure omnia
,
,

igne [ beatam ] feminam corpusque nostrum. divini araoris accensam, fide robustissimam, spe quse zelo patientissimam charitate nectaream
,
!

impcratori offerentes,

que Oeeanum impertum extendi

testabantur ad ipsura usgentisque In,

felleum pietatis inserviens, et desiderio veritatis

diaboli

dorum principes ac rcgulos pictis tabulis et statuis in honorem ejus erectis, imperatorem ac regem
se illum agnosccrc profiteri.

dinem crucem

poculum, quo nobis propinavit amaritumortis, frustravit; quando sacrosanctam

,

Quia vero Indi,

teste

ibidem Eusebio, se

qua. nobis dulce lignum vitae restituit dulcontra lignum amaritudinis mortis nostrae, manuum nocem clavum contra prresumptionem dulce pondus corporis Christi contra

in nota proxime sequente dicam, non videtur increittius ditioni subjcccre, ut

dibile, fide Christiance

rudimenta ad eosdem

ista

strarum
Ita

pondus peccati

nostri
fortis

portavit,

atque sustiuuit.
invidiae

[namque]

mulier

diaboli

quatenus per gratiam

Dei potuit, suee dulcissima3

occasione fuisse invecta, ut atiqua itlorum pars imbuta esse potuerit doctrina Clwistiana. Hgec quidem dicta sint e loco citato Eusebii. Quod vero saltemaliqui Indi ad Christum tunc reipsa sint conversi, ex Rufino diserte affirmat Socrates Ristoruv ecclesiastiiw
liier

ut benevolentiaB et benignitatis studium opposuit, opis illius detegeret, et humano generi fraudes quam pluris [pretii] auxilium ferret.

lib

cap. 19,

ubipag. 50
:

edi-

tionis Valesianx narrantur

ista

Jam

vero qua-

egeno

ordininibus pendit illam coram Deo cum omnibus sancta Ecclesia in patria caelesti, cui angelorum in tantum contulit auxilium in sua peregrinatione eam sibi debitnNamque tanto pignore
terris.

Christiana religio hujns imperatoris temporibus latius propagata sit, a nobis commcmorandum est. Interiorum enim Indorum gentes et Iberi, Christianam fidem tunc primum suscepcrunt. Cur
breviter explicabo etc. vero interiores dixerim impulerit, ut Christiauam rePorro quai causa eos ligionem araplecterentur, jam dicereaggrediarete.
,

cem

fecit,

ut quseque fidelis

anima Crucitixum
in
,

amplectens,

illum credens imo admiretur sperans solum illumante omnia etsuper omnia, imo illum etsancto Spiritu toto corde, tota anima, cum Patre adorans, timens et totaque virtute diligens, colens,
illam
diligat;

istam laudet; in

illo

illo vicem tremens, hanc in illo diligat, istique in nimirum quae respersit in dilectionis rependat;

suae, quando per sancta Ecciesia odorem suavitatis nobis odorem vitae iuventionem reprsesentavit

Sed consule Pagium ad annum 327, qui num, Orien7 refert, Indiam citeriorem cum India confundi; Indiam citeriorem tali a Baronio num. 8 et et JEthiopiam solo nomine differre, in ea S. Frumentium Evangesequentibus lium prwdicasse, num 13 et sequentibus non contra chronologiam sed contra geographiam peccase Rufinum, num. 16, qui supra dictam
; ; ,

ligni

conversionem narrat
ecctesiasticx.

lib. 10

vitae nostrae.

Sed non

est

hujus

cap. 9 Hisloriae suie loci , in istas nos

C
a
ClP

ANNOTATA.
ConsuleCommentariumpnvvium
4

inprin-

ingerere controversias. Sufficit ad locumAlmanni quaobservasse, quod Constantini tempore Indi, demum hi fuerint, ad fidem Christi lescumque conversi sint. Martini TreIn apographo nostro e Ms. S. cotlatum notatur cum Ms. S. Maxiviris quod
, i

verbis hLoquitur Almannus in persona, vel ubi is h<vc scnbit saltem Orosii lib. 7 cap. 28,

siJulianum occasione Constantinimagni. Verum,

Apostatampessimum Christianum excludit, qui mero Christianorum imperatorum educatus, atque intamen in religione Christiana promotus est,proter clericosad officium lectoris citata toin Historia imperatorum ut observatur cur Orosms a articulo 2 in dicto Juliano

quidem,e n*

sic legenmini Treviris, scribitur Iberorum et patet ex textu Socratis dum prorsus censeo, et
; ,

mo

ConChristianisetiam nonsecludit Constantium, magni filium, qui mortiproximus, poststantini Anana quam non Christiane vixerat in hieresi ab Euzoio episcopo Anverosimiliusperstitit, et

4,

quomodo ad superiore; qui cap. 20 exponit anle deChristum conversi sint, ex Rufino paullo hujus locum indicans, signato cap. 10, quipoputi Iliberorum gens, quse Per idcm tempus, ait, etiam f<L'dera, et fidem axe Pontico jacet, vcrbi Dei sub indice chronologico tomi futuri susrcpitregni. ln innectitur res gesta an4 IHstoruc imperatorum
h<vc memopag 355 in Maximino, de Armenis insuper a tyranno cominotum est adrat Bellum priscis temporibue versus Armenios, jam inde a Komani. Qui cum Chnamicos ac socios populj et divime religionis stustiani ipsi quoque essent, etc.Beltumittud anno Christi 312 mdiosiBBimi

no 880 k Eusebius

lib.

Ecctesiastiav htstonm cap.

tomo 4, art. ano tunc baptizatus est, ex allegato non secludit a Cur 61 de Constantio imperatore ? Christianis Valentem ? Hierosolymitanum divic An Sancta ante iter prxmonita, discussimus in Comm. pramo nitus
.

d Probabilius S. Helena fidem ibidem xa post Constantinum, ex

Christi ampledictis 4.

nexum lego; quod proin eontigit orthodoxam fidem temporis, quo Constantinus r amplexus

sub exordia

590
A.Almaiwo.

VITA SEU POTIUS HOMILIA DE

sumens

S.

HELENA
D

amplexus est. Hic autera agi depopulis Armeniee majoris, observat auctor Historize imperatorum, in Constanlino artieulo 30; populis Armenise minoris subditis imperio non confcederatis. E verbis
vero Eusebii videtur esse probabilius, Armenos non tunc primum, sed antea ad Christi fidem accessisse, cum sub Maximino tam in ea essent confirtnati, sicut tacite videtur innuere Eusebius.
1

censa, de quo scriptum est, Deus noster igrns conest, pro calore seminis, calore fidei , et
charitatis
:

fervore conciperet

ideoque

enixa
,

eat

Kegem

caslestem

setemumque Pontificem

con-

secrata in aeternum sua sacratissima virg-initate. Tam sing-ulari ig-itur donata privilegio, respon-

Constantinum singularis semper erga matrem

fuisse observantise, patet e
.

suam Helenam

Com-

mentario prsevio

m Judaismum
ibidem n Acta
5.

ei

perperam adscribi probatur

illius

apocrypha sunt. Vide ibidem a

tamen ang-elo : Ecce ancilla Domini , fiat mihi secundum verbum tuum. Et beata itaque sive Helena , si parva licet componere mag-nis quod tutius et verius fatendum est, ad comparationem panagia? * Mariae nulla tamen quia et in famulatu devotissimo illi placere contendebat, cujus illapretiosissima Virg-oMater esse meruerat, dicendum est, secutam pro se fuisse illius sute,
dit
,

*i. e . san cssims

num.
o

50.

spectant ad inventionem crucis, ac instrumentorum dominicse passionis etc, fuse ibi-

Qus

dem a

nobis sunt collecta atque expensa 6 et se-

quentibus.
p /// est, annum imperii sui vigesimum, qui incepit anno ChristiW?). Varia spectantia collegerunt Pagius adeumdem annum, et auctor Historise

totius mundi Dominffi exemplum. Obnamque, quod esset imperii mater, et flocci pendens, quod esset non solum Urbis, sed etiam ipsa ancillis Dei facto convivio orbis domina astans suscepitserviendi officium a, illis recumben-

vel potius

lita

tibus illa ministrans,

,

in

illis

Christo servire cu-

imperatorum, in Constantino
f.

art. 59.

pia devotione ag*ens Domino Deo gratias piens pro adimpleto desiderii sui negotio. Ideoque inter humiles Christi computari desiderabat, imi-

d Geneseos 28,

Tulit de lapidibus qui jace-

bant, etsupponens capiti suo etc.

Moysem , de quo dicit Apostolus , quod majores divitias sestimabat thesauro iEg-yptiorum improperium Christi. Erg-o obliviscens terreni imperii jucunditatem, totam se transtulit ad Domitans
ni servitutem,
fideli
:

CAPUT

intentione prteparar.s se ec-

III.

clesiasticse utilitati

cujus factum miratur Asia

illi

stupet Africa, gaudet Europa. Jure enim

tri-

Sancta divince providenticv conformis;

quadrum b orbem obnoxium asserimus, quae

ruit aperire crucis

rne-

lig-num

in

quo Salvator ap-

profanda animi modestia

ratur

compaejus

cum regina Saba

vitce

inlegritas.
ovimus etenini divinam providentiam ut boam ita esse et justam et quod illa agatur mundus et homo hominem autem convertibiet infirmum litate naturce ac libertate licentia;
,

pendens seipsum, relevaviteum de faucibus inferorum. 33 In hunc igitur modum et mater et filius parantes scalam, qua Ecclesia scandat ad cseluni Mater quidem in Judasa crucem Domini nostri exaltans,- filius

XI.

Quid Con~
stantinut ?

IX.

Sancta IIo lena imita-

vero in g*entibus subjectos fovens

et rebellantes

comprimens ad utilitatem

prsesentis

tur Dcijuttitiam et

imperio diiatandam, et synodalibus sententiis atque edictis Apostolicam fidem

Ecclesite

Romano

confirmans, et heretica3 pravitatis vires destruens

mitericor-

esse et

contumacem
:

et necessario pietate g"uber

diam,

nari opis cg-enos, et justitia corripi libcrtatis im-

moderationem ideoque ab initio creati hominis hunc mundum per alternantia bona et mala cujus divinae providentiaB formam beata C Helena assumpsit, quando prudentia mirabili quiu procedobat ex eo quod eam zelus domus Dei comcdebat, et superborum colla calcavit
exerceri
:

fructum sanctas Ecclesias, quse sedificatur in Romae idem Constantinus Augustus post peractas victorias exultat, et ad illum Mater peracto de inventioue sanctae crucis triumpho, rediens tripudiat. Omittimus siquidem qualiter et beata Helena de Judaismo, et Constantinus invictus de pag'anismo ad relig-ionem et fidem Christianse relig-ionis sunt translati per revelationem Apostolorum et
cselis.
,

ad

dissimulare volentium, qure forte sciebant.

illis

Unde

et

minata est adhibere ignem, atque ut contumaces libertate licentiae jussit eos igne cremari, et expleta ineffabilis dulcedinis ligni
vig*ore
eajlosti
,

prsedicationem beati Papae Silvestri c. Habemus etenim ea a conscriptis, et ideo superfluum est, quae

inventione celeberrima, et omni sima;

mundo
fovit,

desideratis-

omncs

reg-ia excellentia

et imperiali

larg-itione donavit.

32 Nec non seipsam exhibuit famulam aucillis

et Virginis

aliis dicta sunt, ea iterare. Sed ad nobis proposiredeamus. 34 Tenens itaque, ut dictum est, sancta Heui. lena speciem praesentis Ecclesias, in cujus typo Q^*egim regina Saba venerat a finibus terrae, scilicet ab Saba ^Ethiopia audire sapientiam Salomonis depo-

ab

ta

Del, perpetuea Virginis Maria? notans

exemplum

sita

Matrit Attmilitatem,

nigredine

g-entilitatio,

fidei

quaj

cum ab

puritate et inte-

ang-elo
,

minittrant
anciiiis Dei.

salntandi oftlcio
esset donata,

tantum Ave sortiretur in quo pcllerctur sive absorbere,

gritate mentis ad verum accessit Salomonem, jamminimedubitans, necquDestiones aflerens, qu8e

illi insolubiles videbantur; sed jam edocta de illo, per Apostolorum doctrinam de ag-nitione Verbi Dei , de creaturis mundi, de animae immortali-

tur Vai mortis uostrae

et

tam

sing-ulari

muuere

ut ad illam Pater leg-aret ang-elum,

qui ci mmtiaret, quod illius coceterni Filii, cujusille erat coaMernus Pater in ctelo tieret ipsa, perennis virgo, temporalis inater, in terra perhoc,

tate et impassibilitate, ac futuro judicio certa fue-

quod Verbum

quod in principio erat et apud Deum eratj et Deus erat, in utero ejus virg-ineo assumptione carnis earo fieret obumbratione Spi, ,

ritus sancti,

et ita

imbiberat

charitatis igue, quem per fidem ut ea charitate accensa de qua

,

Venit itaque regina Saba in Hierusalem ad reg-em Salomonem cum multitudine et virtute multa. Venit deferens reg-i Salomoni aromata multa, et aurum,
proposuerat.
et

rat [facta] de quibus reg-ina et absolvenda regis Salomoni

Saba dubitaverat

omnem

scriptum est, Deus charitas

pretiosum lapidem

est, et illo ig:ue suc-

nia, quse erantin corde suo.

et locuta est omDeinde mirata prudentiam

,

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI. ris vidit domum quam aedifieavit mvrrhie dilectus meus mihi Salomonis vidit sedem puerorum
,

591
,

ines

ministrorum vidit vestes et viatque holocausta ejus et postquani vidit, pra* nimia admiratione obstu,
:

atque exultans in spe resurrectionis jam in capite suo faet;e, eumdem dilectum suum botrum sibi feetum asse la> tatur. Vidit denique et ordiucs ministrorum levitarum videlicet, et omnium
,

A. Aluahno.

fideliter

et in

hunc modum sancta Helena,

in

?ciem ferens *
cet

Hierusalem ad
,

vi-

nistrantmm. Unde et seipsara fideiem ministram exhibmt Deo, quando deposita purpura iv-ni,
servivit et ministravit, ut fidelis famula,
anoillis

Deo mi-

um

pacis, multitudine inilitum Roet multa virtute g-entium vero Sasto deferens munera dig-na, [id
est]

Dei. Erat siquidem ad

plenum
didicerat,
ipsi

suavitates, quae sunt orationes pera bona Sanctorum, [quibus B. Hegrabat] et per hfflc, odoremque

ejus-

ad Deum pervenire et ascendere nit et auro repleta sincero, et Catholico sensu et intellectu ac rationalibus
atis

(1 uod quidquid impendcret Christo, et ideo excellentius, salubri us atquc potentius judicavit [servire] miuimis x Christi, quam imperare potentibus sreculi

Euangehca,
iecisset

inatruota doctriaa

in

qua

mmimis

Christi,

11
*
(i/.

"

mini-

dicti ;um

est,

quod

, sicut et do Moyse dig-nius judioavit opprobrium

slris

quse

llebraeorum reg-no .Eg-yptiorum. Vidit de quibus dicit Apostolus

;

et

vestes,

scholari
:

eruditione
sic

Quicumquo
induistis.

utpote

in Chri-

sto

baptizati estis,

didicerat
lristianas,
ilit

Christum

processu fidei et Apostolica institutione col,

et

etiam lapides pretiosos

probitatem,

morum

et

quorum

niam induerat eam Christus vestimento salutis, et indumento justitiaecircumdederat, vestes auro textas et g-emmea monilia repudiavit.
38
Vidit
et

Et

quo-

ornamento
apparatu

to virg*ore.
1

Cum

viui

fusores ejus
et

doctores

tali igitnr

delicet,

qui

pacificum reg-em-Christum, et aperit exuens nigredinem, et induens forPropter quod et Christus qui est , ountiat ei omnia, sicut propinquante
sionis

verbum Dei

vi- recensendat

loquitur ad discipulos suos vos servos, sed amicos; quia servus

propinant fidelibus populis, corda auditorum : nimirum et hoo vinum a fusoribus Christi biberat beata Helena, qute reg-inam Saba in suieuli divitiis aut ffiquans aut superaus, sed in spiritualihus calcans,
laetificet

divinam quasi vinum, quod

doctrinam

faciat

Dominus ejus. Ego autem nota mnia quaecumque audivi a Patre

:

o
i

pacificus

Domini

Filius

Dei

an-

verbum
et

reginae Saba,
beata*

Ecclesiee de

igregratse

ad justitiam, ore autum confesaa ad salutem. Vidit eUholocausta ejus eine dubio orationum ac supplicatiouum mysteria; quod holocaustum obtulit semper Dominu, postquain ad cog-nitionem veritatis meruit pcrvenire, filia, soror et mater Ecclesiie beata Ilelena, oralioniest

corde credidit

Helenae

veritatem,
g-erenti

specialiter

in semetipsa

slesise.

Vidit denique

domum, qunm
excisis colu-

bus, jejuniis et obsecrationibus scrvions Domiuo die ac nocte parata etiam seipsam holocaustum
:

et
si

sacrificium

offerre

Deo

in

ine
st

dubio

mysterium Incarnationis
,

odorem

suavitatis,'

enim domus

quam

persecutor non defuisset. Tcstor Jesum,

et

spem

sedificavit sibi sapientia,

quibus co-

tque fulciri sancta concupivit et deena. Vidit et cibos ; opus scilicet

singularem, quod peregrinationis hujus molestias, labores, dolores atque sasculi aemartyrii amore ootogenaDomini voluutas fuisset ueque inveniretur impar alicui sancto martyri quin ad martyrii coronam exultans et ovans, velut invrtata ad thalamum sponsi et ad nuptialis
ria duplicaret,
si
; ,

communem

rumnas

libenter solo

carne perficere, unde et Meus cibus est, ut faciam volunqui misit me, ut perficiam opus
ecit in

venit in

crucis ligno moriens,

et

de

convivii
tienter

urgens, cujus inventricem fecit esse le qua loquimur, sacram Eeginam;

o

currcret, impacorpus gratanter tormentis prsaberet attrectandum tanta gratulatione, ut et

celebres

epulas

ultro

properaret

clarius haec oculis cordis

et fidei

inter verbera

ad inveniendum sanctae crucis liulchrum Dominicum ferventior fuit. :m puerorum episcoporum et pre,

qui
cordis

ideo
,

pueri

appellantur,

quia

solemuizaret, atquc in craticulis adusta et pene consumpta solemniter gauderet. Illum, qui ejus cordis vidit desidurium, et novit corda sing-ulorum credo, spero, confldo habere testem quia si ad martyrium inter multos vocare,
:

et
:

munditia

manuum Deo

tur,

prima nomen daret, mauus tendcret, eculeum

fortis,

mdunt

iramolant Deo sacrifiin consecratione corporis et sanguiDe quibus Apostolus ex Prophetae

qui
:

ascenderet, et dilectioni Crucifixi, quaj

ut
re-

mors

extitit,

dura sicut infcrnus, u:mulatioiie

licet

sponderet.

^it

Ecce

eg-o

et pueri

mei

quos

39 Ideoque
biliter,

desideraret

Christum

insatia- auctorh*( i"" J rediCur *

}eus.

Quod exponens

ipse

caelestis

solo

tamen martyrii amore

diuturnitatcm
istius

pro co for- juthomitim

peregrinatio-

us addit.

Quia ergo pueri commu-

titer sustineret
nis.

rni et sangaiini, et ipse similiter par-

Quod
ei

si

religata ad stipitem, atque in crucis

,

?m, ut per
lortis

mortem
illo

destrueret eum,
et biin

modum
carior

extenta

pabulum

bestiis

prfflpararetur

imperium.

de

botro

mauducabat

ircular

calcaverat solus,
,

et ipsa

mag-na aviditate reraciter in persona Ecclesiae dicetrus Cypri dilectus meus mihi nam ciculus myrrhBe in passione, botrus
torcular
:

pressus

sua tota praisenti vita existeret talis triumphus, et vultu interrito iu Stipite pcndens, heta domino cauticum novum cantaret. Sed non defuit beatae Helena? corona martyrii, quam Dominus noster Jesus Christus variis floribus oompositam intexens offert Patri, ut ab ipao, .sicut
fidelis militise castra,

victorcs rnag-ni agonifl,

re*

?st

in resurrectione. Mortificans
,

ig-i-

dena caruem suam

t

et crucifigens
;

munerationes aeternorum recipiant praemiorura. Non defuit, inquam , non defuit bcatai Helen
corona
martyrii,
quae
passioni

concupiscentiis
III.

dicit

Fasciculus

Domini
78

nostri

Tomus

Jesu

592
aauumo. j e su Christi adeo se

VITA SEU POTIUS HOMILTA DE S. HELENA femina quod sis nigTa reddidit conformem, ut jam
!

jamque compoa

vellet

abrumpere prffsentem vitam

nisi

voti inveniret sacratissimffl cruois lig-num,

quo nobis factus est ducatus ad letcrnam vitam, per mediatorem Dei et homfnum, hominem Christum Jesura; qui pendcns in co tam ineffabilis patientiffl prffibuit exempla ut sic moricndo ex in,

gentilitate, sed formo- D conversione et puritate. Te ^Ethiopissa "Heienam in loge notat unde rex Hierusalem in epitha- Adiabenolamio suo , te quasi specietenus intuens, et per- rum reginam Sanct a sonam tuam assumens, atque in multiplici sa'ffxten. pienta etiam prophetiam tencns, de te prrelo- tans quitur Nigra sum, sod formosa , filiae Hierusa-

sa

fidei

.-

firmifl sanos,

ex impiis juslos, et ex inimicis di-

gnaretur facere amicos, cum neminem inveniret sanum, nullum justum, nullum penitus amicum. Ideoque Martyres sanoti voverunt se, et obtulerunt Deo sacrificium laudis in agone marspes certa valde potuiteorum mitigare supplicia, quantum ad suos animos bono Christi odore respcrsos. Isto itaque
tyrii,

lem. Quod autem sis odore virtutum referta, auro sane intelligentiae ditata, et lapidibus pretiosis

morum
Salomonc

probitate
ligni

ornata,

reg-ina

Saba in

reg-e

prsetitulat.

Quod vero

futura eras

pretiosissimi

sanctissimffl

crucis inventrix,
'

quia

tantus

amor

et

odore beata fuit liolcna referta, in cujus specia-

lem pnefig-urationem
versnli

salvo
ut

intellectu
est

Keclesia,

quas juncta

de uninon jam ty,

pico,sed vere

legislatori,

Moysi yEthiopissa,

quod fuerat tectum errore perfido Judaeorum Abimelech * in propheta figurat. Sed et cog^nominis tua Helena Adiabenorum b reg-ina te praeciuit in eo, quod tempore famis c sub Claudio, eujus famis facit mentionem etiam liber Actuum Apostolorum d, multis pecuniis comparatum frumentum de ^Egypto ad Hierosolymam allatum
,

'. Abdcmelech

etvenit a finibus terrae in omnibus g*entibus audire sapientiam Balomonis, qui est, ut ipse dicit, plusquam Salomon, quia major est veritas

indig-entibus

Hierosolymitis ministravit

praesi-

g-naus hoc facto, quod tu mirabilis

Femina,

re-

])ertum ire

habens lignum crucis

ministratura

3 quam
et

figura, ct incomparabiliter major est Deus homo, ex duabus et in duabus naturis una persona, quovis homine quamtumlibet potente, justo et sapiente. Eacta sunt itaque [ista] in fi-

g-uram
flanctffl

Ecclesiffi,

Facta sunt et

in

praesignatione
terraj

Helenm, quae venit a

finibus

non

solum audire Bapientiam veri Salomonis Domini nostri Jesu Christi, qui est pax nostra, qui fecit
Utraque unumj sed etiam quaerere, et per gratiara Dei Invenlre Hgnum vitae, in quo pro nobis pependit reconciliatoret pacificus noster, salus et vita
nostra.

nobis fores pabulum vitse. Quod si illa pro hoc opere meruit nobile sepulchrum e pro portis Hierosolymorum; quis dicere sufficiat, quanta reverentia et amore sis digma in sancta Ecclesia, quoa ab ea tulisti famera vitse, et periclitationem mortis per inventionem sanctas crucis. Hoc itaque modo, ut nomine, ita et opere, tua, o beata Helena, illa fuit fi-

E
e

gura. 42 Ilevera cognovisti

lieres,
et
te,

o pulchra inter

mutuffl.

cognovisti causas
hffldos
,

pulchritudinis
,

xn. var "'M~

9etvirtvUm

Idcirco

non

sed oves pavisti

et

contra

ANNOTATA.
Hoc factam confirmatur in Commentario pr&vio 9, num. 89. Srriheron. triquotrum quod hic accipiendum ridchirjyrotribus orbispartibus, quasmodoenumerabal Almannus,
a
li
;

o virilis animae fortis Mulinguam, de qua scriptura est, Argentum ignitum lingua justi, in qua primo ad
lier,

duritiam

Judeeorum,

attulisti

Deum sermonem

tuae fidei direxisti. Secundo de sponso Ecclesiae verba conciliasti. Tertio ad adolescentulas, ad filias soilicet Hierusalem, inter quas et sponsum, media queedam quasi mesochorus

c Conversi sunt Constantinus pontificatum Silvestri PP, Vide

. i
r

et

Ilelena ante

Commentarium

verba consolatoria leg-asti *, et faciem multae humilitatis. Ita reverteris Sunamitis; ita reverteris: reverteris siquidem fidei
/'effecta, et [haec]
vertisti

al. legisti

nutn.

'>

i.

puritate, reverteris

nem

tui redemptoris,

operum perfectione ad ag-nitioad pacem fraternae germaniaudens

dicit

CAPUT
Sancta
ei

tatis,

qua fidens

et

IV
comparata.

Ecclesia

Pater F

cnm cum
;

Jeremia

noster, qui es in cselis. Ideoque videmus in te choros castrorum, pacis videlicet militiam , quibus et divinis laudibus incumbis, et velut manibus arma-

Helena
reliquicB

Adiabenorum
Hierosolymis

torum repellis atque perturbas omnes aciesinimici, donec, finito agone, ingrediaris in requiem Domini
tui.

regina

aceepta; gratice
in

dotes;

excursus

lerram Sanctam

43 His ita beata Helena, quae astitit regina xvu. a dextris Domini in vestitu deaurato, velut apes eongerUre tiquiaS: de divcrsis floribus nectareum mellis favum
cora-

laudatus, ac

ponit

sic

et ista de diversis
:

martyrum

reliquiis
g

Constantinus.
XIV.

composuit thecam
condidit,

quo

in qua etiam cultellum g reDominus noster Jesus Christus

Jeremiam in tacum
iiina,

TU"er non et illud valde portendit eigrnum beaJ-^ tffl Helena, quod in Hieremia Boriptum
miserunt llieremium iu lacum a. Kt quid plura? Abimeleoh JSthiops fuit, qui IJierominm oduxit de lacu. Ecceinhqo [nonne] nuno jmanifeeta similitudo
Israol
.
. .

g-nitate
et

usus est in saoratissimo coenae convivio, admirabili et optanda volebat

insignire

Qna

di-

munire

est;

quia prinoipefl populi

suam regionem,
restitutionis

ut, quae

mundo

erat toto

columna

per

inventionem

sancts crucis, esset et decus speciale aliquatenus patris su. Anima namque sua Deo consecrata raortera
rat,

quod invidia Judfflorum absconditum et oooultatum fuit oruois iignum et beatffi Helemestudio ferventique pietatis zelo eduotum ost de fovea laou, et, sicut decebat,
legrcnti,

cuicumquo patet

ejus,

mtenta

mente,
.-

quo se redemptam novequanta valebat devotionis

instantia, imitari
stolici

satag-ebat,

memor

illius

Apo-

sermonis

nobisque

nem suam
tns.

Qui autem suut Christi, car-

pernecessariuin erat, exaltatum cst super Eceleshe

altariar

crucifixerunt

cum

vitiis et

Erg-o

his erat,

hfflc

concupiscenmeditabatur, vide-

tt

venerabilis

et

omni

modo

spectabilis

hcet aut lectionibus sacris, orationibus assiduis, jejunns frequentibus, et vigiliis multis partici,

pare

DIE DECIMA OCTAVA AUGl"STI

59a

pare passionibus Christi, aut debitam proacedentibus Sanctis exbibere venerationem et maxime quos noverat pro Christo sanguinem fundere meruisse, et illam charitatem implessc, etiam carne, quam ex praecepto et magisterio caelesti imbiberant mente. Enimvero sciebat pretium sa,

ai non

inveuiri in
terra suaviter viventi-

pientice non inveniri in terra sua, sed in terra viventium*, et quod Christus non nisi ad passiones venerat in mundum ut omnibus, quibus
,

quibus corpus domf- A**u. nicum fuerat afflxum, portat ad filium, ox quibus framos composuit, quibus uteretur [ad bellum] ct ex aliis galeam nihilominus belli usibus aptam fertur annasse Ugni vero ipsius salutaris partem detulit filio; partem vero fcheois argenteis conditam dereliquit in loco, quffi ctiam nunc ad

construxit. Clavos

quoque

memoriam
:

merito

um

debebatur supplicium, Christus suse gratia, suo momentaneo supplicio nostrum terminaret aeternum. Et tanipse sola pietatis
tae,

peccati

sollicita vencrationc servatur. Reliquit etiam hoc indicium religiosi animi liegina venerabilis virgines [enim] quas ibi reperit Deo
,

tamque

sacratas invitasse ad prandium, et tanta eas devotione curasse dicitur, ut indignum crederet,
si

ineffabili

potestati

est mixta, ut per

mortem

patientia tanta crucis subveniret see-

famulorum uteretur

indiciis

* sed

ipsa

manibus

ot

suis famulae habitu

culo,

morti impia
addicto.
,

meuter

prsenoscens

dominatione grassanti vehereligiosa fide beata llelena studebat redamare illum qui sine

Hoc

succincta cibum apponeret, poculum porrigeret, aquam manibus iuluuderet, et Regina orbis ac matev imperii famularum Christise famulam deputarct. Et hffio quidem Uicro-

steriis

ullis meritis nostris

tanti pendit pusillitatem no-

n/. lolerarct

stram, ut etiam languores et dolores nostros, quibus deficiebamus in mortem perpetuam, tolleret *,
et

solymis suut gesta. Consonat huic et Historia tripartita, narrans sic Itaque Mater imperatoris, quod cupiebat agnoscens, de clavis quidem \qui:

veterem hominem nostrum simul crucifigeret,

:

bus]
sit

manus

Christi

fuerant
[filii

perforat, alios micapitis

ut destruatur corpus peccati, ut ultra non serviamus peccato de quo et sponsa atque in ipsa sancta Helena in Cantico canticorum dicit Fratrue:

in

galea imperatoris

prudontiam

ut bellica jacula submoveret, alios freno equino permiscuit, ut cautelam impcratoris]

gerens,

xviu.
vita ejus

laudatur

rubicuudus candidus plenitudine ac puritate virtutum rubicundus in passione, quando, fugiente sole, seternam timuerunt s;ecula noctem. 44< Sed Helena nostra acoepit ab eo pulchritudinem, ut non solum nomine dicta sit luna; verum etiam fide et opere facta sit pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata; pulchra namque facta est ut luna, quia illis

h meus candidus

et

agens, et veterem

prophetiam adimplens. Olim

:

jj

enira Zacharias propheta olamaverat dicens

erit,

Et

quod

in freeno est,

sanctum Doinino omnipo*

tenti^. Salutarisverooruoispartem quidem aliquam

regalibus

reliquam vero partem in argentea theca clausam, civitatis tradidit sacerdoti, et undique congregans artifices, maxiraas illic ordistribuit,

lustrata sole justitiae,

et
dit.

noctem

seculi hujus, juste

natasque aedificavit ecclesias l. 46 llis ita gestis, convivio cxhibito virginibus sacris, et ipsa ministerium ancilUe gercns, ultra

ocutjui

pie vivendo

piae
;

conversationis luce

perfu-

octogesimum annum
rediit

retatis

agcns, ot bis

quia sui conditoris imaginem ab ipso illuminata recipiens, et eam illibatam post veritatis cognitionem servans, processit in veriElecta ut sol
tate,
et

similia faciens,
transivit a

ad filium, ct
filio

cum

la>titia

saeculo,

multa

pietatis

mandata
n

mansuetudine,

et justitia,

illi

servieus

committens novissimis bcnedictionibus adimpleto n. Pro manifestatione et rei ccrtitudiue posui

continentiam
historiae,

in sanctitate, et veraciter gratias agens, qui si-

ut ejus authoritate fulola-

gnavit super nos lumen vultus sui Dominus. Sive pulchra ut luna, quia imitata est formam Ecclesise saucta?.

tur et roboretur oratio nostra, cujus authoritate nititur etiam Ecclesia prsescns. Quod aulciu dicit
redisse cam ad filium, et utraque Historia ne de tanta femina humano remedio obiisse
,
,

quse in nocte vitae praesentis variante

sic

temporum
aliquando

statu aliquando clara est

mundo, ut
insidiis
;

in

di-

doctriua Euangelica, et Apostolica praedicatione

vinitus

prseparata

foret

ulla

cunctatio,

utrum
,

despectant haereticorum
in

ali-

Martyribus sanctis. EtHelena igitur Christianorum nunc clara facta est mundo lignum crucis inveniendo nuuc dcspecta,

quando oppressa, ut

Constantinopolim an Romam redicrit ad filium solvit hanc dubitationem Eusebius. Ilieronymus, qui, ut acerrimi ingenii Bcda exponit in sua Chronica, dicit, eam ad filium rcdisse Itomam, qui
insuperabili virtute

* a(.

per-

prceferens* in se Ecclesiae molestias

sa,
xit.

nunc oppres-

armorum

in solo proprio ad id
o

fercns

quia Martyribus mentem suam

et

animumjun-

Electa vero ut sol erit in futura beatitudine, in qua, permanente statu aeternitatis, perfruetur

vera visione incommutabilis lucis. Terribilis denique extitit, ut castrorum acies ordinata, quae
tenens scutum tidei, in quo posset omnia tela nequissimi ignea extinguere, nullis adversitatibus, etiamsi accidissent, posset umquam cohiberi, quin
et lunae

temporis edomuerat Sarmatas o Gotthos p, alinsque barbaras nationes, donec illa Hierosolymis, ad quam * propcraverat monita per somnium, confundens Judaeos et Judaismum adnullans ,

'

vidtlicet

uilium

omnesque spurcitias idolorum ex ea eliminane, repente templum illud scelestissimum dejici jussit, apparucrunt et palam facto Domini monumento,
simul, et circa illud suffossae tres cruces, et clavi loco, ubi Dominus quia in titulus q. Et congrue horto monumencrucifixufi est, erat hortus, et in
:

pulchritudinem

in se demonstraret, et solis,

lunae

videlicet actione
:

contemplatione beata in se ordiuem virtutum,

testatibns.
xix.

sancta, et [seterni] solis atque hoc modo collocans

terribilis extitit acriis po-

tum novum.

Victrix

itaque

venerabllis

Begina

45
et

Verum
et

hactenus pro

cognitione

materiae

per gratiam Dci cxtitit, compoaque sui desiderfl in quo Deufl hofacta invenit ligntim ter beatum, ct velut in statera In eo prctium mo extensusest,

w,'

exortum

progressum sanctae Helenae notavimus, prosperis navigavimus ventis; nunc ad excur-

nostrumseipsumappendens.dcbitum aostrum solpotum atque in ipso crucifl ligno moriens,

vit,

sum illius flectentes articulum, quasi in syrtes incurrit oratio. Kefert Historia ecclesiastica, quod,
postquam evidens indicium crucis Christi de resurrectione mortuae mulieris Regina accepit, voti

fletu temperavit, de diabolo pcrpetuo mortriumphavit, et mundiim redemit tripudio vitam donavit. Hisque et tera quippe destruxit,

suum cum

compos effecta, templum mirificum i in eo repererat, regia ambitione loco, in quo crucem

operibua inpcractis redit ad filium mteericordi ut btetoriographuB dicit, his similla fa* stans, perpetuua Egnis, qui ciens, cujus erat in corde

numquam

59*
A.Aiminso.

ITA

SEU POTIUS IIOMILIA DE

tia

S.

HELENA
fautoribus

numquam
animam

deficere dictus est de altari, cujusque

Constantinus Augustus prospexit

adeo vomer impresserat, ut ex uno [zelus] domus Dei eam comederet; ex altero pra3 divino amore langueret. Quae j^ost descrtum errorem gentilitatis fervens in Judaismo, nt quondam ApostolusPanlns, putansinibi
Apo.stolicae pra?dicationis

habens in mente paternam modestiam, et velut naturaliter insitam suffi menti maternam piepietatis,

tatem.
10

rat Christianos in

Ideo enim haec scripsit, quoniam agnovePersarum regione constitutos ab

<"am 0>n~ fantinug

solummodo notitiam

veritatis

haberi,

meruerat
civi-

impiis

vehementer

affligi

eorumque regem

mtotlUur

er-

beari facie et contemplatione vcritatis, per doctri-

nam

sancti Silvestri.

Surgens igitur circuibat

roribus saevientem diversa et exquisita illis inferre tormenta , qui tanta rabie in Christianos debac-

interram

tatem pervicos et platcas quaerendo quem diligebat anima sua. 47 Invencrunt cam vigiles, qui eustodiunt civitatem, invcnit eam in carne adhuc vivens vigil
beatus Papa Silvester. Quos omnes

chabatur, ut nec Ustazadi

tritori,

* suo fidelissimo nu'

et devoto suae familiaritatis parceret, ne-

Ustha-

cum

pertrans-

isset, invenit, quem diligebat, qui Jesum, qucm prSBdioabant verbo vel docebant scripto, exhibe-

que cjus senectuti raisereretur; sed eum pro vera nec non una die, quae erat ride juberet interfici sexta feria septimanse majoris, in qua ante diem Resurrectionis festum celebratur cum passibili canone annua salutaris passionis memoria, simul cum
:

bebant, et commendabant cxemplo non solum verum hominem, Lu quo factus est sacerdos in asternum ; sed etiam verum Deum esse, coajternum et consubstantialem Patri, regom saeculorum, de quodicit Psahuista Deus judicium tuum regi da, et justitiam tuam filio regis. Et fide credidit et spe
:

beato Siraeone
interfici

archiepiscopo Seleuciaa

praedictus rex Sapores

u juberet numero centum

jam pridem pro vera fide constitutos in carcere. Adeo expers erat ipse rex et Dei, et humanitatis Domini nostri qua pro nostra salute dignatus
,

est indui.

Quam

credulitatis

rabiem

agnoscens
*a'. suos

Intendit,
I*

e1

diffiise cselitus

charitatis oeulus vidit.

,

Denique fide imitata ApOStolum Paulum quia quanto durius q Judaismo recessit, tanto postea,
cognita luce vcritatis, Christo, qui est via, veritas et vita, tenacius heesit potcnter confundebal. JudfflOS, qui scqueutcs littcrara occidcntera
,-

Constantinus scripsit ei per legatos ipsius * , qui tunc aderant, monita pietatis , quse a matre Helena acceperat, volens et
re
,

regem

de errore libera-

rogans , ut cultores veri Dei potirentur apud eum digno honore, semetipsum in hoc proponens exeraplum, qui Deum omnipotentem quanta
et

* al. spiri

tuati

non poterant Bpeciali * intellectn pervidere spiritum vivifloantem. Facta siquidcin fuerat mater,
sed
talis,

poterat instantia praedicabat

to jurc subdiderat,
et

cui collumfidei debi-

eumque

terribilem peccatoribus
et diligens, qui

cui condijrnus responderet partus

[et]

ge-

blandum
:

justis asseverabat verissima professio-

nuit n.-uiiquc Constantinum,

phfilsaosi

ut [haec] anace-

ne

uude

et

illum

maxime timens

replioem; qui in ipsofonte sui baptismatis r Christum dcvotione suas mentis intuens extitit perinde destructor idolorum, cdificator Ecoleslea
ct
,

est terribilis, placidus, prse cunctissolus

amandus,

qui est solus in Trinitate adorandus, colendus, tre-

raendus, venerandus et glorificandus, unus et verus

hfflreticorum
fidei

impug*nator

aocerrimus

Deus

defensor tutissiraus, cujus fidem niaxiinc potexit probare, qui legerit ejus epistolam ad Saporem s Persarum regem, de proviCatholicaa

superstitiones vero

dentia populi Dei soriptam namque virili mente inonita pletatis a matrc rctincns accepta, eaque
:

Christianorum curam habebat paganorum aversabatur in tantum, ut siraulaera illorura ornataquondam in urbe Constantinopolitana publice ad ludibrium exponeret et tripodas Delphicos x in theatro ad spectacu,

maximam

luin daret y.

pietate d<
riiin,

ratus,

habuitouramnon modo

subjecto-

scd etiam eorum, qui reg-ebantur gubernaculis

Pncclii-jivil eteniiii

ANNOTATA.
Locus hic in nostro apographo corruptus est, ab ipso auctore perperam scriptus. Eum ita~ que sic restituo ex vulgata Jeremise 138 y 6 et sequentibus Tulerunt ergo Jeremiam , et projeccrunt eum in lacum Melchiae, filii Amelech, qui erat in vestibulo carceris et submiserunt Jeremiam funibus in lacura, in quo non erat aqua sed lutum descendit itaque Jeremias in coenum. Andivit autein Abdemelech .Ethiops vir eunuchus, qui erat in domo regis, quod misissent Jeremiain in lacum. Porro rex sedebat in porta Benjarain. Et egressus est Abdemelech de domo regis
a
vel
,
:

allenis, Sanctam qua occatio

ts in

eadem

cpistola sacra-

tissimam fidem, qua partioipari meruit luce veritatis i professua es1 haberese cultum venerabic lem, religionem ct doctrinam ngnitionis sanctissimi Dei, cujus virtutem in auxilio habens, testatur tirmissiina spe Salutls sc obtinuisse

omnera

terrarum orbem, incipientem a finihus oeeani, et talcin tantumque Deum solum, vivum, aternum ct vcnmi profitetur se honorare incmoria iminortali,

eumque super omnia

ct illuin

esse, crederc se

pura
in-

suramaquc mcntc,
rarc,

votis ingentibus

olinatis oervioibus fiexisque

cui

flectitur

ganibus sempar adooinnc g-cnu cadcstium, terre-

striura et iiitVrnorum, qui

puram incntcm

et im-

maculatHin animara
tatis

cxijrit a nobis, virtutcs ct pieaotus exquirit, mansuetudinis ct oiemento

est ad regem , dicens Domine mi malefecerunt viri isti omnia quagcumque perpetrarunt contra Jeremiain prophetam, mittenet locutus
:

rex

operibus deleotatur, humiles colligit, superbos punit qucm sieut vita est confiteri, ita negare,
;

cst utiquc mortc raori. Certe hoc

modo Constansibi

laeum, ut moriatur ibi fame; non sunt enim pancs ultra in civitate. Praecepit itaque rex Abdemelech .Kthiopi dicens Tolle tecum hinc tri^inta viros, et leva Jcremiam prophetam de lacu
tes eura in
, :

tinus

Augustus doeens
liabuit

Deum, non solum

dcvotos,
potitus

autetiuam moriatur.

subjectos

ubiquc
,

Kuro-

pa universa ac Lybia

tenens etiam super has maxiinain Asia- partcni; sed etiain iiiulti bnrbarorum iili sponte serviebant, et, si qui refugvre
vcllcnt,

b Regionem hanc Baudrandus in Assyria; Pagius autem in Critica ad annum Christi 46 in Assyrte et Mesopotamiae finibus signat. Plura de illa collegit Cellarius in Notitia orbis antiqui tomo
lib.
2,

adcrat Constantitius

fulminans,
:

et

de

his vivtitute caelitus data triuraphans

rator

cernebatur in omnibus posuimus, ut videautur, quara mira benevolen-

sicque impevictor. llav ideo

c Adisis
2,

3, cap. 17, quod est de Assyria. Josephum Antiquitatum Judaicarum cap. 2 et Pagium ad annum Christi4St

Ub.

7ium.

7,

dCap.

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

d Cap.
e
ii y

2S.

595
AAL_iii<no.

De

eo consule

Baronium ad anmtm
:

4_,

num.
.

f Mesochorus,

dio chon existens vel prxsidens, tamquam ejusluati demprxcentnx, ut ita loquar, seu coryphsea. zr Derelwuiift hi S vt n)a _.,,,*.._ ____________ S De reliqitns hi* et aliis, quibus Sancta Belqi-

Grmce ^c6Xopag:q .^ in mey-^yoooz q. d. in me

CAPUT
.

V.

T j n L <MdeS Constantini pvopter dlUtS eccle*

iz tz:iv
ctus
i

ertur agit
>

*"* ^jl
cap. 5
>

sias constructas

Hclenw, ob inreliquiw
;

hln Vulgata Canticorum

meus
etc.

ventam
alio

crucem

10 est

sacrce
;

Dile-

ab ea missw
ejus

Vide,

obitus

divi-

QUcVprcemiszinCornmentario^num

85 et sequentibus.

na

charismata.
charitatis dulcedine pollens EccUiiam
Ircnei,

kHanc ad effatumZacharia> applicationem non probari a S. Hieronymo, monui ibidem numero

o_J.
1

Denique
fecit

g-enniue

De profusissima

J->

sacns munificentia, actum est eodem 9. mlmmo vero octogesimum setatis annum nondum videiur integre explevisse, dum obiit, ex Commentario 11, num. 113. n Qitee ad piissimam Sanctse mortem, ac ejusdem circumstantias attinent, dedi ex Eusebio tbidem 10, num. 100. o Magnam hanc victoriam anno Christi 322
Jacobus Gothofredus in Chronologia Codicis Theodosianipag. xxn de qua collegitvaria auctor Historise imperatorum in
illigat
:

Sanctae in condendis xdibus

donum
est

eadem urbe duas ecclesias, qu;lnim unam vocari voluit Hyrencm a, recognoscens
pacis,

quam

peregrmanti Ecclesise temporibus gra.ce Hyrene, latine dicitur pax,

g-ratiam Dci tribuere dig-uata

ejus.

Nam

et in terrapax alteram vero dici * jussit nomine Apostolorum ft. qui nobis exposuerunt traditam S1 bi a caelesti magistro pacem, relictione temporah, et douatione asterna quique misericor-

nato uobis aJlatam ct datam annuntiavcrunt anseU cantantes; Gloria in excelsis Deo,
bonae voluntatis
:

quam Domino

hommibus

o(, dicavi

diam
res

et

judicium Dei, ut veri

et sancti

Constantino

articulo 46.

De

Gothis a Constantino devictis tractatur in

48, inter ea,

eadem Historia ibidem articulo gessit Constantinus anno 323.

qum

q Titutum crucis vere inventum fuisse, confir-

duas ecclesias in prajfata urbe, unam, quam vocavit Hyrenem, id cst pacein. Excussemt enim collum de tumultu diemonum et vitiorum, et credendo in veram pacem adeptus fuerat summai pacis
est,

manifestaverunt, ct portantes pacem Uluminaverunt patrias. Fecit ig-itur, ut dictum

mundo

prredieato-

matur
r

in

Commentario prasvio

7,

num.

donum.

69.

Controversiade baptismo Constantini discussajampridem estapud nos tomov Maii, die 20, a pag. 14,
s Istius epistoLv

51 Alteram vero vocavit Apostoloruin qui ^f Apom, nobis attulerunt munera sanctse * pacis. Atten- .orum condit Condat itaque lector , quanto fidei fastig-io
fucrit

um
21,

exemplar exstat apud EuseU4,

in Vita Constantinilib.

cap. 9 et sequenti-

ferventer insignis Constantinus Augustus, et per gratiani Dei constanter invictus, cujus 'matrem

*(tmtinu$
*

al. saluti-

for

bus,apag. 530 editionis Valesianse. t Actum apud nos de illo est tomo n Aprilis, die
ejits accidit post Constantini, si anno videlicet, prout ibi signatur, 349 innecti 'debeat de qua re disputat Tillemontius tomo 7 Monumentorum ecclesiasti-

pag. 844; sed martyrium

_

quia tanta vis amoris Christi imbiberat, quauta dudum Mariam Ma^dalenem accenderat, et[quia] pnesentem illum videre non poterat, intentio-

mortem

nem suam ad inquisitionem vertit iigni, in quo Dominus noster cursum suum victor implovit.
Quassivit igitur prius
severavit,
,

et

mimme
et

invenit

per-

corum articulo 4 de S. Simeone, et nota 2 super eodem Sancto, affirmans annum esse incertum, quo is martyrium obierit acproin, quo S. Us;

ut quaereret,
et contig-it,

sicut

Maria

Crucifi-

xum. Unde
crucis, iu

ut inveniret ista iig-num

thazanes ; uno ante illum die passus, xtt prsemiserat eodem articxdo 4, et apud nos dicitur toco
citato.

ad

se,

quo Deus homo exaltatus traxit omnia per quod omnes adversitates rcpelluntur

omnes benedictiones sacrantur, omnia charismata donantur; virtus sanisad

etquo facta

est,
,

ut Aug-ustinus dicit,

u De hoc episcopo, ac centum

aliis

Martyribus

Persis etc. consute tomum nostrum, quemproxime indicabam. x Historia poeticaa Gautruchio nostro Gallice conscripta, ac deinde ab atio item nostro Latine
reddiia, in

virtus infirmis ad convalescendum, virtus morituris ad non tinirrjdurn, virtus mortuis ad resurg-endum, virtus dcnique ad efftig-andam et proterendam omnem potcstateminimici,quiain eo pepcndit, qui insuaputientia

permanendum

rem nostram

sic scribit lib.

factus

cap. 5

Quod autem ad
bat oracula,

loca attinet, ubi Apollo sua redde-

conciliat nos

horum omnium sacramentum ct exemplum Dco Patri, ct existcns advocatus noster

sanctum infuudit
in

Delphus pra^cipue

memoratur

et judex S]>iritum
nostris.

ibi

cordibua

videbatur, operis eleg-antia mag-nificentissimum.. Sacris in teniplo illo fung-ebatur sacerdos

templum

52 Ergo sancta Ilelena opcra charUatis omni-

trliquim
llrlcna in
t'.,<tiinm

Phoebas dicta vel Pytbia, etPythonissa, quaj parvaj mensae tripedali insidens, divino entheata numine enthusiasmum ab Apolline accipiebat. Haec mensa
tripus nominabatur, etcortina, quod Pythonis serpentis exuviis contegeretur.

y Factum confirmatur ex Socrate, quem in Annotatis infra ad caput 5 citabimus Certe inqutt, deorum simulacra ad ornatum urbis Constan:

bus exhibens, viscera misericordia; sibi indueiiH, et perficiens * de die in diem, rediit ad iilium Romam, de qua mittens patria. sua. sacratissiraa sanctorum Martyrum pigrnora, qute ipsa voluisset afferre, si filius permisisset, non annuente Domiforte quia Gallia tanta privilcg-io fuerat no indig-na, in hoc adimplere votum suum Begina nequivit; sed in Duvio c flumine navis, quaj ar,

mittit.

*al. profi-

tinopolitana.

palam proposuit,

cam

ferebat, naufrag-ium

pa.--sa

et tripodas Delphicos

supcr quod flumen

in ejusdem civitatis circo publicavit.

Vesontionum civitas tempore custosarcai

est sita, facta

sancti.s.simte,

cstaqua multo de quibus reliquiis

596
A. Alminno.

quiis pretiosissimis

post

VITA SEU POTIUS HOMILIA DE S. IIELENA plunmum tempus cum sens te regem pacis et g-Ioriae, Dominuraque
tum merear

virtu-

magna difficultate ab aqua sublatis, meruit insig-niri

pnedicta e\ parte civitaa. Sed qui diutius affectu humauitatis raoramur, ejus obitum prolong-autes, quasi
differri possit spatio
:

temporis, quod

cernere in diademate tuo fulgentem non illo, quo coronavit te mater tua, sed illo quo resurg-ens a mortuis, ascendens in coelum permanes coronatus, sedens in pacis * dextera.

' >d.
<*

Pat ri(

si tamen mora nos ditferimus mora loeutionis dicenda est, qua prope nihil dictum est ad tam

54 Libentissime sequor

Domine,
quaeso

illius
filise

draSion,

x hac vita
r

matis/*dictum
reg-em

Egredimini, et videte,
:

fortis Mulieris

dignam comparationem, nec quod

,

Salomonem

permitte,

Domine

forte

congruat operibus pietatis ejus

deficiente

materia per ignorantiara ct oblivionem, quam infert omnibus rebus vetustas, nisi succurrat scriptorurn peritissima industria, solersque sagacitas.

Sed non eraut tacenda pauca, quia non poterant sciri plura boiiitatis illius in.-ignia. fteddimus igi-

pignus nostras devotionis, quae tantopere studuit nobis prodesse, et scientes quod minime
tur
ei

cedinis multas, certe

Crucifixi illam,

pendeant e\ ea amaritudinls laehrymac, sed dulquam diligimus inspiratione

me de medio Babylonis, quae in cselesti Hierusalem partem habere desidero. Utinam flores tuos videam iu regionc vivorum qui immarcescibiles permanentes amcenitate jucunda cum luee seterua in ea vernant ad exultationeni perennera ut videam te in bonitate electorum tuorum scilicet [ in qua bonitate ] vident te in aeternum electi tui ; et boc manibus extensis et corde intento prccor, Domine, quia jam advenit tempus sectionis meae. Jam enim flores appacgredi
!

Domini nostri, et in ipso veneramur jam pangit stylus noster ejusobitum, neque

ruerunt

in

terra

tempus
ut,

putationis
et
,

advenit.

Jamque tempus

est,

amputato,
,

deposito
eonfido,

caduiit

manus

prae

dolore a

tali

scriptura,

quia

earnis onere, sicut in te credo

spero

illam veraciter credimus stabilitam in vita aiterna, quae post obitum conditionis humanffl vivit in
jj

Ohristo,

reliota

morte, quie
fine.

jamjamque absorbeitaquc quasi

bitur

in

SSBCuli

Non

nervos

ad verba movcntes ordimur textum defunctionis ejus, quffi bona opinione bonoque odore referta
transivit ad

gaudia
Dei,

caelestis vitae, et quae extinxit

videam bona Domini in terra viventium, quem ex toto corde semper desideravi in terra mortuorum, quEe ad ag-endam meam proximorumque salutem, pro qua, 6 Domine Deus ag-nus Dei filius Patris incarnari et mori dignatus es, quantum valui laboravi. Atque inter illas benedictiones, quibus filium adimjdens in timore et amore
,

per gratiam
tlonis

dum
spe

in

corpore vixit, condi,

divino animabat, et

illas,

quibus

Dominum

be-

humanaj querimoniam
:

dum
,

dicit

bomo

nedicens,

gdorificabat,

et

gratias pro universis

rationi

CupiO

in

confortari

Jmmana
mas

pietate relinqui; prae oculis

sed ncquco habeo lachry-

mortalitatis nostrae, qtiae rac franguut,

dum

bonis, ab eo sibi misericorditer collatis ag-ebat, dcponens onus carneum * cselo reddidit spiritum, Ms.S. cum adhuc essent in ore ejus benedictiones et gra- Mwtix&u
tiaa,
i

cinerem post hominem recolo, et quasi cineres haustos ad peotora verso; sed ratio superat, cum reraoiter approbat, illos tuuc melius et vcrius, qui vivunt in immo solummodo tunc vivere
,

viii
,

Idus Februarii
e
l

Jcna
est

quae
,

iuerat lmitata

*.

j.

Apostolum
[

qui

dicit

Sic igitur beata He.speciem mortis juxta Mihi mundus crucifixus

q.

S Max mi j mcarnis
"

Christo,
feliciter
quffl

relicto et deposito

oarnis onere.

quam

Istam querelam

caleavit sancta Helena!

transiens ad caelestein patrinm reliquit sibi obnii\iam in onini pietatis et devotionis dilcctione

Piiuimc
accdit

dt

pnBsentem Kcolesiam. 58 [gitur, prout posaumus, decoremus solemniter quasi quodam pinoillo d, etsi non verborum eloquentla, saltcm devotionis atque debitae cbarii.iiis pictura fcransitum sanot Helenae, quo perC venire merult ad solemnitatem angelicam et Sanctorum societatem. Non ergo de hoc, quod acoidit

mortem Jesu in corpore suo eireumtulerat, ut et vita Jesu in corporeejus manifestaretur ; operata enim in ea mors [quidquid] fuerat, utoperaretur et vita, absoluto certamiue et finito labore, expletoque opere per cursum praesentis vitte, post victoriam ad bonam transivit vitam,
et cg-o

mundo]

qua3

ut jani non sit

sed
sit

111 contentio cum corpore mortis, firma permanensque sibi victoria de corpore
i

mortis.

55 Pinxerat enim

Dominus muros

ejus virtu- dfeinacAa:

tum

coloribus, sicut ipse loquitur ad

Hierusalem

^mata

de sanctis rcliquiis beata Helena mente extitit eonsternataj sed Domini veluntatem, bo,

Ecce ego in manibus meis pinxi muros tuos ; quando gratise su dono concessit ei firmissimos muros quibus supereminens oculorum intuitu
,

nuinque ejus placituin

scniper sequi

eorde
et

perfeeto ct optimo

desiderans,

fervcnter

eum

indesinenter atquc amplecti beatissima contemplatio-

unam [ illarum ] fidelium animarum, de quibus scriptum est Ego civitas muuita, cgo civitas obsessa aurium quoque auditum haberet
videret se
: ;

ne cupiens, ut tandem audivit Dominum se vocanlem sibique dieentem, Surge, propera, amica mea, formosa mea, Bpeoiosa mea, columba mea,
et veni;
recessit,

iu intellectu,

et

in

moribus

nuum
am,
id

denique
est,

oflicio

disciplinam mavindemiaret myrrham su:

mortificaret

carnem suam

est

jam enim hyems transiit, imberabiit et jamque advenit tempua putationis tuae,

euim

rayrrha , sepultura mortuorum , unde et obtulerunt inter alia Domino myrrhara,

Magi

ut vinculis carneis absoluta ad

me

quem

pervenias

quem

bonum certamcn

certando, cursum

consumman-

* at. inte-

do, fidem servando quBBSiSti , atque impleatur tibi, quodpromisi iidclibus meis, quia qui diligit me, diligretur b Patre meo, et ego, dilig-am eum, ct manifestabo ei meipaum. Ergo ut audivithso interioris hominis auribus, praa multo desiderio, quo optabat dissolviet esse cum Ohristo e, g-audens la?ta respondit: Conoede, piissime Deus, ut numeratam * me inter filias Staa, jam tandem
egredi sinas de turbulenta hujus mundi conversatione, in qua diu absena a te el peregrina, lideli

videbant assumpsisse carnem mortalem. Erg-o beata Helena bis murorum instrumentis foecunda cxposuit Domino animam suam virtutum floribus

ornatam yelut hortura, et quai haberet in se germinantem paradisum, unde et saecularia destruxit,
el

spiritualia

Bedifioavit

pit in

vano animam

ideoque non accesuam, quod utique faceret,

,

m destrueret saoularia, et aedificaret corporalia, quaa semper ad ruinam intendunt : non enim habent fundameutum talia Cliristum JesumDominum nostrum. o6 Ig-itur quia tali tantoque muuimiuc per gra- ineamew tiam [Dei] muuita est anima sanctffi Helenas, muiatiuim quam nec principatus et potestates [mundi] ae- eollata
_ -

racratam

tamen devotione te quffisivi. Tempus miue Deus, peregrinari me a corpore

est,
,

Dopwe-

ut

riae

riro,

et rectores

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI. tenebrarum harum possent, dum dicammoxlit.h.

f

597
A.Almasso*
,

peregrinaretur in eorpore , vcl dehiscere de rauro suag soliditatis , vel impedire recta gradientem , sive ad altiora tendentem nec valerent dcponere
,

Dramatis
;$,

videlicet sacvi

scu

Canticorum

cap.

v 11.

atque ad terrena revocare, idcirco exuta corporc, libertate pura secutaest Dei Yerbum, agnura Dei Filium Patris, usquead cousortium perpetuie lucis, qua cum reliquis Sanctis hanc hahet inefFabilem
reniunerationem, ut vidcat faciem Dei, et lumen quod illuminat omnem hominem [venientem] quod est vita roterna et gloria sempiterna certavit enira, ut appropinquaret anima sua Deo, [appropinquaret
,
:

g' vin Idus Pebruarii non habctur in nostro apographo sancti Martini. Conside autem quse Commentario pr.rr inserta sunt de die obitus

$ 11,

ttUfll.

11&.

h Hic notantur in nostro apographo S. Martini sequentia ex Ms, S. Maarimini Inter .benedictiones quibus filium suum adimplens in timore et amore divino animabat etc. usque ad benedictiones et gratiro (qiuv vide supra num. 54)
.-

oratio et adhsereret

illi
:

viveret in hoc seculo

suum desiderium , dum ubi posita agonizavit omni,

sine diemortis.

moda
ing-ens

intentione

meditamlo

lejrendo

copulari

Domino Deo.] Er^o manet

illi

qurorendo pro hoc

praemium in roternura, cum consortio civium supernorum in paradiso jucunditatis nonterreno, sed crolesti; ubi secundum beatum Ambrosium
,

CAPUT
Ccelestis

VI.

Adam,

qui incidit in latrones, nescit

:

jam vulnera

gloria, septdtura, apostro;

8U8 flere

ubi et latro ipse regni crolestis consortio

,

gratulatur
brro

ubi nullae nubes, nulla tonitrua, millro

phe anctoris ad Constantinum

et

coruseationes, nulla ventorum procella, nequetene-

ad populum Romanum.
Ibi
itaque beata Helena corpons absolutionem
et

neque vesper, neque rostas, neque hyems vices variabunt temporum, non frigus, non grando, non pluviro, non solis istius erit usus aut lunro, neque stellarum globi sed sola fulget ibi claritas
,

audens
,

vidct priemium

suspirat,
Dei/i.

inexplebiliter

regnans post quod desiderat conceutus

et
,
,

Merititrju

ANNOTATA.
a Scribendum Irenen, a Grseco Elptfyy,, quod pacem significat. Verum an ea vox hoc loco su-

augelorum; Verbum videlicet quod in principio erat, et apud Dcum erat, et Deus erat. Puit namque per gratiam Dei, et quod hic qurosivit fide, spe, et charitate ibi invenit diffusa solummodo charitate,
,

in speciem et
ibi viventera

rem versa

fide et

spe

invcnit eniin

menda pro nomine proprio alicujus sanctse Irenes sedi isti sacrse indito; anpro titulo pacis, quem
sedes illa gesserit? Socrates lib. \ cap. 16 Historisc ecclesiasticse pag. 45 editionis Valesianse, dicens In eadem urbe (Constantinopolitana) duas
,

Patrem, et arcano de utroque procedentem. Non igitur solllolta ab iniest, aut esse jam poterit a peccatis seculi corporalium et a fluctibus quitatibus mundi
, ,

apud viventein [id est] filium apud Spiritum sanctum thesauro nectareo et

ecclesias

alteram alteram Irenes sedificavit Apostolorum vocabulo appellatam per suum illud
:

uisL-j

co,

i-ccvofxacsv etpyjwiv, quod est, in textu Grsequsestionem non decidit. Constantinus illud templum primus non fundavit, sed ex antiquio-

passionum, quia ibi Spiritu suo sancto et justo meretur illum contemplari, qui est remissio omnium peccatorum. Nec est de morte sollicita, quse facie ad faciem videt eum, qui dicit Ego sum vita, et ad qucra quicumque venerit , raortem non videbit
:

in seternum; quia ipse est plenitudo divinitatis, qui ideo dignatus eat in via bihere de torrcnte

re et parvo ad majorem amplitudinem et elegantiara istud evexit teste Socrate citato lib. scribens: 2, cap. lQ,pag. 94 in Constantio , sic imperator majorem ecclesiam Per idem tempus autem, fabricabat, quro nunc Sophia dicitur. Est conjuncta ei basilicro quro cognominatur Irene
, ,

mortis nostrffi, utnos participcs faceretvitro suro. 58 Facile igitur videre poterit quicuraquc intenderit, cum quanta Irotitia et alacritate sancta Helena transierit a Bffioulo, quro multa filio pietatis

p
W(p(mrf

gtorimmte'*

quam pater imperatoris, cura prius esset modica, pulchram simul amplamque reddiderat. De
laudata
ecclesia

erudite

non pauca congerit

lib.

moriens commendahat, Apostolicam doctrinam nec in morte rclinqucns quro eam docuerat pietatcm ad omnia utilem esse. Quippe quffl est habens promissionem vitro quro nunc est, et futurm quro est norma vivendi.et

mandata

Cangius in Constantinopoli Christiana

4,

pagAVi. b Hujus

colendi. ErffO Mater sancta pcr piepariterque tatis cxercitia pergensad vitam futurain,

forma

Dcum

ecclesise

magnificentiam descnbit Euet 59.

sebius in Vita Constantini lib. 4, cap. 58 Quibus adde, quse de illa ecclesia coltegit Canaugius mox allegatus pag. 105 et 100; et Historise imperatorum in Constantino artictor
,

mternara, committere certabat filio pietatem habentera promissioncm vitro, etiam qum nuno Domino Deo est: etparva enim ct majrna vita a vitam, ut per illara posaet pervenirc ad illam
est,

culo 66.
c

Consule prsemissa in Commeniario prsevio

10, num. 98. d Sic etiam lego in nostro apographo Ms. S. Martini Treviris, quod forte barbare hic formatum est ex Gallico pinceau dicitur enim Latine
:

succuraquro permanet in Bternum, et quae, nedum ipsa absorbet in perpetua bat ullatcnus morti , qui nobifl victoria mortcm. Gratias Domlno Deo, Dotantam dedit virtoriam per Deum Christum siquidem vit.am pervenostrum. Ad illam

minum
nire

penicillus oef penicillum.

Gaudens, et reliqua quse hinc sequuntur Maxiusque ad claritas Dei non esse in Ms. S. invenio notatum in nostro apographo e mini, de quibus Ms. S. Martini. Excipe tamen illa,
e
, ,

suum volebat saneta mater Helena filium eum novissimis benedictionibus, imitans adimplens de mystico Jaoob et Bfoysen, salvo in illis intcllectu et de vmrationc tfentium. Kr^o sacramento'lsrael, inhuue modum sanota Helena coraplens suicornoris [cursum]

migravit a sroculo,

et

pervenit ad

Dominum,

.V.is

VITA SEU POTIUS HOMILIA DE

,

S.

IIELENA

A.AlIUMK)

Dominura
quievit.

atque in

illo

pcrpetua jucunditate, et

beatissimadelectatione, atque perfectissima statione

per sinceritatem inviolata? veritatis in mente , sicut i.stud, quod amplius est, omni vig-ilantia custodivit, sic et iliud forsitan

snmma

castimonia custofuisset ejecta.'

XX.

De

toco tc-

puilurtr,

ac digrcmo
nibut aucto

59 Ut autem superius diximus, docenteBeda, authore llieronymo, absque ulla dubietate expletis omnibus, propter quas perrexerat Hierosolymam, reversa est Romam ad filium, ibique a explevit

diret,

nisi divinitus imperii

mater

Sed

et illud

dicens
nocte.
r.l

cum

voce turturis doluit in terra nostra Propheta Anima mea desideravit te iu

:

cursum vit
videat quae

suae,

ut transiens in caelestem patriam,

in Hierusalem omnibus

Erg-o et turtureo

gemitu clamavit ad custo-

otijectu.

bona sunt

dem, qui de nocte

piterna

vig-ilans

populum suum semquasi in nocte

,

diebus

vitee 6U83,

picefatusque

Beda

atque sicut Historia tripartita,^ in Chronica sua, et liber, qui

custodia tuetur, et

illia

iusfribiturGestaPontificumllomanorum,testantur, ibidem est sepultaa filio, qui conditam aromatibus sepelivit eam in Via Lavicaua inter Duas lauros b, in vico Drepani c, quem vicum princeps Constantiims cog-nomine Matris dedicavit civitatem Helenopolim d, ubi ei fecit mausoleum sculpens in
,

petra sepulchrum mirse magnitudinis et operosae structurae, excellentiae regiaj et dig-nitatis mult33;
et

dormientibus vigilat , ne hostis irrumpat et columbino tractu atque g-regatu per diem institit exemplo esse aliis Dominum orandi, et die noctuque in leg-e Domini meditaudo, in eo proficiendi, sicque bonorum laborum gloriosum consequi fructum. His ita omnimoda certitudine videndum est, quod talem [se omnibus] exhibuit Ecclesias Dei, ut quamvis careret in ferculo veri Salomonis ascensu

bene inter Duas lauros, certe quae semper geminae

charitatis ardore viridis extiterat.

Congrue quoque

in vico quondam Drepani vocato habuit sepulturam. Enimverocum Grasce Drepanos, falxinterpre-

purpureo, haberet tamen in ea verus columuam arg-enteam Apostolica dicta, mulier fidelis, iu subditione et silentio et discens; sed ut virilis animi femina
.

Salomon
ut debet

audiens, pro imeharita-

perialis

excellentia dig-nitatis

et

fidei

B
* al.

nomiI

rirlur

nomine *, de est in lunam

taturLatine, idem locus, qui de vico in civitatem falce autem sig-nificatione translatus
,

tisque devotione etiam aliis intimaus, haberet et

reclinatorium
et sincero

aureum
,

quia

intellectu

mystico

qua? Gra^ce dicitur Ilclenos e,

illi

praedita

et

duorum Testamentorum
ferculi coustravit charitate

etiam aptissime est deputatus ad sepulturam, qua? geminam divini examinis [falcem] aequitatis Iibra, sicutest hominis justitiae, censens, studuit in hoc
sasculo
et

uberibus edocta, velut aurum refulsit in sancta

Eoclesia. Certe et

media

verus Salomon propter

ista

tripartita

falce

cog-itationum,
,

verborum
corpus

emicans caritate
in

operum superflua resecare

Si

castig;are

apparuit Christi
esse. Tali ig-itur

llierusalem,in quibus et fide praecipua Ecclesias corpore membrum

filias

insig-nis

suum cum

Apostolo, etservitutisubjicere, illud prae

modo
illis

secuta doctrinam Apostoadhaerere contendit

,

nosmetipsos judicaremus, non oculis habens: utique judicaremur. Et sciens quia si nosmetipsos judicamus, utique a Domino judicamur, ut non cum

lorum

in vita sua

de-

votissime et feliciter promeruit etiam per locum

sepulturae.

occuiionc

hoc mundo damnemur, atque isto modo judicamur a Domino per suam misericordiam ad salutem, non judicamur per [istud] judicium ad damnationem. Ipse enim est, qui habet utramque falcem messoriam BOilicet et vindemiatoriam. GO Isto itaque ducta beata Helena, et hrec debita vciicratione prasnoscens, atque in paticntia sua juxta prseceptum Dominicum possidens, animam suam de vico istius sasculi iu quo peregrinatur
,

6 Sepelis igitur ubi

Constantine,

Matrem tuam,
;

xx

cui mors, duce Christo, in ca^lum facta est iter

Bjutden

asvum , quae sic vixit in luctum atferret malis, g-audium bonis ; qua3 in sui corporis conformatione magmitudine atque loco reformationi operam dedit continuationem magnae spei caslesti vitae junxit, locumque malitiae fug-iens reglonem vivorum locum suum esse cog-novit , atque iustrumento
ang:elis ducit

cum

corpore, ut

Cunstanti-

Ecclesia, sancta
tavit transire
,

operum bonorum exhibitioue

cer-

mortis
locique

pretiosae tali

qualem docet
,

Apostolus,

* al. sbii*

clnni

ad civitatem caelestem superuam llierusalem patriam et habitationem suam *. Nec non et merito ei aptatum est sepulchrum purpurei coloris f, certe quae ferventissima devotione, atque ea fide, qua3 per dilcctionem operatur,
illi

beata Helena reformatione

consideratione
,

et spei mag-nitudine

ad

ipsum

33temum

pervenire meruit.

Deum, lumen Tandem erg:o Con-

adhsBseiat, qui stola purpurea indutus apparuit

stantine, sepelis matrem iu vico Drepani, qua3 v meruit per gratiam Dei obtundere atque reprimere torvam falcem Judasorum, quas nt crucifig-ere

in carne, et moriens in cruce pro nobis

precium

re-

posset

Dominum, non

demptionis noste sang-uinem suum fudit; cujus fortissimse mortis dilectioni dura sicut infernus
aunulationc respondcret, nisi
defuisset
:

seg-etem

dubitavit secum suorum nepotum, imprecans

interficere
in
]

Domisuper

nica passione,

dicensque

Sanguis
Dei

ejus

ei g-ladius

persecutoris

nos, et super tilios nostros. Sepelis

matrem, cujus
consecutus es

sed nou defuit

ei,

ut supra
fidei,

jam diximus,
etconstantia
et posset.

meritis

auxiliante

g-ratia

martyrii palma,
Certe

qus

ct

merito

monarchiam Komani
riens

imperii,

qua3 te etiam

mo-

virtutis ac patientiflB, et vellct esse

martyr
,

cum duo
niente
,

sint g-enera martyrii

unum

vide-

licet in

altcrum

in

mente simul

et actio-

ne,

dilijrentissime servavit, alterum votis ing-entibus optavit, et multopere qua^sivit, imo

unum

atque benedictionibus accumulare certabat,exhortans te monitis sanctae pietatis certare quatenus satag-eres ut cujus misericordia terrenum obtinebas imperium, ejus
,

pietate

accendere

g-ratia
illa te

quwrcret, uisi

versio defuisset,

utdiximus, spiculatoris aniraadYerum et illud, quod scrvavit,

illuxit veritas,

pervenire posses ad reg-num a;ternum. Quo pra3cedebat, et quo ut intenderes ferven-

terque

anhelares

totis

visceribus et pra^cordioet

posteaquam cordi ejus

quae Chrivita ser-

rum suorum gemitibus Dominum exorabat;

;

stus est, forte libeutcr in crelibe

omnino

varet, nisi per divinam providentiam talis Constantino deberetur Mater. Cum enim sint duffl
Intefrritates

ad hoc materna te pietate monebat, cujus sepulturam lacrymaj doloris non implent [quoniam
qua3] moriens plena dierum, seternae lucispeuetraverat g-audia,

in perfectione

hominis rcquirendas,
,

eam dedecuseratpresequi perfunerea

istud referimus

una per iucorruptionem carnis in corpore

altera

lamenta.
63

Verum

ad spem

bouam;
sed

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTL

599

A
eiod popu-

sed

si

humanam,occurrit nobis

mentisintuituin reflectimus ad conditionem in sepultura sancta) llelej

trcm tuam ad
aeternitatem.

tom Roma" um

^^ omn

mu ititudo

populi

Romani cum Constanquis po-

tino Augusto. Itaque prosequebantur corpusculum beatse Helena? cantibus

hymnovum. Sed

al.

vcsiras

test,

o Romani, nostras * siccare lachrymas,

cum

lucem perpetuam temporumque a.Ahhbm. Ergo in hunc modum sancta Helena reversa llomam, obiit transeuntcm diem, et migravit ad diem teternum in quo felici contemplatione videtur Deus deorum, atque tali tenore sepulta corpus reddidit tumulo, animam intulit
,

sepulturam, quse vns visceribus et sinu pietatis fovebat, et omnibus vobis et singulis in sancto proposito mater erat , et
quae vos apud idem super alias ( omnes ) gentes suis precibus et meritis exaltare cupiebat CQJUS denique filium gavisi estis esse principem ve:

eam prosequamini ad

Haud dubitim quin adepta sit consortium aug-elorum in vita erelesti apud Deum.
Cffllo.

ANNOTATA.
a

De

loco mortis disserit

Commentarius

pr<v-

strum, qui per grratiam Dei, meritisque suffl matris Heleme meruit persecutionum diversarumque ve-

vius 11. b II ic sepultu/w locus alibi etiam indicatur;

sicut ibidem invenies 13, num. Id4, c In vico Dreparii etc. Inepla enimvero conne-

strarum cladium ultor et terminus esse. Quo dolente, quis vestrum poterat non dolere? O Constantine, qui sceptro autiquitatis meruisti per gratiam
Dei, et potuisti regere

xio

imperium Romanum, quo,

nus

modo
9

poteraut

siccare oculos,

Romani parcere lachrymis et te flente g pro conditione humana,

nec ego intelligo, nec ipsemet AlmanDrcpanum quippe in Bithynia probabilius fuit locus natalis S. Helenffl, ex
!

quam

satis intellexit.

nostro Commentario pr<wio

tino
2,

quem adi *le2, Eidemloco nomen Helenopolis/insse a Constan;

et Matris piissim corpus ad sepulturam proscquente, debitasque exequias exhibente?

de morte S.

Htlenx.

64 Sed erige auimum iu spem bonam, et affectu pietatis atque constantia fidei imitare rnatrem, si et hic vis reg-nare coram Deo, et in futuro apud

num

inditum in memoriam Heleuie, dictum est 14 de situ aittem ejusdem loci agitur
:

ibidem. Qiuv quis combinet cum Almanno? Unde inepUv sunt allusiones ejus, qiuv proxime sequuntxtr.

Deum.

Talis

ut et pietas

namque matrem tuam decoravit finis, sit, eam in sua morte flere, et pietas

d
tio

De

Sanctae mausoleo in ag?*o

Romano men-

etiam cog-at de ejus morte gaudere. Mortua etenim est delectabiliter, quaa post agnitionem Verbi divini multum vixerat patienter, et eo usque contendit virtus

facta in Commentario 13, num. 121. Etymon est a Mausolo, Caria? rege, cui, niortuo Artemisia uxor sepulchrum tanta operis magnlflcentia extruxit,
faerit

ut

inter

scptem orbis miracula

cum

mcerore, ut et flentibus facilis

indulgentia veniat, et gaudentibus perpetua congratulatio maneat. Quippecujus

anima paradisum
in hoc te
(ita)

numeratum. Ao hujus autem opcris similitudine sopulehra omnia sumptuosiora, mausolea sunt appellataj uti Gautruchius supra citatus
obse?*vat lib. 3 cap. 2.
e Helenos,
f

possideat in seternum.

Neque enim

prosequimur, Constantine, ut imitemur poetas, qui hoc solum mali attulisse queruntur, quod lamentantes inducunt fortissimos viros molliuntque no:

immo

atl^v/i.

Sive porphyrcticum, ut dicitur in Commentario num. 121 mox citato; id est, e lapide in

stros et legentiura

quorumcumque

aniraos, et ner-

moduin

purpurffl rubcntis.

vos totius virtutis elidunt, cum per disciplinam si tadeliciosam accedunt ad vitam delicatam men disciplina dicenda est, cui deest constantiae virtus. Neque ad hoc arcemus pliilosophos hujus
:

Obiit Sancta praisente et

filio,

adstanto ipsi

tali

tanto^iue

trem fovcnte,

dem habes

omni obsequiorum gcnerc mamanusquc cjus amplcctentc, ut ibi10 num 100 ex Eusebio ubi de
ct
: ;

vitae,
stri,

qui

cum

summum
,

magimalum dolorem dixerunt. Verum,

voluissent videri
virtutis

o imperator,

virtute

constantiae

pressisti
,

dolo-

rem

nec

attulit tibi

moeror confusionem

quia

Constantini lacrymis nihil dicitur nihil item II ininitio; ubi ex eodem auctore actum de depositione corporis S. Helenffl nihil denique de Constantino matris... corpus ad sepulturam Y
:

certa et secura spe cordis tui sciebas transisse

ma-

[irnscquente, ut

proxime

hic sequitur.

LO

POST

H U

MA
;

E VARIIS COKPOIUS TRANSLATIONIBUS

1.

Inter plures translationes celeberrima est Allivillarensis in Gallia

rei gestse

annus, ac scriptor.
tinopolim dcportata
est, prima ipsa in Imperialia sanctorum Apostolorum ilhtta, Iffitiaque posthao atque etiam nocturnis memoriis, ut par erat, celebrata. Si, inquam , Nicephoro

Pott corporii

rima corporis depositio,

et

S.

Helenae ex

depoti-

tionrm Ro-

hac mortali vita migrationi proxima, accidit Romse, quo illud deportatum fuit jussu Constantini sccundum ea. quse supra 11 ex Eusebio retuli. Si Nicephoro Callisto credimus, idem corpus biennio post inde Constantinopolim

monumenta

eedis

credimus eanguis obnoxia est

Catlisto
;

nam

translatio

difflcultatibus,

ista non proutplanum

translatum
8 cap. 31

est

nam

Ecclesiasticse historise
:

tib.

hxc memorat

Extra urbem

Romanam

sequentibus. Alii ante illum litteris prodidere, iltam in dicta ecclesia sepultam fuisse :
flet <>x

sepulta, in templo rotundo porphyretica urna deposita, atque biennio post una cum urna Constan-

nam Thaophanes
memorat
;

Augusti Tomus

III.

in Chronographia pag. 21 ita Sepulta cst Constantinopoli in fflde san79 ctorum

Cll
F.X

GLORIA POSTHUMA
filius

S.

HELENJ3
eis

V4tHS
1

ctorum Apostolorum, quam

.

ejus

Constanti-

neutiquam
S.
;

omnibus persuasum

fuisse,

quod

D
cwe&frr;ma
e*

UIHTlf

hudus, ut imperatores Christiani ibi post obitum autem in Histomarentur, construxerat. Cedrenus riarum compendio pag. 295 hsec scribit : Sancta
atque beata Helena ad

Helena^ corpus Constantinopoli exstiterit seculo ix sicut perspicuum sit e celeberrima ejus-%

u, '<"nwa-

dem

Dominum

commigravit... ac

templo Apostolorum sepulta. Cangius lib. 4 Constantinopolis Christiansc pag. 109 e codice Ms. Originum Constantinopolitanarum, inter imperatores qui in Herois uti ibi
prima

omnium

est in

translatione in Galliam ad abbatiam Altivillarensem (vulgo Hautvillers) Ordinis S. Benedicti,ad Matronam fluvium, quarto milliari ab

"

urbe Remensi

{quse est metropolis

Campaniie in

Gatlia) sitam, 'prout videre licet

apud Mabitlo-

vocantur, tumulo mandati sunt, ac S. Constantini corpora in eodcm tumulo de~ posita esse. Posset huic translationi suffragari
refert, S.

Helenae

nium Actorum Be?iedicti?ioru?n seculo 2 pag. 831. De istius ccenobii fundatione et abbatibus
tractaturapud Sam77iartha?ios tomo 4 Gallise Christiante a pag 32. Locu^n laudat Ahnannus, ejusdem asceta, in historia miraculoritfn, quse refert accidisse, quando S. Helense corpus Roma ad illud monasteriwn fuit tra?xslatu?n, cujus rei historia?n pluribus ex ipso postea daturi sumus.
.

error Socratis, de quo dixi 11 num. 103, ipse error inde excusari, si modo satis de eadem
constaret.
frrlur Sanvta Con-

et

ttantinopotini, el
dr.

in-

Venetiu

2 Cangius Constantinopolis Christianse lib. 4 pag. 147 Chronicum Ms. Andrese Danduli anno mccxii allegat, in quo notentur ista Octavo Ducis anno S. Ilclenae de Venetiis Aicardus Reg;ularis canonicus de Constantinopoli corpus ex monasterio, BUO nomini dicato, subtilitcr abstulit; quod
:

Quam vero nomen insigne translatio Altivillarensis obtinuerit, conficitur e sacris Fastis, in
quibus eadem a?inu?xtiatur. 5 Eteni?n in ?iostro tomo
Prseter??%issos

n Februarii

i?\ter d mona$tc-

Venetins translatum in suo recondidit monasterio.

B Addit Petrus de Natalibus lib. 7 cap. 73 monasterium, ad quod dicitur translatum Sanctse corpus, nomine ejus fuisse appellatum. Sic enim

apud eum
nrbo
tias
regria

lego

In temporis... processu de ipsa

a Venetis translatum esse fertur Vcneet

translationem in Adonis appendice , vulg:ato sub mos ?io??iine Bedae Martyrologio, aliisque nonnullis con- E sig-natara hoc die, uti et vn Eebruarii. Molanus in additio?xibus an Usuardum a se editum sic eam die isto vn me?norat : Eodem die, S. Helence cor-

ad diem vtii ejusdem mensis pag. mmAiti 152 jam pridem monuimus, S. Helenae augustse ""'^J" propelie.

ipsum corpus;

sepultum jacet in monasterio

suo nomini

sedificato.

Quod autem Veneti credant,

;

se corpus illud asservare

illudque ibidem in veneratione esse, eruo e Baronio ad annum 849 in fine, ubi sichabet Veneti... illud ab Oriente delatum, possidere se gdoriantur, quod et dig-no cultu prosequuntur. Sed prscterqua?n quod pro translatione corporis ad urbcm Constantinopo:

monasterium , quse mater Constantini imperatoris existens etc. Saussagus i?i suo Martyrotogio Gallicano hanc translatione??% die vn Februarii refert his verbis In territorio Kemensi, monasterio Altovillari, suscequo etiam ptio corporis S. Helenae aug-ustae etc.
poris adventus ad Altovillare
.-

die

Remis

sig?iat tra?islatio?ie?n illa?n e

Motani

litanam non sciam antiquiorem auctorem nomiquam Theophanem, Eusebius etiam magnclm p?\vbet ansamcredendi, Constantinum non condidisse mausoleum in quo fuerit depositus, et ubi ante illum sepulta, ut vidimus, fertur S. Helena, nisi sub extrema tempora vitse.
nari,
,

Ferrarius i?i Catalogo Sa?icto?*um, qui in Martyrologio Romano non sunt. Bollandus autem noster i?iter ea, quse de ssepe dicta t?^anslaadditio?iibits
tio?\e

notata reliquit

manu

quit, in ecclesia Mechliniensi

aliis
{

propria, Solet, inAntverpiensi et

,
,

tntnslata

8
lib.

Audiatur itaque Eusebius

:

Vitse

Constantini

ut ex veteribus earum Breviariis collig-o Deus, qui inter cehaec de ea recitari collecta tera potentiae tuae miracula etiam sexura frag-i:

mi hxc non
iatit

pro-

Imntnr.

4 cap. 60 pag. 556 Sed ct aliud quidpiam mente habens, a?dezn illam construxit; quod Initio quidem obscurum, tandera veroomnibussub finem innotuit. Quippe hunc sibi locum post morin
tera desig-naverat,

>

lera

virtute rectae intentionis corroboras; prae-

sta, quaesumus, ut

exemplo
,

S.

Helenee,

Chri-

>

stianissinue reg"inae

cujus studio desideratum

Keg-is nostri lig-num deteg*ere dig*natus es, ea,

incredibili fidei alacritate

pro-

quae Christi sunt, jugiter indag*are atque consequi, te favente,

spicions,

utcorpus

suum comraunem cum

:

Apostolis

mereamur. Per

etc. .

Apudnos p
?nensis

appellationem post obitum sortiretur quo scilicet precationum, quffl in honorera Apostolorum ibi celeorandea erant,

ite??%

ad

die??i

xxn Maii tomo v ejusdem

,

pag. 127
vatione?n

inve?iies in Prsetermissis Sa?xctse ete-

Cum

etiam mortuus particeps fieret. ig-iturduodecim illic capsas... erexisset, suam

Romse

et

translatio?ie?n in Gallias

de qua hic agimus, indicari a ?nartyrologis

de?n citatis, et ritu Duplici
nia.

ibi-

arcam in medio constituit... His ille diu mente antea dispositis, tedem Apostolis consecravit... et in hnjnsmodi operibus perstantem usque ad exitum vita, Deus... opportune tandem eum ad meliorem sortera transferre dig-natus est. Non itaque apparet satis ad verum accedere, quod optimus imperator jusserit corpus su<v matris transferri in illud sepulcrum, vel duobus
ipsius
sag-aoi

coli Cracovias in Polo-

Juvat nunc

i?\qui?*ere,

qua?ido tra?xslatio ista

acciderit.
6

Apud Sigebertum
illa sic

in Chronico acl

annwn

quoanno

849 de
trix

scribitur : Sancta Helena iraperaa suo filio Constantino raag-no... Romae in

ecclesia SS. Marcellini et Petri

soleo

martyrum,

in

mau-

purpureo sepulta, ad Frauciam a Thaogiso

post ejus

mortem <n/nis, utpote anno circiter quando nimirum ecclesia Apostotorum necdum crat fortasse inchoata (Vide quse
330 aut 331,
d/.ri

monacho transfertur, et in dioecesi Bemensi raag-na Francorum venerationc excolitur. Sigebertu??i sequitur Baro?iius que?n in fme istiits
,

superius 11) vel etiam postea. Enimvero altum silet de ista re Eusebius loco mox citato.
post
vidi

Co?istantinus id non fecerit ; quis alius id fecit? Fecisse id certe aliumex cjus decessoribus, hactenus saltemnon

Quodsi

de ejus corpore inter Latinos et Graecos antiquara esse controversiam, ubi sepultum fuerit; de qua re consuli potest noster
a?\?\i

citat,

addens,

eum imperator

Co??\??\entariu$

pnctius supra
%

n.

In Chro?\ico

stianes

probatum. Cangius Constantinopolis ChriUb.4pag.lQScontroversiam hanc obiter tangit; nihtt autem decidtt. 4 Arf occidentales quod spectat; certum est,

item Turo?\e?\si, quod exstat apud Edmundum Ma?'te?ie i?i Veteru?n sc? iptorum a?nptissi??ia coltectione to?n. 5 col. 966 translatio ista in?\ectitur a?n\o Lotharii nono, qui a?\no S40 post obitu?n pat?Hs sui Ludovici augusti ccepit in Ft^wia reg?\are.

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

gnare. Verum huic temporis rationi repugnat Atmannus, scriptor synchronus, dum in uno e
nostris apographis, qUcV

601
**

9 Trithemius lib. 2 De viris illustribus Ordinis S. Benedicti cap. 50 ita Almannum laudat

vnn*
1

^jj"

"

cum ipsius nomine

as-

Almannus inouachus
Sanctis

Altvillarensis, in Scripturis
,

tcriptor.

servamus, in narratione translationis Altivillorensis, proxime hic anobis excudenda, sic narEvoluto ig-itur plurimo tempore... usque ad rat
:

admodum

eruditiLs

et in secularibus
,

do-

ctrinis sufficienter instructus

ingenio clarus et
:

aunum Dominicre Incarnationis dcccxl etc. Et inEx edicto et consensu totius Remensis ferius

ecclesire
ritate
(
,

et

qui

fuit

vice-domini nomine Parduli auctopostea Laudunensi episcopus

scricomptus eloquio, rhetor et poeta iusignis psit... Vitam S. Ilclena) regiuaj lib. i... Claruit anno Domini dcccxc. De Almanni factis et scriptis agit Mabillonius tomo 3 Annatium Ordinis

S. Benedicti

ad annum SGS num. 89; in cujus

Nam

sine benedictione episcopali Remensis ci)

vitas tunc temporis erat

prsedictse eongregationis mittuntur

nec non ex conscnsu ad urbem Uomam de eodera Altovillari monasterio, quod jam pollebat reliquiis pretiosi corporis , duo fratres, et monastica religione probati, et sacerdotali muut nere couspicui , et tertius tantum monachus iu ore duorum vel trium teslium staret etiam lioc verbum etc. Vacabat itaque sedes archicpiscopalis Remensis, ubi res illa accidit, atque adeo non
,

tomi appendicepag. 077 epitaphium cjus profert. De eodcm etiam vidcri potcst laudatus Mabillonius Vcterum analectorum tomoZ pag. 95 ubi ex Necrologio AUiviUarensi, ad diem xxn Julii, quo die obitus cjus ibi dicitur consignari, ista Corameraoratio domui Alde ipso scribunlur maimi, nostrae congTCg-ationis monachi, qui Franciam suo tempore a Norraannis dcvastatam ex:
:

eraplo

Hiercraiffi

quadruplici planxit alphabeto.

Scripsit etiam

Vitas sanctorura Nivardi arehiepi-

accidit
Ula
ril

anno Christi

84-9.

scopi Remcnsis, Syudulfipresbytcri solitarii, beataj

rcirfc-

Parachronismum hunc jam pridem

notavit

llelenaj imperatricis,

cjusdemque corporisab urbe

ac reprobavit Marlotus tomo i Metropolis ReB mensis lib. 3 cap. 25 ita scribens ad annum 848 Sacratissimis Helenaj magni Constantini matris Al:

Ronia ad monasterium Altivillarense trauslationeni. et alia opera. Historia vero hujus translationis notatur in nostro apographo esse accepta ex Ms.

tumvillare cceuobium eo tempore coutig-it ditari pignoribus, quo Remis Hincmarus prfestantissimum Francorum Apostolo parabat Mausoleum. .Sigebertus scribit ea in Gallias advecta anno
dcccxlix. At auctor synchronus, qui translationis seriem Hincmari jussu posteritate consig-navit, refert id

eidemprxnotatur

S.Benig-ni Divion., et Vallis Lucentis. Titulus hic QualitercorpussancUc llelcmr

.

allatum sit ad patriant Galliai. Eadeni historia in Ms. nostro S. Martini, de quo meminimus supra

Commentario pr<vvio
cap. 22
;

Hin

fine,

habetur

eUam

profactum archiepiscopali scde vacante batas vero reliquias aquse judi- io (ut Frodoardus loquitur) Hincmaro ad prsesulatum assumpto quo fit, ut in hunc locum totius rei narrationem
;
:

consulto remiserim. Bollandus paidlo ante alle-

gatus ita rem probat, ac pluribus deducit At non eo anno ( videlicet 819 facta haec transla: )

hoc exemptar, quod typis committimus, a nobis collatum est. Tndico obiter, monasterium S. Benigaii divionensis esse Ordinis S. Benedicti Vallis aidem Luccntis rtdgo VauLuisant, in dicccesi Senoncnsi Galtuc ) Cisterciensis. De primo considi possunt Annales Benedictini a Mabitlonio editi de altero autem Jongelinus in Notitiaabbatiarumistius Ordinis lib.
et
;
(

cum

tio;

sed dcccxl... vel dcccxli. Nam qui dcccxl Romam versus profectus est Theotgisus attulit eas ad Altumvillare reliquias, cum vacaret sedes
,

i,pag.4>.

mguirtfur

Bemensis. 8 Atqui anno dcccxxxv in concilio apud Theodonis villam damnatus ejectus Ebbo, post Ludoxx vici Pii mortem , qufe accidit anno dcccxl
,

II.

Historia Translationis ad coe-

nobium

Altivillarcnse,

Junii, ad

Lotharium ejus filium venit

qui se-

Auctore Almanno ejusdem ccenobii

dem ei mos restituit edicto dato in Ingilenheim, subscnptoque a viginti episcopis xxiv Julii eodem
anno dcccxl; tenuitque eam Ebbo anno fere inantea a tegroj donec audiens Carolum Calvum resumptis viribus in BelLothario fratre pulsum,
b

monacho,

Ms.

coenobii S.
et Vallis

Benigni DivioLucentis,

gicam adventare iterum ad Lothariura fugit anuo scilicet dcccxli. Sicque antistitedestituta est elcctus ccclcsia Kemensis; donec anno dcccxlv S. Dionysii , qui obiit est Iliucmarus monachus anno dcccxlix patet, llinc anno dccclxxxii.
,

nensis,

cum

apograplio Trevirensi S. Martini

collata.

non potuisse Kemos episcopo carere. Deinde Paradhuc erat dulus, qui, cum facta est translatio, anno dcccxlviii intcrfuit vicedominus Keraensis
,

Evoluto

ig-itur

plurimo tcmpore a die

mortia mogt$w

viecnnalia SUffl, quaa accidit inter

naliaAugaistifilii sui, usqnc

et tricci-

^'""

adannum

DominiOffl

concilio

apud Carisiacum jara Laudensis cpiscopus. Hxc Boltandus in Ms. Adi tamen qucvjam pridem ab ipso edita sunt apud nos tomo iii Februasi vn Februarii, die xxin, pag. 374-, ubiobservat,
exuvire Altvillare, utiin quamplurimis Martyrologiis ac vetustis Kalcndariis annotatum; per.^picuum esse non nisi anno DCCCXLll
riiallatajsuntc;i3lestes
illa*

[ncarnationie octingenteBimum quadragesimum \ cum juxla ljouura placitum divinai dispositioms, tain pretiosi placuieaet Domino Deo, dc reliquiis nobUitare, insignire, et cxaltarc parcorporis, illiue scilicet corporie, quea
tes

Belglc

secundffl!

fuerat uata in partibue primffl

acoidit, ut inapi-

ratione

divina,

quidam

sacerdos

Eemen

Ifl

pa-

id conting-ere potuisse;
rio

cum

alioqui

mense Februa-

anni dcccxli non careret Itemensis eccle.-M patranslationis store. De Almanno, qui historiam conscripsit, nonnutla etiamobservareplacet, prxterca, quie de ipso habentur in nostro Commentarioprivvio \ 11.

Thcogisus *, causa BUffl Balutia ai.Tbeuu rochiffl, nominc rotum, Bomam 9Uum festinaret Domini reddere ob remediviaere limina Aito.stolorura eundi, um anima;, et incolumitatem 'corporis sui taliaccensus, eo - i. tali que * iHBthlctU cum CffllitUfl fuissct USqUC nomquc
,

602
Ex
Viftllt

GLORIA POSTHUMA
animatus, ut lustrans Apostolorum
li-

S.

HELEN^E

H0CCHIBT1S.

usque fuit mina, etiam sanctae Helense sibi quaereret suffragia. Et licet prius per quinquennium continuum ut. de vita tantae debilitatis laborayerit morbo Romam eundi ullam spem habedesperaret, nedum
,

quae rexerat se ferentes * per tenebrosa pericula mortis , * [ et] cum haberent utrimque paratum exitium, si deviarent paululum, jam
virtute,

D
ac 1^oeittt
P'9nut 0. tud tacrutn

erat deportata a Villa Ealesia ad coenobium

Al-

sanire potuisset, arrepto taraen itinere, coepit de

tatepristina recuperare
rorpu* S.
Ileltnr

tumvillare dietum ; nascebatur inde facilis invidentia , quod debebatur tantum pignus potius urbi excellentissiinae, quam monasterio , ut dicebant, parvulo.
lis
ti

^ferendun,
ortactttt

11

Ivit igitur,

tandemque pro voto suo per-

Ea de causa grassabatur
Altovillarenses
,

'- confercnics *

infide,

^-

ctamaufert,

ad Urbem meritis sanctse Helenae fidens , et nitens ingentibus votis, atque inter caeteras Sanctorum basilicas multa circumspectione coepit
venit
sollicitus pcrlustrans indagare gratia orationis , ecclesiam, in qua sanet ttt erat ) oranrmodo
(

contentio.
pietate
,

Sed monachi
timpntes
,

noctis

fre-

Deum

et veritati

per omEccle-

nia adhoerentes
siae
,

tam pro

conflictu totius
rei

quam

pro adipiscenda

veritate

confu-

* f.

corpus-

que

Helenae [erat] permanens sepulchrum, corpus *ipsius erat tunc regia dignitate sepultum, si forte aditum inveniret, quo desiderium suum posct33

set adiraplere.

Ergo agens

se in
,

hunc raodum
soli

se-

gerunt ad Dominum, qui eos dignatus est tanto suffragio houorare et consensu religioso decreverunt fieri, et exegenmta seipsis jejunium, letanias sibimet indixerunt, et Missas pro hoc ipso multa devotione Domino celebraverunt. Atquejejunio pe;

creta cordis nemini pandens

efllcaciDe

sed Deo
,

pro

racto quaeriturjudicialiexaminatione veritas hujus

et per gratiam Dei panditur veritas, et omnifariam roboratatriuraphatveritas, atqueamanifesta veritate destruitur omuis invideus, pariterque infirei
:

munere committens

secundum

placi-

tum

bonitatis ejus, concedente divina clementia

opportunitatem imenit, et velut cum Syrophoeuissa furtum fidele peregit. Neque in hoc lon-

ciensfalsitas.

ga

extitit

temporis

difficultas.

Siquidem vesper-

15

Nam

E
,

Deus omnipotens

qui

beato

Nivar- Deo

ALi-

gratia, tribuitei B tino tempore ingressus orationis Dcus egregiae dona rapinffl, Sicque per secreta

do contulit gratiae suae dono, ut praedictuni monasterium angelica revelatione ei manifestatione

construeret,
stica

villarenti.
tiut favente,

noctissilentia festinavit remeare ad

soriuin.
e t deferl in

suum

diver-

iuquojusteet
gloriae

pie viventes in raona-

ad eorutn
ecenobium
delalumeit.

religione viri
et

probati

expectarent

beatam
et Salva-

12

Mane autem

facto

aggressus est

iter re-

spem,
toris

adventum

magni Dei,

Gatliam,

co-

mitantitiut
tignlt.

deundi ad propria. Ut vero prolixitas itineris dedit spem securitatis, quanta valuit reverentia sanctarum reliquiarum thecam levavit, et populi debitam adeptus frequentiam sanctte Helenae notum patefecit adventum, ipsa manifestante debitam magnificentiam operibus virtutum, quas per illius merita operabatur Doininus ad laudem et gloriam nominis sui. Nec mirum , sanctam He,

nostri

Jesu Christi; contulit etiam ipsius

monasterii fratribus incrementa salutis, dirigens illis venerabile pignus beatae Helenae et defendens illos super hac re ab omni livida falsitate.
,

Gaudeant igitur in Domino

nasterii,
illi

fratres praedicti
;

mo-

etiam pro tanto beneficio

serviantque

lciuim clarere virtutibus almis

cum

Christo in caelis

cui

jam regnantem datum est per sanctae

,

in justitia et sanctitate, quoniam per multa charisraatum dona dignatur Dominus se manifestare illis fore propitium in eeternum, si contenderintilli plaeereexhibitionebuiiorum operum. Sed adpropositaredeamus. 16 Verum ne praefata examinatio minor esset, quam sufiicere posset ad certitudinem totius populi, ex edicto et eonsensu totius Keraensis ecclesise et vice-domini, nomine Parduli auctoritate, qui fuit postea Laudunensis episcopus, (Nam sine benedictione episcopali Kemensis civitas tuuc temporis erat ) necnon ex consensu praedictae congregationis, mittuutur ad urbem Komam de eodem Altovillari monasterio ( quod corporis ) duo fraJ am pollebat reliquiis pretiosi tros, et monastica religione probati, et sacerdo*

crucis inventionem, dc diabolo

triumphare,

cum

adlmc viveret

in

terris.

Ergo jure comitabantur

Mittuntur
liomanty

signa et virtutcs illud

per merita beatae Helenae, factee ad laudem, et gloriam Domini Dei nostri. Veiura ut pervenit ad dispositos nostra? paiter
triffl flnes, utilitas dubietatis innascitur peetoribus plurimoruin, quoraodoposset fieri in feminatantae

qni verita-

tem

corporis

inquirant,
Iteduces ve-

ro

eum

ccti*

V,

sauctitatis in Deo, ut

etiam lignum sanetse crucis mcrnerit invenire; et tam magnae altitudinis et

nobilitatis in sajculo,

firmant,

adeout

fieret

mater imperii,

et

domina

orbis,

tam exigui

presbyterii

manibus

traetaretur.

Dumvero
dutritare-

prffl

(UPj

an

il-

13 Ergo in hunc modum dubitantibus multis inagnitudine rei , et diccntibus, non posse
,

tali

Indcorput
rttetS.

ficn

ut,
et

quffl

extiterat

filia

Ecclesiae

conver-

munere conspicui, et tertius tantum monaduorum vel trium testium staret etiam hoc verbum; qui hasc omnia in quibus
chus, ut in ore
,

Hc

sione
tionc,

fiile,

soror

mtem devotione

et conversa-

dubitatio fuerat dc beata

tura diligenter inquirerent

Helena
,

tum

secreto

lenv.

mater veropropter inventionem sanotse crucis, et hoc secundum Deum, a quo consecuta est regnura fflteraum ; caeterum secundum dignitatem et honestatem prfflseiltis vit, matcr imperii et dnmina totins orbis; tam modici sacerdotis manibus possotaliquo modo contingi, et ad nostram patriam defcrri. Ergo iu hujusraodi dubitationis, alfcerpattonisque confliotu peraistentibus multis, causa multffl neoessitatis ne populus hujus erroris
,

et

sibi

quantocyus

renuntiarent. Post non multos igitur dies prsedicti

redeuntes ab Urbe, non solum veritatis indaginem, sed etiam geminatum gaudium retulerunt. Attulerunt etenim sacrum corpus beati
fratres

Tolycarpi presbyteri
bastiaui
,

qui

in collegio
,

beati Se-

praadicatione,

baptismate

et

exemplo

multis fuit ducatus ad fidera rectam, acper hoc pariterad vitaraaeternam. Itaque attuleruntillud cum
reliquiis praefati beatissimi Sebastiani martyris, et

nvo

deluderetur, fltconventus Remensis ecclesiae, revolvuntur histori. profertur in medium niappa

Bomance

urbis, sciscitantur

ad invioem. iuterro-

Sancti Urbani, atque Quirini, qui uterque Papa gloriosus existens, martyrii palma mercati sunt gloriara

gant, quierunt, eon.sulunt, et veritatis auxilio perducuntur ad certitudiuem omnimodam, reversam

sempiternam.
Sic

17

Deo
,

oranipotenti
,

placuit

misericordi-

ttSanct*

eam

fuisse

Romam ad

filium, et sic obisse, ibidem-

ter visitare,

insignire

et

que inloco notissimo habuisse nobilissimum sepulchrum. 14 Et quoniam mirabili suorum mcritorum

exaltare

Altumvillare

n""^ ud
Aliivtlta-

monasterium quod ipse quondam angelica (ut dictum est ) revelatione, et manifestatione, quam
vidit venerabilis

teneetdepo-

itum manet.

abbns Bercharius

postea

pre-

tiosus

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

tiosus knartyr

603
lib.
i

effectus, a sancto Nivardo constructum, voluit deputare lucris animarum et vielectorum suorum ad perennem gloriam

Domino

b^daturvidere. Octavo, apud Ftodoardum

VAR119

Zcap.Snon lego diclos Sanctos transtatos adccenobium Altivillarense, sed corpus beati Polycarpi
presbyteri, collegte S. Sebastiani.

tam seternnm ubi

:

est a

devotis fratribus ecclesia

Nono,

S.

Ber-

constructa in honore, et veueratione , atque nomiue beatse Mariae semper virginis, et beati Joannis Baptistse , et hoc [ ab ] antiquo , primo-

charius ubbas et martyr habetur in Martyrologio

Romano ad diem
tem
Decimo, de
eo,

xvi Octobris; Mabillonius au.

in Actis citatis pag

fundamcnto iu qua ecclesia hasancta Belena pro loci possibilitate mausolebet um ubi pie petentibus bonaque fide et deque
loci ipsius
;
;

831 Vitam ejus vulgavit. quod num. 13 Almannus de San-

cta praemiserat, reversam

filium, et sic obisse, consute

votione

quoereutibus
sanitatia

dautur salutis auxilia

beueficia
,

et

praestantur

auxilante Domi:

strum prxvium ctum est.

n,

eam fuisse Roraain ad Commentarium noubi num. 106 de hac re di-

no nostro Jesu Christo pro nobis crucitixo

est

cui

cum Deo
,
,

Patre et Spiritu sancto

,
,

puracleto
g-loria
,
,

omuis salus
potestas
et

omnis honor et virtus imperium omne decus regnumj omuis g-ratiarum actio, laus
et
j

III.

Acta seculo

ix et xi

in

con-

claritas

et jubi-

firmationem
tivillarenses;

corporis,

apud Alcapsce
se-

latio,

summa

fortitudo,

sublimitas, et benedictio

per immortalia, teterna atque infinita secula secu-

apertio

Yarix in
relatam hi "
tioriam no
lationes

lorum. Amen. 18 Sequebatur hic,

tini
,

culo xn;
et

inspectio

ejusdem cor-

in apographo S.

Mar-

33

sed eam dabimus postea piscatio Ms., quando agemus da gloria Sanctee ex alio posthuma ex miraculis; ubi referemus multas superius res mirabiles, qiwe accider.unt in itinere

mira

poris et translatio in arcam aliam

,-

seculo xv; aperta iterum hierotheca

seculo xvu; corporis partes, capsa; e

obiter narrato, sed in alio isto Ms. egregie nobilitato favoribus et signis coetestibus, uti planum Interim in mox allata narratione occuribi
fiet.

sacellum

etc.

runt qu&dam, quibus proderunt sequentes obserac vationes. Primo de patria S. Helenae, annoque Commenloco mortis consule superius noslrum tarium. Secundo; de Theogiso seu Tetgiao animActis adverte ista Hunc, inquit Mabillonius in Ordinis S. Benedicti seculo 4 parte Sanctorum
:

Postquam sacer

2 pag.

154

num.

4,

monachum
,

Altivillarensem

hic tanti nominis thesaurus in ccenobium Altivillarense fuit invectus per omnem longe lateque provinciam Remensem hujus rei fama percrebuit. Sed qulbusdam dubitantibus, prout testatur Ftodoardus antea allegatus, an ipsa foret Ilelena Coustantini Augusti yonitrix,
,

Veritas ror-

prii S.

lle.

lewx

postea a nobisfuisse, tradit pluribus. Tertio, in Syrophcenissa memorandus

vitalisque ligni ropertrix; id probabili Christus as-

Notcherus abbas

severarc dignatus est aquffl judicio, triduano supplicatus jejunio.

altuserit auctor

ad

illud

Marci capite

7,

U, ubi hxc de
:

Christo Domino ac muliere illa narrantur Et inde surgens, abiit in fines Tyri neminem voluit et Sidonis. Et ingressus domum, statim et non potuit latere. Mulier enim scire filia habebat spiritum imut audivit de eo, cujus Erat iutravit, et procidit ad pedcs ejus.
,

Rem disertius exprimit Notcherus abbasin ecgrapho nostro, cui pramotatur hic De translatione S. HeleWB imperatricis titulus Nocherus abbas Altivillarcnsium uuiversis Christi fidelibus. Ex isto igitur ecgrapho nonnulta detibo Dignum duximus ea, quae pro meritis Banotffl
: :

ITelcna?.

matris Constantini impcratoris

in loco
inilii

mundum,

Syrophcenissa genere. Et enim mulier gentilis filia ejus. rog-abat eum, ut daemoniuni ejiceret de non est prius saturari filios Qui dixit illi Sine sumere panem filioruxn et mittere C enim bonum
,
: :

nostro divinitus fiunt, conscribcre, et Deus testis cst, quod niliil allud quain veritatcm;
oculis

quam

nostris vidimus, dicenius. Pofltquam Deufl corpore sanptffl HelenBB AJtivillarenBem illustravit

canibus. At

illa reapondit,

Domine, nam et micis puerorum. nem vade, exiit dsemouium a

S Nivardus occurrit apud

Utique comcdunt sub mensa de catelli Et ait illi Proptcr hunc sermoet dixit
illi
: :

ecclesiam,

summa eam

ffloria vestivit.

Ut,

enim

claresceret, corpua ipsiua EeginEB ibi haberi, de transm:ii'inis et finitiniis regionibufl plurimi sanita-

tua etc. Quarto, Ftodoardum xn Histofilia

apud MariaRemensis ecclesix lib. 7 cap. 7, ac taudatum secuto 2 pag. 332 billonium modo Polycarpum presbyterum 835 et 839. Quinto, S. ejusdem dedimus die xxui Februarii tomo
,

tem reouperaverunt pcr S. Ilelente meritum, aquacumque detlnebantur Infirmitate. Oarolus tertiua'" x cum Eamam audiflfl.et, quod in Altovillari san modo crcdere cta Helena deportatajaceret, nullo
volebat.

Cuhn->

20

Unde

Ilincmarum

convocaM Eemenflem
,

varttiargw

corporis mensisapag. 300; ubi de transtatione Attiviltarense tractatur ejus ad monasterium

371-,

archiepiflcopum monasterio voluit

oum

multis

abbatibus, in ipso

pag.

acciderd quie forte ex ibidem dictis

xxiv Februarii anno

,

mvclpHus.

Sexto,d<^.

Suessionem , priusquam Sebastiani reliquiis vide diem xx scripserit Almannus, allatis, hxc nec non pag. Januarii nostri tomo npag. 261,
278
el

utjudicium publicum fleri rumhoc'e8flet,neone. Qui judioaverunt non aliter idem, quieam ad esse credendum, nifli monachufl ad veritatistestimonium in calinos transportavit,

damaquamtotocorpore nudatua intraret. Quod et laqmwin ooulia omnium fecit- etDeua interfervida
quiaderant^llfleflumconflervavit.HooviflOtefltimo-

sequentibus. Septimo, colitur

S.

Urbanufl
aiofldeflreffisetprincipumadcredulitateminvaluit,

inspici possunt ea, quie Pl\ dic xxv Maii, quo retiquiis tunc dicta sunt de variis synonymis non tomo n tomoviistius mensisapag. 9; nec Quirinu. /; xi, pag. 015. Sexto Augusti, die mihi\occurnt. .Vmanosinter Pontifices nutlus

maximadevotiouepercoipsnmque locum deincepfl cjus dignam venerationem luit ctomnispostmtas Ftodoardo, missos Romam iMiattribnit. Adde ex ex Almanno, diati paullo ante num. 16
etiam ut tresfratrcs ex

onatur autem Martyr xxv MartU, sicut tomo

synonymus Romce
istius

die

eodem monasterio..

a.l

indagandam
:

mensis a pag.

beatie rcginm certitudinem translationiH hujue

qUl

604
E\ VARIIS OOCLHIMIS

GLORIA POSTHUMA

S.

HELEM

qui redeuntes et veritatis hujus indaginem, et geminatum g-audium, corpus videlicet beati Polycarpi
presbyteri, collegae S. Sebastiani, huic attulere coe-

nobio.
comprobota

21

Sed redeamus ad Notcherum. Procedente

,

tempore
sui

inquit Mabillonius

in

Actis Ordinis

Sanctorum seculo
seculi xi,

iv parte 2 pag. 154,

ubi
fi-

tractat de S. Helense translatione, id est sub

nem

cum Notcherus abbaseamdem

cir-

ex ipso authographo transcripsit atque huc mi- D R. P. D. Rupertus Reginaldus ccenobita Altivitlarensis, et a sacris reliquiis ejusdem monasterii; qui ob alia plura circa S. Helenam a se item exscriptaac communicata jam pridem, cum de eadem Sancta ium de Opere nostro egregie meritus est, ac laude dignus. Instrumentum vero prscdictum ita sonat In nomine Domini. Anien. Anno Domini millesimo quadringentesimo decisit
:

ca S. Hclenae reginae veritatem reliquiarum d.ubitationem recrudescere animadverteret, rem judicio archiepiscopi Remensis ejusque suffraganeorum
defini -:dam procuravit. Totius rei g-estae seriem idem Xotcherus singulari libello in capitula no-

mo

die vii mensis

Maii, Indictione

in, Pontifica-

tus sanctissimi in Christo patris et domini, domini Alexandri divina providentia Papffi quinti , an,

no primo. Nos
pus Remensis,
et

Simon

de Cramando *

Lemo-

'

"! Cra-

vicensis dicecesis, permissione divina archiepisco-

niaudo

vemdecim

distincto

complexus

est;

ex quo

ea, quse

dudum

patriarcha Alexandrinus,
,

adhi.storiam potiora videntur, deflorarejuvat, prout Exordium in Ms. codice Altivillarensi habentur. duco ab cjusdem libelli capite quarto, in quo haec

totidem verbis leguntur, quse

mox Eorum apographum etiam in manibus meis versatur, a Domno Ruperto Reginaldo, monarrare.
nasterii Altivallarensis asceta, postea pturibus
titulo

inde incipit

truncum corporis beatse Helenae reginae matris Constantini imperatoris, quae crucem Domini invenit dudum circa annum Domini octiugentesimum quadragesimum quartum, de basilica beatorum Marcellini et Petri Roma ad dioecesim Remensem per Theugisum monachum translatum
,
,

B laudando, transcriphtm, hoc

Incipit epi-

stola Nocheri abbatis super translationem sanctissimse imperatricis Helenae, quae facta est v Kalend.

praedecessorum nostrorum et aliisque documentis fidera acantiquis historiis cepimus, inecclesia monasterii Altivillarensis dictae nostrae dioecesis de. veteri theca in aliam noprout

ex

litteris

Cafinumtijie-

riunl IJugo
rl

liodcfri-

tlttx

abbatcs

Novembris anno Dominicae Incarnationis m nonagesimo [quinto.] Sequitur deinde rei gesUc narraiio, quam nos dabimus, inchoando etiam a capitulo quarto apographi nostri; sed una cum variis miraculis, quse in eodem referuntur apographo, et a Mabiilonio omissa sunt; antea tamen narraturi, quienam secidis subsequentibus circa sacrum corporis S. Helense depositum accidisse memorantur. 22 Ad secutum itaque duodecimum spectant ista, qucV exstant apud Sammarthanos tomo 4Gallice Chrisiianse pag. 35 in Hugone abbate Altiviliarensi
litteras
:

vam argenteam, quam ad hoc

abbas
dicti

Joannes, venerabilis

monasterii paraverat, reverenter transreverentia

speciali
et spirituali

tulimus.

24 Pro cujus

inditlgorutn

Fideliura profectu, singulis, qui in festivitatibus

40 ditrum concma.

inventionis et exaltationis sanctae crucis, nec non dictae sanctae Helenae in Auguisto et Pebruario ,

AUivilla-

Hugo

obtinuit a Pontifice Paschali

renm
ille

protectionis

pro abbatia anno mcii. Ca-

n.

Ii20,
an.

Mc

1'25'ti.

psam quoque D. Helense ornamentis decoratam aperuit, et ad rei memoriam pergameno inscribi voluit adstantium nomina, videlicet Hugonis abbatis
di,
,

Valerii

Prioris,

Limari, Rofridi, Richar-

dictam ecclesiam devote etin statu gratiae visitaverint, quadraginta dies indulgentiae singulis ipsarum festivitatum diebus contulimus perpetuis temporibus duraturse. Acta vero fuerunt haec super altare majus ipsius monasterii anno, die, Indictione et Pontificatu praedictis, pr^esentibus ad haec dicto abbate et Conventu dicti monasterii atque venerabilibus viris Guillermo Piliastri utriusque juris doctore decano Pontio de Ulmonte canonicis nostrae Reet Simone de Ulmonte * mensis ecclesise, sacrae Paginae professoribus, Jo,

'

al,

Simo-

nc ctGuilIrlmo dc

anno mcxx, regnante Ludovico filio Philippi. D. Rupertus Reginaldus in notitiis Mss. huc missis dicit, in eam capsam, schedulam suo et quadraginta aperiri jussam trium monachorum adstantium nomine signatam immisisse. Litteras Paschalis, quas memorabam, Papx II ante me habeo; sed quia huc proprie non pertinent, illas non produco. Pergamus igitur adseculum decimumtertium. Idem D. Rupertus Reginaldus in notitiis Mss. hsec notata reliquit Anno etiam mocxxxv Rodefridus qui et Radulphus dioebatur, hujus loci abbas, in capsam scheIleriberti,

et Everardi,

anne Itaimundi canonico Suessionensi offieiali nostro, ac religioso viro Ealcone de Roeria * licentatis * in Decretis priore de Argenteyo *
dioecesis et

Vilcmonle
* at.

FuL

conc dc

populi multitudine copiosa

propriis

qui no- Uoya

*

minati

inferius

manibus

se

subscripse*

al. liccn-

runt una cum nostro notario infra scripto. Simon Pclio archiepiscopus Remensis manu propria. G. Eilia- iTArgciistri decanus. Pontius de Ulmonte. Simon de Ul- tciul, monte. Pulco de Roeria. Joannes Raimundi Offi- cialis et infra, Est a me Joanne Burgentino licentil.
:

liato

ex auctoritate Apostolica notariopublico, dictique domini archiepiscopi secretario. In fidem

tiato,

dulam immisit
ii

haec ferentem

Ego

llodefridus

vero apographi apponuntur ista

Esse juxta au-

clementiam deprecor, o gloriosa imperatrix Helena, ut in die mngni judicii mihi misero subvenias.
isto

Additur apud Sammarthanos citatos

:

de

Eelenffl

abbate Altiviliarensi Cooperculum capsae fabrioahdum curavit. Nunc dicamus de se-

cuio \v.
for/msm
afiam c-

thographum testor ego notarius regius Johannes Husson verbo tenus. 25 Observa 1. Ate.vandri PP. V annus primus ccepit ad die xxvi Junii 140S,- anno axttem 1410 obiit is Bononisc nocte inter diem ni et iv Maii; ut licet videre apud Antoniitm Pagium
in Breviario historico-chronoiogico-critico Pontificum Romanorum tomo 4 pag. 359, et 36S ac 369. Observa 2. Guillelmi Eiliastri, decani Remensis et Cardinaiis, elogium contexit Marlotus tomo 2 Metropolis Remensis lib. 4 cap. 29,- de quo etiam videri potest in Vitis Pontificum Romano-

Sonnutl*
in rci gesix

mstramentuiii
I

notn-

|0|l.

23 Sammarthanirem hanc obiter perstringunt pag. 86:JoannesI {abbas AUivillarcnsis) nomi-

piam trtmsferiiir

ub
fir-

natur
ri

in

Actis trauslationis S. Helenre ex vetein

,

arehitp.

mnri an.no

novam argenteam ab archiepiscopo Rcmensi Siinone de Cramaudo dndum patriarcapsa

,

UH),

ch;i

Alexandrino

praesente Vilelmo Filiastri de-

cano,

vn Maii mcdx. De isto archiepiscopo agiiur apud hntdatos Sammarthanos tomo i pag.

rum

Quemadmodum vero res peracta fuerit, discimus ex instrumenti sequentis apographo, quod
536.

Cardinalium apitd Ciaconium tomus 2 De dicta aittem translatione scribit idem Marlotus toco citato cap. 30 ; e quo accepi diversam illam nominum efformationem, ad marginem
et
cot. 807.

DIE DECIMA OCTAYA AUGUSTI

ginem instrumenti
appositam, Observa
joris ecclesise

C05

translationis ejusdem a
3.

me

J.oannem Raymundi, ma,

vicarium generalem prsepositum spiritualibusettemporalibus constituit Reginalin dus de CamotoIII, archiepiscopus Remensis, ac

ctuPentecostesfurto ablata fuisse aurea et argen- Bt*mw tea capsarum onmmenta (quo die per oppidum processioualiter soleut circumferri) quibus circumqua-

que obvestiebantur

; inter quaj alia B. llelenae capsai decora, sauctissimai VlrginiB Mariffl argen-

deinde Cardinalis.
cap. 32.

Vide

Marlotum allegatum

team imaginem pretio treeentorum aureorum. An ex tuuc ea, quienunc est, fabricata fuerit, penitus
ignoratur.

26 Anno mdcii ad instantiam Henrici IV , Cupa U,m flpwia Galliarum reg-is et precibus Cardinalis a Guisia
,

,nno 1602,
yeliqtiix

ex

ea decerpl"

Remensis archiepiscopi, aperta est etiam capsa, et aliqure excisae reliquiaj Aureliam mittendie ad
celeberrimum illud sanctse Crucis templum, quod suis sumptibus praedictus rex Henricus mag-uifice reparari curabat. Aperta est autem capsa pnesente Philippo du Bec, prsefati archiepiscopi secrequi postea fuit tario ad hoc specialiter raisso et postmodum obtinuit Namuetensis episcopus, archia Clemente VIII bullam tam pro Remeusi
;

28 Ipsa, quw uunc est, capsa longa est 5 pedes "^."^"^ paulo amplius; alta ferme tres, tota cupreis lami- eM nis pulchre deauratis, efilgiatis, et affahre ex mre
solido sculptis, B.
llelenro
g-esta referentibus cir-

pro ecetwa
Aureliantnsl,

cumdata. Kminet super altare majus, quo in totu regioue pulchrius uon visitur quatuor enim fulcitur liispideis columnis prffigrandibus totidemque marmoreis decoratur, variisque ex Virdunousi lnpi: ,

episcopatu,

quam
,

mcclxxviii

ctor modernus,
villarensi

pro abbatia S. Remigii. Anuo auut refert Sympliorianus Guion , Altiin Historia Aurelianensi , ex

de imaginibua et aliis ornamentia. Est in Lpsa ecclesia capella deceuter ornata et perpulchra, B. llelein nse sacra, qnffl tota est perejrrinorum devotio
:

reliquias coenobio excerptje R. Helenai

quorum petitioAureliain inissae sunt; verum aa reliquia? cum aliis incendio B nem nescimus. Quae
perierunt,

qua visuutur raultie suhalariai furculre, quas mcmbrorum impotes sani B. Heleme intercessioue effecti in si^num dimiserunt. Visuntur et votn, varifflque tabeUffl quorumdam miraeulorum indies,
,

cum ab

basreticis

destructum

est

tem-

insuper et argentea lampas... Tabellas inter nlias prfflgraudis habetur una B. Helenac, ante cujus
pedesgfanuflexffl
scilicet

la Noue plum, duce quodam impio, nomine de coeuobium incond.t qui etiam ipse Altivillarense

duaa

visuntur nobilea matron,

DeltonfieB,

domina Cathariua

quondam

viri

anno mdlxii
bibliotheca

cum DD. virorum

monachorum
,

verum sicque non ecclesia modo, lucubrationibus

:

uobilis Claudii de Baudiers, domini de Capella

done etvillain Tardiniensi

rolopolis
et

etc.

MooMaceriarum, Caconjux
;

sunt et ecclesiae ornamenta consumpta

sacns

ta-

Kogiteste

gubernatoris
filia,

et

men

lipsanis

studio

Remos

delatis

Maria horum conjugum

postmodum baroni

contumelio3 nihil illatum est ante incendium Ruperto Reginaldo, cujus verba recitateste D. autem ipsius sc/ievi e notitiis ejus Mss. In alia

de Ternus matrimonio juncta; et infra tabellam unaoumvariis sortibua, quas praadicta Maria evomuit, hi versus leguntur quorum ego argumen:

de capsajussu da habetur Gallicum testimonium archiepiscopi Remensis, anno Cardinalis Guisii, nonnulhs ejusdem dicto kvcii aperta, acreliquiis etc. InquoinstruSanctx Aureliamdeferendis capsa coram Rekmento dicitur aperta fuisse et madicti loci Attiviltarensis friosis omnibus fidem dictus setnopopulinumero. In cujus rei
,

idiomate sic reddo Latine DomiSancta, benefaotum uabus hisce prfflfititisti, immortale. Nam eas liberare uon potuisti sine be-

tum

e Gallico

neficio a

malcficio.

tale est. mdcxix.

teste
;

Ne

illud immorHoc mortale lectorem moretur vo.r Regi,

membranea, quae erat, cretariusexaravit in charta in capsa, nomina Beliffiosorum, reliquit

in Notitia Galliarum Keiteste, ait, vulgo Eetest primo, post Uetel dictum, ad fiumen Axonam in finibus Kemoruiii etc

Hadrianus Valesius

quamque

iBgidii Fourmer, llennci reaux Thomffi Michelet, mdcii per Joannis le Large, Caroli Deu C Bourgeois, P. de Bec. Domini archiepiscopi
;

de et suum, videhcet Joanms qui tunc aderant, uti Joamus MoGeoffroy Maupoix Prioris Joannis
,

Quidamuero Regitesto mendose appellitant. Plura Miradabo inferius in Annotatis ad classem

i

inter qu<v miracuta narrantur culorum lit. pluribus res ULv, quse ad dictas malronas nobiles
a,

spectant.

me

Historia Aurehanensi Franciscus le Maire in secundxpag. 37, tomo%editionis memorat os colh S. Helena^ ecclesim sanctx crucis delatum. nostrte ex Altivillari
07

secretarium

^"g?"

g IV.

An Romana

translatio evertat

possessionem Altivillarensiuin, an
item et quomodocompetitorescorporis inter se conciliari possunt
stabilitur
sis.

Corporis, nc
hierothecar.

Idemdiligentissimus rerum Helenianarum de SancUe corpoapud Alticillarenses collector, subjungit : B. Heibidem re capsa, sacello ista non est apud AltivUlarense Lna, corpus integrum enim caput (Vtde deeojnaenobium: desunt et pedes, qua forean feriusk *num. 41) brachia caput
Venetiisasservantur;
(licet

possessio

Altivillaren-

quidam

asseraiit

iuter Trevirenses possidere.) Crura utsunt-.corpus est incorruptum, curarecondita et holosenco pote aloe et balsarao delibutum , fuisse argenteam, obtectum velamine. Capsam olim pacto manuscripta: verum quo testantur aliqua fuent ar-encouversum
perierit, et

corporis truii-

Quse

ad quem usum

tum,

nescitur.

Fidem faciunt

Ms8.,

combustura

prmsuperius 1 ac 2 Gloriie posthumw Roma ad ccenomisi de corpore S. Uclcnm videhcet vutgabium Altwiltarense advecto xrx vetproxime sequente, non adeo sunt ris anno 841 patiantur perspicuaetcerta, quin difficultatem Sanctw pignora Rom/e ex eo uuod sacra ejusdcm \W, fuerit crcdduu,,. ssrrcar, <u> ;/,;
:

,\i iiutirnlii

Arlwghl

cum ecclesia circ;i fuisse monasterium V ltomaQuocirca Nicolaum hujus nominia mcdl

annum

concessissc lus, qui num Pontificem indulgrentias manus adjuillius restaurationem adecclesiamet noLegimus, et anuo mcdxcii
trices porrexerint.

hwc jam priApud nostomo i Maiipag. xxvn ejus (S. Ilelenwvidedem notata sunt Corpua porlicet)

adhuc Bomas haberi creditur

:

in

tomba

econtra Galha ipsum phyretica ail Aram cieli monastcrio AltoviUarienBi, hapere pra?tendit in

Adde

60C
\.\

GLORIA POSTHUMA
ista e
,

HELEN.E
T\

VABIIS

DOCUHiMls

Mabillonio Ttineris Ttalicipag. 135 inter alia, qux memorat de basilica, quas AraA<1 sinistram altaris partem sacelcoeli vocatur lum et ara cum quatuor columnis, sub qua corpus S. Helcnae in urna porphyretica jacere credi:

Adde

tur; tametsi ad Altivillarense Campaniae nostrae monasterium translatum fuisse quidam vetere* Gal-

lib.

Aringhus Romte subterraneae 4 cap. 9 num. 16 de dicta ad Altivillarenses transtatione sic statuit: Porro ejusmodi recolenda
li

scriptores tradunt.

translatio

quoquo modo

contigerit,

non hanc qui-

hibitum fuisse crediderim, inquitidem Arinqhus Sed ego credenti Aringho in hac re adeo non adstipidor, ut potius propendeam in suspicionem contrariam, propterea quod in istius mausoleidescriptione seu schemate nihil conspicor nisi profanum seu non sacrum. Verum id obiter dictum sit; cum non in hac re, sed in corpore S. Helen posita sitprccsens controversia. Retxdi autem su~ perius, fuisse creditum, sacra ejuspignora Romse asservari anno 1140 propter beltum Tiburtinuni (Vide quse de bello e quatibuscumque Actis referebat

dera de ipsomet eorpore sed de sacris ejusdem reliquiis, ut in

moreolim positum

erat, subintelligen-

quo
32

bello

modo Aringhus) sub Innocentio PP. II' de Baronius ac Pagius ad annum 1141.
his

esse arbitramur. Nam sub Innocentio PP. II veneranda ejusdem S. Hclenae ossa e via Lavicana in Urbem, ad ecclesiam S. Mariae vulgo de Ara ca?li nuncupatara ubi hodie religiose asservantur

dam

quee paragraphis preegresc eomp^L videtur consequi, ut omnes et singuise ita non co- corP 0r ' h fvreant, quin unapotiuscum aliapugnet, imo coneitiar *
,

Ex

autem

sis in

medium produxi circa varias translationes,

translata fuisse

et illud item

nobilissimum mau-

vero altera alteram destruat. Hinc itaque

veripotest inter Venetos,
ses,

tis

mo-

soleum seu porphyreticam urnam, in qua ejusdem corpus comlitum fuerat, ad Lateranas aedes ab Anastasio

Romanos et AttivittarenS.

de veriore ac potiore

Helenae hodiernx,

IV delatum, ut

in

eadem sacrosancta

basilica

viduse, imperatricis, ac
tris possessione. Venetis

magni Constantini ma-

taret, in

ad perenne Christianae relig-ionis monimentum essupra rccensitis Actis, his plane verbis le30 Sed cura temporibus Innocentii secundi propter fruerram * ipse Iocus desertus esset
,

B
pro
pottet-

gitur:

favere .posset sepultura Constantinopolitana, si certius de ea constaret quamex Theophane, qui floruit secuto ix,- cui E non apparet favere Eusebius, sicut datur videre
i Glorise posthumge, quam deinceps inteliectam volo, nisi indicavero aliter. Veneti vero Sanctse corpus ad se demum seculo xin indedelatum voiunt non ex sede Apostolorum, in qua illam

tionc vorpo~

supra

Ml ttpUlt Homanot
iteuto 12
"
i.

ii

quidam fures,

fracto opercuio

ii

aurum
caput
sius

et

gemmas

tumuli vestimentorura B. Helenae

ipsius

e. licl-

abstulerunt.

Quod quidam

Religiosi

videntes,

lum

ii

et grossiora ossa inde levantes in

:

Urbem
Anasta-

n
ii

intulerunt

Mausoleum autem

ipsum

fuisse seputtam asserit Theophanes, sed e monasterio ejus nomini dicato, Petrus de Natalibus

IV

in

basilicam Constantinianam intulit

postmodum et ipse sepultus est. Tunc etiara ossa minima li. Helense inde educta sunt et per plurimas ecclesias distributa . His citatis,
ii

ubi

utitur verbo fertur, dum de iiia transtatione loquitur, ut ibidem licet videre. Ad hxc, probare in-

cumbit eruditis Venetis, corpus ad se avectum hodiernee esse Helenae et non aiterius.

rem deinde suam

Aringhus
;

ita

confirmare conatur ibidem

Id ipsum a Joanne Diacono, qui sub Alexandro PP. 111 floruit, in lib. Ms. cod. Later. de

Romanis opponi possunt etiam difficuttates, xn extitisse Romm, prout supra indicatum est. Altivillarenses autem verum
33

dando
qite

ciiiillo

qui votunt illud a secuio

cx

partem.

mcmorabil bus basilicffl Lateranensis rebus coniprobatur ubi altaria ejusdem Lateranensis basilicae
i

describens, haec ait

est altare

S.

Sinistro vero latere basilica? Antonini martyris ubi juxta jacet

:
:

"
ii

Anastasius IV, qui fuit Sabinensis episcopus, in mausoleo porphyretico, praeclaro opere sculpto, in quo olim jacuit Helena mater Constantini im-

hodiernse Helenae corpus possidere se censentjam inde a secuto ix. Ecquis itaque modus hanc controversiam componendi ? Si hujus sacri depositi competitores sint contenti aliqua ejusdem parte, en, tibi, litem hanc compositam. Quid si ergo RoVenetis pcdes, nec non utrisque pars fortasse capitis pars, inquam, non totum caput nam caput sibi altribuunt Trevirenses (Vide dicta in nostro Commentario prcevio
; ; ;

manis detur brachium

'

quod videlicet mausoleum de ecclesia, quam idem imperator ad honorem ipsius matris
peratoris
:

ii

extra

urbem

tedificaverat,

idem Papa deportari

num.

feoerat.

everiere

pottmxitment
AUivitlu-

remium,
nobis non

31 Yj\ quibus jure qnidem merito erroris Nicephorus redarguitur, dum Ilelenee corpus una cum ipsamet urna Constantinopolim translatum fuisse
,

129) quod siverum sit,poterit ipsis concedi capitis pars notabilis; alia vero membra, quse antea 3 num. 27 descripta sunt, concedantur

perperam
asserit.
viri

tuadctur.

suffultus
Bosii
,

nulloque veritatis adminiculo Porro insigne hoc mausoleum, de sacra antiquitate optime meriti

opera typis impressum in recensito Komae subterraneffl opere, quod Italico idiomate editum est,
et

Atque hoc pacto quilibet ex tribus competitoribus supra dictis habebit corpus S.Helenae hodiernse,sumendo partem corporispro toto per synecdochen, prout in hac materia alias nonraro usuvenire consuevisse notissimum est. Siplus velint Romani (etveroptus velle videntur)
Altivillarensibus.
,

caput videlicet

nunoin

et grossiora ossa,

nostria hiace
,

sicut superius

continetnr: est autem

jus formffl,

paginis latinitate donatis ut infra videre est , hu-

quam deinde

reprxsentat

prxmo-

nens, illud in basilica Lateranensi juxta portam oommuni nonrine Sanotam appellatam olim extitisse
:

oum autem anno

portffl

sexoentesimo supra milleinter

num. 30 indicatum est, examinandum illis hoc punctum reiinquimus, ac historice probandum, a quo tempore antiquior ac sotidior aliquis auctor, quam sit Actorum scriptor apud Aringhum, ioquaturde corpore S. Helenae ad Aram cceti. Brachium
sibi tribuunt Escorialenses in Hispania ; utipatet ex scripto, quod apud me est. 34 Ego interim possessionem corporis apud Al-

aimum
aditum
Bilicaa

Jubilei seoularia Baoro reourrente,

ejusdem de more reserandum con-

SiabilUur

fringi ac labefactari ex parte contigissetj ejus ba-

canonicos, Bosio servandre antiquitatis studiosissimo adhortante atque adnitente, instauran-

tivittarenses everterenon ausim obsequentes ra- depotilum apud AUationes. Primo. Tetgisus seu Theogisus itiud

dum

ma

Ro-

vitt.

ad

illos

hodiernum usque diem pone ConstantinianiB ejusdem basilicffl apsidem locatum

aspioi,

ourasse, et ad

non tantum dicitur detulisse, ex2;

Vetustiasimum illud, et a Constantino augusto leotissim matris suffl corpori condendo ad-

sed tres deinde missi sunt Romam, qui rei veritatem iliic inquirerent , ut ibidem narrantur. Secundo. Quia ejusdem probatio facta per aquam fervidam, sicut -3 prtemissum est. Tertio. Quia
contra

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

607

contra recrudescentes dubitationes indicta est seculo xi publica ac solennis translatio. Rem gestam ex Notchero producam infra 5. Quce rationes simul junctte tantum habent credibili-

huc non transcriptis, sedper numeros E * tamen Romanos ad margiyiem designatis addi tisque \:ariis e Ms. nostro miraculis quw Ma,
tur, titulis
,

biltonius prxtermittit.
v humanati Ycrhi millesimo nona- _ \ Tramlalm quarta *, anno autern twlifiatnft trigresimo quiuto a regis Francorum Philippi, filii ttumSiinoHenrici regris duodecimo vero anno Raginoldi b nhttJvda Remensis archieniseopi, acta est Kemis consceratio A f ottol'

apud me pondus ut Altivillarenses deturbari posse non videantur a sua possessione, qua a tot jam retro seculis ad hcec usque tempora constanter gavisi sunt. Quamobrem per me neutiquam stabit quo minus eadem gaudere
tatis
,

36

Anno

iffitur
,

g-esimo quinto

.... Indictionc

'

pergant. Favere illis etiam videtur Eminentissimus Baronius. Nam etiamsi 1 num. 6 a me citatus non decidat controversiam inter Grcecos et Latinos, ubi. Helenie coi^pus fuerit sepultum; idem tamen auctor Eminentissimus ad annum
32G

domm Philippi epiSCOpi in Catnlaunoioi c sede, fratris Stephani Comitis palatini: ad quam
solemnis canonice
episcopus

a b

adrninistrandam
,

affuerunt

Romensis
imo
,

diceceseos suffrag;anei
,

iii

scilicet IIug'o vSnessiononMs

num.
,

62

eamdem

dccidit in

favorem Roma,

et Gerardus Morinorum episeopus et Gervinus Ambianensis episeopus inter quos cum

:

norum

et translationi Constantinopolitanee de qua, inquit penes antiquos nulla raentio est, opponit Gallicanam ex Sigeberto, cui translaet adhserere in tioni unice videtur insistere
, ,

in pra:sentia

arohiepisoopi Raginold! multa lande

,

dig-na ecelrsiastica Sauctione auetoriz;irentur

ct
*,

qmedam

negleota corrigerentur, humilis Altivillarensium abbas

eg*o
,

Nocherus

Mabillo-

relationem

t>ri

tiimNoti-lie-

notationibus ad Martyrologium Romanum kac ubi de hac unica expresse die xviii Augusti De reliquiarum ejus scribens hscc pronuntiat Sig-ebertus in Chron. anno translatione agit dcccxlix. Quse cum ita sint, non videmus rclictum esse ullum dubitandi locum quin Altivillarensium possessio sit probabilior ac potior quam aliorum competitorum. Ex his preemissis confice,
, :

rus

ut revelatio corporis saneta* Ileleme

digna transla-

tione fieret, et dultitantibus Francig-enis oertW ftdei tcstimonium a]ipareret. Diu itaque, nt in tali neg-otio solet, sacerdotali

reverentia consultum est, etdecretum Apnstoliea auetoritate, ut in superventuro festo Apostolorum Simonis ct Juda omnimndis E
1
.

transferretur.

Verum quoniam

pro neg-otiis reg-ni

quid.responderi possit ad ea, qum illustrissimus Albertus Ernestus, episcopus Laodicensis coadministrator Ratisponensis (ita intelligo characteres haud satis graphice expressos) huc scripsit in litteris die xxxi Martii anno 1692 Ratispona datis; in quibus poslmiam meminisset suze eeelesise Bonnensis, bellicis turbis devastatx etc, obiter etiam mentionem facit de Helena? translatione corporis, cujus, inquit, adhuc magnam
partera habemus.

statuendis octavo die occursuri eraut g'lnrioso ri'gi Philippo cum aliis Galliarum cofipisoopis in vico
Suessionicte scdi subjccto, qui vocatur
ctce

Mons

s;m-

Mariaa d, placuit,
ipsius, sive
,

ut

tantffl

rei

consensus
et epi-

in conspectu reg-is ct
et edieto

procerum cjus rcferrctur,

omnium aulicnrum
,

scoporum
est.

qui vcnturi ibi crant

authcntica oon-

corrobor.irentur. Quod ita et faetum Divina cnim dispositione credimus oontigisse quod ibi totius Galliie mnjorcs mctropnlitie af-

firmatione

fuerunt

scilicet

domnus
,

noster Rag-innldus

\W-

mensis archiepiscopus
archiepiscopus
,

et

Rodulphus Turonensis
SenoniMisi-; archie-

et

Richarius

V.

Solennis ac miraculis

nobili-

piscopus
ret

singuli

oum
:

aliquantis
ftt

suai diajceseos

suffrag^aneis ct abbatibus.

ut revera claresce-

tata translatio corporis seculo xi;

qua illustrantur superius a nobis

praemissa 3 num. 21
,

qund Job ait. Qui facit GOncordiam in sublimibns, omnes nnanimi concordia consnnseniut

Rex cum optiraatibus

et palatinis ct totius reg'i;c

auctore

dig'nitntis fMscibus; nrcliicpiscopi

cum

SUffraganois

et abbatilms, ct reliquis ecclesiastici ordinis g*ra-

Notchero abbate
Uonitio ad

Altivillarensi.

dibus.

Jtaque auctnrali edicto divulga\i'runt, ut

intermissionis
g'lorins;e

absque
kctorem.

cxcusatione
Ilelciiffl

illud
in

corpus
BUpra-

num. 21 de Notcheri abbatis Superius et ibidem indicalil bello nobis sermo fuit vimus, nos ex eodem daturos translationis nar 3
,

sanctissiraum
transfcrri.

rcg*in;e.

dicto fcsto Apostolorum Simonis et Judffl deberet

incipiendo a dicti libelli capituh rationem quarto. Tria quippe prwcedentia omitthnus tamquam minus necessaria. Primum enim hoc titido prcenotatur Quod multis Sanctorum reliquiis et
,
:

37 tnterea pro statu eoolesiarum Gnlliaj refor- rinopo-

mando dnmnus Apnstnlicus c urbe Knma advencrat. Inter cundnm antem aliquamdin commoratus, ut ei-rlrsiasticam dignitatera, pe tate satis miserabilis erat,

tnil VltlTCtir

avcftUpttCO'
jiu
til.

HemeH'

quai ea tcm-

pra^cipue S. Ilelenae Altumvillare insig-niatur. De hac re , quantum quidem spectat ad Sanctam

peouperaretj Lega-

tionem Apostolicam per omnes GaUiffl provinoJas

direxit, ut
sing-uli

nostram satis superque nuperrime dictumest, ac porro dicetur. Secundum inscribitur Quod
,
:

omnes

mctropolitaj

cum

eufFraganeis ,

cum ahbatilms
euin
totius

et ca;tcris
reg-ni
in

ecclcsias ordini-

multis sigmis sancta llelena claruerit, et rex Karolus cum suis palatinis de hoc diffidens, viso probationis testimonio crediderit. De hac re tractavi
10.

bus,

re\

viribus eonvenimnt

ad

dccretalera
/',

svnndum
sita
in

Clarus mons

pago

urbe dioltui quffl Arvernensi. Ilinc

,

ex ipso Notchero paragrapho eodem Snum. Capituium autem tertium prwfert hunc titu:

tantse auctoritatis edioto obfltrictue Eaginpldua arihjrjii (,]ni iterum alio urg-etur neg-ntio , ut fic<

lum Quod iterum Francos dubietas accepit in tantum , ut fidem translatinnis sanctffi Ilelense exposcerent. Vide qua? ibidern ex Mabillonionum. 11 'sunt indicata. Capituli quarti synopsis est ista: Quod Remis in praesentia episeoporum statutum et postca est transferri corpus sanctae Helense regali cdicto confirmutum. Incipiamus itaque ab aliorum quic deinde hoc sequunisto capitulo
, , ,

turbine hnjus mundanffl relpublioffl ut rcg-i Philippo oocurrat Cabillonifl g in supradictn fefltO A.pOfltolorum. Anoepfl itaquo in haium rerum meditullio vircs suas delegatmagni tcstimoiiii viro domno Ilug-oni Suessioncnsi
ri

solet in

scilicet

epiflCOpO

h,

et

Philippo

Catalauncnsi episcopo
80

ut

ijisi

Hcilicet

fung-crcntur offlcio sua; auctoritatis

Augusti Tomus III.

608
Et
VA1I19

GLORIA POSTHUMA
prse-

S.

HELEN-ffi

tis in

tocniMiis

hocpiooperesanctaetransbitionis.Tali ventus occasione archiepiscopus nequivit adesse

quod (utdiximus) regi occurrit Cabillonis eodem

die. n.

Lonu
leiti

tran-

slationia cx-

fulgorc

illumina-

88 Igitur diu desiderata, et votis omnibus a expetita celebritas Apostolorum illuxit in die Dominica. Non solum vero Francia ad obsequium tantae regime suos fideles filios misit sed
nobis
,

tur

etiam tota pene Lotharingia suos taraquam sanctse

pacis legatos

et piae

stinare
religio
cia

gavisa

est.

Quomodo enim non

devotionis obsides deei tota

Christiar.a applauderet, quae tot benefimeritorum ejus accepit; cui etiam muta ele-

mentasignorumacdamatione serviebant. Est enim quidam Iocus in prospectu totius Altivillaris, ab

incolis
cilio

Montiscola denominatus. Hic alto super-

quasi umbilicus prominens satis accommoda planitie desuper dilatatur , et molli prolapsu ad

crcpidinem Matronae

i fluvii

usque porrigitur Hic

divinue dispensationis intuitu pra?electus erat, in

quo transferri oporteret tantae venerationis membra. In hoc erecta mole trabium tantae capacitatis machina fabricata
est,

gradus molicntem. Pertentant inde parentum tacitam mentem nova gaudia probant omnes oculis Dei magnalia , et lacrymabili devotione pro meritis sanctas Helenae attollunt gratiarum praeconia. Hujus gloriie novitas Fratres latuit inservientes matutinali Officio, usque dum, luce diei ampliata puer advocatur in experimentum receptae sanitatis. Mox Fratrura corda resurgunt velut de quodam sepulchro moeroris, et Altissimum venerantes gratiosi cantici modulatione, iterum et iterum intuenda nequeunt expleri pueri visione. 40 Vix alicui diserto rhetoricae artis sufficerent argumenta ad tam generosae diei insig^nia copiosius laudum exequenda. Unde ipse olim imperitiae meae judicium subire timeo, qui opus facmndorum virorum subdendum viribus impar et nullius momenti stylo eliugui aggredior. Verumtamen iu hoc mihi venia speratur, quod etsi minus digne hos tamen pise memoriae titulos segnitia priorum postera abtas non queretur obsolevisse. Si quis aura purgata mentis, opera Dei digne miretur , agnoscet hanc diem tot suaveolenter virtutum odores habuisse
:

TJII.

mira

acrit

* e > enitat

ut et totius cleri sacros ordines

reciperet, etpalatinis dignitatibus sufficeret.

fntempeste

silentio noctis,

Ergo quae Apostolorum marecclesiae nuptiali

tyrio cclcbris crat, et

encoeniorum

prserogativa,

magmecommendationis gratia supra-

dictum locum divina majestas beavit. Siquidem

ut palam fierot, quanti meriti esset, cujus
illie transferri
,

membra

quot veris temperie diversicolores florum redolent gratiae et sicut deterso hiemis senio elementa quadam genuina virtute arrident gratiori Phcebea lampade, sic corda omnium juvenescebant quadam pubescente Iretitia, jucundo visu miraculorum magnifice delectata. Quis enim tantae reginae non totas gaudii habenas effunderet, cui totus militabat
:

dcberent subita irruptione fulgor vibratus ab aetherc super eumdem locum sedit; non modica expectatione deinde longo crine serpens et sensim procedens, tandem super caput
ecclesiae visus est descendisse, ubi

asther.

Nam cum

antea fere

quindecim diebus

continuis aer hibernus deciduo imbre maduisset,

languentibus astris.in ipso

tanta
serenitatis

festivae lucis diluculo,

jocunditas arrisit,

ut

mox
,

ab
in

Sanctorum

lipsa-

exorto solis jubare discussis imbriura nebulis

na suo requiescunt honore. Non a paucis vel levibus

personistanta3 admirationis notata est visio;
se vidisse testatus
est

reverendse setatis et
tores,

qui in fluvio

verum quidam noster monachus magnae gravitatis et piscaMatrona fluctivagis invigi,

labant eapturis,

moderationis
contentiosura
Deitati
.sci.it

laici satis religiosse et multi quos ad solemnes vigilias invita-

bat devotio gratuiti voti.

Si

quis garrulus inde

favorem tantsa Imperatricis totam diem usque ad vesperum vernali temperie dulcoraret, et ad gaudium tantae visionis advenientes amica familiaritate 1 illiceret. Quam specialis dies tanta Imperatricis quae etiam ipsi muto elemento fraenum iraponit tam imperiosae legis. Certe credendum est, hac die omnes caelicolas in ejus obsequio militasse, et Christum spon.sum suum nuptiale diadema sibi
imposuisse.
41

funem trahere
id

voluerit,

quod ubiubi
fieri

complaceret,

aliquando

solet

Convenerant itaque ad vices archiepiscopi

Suessiouensis] et Philippus Catalaunensis
inter hos
pcrsonz Hluslrcs
translatio-

quod nox illa nullo sidcre illustrata, usque ad lucem indcsinenti irabre maduerit, et mireq tur, quod eum solura hunc locum columna divini iguis non levi mora dedicaverit longo ductu aerem gyrans, tandem super Sanctorum pignora sederit et ibi longa expectatione in ipsam re, , ,

[Hugo

episcopus. Et

etiam affuerunt

magna

sederit.
Vll.

Puer tontrurtxts sa-

89 Deinceps in his qu;c scribenda sunt, si quis fidem expetierit, sciat, quod ego, qui scripsi,

nafur;

quffldam OOulis mcis viderim

sanitatis.

quanlara his refe-

rentibus agnovi, qui opus experti sunt recuperatae

Ante Apostolicam celebritatem ab urbe quidam pauper cum uxore advenerat, qui octo diebus cum aliis egenis comraanens
Suessionis
eoolesiae

alimonia pasoebatur. llic filium fere de-

ceunem secum advexerat, qui a natali ortu dextera manu recurva nullum ore cibum duxerat; et poplitura

normae monachalis luminaria, scilicet Burchardus abbas sancti Basoli, et Petrus abbas Orbacensis, et Rodulphusabbassancti Theodorici, et Lambertus abbas sancti Petri de monte Catalaunensi, et Philippus abbas Kesbacensis. Saacularis vero potentiae affuit Stephanus Comes palatii, et uxor ejus Adelaidis filia Guillermi regis Anglorum et filia Philippi regis Erancorum Constantia, uxor Comitis Trecasinensis Hugonis, fratris ejusdem Stephani ct Dudo vicecomes Marogiensis, et aliae innumerabiles personae satis spectabiles in suo genere, quas dicere supersedi. Specialis gloria Matris totius imperii quos olira ab ortu suo Komanae vires multo sanguine subegerant, nunc Christi sacramento
, ,

nem $ua
prxsentia
cohonestant

juratos,

simul suflragine dissoluta nullo

umquam

perabat.
tibi

gradu humum fixerat. Hunc uterque parens ante memoriampiissinue rcginaa tcnebat, duiumatutinali confessione divinnm fnciem praeoccuparemus in eadem festiva nocte, Veruiu ut finita lectionum
recitatione, illudSpiritus sancti classicum iutonuit,

sibi celebrare triumphum imcorona insuperabilis victoriae, quam Altumvillare imponit! Jocunda ostensio tuae

solemnem

Reginae.

42

Omnipotens Verbum Dei Filius, qui

suis

ait Apostolis, sine

me

nihil potestis facere

hanc

cujus toten'
nitai dcicnbititr.

Te

Deum laudamus obstupet uterque parens, filium ereota manu digitis micantem, crebro ductu caput
scabentem, et erectis
cruribus insolito

diem sua mirabili administravit dispositione. Consulentes enim , qua hora sanctissimam glebam
oporteret transferri, inspiratione Dei

omnes una-

annisu

nimi consensu aspirant

ut prius a

domno Hugone

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

gotie episcopo Dominicse redemptionis

609

mysterium

nuptiali ejus diademate, variis

gemmarum

radiis Ei
,

celebraretur , et sic initiatis absoluta expletioue divini Officii , digniore devotione meritum aocresceret

texto

redimiris.

Hodie

dulci

epithalamio

in

D0C

"

wum

ad tam pium opus digne exequendum.

Quod

sunt, qui lipsanum usque translationis

ut factum est, pise gravitatis Fratris electi tam gdoriosae glebse ad locum qui Montiscola dicitur , eve,

xerunt. Inter eundum agebat pompa tantse. Imperatricis , ante et retro et altrinsecus millia poqui digna ovatione jubilos canerent pulorum
,

miraculorum multiplici plausu jocuudaris. llaic dies tripudii ab origine mundi a Dco tibi prieordinata provisione ejus uunc te maguifica odoris fragrautia mulcet, et jugum irrisionis, quod tibi imposuerat incredulorum pervicacia, computrescit [quoniam] potcutia Uub a facie divini olei
:

Imperatricis

jam

substravit tibi

omne supercilium
ni.

ffiinulas frontis.

in

triumpho suss

exaltationis.
,

Conscensis itaque

45 Certificati itaque omnes signorum attestatioue fundunt Uicrymas gaudiis plenas. Kulla

pontibus trabalis machinoe quffi ad recipiendos ecclesiasticos gradus et saeculares potentatus, ut dictum est, compacta erat, deponitur theca sanctorum pig-norum super eminentius tabulatum, quod ideo altiori compag-e trabium desuper praeemine bat, ut quaquaversum adstantibus diffusior specula
sufficeret.
piee

um- ***!*
rfntibu$

quam rerum pompa gratiorem

Hinc clerus
tia
lsetos

ducens
:

choros

duxit triumphum. Deo roboat ,

cotwetu.

cantici laudcs iu excelso

et hinc laiealis frcquen-

Finita vero
rati

plaudens manibus jubilat in voce exultutionis. opera) pretium gratiarum actionc

,

Verum

arrectis
,

devotionis studium

omnium animis ad tam celebratur letania cum

finita, et

sumus, convcnire Stephanum Comitem

1

palatii,

effusione digna fletuum,

ptse

qua

pro

rei ince-

ncgotio ad populum sermone

habito, aperitur

ut ipse vir patiicia diguitatts talc donum voveret tanta3 Imperatrici, quod non cederet houori. Ad hoc vir prudens , ut semper erat benevolus ju,

cum summa

veneratione urna argentese arcre, quce

continebat, quod

Stffl

petitioui

rcquirit,

quid commodius
didicit,

sibi

dari

HabiU.

placuissc

revera in se pretiosius illo manna * quadraginta annos cselitus sibi in cibos plnisse gloriatur. Deinde sanctos cineres carnalis Israel ab intus thurifero odore respergentes, indiculum

g-auderct ecclesia.

Et ut

quod

in

hoc res
nior-

ecolesiffl proficcret, si publicis

commeatuum

cimoniis nundinas bannirot

silio

m, communicitto conllugonis, Comitis Tre-

cum

uxore

fratris sui

extraximus, in quo scriptum legimus matris Constastixi, stnb CTiE Helenje etiam et a Comitissa Adelaide, uxore catite k. Quod lectum , et cffiteris Stephani Comitis palatini
:

Conrus san-

xwmx

casinensis, Constantia filia, regis Pranoorum, et cum fratrc Philippo Catalauncusi episcopo , qni

jure

patrimonii

participcs

eraut

in

Comitatu

edicto leg-itimi banni

fieri

u.
Corjtus alteri

thecx
:

interpreejusdem potentiae personis ipsa indice est tatum. expectatione 43 Suspensis igitur omnibu> sanctissimum corporis thetantae rei, produximus quod et smaragdo pretiosiorem

deinceps indixit,

meroatum sexta fcria inibi in hoc quoque sibi asscuticuMarogiensc.

Kt
ut
rata

te

Dudonc vicccomite

stipulatione haic fieret constitutio, onmibus in manus imponentibus dclcg-atur sanotffl Helenffl juTfl

incktditur

saurum

obrizo

perpetuo.

cxcus

et

claudas

smantur,
t

est, et a foab intus carbaso candido involutum Hecc tam brandeo l Ibera ferrug-ine depicto. ris maffnificentias impeadhuc reg-ii corporis gleba qua? pistico balsami aromate rialis vernat gratia, ut dignum est, sibi delibuta, totius comiptelre, electro purior, vitro cladividit injuriam. Micat testatique sunt nobis quicandidior

46

Ilis

feliciter

compositiB,

dignum

proha1

XIII.

vimus

alio

salutis

munere

populum

coronare.

S. Pohjrnr-

thecs ab olim usquc uunc martyris Polycarpi et Helenaa reginffl AiliviUa . sanctorum corpora felici sinu recepcrat. Vcrum, ut dignum reniiumpo-

Una siquidcm argentea

^ ^'
tronl.

erat, acta translationc

cis

solcmni sanctae imperatriut ossa

sancti

rior

lacte

Helenffl,

placuit quoquc,
,

sancti

dam'

mirificae suaviveritatis amici, se fragrantia

martyris
in

Polycarpi

collegffl
,

Sebastiani

tatis rcspersos,

quamdiu morosa ostensione

criidffl

consulitur, et callosa incredulitati totius Franoiffi comprobatioms diutino arrientium obstinatio

satis digna admiratioms visu retunditur. Deinde alio ab omnibus diu salutata , veneratione

ut tantl patrocinii publicum proferremua haberc comprobarcmus. Conthcsaurum nos ctiam sacerdotis signatur omnis plebs tanti martyris et

benedictione
dis salutat

adorans sauctos cinercs,

pia

cor-

i '

devotione. Tantorum

privilegio Ban-

ipsius beatae lleginovo vase, in quo nunc est, reconduntur membra. Nec mona3 ab episcopis

totufi ctorum Altivillarcnsem ecclcsiam sublevari, acFrancorum admiratur orbis , et hano diem

ra

et

ecce

in

ipso

momento
divinffi
:

transpositioms
pra^sentiae, cujus

comprobat argumentum

olamat promeruisse ha;c dics quotannis

quffi sicut

famam
tibi
,

ffiternffl

Laudis.

Vcre

Altivillare, memorialis,
et Judffl

siquidem mter tot meriti hic millia, duo pauperes adveneyant copiosiu plebis
tractantur ossa
provectae setatis
j

duorum Apostolorum Simonia

toti

quorum

alter divina castigationc

jam

nervorum destitriennio csecutierat; alter , dextro crure incurvo claudicatutus valetudine , pietate visitati, bat Qui tantaj Imperatricis mira diversa recipiunt salutis

mundo est dedicata, ita fcibi exaltuorum martyris Potatione duorum patronorum imperatriois Helena cstvotiva. lycarpi, et sanot
martyrio

Jam

dcvotionc , tnvero completa totius Oilicii ccclcsia; Iips:.na fo.nrtoumphali plaUflU ad Bedein

non tmmemorei btne

ficii.

uno momento diverss remedia 44 Deo, ait, g-ratias

sanctae

curriculo cassis luce orbibus,

currus.
sione,

quod m tncnnu tandem pcr meritum Phcebaci Helenae aspirat jucundum jubar aliquantis, pro morosa ostcnAltcr vero
alter,
inquit, beatce Reg-inre

Etenim Inter redeundum majormanicxultatio, quod evidentibus Bignia accrevit omnium pepulerat featata Iux veritatis a cordibufl

rum

referuntur.

K noctem incredulitatis, ct nulli hoc oculifl. Capitulum xiv cum quod probaverant SanQuod non vacat a in, stcrio 4und titulo
i

liccbat.

waiv

nervorum solutus, En
crure diu uterque in

ctorum osaa Levata sunt hora

diei se
Bplritufl
ei

ta

ac

oa

obtentu directo

negatos

molior pas-

mtulum
ditione

argumentum redditae Procedit SU s ascendentcs machinam erectae molis, sanitotifl et

libitinam
sanctae

xv, Quod humanl o;eneria gaudeat,

malignufl

Bemperperpriua teis

sensibufl sibi

totum hominem vendicat, ^r^erm^.

Imperatricis

diu

cxosculando

pulchra rerum Bpeotacola uequeunt expleri.O quam Altivillare, exhibet! Ilodic dies tibi

hsc

, votiva dulcoraris -enialibus tuas Kegin*

deliciifl.

liodie

. limus. Iialduinus nomine de nroe 47 Puit vir (juidam apud nos scxto die post Tornaco o, qui hoc ordine Ilclemc vcnit. Dum mcmotranslationcm sanctaj riam.

iv..

HjJ-#

10
Bl VAMIS
HOCOUBNTJS

GLORIA POSTHUMA
,

S.

HELEN^
D

riam sancti Lconardi p invisere vellet mitatis suae curationem ab eo posceret, Stephanum Comitem palatii (de quo supra diximus obvium habuit a quo requisitus quis esset, vel quo iret, aut qualiter tantae pestilentiffl infortunio
/
:

et infir-

paulo haesimus : deinde mirantes gyrare hominem se redditum sibi, magnae auctoritatis testimonio probamus. O plenas gaudiis lacrymas, quas tibi
Christe
,

fnndimus,
cantici

dum

tibi

pio pectine cordis

dulcem
erepto
lebre

melodiam

in

organo vocis tympa!

adduetus esset
adorsus est
torii
:

infelicitatis

SUffl

tragcediam ita

Indigena, inquit, Tornacensis terriut eorum Sanetorum frequento ecclesias

,

nizamus, et illi de justitio diabolicae captivitatis congaudere habemus miraculum ce*

!

Deo libertatem hujufl captivitatis, quam hoc modo, fallente diabolo Inourri. Communicato semine cum quomense agellum colueram dam vicino meo vero Augusto appropiante, cum jam prope messis
suffrag*ante patrocinio consequar a
, ,
;

omnibus sceculis nuraquam simili spectaculo visum Alteratur nova figura hominis, et antea cognoscentibus se vicinis in stuporem se oflfert peregrinae novitatis, et cum omnes recognoscit,
miratur etiara a progenitoribus ut alienigena non
recognosci.

flavesceret, et

panis inopia
,

me

urgeret,

anxius

vicinnm conveni ut sequata sorte communem culturnm sccaremus.IIle damnum futurum maturae
segetis prajcavens
tatis se
,

opportunum tempus maturiangebar egein die multa volventi tandem

,

4-9 Hanc diem nobis Regina nostra dedicavit duabus coronis beneficiorum et ante se lucere mlieru jussit duobus candelabris sanitatum. Vespertina cru * c ontmenim hora DominicaB noctis quidam pauper de ctm
, *

expectare respondit. Sic mihi negatafa-

CUltate colligendi
state familiaris

amplius

rei.

Cum

Trecuneio advenit, attollens vehiculo uxorera noraine Emelinam. Hsec dimidio anno nullam curam domesticis negotiis adhibuerat , quod
villa

malc concepta ha?c animo sententia

ag-rum
]j

sedit.

lngressus

cum

asino in festiva nocte sancti Christo-

ficium gradiendi amiserat

nervis obrigescentibus dextri cruris contracta ofquae iicet modica cen:

,

pliori martvris, angastiam mese necessitudinis Sanctorum prseferebam religvioni, et furtum, inscio

su

sed

magnanimis

ing-ressa est,
ctffl

tide, ut porticum ecclesiae miro Dei favore opem meruit san-

participe

nocturna falce
,

arvum commune

de-

Helenaa.

Nam

labiis

silens

et

pio

corde

et, ecce , ira Dei desuanimal, quod adduxeram, gravi fulmine desaviit contracta enim compage nervorum asinus diriguit, et prodigioso monstro

metebam. Nec mora

per in

dominum

et

in

regin salutans, ccepit tenet hoc morosa resolutione nervorum iterum et iterum conata, tandem
sanetae Helenae

nomen

tando,, calce terram figere

omnes circumquaque
in

terram corrui,

At ego infelix multiplici genere dolorum pleperterruit.

assi-

pauper

inopina pedis firmitate aram veneratur et ut illa Euangelii mulier , exiguo quadrante
, ,

xus. Surgunt mihi in collo altrinsecus dua; stru-

lffltitiam

aerarium sanctas Imperatricis ditat. Geminavit nobis matutini miraculi executio hujus vesper:

ma; ulcerum, et dira sanie putredinis prope

stentes infestant.
yKg-er anhelitus

aerem fatigat,
,

caput

incessabili

cardine

rotatur

brachia jug*i
ilia,

hac etenim die nostra omnipotenti ecclesiam suam holocausto voluit solemnizare
tini

illustris

Regina Deo gemino gratiarum

sicut legifer Vates

motu tremiscunt,
dissiliunt femora,

crebris suspiriis pulsantur

in
!

mane

et vespere geraina sacrificii oblatione sacerjussit assistere. Eelix Alti-

franguntur crura, crudescit in

et

dotem divinis aspectibus

feliciter delectata,

me

fera rabies inimici,

novilunio ut fera

villarensis ecclesia, felicibus auspiciis suse Patronse

pascitur morsibus meis. Heu quam surda aure mors vota mca despicis, et-ingratas vitae moras

convalcicit

mihi protrahis 48 Ad hfflc Comes illi pie benignus ingemiscens, llos duos inquit, denarios ob viaticum tolle, et Altivillarc petens , raissum ex meo nomine tc dices, ad exposcendam opem sanctae
,

tunc meruit dicere cum PropheVespere et mane narrabo et annuntiabo. Et iterum In me sunt, Deus, vota tua, quse reddam
ta
:

laudationes
50

tibi.
XVIII.

habeto spem salutis quod ejus meritis ciecus vidisset et claudus resiluisset, meis
Heienffl. Certua
:

est mihi de finitimis dicere; libet etiam attestari prsedicabilem opem nostrae Patrona3 et in exteris nationibus respersam. Eegina totius Romani orbis ut olim sequa lance justitiae

Parum

piter iltm

mulus

omnem

sibi

subjectura

hominem

pacificavit;

ita

probavi oculis.

Hac accepta

confortatione, ingres-

sus erat vespertina hora hospitium peregrinorum. Stuperes homiuem omniofficio corporis destitutum,
videres
offlcio

nunc quoque ubique terrarum ut domina suos agnoscens, pia exauditione salutis omnibus subvenit. In Lotharingia
tentiae,

castellum est celebris podicitur.

,

caput portcntuoso
pasci
,

motu

rotari

alieno

quod Horum

potari

dolores

eum

prce

nimio

adjacet dicta Araecina

quam

Huic quaedam villa rusticus quidam,

impetu vertiginis semesis morsibus fcedare , et assidue potus effusione aspergi. Verumtamen illa nocte paulo remissius requiescens, sequenti die,
se

qui in sabbatum illuxit, post ortum solis matutinus agebat ad ecclesiam. Vix ulla credet setas,
miserabilis faeies hominis apparebat. Certe humanas naturSB conditio, alia dulcior

Joannes noraine, incolebat, filium annorum plus raiuusve duodecim habens. Huic Dei potestas cujus leges tremit natura, et cujus judicia abyssus multa, loquendi facultatem subtraxerat. Qui cum jam triennium in hujus silentii iufortunio duxisset
pater

quam
ut est
alia

eum

unice

amans

piffl

devotionis voto se
illo

obligavit,

quod Altumvillare cum

suse paupertatis

memoriam

paulo asperior; quidara fugiebant venientem alii pic gemcbant diri spectaculi miseranj sortem. Recumbit aute gradus cancelli , et pro questu laorymosi oordis ita dulcem Reginam sibi amicat
,

sanctee imperatricis Helense suppliciter expeteret,

et
si

congruo

munere eam honoraret,

!

ejus favore taciturnitatis vinculo solveretur.

inquit

beata

llclena
orbis

raater imperii
retectrix

re-

Dei summi magnifica dignatio qui, ne quis diffidat, Sanctorum suorum ubique vivere patrocinia

gina
crucis

totius
,

Romani

Dominicae

magna quoque

praedicandse virtutis efficacia

induoias vel hodie

Mira resl Vix dbbo iu altum supinaus imprimis pravo sudore circa , collum respergitur dehinc mira stabilitate se immobilem iniratur. O beata meritorum efficacia
:

induoias vel hodie. ediderat, et, ecce, caput

,

commendat, ubi pia solummodo nominis eorum fit recordatio. Ecce enim pauperem pii
eos ibi
voti beuigne approbat, et ut filio ejus manum indulgentiae porrigat, jam dignum judicat, sicut olim Centurionem, ut puerum ejus paralyticum

quam expers est niorae in exhihitione salutis Attoniti visioue tanti beneficii velut rapti iu extasi
!

absolveret. 51 Insecuto itaque unius noctis

B interstitio fe- w"
' ,ir

licem

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

611

licem diem

felici

gaudio Deus

retexit parentibus

e
t

Urbanus

videlicet

PP.

II.

F.i

ruoi

pueri, et meritis sanctee Helenie desideriura eorum adimplevit. Surgit enim infans e stratis cum or-

gano

solutse vocis, et prresentiani sancta; Keg-inEB

In illo concilio Pkilippus rex Francorum anno 1095 excommunicatur, postquam ei in concilio Placentino COncessse fuerant inducitV in

sibi affuisse

digno loquendi

officio contestatur.

Pa-

rentes inexplebili gaudio jocundantur, et reverentia tanti pneconii miro fervore circuraquaque celebratur. Ig-itnr uono die post translationem beatae

causa inccstarum nuptiarum cum Bertrada. Adiri possunt Baronius et Pagius ad istum annum nec non Labbeus tomo 10 Concitiorum a
t

COt. 500.
g" CabiUo?mm notissima Galli.v urbs cst ad Ararim fluvium, vulgo Challon, vcl Challon sur Saone dc gua pluribus agit Adrianus Valesius
,

nostne Patronse Altivillare genitor ing-reditur, ut sponsionis bubb votum solvat, filio sibi comite in argumentum divinte misericordife. Deinde fusa prece, et juxta modum suoe possibilitatis data oblatione,

in Notitia Galiiarum pag. 100.

animos sanctae congreg-ationis

leetificat

nun-

h Eleclus
<h',,i

est

anno

1092,

mortuus

1103, secun-

tio inopinie relationis, et sanctam

Reginam

ut no-

Sammarthanos tomo

3 Galh\v ChristiancV
ludi-

vum

sidus illuxisse toti Lotbaring'iae, preesenti mi-

comprobatur loquentis filii. Sequitur in nostro apographo capitulum xix Quod sicut lex Euangelium in fig-ura .prsecessit, ita et antiqui sua comparatione, praefiguraverunt modernos sub gratia. Sed parallelismum hunc nontranscribimus. Fini etiam hujus narrationis subncctuntur versus aliquot heroici metri. Post quos referuntur miracula duo. Alterum quidem, De muliere caeca
raculo
:

pag. 1049. Matrona, rluvius Galli, la Marne vulgo

i

^vnis, oritm- in
lisraa, loco oui

Campauia provincia, ct in vico Banomen Marmote, distante uno mil-

Lingonum in meridiom; deinde in septemtrionem tomlens, Ling-onos cigat, Calvum

Hari ab urbe
inoutera, .loanviUam, fanuin S.
Desiderii, Vietoria-

rmn Praneicum

meritis S. Ilelenne illuminata in quarta hebdonmda Quadrag-esimalis iejunii. Alterum vero, Itera de

puella cseca feria tertia Pentecostes lumiui reddita. De quibus dicetur infra.

Catalaunum urbes Campauiffi; uti et versus occnsum Sporuacum, Castrum Theodorici, Meldas a1 Latiniaoum; t&ndemque aliquot auctus fluviis miuoribus, ad pontcin Caroutonium E Sequanse miscetur duabus leucls supra Tarisios in ortum, inquit Baudrandus. Ab atiis vocatur Materna, sicut ticet videreapud Adrianum Valesium
et

ANNOTATA.
a Anno
Christi 1095 currebat a dic 28 Maii

modo citatum. k Sine capite. De

conside superius
1

quo, uti

et

de
.

aliis

membris

allata 3

num

27.

annus 37 Philippi regis, sicut habetur apud Labbeum in Compendio chronologico ad istum annum quo etiam consuli potest Pagius in Critica
;

tea,

cst velum vcl palla serica vel linqua Divorutn reliqui vel oorpora Involvi a Cbristianis solebant, ait Cangius in Glossario, ubi

Brandeum

affertexempla.
ra Bannire, et bannura varia significant,ul !) dere licet apud Cangium. Hic vcro bannire essc idem, quod edicto publico sanoire, oonatituere vel proclaraare, colligo ex proxime hic scquentibus.

Baroniana num. 16. hub Keginoldus archiepiscopus, al. Rainaldus, ab anno 1035 usque ad 1096, jus nominis I, sedit Chnprout notant Sammarthani tomo i Gallise
stianx; ubi plura de
itlo

dicuntur pag. 50S

his

et

n De Sancti

istius rcliquiis

dixi supra

2,

non coluvrent ea, sequentibus. Verum cum paullo ante citatus ad anquce scribit Labbeus

num.

18.
;

num 1095, ubi affirmat, archiepiscopum istum Januam, Atrebati tunc vita functum die 21 successisse. Marlotus tomo 2 ac Manassem ei Remensis eumdem quilib. 2, cap. 3 Metropolis
dem
C
1096.

ato Tornacura duplex assignat Baudrandus terum in Aquitania GaltLv, ci in Arminiaco tractu superiori, ad Arrosium amnem, in limite

mortis locum ac diem designat

sed

annum
,.

Bigerrensis Comilatus; alterum, urbem Gatlobetgii notissimam. De hac suspicor hic agi, qux utpote otim fuerit sub mctropoti Iiemensi, in qua

de c Pbilippus ille episcopus,

_ Uhampagiic
2

di-

tom ctus ponitur apud Sammarthanos

Gaihie

Catalaunensem Chrisiiantv pag. 504, ac dicitur 1093. obtinuisse sedem anno

ouiinmappaBlaviana InsuLv Francnv vocatur

Gallice aliquot Mont N. Dame, ac miliiaribus
di-

d Mons sanctie Marise,

est ilie, ni /atlor, locus,

coenobium Attivittarense. dip Puto hic agi de S. Leonardo, S. Remigii Romamu ad scipulo de quo Martyrologium diemQNovembris. Mappa Btaviana diaicesis Rcmensis in ipso urbis Remensis territorio ad fluvium Vididam, vuigo ta Vele, signat locum B. Licnart. An is sit, de quo hic sermo, an alius, affirmare nequeo. Major fortasse ei lux accedct ac
,

stat ab urbe Suessionensi

Campaniam

versus.

melior,quando deS. Leonardo tractabitur dicto

die.

GLOKIA

612

ACTA SANCTORUM
D

GLORIA POSTUMA EX MIRACULIS.

I.

Miracula ope Sanctse in sua translatione in Galliam patrata seculo

x.

Auctore Almanno monacko Altivillarensi,

E. Ms. Resbacensi hic edita

Horum miraculorum auctor Almannus, monachus

Almantius

seu

Altivillarensis, qui vixit

rum, cui praedictus jusserat custos, marguaritum* pretiosum levare g-estiebat in asellum sed quam:

anno dcccxc juxta Trithemiuin prout nostro

* &l. margaritum

vis

apographo apposuit propria manu noster HeriRosweydus, uti et ista Ex Ms. Resba1$ bertus censi, studio Nicolai Belfortii. Ad Almannum quod atlinet consule quse antea in Commentario prwoio 1 et in Gloria posthuma superius 1 de illo sunt prccmissa. Nicolaus autem ille Belfortius non dubito quin sit idem, de quo mentio jam pridem facta est apud nos tomo u Januarii ad diem xx ejusdem mensispag. 2G2, in monnsterio, prout ibi dicitur, S. Joannis de Vinea Sues:

corpus manebat imrnobile. Res miral

omni niteretur conamine, beatissimum tamen Omnino alma

;

pretiosi decoris membra [penitus] moveri nequiverunt toto labore hominis fortioris quae diebus retro

consumptis duobus

ipsi asello superposita

et

deposita fuerunt manu prsedicti custodis long-e viribus inferioris. Adhaec levandi avidus, stupore confusus, timore perterritus [simulque admirationi deditus] magristrum adiit Helenam sanctam a Ro:

De Resbacensi (Rebais) monasterio in Gallia non procul a Matrona fluvio, in dicecesi Meldensi et saltu Brigensi, meminimus tomo i Februarii, die vi pag. 817. Dictum
sione Canonicus Reg-ularis.

Iong-ius venire nolle inquit; et ut celeriter sine mora * abeant, hortari contendit. At ille verba nun-

ma

quid facto opus sit, timido corde tractitans, ubi beatissima Constantini Geniet,

tii

secum versans,

*al. ipsa

trix

quiescebat, concito gradu pervenit

intuens,

diuque

eam
Tqui

exemptar dispescitur in capita duo supra viquorum toco nos pauciora substituimus, antiquo tamen numero ad marginem retento. Consuetam vero fuisse iltam historiam pr c-elegi
ginti
:

tandem pavidus
imposuit.
reddita

strinxit,

reluctatione asino

Qua

etsine [ulla] de re cunctis

Iastltia (quia,

eam sequebantur]

quidem

ccenobitis Altivillarensibus, videtur erui eoc his verbis in ejusdem fine num. 75 apud nos t Ea itaque nocte, qua in crastinum die natalis ejus, San-

quod minime speraverant, eam ferebant) admiratione vero incrementata * quia, quid res vellet [omnimodis] ignorabant, avido calle cceperunt iter
*. Denique, confitente ipso, qui eam non movere a loco, repertum est [a custode presbytero, nomine Theutg-iso] quod nocturno pollutus fuerit [in] somnio. Tunc laus et honor altithrono Deo, vincenti ternitate seculorum secula, in suo

* ul, incer*

ta
* al.

carpere

arripc-

ctx videlicet nostrw,

valuit

ram

cofratribus ha:c quae de ipsa nostro Iabore colle-

recitari

primo habebant

rc Ast

cta sunt etc.

Esec habebam,

lector,

de quibus
:

te

pruemonendum censui. Consule eliam Annotata mea. Reiauiem gesLv narratio ita sonat cujus, secundu?n nostram novam partitionem, en tibi

perpetuo regno. Amen. 54- Porro autem avidiori calle viam terentes, devenerunt ad superbissimum fluvium, cui est Taro c

per

rapidis-

vocabulum

quod

tantse

glomerationis et celerisi

riflium fln-

PARS PRIMA

tatis solvitur

impetu, ut

magnfe

quantitatis la-

vium Ta-

pis in

eum

projectus fuerit, ita turbine velocissimo

rum
hitur

mirabi-

Itter devc-

Miracula, quce

cum

circa

sacrum cor-

portetur, ut vix natura compellente queat ad fundum venire. Igitur cum pavore non minimo, iri-

pus, tum in aliisper illud sospitatis

contigere.

tuentes superbas minas aqus, deliberabant nullateuus illac transire cum subito asinus, quem se:

debat

lig-ni vitai

altissima Detectrix, sine cunctasi

CiP.

t.

Corpu* S.

Hebna
et

!<

vari ntguff,

quate
IVr

* (i/.

omnia sanctissimi
1"ii viKoiis

t
b

vig^oris sanctissima * imperatrix He-LVlena (Domino Deo plag-ae occidentali favente) sccuiidum sr r-irssn, mansioncm secundam habmt m sylva, quaa ab incolis illius loci vooitatur Sudria a. ut autem tertia lux g-elidam caalo dimovit uml.rnm, qui ejus comitatu gaudere mcruerant, [oeraentes solem rerum colores referre] itinerantium more, eapcrunt sagmaria b aternere, et aoeundi studio sua componere; usque dum archi-

"D bmazn

tione aliqua, fluvium est ingrressus : ac praeconii dixisset nostra Helena Quid
:

magni

titubatis?

Quid mirisonas undas pavetis? Quam sequimini per solum, prosequimini et in latices minitantium
fluminum. Sed omnes vicit pavor uuus enim astantium tentandi causa mittens hastam, nullo modo tenere potuit vel paululum rectam. Prasfatus autem
:

provisor,

acerrimo transfixus
frustra stellam caslo

dolore

asstimabat

oustusejusTeutgrisufl nomine reverteretur

quadam necessitativa causa non aderat prassen* Ante suarum erg;o rerum quisquiUas, unus

qui ex

micantem, tali vertice absorberi posse, post illam tantum ex ripa pedes dimisit, ^imul ac certus, quod, sipedem paulispera solo submoveret, dicto citius in pneceps eum fortiss.ma volubilitas aquae devolveret.
liter suspenso, et in limite

emmvero,

cetero-

Ita eo lachrvmabihujus vfepraesentis, sua et

omni

A omnium,
xo
'cum
;

quiqui littore

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI. stabant, deliberatione flenem est amplexus,

613
sicuti ipse

Deo charissima am- a.Auumo.

ripam stabat, ultro intrans amnem juxta ejus * cominus stetit, cui superincumbens, jam enim collisiones undarum ferem mirarebat, usque ad Sanctam pervenit. Alternantes cong-lobationes aqure tioni deditam
alter asinus, qui ad
!

plexabatur membra; sicque eum, neproclivio laberetur montis, tamdiu tenuit, usque dum ex monasterio S. Petri e, quod ad radicem montis situra est, ho-

minesclamore
ferre parati.

excitati,

sursum currerent, auxilium

et

ab imis vadis refusffl verticem ( sicut erat incumbens asino pulsabant prolong-ati presbyteri, et non perveniebant vel usque ad latera alterius asini, cuiinsederat constantissima ParensheroisConstantini. Sic ipsa duce, tumidosque flatus fluminis refraenante, quod nullus videntium credere presbyter et asini ex superbo flumine poterat exieruut salvi. Reliquus vero populus ad publicum quod inde terno aberat railliario , transmearunt vadum,laudantessuper hoc omnipotentem
) ,
, ,

57 Qui ut viderunt equum, se despecto , homini ferre solatium huic admiratione multa qui quondam formaverat verba compnravcruut
;
,

eqnus

bajuius iacri corporis

asellura.

Tunc securibus
,

lanceis

et

maehfflris

crispata glacie, ne solito dcluderet uitentium ju-

vare vestig;ia
lig-aret

unum suorum,

qui

et

hominera

funibus , et equura a scrvitio exueret, demiserunl sicque cum sunetissiino corpore re:

traxerunt ad se sanum hominem, qui ceciderat pariterque cum eo, qui descenderat, adjutoremsonipedeiu. Dic jam, o natura, ubi sunt ture leg-cs post
talia,

Dominum.
,.

55 Taliter lampade signormn

viam

illustrans

qure Christus
inserit,

mundo
?

meritis Sauetorum suoin scculase-

yutitaqux
nisosptu

perlata

est,

immo

portavit sequentes se, usque ad

rum

miracula

cui est cura Vatre alt ithrouo

dam iniap- nobilissimum

ascea( i en tem
lo,

dum qusedam
foret
,

montium montem Jovis d, Quara puella nimium crcdumortali sequeretur gres-

siraulqueFlaminosancto hius ethonor

culorura. Ipse

me

sine aliijuo cvroris Puoo pcrmittat

inclytffl lleleiiffl g'loriosaprresi-

et,

nisi ipsa

exarare cetera, per

dia.

su, ex arctissiraa semita, scopulis ang-ustiae septa, pauxillum deviato calle in prseceps miserabiliter
ruit.

Compellebat

vero

quemdam comitem nomine E

ex altitudine montis nimia ceu non jam amplius g-lobus volvebatur ad ima quam diniidiffl debitrix vitse ; cum ad voces ple-

Proh dolor

Astaldum

num
:

pariterque abstractura a morte , Otilocus [ crat ] quo tendcbant ) trausccnso

,

bis,

fuit suffragiura virtutiferffl

adunanimiter Dei auxilium supplicantis Helense. Statim enim ut incboaverunt ab imis prascordiis voces emittecffllum clamore pulsare et intonando terque re quaterque dicere, Sancta Helena adjuva S. He, ,
.

monte viara rautare, sanctamquc llelenam reliuquere quod et facerent, nisi pncdictn miracula rctraxissent his etenim afflati sinum penitus diviserunt, et iter, quo Beatissima tendebat, suinmacum devo:

tione tenuerunt.

58 His itaque
solito

miraculorum

fig-uris itincro

lc-

T.

quse ante ita rotabatur lena adjuva; puerpera ut vix videri oculis posset, proclivio montis quousque qui immobilis hfflsit prserupto solo
, ,

vato, g-audentes et psallentes super hls, qure in-

Contracta

tura scilicet,

viderant, intra Lingouicos fines, ad porcui nomen est Osvia /'pervencrunt

in basilicam sancti

viderant ultra, nec mortuam putabant , fasciolas suas gratanter miseruut, et ad se incolu-

eam

eamque

taverunt. Aliger

mem, nec ullam ex casu molestiam habentem

fice retraxerunt,

rairi-

Dominoque gratias

etrerunt; qui

meritisgdoriosissimfflHeienffl, siceis reddiditsnnam utnecquod ceciderit sentiret, et usque prope de-

Muncbundi g perporautem rumor, nedum ipsam viladlam, omnem Lingonicam implet parochiam venisse scilicet totius orbis quondam dominatrlcem Helenam; ejusque qualitatera non cessat
,

scensum montis, post suam sanatricem, immo resuscitatricemredivivacurreret.AdhaBcinsig-niauniversa plebs excitatior reddita, devotius et hilarius

ex delbsso totius cosmi * pretiosissimo imperialiter thesauro, tum paritcr cx virtutibu.s supra fassis *, et ipsius mcritis infra misnotificare,

cum

i.

s.

nnin-

ili,

Grxcc

/.6<I[J.QU.
'

sis
tice

admirabiliter e

cffllo.

Ad

istius

crg-o

potcn-

an. rapra-

blis f

eam
!

prosequi ccepit. 56 Postquam vero

g-loriosissimum deousquaadam femina manibus

jam descendentcs

ad

stri-

repens, oflicia

IV.

uti
tpii

el alius,

corpus
ferc-

Snncts
bat.

ctiorem pervenerunt semitam, dextra laevaque spe mortis circumdatam; quidam vassallus nominc veOtinus miraculis praedictis devotior factus curavit. nerationi ejus operam impendere sedulus
,

est laclirymabiliter ingressa.

implenSj ecclesiam Cernerc enim erat eam ita morbo vetusto oontraotam, ut pedes mivultibusque Inourva caduserabiliter luererent

pedum genlbus

cis,

Nam

ex caballo suo,

cui eara

jam dudum

asi-

no ablatam commiserat ferendam, timens lapsum suosequi, quem semitella minabatur, deposuit, humeros pretiosissimo ponderi veneranter que
supposuit

solam despectaret tellurem. Ligneis ergo advecta pedibus venit geatamen, inquo multce vcnerationis membra ferebantur,tremulatetigit: mox:

quc rcvocatis mrinhris usum, utncsig-naquidcm

,

in

pri r

rom|.onitur

prajterita- inflrmltatis ln-

suam

sicque ingressus et semitea discrimen, gestag-estans, ut non multo post claruit,

:

vestigari possent. 59 Ex non raodico ergo

tricem. Nam pede graviter

postea ex ang-ustissimo diverticulo,

lapso
,

ad proprium looum

invite

dolore calcaneorum Inconremeantium

,

miserabiliter

corruit corruit.

Qui

nccc interim, quanto letifer casus mimbatur moribundus brachiis almam strintanto ardentius et oculos vix ctelo dirigcns, g-ebat Reg-inam
:

ditas alte coepit emitterc voccs. Ad cujus ululatum propius commanentes, concite oucurrerunt:

ceu mors imminens admonebat tur, ut ab ea, quam prius portaverat, portaretur.
,

totus precaba-

quod numquam crcderc potuerent, pi idibUfl rcctam stare cerncntes manusquc a servitio pedum liberas intucntes, (jlorfflcaverunt Deum, Miet,
,

ratur mulier altam

incog-nitis

Cfflli

apicem
:

stupescit soluia

Populus itaque, quod ultra vitales minime ille quamquam magnitudinc pcricli carperet auras
,

plantis calcare

contremiflcit

manus

diffisus,

taraen virtutum

rctro

visis

miraculis
Cffipit

spe erectus est.

Cumque

voces

in

cffilum

Adnnrntur uniproprium offlciura virtutiferum corpus Helena ab Ipsa in versa plebs Deus craetinum ex ecclesia dcportari, Benedlotua
frequentare.

emittere, dicens, Sancta Helena, S. Ilelena suctonabant curre ; nomine quod ora cunctorum equus, quo dudum Beatissima sederat,
,

proclamantes, qui
ji.

Helenam,
:

tristes

annuente,

suum casum pro

dendit pedes,

nihilo

ducens

anteriores

te-

ut presbyter, cujus relatione didici,

gare pestes
tunttestes.

magua BOlUfl per morborum non ceflflantem cifuadhuc, qui viderunt, maximeque
facit rairabilia

quod scribo,

exis-

intraque ipsos

strictissime homi-

60

Ex

614

GLORIA POSTHUMA EX MIRACULIS

S.

HELEN.E
T)

A.AUUMNO. 60 Ex illo igltar loco unius solis itinere noarticuVI stra progressa Helena, insequente noctis
Paralytico

redditur

lo,

insigni

refulsit

iniraculo.

Quidam enim homo

dicitur ) reperio locum Oisame. An is, anatiusde quo hic sermo est ? g Ftodoardus "Winebaldi. Bollandus in Mss.

iimu mtmbrorwn ;

sic paralysi

artuum

dissolutus erat sexennio, ut omnium funditus careret subsidio : membraque

propriis deserta officiis, mortis sub imag-ine viva jacerent in lectulo. Erg-o fama signorum horta-

posthumis huncesse opinatur, qui 18 Decembris colitur, SS. Witlibatdi et Walburgis frater. De S. Witlibaldo actum est apud nos die vn Jutii,
tom.

2a pag.

485.

tus per conj ug*em

suam

Beatissimae

linteamen

Qum

in hac parte

prima superius a num.

misit iu munere, simulque ipsum, quo quotidie armaretur, gladium. Ut autem ad ipsam parva perlata sunt munuscula; remisit simul et Gloriosissi-

53 referuntur, usque ad Tunc \aus etc. exclusive, habentur etiam in apographo nostro e Ms. S. Martini cap. 24 hoc titnto Incipiunt miracula,
:

maomnium
tionis

illi

membrorum

officia, noxiag dissolu-

quoe mirifice ostendit

Deus per suffragia beatae He-

lorsione fugata,

antequam missa

rediret

ad

lenae matris Constantini imperatoris, inejustranslatione. E quo exemplari, ad nostrum aliud quod hic damus, coltato, depromptse sunt varige lectiones, et supplementa uncinisinclusa usque ad Tunc laus.
,

VII.

Ctcx
vitut.

putll.T

femina. 61 Hoc insigne salutis ut audivit puellula casca ab utero matris, pervenit ducta alieno lumine ; ubi
virtutiferam Reg-inam agTioverat esse. Cujus dum feretrum tetigit, in mediis tenebris lux aperta reiutuetur solem fulsit, quem numquam viderat
,
:

cum

PARS SECUNDA.

laudansque et tripudians, quitur Illuminatricem, ipsa propriis

suam

die crastinoproseocellis

B gens

vestig-ia, quae aute

paululum

alienis

sua lead ipsam

Omnigena

alia

mala per S. Helenw

fuerattracta h.

corpus sanata.

ANNOTATA.
a Sutrium antiquissima Thuscim civitas... Noininis orig*inem a frumento esse scribit Annius ncmpe a ilro;, quod frumentum significat, et tris, quo triplicem aristam, eompositum quoniam tribus aristis pro symbolo ac insig*ni utatur... Livius
,
:

His ita g-estis, plebeia turba

Dominum

la-udans,

Vlll.

amicam Sponsi virtutum plenam intonans

Miitaetmu

mrtuwm
privata,

Kyrieeleison proclamando sydera pulsans, avidiori remo viam sulcans, in villam, quae vulgari no-

mine Averga vocatur, cum domina nostra tandem ingreditur Helena. Nec mora ; obviam ei venit
muta,

Sutrium multis in locis nominat, prsesertim cum Hetpufi olauetrum obloci naturam, etbelliadversus Iletruscos g^erendi opportunitatem appellat pauloquc post Camillum , audita Sutriorum defectione,
militi edixisse ait, ut
iter deferret,

manuum

officio

penitus privata. Cerneres

eam

ita

miserabiliter aegTotam, ut nec, quid face-

ret, flag*itare

posset muta, nec ipsa ori

ista

cibum

ferre

valcret

manibus contracta. Et

mirabiliter est

annonam

tridui se-

concurata.

cum

In

quo

celeritati

profectionis

adversus Sutrios obesse posset nihil. Hinc et Plau-

tinum

est

adagium,

ut,

qui dierum aliquot auno-

63 A praenomraata autem exiens villa in proximam, nomine, Eallesiam ingressa est pariterquemutorum, caecorum, surdorum, paralyticorum,
:

II.

hmaticut,

nam seeum deserunt, irc Sutrium dicantur... Parum liac setate frequentatur, cavernis undique tophn, cui insidet,incisis cinctum; prout viderelicet

claudorumque sanitas cura

pellante et
tia.

illa; sicuti ipsa inter-

Domino adjuvante indicabunt sequen;

Nam

ut in ecclesia ejus beatee memoriae posita

cunctis, qui aderant, divina per

apud Leandrum Albertum

lise.

in Descriptione Ita-

fuerunt

membra

b Sagraa est, quo asinis, mulis, equis terg-um ne ab onere laadantur quae jumenta hic sagmaria dici videntur. Ita Bollandus. noster in notis Ms. ad fuvc miracula. Consule Glossarium
sternitur,
;

ipsam refulsere miracula. Quidam enim intrans homo, multo jam tempore lunaticus, siraul ac cecidit,

spiritu muto graviter vexatus, acsi penitus oecubuisset mortuus. Tota erg*o ecclesia superhoc stupori dedita, ore sedulo, uttantum casum homi-

Cangii.

Leander Albertus paidto ante citatus, interea qucv scribit de Lombardia Cispadana, Transito,
v

nis[ita etiam docuisset] a sanctam vocitabat Helenara cum, ecce, dicto citius valetudo omnibus
:

membris hominis
tus,

adfuit, et sanissimus ijle reddivixit,

surcedit amnis...Oritur Apenninojuxta Zaze, ac intcrvalloP. M. V. ab urbe Parait, Parmffl OstioTari

long-o in

reliquum tempore incolumis

prseterita infirmitate privatus. Sit hinc benedictus

raa fluens, bic in

Paduin se exonerat.

Deus!
64 In ipsa

Leander Atbertus fuvc observat agens de Lombardia Transpadana Constat... Alpes hasjuxta fauces, ubi Auallatus
:

d Mons Jovis.

Proxime

autem

villa

quidam homo morbo

alius mittr-

miserabilis, tria in g-rabato deduxerat lustra, tanrimo morbo ta ffgrotatione absorptus, ut , carne putrefacta, afflicttu,

gusta PnHuria, vetere.s appellavisse Graias et Pceninasj nimirum August dextra PcsninaSjquffinuno Mons Major 0. Barnardi, et item Mons Jovis, lasva

Mons MinorD. Bernardi, itemque Columna.iovis, diountur. e Quodnam et quale hic indicetur monasterium
Graias, quaa

ex corpore cjus ceciderint ossa. Quem ceu omnimodis confractum in g-estatorio proximi componentes, faraa signorum ducti ad basilicam deportarerunt , ubi virtutes magnffi Convig-inti tria

stantii

sponsi dilecta dispensabat Helena

non

ta-

men
tes,

ullo

modo sanitatem posse

recipere creden-

non

est

mihi promptum dicere

erit fortasse his,

morbi mag-nitudine seducti.

O rem miram

qui hnic locorum tractui sunt viciniores. Idem sitdictum de situ determinandopresse villaAversia

forsitan aliqnibus audituris incredulam ? Ex lectulo , quo adveetus fuerat , conabatnr surge,

rem

gwet Fellesi, quseinferius occurrunt. De Fattetamen videri possunt, qugedabo infra in Annotatis ad partem 3 lit. g",
f Flodoardus lu vicum qui vocatur Osismus. Tn tcrritorio Lingonensi (Lingonesurbsnotissima est in Campania Qallise sila, quxwlgo Langres
:

xv annorum curricula , in aliud non fuerat versus propria virtute. Quod qui cum adduxerant multo stupore intuentes, et, propter morbi long;itudinem et gravedinem, conamen
re

qui intra

latus

illud

pro nihilo ducentes,

interrog-averunt.

tandem
At
ille

quid

vellet

facere

virtute

quidem
afflatus

DIE DECIMA OCT.YVA AKiUSTI

A.

615
A. AtfH.

afflatus beatissimae

Helemc, sed adhuc inanito

,

ag--

cito

gTavatus corpore, ut levaretur flagritabat obnixe. Tunc qui eum asportaverant lmc sine divino numine non esse coyuoscentes, statim eum non jam ex toto sed ex parte juvantes erexernut.
,

gradu, ubi Banotissima almi corporis quii bat gleba, perrexit, diu salutem tilii oravit; do-

num

vovit, et ad propria rcdiit.

Puerum

erg-o,

qui

Et

ecce,

a feretro

Mediatricis odor salutis alita

latus naribus cicatricis,

segroti

omnia

soli-

quinque jejunaverat dies, lcetantem et incolumem ropcrit ct quod ipsa hora, qua ad cryptam Beatissimffi salutem ejua flagitavit, lac trahere coepisset, invenit, omnipotcntique Deo gratias egit, qui, quod
:

data sunt membra, ut nulla priscre infirmitatis invenirent vestig-ia: firmiterque deinceps calcans dudum incognitum solum, qui allatus fuerat viribus alienis, ad sua hctanter reversus est propriis vectorem suum grata mercede revexit , universasque adjacentes provincias ad laudandum Domi:

modo speraverat, unicum filii primogcniti amorcm rcddidit, qni usquc hodie geuitori supernullo
stesj vita fruitur hesres.

69 Accunnilontur
iis
,

pagins& miracula
veridica

qusa

qui interfuere,

sunt

relatione

ab com-

xv.
paraltjttcns

pcrta.

Quidam

tnnlr vitx
i

Trovir

homo omniuin

num
XI.

excitavit.

rum
post

mcinbro- MfK

eta-

ita

orat privatus offloio, Ut nullo

lecto,
nisi

modo mo-

ptu$
i

item

G5
rici
in
(i-

Non muito
,

cujusdam nomine Hade, ,

veri posset e

aliquo veotus g^estatorio.

iirpu inu-

rlawla ex
xi trro

iris.

filia nomine Bava genibus repens manibus ligneos pedes tenens, odore sigmorum aillata fuit quam ex utero matris sua3 claudam coram omni clero nostra Helena fecit gressu incecomite vita, in cidere recto : et usque hodie
:

Aligera autem excitatus fama virtutum, vehi se feoit post Beatissimaa corpus salutiferum, usque iu Pallesiam, ex finibua Treverorum. Qui'reddi-

tite

wm/ie; itein

rii

ctca curniitur.
*

tus*

rum

vitate
lis

Durocordorum Khemorum b sanctimoniaab omni rugra veternosai iufirmitatis pequod fuerit claunitus exuta. Qui non credit quantam da , ipsius potest cognoscere verbis
est,
, ,

miQm retraxerunt sua multo jana tempore relata m- dllum cinora, [taque per septem vices omnium memsanitati per gloriosissimea

Re&inoa merita

itc-

vc<l

brorum soliditatem Helense

suffragiis

mirabiliter

adeptus; totidem vicibus, desideriis prementibus camis, miscrabiliter est contractus : quia, Ut ipse

[',

B
XII.

in se virtutem

beatissirme nostrffl Reginaa

fuerit

experta.
alia
ti

tandem prodidit, vioesimus jam vertebatur acnus, ex quo non fuor.it coufessus. Ilortantibus itcque
qui
prsadicta cernebant

parahj-

dissoluia,

60 In ipso etiam temporis articulo , rumor virtutum quamdam traxit feminam ad sanitatis dispensatricem Helenam quae paralysi dissoluta, ling-uas funditus amiserat munera, pariterque demissis nervis languida mauus dextrae dependebant
:

Insignia

confltetur

jam
red;c-

tandem diu
gev
llcbilis

colata

pcccauiina.

Ilauil
:

mora

ditur confesso sanitas permansura

sioque qui

fuerat advectus, ad propria

gaudens

revertitur sanus. Hino laude etgloria benedicendus

vinculo.

Qua3 ut venit, et pro desiderio recipiendi sanitatem allatus linteolus Sanctissima? feconfestim sanse redierunt munia retrum tetigit viget dextra firmato robore, obstructo ling-uai gravi pondere palmaa, quod multis aimis dependerat inutile. Veneremur ergo tantce felicitatis vel salutis decus insigme; per quod nobis tanta Christi monstrantur miracula, per quod ligno vi;
:

Deus,

dum

polus In euo sphffirasignifiros custodieril

cursus.

\cc tllud silentio tegendum, quod soror jam non semol pradicti bajuli e, dextrum latus corporis sine ullo usu yestabat inutile pondus, resolutaque membra suis offloiis deserta, et languldas compag-cs illa in parte pendentes dimissjs nervis. Quffl ut delata est ad basilioam, in qua virlutis

tse

prophetiae complentur

detecto diaboli calcautur fig-menta, per quod oracula, per quod freno jacula, filii regis insigmito hostium proturbantur

tutinoma quiescebat Helena, ab ejus feretro saodor egTossus infirmo corpori proprios rcddidit usus
:

sicque prffidicta muliercula suis

Ifflta-

ipsumque omni in
cula.
XIII.

praelio

comitatur

triumphalis

tur incedere plantis, quffl illata in ecolesiam fuerat

victoria c. Benedictus erg-o Trinitas

Deus

iu se-

viribus alienis.

snrdus a
nativitalc

Ig-nicomus interea sol fundeus iu terris roseumjubar, exturbatorem mortis revehebat diem d, qui culmcn alti nominis a dominante Domino et, ecce, quidam a rnatris utcro surdus, trahit
67
.-

'

vervecem

adducebat in muMissarum nchoata sunt soloninia. et, ut nerc in ecclesiam est ing-ressus. Ut ventum est ad Euan gelium, meritis Hclcnas surdas aures penctrat sosanctissiinuj Reginae

mulier cfflca, rumore siquam quia ad eam tracta est somnue, ob hoo suus dimittere ingens presserat eamsatagebat maritus Qtsol ergoccspitse reddere ingreditur ecclesiam, raunus acceptura k terris saluiis. Nec mora, id esthoratertia,lumenexpulsIs
Ciroa illud

tempus

gnorum

audito,

tencbris rocipit, universa, quffl aderat, admirante mmilia, sicque nullo ducente, gTatanter rediit ad

propria

/'.

nus vocis

aeriffi,

statimque, Euang-elio perlecto,

viva ccepit voce clamare, sc

numquam,

ni.si

tunc,

ANNOTATA.
characteres nostri apographi ita conatus sum. rcstituere Bemob Durocordorum sive Durocortorum metropotis Retnenais. rum nomine vocatur ipsa Vide plura apud Adrianum Vatesium in Notitia
a

Euangelium

audisse, et

Deo

gratias vociferando,

clamore basilicam omncm implere. RffiC uuivcrsi perpendentes,Dominumuuanimiterglonlie.ivMiint, qui per suam Hclenam, virtutum miraculis prupriam
XIV.

Ewnidos

^wr periciilote.

rgro-

decorabat ecclesiam. 68 Quidam homo nomine Hadericus, non ille, cujus supra mentionem fecimus, trimum primog-enitum habebat filium, cujus tenerrimis membrifi

Gattiarum.

tans,

ita inEequalitas iiifusa crat corporis, ut

,

quin-

ex quo lae, quod tus jam exactus ftierit dies solum adhuc habebat cibum, minime traxisset ex inatris uberibus. Trifltfttur pater, liaud minus
mater, cernentes mori,

Dominicm passionis, quem B. Belena misitad ftlium <<>nstantinum,cqw> /rmumconficijussum,consule meum Commentariumprxvium
c Dectavo

I)

in initio. d Ucsurrectionis videticet

intetti<j<>.

Dominicx rjuantum

qucm necdum

plenc co-

ego quidem
'

gnoverant vivere. Intcr liaec praj doloris magnivolventes, ut nostram tudine, quid facerent, multa Heleuam compelluntur reliquosuperhoc adirent
Igiturgenitor conruin signoruin pcnnigera fama.

intelligere videtur, gui sacras Roma detutit, et de quo supra S. Ilelcna: retiquias
o

Teutgisum

5
f

Flodoardus

lib.

Historix

ecctesize

Remen51*

AmqusU Tomus

B1

III.

G16
A.AiuAimo. s is

GLORTA POSTHUMA EX MIBACULIS

Almanno
et

S.

HELEN^

ca p. 8 superiora miracula, quse ex protulimus, in Compendium contraxit.

PARS TERTIA.
Inter

ambulant tramite recto vias prudentiae, col- D loque assueto disciplinae bajulant Domini jngum suave et leve. Salve, salve mous, mons re nulli tertius, Oliveto secundus, et, ut fabulis poetarum in laudem tui utar, excedens de terris; justitia in te fixit extrema vestig-ia. Quid pluraPSi nomen habe-

varios

sacri

corporis

compeAlti-

titores prcevaluit

ccenobium

Roma tota fuisses. Hincex tua, caelitus missa secuudum Deum et seculuin digmitate pater praelucere, quod numquam dimittet tua in fundamento
res,

villarense
staiio
;

ejusdem elogia;

dcva-

mensuratrix coluraba f, exterminari pullos tuos a milvo ave raptrice et sordida. Hsec de nobi-

mira piscatio Sanctw me-

nomine paueis siut dicta, Ad intermissa paululum nostra tenuis revertatur penlissimi locf aptissimo

ritis attributa.

nula.

XVIII.
Dllffl

can-

tenditur de

corporeSancta;

ad nobilissimum Altumvillafuerit Domino favente rensc coenobium tcxtus.Fama tantae nobilitatis a illata, ordiatur

Ab

liinc qualiter

ceu jam dictum est, alig-er rupopulos sermone replens, occidentalia sola circumiens, jamque tandem caput inter nubila condens. Belg-icse secundaB nobilissi73
Iuterea,

mor

multiplici

eriiat cor.
conflr-

povis

tnatur.

mam

Durocordorum Rhemorum
,

ing-reditur

pa-

vcnte,

Deo fuad

Eemiuac ut circumadjacentes provincias longe

la-

camobtum
Altnnlla-

tequc ccepit irradiare, tantumque thesaurum Bomse furatum, ct in Fallesia fore reconditum,
nuntiare
;

nuntians inventricem ligni vitse Helenam, eois arcibus furatam, et inpagum Vonciacum * g in villam jam dictam Fallesiam fore ad-

rochiam

fvrtt U-

reme
tur
:

dvfcr-

hi

in

quorum fundo

erat posita

at-

tcntius custodierunt, et ne deinde vellet recedere, ei monasterium snnctimonialium cx rebus et

filiabus Miis dcvota mente voverunt. Ast
alii,

vectam. Quod audientes Rhemcnses , pariterque Altumvillarenses, non credunt fieri posse ullo Francia decoraut Roma privaretur, modo,
retur tanto thesauro.

ffendum,

Vauciacum
9

et

Quidam etiam

asserebant,

prsecipue Ehemenses, ut tantum habere possent thesaumm, omni se hibori dederunt sed oiunipotens Dcus, qui hunc in multis mirifice elegit looum, huic destinavit tam pretiosi pondeiis marguaritum. Multis enim (uti ipse nobis presbyter
:

referrc solcbat) ut

eam

haberent, e diverso pu-

mausoleo ejus Hierosolyinam gaudere, non Romam donec Historiae eeclesiastieoe tripartito libro h revoluto, tam pretiosum soma i repertum est,RomEe fuisse repositum; hanc vere furatam, et non aliam; sed ipsam Helenam Conomnipotens Trinistantini imperatoris matrem
; ,

usque ad mortem certare cupientibus, ac praecipue, utdictum est, llhemensibus,

gnantibus
,

et

tas Deus,

solc liquidius patet,

Domini, ct

suum

velle fuis;

se,

ut

veniret

ad coenobium

Altovillarense

de

XIX.
It
i

intlUS

nominc pauca libet hic inserere. 71 Prassagio namque muneris caelestis eum intni glossain * sui vocabuli staturum permansucujus
loci situ et
,

est ingressa suis supplicatus tridignatus est ostendere famulis duano jejunio, et consultus vulgari suo judicio aquffi. Ergo tantus in fundo Vonciaco compertus * fore thesaurus, cerneres certare Remen,

postquam hunc locum

'

f- corn-

ses,

rumque
i.

prffividentes

Allumvillare

vocitarunt

e.

sc-

rumlum
Gtj
llliill

MllllU

altum inquam , et revera alto nomine quidem, sedplus offlcio* nomine non literali sed mystico, fovendo. iu aphasraque syderea ei pcrpetim vera uujus nominis spiritalis efcymoloffia ab altitudine, quod mensuras nomen est, mystice di,

simulque non minuslaborare Altumvillarenses, et omnes, quicumque audierant, ejus sitire praesentiam. Hinc pug*uabat Pardulus Rhcmorum prjetor hinc instabat Hernieus Altumvillarensium procurator Carolus autem imperator k cum famam audiisset, quod in Altumvillare S. Helena
;
:

pcrtus
forct

dum

deportata

dicerctur,

nullo

modo

credere voluit.

Unde eonvocans ppiscopum

abbatibus
et

ipsius civitatis,

cum

cta

In alto enim speculationis theoricse nulla

profunditate
patienter
sophias
divinae
;

ei

viris

relig*iosis

in ipso mouasterio

oellarum est prima- latitudine charitatis nulli est

ipsa seounda
oet
i'i
j

scili-

humanaB etiam Athenis prselata

sustinendo,
decore,

si

contigerint,
eniin

long-a.

adversa Sed

vere etiam liberaliter diverso

Altumvillare nuncu.

patur,
ruiu.

vernantc

more

gemma-

Hinc enim frondium coma sylvestris simul,

atque multiplices arborum fruges, lllinc placet uberrima tellus- istinc virentia prata graminibushinc
mifl
' /. tiuti

publieum fieri, utrum monachi an falsa proferrent. Judicaverunt itaque non aliter esse credcndum, nisi monachus isdem, qui eam ad nos as portaverat, mauifestum judicium fecisset, et in calidam aquam toto corpore nudatus intraret. Sed ut Deus rei veritatcm manifestius panderet, ita huuc inter fervidaa uquas conservavit illsesum, sicut et ab ipso mendacio, quod dicebatur, noverat iucorruvoluit judicium

verum

dicerent,

hortorum odorifcri flores hinc vinearum abundant botriones b, quiquc turgentibus gem;

ptum
74
reg-nu

l.

XXI-

Cum
Deus

autera pro
traderet

lucentibus rutilant in Palernisc, Talisest prsecespes, tain melliflua *,

hominum peccatis plurima in manus Northmauorum,

illudque,
jjrtissan'*

/VorflUMfl*"
uas'"'

dieti loei

tam grata, tam

et ecclesias

incenderent, ac monasteria vastarcnt rum

melUfluuB
eic.

suavis, tain jucunda,

ItiulatVtir.

quod decoratur Matrona, imino plus decoris ex eo accipit Materua d illa

72
in

Neo transierim

parte laetior unda, Taliter divinitua est condi;

tum Altumvillaronse castrum

acie
nobilia

in

quo

astant in
et,

omnia ornamenta in urbem w deportare sed, superimminente pagana g-ente, omnia relin* quentes, vix per fug-am erepti, solas animas salvare cupieutes, a minimis usque ad maxima, cuncta
eoelesiastica

m;

voluerunt monachi Altumvillarenses

noite, alit

deftrtup

eastra

Dci,

ubi sperautcs,

pro

perdidcrunt

exceptis

taniummodo

corporibus

gementes hiehrymas rorautibus oculis, non erunt gemendi iu ultricibua flammis. Neo transierim, quod vulgo Altumvillare vocatur
desiderio paradisi

sedulo; et quam bene. Alt e vetulus more dicitur nostro.

in cjus
tiffi ,

namque Teudisco,

Agonizautes enim gymnasio, reliuquunt distortum iter infanet callem impatientcm fraeni adoleseentice,

Sauctorum, et reliquiia eorum, neque calice neque etiam candelabro, vel raultis aliis ornamentis ex omni ccenobio remanentibus. Omnia quoque monasteriaet servorum Dei habitacula igne consumpseruut, ac deinde per plurima tempora desolatus

locus

lationem.

semper ad majorem devenit desoNeque fuit qui pro Dei amore, et

-

S.-Petri

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

S. Petri

C17
AiAu, *" n
'

quoniam

Apostoli misereretur loco et| subveniret tam houorabilis ad tantam deelinaret in-

dafaterna;

idem quod Matrona, Vide Annotata

est,

ad 5
e

Ut.

i.

opiam. Et sicut tunc, ita et nunc, quod est et tit lamentabile. Sed omnes , qui cum Christo cupiquatenus ad statum intercedant unt gaudere pristinum eum reducere dignctur Trinitas Deus.
,
,

2Ut Germanice idem

quod vetus

vel

senex.

Amen.
txii.

Piscis

miro

75 PnEterea non incongruum nobis visum est huic opusculo ad laudem B. Iieleuse subnectere, quod meritis ejus o credimus contigisse. Ea ita-

que nocte, qua in crastinum die natalis ejus recitari primo habebant corara Fratribus haec, quae
de
ipsa
,

fFlodoanhts in Historia ecclesi.v Remensis tib. Nivardo h<rc narrat Quadnm verodieveniens de villa Spernaco, simul comitante abbate Berchario, visum sihi est, transsecum >i<*debere paululum requiescere ito flumine caput in sinum sedentis reolinans Beroharii. que et visum vidit soUicet eolumbam obdormivit
2 cap. 7 de S.
:

lucura Bylvra circumire, et in fag-o

quadam post

nostro
uti

labore collecta suut

,

piscatores

hanc circuitionem resedisse.

tdque tertio colum-

Fratrum
al.

vano

nocte in piscando p expediebat vero totam noctem pene frustra consumpserant, varioque * labore semetipsos"; falaborabant.
tig-arant.

bam
etc.

Jam

videt eamdem egisse, tumque caaloa petisse Idcm prjesul ( Nivardus videlicet) suooidi sylvam jubeus, in honore 8. Petri etomnium Apo-

quc

Cumque

eos

jam

taederet laboris

et

stolorum
servis

ibi

oonstruxit eoclesiam,et ubi resedisse

,

nihil se proficere putarent in reliquum uoctis eorum quidam manus tendentes , tsedium fatigationis suae in S.

columbam

viderat

altare

instituit

oolleotisque

Helenam

retorserunt, dicentes

Dei monasterium ordinavit AUivillarense. Oppidi Speruacensis seu Sparnacensis situm vide

O S. Helena , quid deinceps acturi sumus? Echoce, totam noctem in vacuum duximus. Num
die

iufra in Annotatis ad rumtit. g'.

g-

dassem tertiam miraculoet

sine

munere piscium ad monasterium

redire

Vonciacum

vel

Yanciacum,

villam Falesi&m

al.

divinis

habemusr" Numquid Fratres, tua sanota solemnia laudibus * extolleutes, immunes erunt laboris nostri? ista igitur conquerentes,
bis

hinc colligo vel in eodem fere fuisse loco, vel saltem aliam ab alia non longe remotam. Ex his vero

laudibus

panterque

iis

ver-

auimos et spein recuperantes, contestim cum impetu rete gurgiti subini&eruut. Cum repeutc pisermone voscis magnus, quem esocem q Latino

camus,

meritis

S.

iieleme prseparatus

rete in-

DurocordorumRemorum IngrediturparochianijSeM, ut ego quidem interpretor, territorium deduco priora duo nominata^loca, si non in eodem terri' torio, saltem in Campania, et in via, qua em Italia redux Tetgisus, sacri corporis portitor, direaerit

non multo minor siliit, simuique cum eo et alter retis iaqueo patrios cursus sibi denegatos ejusdem
sensit.
adinvocationem S.
7b'

suum

Miro autem modo

,

cum

extraheretur

subito

ille

minor

a piscatoribus aqua piseis , ut sensit

iter territorium Remenseversus, sita fuisForte tamen designatur Vassiaoum, de quo se. agit Adrianus Valesius, VulgoVassy, oui propinquus est locus Puteolus, vulgo Puisie.. \ assiaoum autem estoppidum ad Blesam amnem, qui in Ma-

Helenx

suam nuditatem, omnem tbrtitudinem adhibiut, aquam. scissoque reti, saltu magno se recepit in
queruli voEjus preedatores valde tristes ccBpere Domiua S. lleleua, lieu cem dare olamantes
: !

tronam devolvitur, (la in libro miraculorum

Blaisej cujus Blesas

S.

flt

mentio

Beroharli, sicut observat

idem auctor. h In Tripartita

Hierosolymis
;id

lib

cap.

18
,

dioitur
et

solum
lffititie

quid

iaciemus
ostendisti,

nunc
et

mus

Cur nobis quod petiviillud tutum tuis tamulis nou

?
,

filium

rediisse

oum

servasti?

iamplenius

'

Flodoar-

ergo virtus sanctissimfiB huc declararetur, duiu adhuc ipsi idem piscis majorem saltum talia clamitarent relinqueudo aquam, ad quam prius fugerat dans rete adusque pervenit, et cum repetendo eam superiorem, feritate quadam ora apenens, funem morsu apprchendit, ipsique , cui rete haerebat, dependit * a piscatoribus caperetur
in
,

Iteg-inu; et-

transisse a seculo. Bectius consuluissentEuBebium et librum de lib. 3 de Vita Constantini cap. 4.8,

Manificentia Constantinl etc. , uti observat Bollandus in notis posthumis ad hunctocum. Adeat

przcterea lector

mcum Commentarium prxvium

n.
i

kldvelpost

Idcst, corpus, Griece ffwfia aliquot annos factura, vel oerteper

dus pcpen
dii

quousque Igitur non

est

dubium

per merita

S.

llelen

totamque ipsum ibi adfuisse, qui Petro piscanti, cousumptam plangentiadfuitj noctemsinecaptura debemus per quem cui gratias iudefesse agerc
,

anticipationem hicappellaturOarolus Calvus Imperator, qul anno demum dccolxxv post Ludovioum BollanLotharii fllium imperator est factus, inquit

dus in notis posthumis Mss.

Translationis historiam, corporis hodiernw SancLv probationes, ac vindicias pr&misi supe1

tantis patrociniis

suorum electorum uos

foveri seu-

timus

qui vivit et regnat

cum

Patre,

Spirituque

rius.

saucto ante secula, et in

omnia secula seculorum.

Varim eorum in Gatlia grassationes seculo notissinono medio ac deinceps sunt ex historicis

m
n

Amen.

'"'''

ANNOTATA.
a

Remensem inleltigo. Duas vanas tectiones, quasnum.lh ad marginemvidcs, accepiexatio

et

Nobilissima fuit Sancta conjugio videlicet

genere, sicut irnperatoria dignitate; non autem num. 13 tamen supra in meo Commentario prsevio historiie auctor, prout volebat Almannus hujus hic iterum velle videtur. b Quod Botryo, botryonis (Grtece (3orpov) uva, rasit, quod fi&rpvq botrus, id est,

nostroexemplari. Videsupranum. 18. olnatio nostroMs. additur, Domino largiente. hanc piscationem contrap Ftodoardus miram accidisse in lib. 2 cap. 8, eamquedicit ctius refert

idemhic

cemus,colligoexsensu;tametsipro condititio raeeaccipiatur apud Vossium in Etymologico lin-

mo

Materna (idest Matrona) flumine. Plinhwlib. 9 cap. 15 Borlblt praeciq Eaocem Colvenerius, pua magnitudine reperiri. Suriue, ealmonem Interpretantur q.uera quidam ahiquc de salrnone ag-it idem quasi exossem dioi volunt. At nomine appellat Gesnerus lib. \, et et buo
,

guse Latinw. dicitur a Falcrno c Ealernum, vinum nobile,

piiniue, de pieoibufl, TJlvsses AldrovanduBlib. iet 5

Lucium
bus

agro in Campania

Italiw.

notis posthumis. Quivultcssc. Ita Bollandusin

G18
A. Aliumko.

GLORIA POSTHUMA EX MIRACULIS

ista e

S.

HELENyE

bus adjungo

Marlolo in Metropolis Remen:

sis historia lib. 3 cap. 25

Porro esocis vel exocis

/soimo

sulmo * dictus, piscis marinus est, et ossibus caret (de quo Severus Sulpitius lib. 3 Dialogorum De virtutibus S Martini cap. 18) seraelque gustata aqua
dulci fluvii,
in

utraque elementa peccatis hominum, et neg^lio-entiis in Dei cultu exig-entibus, divina, verum seraper justissima oranipotentia clauserat, populumque
praedictae provincise fames dirissiraa, jugis inopia caeterarumque rerum penuria miserabiliteratterebat.

quem

subire contingit, vix

mare regreditur. Unde mirum non

est, si in

uraquam Masit.

80

Nullum

ig-itur aliud

remedii g-enus videba-

trona juxta Altivillare coenobium inventus

Ve-

quidquid sit de ista inventione; mwo iamen modo, ut hic proxime sequitur, ille miuor piscis captus est.

rum

tantam pestilentiam repellendam, divinamque animadversionem complacandara quas quotidie magis magisque in populum grassabatur, nisi quatenus jejuniis, vigiliis letaniis Sanctotur ad
, ,

" <WMiu B

rumque supplicationibus atque eorum

nibus
propitiabiles Dei

deportatio-

aures omnimodis
,

pulsaele-

II.

Miracula

cum

S. Helena,

rentur.

Quid plura?
,

Pontificum
,

abbatum,
totius

ricorum

monachorum
consilio
fierent
,

g-entisque

tum
ctore

pro-

ab

aliis

Altivillarensium
seculo
,

vinciffi

unanimi

Patronis

facta

xi

auAlti-

ut dictum est
si

decretum est, quatenus, Sanetorum dcportationes

anonymo

codice

villarensi.

SECTIO PRIMA.
Pramonilo notifto
leotot

quo modo exinde divina iracundia mitigari vaVisum est etiam Deo devotissimis Pratribus coenobitis videlicet Altivillarensibus quoad exemplum vicinorum provincialium deportarentur corpora sanctorum Nivardi b Polycarpi Sindulphi, Madelupi, ac beata^ HelenaB Christianissimae imperatricis, quaa apud ipsos cum mag-ni holeret.
, ,
,

noris veneratione requiescere creduntur.

Hoc

pograpJmm liabemus hoc

pra3fatio

titulo

prxmotatum
,

au- E
,

tera

ipsum placuit

fieri

quarta feria septimanaa

vde
da-

-tA-Incipit

miraeulorum

quu3

Domi-

hac nurra
tione,

mis noster Jesus Christus ostendere dicrnatus est

per merita Sanetorum in Altivillarensi ecelcsia qui-

tur eyftdcm

qua celebritas sanctas Pentecostes habetur quotannis. Interea jam tempus advenerat, quo debent * praedictorum Sanctorum perferri atque deferri pretiosissima pignora.

'

f.

dcbe-

rcnl

apogra-

escentium, Pnefatio sic incipit

raculo quoties ad
et divina

Sanctorum mi-

phum.

Yerum quid

miraculi contig-e-

memoriam

rcvocat infirraitas

humana,

exinde collaudantur magnalia

ritnocte ipsa, quaa diem praecedebat indictae Sanctorum deportationis, dig-num raemoratu arbitror esse

gratia omittimus. Sequitur deinde nary^atio miraadorum, e quibus statueram primo ea dumtaxat excerpere; quoe ad S.
eic. quse breviiatis

imprimis.
81 Est consuetudo devotissima quorumdam ru- iwanmr sticorum villae, qua3 nuncupatur Alsuntia c, qua- wpora tenus adveniente vespera pra^dictas solemnitatis corpus sanctissimi confessoris Christi Sindulphi de-

posteaconsitio, censuitypis

Helenam pecuiiariier spectant verum, mutato committendum totius narrationis contextum; quia Sancta nostra cum una sit e dictis Patronis, partem etiam simul iliis habet in miracidis. Auctor narrationis est anonymus. Ea vero, qu<& in eadem refemmtur, unde et a quo fuerint transcripta, notatum lego
; :

ferant extra forcs monasterii

cessione et

cum
,

insigni

pro-

laudibus h^^mnidicis. Hsec autem illorum consuetudo inde descendit quouiam prsevilla fertur reclusione solitaria, vitaa suaa transegisse tempora et quia apud ipsos inibi plurimis miraculorum in-

fatus sanctissimus vir, in

eadem

posi finem nostri ecgraphi his verbis Pideliter exscripta, et ex Ms. monasterii Altivjllarensis per

sig-nibus floruit; idcirco

ei

jam
,

dicti rustici

me

deferunt

J).

Kupcrtum
in

mdclxix
chius.
Matjmi ter-

anno Maio, sicut apposuit noster Papebro,

Reginaldum

videticct

omnibus annis obsequium

,

suse devotionis.

Cum

itaque

ut praelibatum est

beati Sindulphi cor-

pus

cum

processione

*k andttate

Pauadis hisce prmnoiatis, en tibi, lector, ipsam anonymi narrationem, per cujus decursum nonnu u as n am notationes invenies, elucidationi ejusdem congruentes. Nos iilam divisimus in sectiones duas, ac numeros sequentes. Sic so78

ferretur, erat ibi ipsa hora raulier

condigna deferretur ac requaedam pau- p

nat Igitur anno ab fncarnatione Domini millesirao quadragesimo octavo, lndictione prima, Hen:

percula Adelaidis vocitata, toto corpore satis miqua3 dum a Sancto prece intentissima suas infirmitatis deposceret levamina , confestira incolumis surrexit omnibus membrissanissima. Quia vero jam nocte instante mouachi ipsiserabiliter contracta
;

uscoenobii

aliis curis

autcm rege regni Prancorum g-ubcrnacula adrainistrantc ct AYidone a archiproesule pontificarico

,

erantintenti, interim factum

sanctonm
Patronorwn
AUivillOr
rensis moiiasterii,

li

Remorum cathednu

praasidente, g*esta sunt mi-

rocula,
tis

mcmoria cunctorum

dig-nissima, a pnefa-

quffl

Sauotis in monasterio nuncupato Altumvillare, praesenti relatione piis bonqrum auribusdeparvitati fucrit possi-

crevi euarrarc, prout meas

bile.

insemiraculum conticuit. 82 Postera autem die adveniens, et veritatem miraculi in se perpetrati coram omnibus pandens, grates iunumeras Deo Sanctisque ejus ob recuperatam sanitatem suam reddidit exultante omni populo et monachis cum laudibus hymnidicis
,

mixtis g-audio lacrymis Sauctorura , detulerunt

satis
laris,

et ita

levantes corpora

ea

h'ra<mam
ihpascnui;

79 Erat ca teuipcstate uou

solum per

omnem

in quoddara

pratum
:

Re-

mC nsem provinGmm, vcrum et in plerisque Francia3 partibus tanta aeris termeque ariditas, ut a nonnullis mortalibus, siceitatis, qu conlig-it sub Helia
propheta annis tribus et mensibus sex, arbitrarentur iramo timerentur rediisse terapora. Aerquippe pluviales

amoenum ad
esset

radices ejusdem montis Altivil-

/.

profe-

irabres funditus neg-averat; tellus vero ad perferendos* fruetus se^etura, viuearuin, arborum

quo perventum, depositis in prseparatis sedibus pig-noribus Sanctorum postulaverunt praadicti monachi quemdam seniorem clericum urbis Eemorum, nomine Adalbertum, qui sermonem faceretadpopulum aderat enim pra^maxima mul-

secus ripam Maternae fluminis situm

dum

titudo

plebis

rcndos

eajteroruraque
gata,
satis

quse confluxerat ex vicinis villis

proventuum

nullis

superque pig-ra jacebat

humoribus irriquse tamen

:

urbibus atque castellis. Ig*itur ut praefatus senior adstantem populum admonere coepit dc contemptu
vitiorum

DIE DEClMA OCTAVA AUGUSTI.

vitiorura flaeculi prsesentis
futurie aeternitatis,
,

619
,

ct adipiscenda g-loria

nec non

et de gestis vitse

eorumtoni-

dem Sanctorum atque

miraculis, repente

cum

eorum miseratione rcspectus auditum integerrime recuperuvit, collique vigorem pariter recepto, ineoluinU et gaudens ad propria remeapia
vit.

A.Asownio.

truhoribili turbo irruit venti vehementis, licet ipsa hora iminens-i existeret serenitas aeris, utmonstraretur indioio evidenti, plncere cuncta, quae fiebant

86

Matrona queedam

nobilis

mulicrem

con-

uiij

tractam, cui quotidiani victus stipendia ministrabat, ad

uisdem Sanctis, ipsorumqucspiritualem adesseprfflsentiarn cum suornm corporum reliquiis. Extemplo

vero omnibus, qui aderant, exterritis, ut praediotus seuior loquendi ad populum fiucm imposuit, sub-

eorumdem Sanotorum direxitloca, causa

videlicet

experiendi , utrum vera forent , quae de ipsorum gestis inibi ferebantur virtutum mira-

culis:qu83 confestiin adduota ante Sanctorum pi-

secutum

est insig-ne

miraculum Sanctorum

interce-

gnora

comtiantiItts

dentibus meritis. 83 Aderat quippe

mnltitudine plebis
,

Protinus org'o tunc ibi una cum ca^tera puella qusedam debilis, quae

miracu

seipsam
vicino

illo

attraxerat cuni ingenti conamine ex

oppido

Mnrogilo

nuumquc

scabellulis.

firmitatis illius

genuum reptatu maNam, uttaceam caetera inincommoda ila cam divina po,

tentia attriverat, ut adhaesis posterioribus calcaneis

nullatenus

fig-cre vestigia.

r>

saltem aliqua in ambulando Itaque post factum tonitruum, cum Sanctorum pignora de co lo.-o levarentur, ut ad monasterium referrentur , illico puella praefata , respiciente eam Sanctorum clementia , ab omni
quiret
intirmitate sua ineolumis elevatur a terra. Denique sublcvatis eorum feretris, protinus separatis,

pavimento loci toto corpore haerebat. Sanctorum praeventa miseratione coepit paulatim erigi ab ipsa sua contractione. Curaque jam penc in pedes coneisteret quidam assistentium inonaohorum usus superflua levitate, cucurrit, et quara Sauctorum potentissima virtua erigebat tamquam miscrando sustentare voluit; qnod taraen eisdem Sanctis nequaquain complacuit, veluti mox ex aubsequenti ftne propatuit. Denique prcedicta mulier iterum recontracta ad so,

lum

concidit, etFrater

ille

pro

maxima

intirmitate

apprehensus, manibus aliorum delatus rceessit, atque de ipsa aegritudine aliquanto tempore Laboravit.
Sic levitas praefati

monachi et sibi dolorem

infirrai-

tatis attnlit, et miserae mulieroulfia

damnum

ablatae
rrhut mirabiltlUitu

sanitatisintulit.

imo cum sanjruine diruptis a postcrioribus calcaneis, puella in pedes constitit non sine maj fno admiraminc plebis talia conspicientis. Etenim s :1T1guis profluens ab ipsis posteriorum atque calcanco-

87

Eodem

fere

tempore
in

Comes quidam

praa-

potens ejusdem provinoiae,

venatum perrexerat

Theobaldus nomine, silva eidem Altivillarensi

orilini-

coenobio contigua: qui dispositifl suoruin

rum locis, testabatur, quam sit veneranda ac tremenda virtus divina in Sanctis et sic cum maxi:

gaudio atque inenarrabili lsetitia ad loca propria relata suut pretiosissima Sanctorura pignora, ac deinceps ipsorum interveniente clementia omnium terrae proventuum affatim subsecuta sunt

mo

bus venatorum, laxatiaque copulis canum, immanera agrgressus est insequi cervum. Verum oum jam dici maxiina pajs prfflterisset, et ccrvum vclociasimos cursus emittentem, aaltusque Inter sitvarum devia opncissima dantcm nullo modo ca-

commoda.
ac deinde

84 Jungamus his et aliud miraculum, ex quo

confutata erubescere queat cupiditas iniqua murtalium. Post praemissa miracula, qure decurrente serie lectioms retulimus, homuiiculua quidam
coutracturf

pere vel consequi posset tandem nimio latiasitudinistaedio confectus, in hano fiddissima; vocis exSancti Dei , clamationem prorupisso probatur
;
;

qui in

Altivillarensi coBnobio requieaoitia

pieta-

tem
ut,

vestrae
si

bonitatip

certa

precibua exoro humillimis, quaa dc vestria oredibiliaque sunt

,

ad

raouasterium

pjgnora servantur, asello ta virtutum fama excitus. Cumque adesset jam...

...

quo Sanctorum residens sese agebat tan,

in

virtutibus feruntur a populifl, nutu vestree jussioniscervus iste agilis haereat solo immobilis, ne nobis ulterius

aliquod

aflerat

tsedium

laasitudinia.

a suae contractionis vinculo relaxatns, paulatim sanari cceperat miserrimus, clcraenti Sancto-

Nam
loco

et vobis deincepa permanebo dcvotior, et vcstro existam hoc signo fidelior. Dixerat,

C rum

miseratione praeventus. Jam itaque pene sa* adstabat; jamque incolumis repedabat; cum uus ecce stulta mens hominis, arbitrans sese nullatenus ex integ-ro posse curari a Sanctis, nisi aliqua
cui animal reoompensatione muneria terreni si sanus vicissitudine illisvovit, ut sedebatea ab infirmitate recederet, asellum ad loca Sancto,

et dicto oitiua velooisflimua constitit cervus, dein

actu tantae virtutis, qui praeaentefl erant, valde perterritis, captaeque beBtiaesublatoterfforejjamdiotus Comea una cum sooiia ad ccenobium properat Altivillarense. Post ubi eopervenit, quaa jresta fuerant,

quoquo modo contigerant, fideliter ordine pandit. Sicque comperto certiasime ei loco 8anctorum
praesentiam
tergore
satione.
lididior rcccssit

rum

relinqueret.
!

mum

nequaquam vina beneficia, verum

qui

stultorum omnium stultissifide promereri credidit diterrena, fallenti,

peritura-

virtutemque Inesse, ad propria jam cxindc datia ibi cuin oervino

,

quinquaginta

nummorum

solidis

pro

que pecunia.

hoc verbum infelix mox ut ex suo ore protulit, confestim a pristinae infirraipenitus jam tatis elaudicatione retentus est, a qua cceperat relaxari, sicque debilis remeans ad proraanifestum cunctis dedit iudicium, Sanpria

Nempe

ffratiarum aotione acpro tanti beneficii recompen-

88Nec
entcs ad

disflimile

illud

exstitit

quod

adveniin

ojtud Alli
viilitrentes

loca

Sain-torum

quidarn

pcrcgrini,

ctos Dei uullatcnus cjus acceptnsse raunera, quae perpendebant plena consistere cupiditate atqueavaritia.
pturibu

eidem monasterio Bubjacet, oonfidenquaa haironea d tes, volucrea sunt contemplati loontio vulg-aris. [nter quaa etiam una nuncupat quiresidebat plumifl candidior cateris: de qua
prato, quod
,

S5 At

quidam tegrotus

advenerat

ad

limina

dam ipsorum
Qfier ere1

vinntium
illn

slo ait
-

Outinam

propriis

Sanctoruzn, eui sqnitus tonitrui fragorque decidenlis 1'ulguris ita abstulernnt auditum, ut, ne qui-

edibu

nvi

un] da, tiosque residens

dem

num

altius mclamatus,8licujufl vocis perciperet socum hoc etiam incommoditate totius colli
;

maneret, quousque captam deferremufl eam ad Sanctorum Altivillarenaium limina: quo dicto, citius cceperunt tendere grcssus, quo rcsidebat
avis,
,

vigorem

flexuia super

ut illud ferre videretur rescapulas: qui cum... Sanctos Dei lacrymis ac precibus pulsaret continuis, tandem
sic amiserat,

CBdterisque
illa

flibi

coSaflentibuB ociua evolanti:

quam mansuetissime loco permansit bus sumpserc viri mag-no admiramine pleui, ad ccenobium

620
A.Amwtmo.

GLOEIA POSTHUMA EX MIRACULIS

,

S.

HELENjE
D
;

Lonut fuerant gius haec inibi tamquam domestica mansit nusquarn (liffufi-iens irrecisis pennis. Taliter pius Sanctorum affectus novit audire devotas mentes etiam in supcrvacuis rebus. Ilis ita relatis, pergamus enarrarc caetera, quse gessere Sancti, miraprrelocuti.
,

nobium deferentes

apud Sammarthanos tomo i Galliee Christiancvpag. 503 mortuusvero anno 1055; ibidem pag. 505. b Nivardus i Septembris (de Polycarpo supra
di-

mensi

ctum estnum. 18. (Sindulphus 20 Octobris Madelupus 20 Decembris ad marginem nostri ecgraphi
;

cula.
teeuti

signantur a Papebrochio.
virtute.

89 Opcrae pretium videtur miraculum scriptis

tradere a prafatis Sanctis triplici gestum
Extitit

mirandum

quippe his, qui viderant ea tempestate factu, nec non memorabile dictu. Detres, loca

nique pertracti fama virtutis egeni

ctorurn fidentes
rain visu carebat

Sanipso-

expeiierunt.
;

Unus namque

alius linguae affamina aniiserat, vero auditu privatus dolebat. Itaque pariter quotidie Sanctorum limina frequentabantur atque ante ipsorum prsesentiam continuis precibus
teri.us
,

hi tres agroti poscebant dona salutis. Quid niulta? Exncta hehdomada jam dies instabat Dominica; cumque in ipsoluciscrepusculoMissaeperagerentur

c Hujus loci determinatam presse suggerere notitiam non est mihi in promptu, nec ulterius eam quaerere mihiest animus ; cum pateat eumdem locum situm fuisse, sicut ex ipso contextu cotligitur, vel intra vel prope territorium Remense: d Hairones, Gallice herous vel hairons. Animal hoc Latine ardia vel erodius dicitur. Volucris est aquatica ac silvestris longo collo ac magno rostro; alto volatu, et pisce viciitans. Inveniuntur quae si?it coloris albi nec non cinerei, ac crispatx uti observat Dictionarium Gallicum Trevoltianum
,

anno \104>editum.

solemnia, praedicti infirmi hoc perc medicamina:

modo

sospitatis reee-

SECTIO SECUNDA.
lux clarior inrefertis.

Lumina
stat.

caecus ait contemplor clara diei

lisec
:

MutUfl ad

Verum memoras,
qua*cumque

Alia prodigia ibidem facta.

elatu cujusdam aurifabri didieimus miracu* Quidam lum, quod in se isdera hoc modo beatissimffi a " r 'fabera Helenae meritis asserebat patratum. Casu quodam rac'ocr vir ille ( dicebatur autem Eligius) dum quippi-

Audlo surdus

ait clare,
et

Quod videntes

audicntes, qui tunc praesentes

aderant, populi, nimia admiratione perculsi, interno cordie gaudio repleti,

In laudes Christi

'

conclamant vocihus
die

altis.

omni plcbi miraculum, subuna horaaSanctis

Satisque gaudii
illo

attulit

tantum

am

exercpret

operis, conciderat,

fractoque cru-

triplici virtute

re satis miserabiliter

nimio dolore affectus geme-

patratum.
90
(Uiiilam
lr

bat. Percepta
illud arbitror

vero

Nequaquam etiam
sit,

silendum,
viri di-

prasfatis Sanctis

miraculorum fama, qua? a pene quotidie gerebantur in Alti-

qualiter temeritas incredulitatis

cujusdam

mere invre
duiutpunU
tur.

gno vcrbere coercita

ad correptionem

vide-

licet eorum, qui sauctos Dei mira fncientes ineptis aermonibus laoerare prasumunt. Vir quidam erat,

potentia, eo se omnigenere deferendum salubn" consilio credidit spem habens omnino, si perveniret, recuperandje salutis. Tunc, contrito utcumque fasciolis colligato

villarensi coenobio divina

um

pngi Sparnaccnsis indigena, qui audita fama virtutum, quaa a Sanctis gereb&ntur in ccenobio Altivillarensi iu verba protervre infidelitatis Stultlssime
,

nempe nullatenus credibile sibi videri, quod' populi orc ferebatnr de gestis prjefatorum
prorupit.Ait

crure, delatus est navali evectione per alveum fluminis Materne. Quo mox ut pervenit, littusquenavim egressus contigit, quoniam gressum nullatenus quibat figere, ascensum montis superat unius aselli vectamine. Verum, jam pene medio emenso itinere, asellus,

Sanctorum
tulit verba,

miractilis.

At vero infclix ubi eadem proconfestim gTaviterpercussusest, subse-

quem

residebat vir, ipse totis offendere

quente ultione divina.

Nam

una cum verbo

incre-

pedibus ad terram corruit cum suo sessore, nescio quid peccati miserum illum denuo impediente.

dulitatis, os cervicis intra gutturis claustra ei insiliit; ita

utulterius ne aliquod quidem

<*um

verbum

prre-

valereteflari.
c dpimlc
iniarrirur-

Quid multa ? Dolor dolori jungitur os contritum iterum conteritur, fractura vetus denuo renovatur. Tantis ergo constrictus languoribus tandem in
:

diam
Mt,

obti-

nimia doloria anxietate teneurgente in sese reversiis, ubi animadvertit ob suBB infidelitatis oulpam tam graviter se esse percussum, illico properanter perrexitad prafiitum monasteriumj nec distulitpie71

Veniui

hanc vocem cum gemitu lacrymabili erupisse probatur

93
caeteri

retur, tandem

poana

sancta

Helena

hominum ad

te suae salutis

clementissima domina, eausa confug-i,

per invoca(ioncm

taaSanctorum
tiam
ctione

tn

virtutum.

Deniqfue

huno quoque monstrare potendum condigna satisfanutibus

,

unt; et ego, infelicissimus omnium dum ad te confugio ob recuperandai sospitatis medicamina

gravia incurri peceatis meis, ut eredo
tibus, discrimina.
,

exigen-

quibus valebat, demonstraret, os oarvioia a gutture resiliena ad locum suum regressum est, atque una cum virtute miraouli, ingens fluius sanguinis cruori mixtua ab
sicque exinde sospesad propria remeans, vicinos quosque ccrtiores de miraculis
ejus ore exilivit:

oulpam snam

Ecce

et

cum uno

dolore adstrictus

Sanotorum

nec deneges mihi salutis, quam caateris exbibes, opem; sed converte ad me consuetam clementia? tuaa lenitatem.
Sic lacrymans dixit, tandemque"ad limina tendit. Vectus amicorum brachiis utcumque suorum.

tenebar, nunc vero gemino affectussum, dum gressus molior ad tua veneranda limina. Noli itaque spernere, piissima, famulum deprecantem,

reddidit,

eisobsuam
restitutis.

pandena cunctis, qualiier ab intidelitalem primo fuerit percussus

dehinc, ut eredidit, pia illorum miseratione saluti

AXXOTATA.
de Chastillon I, Gervasii vicedomini Remensis, et Milonis domini de Castellione frnter anno 1034 admotus notatur archiepiscopatui
a Guido

Quo perveniens lacrymas atque suspiria nequaquam reor scribenda, quibus sureinfirmitati conferri

orabat salutis medicamina. Dehinc

cum

ad locum
fieri as-

hospitia
sis

manibus aliorum delatus

fuisset, dolorefes-

artubus, grata soporis quies irrepsit, ut

solet

Re-

Jamque

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTT.

Janique soporato visa estprfficlara Virago, TJt matrona cluens, in^enti lumine candens, Vestibus eximiis auro g-emmis redimitis.
S.

621
est.

inde sang'uis effluerc visus

ecclesia? alimouiis,

Sic itaque,

populo

\.

*MIMM(..

teste, incolumissurrexit, diutiusquc inibisustcntata

cum

integ-vasospitate dernorata

Belt'

94 Quae cum lectulo assisteret ffigrotantis, his Nulla ait, ad eum exorsa sermonibus infit nam deinceps ex hac nicestitia afFectus doleas
:

permansit.
97

Non

videtur incongruum,

et

illud

scripto

Mulier impotens

mem-

replicare mivaculum,

modo aliqua patieris incommoda. Bemeanti siquidem luce crastina membvis omnibus incolumis ad mea laatus properabis limina. Hfflc ubi ore sereno peroravit, suavissimisac medicinalibus manibus contriti cruris ossa coutrecta*vit, ac sic demum ab aspectu ejus evanuit. Dolor omnis ab aegro extemplo recessit. Unde datur evidenti indicio intcUigi, beatam Helenam in specie et habitu matronali eilem apparuis>e, quam pridebilitate nullo

quod diviua elementia suffvag-antibus mevitis eovumdem Sanctovum supev cujusdam mulievis debilia membra, quie dicebatuv Teutbevg^a, digaiata sit pevpetvave pneeipuum. Haeo siquidem territorio Bononiensi a progenita, castri, quod Lendis b nuncupatur, exstiterat indigena quara veluti ipsa refevento eomprvimus, membvis contractam omnibus in hanc luccin matevnus effuderat partus. Nulla tainen hic imputetur
:

brorum a
naiivitute

Pactori

impossibilitas,

qui conditffi a se materiei

usinvocaverat specialiter in auxilium infirmltatis propria?. Tunc absque somno effectus prae g-audio quas proprius accumbebat, conjug-em exeitat coutinuo quamreplicat visionem ex ordine dam sibi narrat in habitu muliebri adstitisse, tactuque blandissimo manuum contriti crucis loea contvectavisse, atque omnem doloris anxietatem
r ,
:

raembvovum

dcncjrarit officia,

quamvis parentum
:

culpa hac in ve aliquatenus suspicari prsevaleat. Ut enim de se ipso refert B. David Omnis homo in
iniquitatibus concipitur, et in peccatis procreatur.

Utrum
tig-erit,

erg-o

g-enitovnm culpis promerentTbus

id

con-

imperiosa voce depulisse. Quibus dictis ocius surlimina g-rates redditurus expetiit rexit, ecclesia? absque ullius tamen adminiculo sustentationis
:

an inscrutabilis Dei prsescientia ad sui honorem nominis permisevit, sieuti et de illo cteco nato series narrat Euangeliea) lcctionis ? Qualitcr tamen a prsefatis Sanctis ad propalandam Lpsorum gloriam, diviua coopevante virtute, saluti ex integro

satisque miraculi attulit his, qui aderant, sanatio

eadem muliec
98 Ig-itur
prffifatorum

restituta

sit,

libet

animo pauois

diluP emSang((lrlWrtm

tam
ta.
e.

subita, beatissima

Helena medicante, patra-

cidare scriptis.

pridie

Cernebant quippe gressu firmissimo incedere, quem postera die * contritum ac pr;e nimio dolore pene exanimemmeminerant se reliquisse. Sic pvaadictus vir jam senior, remeans ad pvopvia, cunctis, qui interfuere miraculo, gaudia reliquit non modica.

quaquavevsum

miracula Sanotorum

quens opinio aures pevccllit quo comperto mulier pradibata larum

:

fama disseminante tandem tVeBononiensium acco,

,

ptomt.

quam

membrorum impotem
veddiderat, genitali
Altovillari
cffinobio

natalitius dies ab ipso ortu

Puella

con

tructa per

tanctos

Pa-

9J Per idem etiam tempus geminse pucllce ab urbe Laudunensi ad Sanctorum Altivillarensiura pig Uora convenere,' utroequc miserando contractionis genere detentce. Licet enim venusto lbrent aspectu, tamen inutiliter debilia mcmbra g-erere, nec. non humotenus trahere videbantur. Altera

progTessa, Sanctorum, quiescentium omni eonamine tendit ad limina qmevitque suffvagia ibique quippe cong^eniti doloris solamiua illic diu optata sese reperturam sperabat debilitatis proprice medicamina. Quid multaP Kineuso non modico
solo
,
;
; ,

terrarum spatio
vico.

tandem
,

Altivillavensi

iujreritur

illarum stipe alta B. Dei Genitricis; altera eleemosynis coalucrat sancti Baptista? Joannis. Ig'itur dum ad praifatorum Sanctorum limina unanimiter tcnderent, ob r-ecuperandse salutis niedicamina, beati

Coenobium
tvans

pvopcvans

ac limiua sacva subin-

Effundit lacrymas

terrffi,

seseque coffiquat:
ri^it,

Joannis vernacula alteram,

quam
fidc

prffldiximus,
:

Mavmovibustempii ounc OSOUla dulcia

sociam suam

paululnm

forte

pva?cesscvat

quaj

Nunc famulam memorat

vota
Si
Si,

spondens

ingvnti.i

mox
C

ut

ecclesiffl fores attig'it,

impctrandi corraembvis,
illico

povis sospitatem
valuit. Post hffic

promeruit

totisque

vigeat membvis, referal

si

dona

salutis,

Sanctorum pia miseratione medicante,

con-

lux natalis sibimet quBcumque negavitj

F
eimnitatrm Wljie-

subsequcns altera jain pene

ecce,

dium atrium penetraverat, cum,

meclamorem

populi anribus haurit. Deo Sanctisque ejus praeconia laudem referentis animo e\ultanti pro vivtute perpetrati

Eestituant Sancti solita pietate benigni. 99 Talibus itaque obsecrationibus, talibusque votis pia Sanctorum dio nootuque pulsabat viscera,
si

quo modo tandem fleoterentur ad necessisolamina

et,
,

miraculi. Comperta
sua3

itaque,

popnlo

inti-

tatis sua;

fevretque

inlivmitati

medipre-

confestim ct ipsa intentissima cordis supplicatione oculos ad templumdirig-en.sB. Helenam sic iuclamitat lacryraante, comparis

incolumitate,

camina
ces,

eece, die

quadam dum renovat

spondet; adest
et
illi

dum

vota recentia

conin

tjnuo piissimus Sanctorum affeotus,

quantum

altera item
jier S.

mnbili voce 90 Ecce, inquit,

imperii

apud
sanctissiraa
,

Dominum ipsoium
divina
prffifata

prffivaleant merita,

Helena
ad
te

terreni
dirig-it

vivtute rairaculi
potentia.

palaiu cunctis inmttescit inuliercula ab omni com,

He-

quondam imperatrix

me

Nam

tenum curantur.

CEelestis regrni regina Dei Genitrix Mavia, cujus sum bactenus alta: non quasi impotens existat

civca

time laudi

vevum quo medicaraina fanueque adcrescat quidquid erg-a meam debilitatem fueris operata. Quapropter me tua3 committo clementiaa jam ubique a populis divulineffl infirniitatis
;

pede infirmitatis resoluta, plebe contemplante ab humo survexit illico sanissima, solvitur congcnita sibi contvactio articulonim in usum gradiendi, compago laxatur artuum, et quidquid

gatae,

quatenus mea?

infirmitati
:

opcin

tui

mecer-

dicaminis dig-neris adhibere

peroraverat, et, ecce,

vix

eadem verba

materni partus negarat exordium, supplet signo mivabili vivtus memoranda Sanctorum. Sic reddita incolumis, ad notificandam cunctis virtutem miraculi aliquamdiu inibi deg-uit. et quaj prius ad
loca Sanctorum a
solo genitali

cunetis, qui adcrant,

erig-i

venerat

debllis,
stabili,

nentibus, coepit paulatim

a contvactione sui corporis prasdicta puella, beata^ Helenai id operante medicinali potentia. Nam resolventibus sese virtute divina artuum compag-ibus, plurimus ex-

jam exinde ad propria remeans incessu

undique vicinis perraaxiina gaudia sparsit. lnterea dum pr;efati virtus miraculi a populo divulg-atur, ubique opinione percelebvi fines etiam Plandriffi
penctravit

622

GLORIA POSTHUMA EX MIRACULIS

S.

HELKN.E
P

A Anosiyo. penetravitfama notabilis.

Eidem vero re^rioni tunc temporis duo contracti inerant, quos vincula gratEe sodalitatis omniraodo ad inviceni connexos reddiderant,

S HI.

Miracula S.

Helense apud
sec.

Gmtractus cui u ioeio

liifMlwlu*

fuerat a$imit.

unaque vivebant. miraeuli accepto rumore , 100 li denique unanirni consilio decrevere Sanctorum sutfrag-ia limina veneranda expetere. qua-jrere, eorumque Verum ad permeanda tanta terrarum spatia, eleemosynarum coemptus g-aza unus solummodo
illis

Altivillarenses

xvn.

CLASSIS PRIMA.

Ab anno

Christi

asellus erat, cujus vect;imine alterna vice sua

defercbant
grcssibus,

membra
duobus

debilia.

Igitur

dum, ut

prse-

MDCXIX MDCXX.
S.

usque ad

diximus, ad Sanctorum
sodalibus

limina morosis nituntur

alteri

>

his fraus

nam

alter
,

mediam sese injecit quem communem

DRupertus Reginaldus, strenuissimus

.in illustranda

noster

hitraitiir
lector de j . n

habebant asellum claudestino furto surripuit, ac deserto contubernio sociali per devia locorum
delitfiscendo
aufufrit.

avaritia; cupiditas caeca,

!

quidnam mortalium cogis pcctora

quam
cordia

tuta fides,

Eccejam nuscum etiam vexant inopum praeitaque

Helenaa gloria posthuma adjutor, die xxv Novembris anni 1668 ad P. Pa pebrochium haec scribebat e monasterio Altivitlarensi in rem nostram Ha^c (miracula videticet, ut patebit ex sequentibus ) ante aliquot annos pnelo dari jussi ea mente, ut et quod fieret dein:

strumettto.

fraudes.

Aiter

nuneupatus Dodo,
ad Sancto-

ceps, etiam superadderetur

Uoet
iniua,

asclli

sociali fraude sublati sustineret discri-

in

archivis

tamen, ut

incnte

clovoverat,

vig-inti

omnia horumque tantum exemplaria extrahi jussi. Lorum

,

quo

facilius
:

servari

possent

et

legd

rum

properavit limina.

Quo dum
,

foret perven-

omnium penes
vocant
:

tuin

gemitibus,

tissimani
sibi

quibus prtevaluit, eorum poteuvirtutcm exoravit quatenus conferre

et id est

quaj hic fiunt,

nos sunt vcrbalia quos processus apud nos consuetudinis, illorum, aliqua excerpere, doinino archie,

dignarentur mcilicamina diu neg-atas salutis. Ncc dfstulere pia Sanctorum viscera huic quoque,
sicut et casteris,
ta suftrajria.
g-ultus,

impertiri

clemcntia?

suae optasin-

piscopo aut ejus vicario prasentanda quo, prsevio examine, serio discussa jam typis dari* et evulg-ari permittantur. Al.ia vero, qua-j nobis ob-

Denique post diutinos gremituum

cordisque precamina, recuperatse sanitatis suscipcrc meruit gaudia , Sanctorum medicante

potentia.
ct

scurevidentur aut non satis probata, quod testes minori numero, aut quod non statim secuta fuerit sanatio, aut quod adhibita fuerint
fuerint

itlam rc

101,

Qui cum

inibi aliquanto

tempore

Oipit,

deg-uisset,

die

valotudino

quadam

[ad] monasterii fores progediens, frauasello,

medicamenta, in solis archivis reservare, nec publicare. Omnia tamcn ad reverendissimara Paternitatem vestram mittere, consultum duxi, quod
pleraque etiam illorum certissiinasint; et indubitatas fidei, ut, quod melius esse judicaverit, faciat. Coutinuationem illorum mittam; eaqae missa deinde fuit,etincepit ab anno 1U50 sicut coltigo ex iis, quse laudatus D. Reginaldus adscripsit

donatur.

dulentum sodalem cum

de quo meminimus,

rniitrmplatus advrnieiitem,
1'rotinus cxiliens, populo spectante, cucurrit,

Comprcndit sociura, lum.

troncm

pariter

comprendit aselincrepat ore

la-

Nune memorat fraudem, nunc

Antiqua-

fidei, disrn]itaque fcedera pandit. [nvehitur verbis, notat ora rubore sodalis. llle stupens stabat, nec verbum reddere quibat

exemplari impresso miracuiorum ad annum Kil-9, ibidem etiam signi/icans datum iri , continuationem.
103 Nomina autem tocorum; quee ad singidos cquohxa fere narrationis articulos occurrunt,' s&pissime w*^ designo in mea Latina ejusdem interpretatione tlantur,

Conscia

nam

seelerismerito vox faucibus haesit.

Super luec
in

ig-itur ing-cnti

admiratione attonita mul-

titudo populi, pro tantis

Christi

miraculorum

beneficiis,

non vero semper omnia et singula. Prwterquam enim quod designatio illa nihit faciat ad rerum
substantiam, poterit curiosus lector suapte opera deiislocis, quie pr&termisi, consulere, si velit,

laudes Sanctorumque

ipsius vocibus

etlcrtur

nou modicis. Cernebant enira hominem prffldiotum non solum ab ie<rritudine, cum qua

eo devenerat, liberatum, verum etiara fequissimo.

mappas geographicas, ubi reprsesentant tractus seu territoria Remense, Catalaunense, Saessionense, provinciam CampanicV etc, qu& rerum mirabitium patrocinio S. Helenas miseris mortalibus

Sanctorum judicio, quidquid illi fraus sodalis ademerat, restitutum. De quo etiara fertur quoniam regressus ad propria dorainante quadam passionc, Infirmitate apprehensus fuerit altera, ita ut ei lingua impedirentur affiunina qui remeans t denuo adcnratoressuosfideiissimos, Altivillarenses
, ,
-

apud AUiviltarenses coUatarumpr&cipuam

subministravere materiemi, et pterumque in decursu nostri exemplaris nominantur. Suffwiat

itaque tetricus et non exiguus tabor, quem suscepi in sequentis historide contextu Gallico tati-

videlicet, Sanctos,
psil cuiitiuuo.

optatffi sanitatis g-audia rusura-

AWOTATA.
a

De Gesoriaco seu Bononia Morinorum pturicollegit

ma

rumapag.
vincia

Adrianus Valesius in Notitia Gallia231. Urbs est in Picardia Gatlixpro-

mtatedonando cum Annotath quam historiam nunc subdo, perspicuum utique argumentum, quoprobetur, istam illustrem Sanctam muttitudme, varietate et excetlentia gratiarum ac beneficwrum exhibuisse se magnam thaumaturgam.
;

vulgo Bologne, Comitatus Boloniensis caput: Considi possunt geographi de situ ejus pressius determinato. b Leutium et Lentiacum, vulgo Lens,

Vocesdenique,quibusvel nativitas vet habitatio significatur, ita interpretor Latine, ut iltis per-

oppidulum ab Atrebato leucis, quatuor autem a Duaco distans uti tradit Baudrandus.
Belgici Francici in Artesia provincia, tribus

soniseasdem applicem, de quibus potissimum est sermo quando nempealicubi dubiumforte subonnposset, an adproximas lametsi minus prin;

cipales textus Galiici auctor non respexerit. Sufitaque id semet lectori indicasse, tametsi nihd faciat ad rerum substantiam. 104 Mirabilis Deus in Sanctis SUIS, qui eoficiat

rura

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

A rum intercessione
Sonci* f"
'" hif, "'
ocnsficiit

023
jussitj
et intor

bilia facit.
plis,

favorem hominum miraVeritas hsec npparet in omnibus tomtot in

sine

mora perduoi
obibant in
filia-

novemdialem, 'mmsi*.
roligionis

qnam

ista

enoleaia,

devotse

ubi

notabilis

qusedain

reliquiarum
quotidie

exstat

exercitationem,

sotfi'"

eorum pars. Hoc perspicuum est Deus ad S. Helense sepulcrum

tur
:

in prodigiis, quas

ejus, plurimis per vicea diver-

opera-

quamquam
,

miracula
notare.

neglexerint hujus magnas Sanctre quia nimis erant frequentia scripto Aliquot abhinc annis plurima ex illis
,

sas rebus venefieis evoinitis (sicut in Vita S. Holensee relatum est) tnndein a mngnis doloribus, quos

patiebatur. liberata fuit. 107 Ad matrem quod

nttinet;

eodera

quo

iwionim

sua

filia

sanata

fuit,

comprobata sunt
in authenticis
ecolesiasticis

die in hospitio existens,

veritati

consona, quae videntur

a personis

su.tvissirauni olfacere ccepit odorera, qui ox parte

ecclesia^

suis

testimoniis,

tam

afHabatur;

qnibus nimium virtutis inest, quam ut mentiantur; nimiumque judicii, quam ut falli se sinant. Miracula in ista ecclesia accidisse, quibus prodigii locus inter vulgaria mirabilia esse posset, in confesso est. Et quamvis Sanctie hujus potestas ad

quam

ad quara
,

postquam

eodem

secularibus signatis;

teraporo se deferri jussissot

oonsontionto lomi-

omne morborum genus

se extendat, nullumque sit beneficium, quod ejus apud Deum auctoritas nobis impetrare non possit; imperium tamen ipsius

no marito, qui ibidem ndernt, et sopita prorsus, ac loquela destituta remansisset infra hierothecam S. Helense spatio oirciter unius medii qundrantis horse , erigebnt se oranino sannta solaque imposterum, nullo juvante, incedebat. Denique novemdinli earum pietate poracta, mator ct filia
,

in daemones

spectabile

est

potissimum
invenit.

cselo

ei

donium suara rediorunt salva* ot incolumes. In quorum fidcm pingi ourarunt in hao ecclesia tabulam ad hfflC, postraodum tantom o\hihuere
;

volente communicare potestatem admirabilis

crucis,

illius

testificationem

quam

Hierosolyrais

lnoredibiie

pene hoc est, nisi illis, qui eadem nobiscum haB bent fidei motiva, oculosque adhibent testes miraculorum, qu83 fiunt in ecclesia ejus. Ibi da> mones, reluctante sua invidia ssepe coguntur illos relinquere, quos ex longa possessione videbantur facere suos. Ibi innumerabilis incantatorum numerus liberatur ab illusionibus, nec non a veris malis, qua3 illos affligunt. Ibidem coram spectatoribus mille, visi sunt miseri homines evomere ex ore laneos floccos, frusta vitrea, olavos, aciculas etc quas vi prsestigiaruru diaboli apparebant, vel quse crudelitas illius in corpore eorum

aniini pio aflecti erga vS. llolenara propter insignom Invorem, qucin ipsa patrocinante, a Doo acooporant, ut domina Capellffl
,

mater
diein

in isto

monastcrio fuudarit aunivorsarium

ac

perpetuum pro so et marito sno duobus ante mortem suam luonsihns, anno mih m.vii. In rci gesLv viritatcmannolurit I). linpertns Reginaldus supra laudatus ad marginem hujus miraculi Examinatum a reven ndissiobitus
:

mo

archiepiscopo

aut ejus vicario,

rairaculum
qui ojusdem
testes

et

evulgari

perraissum.

108

Secundum

habet

mulsi-

opeipriu

tos viros dootos,

testiflcatlonem
S.

gnarunt, totque doininas, quot Keinis ad

Pc-

Res gestas hoc loco consignare mihi e&t animus, quorum Acta et processus verbales fuere formata, quaeque partim hominibus accidere hujusmodi, ut eorum conditio non possit esse suspecta de subdola fictione, aut de mendacio turpis
formabat.
lucrigratia.

trum degunt

Miraculum autom illud etiam in Vita S. Helena narratum eat. Soror Maria Natalis, abbatiffl S. Petri Bemis Eteligiosa, quod paulatim accrescens inteulcus contraxit
Ileligiosa;.
,

rius degeneravit in fistulas.

Unum aunum

ct eo

Anno mdcxix Joannes Thomas, civis Retea muliere quadam incantatus, dolores adeo acerbos incipiebat sentire ad humerum, in
105
liensis a,

amplius exegit in cruciatibus ao doloribus inusitatis, quos ei infligohant tam maluni ipsius, quam curationes ac remedia nd medelam prfflscriptaj
rent,

quo fuerat tactus, ut humerus ejus ardere sibi videretur. Duobus post mensibus reliquum ipsius corpus corripuit malum, quod mordacissimos ei intulit cruciatus. Quae res occasionem ipsi dedit peregrinandi ad istam ecclesiam, ut magnas sanctD3

tantum nborat, ut solatii quidguam Epsi afferut e contrario sempor amplius evasperareni raalum, aftecta; partis dolore in dios magis oruqure,

ciante.

Pominn vidua Quisia,

abbatia
S.

quffl

tuni

tempo-

ris erat in

Petri, commiseratione

mota
].'

Helense

opem imploraret

ubi peractis

reli-

Missaque celebrari jussa, dum domum rediret, ex ore ejecit bufonem mortuum atque hoc remedio ab omnibus doloribus
guosaB pietatis exercitiis,
,

conspectu status dcplorabilis, ad quoin misera illa filia orat redacta, institui jubct eonsultaliotiem secundam super malo ejus Quod cum c^sH oompore

suis liber evasit.

ex cnumeralix

I.

Clmf!.iu

106 Eodem anno Carola Domini Jacobi de Baudieres

lse

filia

honoratissimi

dii dv.

dicrs

CapelTardanensis c agri oppido, Maceriasque d gubernatoris; nec non Catharina d'Eltoufes ejusb,

*,

domini

tum, cjusdem esse genoris, qualis judioatum fuerat esse prima vice, sed increvleBe, et ln pejusruisse notabiliter; conclusum fuit ut sanationis ejus periculum ficret curationibus quibusilam, quffl sinc comparatione non potcrant illi non esse accrbiores, quam primae. Nonnullas earum sustmuit; verum

cum

cruciatibus adeo horribilibus, ut laerymffl et

fted

dem
istius

mater,
tristis

dum ambse

maleficiis valde torquealia

rentur,

quorum

(ut silentio prEetereantur

morbi incommoda) minimum in eo erat incoramodum quod paterentur per unam ac duas horas animi defectiones qua3 nullum
,
,

clamores, quos omittebat, omnes ad coramiserntionem comraovcrent. 100 Idcirco, dum haberetur deliberatio, quo

tanatorwn t

dletentandum

easet

altlmum ac rigidiflsimum

re-

medium

orabat et obtestabatur

suum medioum
,

indicium aliquoties ipsis relinrjuebant. Kemediis humanis omnibus frustra adhibitis, quae in cogitationem cadere poterant; dominus Capellse, obviam factus civi alicui qui dicebatur a simili morbo curatus Altivillari, rei eventum
vitae
,

ac chirurgos, ut candidc denuntiaront. sibi, an ex illa curationc et, postquam tot mala qum toleraspet, sperarent, sibisibi praeparabantur , quc promitterent ccrtain infirmitatis sua^ sanatio,

nem.

Ad

ha;o

sciscitabatur ab ipso

ac de facti veritate certior rcdditus desiliebat ex equo suo, positisque

.-

propositura

dominns raodicus ci cxposuit, remedium suiiercsse unicum ad ten-

ambobus humi

genibus eodem tempore vovit pro domina conjuge sua, et pro domicella filia quo illas sua peregrinationem ad S. Ilelenam
, ;

tandam vulneris ipsius sanationem, illudquc esse certum; sed tamen non posse se, nec debere aflirmare plurimis ac gravihusde causis (ob quas
judicium ferre debcbat,

malum

cjus

esse inourabile)

Augusti Tomus

III.

82

62 4
iilirni*,

GLORIA POSTHUMA EX MIRACULIS

certo
let,

S.

HELEN.E
J)

rubile, ex illa curatione sanitatem ipsius restituendam esse. Id quod non aiebat eo fine, ut ut insam inde averteret; sed contrahortabatur, curationem istam perpeti vcllet, ad quam adeo strenue ipsa animum obfirmaret, et per quam fortasse pristinam recuperare valetudinem posset. Ex responso illo hinc quidem animum despondebat; illinc vero dolor ingravescens urgebat, adeo ut, femoribus ejus ac cruribus torpore prorsus affectis,

habitans in loco Nogent Tabbesse f% maleficiis afflicta, et acutissimos dolores sentiens, in ista ecclesia tres novenas pereg-it ad quarum finem perfectse sanitatis restaurationem consecuta est cum magna omnium admiratione. Quorum processum fecit verbalem magistratus loci, eumque ad monasterii hujus ascetas misit, in memoriam posteritatis; atque habitatores dicti Nog-ent 1'abbesse publicam Deo actionem g;ratiarum dederunt ritu
:

incedere amplius non valentem nisi omnino incurvatam incitarct, ut sanitatis etiam redintegrandffl

solenni, in
est.

quo hymnus Te
y

Deum

pie decantatus

Et dicitur ut supra, hoc prodigium examinaarchiepiscopo, et evulgari et

aleam subiret. 110 ln hac dubitantis animi fluctuatione, corde suo ad- Deum elevato , implorataque ipsius quo pacto domina et domicelope , intelligit la Capellae, de quibus inodo locuti sumus, ab
,

tum a reverendissimo

infirmitate , humanis remediis immcdicabili , liberatse fuissent Altivillari per merita S. Helenae.

Obtenta itaque facultate egrediendi monasterio suo, ibidem loci voto se obligat, eodemque temporis articulo, quo magnae 11 Sanctie illud nuncupavit, mutationem sentit in toto corpore notatu renascuntur ejus vires, dolores remitdignam continuis ibidem pren tunt ducitur Altivillare cibus dies novem transigit , Deum rogans per
i i
: : :

imprimi permissum. Eodem anno Petrus Lambin, Philippi Lambiui filius ac Marise Latoffee, ex Rosnet prope Remos, annis quatuordecim natus, et infirmitate affectus, totumque per corpus doloribus expositus, qui oriebanturex magica arte, ad S. Helenam a parentibus deductus est; ubi peracto pietatis affectu, et prascripta novena ad suam intentionem ; dictus Petrus

Lambinus

inter illam ejecit sordes

magicas

varias,

clavos videlicet, aciculas, aliasque.

Unde perfectam
j;
:

reeuperavit sanationem, sicut aflirmarunt postmo-

intercessionem
ceret,

S.

llelense,
sibi

ut bonitati ejus pla-

dum. Addilurque ad marginem, ut supra Examinatum a reverendissimo archiepiscopo, et imprimi permissum.

valetudinem

restituere, ut officiis suis

ac obligationibus perfungi, piia Religionis exercitationibus se conformare, ac laudes ejus celebrare cantando
aliis

ANNOTATA.
aRetelium
vincia ad

tam interdiu

quam noctu cum

(Retel) urbsGalliae in

suis sororibus Religiosis posset. Preces ha?, per fidem vivam ardente cum devotione jaculasanctum exauditse sunt. Dolores tae ad finem
,

Campaniapro-

ejus

omnino cessant,
rcdit

et infirma

ad monusterium
Et domiua

suum

perfecta

cum
S.

sanitate.

abbatissa in grati animi tesseram pro hoc mira-

victi et grandi clade a Gallis anno mdcl. Distat octo leucis a Remis in septemtrionem, et decem a Sedano in

caput,

Axonam fluvium, juxta quam Hispani

et Retelensis tractus

affecti fuere

culo calice nrgenteo

vit.

Helenae ecclesiam dona-

occasum hybernum,

Ad marginem idem qui supra Reginaldus apponit manu sua Examinatum a revercndissimo archiepiscopo, et vulgari permissum hoc mira:

Rupe regia in meridiem; prout observat Bau~ drandus. Consuli etiam potest Adrianus Valesius
uti a

et alias Reiteste dicta fuit

in Notitia Galliarum.

culum.
oawnptli

b In Vita Gallica

mox

111 Insignc hoc miraculum

ansam

alteri

de-

g-neur de la Chapelle Moodon.

citanda dicitur ; SeiUsus sum hicLati-

dit, quod non multo post tempore accidit in persona domini marcliionis de la Yieville. Dominus hic in morbum tam violentum Iapsus est, ut medici desperarent de ejus salute. Domina vero so-

ne vocabido CapellEe.
Comitatus, et Tardanisus pagus Tardenois) tractus Galliae in provincia Insulae Francioe, qui ab allis Tardenensis dicitur, prope Param cognomento in Tardanensi tractu, inter Matronam fluvium ad meridiem, et Vidulam ad F septemtrionem, sive inter Castrum Theodoriei et
(le

c Tardanensis

ror ipsius, quffi tunc erat Religiosa

Remis,

qufflque

viderat sanationem

C gularcm,

et naturje vires
fuit)

S. Petrum omnino sinexcedentem (de qua ser-

ad

mo

nobis proxime

vix intellexerat luctuosum

Suessiones; sed ejus periere limites, inquit

Bau-

ejus statum, quin

nia)

ac promiseritj sumrnani

votum fecerit sanctas Helenae, missuram sese non modica pecuut ad ornandum ipsius sacellum

drandus,
d Idem geographus Macerise, inquit (Mezieres) urbs Galliee in Campania provincia, ad Mosam
fluvium, in Retelensi tractu prope Caropolim, in
confinio Belg-ii.

si frater suus convalesceret per ejus merita ac preces. Voto ipsius resportdlt successus tam felix, ut eodem temporis inomeuto cceperit melius habere, et in paucis diebus perfectam recuperarit valetudiuem. Id quod bonam illius so-

subserviret,

rorem obstrinxit, ut promissum persolveret, ac potestatcm nostrae sanctte Imperatriois in morbos perloulosissimoa et desperatos quaquaversum propalaret. Et adscribit ad marginem supra memoratus D. Reginaldus Examinatum a reverendissi:

mo
<"ij,rl>,t

archiepiscopo, aut ejus vicario, et evulgari seu

tvm.

imprimi permissum. 112 Eodem anno Gerarda Jaquesson uxor Claudii Lemaire, Catalauneusis, non valens incedere siue sustentaculis, huc conducta fuit ubi
, :

Est apud me libellus Vitse ac miraculorum anno 1664 Catalauni Gallice impnessus, ac a D. Ruperto Reginaldo huc missus anno 1668 ; qui de hoc miraculo agit a pag. 50 verum ibidem illud affigitur anno 1620. Inter miracula autem ab isto anno prsedictse Vitw inserta, non invenio omnia et singula, in quibus citatur inferius Sanctx Vita. An ergo forte aliud citatur exemplar ? f Varia sub nomine Novig-enti (Nogent) loe
S.

Ileleme,

ca assignat Adrianus Valesius in Notitia Galliarum quatia sunt Novigentum Bellovacorum ad Isaram item in pago Laudunensi etc, prout
, ;

implorato
plius.

S.

Helense favore

perfecta

eum

sa-

nitate hinc discessit, fulcrorum

haud iudiga amPetri Guar-

apud ipsum videre pag. 383, et 425. Sed nullum ibidem lego Novigentum cum idiotismo
licet

1'abbesse,

seu

abbatissse.

Eodem anno Jacoba Boutton, vidua

In

mappa Blaviana
Comitatus

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

gnomento
Comitatus Campaniee invenio Nogent sine et jaeet in territorio Remensi.
alio co-

625

CLASSIS SECUNDA

UIUHItHM. ecclesia trium novemdialium precum consequentium spatio,merita tandem est integram consequi intirmitatis suae medelam adeo ut ibidem relinquens sua fulcra, plena cura valetudine hinc reversa sit. Hoc miracittum pariter examinatum et evulgari
;

permissum.

Ab anno

Christi

mdcx usque

ad mdcxxx.
htfirmvt corpore f
mtnte,

Remis natus, aunum numerans decimum quintum amborum femorum, brachii dextri ac mentisusu captus fuit. Mater ipsius afflicta, quod videret suum filium ad

Anno mdcxx PetrusMorel,

aetatis

115 Anno mdcxxiv Joanna Richelet ex Brugny, vidua Claudii Clocquet, spatio mensium decem et octo vexata quodam veneficio, ad ecctesiam S. Helenae venit suasu parochi sui ; ubi, post ardentespreces phirimas, coram numeroso hominum ccetu evomnit ranam viridem omnino vivam, frustum arenati aciculis quinque transfixum, os, fru-

veneficio
affecta,

hsec
lia

extrema redactum, quibus

,

solatii nihil

natura-

cornu lucernae, uucleum mali Persici, acum per cujus foramen transibat acicula, clavos tres, tria frustra vitri magnitudine unius digiti, fruf rustum

possent afferre remedia

nae,

Quo

ac Altivillare deducit simul atque pervenissent, discedunt vota sua

:

eum devovet S. Ilclemagna cum molestia.

stum
sex,

persoluturi in ecclesia ubi dum preces fundunt sub ejus hierotheca, puer ccepit sentire mng-num

malorum suorum levamen

*t

postridie

B quartam pomeridianam
,

repetitis

sub horam sub eadem S. He-

panni viridis specimen cum aciculis corii tomcntum, limaces duos, quorum alter erat vivus, alt.er mortuus, et alia quie in exemplari Gallico referuntur. Id quod non accidit absque miris convulsionibus; quae tamen imposucre tinem omnibus ejus malis: rediit enim libcraatumore, quem habebat, ab imhecilitatibus suis, omni,

lenae arca precibns unius circiter mediae horae spa-

busque

aliis

incoramodis, qure antea patiebatur.

similiter

mag*nam in membris omnibus extensionem tio sensit, et eodem temporis puncto se prorsus sanicomperit subalaria fulcra reliquit, ac pedes rediit. Plurimae pertati pristinse ac rationi restitutum
:

Miraculum hoc
et evulgari

examinatum,

et

imprimi
filius pner multit
m<i/il rori//i

permissum.
Perillon
,

116

Eodem anno Franciscus

sonse notabiles, sicut mag-narum ipsius infirmitatum, ita etiam prodig*iosaesanationis ejus fuere oculati testes.

item afftu

In margine prsedicta manu ponitur hoc miraculum examinatum similiter, et imprimi permissum. 114 Eodem anno Guilielmus Nanteuille ex loco, cui

Nicolai Perillonii Remensis, annis natus novem, e morsu pomi, a quadam femina ei dati, mcnse integro cadem hora quotidie sentiebat syraptomata eujusdam mali, doctissimorum medicorum experientire incogniti
.

ctatut;

Respiratio

cordis vita,
altius,

in-

flabat
let;

ipsi

ventrem medio pede

quam
,

so-

deinde autem tam sustincbat profundc

ut

nomen

Juniville, simili pariter convaluit

a morbo, quo ab annis decem fuerat conflictatus. Dominus pastor ac mag-istratus dicti loci authenticam rei g-estae testificationem huc misere. Mi-

nullam prorsus habere videretur. Nihil dico de quae ore ejus proferri audieverbis peregrinis
,

bantur; de conatibus prodig-iose violentis

niliil;

Ha quldem,
nisi

ut tres

raculum vero notaiur eodem

dixi, modo examinatum, et permissum. Eodem anno Joannes Thiebault, et Nieolae Roland nis Thiebaulti
,

quo toties jam imprimi seu evulgari

,

magna cum

horaines eos non domarent difflcultnte. Aliquo posttempore

filius
,

Joanhabitnns iu

brachium ejus sic extensum est in aere, ut infieoti non posset; caputque ipsius continua agltatione quitrernobat tempore hebdomadum sex, et tunc dem quando dormiebat. Dominus Dozet (cuintegritas jus rara doctrina et spectatae virtutis satis cognita sunt) illum conspitoti provincire nullum huic malo medicum esse judirabat
catus,

Villeralrand dioecesis Suessionensis, paralysi correptus, sentiensque acerbos dolores per totum corpus, a parentibus huc perductus est, ubi tem-

pore novenae, quam apostematis supra corpus ejus apparuit, duodeoim aut tredecim locis aperti; e quo prodiere primum bestiae tamquam limaces, deinde plurimio allae sordes. Id quod ipsum omnino sanum ac perfeinstituebat, species quaedam

accommodatum

preter Deum. Domini quoquc K Compere medici, dum euiu cxaminasfiervet ac usque uon scnt, fassi sunt scicntiam suam eo
, ,

Miserpaextcndi, ut remedia ipsa prrescriberent. remediis huraanis, moniiu deaperabundus de

ter,

paralytica
alia ex ge-

nu

labo-

Et additur, prout ante dicte curatum hoc aliis, examinatum et vulgari permissura xi de miraculum. Eodem anno Maria Frisou Hectoris Baudon uxor, Lauduni nata, ettuncRemis habitans, crureddidit.
,

patris

cujusdam Capucini, et alterius patris e Sopeverendissimi Dpxnini cictatc Josu, imo vcro
Rcmensis, Gabrielis do sanrta Maria archiepiscopi Altivillare :ubi quartocirdeducere
Btatuil

rani

sine ribus paralysi affectis, ita utincedcre nequirct ecclefulcris, postquam se curasset deduci ad istam

flHum citernovcmdialinm precum dic restitutus est saninullum amplius cx incomtati tum integT, ut examimodissuis postmodum senserit. Miraculum

siam, utasuomaloliberaretur, perfectam ibi sunitatem consecuta est. Eodem anno Guilielmus Cartenet ex Nogcnt

natuma
117
dini

reverendissimo archiepiscopo et evitfgari

.

permissura.

Eodem anno Ancelina * Naudin,

fllia,

Petri

Nau- vmficn*

labbesse similiterconvaluit a paralysi rategra, quae jam diu eum invaserat, idque pcr mcrita S. Hclcmc: cujus testimonium huc attulit a magistratu dicti et loci signatum. Miracidum hoc examinatum
,

ciistorqucretur,

adeo veneflincola lo LdesfroiviUe, dum utquotidic in cjus oorpore audiren-

*/*
^
/.Angelina

evulgari permissum.

Anno mdcxxi Magdalena Drouet filia Guivig-inti donis Droueti 'Dormanensis , annorum
,

etaliarum bestiarum; tur clamores veluti ranarum instituit, et tempore precum percgrinationem huc copiam evonovemdialium, quns percgit, veneni lacertos duos, vivum muit etetatim post reditum, qui non eratinteger. alterum, alterum mortuum,

duorum, mag:nos

in g-enu,

quod abhinc biennio

Undcplena
magistratus

ita ut sine fnlcris erat inflatum, sentiens dolores, non posset, postquam perseverassustentare sese animi affectu in ista set raagna in fide ac devoti

et sanitate fuit gavisa, rfout D. Paetor, suo chiroffrapho. di<-ti loci testati sunt
similiter

Prodigium hoc
permissum.

examinatum,

et

cvulgan

Eodem

626
ii .Mi-msMs.

GLORIA PQSTHUMA EX MIRACULIS

Vuarlet, habitans in loco

S.

HELEN^E
D

Eodem anno Joanues

Ville prope

Machaut, post cruciatuin per aunos septcm morbi molesti medicisque incogniti, reourrit ad S. Ilelenam, quoe obtinuit ei sanitatem, ejecta

vemdiali penso ibidem in honorem S. Helenre persoluto, ad finem ejusdem integra sanitatis restauratione potius est.

magna Eodem anno Nicolaus Perat ex

veneni copia.
6

in

Anno mdcxxvi D. Carolus Boucaux parochus Vanteiiille, ac dein in Damery Dioecesis Sues,

loco Neufville au

sionensis,

torminibus

cholericis

nefriticis

e per

Pont dicto, prope oppidum S. Manechildis b, malo violento agitatus, pro quo leniraen apud medicos rcpcrire nequiverat, venit huc peregrinationis gratia magno quidem cum incommodo; verum non si-

hebdomades tres correptus, atque adeo cruciatibus tam magnis ac singularibus, ut ad extrema esset redactus (delusa omni medicorum industria) pio cum affectu se commendavit S. Helena?, precesque suas
valetudo,
ei

Nam ad finem dierum novem reperitse omnino valentem liberoque membrorum usu donatus rediit. Additur examinatum et evujgaripermissum. Eodem anno Michael Peltier, habitans in Sevigny propeabbatiam Vallis regiae/?, jam ab aunis viginti incomperto conflictalus inalo, quod interius urenefructu.
,

obtulit

eamque recuperasse

quas integra subsecuta est se agnovit Sanctae

,

praedictae patroeinio.

Eodem anno Guillelma Roze

zei,

filia

Petri

Ro-

bai oorpus ejus, plurimia pietatis viaitatis locis, integrai valetudini liic restitutus est, sordibus pluri-

annos nata quatuordecim vexata et obsessa a malo daemone, qui illam, non secus ac miseram illam daemoniacam, cujus mentiositin Euangelio, reddebat surdam, mutam et
civis Reteliensis
,

mJe e brachio ejectis statim post expletas hic duas novemdiales preces, Deo gloriosee sanctae Helenae
sanitatem ipsius raservante.
vuri
tri

deducta est a parentibus Altivillare, ubi vix novemdialia pietatis oflicia comquin meritis acpotentiaS. Helenae a diapleverat,
csecam misere
bolo
;

afflicta

sit

liberata,

|]s

Kodem anno Margrarita Broquart, conjuxPeValeret, civis Catalaunensis, convaluit similiter

ssspius earn alienabat a mente,

statim receperit,

suoruni
statira

usum

qui illam insidebat, visumque necnon liberum aliorum sensuum E hanc rei gesta et petito calamo
,

" a morbo, qui

dum

Iiic novemdialibus precibus vacabat,ad meritu S.HelenaH-onfugicns. Id quod manu sua testatura voluit,

uti alii etiara testes.

scriptam ac Dei ac merita S. Helenae visum recuperavi, et integra sum valetudine. Factum hoc examinatum et evulgari
testificationem

dedit
:

se

propria

manu signatam Per gratiam

Joannis Ronsart llemensis, convulsionibus ac motibus corporis vehementibus vexatus, clamoresque horrificos emittens, a patre suo huc fuit ductus;

Eodem anno Petrus Rousart

filius

permissum.
120
Guilielmi conjux, ex Villenserve,
dolore afflicta
se extendit,
capitis,
,

Eodem anno Margarita Rinage Francisci magno brachii

,

"(f^u

qui deinde per totum ejus corpus

ipsi attulit

ubi

sauitatem recuperavit

quemadmodum

ap-

motumque continuum

nunc

paret ex testimonio de liac re concinnato per Religiosos coenobii hujus, et a patre ac filio signato etc.

deinde brachiorum ct crurum, obtinuit hic remedium mali sui per intercessionera. S. Helenae

tempore novemdialis devotionis, quam ibidem

,

in et

Ividem anno Nicolaus Rossignol

d

filius

Nicolai
afflictus

ejus

honorem peragebat. Factum examinatum,

Rossjgnolii, r\ CondCBO d'\n Bria,

admodura

evulgari permissum.

maloquodam, gravesin

toto corporedoloresconci-

tante, tentatis frustra rcmediis

humanis omnibus, integra* valetudini redditus e.st post ternum iter, quo huc venit. Factum iteni examinatum et evul-

gari pertnissum.

Anno mdcxxvii dominus Huguet sacerdos, Farae Tardaneusis f incola, huc peregrinatus simul cum matre sua Michaela Lesterte, cum ipse tum mater ejusasseverabant tamquam verura videlicet se hoc praesente anno, natum tunc dumtaxat annos novem,
;

Anno

scijuente

launensis mirifice aflecta

mdcxxv Dionysia Dauphin Cataquodam malo, quod exci-

tabat continuam agitationem in raembris orauibus, C cjusque peotus adeo miserc inflabat ac guttur, ut ea de causa ipsam et vox et respiratio saepenumero ubi perspexisset, omni inedicinae perideiicerent. tia: imperviam esse cognitionem sui mali, Altivil;

sanatum fuisse a paralysi in pedibus ac brachiis, permerita S. Helenee, deinde a variolis, et caecitate ex illis orta ; seque recepisse visum ac liberum membrorum usum, durante novena, quam mater F ejus fieri curavit in honorem S. Helenae. Et addilui*
:

Similiter

examinatum

et

evulgari

per-

missum.

'

ulnoMini-

ad implorandara adjutricem opem. Ad iinem novemdialisprecationis, quam iustituebat, evomuit ranam vivam, bufonein mortuum sex supra sexaginta aeiculas, acus tres, ova piscis lblio|>l antaginis involuta tres crinium eon^vries, septem vel octo aciculis implicitas, frufitum panni viridis raedia quarta parte *
lare deduoi 36 jussit
S. llelena
1

Anno mdoxxviii Nicolaa Pare

a daemonio
,

annorum

no-

vera, nata ex Sacconin' prope Suessiones, possessa

\is, intetlt

90

longum, atque nugas hujusmodi alias qua3 simul atque ex ejus prodiere corpore, sine mora valetudinis integWB oompos faota est; prout refertur in
;

caecam, et omnino huc perducta a suis parentibus ubi post duas novemdiales pietatis exercitationes, diversis duabus vicibus obitas in honorem S. Heleuae prorsus convaluit. Fuit et hoc examinatum et evulgari permissum.
qui

eam reddebat

paralyticam,

fuit

Eodemanno Judith
ineognito afflictam

Jardit, Nicolai Rog-erii uxor,

in llervillon prope Macerias

g habitans, dum malo

se videt, novemdia-

''

processibus verbalibus, quos medioi et chirurgi etc.

admodum
:

signarunt.
iiifirmiUtii

119
vi

Eodem anno Petrus Michaut

lletelium natus,

btu

gny prope
rat,

dum

ex Juviex longo ac gra,

morbo, qui auuo amplius uuo ipsum detinuedeoubuissetj sub cjusdem finem comperiens, sua crura adeo esse pleua ulceribus ac humoribus raalignis, ut uon tantum nou incedere verum etiam ne susteutare quidem semetipsum posset, regre admodum ferebat lecto teueri quod vide, ,

lem precandi cursum peragi curavit in suo pago in S. llelense quo finito, evomuit bestias grandes aciculae adinstar, cornibus instructas.Unde admodum recreatam se sensit, ac postea huc venit, sospitae suee grates persolutura ubi integram con-

honorem

secuta est sanitatera.

121

Anno mdcxxix Joanna Oudart

quee tunc

soiptyantui

habitabat in Villaine prope Obigny, ab anno uno

circiter tumore quodam valde conflictata Heleme se devovit, et sine mora lenimen sensit de qua re postea venit actura gratis. Id quod

vel
S.

incominodis impeditum sine spe alicujus humani solatii; sed Altivillare adductus, uore1 bot

se

notatuf

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

K notatur

627
i

permissum. Eodem anno Anna Milet, conjux Nicolai Hurtan, ex Anville in Lauduuensi dicecesi, tribus abhinc :mnis continuo cordis malo, quod excitabat miros

examinatum

et evulgari

iimiKf.

CLASSIS TERTLV.

in ea vomitus, afflicta, S. Helenae se devovit

per

ujus merita valetudo pristina fuitobtenta post novemdiale pietatis obsequium, hic in ejus honorem
institutum.

Ab anno

Christi

mdcxxxi usqne ad

MDCXLIV.
Mncxxxi Claudina Ogee, uxor Petri Choquodam malo iutenus eam urente nffecta, quod impediebat quo minus biberet, comederet ac dormiret, toto utique corpore paralytica postquam recumsset ad medipille civis Catalaunensis,
;

Anno mdcxxx Nicolaa Deraudel, aunos octodecim

nata, Nicolai Deraudelii
filia

et Nicolaae

Drusseau,

Anno

r-nahjliea
ntta
i-

dibut

Remis habitans, ejus ad humeros

prodig'ioso

modo

inflata, renibus

timinbuiqne
eapta
;

tenebatur a biennio ; nec moveri poterat sine acutissimo dolore, cujus utique supra dorsum erat tumor. Sic itaque afflicta,
affixis, lecto

ium

]Z"pertur-

bat*m*ntu
"'<""'"

humanis remediis pro valetudinc frustra adhibitis, S. Helcme fuit devota a suis parentibus, eoquc dcvccta in caruca per adrigas, qui movcbant
difficultatem in aggrediendo hoc neg-otio, propte-

cos, sed irrito conatu, S.

sa?

Helcnam inclamavit, Mis-

sacrificium celebrari hlc curavit in ejus hono-

rea quod timerent, ne

nali

in

via moreretur; noven-

rem, et eodem tempore niagnam veneni copiam ex ore evomuit, uti ctiara magmim bufonera corara marito suo, simulque redintegrata valetudine
de qua gratlas actura vcnit duobus vel tribus post diebus, et ipse simul cum marito
esse se seusit
:

autem invocatione ibidem expleta, in adeo gravem incidit imbecillitatera, ut judicaretur mortua. Novena peracta detumuit, fulcris incedere
paulo post, suse erg=a S. Helenam pietatis affectum continuans, omninocouvaluit. Morbi ac valetudinis testcs simul cum illa
coepit satis facile, ac

signavit testimonium, quod forinatum fuit super

jam memoratis. Et signatur examinatum

gari perraissum.

ct cvul-

Eodera anno Joanna Ilardy,

dy, ex loco
rici,

filia

Francisci Ilar-

factum signarunt. Quod etiam examiuatum gari permissum.

et cvul-

Mont S. Pierre apud Castrum Thcodousu pedum ac manuum omnino contortarum

et statiin intejrra
:

privata, se devovit S. Helenas;

ANNOTATA.
a

sanitate fuit donata.

Galliffi

Et additur
Potier

Similiter exami-

Dormanum (Dormans) oppidulum

in

uatura et evuljrari perraissum.

Campanin provincia, ad Matronam fiuviura, quatuor leucis supra Castrum Theodorici in ortum Spernacura versus sex. Ita Baudrandus. b Adrianus Valesius supra citatus, Oppidum, ait, S. Manechildis vel Manegildis, sainte Manchou, vel S. Manehoultvulgo dictum a patronaloci, posil

Anno mdcxxxii Anna

Muyse, incola
loci

coujux Joannia
afflieta

Choiiilly,

diu

violento cx veneficio,

votum

fecit S.

morbo Helemc; quo

restiibi-

dum
dem
qua
et

perduci se jussisset, integne sanitati

tuta est post novenas tres, quarura

tcmpore

inorata est, ejectis plupimiB sordibus per os; de

re

tum ad Albe
fluentera
,

vel Albiai {Auve) atque Axonse con-

D. parochus ejus testimoniura dedit

sua

Durocortoro Verodunura

tendcntibus

manu signatum. Factum

evulgari permissum.

affirmatur examinatum

obvium
c

etc.

In exemplari Gallico, quod hic interpretamur, vocatur Valleroy. Apud Sammarthanos tomo 4 Gallim Christianm pag 900 notatur Vallis regiaB. Mariae, OrdinisCistercieucis.. dioeeesis Kemensis, et vocatur ibidem Gallice la Val roy ubi
.

filia quadam perturbata: mcntis huc adducta peregrinationis g-ratia a pnrcntibus suis, seque subducens illis, praicipitatum se ivit in flumen; in quo dum suttucaretur, inclamare
,

Eodem anno

cceperunt S.
diit
filta

Helenam

de ejus fundatione et abbatibus. dGatlice habetur in dicto exemplari de Conde en Brie. Satis notum est Condatum oppidum C Belgii Franciciin Hannonia, quod prmdicto mox Conde; locoest Gallice synonymum, et vocatur
sed recte
is

super aquam, sanaque

est.

uec mura, prodiyiose reet incolumis ad

/*>//'"''"//'

ripam jacta
123

Anno mdcxxxhi Gerarda Torchet ex Berdum detcnta estoncourt, annorum duodccim

,

quidem ab

illo

Gallice distinguitur

per additionem en Brie, id

est, in Bria.

Est autem

orBria provincia Galliae... cujus termini sunt ad

' ad hunc lo^ U (0 M ad sanitatem pcr ,. IH ^ ai cuin perducta fuit; in mcrita S. Helenffl, prout apparet ex tcstimonio F sui parochi aliorumque tcstium, qui rcm g-estam

set g-ravissima tumoris

infirmitate,
rediit

quo

tum Campania, ad meridiem et occasum Sequana ejusdem fluvius, uti habet Baudrand, tres etiam recensens. Inter Brim loca in provincim partes

signarunt.

Factum examinatum

ct cvulgari

per-

missum.

Anno mdcxxxiv
quindccira,
lilia

Elisabet Vaudret,

annis

nata

mappa Blaviana
dorici.
e

territorii Briensis lego

Conde

Petri Vaudrcti, ac Joannffl Thic-

ad duorummilliarium distantiam a Castro TheoIn Gallico nostro exemplari d'une collique

hault, coloni

liabitantis in Massige, dlGBCesis He-

sun autem M?poi renes; yoH vero, aut fel. Laborabat ergo parochus ille ex renibus male affectis pv m bite. f Adrianus Valesius antea allegatus postquam pag. 192 egisset de Eara, la Fere en Picardie, ad ripas lsarae fluminis posita in pago Laudunensi
nefretique;
bilis
%

mensis, dclapsa in morbum plane sing-ularera, qui eam rcdiliilcral mutara, surdara, ea^cam ct paralyticam toto corporc; postquara omnia huina-

remedla, scd frustra, a parentibus ubi, mafrna S. ecclesiam dedttcta fuit ad Iianc Helcna favente, recuperavit visum, auditum, loquclara, ac liberum membrorum suoruin usum

na tentasset

(prout uieiimratur in

Vita S. Ilelenai) De

qua

re

Fara alia, ait, est in Suessionibua pagoque Tardancnsi, la Fere en Tardenois vel Tartenois aliaFaraCampanensiscogriorainata, Fere Champead rivulum in Albam dcfluentem. Vide, qum
etc,
\

formatus
stratu,

fuit proceeflus rerbalis

per magiatratuxn

Altivillarcnsera

coram D. prffltore, aliisque emagiqui factum sigriarunt. Idemque perhibetur

noise,

inferius dicentur. gDe Maceriis dixi in Annotatis supra ad ctas-

exaininatum a reverendi.ssimo archiepiscopo et evulgari permissum. Anno mdcx\xv Ludovica Foy ex Ucnaucourt
in Carapania,

mcmbris omnibus paralytica, peregrinationis

semprimam

lit.

d.

628
mritissis

GLORIA POSTHUMA EX MIRACULIS

:

S.

HELEN^
manu, una cum
Zede,
aliis,

grinationis gratia huc fuit perducta ubi per dies novera morata, sanctae Missse sacrificio celebrari ibique aliquot curato, discessit in terram suam
;

S.

Helense se devovit, et sine mora convaluit; sicut

testatu.s est propria

huc

pro-

fectusad persolveuda sua vota.

post diebus, continuans pium erga S. Helenam affectum, ejeeit funem media ulna longura hic et illic nodisimplexum, viditque integrae sibi valetudinis
Aiiud linyultre fa-

Anno mdcxxxviii Maria

Jacobi

filia

nobiils viri

Zedei, tributorum exactoris in curia seu jurisdictione Victoriacensi a, mensibus adhinc

munus

impertitum.

rtum

12i Silentio praeterire non possum id quod accidit in hoc sancto loco circiter illud tempus. Daemoniaca quaedam ex tractu Bellovacensi huc

sex privata visu ex variolis; remediorum humanorum defectu, a sua matre D. Maria Dorigny fuit S. Helenae devota ; ubi terapore novemdia-

ducta
J)oY.-t,
rifi

fuit a

duobus Capucinis,
:

ecclesiasticis
vicarii

a duobus aliis qui opportunitate usi sunt domini generalis, archiadiaconi et doctoet

;u

theologia, qui visitationem peragebat ibiloci

,

dem
ipsius

eam coram
circa

ipso

sistendi

ac sciendi

lium precum, quas instituebant in hac ecclesia, visum recepit cum magna parentum suorum voluptate, qui hunc in finem illara huc adduxerant. Examinatura et evulgari perEt adscribitur missum. 127 Eodera anno Petrus Preud'homme ex lgny
:

seutentiam

ipsessionis

demoniacae

le

Iard propre

sione ex signis exploratissimis,

buit;

argumentum. D. Dozetus, cognita feminae insesexorcismum adhiprope

rus gratias

Dormanum, venit Altivillare actuDeo et S. Helenae; quia cum ipse

Maria de Handes, postquam ex

tnflrmi COr .

pore ac mentc; do~

loribui
f tt .

tum uxor
sortilegiis

ejus

ta:

quo durante, aderat ibidem homo energumenara, in quem daemon perpetuo oculos conjiciebat quie resansam praebuit cuidam ecclesiastico sciscitandi ab eo causam. Vir ille totus
,

attonitus eoepit pretexere excusationes, et praese-

ferre

rnagnura timorem

ac praesentibus

movit

non tantum graviter fuissent infirmi verum etiam magnis animi perturbationibus affecti, integrae omnium suarum infirmitatum ambo sanitati sunt redonati, quando curarant benedici panem et vinum, prout in more positum est Altivillari, invocantes nomen Dei, et merita
corpore
,

cogitationein (Deo id ita permittente ad manife-

S. Helenae.

E
Collin e Castro Theodorici,

standam Sanctorum suorum gloriam) aliquid ibi latere singulare. Urgetur homo ille, ut indicet
cujas ossct,

Eodem anno Maria

linguae

quodnam
ei

profiteretur vit33 seu

artis

doloribus pungentibus torta in corpore, qui usu eam privarant, interno affectu invocavit
;

institutum. Dcnique comperturn fuit ex evidentibusindiciis, aliquid

Domino Dozeto,
reprajsentans
ret

qvii

essecommercii cum diabolo. habebat justamq,uam superior,

reverendis.siraum
fuit,

eoque statim recuperato, vovit pereS. Helenara quo perveniens ad grinationem ad S. Helenam implendum votum suum, patre suo comitante, ces:

utiquc

dominum
formulam,
se rogare

archiepi.scopum, inspiratum

ut illum adige-

ad

jusjurandumj,
(si

praescribens ei

serunt dolores, et integrae valetudinis munere recreata est, sicut refertur in testimonio, quod pater ejus et ipsa nobis reliquere.

diceretque,

quidem
eoetui

esset talis, qualis ut reputa-

retur, toti isti

causam praebuerat)

Deum
nirent.
nurratur

ac

8.

Ilelenam, ut spectabili
ille

modo

se pu-

Anno mdcxxxix quidam nomine Ludovicus, ex Mairy ad Matronam, veueficio cuidam, quod magno ei erat dolori per totum corpus, implicitus, quodque paralyticum ipsum reddebat, venit huc cum patre
ac raatre; ubi, patrocinante gra valetudine est.
S.

125

Infelix

maximam;

coactus

repulsum dedit quam potuit tamen, vix protulerat illud

Helena, potitus inte-

juramentum tamctsi balbutiendo, quin omnino suae mcntis hnpos humi fuerit prostratus eodemque tempore dacmon energumenam elevabat ad altitudinem quatuor pedum,tota tamen sua
:

longrfcudine extensam, ita ut vestes ejus non caderent. Sio itaque suspensa impetebat pedibus totum corpus miscri hujus hominis, incipiendo a

Eodem anno Joanna le Noir, filia Joannis le Noir et Annae Dargone, ex oppido Eimensi b trium mensium spatio in miris cruciatibus exacto, quos ei afferebant veneficium, deficientibus remediis humanis, qiue nihil ipsi proderant, ad S. Helenam perfugium habuit cujus meritis plane con:

capitc

pergensque

ad

corpus

reliquum,
e.st;

prae
:

omnibus supra stomachum haesit, Teneo ipsum, teneo ipsum; meus

rifico

magna rerum horribilium copia ejecta quemadmodum compertum in instrumento, hac

valuit
,

vociferans
et

horesse,

cura ululatu

Indioans, illum

ipsum

super re confecto. 128 Eodem anno quaedam femina Avenacensis Anna, habitans Carolopoli d, parac, nomine

alii

siem-

bris eaptt,
vaietttdine

qui detineret diabolum in corpore istius miserae

vitam suam male peractam recog-novit, sanota Belena non minus se mirabilem ostendente in liberandis iis, quorum animam cacodramon possidet, quam in sanandis his, quois

energ-uraen.

Unde

integram etiam sanitatem consecuta est ad finem novenae, in honorem S. Helenae institutse, quo se devehi curarat de qua re gratias actura quotannis huc
officio

lytica,

et

membrorum

privata,

donantur.
c

.-

venit.

rum

possidet oorpns.
facti,

Notatum

lego

ad marginem
lloe accepi a

hujus

manu

Eodem anno Joanna

delati,

D. Beginaldi

habitans in

clarissimo
et vicario

domino Dozet doctore theologo g-enerali domini arohiepiscopi, Capituli

viro
,

Mercier, vidua Petri RaToul ad Matronam amisso

,

per raorbum usu valens nisi aegre

membrorum,

et

incedere

non

deoano.
Illutioiubut

admodum cum

fulcris,

vectura

126

Anno mdc\xwi Carola Gcrbeau

iwbata,
cxca ;

conjux

domini Lanceloti Benry, ex Monmort, illusionibus, qusa se turbabant, affliota, huc fuit deducta ad

duci se jussit Altivillare, comitante Joanne d' Estanne nepote suo ubi ex animo implorata S. Heleme
:

ope, peractaque novena, ad pristinam sanitatem

rediit.

obeundam novenam
jus
meritis retulit
lucto.

in

honorem

S.

Helenae, cu-

victoriam de omni sua animi

Eodera anno Vincentius Rousseau, filius Joannis Rousseau, habitans in Martigny, duobus

Anno
mesticus

mihxwvii

Robertus
in

Piant,

servus

do-

loci Voulciparalysim omnium membrorum lapsus, confugit ad humana remedia j sed videus, nihil ea leniminis sibi afferre,

enne

domini Havetel, mmcupati, Parisiis

dynastffi

magnis incommodis laborabat. Erat quippe perpetuo curvus, et ita quidem, ut neutiquam spectare cjelum posset ad haec, tantos patiebatur
:

cruciatus in
veret.

posset sustentaculum,

Dum

iu eo babere nulloque modo illud moitaque caelum videre nequiret oculis

uno femore, ut nullum

corporis,

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTl.

corporis, ferventes et assiduus preces eo dirigebat qure ex afflicto corde profectae , oruni fiducia in
lardi et Joannae Sainte,

629

cesis

Helenae intercessione, exauDeo diri meruere. Narn decurso novemdialis pietatis spatio in honorem Sanctae, expedito sui cruposita, ac in
S.

ris

usu

gavisus est
liberatus
;

et

ab

iufirmitatibus suis

omniuo

erectus utique, valens, ac plene

et evulgari per-

restauratus.

Factum examinatum

missum.
Quibu* ad,U viembre-

incolarum loci Eterbe, diceRemensis, male se habens jam a raensibus duodeviginti ex tumore prodigioso, qui erat in causa ne incederet sinp adminiculo alterius ipsam sustentantis, latere dextro ipsi dolente, huc ducta fuit ad S. Helenam, novenam incepit ad ejus honorem, in loco habitationis deinde continuandam exhiue tumor ejus minuebatur, cessabant dolores in diebus paucis, et in statum valetudinis pristinum
,
'-

iinimn
a qmbvt per tnerita
S. Helenm

le

ru m

inerti-

flm, ischia' iem, *na fiiin

magi-

Eodem anno Ludovica le Mange, Henrici Mange et Annae Louvettae filia in Passy e nata pariter convaluit ab omnium membrorum inertia, quam cruciatus comitabantur, ob quos cogebaac projicere se tamquam mente tur vociferari
129
,

restituta est.

Eodem anno Magdaleua Bvossard

ComitissBB Nantoliensis
bri
/',

a cubiculis

valetudine adversa uteus ex contiuua, ardentissima ac periculosissima fe,

votum
;

vovit S.
id

Helenae, ut ex infirma

fie-

cvm,
e

captam. Quo donata favore non fuit beneficii immemor, quotannis Altivillare veniens, ut gratias ageret Deo ac S. Helenae de sua sanitate omnibus numeris absoluta. Anno nncxx Margarita Pruvateau, conjux D. Honorati le Prate, civis Remensis, ibchiade laborans, quae omnino impediebat ei incessum, subsidia

ret valida
tinuit.

quod sine mora pev ejus mcrita obfilia

Eodem anno AnnaMaupin,

et Margavetai Stapart, ex oppido

Joannis Maupini Sparnacensi g

humaua

irrito

conatu experta,

S.

Helenae

amisso oculorumlumiue exquodam maligno fluxu, quioculos ejus invaserat a bieunio, confugit ad S. Helenam, omni solatio in medicornm remediis frustrata; ex malo couvaluit, postquam novemdialis
pietatis ofBcio hic essct perfuncta.

sese devovit, ac postero die prorsus se valeutem comperit, sola videlicet incedeus, ac nemine

juvante.

Eodem
loco

anno Franciscus Grivollet, habitans

Lfl

132 Eodem auno Petrus la .loye, natus Remis, lougo temporis spatio vexatus ex osse, quod iu gutture haeserat; S. Heleme se obtulit, etinox reliquit
bat,

miteri Ubetantttr.

Vuely la petite prope Gandelu, ab annis tribus correptus arte magica, et ita quidem ut bracbia haberet sine motu ullo ac sensu ; ad haec
tantos interius sentiebat cruciatus, ut lamentabiles voces emittere non cessaret; perfectam recepit sa-

eum
huc

dolor;
venit.

proquare

soluturus, quodeidebe-

Eodem anuo Joannes

liclieti,

e loco cui

Galichet, filiusThomae GanomenNostre Dame de TEspinc h,

dicecesis Catalaunensis,

lutem post novenam hic expletam

S. Helenre.
rariasqnc
nlias infir

in

houorem

130

Eodem anno Joanna Laudre,

Castrum Theodorici
,

prope

nata in Mery per menses omniuo

dum esset brachio prorsus incurvo ac dig-itisomuino aduncis a mensibus quatuor, tamque magna omnium ciborum nausea, ut huc dunihil pene sumpsisset a meusibus tribus
;

ctus fuit a suo patre; ubi absoluto

novem dierum
om-

mitaies,

octo fuit vexata

ex infirmitate, quae tollebat ei omnia membrorum oflicia, ita ut ne vel manum quidem ad os promovere valeret. Misera illa in

curriculo, ac Sacro celebvari curato, discessit

nino
est,

sibi restitutus; sicut siguavit ipse testatusque

pessimo illo statu ad cselum confugit tanto cum majore afFectu , quanto acriores perferebat cruciatus;

cum aliistestibus. Eodem anno Carolus

le

Lombre,

civis

Hemensis,

sanctamque Helenam in patrouam assu:

convaluit ex tumove cvuvum, qui durabat ab aunis quindecim, quique impedicbat gressum ejus:
sicut
dedit.

mens, duci se curavit Altivillare

ubi post dies

refevtuv

in

testimonio,

quod de hac

re

novem

transactos, multo melius habere se sensit, ardentiusque semper ejus implorare opem
pie

Eodem anno Joanues Mourron Eemensis,

laborans
febri, et

hectica

pergens, intra breve tempus

lutis facta est.

integrae

compos

sa-

omnihus mcinbvis captus a mensibus quatuor, remediis humanis frustra tentatis,

valetudinis ititegra-statum veeepit pcr meritaS. llelenffi,

Anuo mdcxlii Catharina

,

la Corne,

conjux Petri

Hennin, typographi Kemensis, per menses decem quod hecticam illam reddebat discruciata malo membrisque inertem, a medicis se videns depositam, novenam hic peregit, intra quam perfectae saet nitatis munere donata est. Factum examinatum permissum. evulgari Eodem anuo Maria le Poivre filia Nicolai le Poivre, Remensis, convaluit a male affectis cruribus per menses quatuor cui malo nihil remein in.strudii afferre poterant medici sicut narratur mento signato per testes morbi ac sanationis cjus
,
: :

huc profectus ut veneravetuv sacva ejusdem

ac testatus
est,

lipsana,

quemadmodum signavit cum aliis testibus. Eodem anno Amata la Vanne,

nata ex loco le Mesnil, dicecesis Catalauncnsis, adeo pcvturbata animo, ut tenevi haud posset, pevevvans campos in morem bacchantis ac despevata;, ita ut necesse esset vinculis constvingere pedes ejus; huc dcducta est a suo mavito ad instituendam novenam in honovem S. Helena3,cujus patrociuio integvaad eam sanitas
rediit.

post

iter.

filius Comitis Egmondani gravisaegrotans et a medicis desperatus, S. llelenas sime devotus fuit a suo patre, qui dedita opera hominem quemdam huc direxit, ut peregrinationem obiret, ibidemque ad suam intentionem institueret nove-

Eodem anno

ANNOTATA.
l'eslcction de a In Gallico exemplari lego en Baudrand Victoviacum FranVictvy. Exstat apud Galliie in Camcicum (Vitri le Francois) oppidum

pristinam valetudinem revoanicatus est. In cujus rei memoriam atque grati isto favore, venit ad hanc ecclemi tesseram pro pedesiam acturus gratias S. Ilelenae memorabili, a iter magno cum sensu pietatis conficiens

nam;

intra

quam ad

substitutum paniaprovincia, et in Pertensi tractu, (Vitry le Bvuslc) ejus loco, quod Incensura dioitur fiuvium, ubi recipit viciDiis. Sedet ad Matronam
in

Ornam,

7 leucis

a Catalauno in ortum

hybevnum,

stre

Carolopoli huc usque. Boiiillard, anno131 Anno mdcxliii Nicolaa quinque supra viginti, filia Kicolai Bouilrum

a BarroDesideriopolim vevsus totidem, atque n duco in occasum. oppidum Galb Fimae sive Fismaj (Fismes) prope Vidulam fluliac in Campania provincia,

vium,

630
ix tuintssn viura,

GLORIA POSTHUMA EX MIRACULIS

ubi recipit
in

S.

HELEX.E
D
filius

Noram aranem,
" et

in

ctu, et in confinio Insul*

Franciae,

Remensi traquinque leucis

evulgari perraissum. 134 Eodem anno Joannes Rog-ier,

Rog-ier,

a Remis _

occasum. Dicit
et

ad Fincs. Ita hunc

describit

Nicolai

locum breviter

sufficienter

Bau

drandm. c Idem auctor locum sic elueidat Aveuacum et Avennacum (Avenay) urbecula Eranciae, in provincia Carapaniae, prope Matronam fluvium et Ieucie a Remis in meridiem, cum abbatia
i , 1

non valens absque nervorum, S. Helena? oblatus est a sua matre Joanna Bourg-eois, et post sine raora reliquit fulcrum, seque perfecte restauratum comperit. De qua re testimonium daturi, ac gratiarum actiones sanctae persoluturi, huc se confulcris propter contractionem tulere.

Remensis, incedere

'"nurti,

ltem

p/ .
(

fofgia n,

monialium.
d Carolopolis (Chartevilte) urbs nova et muuita Galliaj ad Mosam fluvium in Campania provincia,
et in

Eodem anno Joannes Jauchier ex Chery PAbbaye, similiter sospitatus est a malo, quo totum ejus corpus erat affectum , quodque impediebat

Eetelensi agro; heec

alia.

idem geographus

et

nonnulta

e Passiacura et Castellum Paceium... oppidum ad flumcn Auturam positum in Aulercis Eburo-

gressum, remediis humanis omni efiicacitate inejus frustratis. Id quod manus suec signo testatus est, huc profectus, ut fidem voti
firmitatem
liberaret.

Meduntam medium vulgo Pacy dictum hodieque lego apud Adrianum Valesium; quamquam, uti addit a plevicibus,
inter

Ebroicas et

risque

Pas.sy corrupte scribitur,

et

ita

excusum

Rollet, uxor Joannis Guenatain Orbay, ab annis quatuorinterno malo conflictata, quod in causa erat, quo minus laborare, bibere, comedere, ac libere respirare posset; tennette,
tatis

Eodem anno Catharina

fere omnibus in tabulis repcritur; uti etiam in textu Gallico nostro rjuem hic interpretamur. An vero ibi locus ille sit intelligendus ; an alius
,

nequidquam humanis
fuit.

subsidiis, S. Helenae se

obtulit, cujus patrocinio

ad integram valetudinem

revocata

synonymus
nu/t tfiviufi.

notae ignobilis in

Campania

alicubi

ex Heterbe, dicecesis llemensis, ex malo capitis violento admoFortier,

Eodem anno Anna Regina

et

f Nantolium Ililduini, Nantciiil cog-nomento le Haudouin, vicus amplus Qallise cura castro pera-

dum,

membrorum omnium

paralysi iucolumis,

mQBno

in provincia

Insulaj Franciae et in Valesii

tractu, exstat

tronam

apud Baudrandum. Aliud ad Maaliud item ad Axonam ponit Valesius.

evasit per merita S. Helenae, novem diebus ad honorem ejus exactis : cujus rei fidem fecit manu sua

subnotatam, una

cum

testibus

aliis.
,

Hoc

vel illud suspicor hic indicari.

g- Loci hujus notitiam breviter dat Baudrandus Sparnacum (Espernay) oppidum Galliae in Campania provincia, prope Matronam fluvium 8 leucis infra Catalaunum, et 5 a Remis in meridiem. D, Rupertus Reginaldusinferius num. 171 dicil, locum priedictum ab Altivillarensi coenobio dumtaxat una Ieucadistare. h In territorio videlicet Catalaunensi, uti notatur in mappa Blaviana Campanice.
:

135 Eodem anno Marcon c Lamze ex Charbong-ne, dicecesis Remensis maa*no lateris incommodo gressum impediente detenta, prorsus hic convaluit ad finem novense, quam in honorem S. Helenae instituit, ac rem syngrapha sua con,

lalvt matc
fffectriw,

impe&itut
cnrporlt molut.

firmavit.

Eodem anno Antonia Bouillon, conjux Jacobi Bizaut, ex "Vielersy, dicecesis Suessionensis, movere se impotens, voto se obstrinxit S. Helena?,
ad quod
tulit,

implendum maritus ejus huc se conSacrum celebrari jussit per dies novem pro

valetudine conjug-is sua?, et ad terram

suam

re-

CLASSIS

QUARTA

versus vix applicuerat ei iinteum, a se curatum benedici, quin melius se habere cceperit asgrota,
finitoque novemdialis pietatis curriculo pristinam

Miracula ab anno mdcxlv usque ad

annum
Superiort*
A.

consecuta valetudinem. Cum suo huc accessit marito, ut rem testaretur ac grates persolveret Sanctae, uti patet ex instrumento de eadem re
sit

mdcxlix.

relicto.

but accctltmt

mnr-

mio mdcxlv Philippus d'Embly Fouquant, pras-r^ior duoatus ac territorii Retelensis, dynasta
et baro loei Tourteron a, dum esset in loco Malmy ad Barrum b, oruciabatur infirmitate intestinorum

136 Anno MncxLVi Philippus Copignon, filius Joannis Copigrnon, ex Bresme, dicecesis Suessionensis, vcxatus malo mag-ico, per quod in terna per diem incidebat animi deliquia,

uniinideUtfiiia.

mala

venefiia,

bus

intesli-

cum forma

et agitationibus

noruwi,

eorporis

tam

violentis, ut reti-

spatio uniusnnni, mediois abstrusa qui, omnibus ; romcdiis lirquidqunni adhibitis, judicarunt inoura-

neri nequiret.

bilem

eam

esse,

infirmoque auctores fuere, ut se

:

compararel ad mortem

verum sermone apud eum

vana ejecit veneficiorum instrumenta, interque aha aciculas quinque ac viginti in tribus vici-

Huo deductus a matre sua Maria Saladina, et novena peracta, redux , plurima ac

habito de mirabilibus, quae Deus operaretur in dies per patrocinium S. Helenffl imperatricis; peregri& nationcm ad illam confestim vovit in manibus reverendi patris fratris Francisci Pierrot,

caudam cuuiculi, et limaces; ac deinde integre sibi fuit restitutus; sicut liquet ex documento de hac re confecto, et ab ipso uti et a parentibus
bus,
ejus signato.

guardiani

convcntus Franoisoanorum Refbnnatorum de la Cassinc, ut vocant, niandans ut per novem dies ceIebraront vSacrificium Misssa In

honorem Sanct
cruci^

ad quorura

novem dierum finem cessarunt

S.

os

Eodem anno Pontia Lestinoit, uxor Petri Caboulet,habitaus in Vileralrand, dicecesis Remensis, pantersaluti redonata est, postquam ejecisset per
multa veneficia. De quo facto formatus
est pro-

atus ejus omnes, integraque potitus est valetudinede qua ut g-ratias ageret Deo ac

cessus verbalis coram

mag is tratu,
;

et

ab oculatis
et evul-

Helen, huc profectus est, comitante sua uxore ac reverendo patre, dequo dicebam corain quibus instrumentum rei gests autlienticum confectum fnit et ab ipsis signatum. Factum item illud examinatum et
;

subsignatus testibus deponentibus

sicut refertur

\ita S. Helenaa.

Factum examinatum

g-ari

Brocart, filius Plugonis Brooart, veneficiis afflictus, qujE in eo mag-nas excitabant convulsiones ; valetudine g-avisus etiam
est,

permissum. Eodem anno Odardus

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

631

tumor,
r*hjti$,

/a-

morbas
rantur.

ifl

rcnibits cu-

earbone de qua re instructus est processus verbalis, a testibus infirmitatis ac valetudinis ejus signatus, sicut pluribus narraturin cadem Vita. Factum examinatum a reverendissimoarchiepiscopo et evulg-ari permissum. 137 Eodem anno Joannas Nonon, ex Rimogne, dicecesis Remensis, per annos tres immodice inflatse, ac incedere non valentis absque fulcris, consultum fuit, ut se offerret S. Helense, deficientibus remediis
:

est, ejectohic

tem ejusdera die, dum interesset Vesperis, ma- uouuttfe gnaque cum fide ac pietatis affectu iuvocaret S. Helenam, omnino se valentem sine mora compeabsque sustentaculo incedens cujus rei testesfuere homines facile sexcenti. Verum nliquot post mensibus relapsa in suam infirmitatem, reourrere ad sospitam suam non pnrtermisit itaut
rit,
.

itraeri se

humanis

quo

facto, integrse reddita saluti

comraittens instantanea? ac perfeot valetudini sit redonata. Qua; omnia relata sunt in

ad finem
S.

sufe novena-fuit.

Eodem anno Antonius Fromentin, ex

nii
,

Euge-

prope Condfeum in Bria, videns ee correptum paralysi in omnibus membris et miros dolores sentiens plenam obtinuit valetudinem ad merita S. Helena? confugiens tempore novemdialis exercitiipietatis, prout chirographo suo testatus
,

ab oculatis testibus infirmitatis ejus ac valetudinis signata; qui prreterea testimonium attulere pastoris in dicto loco Coisard et decani in Virtutibus d. i^a^wmexaminatum et evulg&ri peracta,

rf

missum.

Eodem anno Antonia Franquet

Franquet
conciliarii
e,

filia

domini
e

regii in curia pra?sidiali Vi-

ctoriacensi

ab anno jam uno laborans tam vio-

est.

lenta febri, ut

ex Blangy, dioerenibus etiam convaluit, qui irapediebant gressum ejus ac ssepe ipsum in furias agebant per violentos, quos creaTarte
,

Eodem anno Antonius

Remensis, a raale

tur

inde convulsiones patereetiamsi aliunde se sustentare non potucrit ) ut

magnas

cesis

affectis

opus esset septem vel octo personis, quae illam tene-

bant, cruciatus.

B
So pauca

138
nensis
cta,

Eodem
,

anno

Joanna
,

Chemin&t
dioecesis

uxor

Petri Verrier,

nata ex Soly

Suessio-

omnibus humanis rernediis. S. Helenai devovitsuasucujusdampatris exOrdiucMinimorum, et ad finern seeundaj noveiuc sanitaa pcrfecta illam revisit de quo favore actura gTatias hua venlt E Deo et Sanctse, et signavit instrumentum, quod apud
rent; tentatis
se
:

a mensibus quatuordecim veneficio affequod brachiorum et crurum , nec non rationis usu eam privabat; postquam vero ipsius raaritus sine ullo successu omnis g-eneris remedia
in

nos deposuit.

Factum examinatumet

evulgari perrongerunftir

missum.
f,

Anno mdcxlvii Petrus Savise Dolensis tunc temporis miles prasidiarius oppidi Agai140
,

ejus solatium adhibuisset, S. Helenas eara de, ,

ubi instituta pic novena vix fuit finita quin 3grota ejecerit ex ore sordes plurimas ex setis equinis albis implexas ad longitudinem unius
vovit

ensis g, in morbum lapsus cum jactura judicii ; a suo hospite excitatus fuit, ut S. HelenflB sc de-

voveret

eamque invocaret. Quo peracto integram valetudinem adeptus est, ct huc profectus,
,
,

pedis
suo.

quo facto omnino convaluit, sicut ipsa

et

ut rei gestaa testimonium daret, ac Sanctm grates

referret.

raaritus ejus confessi

sunt ac testati chirographo

Huillot,

Eodem anno Nicolaa

filia

annorum duodecim

vata, confugit ad S.

Petri Huillot, Remensis, plenae valetudinis do-

numaccepit inmorbo,quiparalysimcreabatoranium membrorum, subsidiis humanis nihil remedii afferentibus, postquam S. Helena?reddidisset sua vota.
In cujusrei fidem,
runt,
illa et

pater ejus factum signa-

quod nobisreliquere. Eodem anno Sara Gillet, conjux Servatii Deschamps, ex Congy, dicecesis Catalaunensis, adeo debilis, ut neutiquam sustentare se posset, vel pa-

Petit manuum usu priHclenam, per cujus merita recuperavit liberum carumdom usum, ad flnem pilnovemdialis pensihic pcrsoluti inhonorom ejua. Eodem anno Nicolaus llemard filius 1'etri Hemard habitatoris Remensis, ab annis duobus veneficio vexatus, quod eum conjiciebat in tam violentas convulsiones, ut omncm sonsum amitoblatus S. Hclenffi fuit a sua matre , et teret

Eodem anno Simona

rum admodum
raolestia,

alimenti sumere, nisi magna cum integram ad valetudinem revocata est per

quarto novenae sua3 die emisit per os plurima venefica instrumenta coram pareeciae sua; parocho intcrque alla vcncficia ac aliis pluribus pcrsonis
;

meritaS. Helena?;
pria

quemadmodum

ipsa aliiquepro-

uxor Joannis Poinssard, e\ Villers Agron, dioecesis Remensis,

Sirvenet,
veneficio affiicta, quod tantos ei afferebat dolores, ut quiescere non posset diu noctuque, S. Ilelense
se devovit, ac novena jussa peragi in sua parceid quod ipsam incitavit, ut cia, lenimen sensit
:

manu testatisunt. Eodcm anno Ag-nes

concham marinam, cochlcaris stannei ma- p doinde vero cotem aciculas duas nubrium melius quidem sc habuit, non intcgram tamcn saejecit
,

pra> nitatcm consecutus. Huo igftur pcrductus ecclesia cjccit ex orc veneflcla diverterea in hac sa, quae etiamnum ibidem visuntur; et hoc remedio ad integram revocatus cst salutcm, snspitantibus S. Helense merltis. Factum examinatuxn
,

etevulgari permissum.

huc versus peregrinaretur, sanitatis integnv assequin ad vixque iter inceperat quendae gratia mediam ab a?dibus suis leucam reliquerit fulcrum,
j ,

Eodem anno Remigius

cesis itcmensis,
;

IManchart, cx Condc, dia*-

et quo utebatur ad firmandum incessum suum prosequens cum laetitia perfectae compos va:

iter

laboraiis, a matre sua adductus fuit et ex illo tcmporc idem inaluiu huc neutiquam illum attigit amplius; sicut ipsc signavit cum matrc sua, aliisquc testibus, huc profecti

malo caduco

letudinis facta est, ante etiam

quam hoc

sanctua-

aiia

txtm-

rium ingrederetur. Factum examinatum et evulgari permissumuxor Deside139 Eodem anno Sara Godot
,

gratier^a Saiictam aniuii causa. Eodem anno Joanna Bisette, uxor Petri Lambcrt,

Catalaunensis rn Dupont, c\ Coisart, dicecesis ut sustentarc per annos duos adeo raale affecta possetsine fulcriset sine magna se acprogredi non samolestia; ubi confugisset ad medicos pro sua sed nullo opera? pretio, aggressa tandera nitate, conatu iter Altivillarense eo aniest magno cum utnovenam offerret S. flelena?. Sexto au,
,

ex Courtemont, dio-ecsis SuessionenfiiB paralyej omnium rnembrorum tacta cum acutisadeodoloricaperc possel omnfs bus, ut nullam quietis partcm
,
;

g-eneris, sed

sineoptatosuccessu, rcincdiis lentatis, eanitatem, nullunl instanti nnico plcnam bic recepit experta deincepsdolorem. Rem ipsa ac maritus ejus
}ifl3rmaruut

anno subsequentc per testificationcm

83

chirograjdio suo notatam.

Eodem

mo,

'

Augusti Tomus

III.

632

GLORIA POSTHUMA EX MIRACULIS

filius

S.

HELEN.E
loco consuli

x mrRtssfs.

Eodem anno Carolus de Prez,

domini

Joannis de Prez procuratoris in praesidiali curia Remensi, prodigioso tumorc per totum corpus afflictus quem medici non poteraut ullo modo
,

drandus de quo nus Valesius.

:

etiam potest Adria-

"D

e Vide dicta superius in Annotatis ad classem tertiam lit. a.

mitig-are;

S.

Helenae
:

Maria Moyen

fuit devotus a sua matre cujus Sanctffi patrocinio ad inte:

fDola (Dole)urbs Comitatus Burgundix no~

tissima.

gTara pervenit valetudinem sicut habetur in documento, quod super hoc argumento fuit formatura.

S Ag-eium Ay oppidum Gallia in Campania provincia ad Matronam fluvium vino suo celebre, 4 leucis distat a Kemis in meridiem.
[ ) ,

Eodcm anuo Magdalena du Haisteau ex S. Martino d'Emble in eum deducta intirmitatis statum, ut inccdcre nullo modo valeret imo ne vel loqui quidem ac respirarc sine magna diffieultate; postquam explevisset votum suum, quod
, ,
,

Bau-

hic fecit,

omnino

oppidum Gallia; ) Morinum amnem curn palatio Ducis Lougovillani. Quinque leucis distat a Meldis in meridiem Provinum versus et 13
(

drandus. h Colomeriae

Colomiers
ad

in

Bria provincia

se

valere compcrit
aliis

sicut ipsa

nobis est testificata

bis relictum.
quibui pro-

cum

per instrumentum no-

a Parisiis in ortum. Dicitur etiara Columbaria in actis medire setatis, teste Baudrando. Adirietiam
potest

Adrianus Valesius.

U\

Anno mdcxlviii Joannes Proth

natus ex

'ZZjmLxtra

mor-

Avise coxendicis malo laborans, quod non impediebat modo cjus gpressum, sed etiara quietem; post
subsidia liumana sinefructu usitata, obtulit sese S.

boipatro*

namfuUiB
Snnciam.

In Gallico exemplari kabeturd'Aulny surAyne Est vero Axona (VAisne) fluvius abunde notus qui oritur in confinio Ducatus Barrensis ac , deinde per Campaniam provinciam fluit.
i

Helen; eujus meritis sanatus

. , .

est. reliquitfulcra,
,

supra Oictorum notatum.

et

mstrumentum

,.

dedit

propna manu

CLASSIS QUINTA
Baisle, natus Virtutibus,

Kodom anno Joannes

dum degeret in exereitu , correptus fuit febri continua, quasduravit diebus quindecim; e quadura
cerneretimmineresibi mortem,
S.

Ab anno mdcl

tisque

ad annum

Helenae se offert

voto illuc peregrinandi, et offerendi cereum album,- et sine mora reliquit eum febris ; de qua re testiraonium nobis porrexit huc profectus anno sequente, utvotum adimplcret.

cum

MDCLV.
A nno mdcl Petrus Seig-ny, habitans in loeo Chira,. -^VQuatre-champs, dicecesis Eemensis cruri- cita*>*wbus captus, sanctffi Helenae se obtuiit et venit ^"""" huc ad implorandum ejus patrocinium. Porro cum ad hunc locum propinquaret, instanti unico prorsus se curatum sensit ita ut fulcra in raanus su,
,

Eodem
*

anno

Nicolaus
uti et in

Salmon,

Colomerienischiade in
fe-

sis

genibus, qure gressum ei prohibebat nisi cum fuleris, se devovit S. Helensa, suadente alia persona, quae ei affirmabat, sanatam sefuisse ab simili intirmitate; perfectam obtinuit valetmlinem, sieut apparet ex actis hac super
re conscriptis.

h in Bria, more oorreptus

dioecesis Meldensis,

incederet solus , nemine juvante ad ec, clesiam, benedicens Deum qui mirabilis est in , Sanctis suis.
,

mens

Eodem anno Petrus Mauroy, natus

Caste-o

Aulny ad Remensis, membris captus, ct per iutervalla sensibus ac ratione destitutus, postquam humana remedia absque efflcaoitate expertusesset, S. Helense devotus fuit; ubi expleta sua peregrinatione , colubrum ejecit prorsus vivum,- unde non mcdiocriter se recreatum
ex

Anno

mikxi.ix
*',

Simon

Rubuy,

Axonnm

dicficesis

Theodorici, e variolis amisit lumen oculorum ac ; dum ejus mater S. Helena^ ipsum obtulisset, misissetque huc, ut celebraretur sacrificium Misssa pro salute filii sui, visum recuperavit puer;
ter ac filius professi sunt per ipsis depositum.

proutmainstrumentum hic ab

sen-

Eodem anno Margarita Tremblet, conjux Gervasii le

omnino sanatum, huc se contulit seoundis vioibua deinde secundum colubrum eje,-

tiens,

sed non

Eedde, incola

loci

Moulins, dicecesis Sues-

cit,

evasit

atque adeo abunapariteracalterainfirmitate incolumis.- prout refertur in soripto, super

hac iv exarato. permiasum.

Factum exnminatum

et evulgari

morbointerno cruciata, ex quo per menses novem usu membrorum omnium privata fuit, ita ut potum ac cibum sumere non posset absque mag-no incommodo, quiescere non valensnoctu acinterdiu, doloresque adeo acerbos patiens per

sionensis,

totum

corpus, ut ad

minimum tactum

ANNOTATA.
a Tn territorio KetelensiapudBlaviuminmappa Campanix Comitatus invenio Thourtcron.

les elamores; huc ducta fuit, manis remediis, a suo marito in lectica; et post dies novem, quibus ibidem commorata est, omnino

ederet lamentabifrustra adhibitis hu-

et

tndagandum Hs,quiprsBdictis locissunt

res.
c

Barrum ad Sequanam, Barrum ad Albam Barrum Duois mderipossunt apud Adrianum Valesium. Quoautem perUneat Malmy, relinquo
b
vicinio-

valuit, sicut

conapparet e documento super hac re

exarato.

143
filius

Eodem anno Petrus Durin , annorum sex, fapnwm Francisci Durin, natus in Putigny, noctu in rivu, >
quodam casu delapsus
est,

m"

rivura
ullo

ibidemque mo-

sicut habetur in eosemplari Qalhco; neque enim t quidnam sibi vetit, mihi satts constat nisiforte sit ; nomendiminutimm a Gallico Mars, Marcus, acper Marcon,

Nomen hocpono,

ratus spatio unius horae, extractus inde fuit sine

*T
'""'

motu ac
S.

rant

vitse indicio. Vix parentes ejus invocaHelenam, quin coeperit movere labia, ac

orambus
g:ua cura

demum

Marcula si)

gnificetur.

vitae functionibus usus fuerit maadmirationeomnium, qui illum promorg-esta3

d Vir.u.es. seu et Yirtus ( Vertus ^alluv in Campania provincia,

tuo habuerant. Testes oculati rei

oppidum

testimonium

quo

cum

castro anti-

huc detulerunt, ac instrumentum subnotarunt de ea mstructum.

planitie,

versus confinia Briai provinci

et 6 leucis a

Auuo

Catalauno in occasum; ut ait Bau-

iiocLi

Petrus Petaut

annis

natus

se-

ptemdecim, audiendi ac loquendi

facultate privatus.

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

vatus, plane convaluit, sicut in Yita S. Ilelenm narratur, et in exeraplari rei g-esta?, quod de prodigiosa ipsius curatione formatum est. Eodem anno Ludovica de la Bonne, ex Castro Theodoriei , oculum amisit ex ardore febris continuag, quse eam tenuit per menses duos; sed confugiens ad S. Helenre merita , in cujus bonorem
cujus
,

633

opem imploraverat: sicut testata est, dum votum solveret, suo chirographo aliisque mfirmitatis suffl,
testibus.

nmnmm.

qua erat

affecta, et e

qua convaluit,

scriba

magtfster Petrus; Deschiens c, census in Carapania ct procurator tribunalis Catalaunensis, incognito morbo afflirejrii
,

Anno

mdclii

Missam Minimorum dicti

curavit

celebrari
loci
,

in templo RR. IT. ad ejusdem Missffi finem

;

ctus, qui in eo excitabat

quidem ut

nihil retinere posset iu

magnos vomitus, adeo stomacho ma,

recuperavit
testata est

oculum ac signavit, quando de hac

illum

amissum

id

quod

re gratias

lum ejus comitante fcbri coniinua, qua; per raensem durabat; ad hfflo extrema adductum se conspicatus
,

actura venit.
ictenca,

Deo

et S. Helenffl se coinineiulavit,

et

da,

aninw
.

ftrturbaia

conjux Nicolai Syron duorum annorum spatio laborans febri quaj trahebat originem ex immodico calore hepatis, ei afferente morbum ictericum ac cruciatus internos acutissimos cum inolesta stomachi resolutione, ita ut nihil capere posset alimenPillier,
, ,

144

Eodem

anno

Francisca

mox malum
nit

evanuit, ac aliquo post tempore ve

lmc grati animi causa erga Deura

ei

Sanctam

ccreo

certioresque nos reddidit dc hac re ehirographo suo.

,

oblato

140
bilis,

Eodem anno
et

Maria

de

Hoquefort

filia

claudicam,
oouttftimorf "ffeclu *-

honorati domini

Philippi de ltoquefort,

viri

no-

ti

sine

magno incommodo; postquam

nullo oper

pretio adhibuisset remedia a medicis praescripta

huc

se coutulit, ut novemdiali pietatis exercitio in

quo ad sanitatem revocata est , uti asseveravit in documento, a se subscripto, aliisque

vacaret,
testibus.

de Vuarlet de Montecourt, casu qucdam ambustionis olaudioans, et ita male affecta , ut sustentare sc nequiret nisi furidque cum difflcultate; postcillis subalaribus
dominffi Mariffl
,

"' u
^ r continuaiotpifitnfur.

quam recurrissit ad onmia humana remedia annum integ-rum, quo medicorum curationi

per
se

Blonde filius Joannis natus in Rosnet , dicecesis Remensis, Blonde perdito judicio ac loquendi facultate ex violento
,

Eodem
,

anno

Simon

commisit, raalo ejus maneute immedicabili , S. Ilelenae patrocinio a parcntibus Buifldevotafuit, ad eamque deducta, ut uovcmdinlia pietatis oflicia ibidem perageret solito

capitis dolore, cui

malo nullum poterat remedioblatus S.

um
pore

inveniri

fuit

Helense, et tem-

die

incommodum

ipsius

adco

more; quinto ejusdem ccepit minui, ut

rcli:

novenffi perfectam sanitatem recuperavit prout fidem facit instrumentum de hac re con-

facile

incederet absque dictis furcillis; quas

quit in nieniorinm istius bencficii

de quo con-

fectum.

scriptum
le

Eodem anuo Helena

Michaude
,

Fevre, uxor

Thomae

parentum

nata in Cumiere, pariter sanata fuit a surditate sing-ulari, medicorum opera in curando illo malo frustra occupata; post tres novenas hic
peractas
,

tandem ad earum fiuem

,

retulit

fructum

perseverantire suse.

Eodem anno Maria Jacquin

,

nata Catalauni,

conjux Antonii Euse liquandi metalli artificis ab anno pcrturbata animo diserucinta supra mo,

instrumentum propria ejus manu ac munitum. Eodem anno Jacobus Vannicr, filius Jo;innis Yanuier, Kemcnsis in lucem est editus cura tam ut visum ejus prodigioso turaore super oculum impedirct. Mater ejus rem conspicata S. Helenffl illum obtulit ct sine mora puer rccte se habero mater huc portavit coepit, tumorc evancs-jente filium iu g-rati animi testificationem pro accepto favore, ct subnntavit instrumentum hic nobis refuit

ipsius

dum

ita ut semper apud illam opus esset aliquo, qui eam retineret; post plurima remedia dum a medicis esset dcposi-

cogitationibus desperationis

ta

S.

Helenae
,

fuit

devota; ubi vix

perfccte
;

absolverat

suam novenam quin

derit et corpore et

convaluisse se vi-

eventus superius memorati. Nicolaus Chevalicr, filius Fraucisci Chcvalicr, ct Elisabethffl Barrat, ex Toul ad Matronam, diceccsis liemcnsis, pariter a febri rrmediis huinanis usa sine nou intermittcnte
iictum, et
alii tostes

Anno

mucliii

animo quemadmodum testata est ac notavit, quandu huc venit, ut grates persolveret Deo ac S. Helenae. De re gvsta instructus fuit processus verbalis, a testibus irrefragabilibus et oculatis subscriptus, interque alios
a

votum convaluit: de qua rcapud nos dcposuH doeumentum ohlrofrrapho

fructu, statim post explctum

suo sig"natum.
14-7

fl

Eodem anno Anna

la Eollec,

u\or Antonii

rninlHr lief
((

domino
145

parocho S. Kicasii urbis Catalauncnsis

Sutret,
filia

preefatoe.

Belglose, ludimagistri Juncaricnsis d, diujcesis Eeraensis, aduolnis annis cum dimidio fuitdetenta malo medicis incog-nito, quod eingularibus illam
torquebat doloribus, et quietem ei eripiebat: quffl non valcns incedere sine magno incommodo ac

morbo
gulari

siaaffli

Joannis Sutret ac Margaritffl Husson, nata Catalauni,

Eodem anno Joanna

cta, capti-

dum morbo

singulari esset afflicta a mensibus

solatii in

tri-

vut, t:xca,
vomitti (u-

bus, ac nihil

humanis remediis posset

borans,

invenire, illud accepit,

dum

S.

Helenae obsequio

se addixit; prout refert scriptum, ejus

manu

ac

aliorum tcstium morbi ac valetudinis ipsius signa-

postqmnn ad remedia ffeneria omnis , rccurrisset, ac racdici despesed vano conatu rarentsanitatemejus,8. Jleleuuiobsequiosedevovit, eo duci se jussit, et ad fiucm novenfflj quam instituit, tam perfecte valentcm sc conspexit, ut pedcs
dolore
,

tum.

Eodem anno Claudius

stoduni
,

le

Begue

natus Augu-

iudc diacederet. Pacti narratiohem litterie proditam ipsa ac ejus maritufl oobifl tradidere chirographia

eques in ala equestri marchionis de Koesset in prfflsidio Codiciacensis

han,

dum

castri,

captus fuit ab Hispanis, et ad magnas angustias redactus. In miserabili adeo statu versari se videns,
S. Helense se

suissiguatam. Auno mocliv Joannes Grongnat, Catalauncnsis paralysi tam in Campania, jam asexenuio TOXatufl

magna

et per totura

corpus cxtensa, ut nuflo e

Parentes ejus omuitms

commendavit;
S. Ilelenae b.

et

non multo post

:

fuit

membris juvare

se posset.

liberatus

contra

spem omnem

idque

attribuit

meritis dictae

Eodera anno Maria Bernulle, conjux Joannis Baudinet, e CastroTheodorici, dicecesis Suessionensis, visum bic recepit S. Helen&e patrocinio

medic;i- artis frustrati remediis, fl. Belen&B illum obtulere, quo deductus, functusquc pietatisofflciis, Integre sibi restitutus est; prout narraturin Vita
S. Ilelenae.

Eodein anno Nicolaa Mausart, nata ex Aulny

aux

634
uinrussis.

GLORIA POSTHUMA EX MIRACULIS

incognito, qui eo

S.

HELEN^)

aux planches, detenta morbo ipsam deduxit, ut progredi, se sustentare, imo vel ipsum quidem caput invertere nequiret. Exacto sic uno mense, S. Helente se commendavit, implensque post aliquod tempus votum suurn, illuc vehi carro se curavit, et simul atque Altivillare animadvertit, e carro se jecit humi iter, quod supererat, pedes confecit absque difficultate magna omnium spectantium cum admiratione, et integram
, ,

anno Thomasia Jobar, nata Remis mensibus octo distorta membris, ita ut neutiquam valeret eisdem uti ; cibariorum cujusvis generis nausea laborabat , in ea sa-pe incidens symptoraata, ut pro mortua haberetur. Dum itaque usa esset omnigenis remediis, sed nullo ex iis adjuta, S. Helense se commendavit, novenam. que peregit in ejus honorem in qua projecit ex
abhinc
:

Eodem

ore

racemum, plumam e, carbonem

:

lapidera

purim*

sanitatem adepta est. 148 Eodera anno Catharina Renard , nata in Contreve dioecesis Remensis , omnibus membris capta, magnaque mentis incommoda patiens, ac remedia omnigena sine successu experta, ubi se devovisset S. Helenae, uniusjuxta ac alterius in'

plurimas sordes; ac deinde valetudinis perfectse dono gavisa est utque grata foret Deo pro sanitate quam, S. Helena patrocinante , acceperat, profecta est huc simul cum patre ac marito suo, qui acta subsignarunt tamquam oculati
aliasque
,

testes.

h*rmitatis

integram assecuta
,

est restaurationem post

ANNOTATA.
a In Gallico est dans Coucy
le

secundam novenam quam hic peregit. 'Eodem anno Claudia Prioux, filia Antonii Prioux et Marirc Arnauld, Catalaunensis in Campania, torta quodam morbo, qui digitospedis adeo fecerat
aduncos prorsus, ut eisdem nequiret uti quatuor abhinc anuis, malo ipsius a medicis habito tamquam

drandus Codiciacum
Gallise,
cia3,

inquit

Coucy

Chateau. Baucastrum
,

oppidulo in provincia Insula? Pranet in Suessionensi agro dicitur etiam Co;

cum

ciacumet
estque fere
et

dominos habuit magni nominis,, medium inter Suessiones ad meridiem

alias
,
,

j;

iramedieabili; S.
ut

Iielense

se

obtulit,

et statim

meiius habere se sensit, atque huc se conferens

votum impleret, postquam confessa esset de ac communicasset Corpori Domini magnos scnsit dolores per totnm corpus; dumque animos capit, digiti ejus se extenderunt, et filia rediit ad valetudinem integram coram quadringentis et amplius personis, qua; huc venerant cum plurimis supplieationibus de qua re inpeccatis,
:

Faram ad septemtrionera prope PraBinonstratum, et in limite Picardiae. Adrianus Valesius observat Coceium vel Cociacum Coucy a Frodoardo Codiciacum castrum episcopii Remen, ,

sis

appellatum fuisse. b Una circumstantia

quae

accidit

in libera-

tione hujus equitis, in causa est, cur hic sit inserta ; estque illa , quod fuerit allata scheda eo-

rum, qui debebant

rebat prima vice;

liberari, in

qua

is

nou occur-

structus fuit processus verbalis, cui subscriptum

inter alios fuit a domino Beaumont, parocho in Marfaux, aliisque e magistratu dicti loci Marfaux,
in postcritatis

verum dum

esset lecta scheda

ad tertias usque vices, et ipse instaret, se ibidem

haberi
est,

memoriam.
,

tandem fuit inventus. Ea, ecce, causa cur equites hoc testimonium dederint. Hanc
,

Eodem anno Anna Prouencher

,

e Castro Theo,

dorici, dioecesis Suessionensis, paralysi qiiEeillam mirifico modo inflaverat in extremas angustias

circumstantiam ad marginem exemplaris Gallici a D. Reginaldo, de quo saspius antea dixi, adscriptam, ita Latine reddidi.
c Ille magister Petrus Deschiens postea ad subest fortunam primus utique Agens, ut vocant, D. Colbert ministri status secundum notationem Gallicum mox laudati D. Reginaldi. d Vulgo Jonchery , in territorio Remensi ad
, ,
,

redacta, omni medicorum industria ac remediis frustra tcntatis, judicioque ab eisdem lato, ipsius

limem evectus

rnorbum non

essc sanabilem; valetudine integra fuit donata post iter fr;itris sui, quem huc miserat
in eum finem. Res scripto commissa, et a testibus morbi ac valetudinis ejus subnotata post expletum votum. 14-9 Eodem anno Nicolaa Maluaut, filia Richardi Moluaut, et Joannie Laurent, Remensis, annorura

ptrSanctM

2f c
J

u '''

camus Juncariam cum Adriano

Vidula pag. 603.
e

Vidulam fluvium; nos Latine locum illum voValesio ad nomen y

In Gallico
,

novein,

hominum

judicio possessa a maligno.spi-

est
,

ritu, qui exspuebat in faciem

omnium

domesti-

plumam pennam
significat.

corum, evomebat injurias contumeliose in patrem ac matrcni parvulamque illain cogebat exerere linguam ad longitudinem sex vcl septem pollieum, invertebat ei manus, braehia et crura, omnia reddens adunca et distorta impetiebat ipsius gressum sa^pe privabat eam usu sermonis, appa,

une plume quod sequivoce ac calamum quo scribitur

, ,
,

CLASSIS SEXTA

rebat ei nunc sub tauri alias sub canis, subiude sub hominis forma, promittensqne illi pecuniam ut ad negandum Dcum, atque alia nefaria faci,

cam induceret. Misere afflicta illa ad finem noveme, quam hic obibat, (codem enim deducta
nora

Ab anno mdclv usque ad annum mclxi.

A nno moclv soror Petronilla de S. Angela ex -t^inusitataquadam infirmitate emersit; de quare
fuit
Pluriini

ac obsequio
ejecit

S.

aciculas

Helenae oblata fuerat a parentibus) sex et spicam frumentariam.

,

Novemdiali religionis exeivitio exacto , raatcr puellam reduxit raulto quidem melius habentem sed uon omnino sauatara. ld quod raatrem movit
ut secundis vicibus illam reduceret, et auxiliura cadeste deuuo iraploraret. Secundaj itaque novenie imposito fiue , puella ejecit praeterea

formatus processus verbalis; prout narratur in

S.

Vita

Helense.

Eodem anno Eranciscus Navet, natus Ageii, paralysis membrorum valetudiuem obtinuit; sicut
similiternarraturin Vita
lysi
S.

Helens.
para-

frustum

mirifice inflato suo corpore ct post iUud tempus nihil sensit incommodi; uti raemoratup in documento super hac re postmodum con;

sarmenti

Eodem anno Jacoba Duboys Remensis a

sanata est prorsus
Vita.
,

sicut pariter habetur in

Collart

eadem

fecto.

Eodeni anno

PetroniMa

uxor Augustini

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

G3o

stini Idee,

nata Dormani, dicecesis Suessionensis,

corpus,

dum

Helena sospitante, infirmitatis e veneficio, qure quietem ei eripiebat, raembris inertem faciebat, magnisque eam huc accedente febri affligebat doloribus capitis prout continetur in documento, quod ipsa icterica et maritus ejus notavit. Eodem anno Joanna Hutier, filia Nicolai Hutier et Annae Brodier Catalaunensis, brachiis capta, et
similiter valetudinem recuperavit, S.
,
:

votum
153
et

se devovisset S. Heleme, et explesset prout narratur in actis chirographo ejus

nnma.

signatis.

Eodem anno Mauritius Charlon

morbo
coraitiali correptus,

natus

ope S. U'-

Catalauni,

linguaque

knr

una

tibia supra

modum

inflata laborans,

tamque

homines Iaborarent in eo retinendo,- post plurima medicaminaincassum usitata, S. Helense fuit oblatus ubi corpore et animo
furiosus, ut plurimi
;

veneficio affecta,.quod supra

modum

inflabat guttur

prorsusconvaluit.

ejus; omnisgeneris remediissine utilitate tentatis,

S.

Eodem anuo
,

Helense devota

fuit,

ubi integra et perfecta

launi, orbata judicio ac

Sebastiana Laurent, habitans Catamembrorum usu ex arte

sanitas eara revisit, sicut nobis declaravit suo chi-

rographo.
atu

magica plenam hic salutem obtinuit liberans fidem voti ad finem noveme, quam ea de causa
instituit.

151

Eodem anno Claudius Fourquet Catalaunennumerans sexaginta,

sisin Campania, annos aetatis

S.

caecitate aliisque corporis infirmitatibus affectus,

Anno mdclvii Francisca de Salus, filia domini Ludovici de Salus, ac D. Jonnn:e de Merault, nata
in la

Helenas se obtulit, etpaulo post perfecte conva-

Margury,

dicecesis

Suessionensis, laborans

luit.

febri a
,

mensibus oetodecim, quce ad cxtrema ipsam

Louis nata ex S. Gly Remensis annorum quinque supnt viginti , membris iuers a mensibus septem, ac corporis orBcio orbata ipsisque etiam digitis maB nuum ac pedum omnino recurvis laborans et
dicecesis
,

Eodem anno Joanna

redegeral, medicis judicantibus

malum

ejus esse

insanabile, S. Ileleme a suis parentibus fuit devota

cujus patrocinio recuperavit salutem, nullo morbi

relicto vestigio
;

slout

parcntes et ipsa assevora-

runt,
ficio.

dum venireut

acturi

Deo gratias de hoc bene-

E!

oculo dextro destituta

cipi
S.

post
sese

omnia
devovit

quae con-

animo poterant, remedia

Helenae
patrocinio

sine fructu tentata

,

Eodem anno Claudina

Moriset,
nensis,

et

eodem

nata

in

le

Mesnil

de Costes, conjux Claudii dicecesis Catalau,

tempore sensit raali lenimen, nec non octo post diebus huc se perduci jubens cum ad Altivilla,

dum

a duobus annis

cum

dimidio eapta

esset pede digitis

tribus abbreviato, nec promo-

reuse territoriura venisset,

visura recepit, digiti

vere

posset

manuum

ac

pedum

rediere ad naturalem statum,

nixa, idque

gressum nisi furcillis subalaribus non sine incommodo omuibus artis

:

et ecclesiam ingressa se sustentavit cruribus, vix-

que ejus novena fueratfinita, quin usa

letudine integra
:

sit

va-

quemadmodum

perhibent acta
et

medicse pra^sidiis frustra in solatiura suum adhibitis, vix S. Helencese devoverat, ac sacrificium Missse jusserat celebrari in honorem ejus, quin plena
sanitatesitfruita.
154-

super hujusce
deposita.

facti

argumento confecta

apud nos

Eodem anno Joannes

,

le
,

Grand

natus

lenigniuime
indul "

Eodem anno Joannes Rouyer,

Campania, a malo caduco sospes
tur in Vita S. Helenae.

Catalaunensis in

ex Contreve

dioecesis
,

Remensis
ut
,

veneficio

tam

evasit, prout habe-

violento conflictatus

mentem

ejus turbarit

nec valens bibere

S.

Eodem anno Petrus le Nain, filius Henrici le Nain/natusex Trezy, dioecesis Suessionensis, annorum sex, febri tam violenta et continua tenebatur, ut loquendi facultate eura privaret, et ad extrema
sed deduceret , salutis recuperandae expertera quin parentes ejus vix invocarant S. Helenam cceperit loqui, et indulta ei parvo post tempore
; ,

Uelense fuit
,

nec quicscere , manducare oblatus nec mora, ex ore ejecit

, : ,

ac deinde mentis rediutegratione usus est; quemadmodum narrntur in rei documenta nolacertura

bufonera

et alias sordes

plena corporis et
bis relicto.

Eodem anno Nicolaa Gourme Rcmcnsis inodo prodigioso evasit e modo immedicabili ut pluribus
j

fuerit integra sanitas.

q
mirabiUs

152

Anno mdclvi Maria Mauclerc,

,

veneficio

non

refertur in Vita S. Helense. Eodem anno Maria Jarrat, uxor Renati Tarlau,

vulgari afflicta

integrse ac perfeota?

valetudinis

favons

munere

potita est;

res horribiles

postquam ex ore ejecisset multas coram numeroso populi conventu ; uti

ex Lohan aux bois, diOBcesis Suessioncnsis, tribus abhinc mensibus affecta erat mirilico tumorc, qni prorsus ei eripuerat membroruin usum. Itaque a
medicis ubi esset deposita, qui nihil potuere solatii reperire infinnitati ejus, S. Helense commissa fuita

narratur in Vita S. Helente, ac processibusverbalibus super hac materia. Eodem anno Nicolaa Mazure , conjux Martini
Bodinot, dicecesis Meldensis, libera omnino evasit qui hecticam eam reddiderat sicut a morbo actis, quas nobis reliquit, huc se conferens exstat
, ,

suo raarito, qui

illuc se contulit,

et obtinuit, ut

votum suum

ratura haberetur, infirma, de

qua

di-

ctum, omninosibi restituta. Anno mdclvii Jacobus lc Grand, apparitor rcgius,

adS. Helenam, cujus intercessione

tuta.

sibi fueratresti-

Remis habitans,
laborabat

cum

distorsione ac retorslone pedum dilatatione ncrvorum, ita ut mo-

Eodem anno Jacobus le

dicece.sis

Suessionensis

Ruste, natus in Morange, vexatus veneficio abhiuc

annis quinque, quod omni notitia ipsum privarat, et in causa erat, ut luna qualibet prosterneretur ex epilepsia, ac spumas emitteret ex ore. Nec vero bibere etiam, nec comedere poterat, nec aliquam
quietis partera capere. Plena fruitus est rediutegratione post impletum votum, quo S. Helenae se

ac vere 86 non posset sine magno incommodo , fulcrorum. Postquam demum omnia humana usu Hesubsidia fuerat expertus, sed irrito conatu, 8.
lenffl

equo vectus illuc fuit, et, pietatis ibidem peractis, ita se comperit valere exercitiis sine difflmellus, ut pedes reverteretur domum ageadaa cultate: ac inde rediit pedea ad ffratlas
se devovit,

obstrinxerat; prout continetur in instrumento super

qua Deo ac Sancta? de tam perfecta ineolumitate, se a S. Helena agnovit pcr acta nobis de douatum
hac
re data.

hac

re formato.
,

Eodem anno Nicolaa Lambin ex suburbio plane convaluit a Catataunensi S. Menue dicto
,

Eodem anno Margarita Choppelct annorem dioecesis Remensis ex Ronet

155
,

nata
12

Mten d an t,
a

a,

doloribus

violentis

quos

seutiebat

per

totum

malo incognito

conflictata est

quod doloribus
acutissimis

636
ix

GLORIA POSTHUMA EX MIRACULIS

illam
in

S.

HELEN^E

iuFBsnu,

acutissimis
erat

g*enu excruciabat,

in

quo

gressu eam prohibens. Postquam parentes ejus ad omnia humana confugissent

tumor

ing-ens,

videret se omni solatii spe destitutam, S. Helenae se devovit, et statim cessarunt ejus dolores;
sicut habetur in instrumento nobis relicto super hac re. natus Dor157 Eodem anno Thomas Haste annorum septemdicecesis Suessionensis mani
, , ,

subsidia,

tissimos
b

ac consuluisseut varios medicos experinterque alios , dominos la Framboi,

-.-,

b et Compere medicos Remenses quibus nihil remedii suppetebat ad curandum ejus inalum supra dicta aegrota S. Hclense devota fuit a suo
siere
;

decim

inter

coenandnm quodam malo

ita

cor-

reptus est in gutture, ut loquela illura privarit

patre ac matre, ac illuc devecta novenae obeundas

gratia, qua complcta, prdes hinc est reversa

plena valetudine. Res

litteris

con.signata

cum ad mcmo-

quod comitabantur doper horas quatuordecim ut reputarelores ac convulsiones adeo magn tur brevi moriturns. Mater ejus hunc videns
;

riam
/\

po.steritatis.

statum esse ipsum redactum, vovit

lense,
tes,

eum

S.

He-

no

ce.s*

mdcmx Joanna Vathier, ex Boncourt, dioeLaudunensis omnium membrorum officio

,
,

et

mox

juvenis

ille

ccepit respicere adstan-

loqui, et gratias referre Sanctge dc sanitnte,

impedlta, sibi omniuo rcstituta est sicut fidem faciunt testimonia aparorho dicti locidata, ettestes
alii
;

quam
nit

crat adeptus per ejus intercessionem. Ve-

ut narratur in Vita S. llelenae.

Eodem anno Margareta

Cousin

uxor Nicolai

huc dedita opera cum sua matre grati animi causa, et D. parochus Dormanensis interfuit juvenis istius restaurationi per intercessionem S. Helenie.

Herm&n, nata Catalauni, intlrma prse tumore, qui sibi aceiderat pOSt puerperium remediorum omui;

genorum
in

frustrata praisidio, sanitatem recuperavit

S. Ilelena,
;

patrocinante

dum huc

se jussisset duci

illum finem

prout perhibetur in documento,

Eodem anno Abraham Caignard, ex Glaineprope nobis declaravit Eimas, dioecesis Laudunensis coram testibus, fuisse se spatio annornm octodecim toto corpore plenum ulceribus, vel in ipso
,

quoil subnotavit.

etiam ore et in planta pedum; quse impediebant,

Bodem anno Jacoba

civi.s

Sejourne, uxor Nicolai Morel Catalaunensis, terrore, qui ex trepidatione

sc dcvovisset S. Helenae; et signavit fa-

quo minus incedere posset. Dictus Abraham, omnibus artis medicse experiraentis frustratus, ubi se
devovisset
S.

totius corporis ortus fuerat, afflicta, pariter convaluit,

Helense, et iter peregisset, ad

plenam

dum

ctum, quod ea de rc fuit formatum, cum aliis testibus morbi et sanationis ejus. Bodem anno mdclix Stephanus Pilleron, natus ex

Conde
fuit

in Bria, dicecesis SuesBionensis,

tam magno

languorc criu-iatus ac violento, ut ad vita3 terminum properaret. Omnibus ergo Ecclesias sacramentis munitus, S. Helense se commendavit, eoque direxit aliquam personam; qua?vix attigerat territorium, quin aegrotus melius se habere senserit, et paulo post omninosospitatum.
jura

reductus est valetudinera, sicut refertur in instrumento apud nos relicto. 158 Eodem anno Simona Trousset, uxor Jacobi Trousset, habitans in Ormes prope Remos, magnos dolores per menses octo in tibiis et femoribus experta, post novenam sanitate integra fuit gavisa; prout ipsa deposuit, uti et alii aggrotationis ac
sanationis ejustestes.

tituhm

Eodem anno Joannes Istas, filius Jacobi Istas et Margaretae Mayon, civis Retelensis, acutissimos
in corpore persentiens dolores, qui

eum

quasi hecti-

mnito

156

Eodem auno Anna

Poncelet, nata in
,

Mon-

cum reddebant ab

annis sex,

S.

Helenae eoramissus
:

demont, dicecesis Trecensis

conjux Nicolai Mas-

son, claudicatione laborans, et adeo impedita, ut

progredi nequiret absque fulcris subalaribus, implorata ope S. Ilcleme , et itinere Altivillarensi promisso, exiguo post tempore sospitem se omnino
ac incolumem reperit.
deposuit.

fuit a snis parentibus, qui illum huc conduxere unde post novenam secundam pedes revertens cum non potuisset huc accedere nisi vectus, magnam sanguinis copiam emisit e naribus et ex ore, et sic plane convaluit sicut idem Istas confessus
:

Huc

se contulit, ut voti reli-

est ac signavit, uti et parentes ejus, ad posteritatis

gione se exsolveret, et signavit acta, quse apud nos

memoriam.

Eodem anno Stephanus

habitansque
in
,

q
c

Eodera anno Petrus Chcvallier, natus in Leraule, parcocia de Trellon c, dioecesis Remensis tam molesta arthritide vexatus, ut eum lecto afflxerit
spatio

ulcere tactus in
dicis depositus,

Prin, natus Dormani, Gland prope Castrum Theodorici, corpore a mensibus quatuor, a me-

-n

hebdomadum septem cum

aeutissirais

do-

loribusj
fieri

invocato S. Helena? subsidio; et novena

jussa in ejus honorera,

si

cnm

voto illucperegri-

nandi,

Deus

vires ei concederet, plena fruitus

sanitate fuit; et aotionis gratiarum agendae causa huc profeotus, nobis reliquit rei narrationexn ase

subnotatam.

Eodem anno Natalis Hainault, natus exChampigueulle, dicecosis Catalaunensis, infirmitate qua-

ac morti adjudicatus, obtulit se Heleme, et iter promisit; et sine mora sensit, sibi melius esse, et paullo post perfecte sibi restitutus fuit, pure per os egrediente, sicut refertur in actis super hac re formatis. 159 Eodem anno Joanna Drouet, ex Watry, prope Bussy Lestree, sexaginta trium annorum vel circiter, usu membrorum capta a septem aut octo annis, et ita male afFecta tibiis, ut vix movere se posset; integram sanitatem aceepit, postquam veS.

viagtia/ pu d

AUivilla-

reiuuthaur

malur9*-

dam abhino uno anno vexatus nrolestissima et medicis incompcrta; ineedere non valens nisi
.

nisset

huc secundis vicibus, novemque

;

dies pie
,

traduxisset

quemadmodum

narratur in scripto

faloris sustentatua, et

magna cum

diffieultate, re-

quod nobis
Comitatu

reliquit.

mediis omnibus

quro poterant excogitari,

sine

Eodem anno Jacobus

Burg-undife,
venit huc ad S.
hriela Brion
,

Basse, ex Arbessee,
dicecesis

in

utilitate adhibitis, vovit se S. Helenre; cujus inter-

Vesontionensis
Sebactiani
,

cessione ei reddita est salus, siout nobis fidem fecit corani tcstibus.

Helenam cum sua conjuge Ga-parochi

;

testimonio sui

Anno muclx D. Maria Dupuis

li

conjux Caro,

Guilielmi

munitus
Brion
,

quod

memorabat
affectam
,

dictam
inco-

Julien

nata

in

Castro

Theodorici

malum

Gabrielam
g-nita

regrotatione

medicis

quod per universum corpus se extendebat, eamque privabat racmbrorum omnium

contraxit
,

per annos

plurimos

recurrisse

usu mir&biles patientem dolores; dumque (remediis omuibus ucquidquam tentatis a medicis
,

Deum et ad S. Helenam, ut obtineret infirmitatum suarum restaurationem. Dum ergo nihil levaminis sentiret in humanis remediis sine fructu
ad
adhibitis

DIE DECIMA OCTAYA AUGUSTI

adhibitis,

G37

huc

se contulit, et

novem

dies exple-

tantis in Orbais, a

ut fieri assolet; vit in obeundispietatisexercitiis,

sextoque novenro die, qui incidebat in festum Venerabilis Sacramenti, flatus vehemens exiit e naribus ejus, qui etiara cum vehementia rediit ad

decimo aetatis mense usque ad qumque ommno annos membns captu ac cor pore pessime affectus fuit e variolis; post quod tem
,

nmnma,
MUMflir
item violent* agitatione,

pus pater ac materejusvoverunt illum S. ilelens ubi recuperavit sanitatem omnibus numeris absolutam.
Picard
Petronilla Chaudart, uxor Joannis Catalauni habitans, postquam mensihus quinque membris iners fuisset ae deposita a medicis, sanitatem integrara consecuta est tempore novemdialiura precum.quas curavit pcragi in hono-

faciem

ejus,-

incommodum sensisse se, tea membrorum officium

strumentum
stes

post dicta rogrota declaravit, nullum tametsi malum ejus aneriperet.

Eodem anno
lanii,

De qua

re in-

fuit confectum, quod subnotarunt teejusdem segritudinis ac valetudinis post iter

ipsius.

Ad marginem

hic adscribit

D.Rupertus
:

Reginaldus ssepe supra memoratus

testis oculatus, et rescripsi

Hujus sum

rem

parocho, qualiter

hac

gesta fuerint.

S. Heleme. Miraculum, quod hoc eodcra anno accidit in persona dominte Claudiffl de Buade, deFrontcmie, abbatissse Argensohe a, non minus est memorabile.

ANNOTATA.
a Cyfra prima in nostro Galtico nonnihil est evanida; videtur tamen esse unitas. b Iste laEramboisiere seripsit Hbrum evulgatum de sua arte medica, prout ad kunc locum notat D.

Abbatissa
pietatis

hffic

virtute prrostans, singulari

quodam

semper addicta fuerat erga mag-nam sanctam Helenam, propterea quod nuuitis
affectu

ejus ohtinuisset Banitatem Ln aua juventute, Itaque fixum animo habuit, si peteret AltiviUare, u1 ejua

apud Deum opem imploraret, fore, ut hac etiam vice sibi esset propitia. Eo igitivr se contulit, ut

Reginaldus. Trellon. c In exemplari nostro Gallico scribitur Apud Blavium in mappa dioecesis Remensis ac

votum impleret
iret

et

magmi cum
linteo

fidncia

piffl

reli-

gionis onicio perfuncta, sibi videbatur,

ecclesia
,

duin ex,

cooperiri

frigido

corpus
Et vero

locum Trelon, ad ab urbe Remensi pauca milB Matronam fluvium,

territorii Retellensis invenio
liaria.

jj

suum humectante (Quod erat evidens

prtesentis
,

indicium
)

quam

recipiebat

sanitatis

CLASSIS SEPTIMA.

ex eodem illo die perfecte sese sanatum comperita tristihus illis symptomatihus et violentis Bgitationibns, quas erat experta per menses duos

magma cum

Ab anno mdclxi usque ad annum

mdclxv.
Twnores
mitcu,
fe-

admiratione totius sui parthenonis. Hoc permovit eamdem abbatissam ut ob grati animi tesseram; res gesta consignaretur, apud po,

steros

mansura; cui voluit subscribere oum utriusredintegratffl sa-

que sexus Religiosis, oculatis sum

Anno
varat;

mdclxi
qui

Antonia

Laurent

convaluit

lutis testihus.

bris, In/lr-

tumore

mem~
in-

brorum
ertia

membrorum officio eam priquemadmodum continetur in processibus

He-

162
liani

Anno moclxii Antonia Coquet

Coquet
et

filia

Juin

ntaJutn co.vmdieit,
ajlliclo
tit,

Anuro Tellier
,

habitantium

verbalibus, superhacre formatis, et in Vita S.

lenro.

Ormes, dioBoesis Eemensis Balutem reeepit pcr intercessionem S. Uelcnm a malo ooxendiolfl, quod
per
prout fert docuquod signarunt dcpositum mentum apud nos parentes, ac testes mgritudinis ao incolumii ejus
trimestre

mcnron;

defec-

liouet.

Eodem anno
butiali

Hippolytus Choppart
pra?fectus
,

regius rei
tri-

eam

tenuerat

vultionat

politicse in Verneiiil

et scriba in

Bugniaut in dicto Verneiiil dioacesis Suesper dies quinsionensis, febri non intermittente
decim
nitus
lenae
fuit oorreptus
,

tatis.

et hisee iu angustiis

muHe-

Eodem hoc anno Margarita

Perignon, conjux

.lo-

omnibus

Ecclesise Sacramentis;

sed

S.

promisso devotus, novena peragi jussa, ac prout refertur in illuc versus itinere, salvus evasit; invisens ecclesiam actis,quffl nobis reliquit, hanc
ex voto.

CatalauannisBaille, habitans in Plorent, dioscesis amictioue niennensis, e\ quadam imheeillitate v\ tribus mensibus et ampliuSj tis, qua laboraverat cumaensu rediensex peregrinatio- p convaluit, sauo Helenam Altine, quam ea de causa confecit ad B.
villarensein.

Eodem anno Joanna Liance, ex Mont ad

Courville,

mnrmitatclaboranssingulari, adpristinam revocarelatum taestvaletudinem; uti in Vita S. Heleme super hoc arin processibus verhalibus est, nec non

Eodem hoc anno Maria Paule pago Oigny,

dioa

gumentoformatis,etadominopastoreejus,alnsque
signatis. testibus fflgritudinisac sanationis
bit

melius se haccsis Eemensis, non absque miraoulo < debilitabuit permerita S. Helenffl convalesoens quas afflpenumero tibusei defeotionibus animi, In
inoidebat tametsi medicorumjudioio
esset insanahile. D.
ait,

Adscn:

malum

IpsiUs

Hujus ad marginem D. Rupertus Reginaldus pueHam hanc testis oculatus Vidi enim sum etiam sanam perfecte valde agitatam, et intra novenara
effectam.

Rupertus Reginaldus. llujus, paetiam sum testis, et mccura multi alii cum
dictffl

rocho

Mariro.
,

Eodem anno

Francisca Courtaillier, uxor Jacobi

Verneuil, diceoeFrioUetj regii notarii, habitans in afflictaessettumore sisSuessioneusis; dum mirifico per totum corpus

Margarita Laguier, annorum habitana in vitredecim, fiUa Nicolai Laguier, habuit per annum <x oonco Avenay b, raaic se

Auno

muclxii!

duorum mensium spatio, voveus sanitatem defcctu Helenae- ad impetrandam sese S. nihil eo afferebant remediorum humanorum, quro post novenam, secunduin solatii- statim convaluit quod apud nos deposuit, a testibufl documentum,
SBgrotationia ejus ao
per/eotaa

nullum ei wto vulsionibufi ac deUquiis, qu ad sanitatem redut merirelinquehant signum plurima venelieh-na-, postquam ejeoiflaet
;

tis

fit-ia,

ejus.lem Kanctro qufflexposita spectantur in

fflta-

ecclesia.
LflS

valetudmis subscn-

tis

eodem anuo LudOTlOUS Longuet, Joannis annorum vig-inti et unius,nliu*

BLoc

acplure*

i.on-

guet

hahitans in loco la Veufve

dttJBcesia

Ca-

filius Ca161 Eodem anno Ludovicus Guinot, mercatoris habiet Annaj Simon , Guinot roli

talaunensis,

dum

tactus esset tumore tibiarum ac

couvulsiones et agitationes toto vultus, et cxpertus

corpore

C38

GLORIA POSTHUMA EX MIRACULIS

tio.

S.

HELEN^
sola

uuirtuui. corpore, imrao etiam cascitate afflictus; visum rece pit et sanitatem integTam, postquam fuerat com-

mag-na adstantium adrairatione, acparentum

mendatus

et

devotus a parentibus suis

illustri

san-

Hoc eodem anno Anna

Colet

annorum duo-

ctffiHelenffi.

Hoc eodem anno Mag-dalena Jacob, uxor Petri incola loci Chesy l'Abbaye, apud Capostquam usa esset remediis strum Theoderici omnibus ordinariis, devovens se S. Helenae tempore novennalium precum visum pariter recepit, quo
Chatelain,
,

decim, nata ex oppido Victoriacensi Francico rf membrorum omnium officio orbata per bienuium fuerat et afflicta prout referebant chirurgi quadam vertebrarum dorsi gibbositate, quae mag-nam totius corporis deformitatem , ac difflcultatem motibus membrorum creabat, ita ut ne
, , ,

erat privataabannistribus.

quidem sustinere caput suum

dinaria remedia, ex ipsorum
afferre

posset; quibus ordictis

,

Hoc eodem anuo Franciscus Raportebled, natus

ad Ours, dioecesis Meldensis, videns se a medjcis desperatum propter hydropisin formatam a bi< nnio, cui omnia remedia nihil profuerant, duCtua iuit adS. Helenam Altivillarensem; ubi sentire iucipiens se habere melius a die primo suse novein vico Lisy
nte,

sauationem

a quarta tamen novense suse die, Altivillari peractse, melius se habuit; in;

haud poterant

pergensque curare, utcelebrarentur Missa? no-

deque discessit integrae valetudinis dono impertita magno cum solatio suorum parentum, majore autem cum admiratiooe medicorum ac chirurgorum, aliorumque multorum sanatione tam prodigiosa
,

vem in ejus honorem; omnino liberatum acrestitutum ad finem dierum novem, patrocinante ac opem suam interponente illa Principe incomparabili, se
sensit.

attonitorum.

ANNOTATA.
a

recepit

Anno mdclxiv MartinusCoquartnatusVirtutibus, usum sinistrorum brachii et tibiae, quem naIpsi oeg-arat,

Apud Sammarthanos tomo

:

4 Gallia? Chri-

stianse hsec dicuntur

tura

perintercessionem hujusillustris

presso exemplari

Arg*ensola (in nostro imGallico vocatur Argensolle

3
miterrim*

Imperatricis.

1M Hoo
nostra

eodem anno Petrus Bidaut, ex urbe CaSancta

:

talauncnsi, donatus etiam fuit beneticio majore a

magna

nam

Ord. Cisterciensis monialium sub Clara valle, fundata leg-itur in dioecesi Suessionensi a Blancha de Artesio Comitissa Campaniae et Novarrse regina,
S. Ludovici nepte , per revelationem divinam ut memorat Vita Aruulfi conversi abbatise Villarensis. Erat autem Argensela vel Arg-enteola
,

prffiterquamquod esset
et contor-

membris captus ac mutus, convulsiones

cis, et

sioues pene continuae tantum laboris dabant medi-

ad commiserationem movebant eos, qui eum videbant in hoc miserando statu quantum unis item atque aliis ipse nunc aflfert admirationis. D,
,

Rupertus Reginaldus Hujusetiam, inquitadmarginem, sum testis. Vidi enimtanto morbo laborantem, et brevi post peregrinationem
effeetum.

grangia quam eadem Comitissa cum filio suo Theobaldo habuerat a monachis Altivillarensibus permutatione gruerise in nemoribus Altivillaris monasterii etc.

Hxc

ibi

pag.

77.

Deindein

sanum omnino

Hoc eodem anno Joanna Peron, novem annorum nata ex Blacy, dioecesis Catalaunensis, male admo-

Catalogo abbatissarum pag. 78 signatur Claudia de Buade Magrdalense neptis ex fratre Henrico barone Palluau, et Auna Phelipeaux anno mdcliv.

Hancproxime prcvcesserat Magdalena illa de Buade, Antonii

dum

affecta fere

perbiennium

domini de Frontenac, et Joannae de Se-

perto,

quod summos

raalo mediois incomei afferebatdolores, elamoribus

condat

filia.

miserabilibus prae inali violentia eos comitantibus-

quodque demum membrorum omnium

orbavit
;

officio

eam
He-

miraculose sanata

fuit,

simul atque pasanctte

b Avenay in mappa Blaviana diwcesis Remensis invenio ad Matronam fluvium prope Ay, id est, Ag-eium; de quo egi ad classem quartam
lit.

rentes ejus devovissent illam

lence.

g\

illustri,

nis

Huc eodem anno Ludovicus Deschamps anuovem uatus Ludovici Descharaps tribu,
, ,

cCressiacum (Cressy) oppidum Gallise in Bria provincia, ad Morinum amnem. Vix tribus leucis distataMeIdisinmeridiem,et quatuor aLatiniaco,
in

nalis

ejusdem

loci

Blacy

nim omnium
tuor
,

defectione

membrolaboransper menses quafilius,

,

praefecti

ortum; teste Baudrando. d Vide quse supra notavi ad classem tertiam

lit, a.

et a raedicis

desperatus

obtinuit

valetu-

post peregrinationem ac novempreces in honorein S. Helenae peractas; sicut oontinetur in processu verbali a domino parocho ct tribunalis administris ejusdem loci signato.
diales
,

dinem integrain

CLASSIS OCTAVA

Ab anno mdclxv usque ad annum

MDCLXVII.
A nno mdclxv Petrus Henry, filius Joannis Henry, -^VhabitansDorraani, qui mente perturbatus per annos novem fuerat, sibi plane restitutus, et ad meliorem mentem rediit, postquam ad S. Helenam Altivillarensem ductusesset.

cdamitalu,
c

et evasit sospes ex irreqnieto et afflicto animo, quo laboraverat per annos quatuor, simulatque se devovit S. lleleme, mittcus, ut novemdialiura pre-

L65 fcloo eodem anno Magdalena Rousin, uxor Bertrandi Peltier, incola Cressiaeensis c in Bria, dioscesls Meldensis, ad sanam mentein rediit,

omnino

catiomira pensum ibidem persolveretur in ejus ho-

norom.
EIoo
^

eodem anno Antonius Couvreur trimulus,

Henrici Couvreur, incola loci
in tibias

filius

Lag-cry, dicefluxio-

ccsis Reracusis, erigere se

non valeus propter

nem quamdem,

ejuslapsara a biennio, quse ea de causa omnino oontortffl ao deformes erant malo, prout chirurgi referebant, naturaliter insanabih; ad S. ilelenam fuit delatus ubi tempore Missrecrigere se coepit in ecclesia
:

Altivillareusi

cum

Hoc eodem anno Natalia Mathieu annorum duodecim filia Natalis Mathieu et Mag-dalenas Hubert parentum ejus, habitantium in Vico Faras CampaniaB a, postquam conducta esset a suis parentibusadS. Helenam gloria insignem, rediit mde, trepidationis omnium pene membrorum suorum quai per trimestre spatium creaverat illi eorumdem inertiam, et incapacem illam fecerat, ut se juvaret sanationem adepta prout retu,
,

lit

DIE DEOIMA OCTAVA AUGUSTI.

lit

G39

D. parochus ejus, ac testes

ffig-rotationis

ac vale-

tudinis.

Hoc eodem anno Maria

stro Theodorici,

Derviot, puella e Caffitatis

annos habens
,

duodecim,

a raaligno veluti spiritu possessa, id est, vicibus

simo parocho dioti loci. Anno mdclxvi Joannes Oudart, annorum undecim, natus ex Arnicourt in dicecesi Jiemensi per menses septem debilitate stomaclii affiectus, quffi illum provocabat hebdomudibus omnibus ad
ventris fiuxiones
,

quinque vel sex vere cruciata et agitata per aliquam causam occultam, quae singulares in ea producebat effectus, loquens apud illam ubique locorum ubi filia illa erat, et voce articulata pronuntians blasphemias, imprecationes jocos
,
,

ordinarie incipientcs per cali-

gationem ac imbeciilitatcm totius corporis, quasi sensu destituti pallidi ac semimortui medicis nihil eo reraedii afferre valentibus ; postquam de, ,

scurriles

ac

ineptias

magna cum

admiratione

votus a suis parentibus fuit S. Ileleme Altivillarensi, gloriae laude illustri; atque adeo cjecissit ex
.

prsecipuorum

Castri Theodorici tam eeelesiasticorum quam secularium hominum. Parentes non ausi illam amitlcre a conspectu suo quoninm
,

ore

magnam
,

copiara cxiguarum bestinrum coloris

,

rubri et albi crassura

qute in glomura
,

pugni adinstnr
li-

convolutffi erant
et

prorsus se sensit

causa
illam

ista
,

maligna nonnumquam subducebat filiam

illis
,

beratum
tibus.

iminuucm ab omnibus

suis imbccillita-

unico instanti corara

in

modo
domus

ignem
loca;

modo

in

arcam

cam projiciens modo in alia

(postquam obqui ip

1G9

Hoc eodem anno Francisca Gros

an- extmp ia
-

statuerunt
et

demum

nos

tulisscnt illam D. episcopo Suessionensi,

sam confirmavit
rici,

D.

qui tonderi
veneficii

eam

jussit,

parocho Castri Theodocredcns fieri posse,

ipsius
capillis

nuincrans viginti quinque, nata iu pagO pro/1 Janthe, diaeccsis Lnuduncnsis, dum rcmcdiorum ""' nnturalium succcssu frustrntn esset, S. Ilelenae
tetatis

se

ut

aliquid

adhffireret

Altivillare iilam conduccre ad S.

ft

Helenam implo-

devovens , statim convaluit a molcsto morbo qui intolorabilibus cruciatibus per totum corpus una cum horriticis clamoribus cnm afllixe,

Deum opis illius gratia. Ante suum evomebat ex ore partem superiorem ac inferiorem pyxidis pannum bombycinurn tenuera ac crispum coloris nigri, ac ulnae unius dimidiffi
randae apud
itcr
,

rat.

K
,

Hoc eodem anno Joannes Guitou duodecim annorum Joannis Guitoni mercatoris Catalau,

nensis ineolre

filius,

incipiebat sc erigere ct ince-

longitudinem , latitudinem vero duorura digitorura complectentem; frustum rubri panni e laneis aut borabycinis filifl decussatim transversis, latum duobus dig-itis cura diraidio, longum vero digitis herbas stramina septem plurimas aciculas
;
,
,

dere tempore novenoe, quam in honorem S. Ilelenffi pereg'it et paulo post itcr iutegra valctu:

dine g'avisus est oranino se liberum comperiens a dolore per totum corpus extenso, qui magnos
,

eum ad clamorcs

concitabat, simnl atqufi tange-

et alias

sordes, sicut affirmarv.nt multi testes

fidei

retur vel moverctur, quique reddiderat

eum

iner-

non suspectte; secundum declarationem D. parochi in dicto Castro Theodorici.

sosjiituto-

rum

tempore sue novenae raultas straminis festucas ex ore etiam ejecit, ct exigua terrie frusta, nec non prse167

Dum

vero

Altivillare

appulisset

tem membris ac omui eorura usu captum pcr mcnses tres. Hactenus miracula Gallicc typis edita quibus Latine subscripsit sequentiaD. Rupcrtus Rcginaldus, de quo supra s,vpius cgregius ac planc diligens in procurandis atque huc mittcn;

ter illa,

qum

in textit Gallico nominantur, alia

:

dis documerttis Hetenianis adjidor.

instrumenta unde multum lenirainis sensit. Sed aliquanto po<t tempore agitata novis vexationibus, docreverunt ejus parentcs suscipere iter novum ad sanctuarium Altivillarense praefavenefica

Sunt, inquit, et qiuedam nlia facla aniin \ii><i,xvu

et mdclxviii, quoruin verbalia sunt penes Kininen-

tum

prffiter

puella , quinta novenae sum luce discruciata ab ista maligna causa, qute conabatur eam subduocre e brachiis duarum personarum , fortiter illam tenentium; quceque
;

ubi

ista

modum

Cardinalcm Antonium Barberinum, noexaminanda. Ubi rcstituerit permiserit, ccrto ad vos transmittara. Ita et vulgari ille. Vide inferius.
tissiinura

struin archiepiscopum,

170
(ita

Neque ctiam

silcntio

prictcrcumliim puto

Mnt
fl

tui nji-

q profcrcbat etiam multas nugas

;

et ineptias, ac re-

velabat actiones absstusas eorum, qui ibidemerant tandem misera illa se liberatam et praesentes omnino sanatara coraperit per merita insignis

pvrfjd Rcginaldus) quod inullntics accidisse deprchcndi, propinquis aut etiam aniicis suis se \idcmios pra-buissc mortuos, rogasscque ut pro
,

llCllt,

I?

animffi suffi rcmcdio ad B. liclena) ecclesiam pereg-rinationcm susciperent. Quiiiain inatilur (ad mar-

Helense; prout retulcrunt saccrdotes et diaconi dicti Castri Thcodorici numero novera, cum multis aliis fide dignis; qui fucre oculati testes cum de agitationibus cjus ante peregrinationem ad
S.

gincm adscribitur,
sc

id accidissc

anno uni i.xvn incn-

Hclcnam, tum de liberatione ac valetudine perfecta post peractura itcr. D. Reginaldus scribit ad marginem dicUc narrationis Puellam hanc pcrquod tunc fectc sanatam vidi, agitatam non vidi
S.
: ;

de oppido supcr Mnternam vulgo Yraux, Petrus Poillard nomine, filio suo Jam trigiuta anuos nato et matriiimniu tradito, silffique conjugi appnruit, una jnanu ccrcam tcncns aci-cn-

Novembri

sam oandelam,

et altera

preoum libellum;

jueflit-

quc, ut quantocyus ffis alicnum, quo rravabatur, restituercnt, cl pro 86 peditcs ad lt. IIi'Icn:c rrv\v-

/' S. IIc-

tcnam

non essem in monasterio. IGS Hoc eodem anno Joannes Ooberdelet annorura duorura supra quiuquaginta, natus in pag-o Longueval, dicecesis Suessionensis, per annos duos in araplius oninium membrorum paralysi laboraus, ita ut nc quidcm posset movere extremam dig-ili unius partem, integram recuperavit sauitatem aliquo temporc post rcditum a S. Helena Altivillarensi, valdc mirantibus omnibus, qui eum viderant et statu tam miterando, ac potissimum
,

siam pergecanft quod et devote prasstiterunt. Quinquc autcm leucis dislat prjcdictiiin oppldum Vraux acoenobio Altivillarcnsi. 171 Sed mirum, quod aimo mdclxvii aooidit in urbe Sparnaco, ab Altivillarcnsi ccenobio dnmtaxat una leuca distantc. Advcntus tcmpore seu
:

tir llifM lh-

poregrina
tmiir Mti-

mciisc Deccmbri Claudia Collange ini-nte sanissima (secundian quod etiarn plun s Bparnaoi cives
testati

vltlarenMi
uimiriit

sunt) lccto dcciirnlxns

sibi

scn.-it

nescio quid
et
fa-

fBgudum
tertio
sibi

adlia-rcre.

Longueval, secundum testimonia eorum ac iuformationes coram notariis habitas,

incolis dicti loci

accidisset;

Quod cuin secundo ejus herus Erat cnim

(

mula)

jussit,
:

ut intra suura ijisiusmet

cubiculum
8
1

annitente et curante D. iEgidio Chasteloux, dignis-

decumtcret

cui etiara

morem

gcrenti, et intra
heri

Augusti Toiiius III.

640
nnpBtssti.

GLORIA POSTHUMA EX MIRACULIS

evenit.

S.

HELEN^
D

heri cubiculum dccumbenti idem omnino Hanc hacde re magisatque magis perterritam fauiu-

rus omnis couditionis honorifice alebatur, et Christiano modo educabatur , invidentes, malum non

lamjuxtaconjugemsuamineodemlectojussitherus
decumbere, sed mirum non modo etiam illud frigidum sibi sensit adjungi verum vestes sequenti luce in media area sub frigido aere (Etsi pessulo obseratum fuisset cubiculum) deprehendit, Deo, ut mihi videtur, nefas illud arguente, non licere famulae in eodem cum hero lecto decumbere, etsi media esset
;

vulgare ibidem excitarunt. Plurimse puellae

istius

domns modo horribili fuerunt nfHict; et convulsionibus quidam tam violentis saepe interdiu ut tres persona? admodum fortes multum laborarent
,

ut unicara tenerent ltesionis prteveniendse

gratia.

174

Brachia
,

conjux.
pro antmx tux remedio.

erant contorta

et tibias subinde illis omnino idque tanta cum violentia ut

,

Re ""

sitnul

hah Uaniei

172 Igitur magis atque magis perterrita praedicta faraula adit confessariura ex Minimorum Ordine, qui ei suasit, ut praemissa confessione, sacro

qualicumque

etiara

adliibito conatu,

fieri

nequa-

quam
tur.

posset, ut in statum naturalem reducerenpra3 mali

et docuit experientia,

Ubertim etiam non raro sudabant

pabulo refecta exspectaret, quid id

sibi vellet.Cura-

sui violentia;

que post communionem gratias Deo ageret, vidit prope se sedentem avunculam nomine Margaretam Soulliers, raedia ipsa luce, quae non a mense fuerat
defuncta, cuique multis annis servierat, et praecipue
in ultiino,

acubus pungerentur, aut earum brachia virgis csederentur

dum

admodum
hoc

aspere,

nullum

in

ipsis fuisse

sensum
vidisse

in statu

degentibus; quin

immo non

oculis etiam apertis;

quandoquidem, tacta eorum-

quo languens diutius laboraverat,

raor-

dem

bo.

Oumque

vix sui esset compos, imperterritam de-

functa jussit esse neptem ; sed implere votum , quo se et eam obstringi sciret, beatamque adiret

pupilla, illos non clauderent. In principio creditum, esse morbum istum naturalem, malumque esse possesexui femineo familiare. Omissum nihil, quod sanationi earum judicabatur necessarium.
Pluriniae

B Helenam
et

et sibi toto itinere adfuturam. Quod factum est. Nam praedicta Claudia Collange quotidie Sparnaco ad Altivillaris ccenobii ecclesiam tribus veniens voti implendi causa et novennae
, ,

medicorum famosissimorum
,-

consultatio-

ues habitae qui dum viderunt, post sua remedia etiam singnlaria maxime, malum esse pertinax, et

primis

diebus

non modo

sentiebat

sibi

inniti

avunculam, ut assolebat morbo laborans, sed et

etiam videbat.
in ecclesia

Tandem ipso Domini natali die videndam se ultima ei praebuit; de

egit, seque,

magis ingravescere, coactifuere fateri,non extendi suam artem eo usque, ut remedia praescriberent malo tam inusitato. 175 In defectu humanorum remediorum , quse fuere adbibita uullo operas pretio, decretum est
inopes illas afflictas deducere Altivillare, quatuor ab urbe Remensi leucas dictans, ad implorandam

horrendit

cacodxmO'
nis artibut

his

omnibus gratias

ex obscuro loco

eductam, brevi optata luce et beatitudine fruituram

dixit.

ac pnttigiis

Dei opem per deprecationem

S.

Helenae

matris

Constantini, cujus sacra lipsana ibidem quiescunt.

ANNOTATIO.
a In Gallico
est

Primo
mensis
post

ig-itur

Julii

quatuor eo sunt perduCtae ad finem ejusdem anni mcclxvii; ubi aliquot

Fere Champenoise.

Baudrandus
,

Urbecula, inquit,est Gallise, in Campania provincia, media inter Scquanam fluvium ad meridiem et Matronam ad Septentrionem, octo Leucis a Catalau-

, cceperunt per os horribilium copiam , videlicet glomos capillorum, et plumarum aciculis trajectarum, lapides, frusta vitrea, quae nonnum-

suum adventum diebus

ejicere

magnam rerum

nain-meridiem.

quam sanguine
sas
fereas
,

erant omnino plena; clavos, an,

calcem

carbonem

fasciculos
,

stra-

CLASSIS NONA.

Alia qucedam mira

c
ses

apud

Altivillaren-

anno mdclxvii, Litanice cum

et

mineos involutos more jubae equorum curatorum per lemures * ; qui nullius hominis manu poterant esse compacti , et alia hujusmodi ; idque coram innumerabili hominum multitudine omnis Eetatis, status omnis omnisque conditionis , virorum ac mulierum , ecclesiasticorum secularium ac Regularium , e quibus venere de,

/n Gallico

est

par des
i. e.

follets,

per

fatulos.

antiphonis

orationibus in Sancta?

dita opera plurimi haec mirabilia visuri. Nomina istarum quatuor puellarum erant Joanna, dicta
:

honorem
VarU-pueit*

conditce.

agens circiter vigesimum sextum , filia monilium , vasorumve pretiosorura mercatoris, vel gemmarii, Constantino,

Philistina

annum

aetatis

Jw
latio

Xtitulo,

manibus habeo libellum typis editum hoc qui ex Gallico ita sonat tatine Ke:

politana, quje ex Turcica ac

Christiauje fidei

Mahometana secta nomen dederat ad illam dedu,

fidelis

rci

gestffi

in ecclesia abbatioe Altivil-

larensis circa pucllas opifioii regii

Remensis

quae

uon sinc miraculo suut sanata) per deprecationem s. Helensa anno mdolxvii, Facti historiam sicinterpretor Latine. ltex, iu
tur, quidquid poterat

et sacro abluta baptismo Divione b coram D. Marchione de Trichasteau, ac D. Marchionissa de Tauanne susce,

cta a Religiosis Mathuriuis

bonum

regni, varia

opificia stabilivcrat in Gallia,

ut ibidem habere-

Uuum

desiderari vel quaeri alibi. inter alia constituerat in urbe Eemensi ad

(

Admota fuerat opificio ab illustrissimo domino episcopo Catalaunensi in Campiana , cujus incensum studium satis manifestat cura, quam
ptoribus.

exercendam Phrygionum artem

In Gallico

est t

pour travailler a la brodcrie) subtilis texti linei, opere Gallico ( vulgo du point de France) rem dirigvnte D. Mignot,. qui Parisiis fuerat accersitus
,

habet, opem ferendi personis istis recenter conversis. Secundae nomen erat Maria Dubois , annorum octo supra viginti, nata Sedani c, dioecesis Remensis, quae e secta Huguenotorum d religioni Catholicae adscripta est, suamque haeresim ejuravit in ecclesia abbatiae Altivillarensis. Tertia erat Nicolaa Oudart, e paroecia S. Petri iu urbe

ut

operum pruifeeturam ac domus

istius

gubcrnationem exerceret. Sed

ejus

dwmon

et asseclae

bonum

publicura, ac
iu

raumtatis

istius,

bonam disciplinam comqua magnus puellarum nume-

Kemeusi. Quarta vocabatur Dionysia Guimbert

annorum tredecim,
urbe Remensi.

e paroecia, S. Hilarii in

eadem

176 Die

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

176 Die sexta mensis Augusti sequentis, anui (f discrucianejusderu mdclxvii , puelhc aliffl sex ejusdem Opitur ; contubernii , malo prorsus simili afflificii seu
lia
:

641

Prfflter

decem has
,

inquit, puellas, de qui-

" w, w.

bus aetum est aliffl ctiani tros ejusdom doraus aut contubernii, simili Iaborantes malcficio, ad
Altivillarensis ccenobii

concepta ctae, etiam conductce sunt Altivillare spe fore, ut S. Helena non minus hisce faveret, quain quatuor prfflcedentibus, quse jam tum cceperant sentire efficacitatem patrociuii ejus , plurimis sordibus per os ejectis. Quatuor e sex illis ultimis erant Parisienses; Carola Bagot, anuoe parcecia S. rum duodeviginti Joannis de Greve dicta vulgo, in Greve e. Secunda Francisca Champag-ne, annos uata quatuordecim e
, ,
,
,

ecclesiam

etiam

adducta?

sunt.

tribus duae sorores erant Maria Brunet et Mfegdalena de Antenaco, yulgo Antenay, dioeeesis SuessionoiiMs, qiue otiam post fusas Deo
illis

Kx

etbeataa Helense precesintra dies novem perfeotte sanitati suut restitutffi; verum nihil evomuenmt.

tuum,

Horum omuium sum testis, siout et aliarum vomict mecum plus quam duo hominum millia
:

nam

ha) puellw malefioiatffl ab A.uguati

xiii

v,
,

ad Seet in

parcecia S. Bartholomsei, in Insula palatii

tia

f.

Ter,

ptembris

anni mdclxvii

ferc qnotidie
:

Henrica Care , setatis sexdecim anuorura e suburbio S. Germani ac e parrecia S. Sulpitii. Quarta Marg-areta Carette , annorum undecim e suburbio ac paroecia iisdem. Hsec, quie erat omnium uatu minina et corpore, ejecit frustum ferri valde crassum, et aciculam per fauces, quffl pellem foravit, Duae aliffl erant Maria Savard, filia pharmacopola: Farensis in Tardeniaco g; ac Maria Francois, filia opificis calcarium, qui habitabat Catalauni in Campauia, paroecia Deiparae in pla, ,

evomuerunt ad quas invisendas tum ex curiositate tum o\ dovutionc undcquaque aocurrebant e ricinis regionibus omnis ge?
die pluries aliquid

neris persona.

180 Reverendissimus et illustrissimus Catalaunensis episcopus,

Sanctxque
honorificumi

B
.-../

tea Yitulina.

in

na-

177 Ultimse
carro,

hffl

sex vix ad territorium Altivil-

trocinio S.

Beleux
AUivillarensis

quin equi se distraxerint a vehebantur, rupto suo apparatu carrus iucedebat solus per tres vel quatuor g'y ros
larense pervenerant,

ob singularem pietatem et doctrinam toti Galliffi notus, mihi scripsit, dum hreo fierent, raandavitque ut sibi pescriberem etrenuntiarem qualiter hiec gesta fuerintj quod et feoi fideliter. Vcrum diu hfflsi anxius, num narrationem hanc ad vos transmitterem, vel etlam supprimerem, licet prselo datam, quod aoeoporim, ox illis puellis duas in pristiuum inflrmitatis statum

quo

illae

rotarnm (prout
nae, quse

retulit auriga, ac duae aliie perso-

comitabantur) nullo hominum aut equorum juvaute ; tametsi id accideret in loco, ubi erat opus viribus majoribus, ad ascensum. Miserffl autem illae statim passee sunt animi deliquium, deliquium omnesque sunt testatae se inter suum vidisse carrum* circumdatum horrendis spectris; veluti daemonibus, omni conatu obnixis impedire, ue iter promoveret; vidisse item se domi,

symptomata, aut eoquo ante. Licet enim hos vomitus prodigia reputem non posteritati silenda; id tamen miraculis adscribere non
reincidisse, seu

eadem

pati

dem modo

convelli seu agitari,

ausim, ni perfecta sequatur etabsoluta sanitas, qualis in aliis secutaest puellis. //,rc suut,qu,v taudatus D. Reginaldus notat post libellum Gatlicum
,

quem
tres

paullo antc latinitalc donari,

puettse

illie

per miracxdum

sint

Vcrum an sanaUv, an

nam

auream
remedium
inveniunt

venerabilem, colore albo vestitam, coronam in capite gestantem, vultu infiammatam,

quse eis resisteret.

potius per beneficium, quia dumtaccat sint sanatsc ad tempus, non est opus pturibus disputare. Valeant hic et sufpciant dicta Reginaldi, quibus candorem ct sinceritatem suam religiose comprobavit. Narrationi superiori ticeat mihi as-

178
et

Dum

intrarent

benedicta,

omnes inciderunt

ecclesiam, accepta aqua in suas convulsiones,

ex ore, naso, et auribus magnam copiam rerum emisere hujusmodi, quas alise ejeceraut. Quamdiu

suere atiquid pii. 181 Coronidis itaque toco subnecto, post di~ ctum libellum typis editum, in QUO historia nar~

cujutefogia
*;'"<
imprcssii.

autem habitarunt Altivillari, quotidie assistentes Orficiis sacris, more consueto segTotorum, qui novemdialibus pietatis exercitationibus operam dant

quemadmodum

alise, sic

etiam hae scepius per diem

inciderunt in suas convulsiones ; saepe ad decem usque vices; et convulsio una durabat aliquando

ratur decem puetlarum Opificii regii Rcmcnsis haberi litanias in laudem S. Helenx concinnatas et idiomate Latino impressas, nec non ad SancUc gtoriam, cjusque patrocinium imptorantium pietatem prorsus accommodatas. Juverit inde excerpere etogia , quie ilti daniur, et sunt itta
:

media hora, vel tribus horoe quadrantibus; nonnumquam medio dumtaxat horae quadrante et interdum etiam non tam diu. Erat visu deplorandus istarum inopum status. Quando ejiciebant
,

Helena imperatrix Christianissima, imperatrix potentissima, impcratrix sanctissima, imperatorum mater et sponsa, impcriorum g-loria, principum insigne speculum, inter honores liumilHma, seraS.

per ad

Denm

elevata, a Dci

gjatia praiventa, a

veneficia, videbantur

illa

eructare e fundo sto-

quod non fiebat sine mirificis conaunde tanta postmodum illis suboriebatur tibus corporis imbecillitas ut consistere non valerent.

machi,
:

id

Spiritu sancto ducta, crucis Christi amantissima, in oratione fcrvencontemplationi dcditissima

,

tissima,

g-loria?

Dei
vitae

zelantissima, amoris divini

spiritualis
,

fomax ardens,
templativorum
tholicui
lidci

magistra

con-

Denique

dum

continuarent pietatis actiones

cum

speculum
incola,

idolorura

ruina, Ca-

fervore ac plena in

Deum

fiducia, cujus efficacitas

illis

ac crucis potentiam erat applicanda per

propagatrix,

illustris Calvariaj

patrocinium S. Helenffi, integram obtinuere valetudinem a miseriis suis liberatffi, neque sunt relapsae in suas convulsiones a die quartodecimo Septembris, Exaltationi S. Crucis sacra, ad gdoriam Jesu Christi crucifixi, triumphatoris mortis
et inferni
,

rum

peregrina

haresum expugrnatrix, devota sanctorum locotemplorum fundatrix munifica,

restauratrix
,

ecclesiastlcse pacis et libcrtatis

in-

ventrix sancta; Crucis, g-loria^ Crucis exaltatrix, Crucifixi sponsa carissima, ardenti in Christum amore fiagTans jojuniis et orationi deditissima,
,

qui

mirabilis

est

in

Sanctis

suis

cui

sit

honor et laudatio
ibi.

in

secula seculorum

Christianorum auxilium, pauperum levaracn, viduarum tutcla, pupillorum mater, afllictorum refug-ium, xenodochiorum fundatrix, dajmonum teraigrotantiura oranium ror, maleficiorum malleus,
salus,

Amen.
ai&t saluta-

179 Hsec

Sed antequam hinc abeamus,

rt.

notanda omnino sunt, quw D. Rupertus Reginaldus manu sua Latine scripsit in hsec mirabi-

prodigiorum

operatrix,

Gallim

thesanrus

et tutela.

182 Antiiuiona

C42

GLORIA POSTHUMA EX MIRACULIS

:

S.

HELENifi
et

182 ANTipnoNA
UllO CUffl

Mihi autem

absit glorian,
,

msi

fere

inter

Meldas ad occasum,

Remos ad

or-

untiphoni$

in

Ouce Domini

nostri Jesu Christi

per

quem

tum.

*0 oraltviu. biuexhibentvr.

mundus crucifixus est, et ego mundo. et omnem ornatum seculi f Reg-num mundi Propter amorem Domini mei Jesu coutempsi, it. Christi. Oremus Deus, qui beatam Helenam immihi
,
:

CLASSIS DECIMA

peratricem in salutiferae Crucis reperiendae desiderio virtute constantice roborasti, et per ejus-

Continuatio miraculorum ab anno

dem

inventioncra

Ecclesice

tuae

fines mirabiliter

dilatasti,
stris tuffi

ex ejus imitatione infunde cordibus nout te in omnibus et Crucis affectum

,

mdclxvi usque ad mdclxviil

super omnia diligentes, promissa crucem ferentibus praemia consequamur. Qui vivis et reg*nas cum Deo Patre etc. Et mox subjungitur. Alia
oratio pro infirmis Deus, qui per beatam Helenam, imperatricem Christianissimam, lig-num
hcec
:

Crucis deteg'ere dignatus es; praesta quaesumus, ut

ab omnibus, qui nos premunt, dscmonum incursibus eripi, et a cunctis mentis et corporis infirmitatibus liberari, ipsa pro nobis intercedente, Crucis
tuffi

meritissime jam a nobis supra taudatus, e monasterio Altivillarensi mense Februario anni 1660 scribebat huc sequentia Erainentissimus Cardinalis archiepiscopus noster Remensis, aut ejus generalis vicarius, qui de B. Helenre miraculorum instruenda renuntiatione nobis fecerat facultatem, sibi a nobis pra?sentata instrumenta exa:

Rupertus Reginaldus

stepissime juxta ac

potentia valeamus. Qui vivis etc. Hisce pietalibetli oc-

rainavit, et miracula, quae mitto, publici juris fieri

tis

erga Sanctam exercitationibus dicti

permisit.

Instrumentum

vero, cui epistolium, e

casione datis, ad alia Attiviltarensia prodigia

'

redeamus.

ANNOTATA.
a Instituti sunt pro redemptione captivorum : de quibus Cangius in Glossario Latino hsec obAsinorum Ordo, ita dictus Ordo S. Triniservat tatis, seu Mathurinorurn, quod, cum iter ag*erent, asinis tantum vehi iis lieeret, non equis, ut habet
:

quo htvc verba accepi, erat insertum, sic habet, Continuatio miet a D. Reginaldo scriptum est raculorum Anno mdclxvi Servatius Vallidire, de quodam pago dioecesis Remensis, qui dicitur Cormoyeux, et una leucaab Altivillari ccenobio distat,
:
:

epileptico correptus affectu,

seu comitiali

labo-

rans morbo, ter

tulit

novem dies ad prsedictum se conccenobium ex quadam erg-a B. Helenam fi:

ducia, supplicaturus

et ex

binc nihil sensit in-

Albericus, et ex eo

Chronicon Belgicum anno mcxcix. Vetus Chronicon tomo 2 Spicileg-ii.

Magnum

commodi. Remensis
pos;
fuissent,

Anno Domini
PP. III anno
i

mcxcviii Pontificatus lnnocentii

ccepit et

Anno mdclxvii Joannes Mulet Eimis oriundus, dioecesis urbe, membrorum omnino im-

institutus est

Ordo

S.

Trinitatis,
ii

quem

solebant appcllare

Orclinem

Eorumdem
centii
ii

Asinorum, eo quodasinos cquitabant, non equos. regula, qute habetur lib. i Epist. Inno-

a medicis adhibita remedia nihil proad B. Helenam rheda vectus, peregTinus advenit, et ex tunc sanus effectus est, ut fidem faciuntinstrumenta ab ejusdem urbis judicibu3 confecta et subsignata.

cum

III pag*. 306 edit. Venetae, Equos non ascendant, noc etiam habeant, sed asinos tantum liceat ascendere datos vel accomodatos, vel n depropriis nntrituris susceptos . Sed id immutatum in regula iis tradita a Clemente PP. anno
ii

184

Eodem anno

Petrus Delrois, de pag*o sancti

suntiali reSlititUittW.

Saturnini dicecesis Trecensis, ab annis tribus etiam

membrorura imposadB. llelenam rheda deportatus

mcclxvii cap.

ii

2,

ubi hrac habentur

ii

tribus equos asoe-ndere, et haberc, quales potuerint, et sibi vidcrint expcdirc dum nimis notabiles non existant .
,

Liceat I'raequitaturas tales

"

novem dies et amplius precibus vacadecimo quinto a reditu in patriam die, sanus et incolumis effectus est, ut patet ex instrumento ad hoc confecto, ejusrei fidem faciente, et a testibus
est,

ubi per
et

vit

fide
sis

digmis subsignato, plerisque

tum

Altivillaren-

Computum
>

anno mcccxxx Les Freresdes Asnes di* Fontainebliaut, ou Madame fut epousee . Ikec Cangius tomo i Glossarii ciIlospitii

regis

oppidi

tum

S._

Saturnini incolis.

Ad marginem
:

de hoc Petro Delrois, affirmat D. Reginaldus

Membrorum impotem hunc

vidi, et

postmodum

sa-

tati col. 761.

b Urbs
catu.
c

est Galli/c

notissima in Burgundiic

ilu-

Sedanum (Sedan) urbs Galliie iu Campania provincia nd Mosam fluvium. Hivc et plura Baudrandus.

nomen datum est in Gattia qut Calviniana labe erant infecti. Etymotogiss hujus nominis varuv sunt, interque auctores
d lluguicnotornm
iis,

natum, quod satis demirari non potui. Exstat in nostro apographo atiud factum, hoc tituto prsenotatum Memoria digma narratio, manu D. Reginaldi descripta; quas sic sonat 185 Anno domini mdclxviii , mensc Maio, mirunTcerte accidit in qundam dioecesis Laudunensis urbe , quae vulg-o dicitur Vervin ; in ho:

ftHra historia

spitio cujus

pensilis tabula est

sancti

Martini

de ilUs non convenit quas refert Dictionarium Gallico-Latinum anno 1701 Trevoltii iynpressum. e Est tocus LitteticB Parisiorum ad ripam
;
,

modo audiebatur strepitus et fragorj verum omnis hujus domus supellex pcssum
liorrendus non

Sequamv
f

fluvii,

estque publicus, in qv.o tlocentes

ptectuntur.
1'Isle du palais. In Diassignato notatur, vocem isle etiam dicx in urbibus dc tractu circumdato plateis quatuor, vet de domo, qu<v attcri non adfuv-

In Gallico dicitur en

ctionario

mox

videbatur ruere. Videbantur media ipsa luce immitti et injici lapides aliquando prtegrandes, fulcra focaria, qundrae, candelabra, disci; a quo tamen isthtec mittebautur, non apparebat; quibus omnibus hujus aedis incolse terrebantur non mediocriter,
e>:

qui et aliquando contundebantur verberibus, quibus praecipuc hera tam graviter fuit in

ret.

Gallice de Fer en Tardenois

Galliae

capite percussa, ut ejus effractje calvarise testarn chirurg-ica terebella mag-no vitte periculo necesse
fuerit eximerc.

dum
teste

estque oppi

Cnmpania, cum cnstro lepido Baudrando, in Tardeniaco tractu, medium

in

186

mitate, procul dubio

Quid facerent domestici in hac tanta calaillic morantibus veneficis

et

,lr

quadnm

tlninO

DIE DECIMA OCTAYA AUGUSTL

643
iv HIS,

et sagis, et

domum

hanc infestantibus? Quod

in

dubium non
ficis

revocavit herus, id a veneficis et male-

redditam Latine lemures. Consuli potest Dictionarmm Gallico-Latinum Trevoltianutn anno

, ^

prastari, et

non a daemonibus, quos

;

fatulos

appellant,
aliis

dum

advertit in speculo reflexum aliinibi esset nullus

1704 editum, in voce Follet. AUa 190 Miree huic historuv subnecto alium singu-

ijmjt-

quem, quamvis

dum

vidit

cum

larem

magnx

nostrse

Thaumaturgx favorem qui

et

domesticis et familianbus lagenas quasi in aere suspeusasin subterraneam vini cellam descen* dere se solis, et post aliquod temporis spatium

ameextractus

domini Bourgeois, parochi

sursum

illinc

ascendere;

dum

deprehendit paratos

hesterna luce cibos, sequenti absumptos, relictis analectis seu eorum quisquiliis, imo, pace vestra

amplissimi decani in Vertin; die xvn Octobris anno 1GGS datis ad D. Reginatdum, ut ex dicendis patet. In his decanus ille narrat, feminam quamdam honestam, parochiaest elitteris taudati

namsuam,

dicto die

xvn

istius

mensis discessisse,

dixerim (horret animus referre) humana excrementa ; dum animadvertit insuper ablatam supellectilem, vestes et aliud quid simile, quamvis clausa
esset arca vcstiaria
:

ut se in Altivillarensi ecctesia s\stat per iteratam peregrinationem, Deoque reddat gratias, quod

per suam misericordiam sustulerit cexationem;

et in his

omnibus pcssulo

et

qua crudetissimus

et

infestissimus

quidam

spiri-

sera clausum et obseratum esset cubiculum, nec ulli

patere videreturaditus.
tniris

modit

187 Hujus igitur urbis parochus et viciniae decanus dominus Bourg-eois, vir litteraturae non mediocris, de his reverendissimum et illustrissimum monuit Laudunenscm episcopum, qui jussit preces fieri et domum benedici. Interim illic Religiosi viri et Capucini praesertim rog-antur pernoB etare et orationi incumbere, fragor nihilominus auditur et strepitus. Reverendissimus praedictus

tus ipsam, ejusque maritum ac domesticos cruciarat diu noctuque a mensibus sex. Preces, exorcismos Sacrificium Missx aliaque bona opera dicit fuisse adhibita. Mentionem etiam
, ,

preedictx epistoLv scriptor facit paternarum cu rarum, quas de hac re suscipere voluit dominus, ait, noster reverendissimus ac illustrissimus episcopus per duos Canonicos, quos nominat,ecclesuv

cathedralis

Laudunens

is

nec non per

episcopus illic permittit fieri Sacrum super altare, quod vocant portatile, in cubiculo decenter ornato, et ad hoc prssparato. Hinc post dies quin-

que

nihil

omnino auditum

fuit,

ita ut tranquilla

putarentur omnia. Verum post dies quinque iterum turbata domus, iternm supellex pessum ruit, nec mali minus aut sentitur aut auditur fragoris tandem hujus loci incolis consultum est, ut fustibus et armis instruerentur, quibus vim vi.re:

R. P. Guardianum Capucinorum dicti loci. Sed subjungit Bourgeoius, non voluisse Deum, ul qiuv erat affliciio illa cessaret, nisidie Veneris, idquo hora quinta hujus, ait, labentis mensis undecima vespertina. Rei gestx adjuncta ipsi expositum iri signi/icat a dicta parochiana vel a
;

marito
191

ejus.

Ad

epistolcc,

hujus narrationis et ea, qiue D. Rupertus Regisubsermunl

elucidationem

por S. Ih

Irnam
lonta,

ob-

pellerent,
terent.
infettata

et

imperterriti

quaquaversum percu-

ISSIntcrim accinctis ac ferire paratis visendum animal quoddam (si quod fuit) quamvis clausum esset cubiculum, feli non absimile aut potius serpenti, interutrumque (si ita loqui fas est)
se praebet

naldus in epistolio supra citato scripsit h i&ce verAccidit etiam non vulgare aliquid in urbe bis Vcrvin dicecesis Lauduncnsis, quae vulgo dicitur narrationem ad vos mittere non abs re duxi cujus
:
;

medium genus, etsi maxime inter se diversa sint et pedibus, ista aniraalia nam sine auribus, cauda
;

quasi serpens;

vernm

felinae pellis

totum visebatur.

quod ut melius percipiatis, mitto etiam epistolam, quain mihi scripsit hujus looi parochus, quo magifi de vcritate constet, Etmoxsubditistaidem D. Re Deprehendi insuper ab uno anno, duos ginaldus aut tres fuisse liberos a maleficio, quo uti conjugc proliibeb:mtur. Jlactenus de miraculis apud AUi
s

iusequuntur fudistricto ense percutiunt; sed percussura giens, C non stetit. E contra vero ensis retunditur acies, se tanderaque per stillicidium seu aquae ductus infausta bellua, mirantibus omni subducit et fugit bus^pertantiUum foramen potuisse se subducere,
Impavidi' igitur aggrediuntur,
sicque evadere.
et

villarenses factis

usqueannitm

1668.

CLASSISUNDKCIMA.

Mira lUia diu

tata
;

interrUfta Vel nOtl anUO-

tandein

per S. Ue-

lenamsosp
(ain

bitum est, immo et minus; ita ut domum ex bearerejam essent parati hujus incola;. Cum se per totara fama, quaj tae Helenae miracnlorum Altumviilare suppliextendit viciuiam, hera ad quamvis viperegrinationem meditatur catura iusuper leucis et amplius hinc distet. Vovet ginti maleficorum maaggreditur coufidens, si forte
dese,

domi ha1S9 Sed et ob id nihil magis quietis

sed

anno
litteris

mdccxxi

iternm
;

inchoata vel

consignaia

et

anno mdccxxii conlinuala.

Mtioillarcnsis T^rodigiis magnic Thaumaturg.v
Snvininta
Attivitla-

STad annum

Chrisli

lOtiS

prrdurlts, unpurrn

et

litia

aut immanitate cocrvirtutem et beatae Helenai intercessionem esse hcra cendos. Ipso die, quo iter aggressa est
id fieret,

ipsos

per crucis

dumibidemcensui, an

et

qualia ab isto termino

mitiuin do
uiiii

ntudi

restituta sUut, vestes et alia suvestiaria arca inventa : silet strepitus pcr pellex in putantur omnia. dies undecim; salva igitur et saua

omnia furto ablata

Verum

post dies

undecim iterum
:

fragor, quaradestitit,

vis a pcrcussione abstineretur et ipse herus, cujus noraen

nec
est

donec

Nicolaus Desbeatara Helenaiu miots, peregrinationem etiam ad circa finem mensis vovit' et pcdes executus est ex tunc enim anni mdclxviii Octobris ejusdem domui molestiae nihil illatum est. De voce huic eam num. 175 a me fatulos num. 180 observa,
:

Remensis Ludovicusde prwses emerUus paniteapud nostros secundum Alsatiw anno 1727 wlgato etc necnonllistoria mitti curacit ad R. Reip titterariic notissimus, /jomnumPrioremasceteriiAUivillarensis, et p acceperat, responsum auod hinc in rem meam communacavit, recentioribus qmbusdam mecum

qxtorum hic ratio ugnurto deinceps mirabilia accidissent, ,. LUtrrns tt.uuur ntrus suprr httc rr hahrrtnnssrl. Jesu SovielaUs Reverendus Pater Rector coUegii Laguttlr, prortnrt.r m
t

obtentis, adjunmirabilibus, Sanctie patrocinio ea valdepauca sint, grata ctum. Etiamsi autem tarnen

644

GLORIA POSTIIUMA EX MIRACULIS

S.

HELEX K

fts.

tamen mihi acciderunt propter officiosam Altivitiarensium diiigentiam, et promptam, si plura nancisci potuissent, ea communicandi voluntatem; sicutpatet
et litteris

vix illarn possent cohibere, Altivillare deducta est, ubi perfectam recuperavit sanitatem die xxn Julii

MDCCXXI.
est processus verbalis de sanatione Renauld, filise Joannis Renauld, habitantis in loco Baalon prope Maceriam. Filia hasc, quaj a longo temporc erat male affecta, et continuis doloribus afflicta, quibus solatii nihil remedia omnia attulerant, Altivillare deducta salutem obtinuit die v Novembris mdccxxi, post peractam novenam

R. P.

Domni Romu-

Secuudum,

aldi Leupot, die ix Augusti hujus labentis anni T73G, quo h&c scribo, ad laudatum R. P. Laguiilium datis, et ab hoc ad me transtnissis. Quo-

Mariffi

niam vero
reddo.
Ex
n<it

ille

nonpauca

continent, quaz

huc

fa-

ciunt, sequentia inde excerpo ac e Gallico Latine

mirabi-

ubutS.
iii

\Q% Significat itaque, duas se liiteras nuperrime accepisse a suo P. Priore, quem negotia domus Parisios evocarant ; et inprioribus quidem hunc sibi illud negotii dedisse, ut inquireret documenta de miracutis, quse in eadem domo reperiripossent,per intercessionem S. He\en&patratis. In posterioribus vero eamdem rem sibi ab
eo commendari affirmat, ac adse mittimeastitteras, quibus peiieram nova in prsesenti argu-

ante reliquias S. Helenae. 196 Tertium, est processus verbalis de sanatione Joannis Perot, habitantis loci Ville au Bois,

g*(itcr A " cea nw a

qui a daemone obsessus, Laudunensis sicut testatur ejusdem loei parochus, qui eum in hoc statu se dicit vidisse una cum personis plus
dioecesis
:

sun f

mento documenta, incipiendo abanno 1668, in quo D. Rupertus Reginaldus desierat, numquam satis laudandus ob indefessum laborem, quo facta ad illud usque tempus miracuto huc misit, ut

quam quing-entis per tres hebdomadas integras, clamores et ululatus horribiles emittentem, dictus Perotus postquam Altivillare esset duetus, ut S. Ilelenam ibidem invocaret, liberatum se sensit die xi Februarii mdccxxii, et rediit sospitatus
ab
aliis

suis malis,

praeterquam quod

rig-or qui-

dam

in brachiis ejus remanserit, qui ip3i impedierat,

U Operi nostro
tus,

inseri deindepossent. Ab illa igitur epocha novam collectionem inchoaturus Leupo-

mento

quo minus suum opificium tornatoris

est testificatio, die xiv

exerceret.

curtam admodum eorumdem

indicat.

esse supellecti-

Quartum,

Maii mdccxxii
filia

nam

in

unuuoratis

litlfris, sive

quia in-

signata, Simonis la Joye, qui fidem facit, venisse

se Altivillare siiuul

strumenta super eisdem formata interciderint sit, suo iila tempore consignare ratioviem vero, cur ita cogitel, in eo positam esse adjungit, quod illa quinque vel sex mirabitia, quse mpromptu habentur, et quorum excerpta dicit se missurum ad priefaium reverendumpatrem Rectorem, sunt testimonia sanationum, qux acciderunt per duos dumtaxat ansive quia neglectum
:

cum Joanua

la

Joye

sua, ad
suae,

agendas Deo
quae a long*o

g-ratias de

sanatione dictas

filiae

dara

jam tempore correpta fuerat tristi quoincommodo et ab eodera sanata perintercesj

sioneru

S.

Helena?, ad cujus merita confug:erant

filia

tam

ipse

quam

ejus prsedicta.

197 Quintum, est

processus verbalis de sanafilii

hicprofe-

tione Joannis Richarmet,

Balthazaris Richar- rMn <"*.

quidcm proxime conscquentes. Atque hoc .sane fieri posse admittit quivcnitur dem; sed, an verosimiie, inquit, nihil vel antcrtptum ie vel post duos istos annos evenisse, bonamque Sanctam, cui fama publica tot attribuit mirabilia edidisse nulium abhinc anno 1668 usque ad annum 1721, et ab anno 1722 ad hoc usque tempus ? Et mox super magno illo interstitio, quo nullum invenitur miracutum ratiocinari pergens Domnus Romuatdus ad me quod attinel, novi, ait, tempore annorum quinqudginia et amplius, quo in aliis domibus habitavi, auC ditum a me magnum Religiosorum numerum, cum narrarent midtas res extraordinarias, quarum se fuisse dicebant testes, quando Altiviliari commorarentur. Res itaque sic evenit, vel quia nihii scriptum, vel quia, si quid scriptum, intercidit. Ad hsec , mutationes inquit, nostrse satis frequentes partim sunt fortasse in causa, quod res ita accidant. Quidquid sit, si novam adhibendo investigationem, aiia inveniantur documenta, in voluptatis ac debiti offxcii toco habitum iri scribit, ea per prsedictum P. Rectorem nobiscum communieare. anfcaimum 1^5 Paucuia interim, qmv die xvi Augusti W*t,ei anni 1730 supnx dicti ad me misit Remis idem reveren<^ us P&ter Rector, documenta, sunt exiwHiuo tracta e testificationibus, etactisrerum gestarum vero perscr-iptis (Gallice p?-oces verbaux) quorum hwcest narrationis seriese Gallico idiomate sic sonans Latine Instrumentum primum, est pronos, et
1 01*

met mercatoris habitantis Rupe

le

nullumtn-

gravissimo

admodum

regia. Juvenis illaborabat morbo, quem

eum constuporishujusmodi, ut ssepe crederetur mortuus. Ipsius mater conduxit eum Altivillare; ad sanctae Helense merita perfug'ium habuit, et filius ejus perfecta^
medici

vocabant

soporosum;

quique

jiciebatin statum

quemdam

letharg-ici

valetudini redditum se sensit die xi Julii mdccxxii. Praifectus reg-ius Ruperegieusis, et decanus paroclius
dicti

oppidi,

processum verbalem signa-

runt.

Sextum, processus etiam verbalis est, a judice et a parocho ejusdem oppidi Ruperegiensis sig-natus,
in quo testimouium perhibetur,

puerum quemdam

juvenem, nomiue Charmet (qui in miserando erat

statu, ac medicis prorsus incogrnito, emittens continuos atque horribiles clamores) anno mdccxxii

pcrductum ad abbatiam Altivillarensem, ut ibidem invocaret S. Helenam, inde rediisse omnino sospitem etincolumem. Est autem Rupes reg-ia (vulgo Rocroy) oppidum munitmn Galliae in Campania
provincia, et in Retelensi tractujuxta Arduen-

nam syivam

in iimiie Hannonise, victoria Gal-

lorumab Hispanisrelataanno 1643 memorabilis. Supra vero, ubi fit mentio Quintiaci, recte additur in Bria, ad aliorum sgnonymorum in Gallia
existentium locorum distinctionem. Consuli potest Hadrianus Valesius in Notitia Galliarum in voce Quintiacum.

cessus verbalis, ut

vocant,

de sanatione cujus-

dam,

uxoris Joannis Gourtaut vinitoris habitantis Quintiaci in Bria, dioecesis Meldensis. Quae Marg:arita, dum lapsaesset in dementiam, tantos iu ea concitau-

eui

nomen

Margarit Brasseur,

tem agitationum exccssus, ut homines quatuor

APPEXDIX

DIE DBCIMA OCTAVA AUGUSTl.

fii5

APPENDIX
Ad
miracula Altivillarensia
;

his illatis, gratias agrendo humiliemur, et in prospens, P ro misericordia nobis attributis, omninm

bencficiorum largitorem

Deum

gms
ccelestes

puris cordibus e1 di-

laudibushonoremtis 200 Erg-o subsecuti Paschaj

consummata

ce- nre non

fanti

in-

favores in territorio Luxemburgensi

lebritate solemnis dies dis Junn. I-Vria tertin

Sanctce patrocinio obtenti.

Pentecosles illuxit Calenconventum dc more ag-ebat Altivdlaris copiosa frequcntia Callica? plebis, propter suffrag-ia Sanctorum

promerendo

quaa feria

iv Penteco.stcs

solomni indicto solont

afferri quot-

annis. Intor reliquos, filiam

cujusdam

militis

(,,.1-

Mtfrt

-n

fiatffl

superius in Gloria Sanctx posthuma -LV5 miracula varia, qum in solenni

etuli
S.

familiae

de Novo-Castro super
in

Axonam

flu-

viumsito, nutrix

ulnis advexerat,

Hele-

nge translatione seculo xi peracta, contigerunt

dum

quie nec-

ortus sui

primum annum
ab

cvaserat.

sed duo

alia,

qux

aequissima ordinatione
drag-esima? usque

post

initio

illani facta sunt,

;

pneteritte

num.

ibidem

Haac Dei qua-

sed de eisdem postea dictum iri indicavi. Ne itaque quispiam illa desideret, et nedatam ego fidem faltam, tibi, lector, rem gestam pluribus hic enarro Evoluto spatio quatuor mensium post translationem inclyta?
:

51 assignavi

quidem

nunc ciecutierat, et rudimmta suorum vagituum hac orbitatis nota infortunaverat hoc modo. Quodam glutino palpebrffl superiores inhierentes inferioribus
re aliis

non modico tempo,

superinductis
calig-ine

oculos celaverant

et ita

imperatricis

Helenae mulier cseca nominc Dia de pag-o Porcinensi orta, venit Altivillare. Haac
,
,

quamdiu contigisset eam lumine destitui, respondit Dimidium anui cursum jam abactum recolo, ex quo tantae noctis notam incurri. Dum enim febricitans post nimios ardores vix taudem fessa sopori membra laxassem,
:

requisita

qualiter et

nativum ignera luminum extinxerant Verumtamen emenso multorum dierum interstitio dissilientibus palpebris, iterum cilia
,

obducta

patuerant, et nihiloiuinnscxtinctn lux offieium videndi eluverat. Hanc nutrix ubera sug-entem dum post vespertime laudis Officia ad meinoriam sanctae

imperatricisllelenaicirciiinfonvt, inopino re-

spectu

arridentom

sibi

visa est mihi in somnis

rida
fulig-ine

miratur

ot

infan

viri species, cui

hor-

tulo * nutu, ut poterat, orbes

luminum suorum

/.

,,ii.mni.

squallebat facies, et vestis deterri-

ma
[

dum

let

calig-abat rubig-ine. Talis , inquam multo sermone molestus me secum velabducere sig-no crucis, quo me muniebam
]
,

ferrea

territus, in

vacuum
visionis

aeris evanuit ut fumus. Eg-o

horrendse

formidine

mentem concussa

intentaniem, animadvertit illico. 201 Ad ha3c illi adesse prassentiam divini numinis, et extemplo , quo valebat, inclamare miraculum sum visionis. Lnde admirationis mag-nitudine permota, novo g-enere narrationis hac illac nutrix triumphat: ot cum omnibus jam pone
reseraverit, sic sing-ulis
to

titut
(IM.

mfilu-

ex eo tempore hebetem oculorum aciem duxi, et jocundi 3etberismemor,omnem mihi diem.... usque

pbviam venientibus
:
:

itera-

nunc ing^einui. Haec itaque mulier ingressa erat xenodochium ecclesigequarta hebdomada quadrag-esimalis jejunii, sextaferia ante Dominicam, qua pascumque ibidem nocte insesio Domini solet recoli
:

antea dixerit noquit enim explori inopino gaudio adco nffertur impetu impotontis gestus heto tumultuantur conventu populi ad arg-umontum miraculi et gratia:

replicat,

quasi ncmini

rum

actione

cum

frequentioribus xeniis reginam

\

cuta soporaretur, vidit in somnis a Fratribus cibo-

rum
cxcx,

reliquiassibi inferri, eisque quasi pro benedic-

tione se

abunde

refici.
,

salutant Ilelenam, ob larg-itionem luminis g*au> diorura laorymffi rautuo fuderunt clerus atque uterque sexus vulgi pr nbundantia laatitia;. Nus-

199 Postquam vero dies crastina illuxit rogatura pro salutis suae obtentu, ad ecclesiam pro-

quam tam
bitror
,

acre ingenium acutoi facundim esse ar-

cui

Deinde cum fusa oratione resedisset, et pio cordis susurro ad Dominum devotius suspiraret, videt sibi assistere virum reverendas canitiei,
cessit.

scribere, quffl

suppetat sing-ula nunc beneficia dead gdoriam sui nominis omnipotons

jocundi vultus, salva gravitate, et tog;atum candidissimaa byssi vitreo amictu. Is cum requisisset,
cujus
rei

ob meritum snnctae Helenie opeQuapropter caatigato termino nnrrationis juxta modicitatem suam semper se eoerAltivillari

Dous

rari dignatur.

cet stilus scriptoris, et pro

pits.se

do iimtimornbi-

gratia advenisset
:

vel
,

quid tantopere
,

libus ad utilitatem postora; aitntis

subnectit.

pauca vicissim

nativa Quia Domine peteret; illa respondit rerum visione diu careo, pietati beatissima} He-

leme veni

sug"g*erere

ut

ejus

patrocinio

Dei
divi-

202 Sed nunc territorium Luxemburgense , recentioribus Sanctx favoribus etiam illustratum

/h territorio

omnipotentia calig-osos orbes

solari illustret jubare.

me

At ille digitis utrumque oculum contrectans, mota omni caligine, diem amissum induxit
dere.

vocat. Habeo schedidam ante me, in qua noster P. Bollandus die xn Novembris anno 1055 hsec reliquit scripta reverendo Patri Alexandro

quam stupenda

et

jocunda

dies, et

a nul-

"Wiltheim, sic
tur in
istis

lo satis dig*ne explicanda. Quis enim tam puri intellectus ditescit thesauro , et inde quferentibus rationem reddat, cur Deus ang-elo satanae permiserit,

finibus

ex eo quxrens Pag-us esse diciCharnncy ( Luxemburgicis )

:

ut hanc colaphizaret,
suae

et,

quando
gratiaa,

sibi plailli

Vezin , ubi S. Helenn nug-usta colitur inque ojus tomplo ita multa fieri miracula dicuntur, ut vix ullus percgrinus non plane aut ex pnrte libe,

cuit, iterum per ang-elum suae

curam
tauti

misericordia?

adhiberet.

Certe

nullus

sensus peritia callet, ni penitus deficiat in consiQuia erg-o huderatione judiciorum Dei mens igmorantia? tenebris adeo obtunditur, mana
intueri dig-na ut tanta; puritatis liquidum nequeat

reverentia

ita

admiremur
,

divinae

dispositionis

ordinem, ut et in adversis

pro correptione no-

qua tenetur. Notusne is locus V. P An illic S. Helena; reliquia;? An qua alin cnusa ejus cultus illic invnluit ? Non sunt ab nntiquo descripta miracula? Cur non saltem instigntur pastor, ut ea annotot, i-uin testibus? Audio locum esse sub episcopo Metensi. Qutcstiones illse a Bollando proposiUe P. Alexandro Wilthemio, illustrantur a P. Christophoro Wilthemio, utipatet e fragmento litterarum ejus, quas ad
retur aegritudino,
]{;c.

Bottandum

646
i bss.

GLORIA POSTHUMA EX MIItACULIS

S.

HELEN^E

Bollandum dedit Luxemburgo xxn Septembris ano mdclyii inhsccverba: Superiori annocelebre D. Helenajaugusta* templum adCarum non procul
Martisvilla in pag-o

F. Mengin parochus in Charancy et Vezin, 205 Sed mirabiles omnino sunt ac sxpius repetiti vomitus rerum veneficarum, qui narran-

D
varitetian

Charancy

et

Vezin situm

invisi.

Asservatur ibi particulaossis, faba? minoris

magni-

tur accidissc Pontise Sandras, nalse in Vrignes aux Bois, dicecesis Remensis, ab annis quatuor-

tudine. Vidi obstupenda, qua?maleficiatiexorcismis purg-atievomuerunt, catenas longas sesquicubitum crassasque soleas equinas etc. Ilabeo penes me descripta
faiMn&nrillfl

decim
nes

vel circiter

malo magico

vexatae. Ejectio-

miranda.
distinctius ref

203
vitle )

Primo locum illum paullo

Marvilla,
Gallia;
et

fcmi

prscsentemus.

Martis-villa

Mar-

oppidum

partim in Barensi Duca,

singillatimreferuntur innostro Ms.Qum miracula omnia in eodem dicuntur collecta a D. Francisco Mengin, parocho in Charancyet Vezin coram frequenti populo In quorum fidem D. Reginaldus de S. Gaugerico ( de S. Gery ) parochus toci Vtngnes aux Bois una cum D. Franciillcv
.

liodie partim in Luxemburgcnsi Ducatu sub dominio Eraneorum, duabus leucis distans a Monmedio in meridiem Virdunum versus sex prout habet Baudrandus. Sccundo. Descripta illa miranda suppono ad nos missa, et eadem esse, qusn sub hoc titulo asservamus, qui e Gallico sic Extractum miraculoruin, qmc facta sunt sonat in ecclesia domime sanctae Ilelenae, terra depentu, et
, ; :

sco

Mengin prwdicto

hcvc signavit die

xvn

Julii

1655.

dente a Marvilla,

in

Cbarancy

et Vezin.

Extra-

ctum B ptem

illud Galticum nos brevitatis causa noncirciter

Die v mensis Aprilis anno 1G5G illuc advenii quidam subcenturio (in Gallico est lieutenantj Lotharingus, nomine Bonvouloir, gravissimo laborans morbo. Die autem circiter quinto vel sexto suse novemdialis erga S. Helenam pietatis, magnam humorum viridium copiam evomere ccepit, ac pbrro perrexit die uno vet altero; ad quorum finem omnino sanatum se comperit; novenaque
peracta, inde rediit adeo alacer et vegetus, acsi numquam mali aliquid habuisset. In facti fidem,

Anno itaque 1652 puer se~ mensium, nomine Joannes Warin, toto corpore erat inflatus, ac adeomembris iners, ut ad tertium usque setatis annum non valeret tibiis insistere. Irritis humanis remediis, Margarita pueri mater se contutit adS. Heleuam ubinovenam instituit, et in honorem Sanctse Missam celebrari curavit ; quo facto, puer ccepit incedere et observatum prseterea fuit , quod, qua proportione temporis pergebatnovena, pedes pueri, qui omnino erant contorti, paulatim redigerentur ad meliorem formam, gibbusque, qui in
nihil contrahemus.
:
:

tergo ejus erat, pariter decresceret diebus singutis, ut hodie prorsus convatueritper gratiam Dei,
et merita S. Ueleme. Et subscribuntur nomina eorum, qui hoc *esse verum asserunt, quia viderunt, etfactum reco gnovenint et apponitur dies xvi Augusti anni 1655. 201 Stephanus Ilote, habitans in Mariee, prsefectura vulgo Sancy, die nona Aprilis 631 filiam suam Margaritam HoU conduxit ad ecclesiam S. Heleiue quiv. postquam vovisset peregrinationem ad S. Helenam,- anteacpost illam ejecitperos varias veneflcas res, quse in exemplari Gallico exprimuntur. Die \vi Juniianno 1631 quscdam puelta ex Warcnne, nomine Francisca Drouelte, ejecitperos catenam. Die xxi Aprilis 1631 Stephanus le Loup in Mariee, prwpositura prscdicti loci Sancy, ad S. Helenam peregrinatus est, ut sotveret votum
:

eMs., majorempagi Vczinpartcmillud testatu E ram, habemus. 206 Mense circiter Julio ejusdem anni 1656 favores homo quidam ex pago dela Chausse, p?\vfectura Briennensi, omnium mcmbrorum usuprivatus a mensibus septem, equo vectus ad dictum tocum et ad S. Helense imaginem conductus fuit ; ubi de peccatis confessus apud parochum, et sacro eputo ab eodem refectus, una circiter post Missam hora, pedes se contulit adsedesdicti domini parochi, ab ecclesia longe admodu?ndistantes incolis quibusdam eum comitantibus eidemque parocho declaravit, quodper Dei gratiam et in~
t
;

tercessionem

S.

HelenaB

secundwn mensuram

temporis, quo orabat, omnia sxta membra corroborari expertus fuerit, et ita quidem ut, prius-

S. llrltu.i

jmtrvanio

quam egrederetur sacello, tam vegetum ac sanum secompererit, quam umquam antea. Equo, dum hinc discederet, revehi noluit , in confirmatio-

nem hujus rei quam testaturi memorantur in exemplari, e quo hsec damus, incolse dicti loci la Chausse etc.
;

207

Mense Augusto anno

loci

nemont, dynasta

Tavigni, magni prsefecti Luxemburgensis, par- F vulum habuit circiter annorum quatuor, quigra-

1656 dominus dc HenSorbey, ac frater domini de

""'""'

/&

dicantw

vissime erat affiictus ex infiMione ac duritie in

abdomine,
vel ipsa
tuerit.

et in

membro virili,

et ita

su,v /UicV infirmsr,

hebdomades tres d.vmone possessa crederetur; simut atque praefatus le

\

nomine CatharincV; quse per laborans, et ita perturbata, ut a

quiUem,ut

Loup votum fecerat S. Helense, eodem die ejeoit genus quoddam funis vellintei guod dum esscf coftfectum in ignem accombustum, in eodem
repertum fuit filum <vreum vel ferreum.
Juvenis quidam nomine Desiderius Mengin annorum duadecim, habitans in Muzerea patre ac matre comitatus mense Maio anno 1631, diexxx ejusdem mensis, qiuvdam venefca ex ore evomuit; idquod biduo ante etiam fecerat. Varia quoqueex ore emisit Francisca Bresseur
,

adsummas dotorum angustias redacti, voverunt peregrinationemad S. Helenam; et sine mora eo mittunt ut Sacrum celebrari curetur.
sui statu

medicorum opera lotium emittere nonpoPater ejus ac mater prse afflictissimo filii

O&tatis

resxdms ta toco S Mardi, qux veneficio vexata venithuc dieiv Julii anno 1655, ut misericordiam Dei imploraret per patrocinium S. Helena. Deinde autem post a/ios vomitus per quatri'i"*(m,planeconvaluiL Atque additur, hoc pturibus dcclarari in documento, quod ibidem toci formatum fuit dic xvu Julii 1655. Subscribitur

dem die, vel, ut summum, postero, non videretur puer male se habuisse et quarto quintovepost die D. de Hannemont, ac D. uxor ejus cum sua prole venerunt ad dictum locum magna cum hvtitia et apptausu, utdebitas Deo ac S. Helense gratespersolverent. Et subscribitur F. Mengin, parochus xdem qui supra. 208 Sed quid hoc sibi vxdt, quod prccter morem postfinemprsesentium narrationum, quseex pr.rdictonostro exemplarijam preduximus, ponatur aha manu monitio de miraculis vel
:

Vix votum erat perfectum, quin puer cceperit urinam emittere, et inflatio dissipari, adeo uteo-

miscris

fioini-

nibus.

fictis

novis nan publicandis a parocho nisi fuerint prius ab episcopo examinata et approbata etc.
,

Verum

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

6*7

Verum

sive

ille

mirabitia illa, blici juris fierent sine Ordinarii approbatione, sive atiud quidpiam intenderit 710$ tamen ea huc transcribere religioni nobis non duximus: qui;
,

monitor voluerit prsscavere, ne qutv retuli supra a num. 203, pu-

suerit

lectot idque more in hoc nostro opere inyunneris locis usitato, salvis in omnibus

prudcns

Urbani PP. VIII famosis

decretis,

secundumea,

qu<v idenlidetn profitemur ante nostros tomos, Atque htVc quidem sunt, qiuv de S. Ilelenae prodigiis hartenus coUigere nobis

bus

tantum

et

non plus

fidei

haberi volumus,

visum

est. Sit

itaque

quantum narrationibus humanis, et apographo nostro, in quo eadem memorantur, dandum cen-

hicfinis.

GLORIA POSTHUMA
EX
Officia propria
OKFICIIS SACIUS ETC.
I.

apud Altivillarenses ac Remenses; quotidiana

commemoratio de S. Helena/
fficium illud,
cundam
przvix,

quod statim producam,

perti1.
:

Ligno non

g-ladio subdidit

orbem.

nere ad Altiviltarenses ccenobitas, colligo exhijmnoadMatutinum,inquo hcvcleguntur Nullus annorum uumerus tacebit Altivillaris decus etrenascens Helense nomen pia fama toti
Proferet orbi.
2.

Jordanis, Solyrme, Thabor, et alma Bethlem, monsque Sion nobilisolim

Psaltre delicia?,

Nazareth de9,

Sacros dent Helenae munia laudum. Plaudant innumeris structa per orbem Sumptu magnific templa troplueis,-

In lectione octava dicitur sacrum ejus corpus

ad dicecesim
villarensi
3.

Remensem translatum
,

et in Altlcoli.

Plaudant pfsaoipuo lilia cultu, Tanto prse reliquis pignore digna.

Sanctae
sit

coenobio collocatum
officii,

veneratione

Triadi gloria laudis,

Post Octavarn

quod celebratur

die xvni

Augusti, proxime subditur in nostro ecgrapho Officium translationis die vn Februarii et nar-

Cujus perpetuo numine terra, Et cielum regitur, quamque beata.

ColIaudatSuperum concio

tota.

Amen.

ratur historia, quopacto corpus ad Altivillarense ccenobium fuerit transvectum etc. Vide qu cv pluribus prcvmissa a nobis sunt
S.

Helense

Roma

supra in Gtoria sanctcV posthuma 2 et 3. Colligo id 4. D. Repertus Reginaldus, ccenobita Altivillarensis, qui manu propria exscripsit pro nobis ista Officia, apographo suo subdit ista:^ rleri Inter quotidiana Sanctorum suffragia, quce
de S. solent in monasterio Altivillarensi, fit etiam ex ipso referam. HcV Helena suo loco, sicut infra

ad Maonivi. Gloria omnif Specie tua. Antifii. potenti Deo, cujus prrescientia vcnerabilis Ilelcna facta est orbis dominn, ot per eam abscondilum sanctse crncis revelatum est lignnm. Oratio. Deus,
qui inter caetera

beatam Ilefyratta fcuse donsf, lenam imperatricem christianissimam salutifer prfflSta, qunesumus, crucis inventione decorasti
:

ut ejus

exemplo
vivit etc.

ea, quae Christi sunt, juffiter inda-

gare, atque consequi, te favente,

mereamur

qui
tnvitatori-

tecum
211

moverunt, ut in animum induceconjecturcV rem, Officia illa esse propria apud Altivillarenses indicatum non tametsi a laudato D. Reginaldo id ante dictum apographum,quod inveniam post vel quod ponitur prxmisit ad nos. Officium itaque, xvni Auin nostro exemplari, et ad diem

me

iit, hymnostrum in confessione beata? Ilolenas. Psalmus. Ve- iiui proprt' nite exultemus. tu Hvmnus. F Sit satis cffilos cumulasse longo Hactennsplanctu, querulnque voce

Au matutinum Invitatomum. Laudomus Deum

rno loco

gusti, sic sonat

Vtsper

Ecce placatum faciet per orbem

Ilrlcn.-i

:
:

210
lena

An Vespekas Antiphon^ laudum Beata Hecum reliquis. Psalmi dixit Dominus. Laudate
:
:

caelum.

Fflii zclo sociata

mater
;

Dominus aedificav. Capipueri Lsetatus sum. Nisi etc. Kesp. breve. Adjuvabit tultjm Mulierem fortem

Sternet infestas fldel catcrvas Sacra OBBlesti renovata lncc

eam

Hymnus

Oli

clarificos luee reflexa.

Virtutum radio* Helena profers, sole, Sunt hiec templa tuo lucida
triumphant. Et perte superis cliara imperiisceptra tenentis Conjux

Templa nitobunt. Romis habitatatellus piorum Finibus, quannn llelcna:

Xon

erit

In suo eurgant celebrata templo Vota olientum.

Nullusannorum numerustacebit
Altivillaris decus, ctrenascens

Supremi Genitrix sancta

Sed fulgore crucis

dynnstasj

clarior,

aurum
calcas.

llelenui

nomen

pia

fama

Uiti

Proferet orbi.

Gemmas

et greneris

stemmata

coronat, Te mundi dominam Koma ^ummis humilis, nescia vinci, ln

Pama dum
Ad poli

crevit, senuitque

multos

Helenaeplausu celcbri per annos,

celsas subiittriumphans Spiritus arces.
ca-lo

Multos

lacrvmis tecta perannos pignora ligm. Quseris Christiferi Crucisfortibus rxmis Prsemunita Unoconciliasfoedereterrae victor qui moriens funere

cum

Kuncupet,

mediante, nobis.

Vota Detque cffilorum famulis perennes

85

flectit, ter oentura, (niibus astra

Christo,

Scanderc

Augusti Tomus

111.

648
I\ HS>.

GLORIA POSTHUMA EX OFFICHS SACRIS ETC.

Praestet

Scandere sedes. hoc nobis Deitas beata,

rens, nec repulsam istam, nec fractam a Constan-

Patris ac Nati, pariterque sancti

Spiritus cujus resonat
nrtiiphon*

212 1n

noctujino

peromnem mundum. Amen. Antiph. Admirabile est nomen

Gloria
in

fidem querebatur. Sceptra magis illi timori eraut, qnam amori! Interea tamen secedens; et Deo vacans, Constantinum suum sanctis imbuebat ditio

tuum, Dominc,

in universa terra sancta,

qua

Helenam gloria et honore coronasti. Psalm. 1)omine, dominus noster. Ana. In omnem terram
exivit

aurum

sonus ejus et lapidem

adinvenit.

quia desiderabilem , super pretiosum crucem Domini Psalm. Caeli enar. Ana. Ascendit in
,

At de imperio certior factus Constanliberis quos ex Theodoro susceperat posthabitis morti proximus Constantinum sibi delegit successorem; qui post insignem victoriam, quam divinitus accepto Dominicae crucis signo , ex Maxentio reportavit , Matris dosciplinisc.
,

tius

ceteris

cumentorum memor, deinceps

que amplificandae exemplum
dedit.

Ecclesiae tuendae atcaeteris

priucipibus

montera Doraini
Psal.

et stetit

in

loco sancto
ejus.

ejus.

Domini

est terra
in

et plenitudo
:

Ana.

Diffusa est gratia

labiis tuis

quia adstitisti

regina a dextris Domini in vestitu deaurato cir-

cumdata

varietate.

Psalmus,
,

Eructavit.

Ana.
regna
in

216 Resp. Diffusa est gratia in labiis tuis * quia regina a dextris Domini in vestitu deaurato circumdata varietate. f. Specie tua et pulchritudine tua intende, prospere procede et regna. * Quia
adstitisti adstitisti
vi,
,

Socti

Conturbatae sunt gentes

et inclinata sunt

regina adextrisetc.

dum
terra.

crux Domini

per

Helenam

exaltaretur

Psalmus. Deus noster refugium. Ana. Eundatur exultatione universa? terne mystica Sion Ecclesia, et Deus in domibus ejus per Helenam
B
leciione

Helena etiam Constantini filii pietatis aemuet imprimis imperatoris munificentiae in exla truendis ad Sancfcorum sepulchra basilicis eumdem nullis parcens suraptibus imitata, multas ecclesias diversis in locis aedificari jussit. Fide

agnoscitur. Psalmus.

Magnus

Dorainus.

f.

Specie

nam-

tua

etc.

218 Lectiones de Parabolis Saloraon. Mulierem fortcm quis invenict. i Besp. Gloriosam Helenas

que et zeloincomparabilis mulier in dies singulos majore pietatis ac devotionis amore suceensa, sequenti a Nicseno concilio anno

in

Paleestinam
venit, atque

memoriam saucta veneratur

ecclesia,

per

quam

peregrinata

est.

Ut vero Jerosolymam

crucis triumphale liguum reseratur *, in qua Redemptor noster nostra? salutis semitam invenit. >\ Crux praecellenti decore fulgida quam Helena
, ,

loca sancta pie venerata, divinitus inspirata dominicae crucis conquirendae studio ad Golgotham accessit, ubi marmoream Veneris statuam in crucis
loco
vit.

Constantini inater, concupiscenti animo requisivit, * in qua eto, u Resp. Constantium et Constantinum

a gentilibus collocatam

evertendam curaalte

Loco itaque expurgato

defossas

tres

ad fidem vocabat beata Ilelena,

Romanum

impe-

rium abomni errorurn contagio expurgabat, omnes ad pietatis studiura et divinum amorem iucitabat *,
quia cor ejus aqua coelesti ardebat
f,

cruces erutas sunt, repertusque seorsim ab illis crucis Dominicae titulus. Cumque ex tribus

queenam domini esset nou

Jerosolyinitani

Inter

honorum
etc.

episcopi

consilio

appareret Macarii crucibus ipsis

,

culmina mente
iii

fuit

humillima, * quia cor ejus

in

seorsiin faeminae gravi raorbo laborantiadmotis,ejus-

tabernaculum domini, *adoravitin loco, ubi steterunt pedes ejus. f. Notas fecit in populis adinvcntiones Dei , et virtutem crucis propteream comprobavit Deus * Adoravit
in.
ttcretpomo
ria prhni

Resp. Introivit

Helena

demmulieris repentina ctione quaenam Domini probatum.

sanitate, et mortui resurreesset, fuit apertissime

comsecundi

Novturni,

214 iv Resp. Ubi sacruin pignus detectum conspcxit beata Helena flexis genibus adorans
,

217 Resp. Ista est speciosa interfilias Jerusalem, plena charitateetdilectione *quae in omnibuslocis, in quibus Salvatoris sunt impressa vestigia, pietatis
suse reliquit

exclamavit et dixit fuisti digna portare

V.

crux beuedicta quaj sola Regem caelorum etDominum.

,

anima
vii.

ejus in atria

monimenta. f, Concupivit et defecit Domini *, quae in oranibus locis,

in quibus.

Crux gioriosa et admirabilis; o crux veneranda * qua3 sola. Gloria Patri etc. * quae sola
fuisti.
ilem

Helena vero, salutari cruce inventa

ibi

ma- P

gnificentissimam

e extruxit
,

ecclesiam, in qua

noctueno Ana. Inbabitavit gloria dum crux per Helenam inventa est, etjustitiade c&lo prospexit. Psal. Benedixisti. Ana. Gloriosa dicta sunt de te, o beata Helena,
215
In
ii

Domini

in terra,

partem crucis reliquit thecis argenteis inclusam partem Constantino filio cum Dominicis clavis detulit quibus sacris reliquiis se ipsum
, ,

quffi diligis portas Sion super omnia tabernacula Jaeob. Psalmus. Fundamenta. Ana. Introivit in atria Domini adoravit Dominum in atrio sancto ejus. Psalmus. Cantate i. Ana. Confundebantur

Christo subjicere, et crucis gloria^ imperii postponere principatum edoceretur. In aliis etiam lo-

quibus Salvatoris erant impressa vestigia, ea debite venerata esset, pietatis sua3 monimenta in iis statim fabricare aggrediebatur. Hinc
cis,

in

cum

oranes, qui adorabant sculptilia, et qui gloriabantur in simulacris suis. Psalm. Dom. reg\ Ana. saorum cruois lignum per Helenam exaltatur," Christi lides roboratur, et Eoclesia tranquilla devotione hetatur. Psalm. Cautate n. Ana.

Dum

illa spelunca, locus in quo angelus latum * pastoribus nuntium tulit; mons Oliveti, Bethania Jordanis circa Joannis Baptista? lati,

Bethleemitica

f.

graium

Exaltavit crucem
ejus. Psal.

Domini,

et adoravit in
,

monte sancto
>\

Dominus regnavit
eam.
regis

irascantur etc.

Adjuvabit

Tiberiadis campus , in quo Christus tot homines pavit, mons Thabor, et Nazarethl, aliaque loca tam opulentis praediis ab Helena attributis claruerunt, quae suis quoque tempus ac mo,

bulum

Lectiones. Quiuta. Helena, Coelis a Ang-lorum filia, Constantio Romani imperii legato

nasteriis ornavit, ut ipsa et Constantinus filius in templis erigendis, regiisque ornamentisdecorandis,

ac

demum

reditibus amplificandis decertasse vide-

antur.
Resp. Benedictus es in templo sancto gloriee tuae *, quod ab Helena sedificatum est ad laudemetglo-

matrimoniojuucta; Coustantinnm Magnum iraperatorera Catholicum progenuit b. Verum

impeno succedere juberetur Constautius ea lege ut Theodoram despousaturus Helenam dimitteret, hanc rerum vicissitudinem lequo animo
,

cum

nam nominis tui, Domine >\ Lapides pretiosi omnes mun ejus.* Quod ab Helena.
21S

fe-

vm. Ad divinum

ferventer ferebatur

mi-

producuntur

nisterinm

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

nisterium
,

649
EV
'I-.

cselesti

se jungere Sponso peroptans

suit.

amplexibus Beternum frui, illum voce illum mente, illum totis sitiebat visceribus. His
castis ejus

Psal". fortem etc.

etc.

Laudate D. Capitulum Mulierem Responsoriu brbvb Specie tua

-

tantis virtutibus Ilelena

cum
,

in ecclesiis constru-

IIVMM Ffl,
221 Ut nata lnx de lumine,
Sic Constantinus sang-uine
ud Oiudet
ft

endis ac regia dotandis munificentia consenuisset et imperiali thesauro utendi eumque dispensandi liberam a

Vesper 04.

accepisset potestatem; pauperibus caaterisque indig-entibus pleDa manu dispertifilio

Ut

sol egressus

Heleme

Lux

factus est Ecclesise.

isset,
ls3

Jerosolymis

etiam sacris virg-inibus famu-

Supernis luminaribus
Kinittiturnil clarius,

loco inserviisetj

tandem octuag-enaria major

,

/,

ubi de pia vivendi ratione plurima filio praecepisset, migravit ad Dominum sacrumque ejus corpus ad dicecesim Remensem translatum, et in altivillarensi ccenobio collocatum, veneratione colitur.

Ut

hffiC

duo

fuljrentia

Terra poloque sidera.

]>ar

beatum luminis

Veri jubar reconditum,

Resp.

Ex quo sanctam Crucem

ardenti

studio

requisitam et inventam thecis argenteis condidit

Per vos redivit fulpiilum Noctem reppellens mentium. Ortus Dei preesepia,
Mortis sacrre vestigia, Resurg-entis inysteria
Effusaditatllelena.

beata Helena, et g-emmis ornatam fidelibus adorandam proposuit * Christi hdes ubique radiat et
crucis g-loria coruscat
et
t-

sanctae crucis inventrix

ejusdem exaltatrix, per te idolorum templa destruuntur * Christi fides etc. V. Gloria Patri * Christi
fides etc.

Gemmis
Mater

ct auro splendidas

struit ecolesias,
filius

Sceptro potcnti

ac

tertii

Nocturni.

219 1n iii noctur. Ana. Christi nascentis prsesepia, regnantis vestig-ia et morientis mysteria amplissimis basilicis illustravit Helena. Cant. Obaudito

Fide triumphans protegit.

Salvefe crux et lancea,

Qua

tanta postSUflpiria,

me. f. Elegit eam Deus etc. Homilia in Euang-elium Siraile est regnum clorum thesauro abscondito, de communi electarum. quia Deus fecit Resp. ix. Beata es Helena
,

Per Heleuffl suffragia

SuntChristiauis reddita.
Praestet beata Trinitas

Nobis per almam Helenam,

Quam nunc

coronatgloria,

de tenebns lumen splendescere * ad illumi* uationem claritatis Dei, in cruce Jesu Christi per
te

Vitae supernae gaudia.

Amen.

exortum

est in tenebris lumen, cum Constantinus, casloadmonitus, factus est Christianus * Ad illude

Ana. Ad Benedictus. Cof. Diffusa est gratia. rona aurea imperii super Helenca caput, expreaso signo sanctitatis cjus ecclesiam sanrtificat, gloria et

minationera.
sseResp. x. Reg-num raundi et omnem ornatum Dbmini mei Jesu culi contempsi propter amorem

honore coronat, ct crucis inventro fortituroborat. Oratio. Deus, qui intercretcra gratlB. dine AD HOKAS ANTimiONyK DB LAUDIBUS. CaPITULA ET
versus de

* quem vidi, quem amavi, in quem credidi, requisivi. f. et cujus crucem concupiscenti auimo
Christi,

commnui

electurum. Ohat. Deus, qui

inter caetera.

Eructavitcor

mea Kegi *,
Resp.
tis

meum verbum bonum, Quem vidi, quem.

Jesu Christi cunabula
dilexi
gloriffi

dico eg*o opera

est gratia.
,

xi.

* resurg-entua?,

In secundis vesperis omnia ut in primis. }. ditiusa Antiphona ad Magnif. Tribusornatam insignibus lielenum sanctam colimus in hac sacra Bplendor et hffio namque est sacri solemnitate decus impcrii; hfiec tuenda? et ampliflcandea Sdei studiosissima hffiO crncis inventione commendatis: ;

Hemysteria, ascendentis vestig-ia effusa ditat

f.

lena

Domine

decorem domus

et

locum habitationis
;

tum, * resurgentis myste.

ria etc.

Resp. xii.

Immaculatum Deo sipntum reddens

ang-elicis

sima, reddat nobispropitiam Dci clcmentiam, totsigrnis eam reddidit gloriosam.

quffi

* beata Helena,

manibus
f.

cffilo

infertur,

hvmnis

caslestibus honoratur.

beata

amma,

Christum regem, nu totis visceribus diligebat postponebat imperii principatum, et crucis gloriffi .Gloria Patri etc. * Angeh* Angelicismanibus
f.

222 In octava dui-lux. Omnia ut in die, practer Offhium Lectiones n noct. Lectionis ii. nocturni de sermone sancti Ambrosii episcopi. v. Venit Ilelcna

Jerosolymam,
ei Spiritus,

coepit revisere loca sancta,

infudit

ut

llgnum crucis requireret

:

accessit

ad

cis
Antiphonx

hymnus
etc.

manib. - horas Antiph. Ceata 220 Ad laudes et per contagio omni errorum Helena expurgatum ob subjiciens, suavi Christi jugo

Golgotam, et ait Ecce locus pug-na3, ubi est victoct non invenio. Eg'0, ria? Qutero vexillum salutis, iu regnis, et erux Domlnl in pnlvere P Eg-o
inquit,

oraanum rapenum

in

aulis,

et

ln

ruinis Cliristi

triumphus?

Ille

Tum Deura
Vlt

colere docuit. Psal.

Dominus regnadiade-

adhuc latet, et latet me redemptam arbitrabor,

cernitur?

palma

vitae ternffi?
si

Quomodo

redemptio ipsa non

imperiali Christi Helena plus supreraam muudi dignitatem inat e redimita, impem terrem aquam gloria c ucs inventffi Jubilate Ana Ubi

A N,

Ancilla

Video, quid egeris , diabole, ut glased Isaac obstruerotur dius, quo peremptus es, aliegenis puteos eruderavit, neo laobstructos ab
:

SS

decoravit

Psalmus.

terc

aquam passus
Tollatur

est. Uesi*. Diffusa est gratia, ut

in die.
vi.

igitur ruina,

Psalmus.
ce

Deus, Deus absit Rened" Ue Mihi autera

raeus.

Ana

ad canticum

promatur ful^eat. Quid tatum; apcriatur humus, ut Balus

eg-isti,

g-ladius,

quo

veri Goliie

ut vita apparcat; caput estampu-

gloriari,

md

cru-

diabole, ut absconderes lig-num, nisi ut Maria, qute gcnuit iterum vinccreris? Vicit te quffi sine imminutione virginita-

Cr

^Z^-oSZ,

ir Cr^DoIrai^en,

Heiena,

propondelibus adorandara

triumphatorem, qui crucifixus vinceret te et mortis ediditeum, tuussubjugaret. Vinceris et hodie, ut mulier tuas
insidias

.,

650
IX
14*

insidias deprehendat.
g-estavit
;

GLORIA POSTHUMA E3C OITICIIS SACRIS ETC. 226 vii. Verum ne minor verum llla quasi sancta Dominum
quam
sufficere posset
;

esset

probatio
(l,r7

crucem eju.s inve.stig-abo. Illa fecit, ut Deus inter homines videretur eg-o ad remedium peccatorum divinum deruiniselevabo vexillum. Tu
eg-o
inOctava,

autem. Resp. Istaest speciosa. 223 vn. Aperit itaque liumum, decutit pulverem, tria patibula confusa reperit, quae ruina sed non pocontexerat, inimicus absconderat
;

tuit oblitcrari

Christi

triumphus
latrones

incerto haeret

ut mulier; sed certam indag-inem Spiritus sanctus

inspirat,
crucifixj

eo

quod
fieri,

duo

fiierint.

Quaerit erg*o

cum Domino medium ligmum;

Tu autem.

sed poterat

ut patibula inter se ruina con-

ad majorera totius populi firmitatem, omnimodam certitudinem, ex et edicto totius Remensis ecclesia?, et vicedomini nomiue Parduli qui fuit postea Laudunensis episcopus (Nam Remensis sedes tunc vacabat) nec non ex consensu congreg"ationis, mittuntur ad Urbem de eodem Villari monasterio tres probata^ fidei monachi ut in ore trium testium staret etiam hoc verbum qui hrec orania, in quibus dubitationis ansa fuerat, de beata Ilelena diligentius inquirerent et sibi quantocius renunciarent. Non multos ig-itur post menses praedicti Roma redeun,
,

funderet, casus mutaret et inverteret.

Benedictus es in teraplo. vm. Invenit , et certior facta est, quia in raedio patibulo praelaEbsp.
tus titulus erat Jesus Nazarenus, rex
9

tes presbyteri, veritatis retulerunt indag-inem. Insuper et sacrum beati Polycarpi presbyteri corpus, qui in sancti Sebastiani collegio prsedicatione
,

Judseoruin.
titulo

Hinc g collecta
patuit salutaris.
Pilatus

est

series

veritatis,

crux
est

Hoc est quod petentibus respondit: Quod scripsi scripsi

,

Judseis
;

id

non ea

seripsi, quae vobis placerent, sed quae aetas

:

non vobis scripsi, sed posteritati, propemodum dicens: Habcat Helena, quse H legvtt, unde crucem Domini recog-noscat. Invenit erg*o titulum, Reg-em adoravit, non lig-num utique h, quia hio gentilis est erroret vanitas impiorum;
futura cognosceret
sed adoravit illum, qui pependit, in lig-no, scriptus
intitulo.
ctara etc.
et

baptismate el exeraplo multis fuerat ducatui ad fidem, cura sanctorura martyrum Sebastiani, Urbani et Quirini reliquiis retulerunt. Tu. Rhsp. Benedictus es in templo. 227 viii. Non multo post tamen Gnlliae primatibus et palatinis, vix huic rei fidem habentibus,

Fe6n

cumCaroIus

tertius

famam
,

audisset in Altocrucis
inventricis'
ft

villari

cceuobio beatse Helense

Tu autem D. Responsorium. Ex quo

san-

deportatum corpus jacere Hincmarum convocans, Remensis urbis episcopum cum abbatibus et viris religiosis, in ipso monasterio voluit judicium publicum fieri, utrum monachi vera vel
falsa proferrent.

intrans-

224 In TltANSLATIONE SANCT^E

.

HeLEN^

IMPERAT.

jus rei veritas,

et

Quaeritur judiciali exaraine huper Dei gratiam id palara fit

fide

tntione,

VII p EDIlUABlI DU p L ex. Omnia ut iii die festo xvin Aug*usti prseter Lectiones n noct. v. Plurimo evoluto terapore a die obitus beatse Helenae, ad annum Dominicre Incarnationis octing*entesimum quadrag-esimum, cum juxta beneplacitum

omnibus. Unde facta triumphat veritas. Sic

misericorditer
visitare

omnifariam roborata
insig-nire Altumvillare"

Deo omnipotenti placuit

et

divinre dispensationis
reliquiis

placuisset

Domino Deo de

tam

pretiosi corporis nobilitare et insi-

monasterium, quod ang-elica revelatione a sancto Nivardo constructum voluit deputare lucris animarum ubi pe tentibus bonaque tide ac devotione quaerentibus dautur salutis auxilia, et praestan:

gnire Altumvillare ccenobium, accidit, ut inspirationo divina quidara Remensis parochire sacerdos,

tur sanitatis beneficia

auxiliante

Domino nostro
:

nominc Teutgisus, causa

suae salutis

Romam

Jesu Christo, pro nobis Crucifixo cui est honor cum Deo Patre et Spiritu sancto in sfflcula
,

pergeretad limina Apostolorum, talique instinctu cumemlitus fuissetaccensus, eo usque fuitaniraatus, ut lustruns Apostolorum iiraina, etiam sanotaj

sa3culorum.Amen.Tu. Resp. Ex quo sanotara cru-

cem

i.

228

De

imperatricis Ilelen sibi quaereret suffrag-ia,

ig*itur

D. Reginaldus
frag-ia,

Tandem
nc,
(j

perveniens, conplures Sanctorum basilicas multa lustrans circuinspectiocoepit indag-are g-ratia

ad

Urbem

hactenus quibus hsec subjicit Inter quotidiana Sanctorum sufquas fieri solent in monasterio AltivillaOfficiis
:
:

Quotidiuna

Sanct* apud
Alfivitlnren"cs

rensi,

fit
:

etiara

de

S.

Helena suo

loco,

in

sanctorum

Petri

et

orationis, in ecclesia Marcellini, sancta? Helenj

modum

hunc

romme-

sepulchrura; ubi ipsius corpus erat tunc regia dtgnitate sepultum, si forte aditum inveniret, quo suuni posset explere desiderium, Tu autem. Resp.
Diffusa est gTatia, ut in principali festo xvni
gusti.
qu*
celc-

Antiphona ad matutinum; Beata Helena, ut ad hoc fuit destinata, utper eam absconditum sanctas Crucis revelaretur lig-num etc,
sanctae crucis
li-

niurutio.

Ana ad Vespekas. Inventum

gnum

thecis arg-enteis condidit, et greramis orna-

Au-

bratur

225 vi. Erg-o ag-ens se in hunc modum, et secreta cordis nemiui pandens; sed soli Deo pro
efficueim tura
tia,

tum fidelibus adorandum proposuit ^. Regnum mundiet omnera ornatum saeculi contempsi. Resp. Propter amorem Domini mei Jesu Christi. Oreqmesumus, omnipotens Deus, ut beaHelense regrinse memoriam recensentes, meritis ipsius proteg-araur et precibus. At nunc ad Rementce

mds. Pra-sta,

munere committens

secundum

placi-

honitatis ejus, concedentc divina clenienoportunitatem invenit, sicque sublato corporc, per secrcta noctis silentia IVstinavit remearc ad suuin divcrsoriurn. Maue autem facto

ad-

gWSSua
sig-nis ct
iiiinlo

est iter

redcundi ad propria. Multis vero rairaculis iu via dcraonstratura est, non

et

vcrum 8388 beatft HeleuiB hujus Bacerdotia dcvotionem Deo

communi cum

sespergamus. 229 In Breviario metropolitanse ecclesix Remtmis; guod editum est anno 1630, honoratur nostra Sancta ad diem vn Februarii Officio de
tribus lectionibus propriis,

O/Jicinm

upud Remcnses
ctc.

corpus; et bea

sed

maxime fuisse acceptam, et multo araplius, cuni ad coenobium Allivilhirense perveutura est! Ciarcsrcbat enim tam sanetissiraura corpus pnelanaa

entialiter ibi habcri

quU

uam de hmtirais etlong-inreyionibus omnis sexus et Ktas inteffeiTinuB

.-

ahcubi merentur corrigi, sicut mox dicam in Annotahs. Ad diem xviu Augusti nihit ibidem de illa mvenio. Do alio insuper exemplari meminit D. Rupertus Reginaldus, quando Officii paulo ante a nobis ex ipsius transcriptione prolasubjungit ista Optassem habere Officium, quod fit in ecclesia saucti Sepulchri Jerosolymitam, quod est proprium [utl vobis communicarem.
tis,
i

quse

wnitatU acoipiebat reraedium a quacumuuc

mmt

deti-

intirmitate.

Tu.autem

D.

REsr.

speciusa,

Ita est

ANNOTATA.

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

Quaedum
vixit, celebravit

m
T\ MS.

ANNOTATA.
a Breviarium ecclesitV metropolilancV Remende quo supra, sic habet Helena, patria Britanna, filia fuit uuius ex insulae reg-nlis, noraine
:

sis,

Christum toto pectore, Ejus suis facta vernia Quis aequaret pcnitus Ni faveret et adesset
VirtUS snncti SpiritiH.

Coel. QucV

dum

censemus probabilius coltigenda secundicta in Commentario prcvvio quem vide

rejecto falsorum

Ha?e matronis plus antiquis

Omnibus

enituit;

b Helenam, cum

deorum impio

Qure virtute, quie deeore Plus Deo complncuit.

cultu, fidem Christianam profiteri decrevisset, adeunt Judaii, eique suadere nituntur, ut si religionem

Namprirmevam matrem Uevam

Kuppravit dotibus
Illn perdit,
:

mutare

Judaismum potius, quam Christianismum amplecteretur. Verum a Sylvestro Papa

vellet,

quod lwec reddit

refutatis

coram Judseorum
rejecta
5.

rationibus, in fide con-

Pomum

firmata atque baptizata

est.

Heec modo citatum

Breviarium ; quee
mentario prsevio c Constantinum

a nobis sunt in Coma

S.

magnum
est.

Helena conver;

sum haud
vium
.

fuisse

ad Christi fidem, sed contra

Nobis abundantiuB. carpit, hinc mater fit Heva morientium Ligmira quasrit, hinc mater fit Helena Christiadum. 232 Hoc nffnomen, bonura oraen, Dat Nicsena synodus
; j

ttiim

probabitius nobis
4.

Vide Commentarium prse-

De tempore

Et majristram vocat illam, Vocesancti Spiritusa; Rachel pulchra est prm Lia,

istius peregrinationis,

rebusque

in ea gestis agit

Qet seqq. e Consule qucV habentur in Annotatis ad pro

idem Commentarius

xime sequentem lit. f. f Imo vero annum itlum nondum compleverat prout collegimus ex Eusebio in dicto Commentario
ii.

Sed Lia fecundior, Muliere at utraque Helena suprrior.

E)

Longe Liam

ipsa

typam

Sua prole superat, Edit unum Coustantinum, Qui omnes exuperat. Ecquis vidit olim Judith
Muliere fortius
;

g Displicet
nies
7.

illud hinc

cur autem, ibidem inve-

h Non lignum utique qua lignum, ut in Commentario eodem notavimus 8. i Dehis, qucV ad hasce lectiones pertinent,actum abunde est supra in Fama posthuma S. Helenm.

Holopherniscaput ducis
Qusaprffiaoidit ooius.

Est Helena fortis ipsa Prreforti muliere,

Antecedit, simul vincit ftnehel pulchritudine.

Gloriosam, spcciosam

11. Elogium
incerto
;

rhythmicum, auctore
;

Qniseam non uixerit Verus suo Jacob dono

metrum epicum

laudes

Quam

Christus dilexerit?
et intra
:

Compsit extra hanc,

sublestse fidei.
muiQvr*<
viadehoc
rhythmo
.

Pulchritudo, gratia

IUamundo,

istaCliristo

Y\Rupertus

Reginaldus,studiosissimu$ aclabo-

Redditurgrutissima.

manu exhucdirexit de quo in schedula ipsius anxius, num ad vos haosi C arata heec habentur Diu nescimitteredeberem, quod quisejusessetauctor, eQt el in quibusdam mutilum remus, et quod Sed mancum. Qualc illud est, communioamus. minus rhythquo neutra ratio debebat obstare, ut a nobis edamus ille huc mitteretur neutra, etenim instrumenta data tur Non prima: quot in Opere nostro, quorum sunt, et porro dabuntur secunda nam quot doincertusest auctor? Non sccludiac suppnmx cumenta mutila vel lacunosa ttaquerhyth? Dabimus a nobis alioqui deberent vaUturum elogium, eo sattem Jcum illud pascat affectum Sanctam ut mum lectoris erga AttivUlarensxs eocjuod ad S. llelen. xnliquet ex ultimis ejusdem aloriam spectet, ut nonnultaqucV sponSunt in eo
; :

\_J r i sissimus rerum Helenianarum collector, rhythmicum hoc elogium descripsit ipse, atque

238 Propter 9JU6 BolffiBO Chlorus Eormam admirabilrm,

b mundi

vuntemptun

Adamavit, etoptavit, Hnilchabereconjugcm.

Tanto licet viro Csset Junotamatrimonin,

Tamen nunquam mentemsuara

Tenui.t ambitio. Spernitscrptra, spernit regrna,

Ktmundi dominium,
V(iiupt;iti's r\

hoooiea

Putatsterquiliuium.
Illi

unafuit cura Maritus Coustnntiun,

b c

Dans fervcntes Deo prccea b Quo mitesoat auimus C

Ubi primam Constantinuin Iluicmundo edidit, Naturanatosuum Deo
i

tZt

tZentLrsibus.
nia indigent
;

tna.oW-J
ta

de quidus agam xn saiPenicillumdatevestrum

Et favete Superi fecundet In nos spiret, nos

Annotatis.

in.tnatatim obtulil cL

>i

versus hic dcsiderari, ob D. Reginaldus notat, deindc sic pergit laceratum foUum Simulacrum tollit primum
;

Pneuma

fusuin pectori

Ihnnonis insiynia:
Juuet
fodi

terram, nbi

Quopin^amus, celebremus
SancUelaudesIlelena;:

Cmx

erat abscondita.

234Tunc

6&2
(X H6.
it irin

GLORIA POSTHUMA EX ELOGIO EHYTHMICO

234 Tunc
illi

tres

n-

viss cruces

Quienim

se

illi

scalae

]'

lioncm

Quid Belena faceret, Ni ad Christum suura sponsum

Protinus rccurreret. Hsec recurrit, tunc accurrit
Christus,

Revereater admovet, Imperatrix hujus ductrix Hunc ad suramum promovet. Crux estMosis quas diversis
Virg-a miris splenduit,

nam

miraculo,

Quae crux fuit, comprobavit Mortui surrectio.

Quaque Christus mundum novus

Leg-islatorsubdidit.

Demum

ipsa applicata

His Reg-ina

cum

ornata
ctelo

^jgTottemulieri,

Armis

se terribilem

Hancsanavit, etostendit Quod crux csset Doraini. Tuncaccurrens, tunc amplectens Hunc myrrhas fasciculum,
Videt, orat, et adorat

Praebet orco,

verum

Redditse mirabilem.
Virg-a Mosis, quae diversis

Coruscat miraculis,

Pandens Ccelum repromissum

Christianis populis.

Fusa insuspiriura. Provoluta, volvens intra

Stringitinter brachia, Hunc odorat, et adorat
Mille figensbasia,

237 Crux estpalus, cui fixus Euit serpens ieneus,

mirahiles

prxrogaij.

Tune araplexa non perplexa Mente Deum credidit Jesum Christum, qui per illum Totum mundum subdidit.
Sic dolores in dulcores

Sanans omnes hunc videntes Serpentum a morsibus. Ergocruci Jesu Christi Nos stemus assidui, Contemplemur, meditemur Mortem Dei Filii.

Timor mortis procul,

foris

Commutantur
f.

pristini,

sacrola

Cum
Ab

secreta * crux secreta

aliis

Hicvivit, qui moritur,

Domini
licet,

Virg-am tenet siccam

Qu&

Et est liber qui libenter Cum hac crucifigfitur, Abhac istaadoranda

subitis tioribus

Crux cunctis proponitur,

Efflorebit, et lucebit

Qua

Suis etfulg-oribus.
sanetx crueiti

235

serpentis ter nocentis Tetrura caput teritur.

Ilic

Kxtat
Ilic

thesaurus tam immensus sseeli pretium,

Illosine iret

namque mundus in tartarum.

iris

Quam decora, quam beata Quam dives est Helena,

Quae thesauros tam immensos Tenet inter brachia.

Crux est

salutaris

Sacra firmans foedera, Ipsa sine orbis sane

Beata,quam

ditata,

Eueret in tartara. Estet arcus, per quem Christus

Prujpotenti robore
Sag-ittavitet confixit,

iterum, Qua3 possidet, et quae tenet

felix

quam

Tantum ssecli pretium. Quod quagsivit, hoc invenit In monte Calvaria?

Lignura in quo Christus ultro Pependit rex glorias. 238 Est columba, per quam terra Tota benedicitur, Olivarum dum fert ramum, Qui pax repromittitur.
Mag-is placet et arridet Hoc orbis imperio
Christi sceptrum,

Mundum

sanana ulcere.

et raanu Tenet,sedet Ilelena, Tota (ulgens et resplendens

Sub hoo arcu, quem

U efficuchim
prxdicat.

Utsol inter sidera. Kedimitaetornata

Estarousfulgoribus, Mutuatisetinnatis

Sicsplendetlummibus:
Sic ornata, ordinata

quo hunc

mundum

Ut castrorum
Tota
Ciijus.

acies.

Subdidit dominio. Tantis sancta Principissa

Nobilisinsig-nibus, Tantis ita communita
Effulsit virtutibus.

fortis, alta turris,

Terret cunctos daemones. 23G Jam jam fortem

suprasortem

Qu

Helcnarang-noscito, suavi orben? Christi

Virtus quanta,

quam

stupenda,

Quantumipsa

poterit

Subdidit imperio.

Qua

protervosinimicos

Crux

est alta

Jacob scala

Pertig-ensadCffilites,

Sanctae crucis poterit. Vi tyranni suos premi

CuiDeusestinnixus,

Ad se vocans homines. Deussummo, sedinimo

Scalajsedetlleleua; Hloiresivis, habe
lllius suffrag-ia.

Nonpermitit supplices, Lapsos levat, laxos firmat. Et fovetincolumes. Vident caeci, surgunt claudi. Et ambulant citius

Nam

benig-nam prabet dextram

Hlo naraque illasine Scandere non sinitur.

Sic

Supplicibus omnibus.

cum

astu est, qui

promptu

Lumen illis, grressus istis Ab hac restituitur,

In utrisque, gressu, luce, Christus benedicitur.

Ad Ilelenam

graditur.

139 Ma-

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTL

Sancta se,lat

653
cura

a' e

davo Dopifrii ;

*<*'

C af

tem;

plum

239 Murmurantis undas maris Clavo Christi comprimit, Sicque viam cunctis planam Peregrinis efficit. Dum transmeat et transfretat Mare Adriaticum e, Ejus laudat, ejus cantat Peregrinus meritum.
Inter loca Christo sacra

llic soluta rei

Eertur ad

empyreum
Cselitum.

Mensascendit, pennas sumit

Adgaudia

Eia pange alta voce Et tu Bethlee rustica,

Extructrici, dotatrici

Dic civicacantica.

Ad

prresepe iutratssepe

Qusepercurrit Heleua,
Ibi

Christi reclinaculum

nullum mage dignum

est Calvaria
;

Visum
In

Utadoret, et decantet Angelicum canticum.

Illicquia margarita
terrse visceribus

Hic
242

tres strophas desiderari nec legi pos

se,

monet D. Reginaldus*
astuta,

Fuit tecta, sese pro qua Spoliavitomnibus,

Ibi

nam ut

tuta

Helenam
casletti qto-

Ilaberes cselestia,

/"amplum

struxit

templum

Contempsisti, diraisisti

riafruentem

Quod

fulget augustius

Salomonistemplo, tantis Quodstruxerat suraptibus. Eia templum Helenaeum

Omnia terrestria. Nunc contenta, nam

Divinocouspectui,

intenta

Quod munificentia Auro nites, gemmis ardes,

B
Dic ejus prseconia
:

Amplexaris etpotiris Quo avebas perfrui. Illum ore, illum mente, Illumque visceribus
Sitivisti, etpotiri

Palaestina pangat tota

Eomanum

imperium,

Pangat totus orbis hujus

Imperantis meritum.
240
cum
pie/arts
affect u

Ipsius amplexibus. In aeternum tibi cselum

Nec

valet eripere

quis nosset, vel quis posset

Nunc, quo gaudes, huncquem tenes

lu luminegloriae. regina coronata Trino u^iademate,

Mente comprehendere
Cogitata et effata. Raptse mentis Helense

Quee vel orans vel contemplans Versat in Calvario, Et dulcores et ardores

Gratiarum

et

virtutum

Omni

fulges stemmate.
est cereus,

Cunctis luces, cunctis ardes,

Quiin ejus animo

Quia crux

Quse devota promitvota Toto suo pectore? In hac terra Christi sancta Irrorata sanguine, Est altare fumans thure Cor Helenae fervidum.

Exquo

ardor,

exquo splendor

Fulgescit mirificus.

Jubar caecis Christianis Refundas luminibus

Suisleves mundi cives Regina mceroribus.

Sursum
Sic

lata pre^e

multa

243 Vi tyranni

Eertur ad

empyreum

devotam duxit vitam

x

quemquam premi Non sinas, o Helena, Rumpe lora, quibuscorda

Liganturad
terrea.

tnvocat auctor.

Erecta ad Cselitum Altam sedem, ut ardorem Spiraret continuum.

Justi splendor, veri candor,

Pietatis speculum, Ornaraentum, firmamentum, Gratiae miraculum. Legum norma, regum forma, Et principura regula, Honor soli, decus poli,

Dum suspirat,
Dum

sursum

spirat,

Ardens Dei gloria,

adspirat aut respirat,

Spirat Dei gaudia. Illi solus sapit Christus,

Mundus omnis desipit,

ueneratur
loca sancta.

Imperii gloria.

241 Solum spirat, solum amat Hunc, cui se credidit. Cor ignitum, generosum,
Soli Christo

regina Deodigna, Universi domina,

votumNumini, datum Deo, Denegatum alteri.

Soli

Advocata, invocata, Faustaferas omnia. Fac nos cito jungi Christo

Intercesslonibus,

Firmafide, robusta spe, Charitatefervida,

Fac nos

frui etpotiri

Inflammata

et firmata

Divinisamplexibus. Villnre altum vere

Mutatsummis
Oliveti raons est

infima.
illi

Etproximum

Superis,

Sancta gaudes, Sanctara tenes

Illustrem rairaculis.

Paradisus Domini.

Frequens erat hic, et rogat Pro salute filii Hic olivam gustat vivam, Qua? sua pinguedine
:

Hauc

confortat et sustentat

Innata dulcedine.

kis sub- Vtnu ta 244 Liceat mihi epiphonematis loco concinnatos, jungereversusquosdammetroepico equo supe- AUiviUa n . qui habentur in eodemnostro Ms. t iton0 ratr. retxdi miracula translationis , anno rius 5 utibi dictum est t 1095 factee, post qu<e Christi t metricum illud elogium, immortali S. He-

1*^
m

lego

lensB

654
lente

GLORIA POSTIIUMA BX ELOGIO RHYTHMICO

apud
:

Allivillarenses glorias prorsus

accom-

mortalitate

commentarium

modatum
Insignes

vivendi norma.
.signis fastos
:

Scripsit insuper pietatis

alium item de recte monita

Francia, Francig-enis dubitantitms, indubitatis

carmina Gneca, etepistolas ad diversos doctissimas.

signando rcvexit,

Altvillare, tibi

resili, Isetare tueri

Plura hisce superaddit Pitseus in suo Cataiogo scriptorum num. 26; qurn omnia videntur esse

A membris Helenae,

crucis inventricis opertse.

commenta mere apocrypha, donec clare de

stiterit

iis

con-

Ecclesiae sit honor, caditlmpiua inficiator, Etcaputinvidia, fpucta cervice, supinat.

ex antiquissimis testimoniis.

Ecce Palatini, Comitesquc Ducesque Sicambri cumthure dromedis Infercire tuis aurum, sua dona, crumenis.
Altvillare suis veniunt

ANNOTATA.
a Any et ubi concitium Nicscnum hsec dicat, non vacat mihi operose inquirere. b Cidtrix Dei non fuit Sancta nosira nisipost

Esseda, lecticze, pilenta, petorrita g, rhedae, Matres, matronasque vehunt

la,
,

tibi flectere col-

mortem

Constantii. Vide

Commentarium meum

Etdare veetigal, quo fulg-eat inde tribunal Inslgnis Helen, gemmis, aurofabricandaB. Nunc de laudibus nullius vel suspectse fidei, quas

tamen nonnulli volunt

camus.
Sancla tinr
tuffteienii

ei convenire, breviter di-

215
vio, et

Ex

his, quae in meo Commentario prseinGloria posihuma hactenus satis diffu-

praevium 5. Quomodo ergo hsec subsistunt ? c At Constantius Deum coiuit, et Christianis favit, prout ibidem invenies. d Exerrat iterum hic auctor ; ex mox citato Commentario sub finem 5. e Quid veiit poeta, liquet ex dicto Commentatario .9.
f Duo tempia, alterum nimirum ad spetuncam, in qua natus fuit Dominus; aiterum in E eo monte,- ex quo in coelum conscenderat, a S. Helena fuisse sedificata, ex Eusebio diximus in eodem Commentario .9,- ubi etiam idem auctorsoli Constantino adscribit augustissimam fabricam Dominicse Resurrectionis Hierosolymis, quse in Caivarise monte erat, et variis nominibus appetlabatur, prout ibidem fuit prsemissum, ac dictum, credibiie esse admodum, curas eo etiam convertisse Constantini Matrem annisu quidem quoad vixit, maximo, sed sumptibus ejusdem

fundarnCnlti
Ifiiafiitttj-

se de hac illustri Sancta e variis documentis col-

iiquidissime constat , divinam bonitatem tot iantasque naturm ac gratise dotes, ceieberrima pubiicsc venerationis per Europam longe lateque
legi,

propagatse decora, nec non innumerabilium pene miracuiorum ornamenia in eam manu munifiveris iilam cumuomnino suspectas eisdem immiscendie neutiquam sint, quaies mihi

centissima congessisse, ac

tot

lasse laudibus, id faisse vei

prorsus videnturitlse, qusepropier Opuscuta conscripta ipsi attribuuntur a bibliographis nimis

utique neotericis,

quam

ut satis

accommodatum

prajilcr tcri

pta

hac inre fidem-facere possint. 246 In Supptemenio epitomes bibiiothecsc Gesnerianae hsec dicuntur : Ilelena Flavia Augusta..
scripsit de providentia

Constantini.
gi,

Q.

Horatius Ftaccus
:

lib.

epistolarum, ep.

sic habet

tate

anirme

lib. i.

De

recte vivendi

Monita pietatla
las

lib. i.

ad diversos doctiss.
Ilelena....

De immortalinorma lib. i. CarminaGra3ca,et epistoEysengrenius suo Catalolib.

i.

Doi

Esseda festinant, pilenta, petorrita, naves.

In quem iocum P. Josephus Juvencius noster in Horatio a se edito, et Turonibus impresso anno Esseda, currus quidam 1688, pag. 447 sic notat
;

go testium veritatis deinde similia inscripsit fot.

20 verso
;

insig-ne de providentia
et

voluinen- composuit. Reliquit

de

Dei animaj im-

quibus Galli maxirne utebantur; pilenta, matronarum vehicula; petorrita, apud Belgas erant usitata, Consuie lexica.
erant,

DE
.1.

S.

FIRMINO EPISC0P0 CONF.

METIS IN GALLIA

u. s.

CDXCVI.

Dr Phroni

mo tuprtt
aglmut

J
^

am supra ad diem xxvn Juiii dum deS. Phronimo, Metensiitcm episcopo, ager&m, eorum opinionem haud obscure secutus sum, qui ho-

8. Krininun ab antiquiori ilio Phronimo, seu Phromimo, seu Fronimio verosimillime distinguendum censent. Fuit Sanctus ittePhro-

diemum

Usuardo signati reperiuntur, verum in paucis dumtaxat additionibus, quales de Phronimo suo loco adduxi, hic vero sotus ferme recurrit Molanus, in utraque sua editione hoc die ita tegens
:

hic vero de

Finnino

Metis civitate, depositio

fessoris.

ordineundecimus, hic vero Firminus, ex computatione iltust. Meurissii, ordine vigesimus, quidquid a Sammarthanis confusus fuerit, utinter Episcopos in eorum serienon compuietur. Nimirum ea deficiunt
antiguitatia
setate,

nimus urbis

istius episcopus

Firmini episcopi et conBrevius Gatesinius Metis, sancti Firmini

S.
:

episcopi et confessoris, in Notationibus

Dypticha

appellans ecclesiaMetensis, ex quibus haud dubie etiam Motanus sua acceperit. Hunc vero in Annotatis suis sese secutum fuisse testatur Baronius, a quo Romano Martyroiogio inscriptus est hisce omnino verbis : Metis in Gallia, sancti Pirmini episcopi et confessoris.
3 Notabilis
vatio, in

monumenta, exquibus deutriusque

gestis et ordine certi aliquid erui possit quibus tcmporum iniquitate ainissis, id unutn

de corum atateex iis, qua> reperillaudtUus-Meurissius statuamus, de utriusque autem dktmctianeet Cuttu ex Martyrotogiis.
rtistat, ut
2.

porro est ejusdem Baronii obsercum qua non una occurrit confusio.Ita ha:

priori

test

Sed nec in ipsis muttum celebris dici poeorivn memoria, neque enim in Adone aut^

bet post hcec verba; ag*it de eodem Molanus Legitur Firminus episcopus inter alios

episcopos,

qui interfuerunt consilio Agathensi in Galliis celebrato auno Domini quing-entesimo sexto. Fuit
hic

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

L

655
prtecipuis

undecimus ejus sedis Episcopus, ut produnt tabuhe ecclesise Metensis,quasdescripsitI)emochares lib. de Sacrificio MiSSffi. Sanctum nostrum Pirminum episcopum hic confundi cum aliquo Firmino
liic

Synodum Agathensem,
ecclesire
clesiae

rum

Gallicanae

ACCTOlt

Patrihus convenisset, multosque pro ecsua? cura ac provcctiono lahorcs siibii

J.B. S.

demum
misit.

non

inter concilii istius Patres Episcopi sui Pappoli rneras vices supplente, evi,

nisi presbytero

sanctimonise gloria illustris, exuta carnis mole, spiritum heatum ad cfelestem patriam trans-

dentissime patet, exjam dicti concilii Agathensis expressis subscriptionibus quas certe mirum
,

est,

Baronium,
.

et eos,

quiipsum

secuti sunt,

non

consuluisse
ix

Dtmo-

chare non

confunden

4- Altera non minor confusio est hodierni S. Firmini cum S.Phronimo Metensi cpiscopo xi, duobus secidis concilio Agathensi seniore, de quajam dicere ccepimus, quamque Baronius se accepisse fatetur ex Demochare lib. de Sacrificio Missze unde etiam proctd dubio in Sammarthanos transierit Multo rectius ,utmihi quidem videtur, Saussayus cum Meurissio utrumque distinxit, et propriis singulos diebus et proprio omavit etogio. Primum dedimus suo loco. En modo annun-.

Superest ut de patria et Mate paucida ex Meurissio subnectamus. Etprimn tjiwiton Italum fuisse fatetur, sunt qui Gr&cum velint, virum doctrina et sanctitate prteclarum, qui Romam cum atiis deseruerit Odoacri tyrannidem fugiens, quique a Metensibus idtro ut Episcopus admis5

/ijm patria
et xta$.

tiationem hodiernam

Metis, depositio S. Firmini

sus fuerit eodem tempore, quo Clodovmum ut regem ac dominum agnoverint circa annum 488, sedem porro tenuerit annis circiter octo, ad laborum pr<vmia vocatus anno 406, quo ei successit Episcopus etiam sanctus, ordine vigesimus primus, nomine Gramatius, ut pluiHbus videri potest apud non semel laudatum Meurissium. Atium hoc ipso die S. Firminum refert Ghinius, sed episcopum Virdunensem, quem inter hodiernos

episcopi et confessoris, qui

tifice,

Symmacho summo Ponvirtutum episcopalium laude tlorens, cum ad

PrtCtermissos ad verisimiliorem natalem diem K

remisimus.

DE

SS.

PATRIARCHIS CONSTANTINOPOLITANIS

30AME
dxx et
DCLXXXlll-

ET

GE0RG10
j. p.

Cultus, res gestse et setas

ac die xviii Augustiambos
Patriarchas
his verbis:

istos

Vtriuiqnc
cultus.

memorant Mensea magnaexcusa

die,

^Eadem

memoria sanctorum patrum no-

strorum patriarcharum Constantinopolitanorum nolanJoannis et Georgii. Eodem tunc tenore Ms. Taurinentur in nostro apographo Grtecoe Ttctzipw ip&v v.aX dry/u^Lsi' Mvtpr, t&v kv dyioi$ Memoria 'latxwdv xx\ Tzupyiov. Id est gyAtiw Kn.
:

ad stabiliendum inter ecclesiam occidentalem ac orientalem concordise vincutum, argumento est tomo illud quod S. Hormisda PP. apud Labbeum Talem 4 col. U9S post alia ipsum sic laudet
:

fraternitatem

tuam divina providentia

, ,

ecclesiai

ambig-uum suae prtesulem dedit, quern nou esset sanctam id est Apostostolica nostra cum Sedc mansuramque fidei subiturum esse concordiain
:

sanctorum patrum nostrorum et Constantinopohtanorum Joannis

archiepiscoporum
et

Georgn. His

adde supplementum hx Martyrolotianum ad Mensea Grxcaexcusa.

nostrum Sirmondo-Chiftte'

accepto , etenim libello a nobis fidei in Christo fueris avidus cum redinteg-rationis fuisse 8 noin prtedestimitioue diviua
libenter

numquam
Dei

ponitur Certamen nostro Arabico-JEgyptio quod tbixlet Georgii. Vox certamen, SS Joannis adscmbi solet. Himartyribus

mo
lis

dilectissime frater, bis cog-nosceris aUenus. Itaque, benenciis, nostri sponte currentibus instate

p
.

sparsi

olim gregis plenius

membra

colligite,

et

custodite collecta.

tribuitur, solis

storia

Patriarcharum Constantinopohtanorum primo Augusti mensis chronologica, tomo nostro

vero eorum in promptu documeniis oui ibidem habenturevariis dicatur de primo quidem ata 1 putamus eumdem esse, qui *"

lustre est illud,

Brevissimum quidem sed ilquod e Bibliotheca Photii cod

prxmissa, agit de

cum SS. Joanne ac Georgio; saltem mihi Acta vel non exstent, vel contraham non sint, in compendium
tolle-

Hierosotymitano da231 col. 889 a S. Sophronio ibidem apud nos habes, et Patriarchx,

tum

isti

Joannes Constantinopolitanus, Latine sic sonat Cappadocia trahens genus et coguomen, vir virex
:

tutisdomicilium.
3 P(xrro elogium
illud,

Zac
laa.

xx? et hujus nominis alzquid Sancti, non quod ladox, *rf absque titulo indicaturpag. scq; IZssanctUati obstaret, sicut auod non consaret, de led uti eratprcemissum, de gua re dtcam wJoanne isto agi m Menxis
:

M* p0 niturordineinter zstos patnarchas secundus cognomento Cap-

.f

"g !**
f

perperam ab ahqui-

quibuiho-

Constantinopobus Joanni Jejunatori patriarcluv tributum, Joanni Cappadoci vindicatur litano Historiapag. * 09. Legietiam potest de

noratur.

in dicta utriusque ecdesuc umone insigni, quam dixi, Viennensis epistola septima ad JoAviti episcopi in Strmonannem nostrum data, qua> habetur Parisiensi anni 1613 operum ejus editione

diana

fm
S. Joannis

ttmpus
tlogia

et

invenies ibidem Quod ad tempus aitvnet Timotheo successisse mense Patriarcham istum suje re2
t

vero seu tibetlus, yaq 38 et sequente. Epistola Joannes ad Hormisdam PP. misit nuem idem apudLabbeum tomo Concitwrum a col.
exstat
1-

ZrUianni

caihedr* migrasse ex zbihac vita alxen anno 520 ex qux de ipso TTdictis WQ. * 57. Inter alia, d^gna occasione, proferuntur ^ecTsurista laboravemt anmsu vloclog^ Quanto autem
518, ac post breve

Historia pag. 56 * afH86 Inprxdicta etiam annum 517 num. 61, ao fertur locus Baroniiad tamquam orthodox;c laudatur Joanues Cappadox cui tamen imperator Anastasms sucultor fidei eo autem paucos ncc licuit respirare
;

nervWit, pe

'

86

post

Augusti Tomus

III-

656
iCCTom
J. P.

DE

SS.

JOANNE ET GEORGIO
bruarii, a nostro Synonymo ibidem distinguitur per cognomentum Scholasticus 3. Joannes IV cognomento Jejunator, male etiam Gr&corum Fastis inscriptus die secunda Seplembris, accognomento distinctus. 4*. De Joanne V diximus in
llistoria chronologica ante indicata pag. * P3

post menses defnneto, quam strenue pro Catholica unitate atque concordia Iaborarit, quse suo loco dicentur,

palam

ret accusatio,

facient. Sed has Viri laudes deterede qua nunc breviter dicam, si soti-

Rcfcllitur

accuiatio,
fjnx

ipu

ira-

putatur.

do fundamento niteretur, 4 In allegata Historia chronologica Parergo 5 pag. * 57 et seqq. queeritur, an Joannes Cappadox nomen patriarchiv cecumenici primus usurpaverit: et ibidem respondetur, a Pagio in Critica

ad annum
2

Christi 520

num.
.

Banduro
nonnul-

tomo
lis

Imperii orientalis pag

S95,

et

vix quidquam novisse nos , atque adeo solam ipsius chronotaxin investigandam esse quem ta~ mem Catholicum agnovimus, non Monothelitam, ut Baronius suspicatus est. 5 Joannes -VI, contra eumdem Eminentissimum Annalium conditorem
;

Joannem Cappadocem de hac arrogantia accusari,Jiac eorum accusatione haud dubie nixa, prout ibidem apud nos indicatum fuit inscriplionibus epistotarum quas cterici Antiocheni et episcopi Syrios secundse ad hunc Joannem miserunt guasque Labbeus toaliis scriptoribus,
> ,

ab eadem heeresi vindicatus a pag. 90 *, spectat ad seculum 8, atque adeo non ad nostram prae-

mo
cut

Conciliorum

eodem inferri posse ex acctamationibus populi Constanin

;

si158 et 211 recitat Parergo dicitur Utudque idem

col.

tinopolitani, quse in concitio Constantinopolitano

**

sub Menna apud Labbeum eodem tomo 5 a col. 177 referuntur, ubi Joannes ille sccpius patriarcha cecumenicus appellatur. Sed titulum hunc

sentem controversiam cum ipse, uti videtur, nedum alii posteriores synonymi. Etenim cum Joannes et Georgius superius in Fastis sub una eademque annuntiatione referantur , et Joannes quidem primo loco, omnino verosimile mihi apparet, ibidem commode intelligendos Joannem Cappadocem, qui seculo sexto, ac S. Georg*ium 1, qui secuto septimo vixerit. Fac tamen Joannem ad atium spectare diem, fac alium ibidem intelligi, quandoquidem nihil videmus obstare pubtico laudati Joannis cuttui,

opportunum hic cen- E

quibusdam episcopis

istius sedis affictum,

per

suimus esse de
de eo agatur.

itlo

agendi locum, ut aliquo saltem

posteriores Grsecosveteribus instrumentis fraudulenter fuisse insertum, in

eodem Parergo cum

Baronio probabilius sumus opinati (cujus ver* ba ibidem recitata sunt ex Annalibus ad an-

num

518

num.

14)

contra Thomassinum, alios-

que, ac probavimus ex simili fraude impostoris

Grsecuti, nec non Joannem Jejunatorem fuisse primum, qui usurparit titulum eecumenici. HcVc

Parergo extraxi.
5

utcqui hoc
d\c Grirco-

^ oce

Verum P a 0- *

inter

alia

quse de Joanne Cappa-

50 coltecta sunt, invenies,

eumdem

forte esse, qui in Menteis

celebretur, uii

Grivcorum pro Sancto

rum

FattU

irucribitur.

men

Raderus noster censuit, cum ta~ nullus apponatur characterismus, vi cujus de ista re certo constet, non magis quam vi annuntiationis, in qua solum

6 De S. Georg'io I tractatur in Historia chrono- S. Gcorgii a monothelU' logicapag. * 85, unde extraho sequentia. HcVtno converresi Monothetitarum relicta, ea sinceree, ac verge sio, ntas ; conversionis signa dedit, ut non soluminter prse- locus cultm sides Catholicos, verum etiam inter Sanctos cumi> s >"* tumJoan ~ recenseri meruerit, in Typico quidem, quod vocatur S. Sabbx, an diem vi Aprilis ; in Menaeis autem excusis hac die xviii Augusti, ut nobis py^obabilius videtur, secundum dicta de S. Joanne. Adde , quod Georgius II non sit admotus cathedree Constantinopolitance nisi exeunte seculo 12, sicut in Historia nostra pag. * 145 videre da-

nomen Joannis signatur in Menscis et Menologio Sirteti die xxv huIndicandum

,

jus.
_

superest, cur putem, seu,

suspicer agi hac die Joanne Cappadoce. Ratio est

vis
,

xvm
1.

simaAugusti de Quia S. Joan-

nes I cognomento Chrysostomus alio spectat. 2 Joannes III, quamvis subdolus adulator, et hsereticorum fautor perperam tamen in excusis Grsecorum Menceis pro Sanctocultus die xxiFe,

iur,utproindehucnonpertineat. Cultus utriusque Patriarchee notatur in supra memorato supplemento nostro Greeco ad hunc diem Celebratur autem solennitas ipsorum in sanctissima mag-na ecclesia, per quam intelligo Constantinopolitanam. Sedit S. Georg-ius I ab anno 678 usque ad annum 683, quo vel obiit, vel sede sua pulsus est, exdicta Historia pag. 85 * et sequente. Nos supra ihitio hujus sylloges apposuimus annum F 683, sivetuncsit mortuus, sive diutius supervixe:

rit.

M
j.

S.

DEGA MACCAYRILL
IN

EP. COIVF.

HIBERNIA

p.

COMMENTARIUS PR.EVIUS
Cultus, tempus mortis, discipulus, observationes in Vitam.
]-kreesul hic, obscuri apud hagiologos passim Jnominis.S. Deg-a, Dayg-Jeus, Dag-jeus, Dag-anus
Maccayrill, id est,

ANNO

MAXXYI,
Varii
djfl-

bm
;

filius Cayrill,

verum ac

men remissum ad hanc diem xvin Augusti. In Catalogis Mss. Sanctorum HibernicV, qui in museo nostro asservantur in codice nostro signato tMs. 167, variis notatur diebus : nam inter ea, qux ex Hag-iologio prfecipue Jinasae seu ^Engussii... ante dccc cireiter annos Hibernice scripto...

le-

gitimum habet cuttum

in Fastis sacris seu docu-

mentis Hibemicis; tametsi atia alio die ipsum commemorent, Apud nos tomo iii Februariijn

Prcrtermissisaddiem xix ejusdem mensis pag. t illo facta est ex Cotgano in Actis Sanctorum Hibemuv Vitxque ejusdem exa123 mentio de
,

desumpta privnotantur, Dega seu Dayg-ams, (id est) Filius Cayril xvm Augusti exstat. In alio autem Catalogo anonymo, ad cujus calcem memorantur

morantiir Sancti, quibus certus

quit, est S.

referttir

Dega seu Daygseus. Alibi etiam inter indicatos Catalogos nomen ejus invenio, sine die. 2 Colganus ad diem xix Februarii pag, 874 'hcscscribit Sancti Dagau episcopi memoriam liac xix Februarii tamquam viri notissimjB sanctita:

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI dies assignari D equam ibi ordinat a

tis

657

189, partim ex Annalibus nempe Quatuor magistrorum , compila-

pag.

AtCTOit
J.

F.

tis celebrari

tradunt communiter domestica Marsuspicari licet, quod sit, de quo Joannes Kirkestede in suo Opusculo de pnetyrologia.
cipuis
n

ex vetustissimis Annalibus Cluanensibus, Insulensibus, et Senatensibus. De Quatuor autem magistris consule Colganum in Prsefatione superius assignata. PorroS. Degie obitum cum Magistris iilis nos etiam antea atligavimus

Unde

HibernifiB

sanctis

prresulibus ita

scribit

Daigsus monachus et episcopus Hiberniie super mare siccis pedibus ambulavit et abba tem quemdam et sex-alios mortuos a morte suscitavit. Deinde profert Cal. Cassel. ad diem xviii Augusti in Prxfatione autem ad lectorem, quse Actis Sanctorum Hiberniae prmmittitur, auii
: ,
:

eidem anno Christi 586; quia, si hic bonus ac verus non sit, meliorcm ac veriorem in promptu non habemus: 5 Prseter ea t quee habentur in Vita S. Degse
de S. Beracho, qui ipsius fuit discipuius, cap. 2, ubi sunt ista, Femina molendiuum ad grana
. .

S.

Berachut,

nOltri
cti

San-

diicipu-

tut,

molenda ingrediens,
,

ctor Martyrologui,

seu Calendarii Casselensis ante sexcentos annos floruisse dicitur cdebat au;

tem suum tomum Colganus anno Christi 1645. Ex isto itaque Calendano hsec profert S. Da:

gaeus,
filii

filius

Carelli,
filii

filii

Lasreni

filii

Dalani,

Eugeni,

Nielli Naoigiallach.
,

Hic Dasere
,

gseus fuit faber tam in ferro

scriba
insignis.

quam
,

in

et

Fabricavit

enim trecentas camet scripsit trecen-

ab aliquo homine vulnerata est, quara Berachus, beati Daygffii disciiulus ab eo ad eam missus illico sanavit. Item prseter ea, quse de puero ejusdem midicris, qui in aquis fuerat sufjbcatus, uti ibidem narratur, atque a S. Beracho ad vitam revocatus deinde est, quem ea de causa miserat noster sanctus Episcopus: edita etiam a S. Beracho prophetia nonfore posthac, ut umquam ampiius quispiam ineadem fluminis parte mergerelur prccter illa, inquam , quse ibi exstant, visum est nonnulla
;

panas, trecenta peda pastoralia

tos libros

delibare, quse in ViUe

t

Euangeliorum

fuitque primarius S. Kie-

rani faber.
in Fastts saoris,

3 His citatis, ulteriorem de isto S. Dagseo suggerit notitiam Coiganus- ita pergens Sed hic Dagseus, ab utroque authore raemoratus, non
:

est alius

quam

S.

Dagsus
,

episcopus de Inis-

ptemento dicuntur, et ad magistri laudem conducunt. Itaque in Vitce istius Suppiemento, quod datur apud Coiganum a pag. 344, ilia memorantur Po.stquara autem sanctus puer Berachus septimum sstatis ;mnum complevit, ad S. Dagaeum Curilli filiura dedu:

ejusdem S. Berachi Supsimul ad discipuli, simui

qui floruit ante medium coindega in Ultonia seculi sexti, et de quo in propria Vita legitur quec habetur inferius liEec S. Mochtei prophetia apud nos num. 3 ejusdem Vitee, ita ut supervacaneum omnino sit vaticinium itlud e Colgano huc transcribere. Observat autem sequentia
:

ctus est

in

bonis
:

litteris

ct

divinte scientiffi

sub quo doctore tantos fe-. pagiuis instruendus cit progressus, ut sapientissimus vir evaserit, signis et virtutibus, ac singularis obcdientiae pnerogativa clarus et
iliustrantur
ea,
illustris.

His confirmantur

et

quoe obiter ait

Vita S. Dagffii

idem hagiographus post ejusdem narrationem

prophetise Quia festum praecipuum hujusS. Dagsei episcopi in Inis-Chaoin non hac die xix Eebruahinc vel ille celebratur rii, sed xvin Augusti die memoria S. Dagreus episcopus, cujus hac ipso diversus vel si sit idem, celebratur, est ab
: ; j

de Beracho, hunc videlicet istius exstitisse disci-

putum.
6 Quod vero ex eadem Vita mox proferebam de moiendino, occasionem mihi suggerit proferendi sequens factum e laudato Supplemento, sive illud idem sit, quod leviter dumtaxat attigeritauctor Vitie S. Dagsei, sive hoc ab illo /uerit diversum. Hiec igitur habet Suppiementum Quodam autem dic hospites aliqui ad 8. Dagaiura diverterunt, cum uec panem, quo illos reficere, nec ex ministris aut monachis illum *, qui eos
gforiami
magiitri,

ejusdera Sancti quod verisimilius memorantur a nostris hagiographis festa. Unde plenam bos Vitam sanctissimi Daga;i prodigiis eo usque non daturi ad xvm Augusti (sed opus
est,

diversa

fuit

perductum) pluribus de eo hic

disserere su-

*/.

ullum

velprsepersedemus. Festum vero vel proprium die xviii Augusti indicat laudatus fuisse

tractare, aut eisdem

inservire posset,

prcater

S.

cipuum
notis

3-17 in Coiganus, quando die xv Februarii pag. Vitse S. Berachi, in qua ad supplementum

Berachum,.praisentem haberet. Mandat ergo pius quas habebat tritici menPater Beracho duas
,
,

agitur de
prxsertim
<Ue xviii

S.

DagEeo, lectorem mittit ad

illa
:

eumdem
t

diem xviii Augusti 4 Fuit etiam dies

ris
loqio,

Augu$ti t quo
fertur obiis-

K.

anno lo26, Anglica lingua edito Londini habet ad diem xvmAugusti, etogium de illo Hibernia festum S. Daygei

apud Withfordum

Sancto nostro pecuiianam in suo Martyro-

suras ad molendinum, in campo Murthemne positum, molendas pro hospitum refectioue defcrrc. Confestim filius obedientia? Berachus Patris jussa quo cum executurus ad raolendinum contcndit pervenerat, feminam quamdam cum puerulo jam quoque advexerat, mofilio grauorum, quse ipsa lituram prcestolantem ibidem inveuit. Cum autem
:

quod

fecit multa miracuconfessoris, qui in pueritia ad vitam persona posterius vero suscitavit

sic sonat

In

servus Christi raandata sni patris, et neeessitatem hospites in charitate excipiendi, humilitcr
exponeret,

aliis compluribus et no tredecim, non sine actis centesimo quaobiitque anno tatis tabilibus et perfectione plenus. A
:

mulier illa durie cervicis, animique malignantis, pertiuaciter recusavit viro Dci mohe sanctum insuper juvenem usuram permittere magistrum Dagicum atrocibus vcrbis et ejusque
,

dragesimo, sanctitate Sancti cuiauehsecquidem hactenus depubhco subnectinus ex Colganode ista tu cui brevissime Sic ergo de tlhs anno ejus emortuali, ac die hagiographus ad diem xxix Janua-

diris imprecationibus insecuta.

Vidensautem mitis juvenis inexorabilcm perinsolcntiam paticnvicacis mulieris animum, ejus voluntati tamen nou acquievit; sed ter sustinuit,
7

cuj atdum
JU*iapera9*';

memorat rii pag

iste

Dagaeus episcoAugusti , ex auobiit pus Carelli filius magistrorum , quos designat, oritate Quatuor suam, prxfatus ante .chronotaxim
193: Anno

dlxxxvi

S.

jacto in

Deum

cogitatu,

qu:e apportaverat

gra-

xvm

na molEe commisit. Quod videns pcrvcrsa muUer sua etiam grana siiiiul injicit, ct sic pergunt, ncc desistunt a granis hinc inde

ambo
oriii-

itade

ipsis

cio

, ;

65S
cio
J. P.

DE
raolas

S.

DEGA MACCAYRILL
10 S.

EP. COKF.

lo vident

turain

donec stupendo miracucontradendis ex mola juxta variam immissi grani nahinc avenaceam, et illinc seorsim triti,

ceam profluere farinam. Quod miraculuin cum omnes, qui aderant attoniti admirarentur mi,

rabiliora

mox

succedunt.

Xam

ut

mundo mani-

Ex prsesenti inierim Vita confirmatur Ula D Mochtei prophetia apud nostrum biographum b*cr V atio~ de S. Dagaei manu preenuntiata ;.H;ec etiam com- n ** n r# prxmittun. raunicabit me moriturum, ac corpus et sanguinem tur. Christi, quando egrediar de hoc seculo ori meo porriget. Nam in Vita S. Mochtei referuntur
,

festius fieret,

quantum Deus

illatas suis servis de-

ista

13.

itaque Mocteus,

imrainente

die,

quem
sum-

testctur et ulciscatur injurias,

ris

memoratse mulie-

pervigil expectabat, salutare a S. Daygaso

psit viaticum.

vicinum fluvium delapsus subraergitur, et mox ipsa mater in suae perversitatis pcenara, extremis perculsa doloribus, ex tempore e vita decedit. Mox ergo accurrit vicinia, amici et cognati defunctffi advolant, elamantes S. Barachum esse tantffi miseriffi authorem, eumque idcirco nituntur opprimere. Verum nec in hos etiam tarfiliolus

in

Adde testimonium Dagaei de illius monasterio. his in eadem S. Mochtei Vita verbis expressum De discipulis ejus tale testimonium
:

beatus pontifex

perhibet Daygffius
fratribus
;

Benchorensiait, ag*o

bus prffidicans

Gratias,

Deo

dior fuit divina aniraadversio

solo

nam eorum

plantffi

Moctei postremo similes conventui vos video. Tria .quippe monachorum genera sibi succedentia habuit; primura puritate ang-e,

meo

quod

S.

adhseserunt,

extenta

obriguerunt

brachia,

licum

secundum actibus apostolicum

Martyres,

B
miraculig
inclaretcit.

immobiles li:i'scrunt. Sed his Sanctus Ubertatem corporis illis vero amissam vitam restituit, sicut pluribus in eodem narratur Supplemento pag. 345; quibus subjiciuntur sequentia 8 Post haec S. Ucrachu.s ad monasterium de Inis-caoin a<l patrem suum Dagasum reversus
:

ipsique, viribus destituti, toto corpore

ut sancti

fundere fuit

; tertium, sang-uinem pro Christo efproraptum. Denique cum astas tam

ex farina ista miraculose confecta , et postea in alimoniara magnai multitudinis non sine miraculo

adavota,

hospites,

et

monaehos,

et

multos

commune hominum vivendi tempus, ac prseter sensmn communem ab auctore Vitie nostrse extensa nobis videatur, asserente Sanctum centesimo quadragesirao setatis suse anno feliciter obdormivis.se liceat nobis desiderare majorem ejusdem confirmationem, antequam biographo nostro hac in re suffragemur. Consute quas die xix hujus referemus in Commentario preevio
longeeva ulira
;

(peupffip

adventantes pauperes abunde

refecit.

Cum

autem "dderet S. Dagesus tantas disoipuli virtutes, ait ad eum, se indignum esse discipulo,
cujus
mag*isterio
ipse

potius

esset

instruendus
dedit,

Ig-itur discedenti

baculum seu pedum

;

quod
,

Ilibernice bacullh gearr, id est baculus brevis

et

cymbalum, quod clog-beraigh id est tintinnabulum Berachi vocatur, quod Cluan dalachiffi usquein hodiernum diem asservatur. Vita S. Berachi a nobis illustrata est tom. n Februarii, die xx ejusdem mensis a pag. 882, ubi pag. 888 ex Colgano relata sunt, quee supra de isto Sancto produximus, iis potissimum lectoribus subservitura, qui nostrum mensem Februarium non habent.
Rttr, qnftm
tiic
i>

2, de portentosa wtate, atque his adjungas licet, quas tomo n Martii, die xvn, in Commentario prasvio ad Acta S. Patricii 6, pag. 524 dicta sunt de scriptoribus Hibernis, annos viise 120 vel 122 Sancto isti tribuentibus universim. Adi etiam qusepost Acta S. Patricii animadversa sunt pag. 580, ubi de cetatis Patricianae partitione correcta dictum est. Ex hoc itaque, quod jam exhibui, circa istos Sanctos specimine, abunde patet, non esse alienum a genio Hibernorum scriptorum Sanctos suos producere ad eetaiem ita admodum longaavam, ut, nisi aliunde legitima auctoritate stabiliatur, merito suspecta videatur. Sequuntur Acta Sancti nostru

ad Vitam

S. Mochtei
;

quse ipsi attribuitur

damu;

S. Deffro

Ilabes hactenus, quse colligere visum est ad episcopi et confessoris Vitam illustranalia, quse

per ejusdem decursum occurad Annotata. Pnelo illam committimuse eodice nostro antiquo membraneo Salmanticensi, qui signatur f P. Ms. n. Vitse eidem
rent, remiitimus

dam;

VITA
Auctore anonymo.
F

preenotatur hic titulus

Maccayrill,
cto

Eamqui

Incipit Vita sancti conscripsit, non fuisse

\

Dega

synchronum,

colligitur
i

apud nos verbis cap.

junxit pcenitentiam,

Sanex his biographi istius in fine : Quibus talem inpatriam deserentes

,

Ex

codice

Ms.

antiquo

membraneo

Salmanticensi,

ut

quem habemus, a

in

quadam
catur,

australi Ilybemiffi plag-a, quse

;

Beyrivo-

pag. 212.

non reversuri habitarent

posteri
,

hodie eorumdem
Usque hodie

incolunt.

quam Et

usque
cap. 2
:

narratur commemorationem Piscina Berachi dicitur. Porro Vitm hxtjus axictor aliquid habere videtur de geibi

in miraculi

quod

CAPUT
Sancti natales;
cinia,
sta.

I.

edita

de

nio Hibcrnico, cui solet esse perquam familiare, ambutare in mirabilibus, in rebus, inquam,

illo

vati-

varia ab

eo prceclare

ge~

supra fidcm prodigiosis, ne dicam portentosis. Consule qu&> dixi tomo n Julii ad diem v ejusdem mcnsis, in Commentario pr&vio S. Moduentw seu Monemm $ 2 num, 18 et \% item ; ad diw* vi ejusdem mensis de S. Darerca seu Mmynna pag. 290; praetereaad istum diemvu de Annolata ad Vitam S. Moduenwe, qua>
,

TTir

tur pag. 207 et sequentibns. His addi possunt ea qux Commentario prasvio ad S. Mocktei Vitam, quas dabitur die xix h tijus mensis, dicentu;

da-

regione Cianactorum, qui in Bregeuei tria, parenhabitant terra a, in loco to """"*" qui dicitur Insull (i" iii liWffnatus est. Pater autem ejus Cayrellus, filius Doris rona; mater vero Dechidu, filia Massani voca,
*

venerabilis ac sanctus episcopus

Daygaus

Sanctipa-

2.

batur. La.ssrianus b vero, Darainensis raonasterii abbas praBclarus, qui tunc temporis in prffidicta raorabatur regione, in

monasteriolo

eum

quodam suo

baptizavit

qui

postquam ad puerilem pervpriif.

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

venit aetatem, a parentibus ad eumdem ductus est Lassriauum, ut ab eo litterarum disceret scientiam.
ret, et

C59

est ei, ut, fratribus aliis dormientibus, ipse vigila-

Quem

monasteriolum custodiret. Ipse vero mirabi:

abbas fratri suo diacono ad docendum commendavit, n quo puer in liberalibus studiis diligenter instructus est.

liter egit

in loco
in

capam suam

Quadam

namque, ubi vigilare deberet, ligno pendentem pro se posuit.

illa

die idem diaconus

cum

Sed Deus omnipotens

eodem Daygeo ad Lubgudunense c monasteriumperrexit, ut cum Mocteo d pontifice, venerabili sene de quibusdam rebus loqueretur utilibus. Postquam autem pervenit in hospitali domo, solum relinquens Puerum, ipsum iuterim Sanctum visitavit
senem.
apparitto

nocte locum illum sine

ulla ltnsione custodivit. Crastina

mira

2 Tunc mira res contigit continuo namque cum Mocteus, atque diaconus inter se sermocinarentur;
:

illa

domus,

in

qua Puer

relictus est solus,

;

magno

autem die abbas quud factura est comperiens, multum objurgavit eum. Tunc Daygeus prophetico spiritu dixit, quod nequaquam illud monasteriolum sine aliquo esset nocumentu. 6 Post hrec accepta ab abbate licentia, ad sanctum abiit Congellum Benchorensis g monnsterii abbatem ut uM monasticis instructus disciplinis, sub regulse jugo ab abbatesibi imposito Deo devotissime
;

et

adu s

ConneU,i

ardere incendio videbatur sed cum monachi ad ignem properarent extinguendum, ipsam domum,

ministraret

ubi in diebus legebat, et fabrilem ar-

Puerumque

in ea manentem sine ulla ignis la-sione incolumes invenerunt post h_ec ad sanctum redeunt episcopum, et coram eo maximum referunt
:

tem exercebat; in noctibus vero, excepto quod somno indulgebat mediocri sputio, indefessus scribebat. Plurima

miraculum. 3 Tunc Mocteus spiritu prophetico ait Igne per S. MoSpiritus sancti Puer ille multum ardebit, ideoque cteum, B non immerito Dayg vocabitur hoc enim nomeu Scotica lingua magnam flammam sonat. Deinde homo Dei sanctum Puerum ad se jussit adduci, atque in ejus adventu magno gavisus est gaudio, et accipiens manum illius, dixit Hic est medicus de [quo] olim in spiritu pnevidi, quod me de tribus meis curaturus esset infirmitatibus. Mocteus namque capitis, et cordis, ac renum nimio laboraeaplicata
:

ad opus monasterii quoque cymbala sancto fecit Congello, qute usque hodie in magno habentur Euangelium etiam optimum postremo scripsit, nec non repositorium ad idem ibi recondenibi

utensilia

manibus

suis operatus est. Tria

dum
7

mirabiliter construxit.

*bat [dolore]

manum vere pueri membris

continuo sanatus
benedicens, ait
est,
:

dolentibus

apponeus,

Post hsec eamferro,

dem manum

Plurima de

et _ere, de auro, atque argento utensilia ad

ecclesias pertinentia artificiose

usum

manus

ista opera-

bitur

insuper et plurima peroptime scribet volu-

mina. Hgec etiam communicabit me moriturum, ac corpus et sanguinem Christi, quando egrediar de hoc saeculo, ori meo porriget. Capsam quoque ad reliquias meas in ea recondendas fabriet quidquid aliud de talibus fuerit utile, cabit haec eadem faciet; quod totum postea comple:

Annis vero non paucis in ccenobio sancti Con- *adetandem ad S. Kiagelli transactis, beatus Daygeus divino nutu eomrn.nnn pulsus [cum oratione et benedictione, ad virum Dei, cui ipse cum successoribus suis a Deo traditus est, sanctum Kyaranum Cluonensem abbatem perrexit. Cui a Deo praeostensnm est, quod sancti hospites ad suum monasterium venirent. Ideoque, fiuita Missa, in ocoursum illorum extra monasterium festinanter abiit. Daygeus vero ad Kyaranum veniens, libros ac vestimenta sociorum suorum, solus post eos portabat. Hoc videns Kyaranus ait Miror, quod gratiam Spiritus sancti non ante clericos ad nos venientes , sed post eos video. Daygeo vero ad eum perveniente, ac se sub pedibus in terram prosternente, ipse humilitatem ejus et subjectionem gratanter suscepit. Fertur autem, quod ex quo sanctus Daygeus a sancto decessit Congello, donec ad sanctum Kyaranum pervenit,
:

tum
bala,

est

idem enim Daygeus

episcopis, abbati-

bus, aliisque

Hiberuise Sanctis, campanas, cymbaculos, cruces, scrinia, capsas, pyxides,

calices, discos, altariola, chrysmalia,

librorumque coopertoria; qusedam horum nuda, qusedam vero pretiosis ciralia auro atque argento gemmisque cumtecta pro amore Dei, et Sanctorum honore, sine comullo terreno pretio ingeniose ac mirabiliter
posuit,

dicebat namnihil vel cibi vel potus gustavit que Quomodo sine capite corpus cibum poterit sumere ? 8 Deinde jussu sancti Kyarani in patriam suam rediens, monasterium, quod luyscam nomiuatur, inibi fnndavit. Sanctus quoque Columba h tuuc temporis ibi affuit, ac locum, monasteriumque
:
: :

a quo
tui,

mu-

fundmt monatteriutn, invi-

ttifratri

qui dixit,

tumsibinon
tubfutu-

rum

ted

alteri.

plenum 4 His dictis Diaconus hominem Dei Quid de prophetico spiritu e interrogat, dicens respondit hoc futurum Puero vides? Mocteus versus aquilonalem, pulInter me, et montem dixit : chrum fundabit monasterium. Diaconus
:

Multa; auimse 6 / simul cum eo benedixit, et ait de hoc saucto loco ad regna cadestia migrabunt. Carnales vero sancti Daygei fratres, invidite facibus succensi, eo quod monasterium ibi coustruxerat, eum interficere conati sunt. Quapropter quidam de discipulis ejus, Naindeich videlicet filius Mayne, capam ejus induens, pro ipso

mori paratus, eorum impetum intrepidus exspectavit

tes,
:

illud Pater saucte, utrum sub te erit prffiterita enim nocte in caelo llle respondit Nou
:

monastenum?

qui

eum cum
ei

fortitudine hastis percutien:

nullam

kesionem intulerunt

sic

enim de

vidi

hunc mundum uascitun, a Deo Sanctus autem juvenis, cui Daygeus traditum esse. Kyaranus Cluanensis abbas f a Deo traditus est,
aliquot annos in
esse fertur. 5 Post hsec

hunc Puerum

in

manus cujusdam juvems

post

Prtdieit

Sanciu* de

monatleiw
Lastriani

idem Diacouus cum puero Paymonasterium perrexit, cujus n-eo ad Daminense ahhasatoue fundator praefatus Lassrianus insigms Diaconi Huic autem monafuit, frater sciiicet monasteriolum aliquod secretum adjacet
.

capa ejus, velut de saxo, hasta resiliebat. Cum "Vir Dei malum pro malo reddere noJens, Naindeicho, ne illis malediceret, jussit ; illi autem continuo poeuitentia compuncti ; flexis coram sancto Daygeo in terram genibus, veniam postulaverunt. Quibus talem injunxit posnitentiam, ut patriara deserentes in quadam australis Hyberhaniae plagn, qu_e Beyri vocatur, non reversuri bitarent; quam usque liodie eorumdem posten
incolunt.

sterio

quo Daygeus litteralem quod schola dicitur, arscribendi notitiam atque fabnlem iientiam et ibi permanenEo vero tem ad plenum didicit. nocte mjunctum abbate Lassriano quadam te ab
in

ANNOTATA.
a Colaanus in sua Triade thaumaturga pag.
277.

660
*

ACTA

S.

DEGA MACCAYKILL CONF.

:

EP.

se277, Est duplcx, ait, Kiennacta in Hibernia ptemtrionalisin Ultonia, Kiennacta Glinne Gemhin

dixeruut audito,
fluit

dicta

altera australis in Medias finibus.., Kien:

Post te [ad] molendinum abiit. Quo puero diligenter qusesito illa misera et non reperto, in amne, qui supradictum prseter,

et utranacta Breg-h, aliquando Kiennacta Arda que nomen adepta est a posteris Kieni filii Olildse eam olim inhabitantibus.

b Occasione S. Lasreani, abbatis Lethglinen-

Hibernia, cujus vita exstat apud nos die facta est in Annotatis ad cap. 'lejusdeyn Vitse pag 54>6 de synonymo Lasde eoque ibidem reano Daminisensi abbate acturos nos diximus ad diem 12 Septembris, et significavimus, Colgdnum anno 563 obitu ejus
sis in

18

Aprilis, mentio

molendinum, ipsum fuisse submersum conad Dei Virum, miserabiliter lacrymans, festinanter cueurrit, qui eumdem cum ea ad amnem misit discipulum. Qui oratione facta puerum antea submersum de profundo fluminis revocans, matri vivum assignavit et ineolumem ; insuper hoc firmiter promittens, quod in posterum nemo in eadem fluminis parte merg-eretur quod usque hodie in miraculi commemorationera Piscina Berachi
jiciens,
:

dicitur.

affigere.

10

Idem Vir Dei

abbate

in sancti

Einniani b mona-

Suscitat

Consule de hoc loco Commentarium nostram prteviumad Vitam S. Mochtei, qucV die 19 hujus
c

sterio,

quod Clouyn Yraird vocatur, coram san-

virginem;
aheri condit
altariolutn.

cto

Ruadano

c,

dabitur. d S. Mochtei Acta illustrata habentur, prout

lam insufflando eam quoque sanctarum virg^inura filiarum Fintani

virginem

extinctam casu candeaccendit. In monasterio

d,

b c

modo indicabam,
e

die 19 hujus.
vates, ut in dicto
ticet videre.

Et vero cognomento dicitur

mox Commentario
f
:

In Triade thaumaturga superius allegata

fiefi-

S. Patricius prohibuit hoc dicitur pag. 91 habitaturum queindam ri, praidicens ibidem

adventus ejus defunctam vitae restituit. Quapropter virg-ines monasterium suum ejus successoribus, ipsius dominatui tradiderunt. Sanctus Cayrellus e abbas monasterii, quod Metheus uorainatur eumdem Dei Virum
nocte
,

quamdam

ut
se

sibi

altariolura

faceret,

rogfavit,

cujus

lium
qui

vitae,

nondum natnm, Kieranum nomine,

illum
repleret
ille

locum

praBclaro

Sanctorum
,

et Connactiam, in quo sita est civitas Cluanensis in qua habetur hodie sedes episcopalis. In Actis autem Sanciorum Hibemiee apud Colganum die 28 Februarii in notis ad Vitam S. Aedi pag. 423 mentio fit S. Kierani, et mittitur lector ad diem 9 Septembris. Consute prseterea quee apud nos jam pridem dicta sunt in vita S. Endei, abbatis Araniensis in Hibernia, ac magistri S. Kieranit tomo ni mensis Martii, die 21, pag. 272. In Annotatis item ad Vitam S. Comgalti proxime hic citandam, indicavimus pag. 583, quod tra-

ag-mine... Esf...

locus

inter

Mediam

materiam non habuisse excusaret, pondus aureum de cselo in ejus sinum cecidisse fertur,- de quo altariolum illi fecit. Beliquias vero ejus pro
agro , qui Terra auri dicitur vendidit. Unde sanctus Cayrellus se suumque locum ejus subje,

dum y

ctioni dedit.

11 Eo tempore dura beatus Dayg-eus ibidem moraretur, cujusdam feminse rog-atu commotus,

Suscitatoc

cisum, ac
tres alias.

unicum tamne f
tur,

ejus

filium,

gentis,

quse dicitur

Crim-

reg-em,

qusesivit.

apud quem in vinculis tenebaBex vero ille impius Hominis

,

Dei precibus non acquiescens, sed mag-is in iram

commotus
terfecit.

praedictse raulieris filium crudeliter in-

Sed

quem

infelicis reg'is occidit impietas,

datur coli S. Kieranus dicto modo die 9 Septembris. g- De S. Comgallo abbate Benchorensi in Hibernia tractavimus tomo n Maii, ad diem 10 pag. 579; ubi dictum est, inter pracipua et notiora Ultoniffl regionis apud Hibernos monasteria extitisse Benchorense, a S. Comg-allo... constructum C in hodierno comitatu Duuensi, haud procul a mari orientali ad dextcrum latus aestuarii Knochferg*ii, unde brevissimus tractus est in Gallovidiam Scotia;
provineiara.

; reg*em vero illum ejusque posteros reg-no privavit in seternum. Cum autem inde discessisset, tres filias cujusdam

beati Dayg-ei

resuscitavit sanctitas

viri,

nomine Columba, nuper defunctas

in via,

qua

inveniens a mortuis resuscitavit ; quas postea litterarum scientiam edocens, monasterium ad opus
ibat,

earum fundavit quod domus filiarum Columbse

dicitur.
,,

h Suspicor hic agi de S. Columba, celeberrilliensi abbate. In ejus Actis edendis ac illustrandis operose versatus est Colganus in sua Triade thaumaturga. Hunc autem Sanctum nos dedimus die^Junii.

12 Post hasc divulg-ata beati Dayg-ei per totam Monaaieria Hyberniam sanctitate, confluxerunt undique ad fandat Vir. eum sanctae virg;ines, ut sub ejus reg-ula deg-e- 9^ibu$plu.
rent,

mo

qusedam

Cumena,
alia

alia

Lassara

g,

sancti

'

Dulvina. Hoc audiens Cluonensis abbas, noraine Oenu ad beatum misit Dayg-eum, ut eum de susceptione virg-inum objurgaret. IUe vero nuntiorum prsesciens neg-otiura, monialibus, ut humiliter illis ministrarent, prsecepit
:

Dayg-ei soror,

CAPUT

quarum quaedam

in sinu suo ig-nem, sine

in va-

II.

ulla vestis lsesione,

quaedam aquara, velut

se firmissimo, ad eos portavit.

Plurima Sancli miracula, opera alia

egregia, et felix obitus.

flim aliud,

Quadam

poenitentiam eg-erunt. illas versus Septentrionem ducens, in diversislocis diversa monasteria, in quibus cum aliis virginibus seorsum Deo servirent, eis, proutdecuit, construxit.
tes,

Quod hospites videnBeatus autem Daygeus

mouiales

die

cum

beatus Daygeus in quodam

ubi mersum
retuscitat

suo monasteriolo, quod Delenna dicitur, fuisset, qiutdam femina raolendinum ejus ad grana molenda ing-rediens ab aliquo homine vulnerata est quam Berachus a, beati Dayg-ei discipulus, ab eo ad eam rnissus, illico sanavit.
;

gionem, quas
lium

13 Deinde ipse ac sancta virgro Cunne, in reSmci[a[ terra Eda dicitur, pergentes, fi- mortuum
*

cvm

pr,rdt-

ctionc.

Quai deinde
tea relicto

domum
ibi,

rediens de filio suo, ansed tunc temporis non invento,

;

reg-is ejusdem reg-ionis, in fluminis, ter- ^umetalteillam prasterfluentis, ostio, in quo innume- rum ra piscium multitudo capitur, demersum resuscitavit. Quapropter rex ille agrum ei locum in

ram

domesticos suos, ubinam esset, interrogavit

preefato ostio, ad pisces capiendos eis eorumque successoribus obtulit. Post heec terram Lug-neo-

qui

rum

//

in

finibus

Conactensium adiens

in

mo-

nasterio

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

GGl

nasterio filiorum Flescaig-i, et sanctae virginis Uiteillfe reverenter est suseeptus* ubi tempore
refe-

tionis propinatorio

non invento, aureum

ANNOTATA,
a Acta hujus Sancti illustrata sunt in nostro tomo n Februarii, die 15, a pag. 832. Factum vero, quocl hic narratur, conferri potest

ei

de cselo

datum, quod postea pro agro ad fratrum expendit utilitatem. Dehinc in fines nepotum Ailella migravit, ibique Diarmitium, ejusdem terrae regis filium, nomine Cathbotum, mortuum vitaa restituit
est

cum nar-

quem
rium
lac imraculosc fer-

postea liberalibus studiis imbuens, monasteei

fundavit.

ratione Vilse ejus, secundo loco anobis editie pag. 838, et cum dictis superius in meo Commentario preevio.

tur ;

0?"

vertitur in

est, quod pro ejus in sanViri nomine, Cruymterfit monasterio commorantis, discipulos Deus operatus est illi enim vas
cti
:

14Nec hoc reticendum

h VilaS. Finniani seu Finneni,abbatis deCluainerdird, extat in Actis Sanctorum Hibcmiiv citatis, qucV vide ad diem WFebruarii. Locus autem

vinum: fur lacte

convertttur
:

mor-

(uus suscitatur.

monasterium de Boceto vel Vaccario attulerunt ejusdem namque vasis fundum eis in via quidam latrones nequitur abstulerunt. Exinde in regionibus Corprorum monasterium
:

plenum

sine fundo ad

Cluain-eraird in notis ad eamdem Vitam pag. 39S ita exponitur Veteribus Cluain-erardia, in loco qui olim Eos Finnchuill dicebatur, modernis cor:

repte Clonardia, in confinibus Lageniae et Medise,

fundavit, ubi ad

quorumdam venerabilium opus hospitum cerevisiam non habens, aquam, Deo cooperante, ante in vinum convertit. Aliquando cuidam furi furtivos equos habenti verbum Dei prsedicavit, qui pcenitentia ductus, equis ad propria remissis, a sancto Viro ad Clericalem habitum sumptus. Ipse autem Sectanus, cujusDomus monasterium Sectani nominatur, deinde ad mouasterium sancti Cayrlani i perveniens, eumdem eadem nocte defunctum. resuscitavit Quapropter ille se suumque ei monasterium
subjecit.

ad Comitatum tamen occidentalis Mediae, et dioecesim Medensem spectans. Est hodie viculus obscurioris notae, licet

Sanatur

hxj

drops, frc-

tumpedibus
(ronsiVur,
etr.

campo quoque Conalleorum k quemdam hydropicum Celtcarum nomine, sanavit qui ei suisque successoribus suum obtulit agrum. Aliquando fretum, quod Stagnum Rudidicitur; nave non inventa, siccis pedibus transivit.
15 In
,
:

Post hsec dum reg"ionem Mydluacam transiret, quod lignum quoddam immensae magnitudinis
,

transversum in via jacens transitum negabat viatoribus, per ejus orationem angelico sublatum est
ministerio.

Sanctus Lonocus ab eo altariolum

vit
,

sibi fieri peti,

cui

materiam

unde

illud

faceret

ad ma:

In sepultura, inquiens, hominis, qui primus in tuo sepelietur ccemeterio massam aurichalci reperiesde quo tibi altariolum fabricabo. Quod et sic completum est. Eidem quoque sancto viro Euang-e-

nus non habens, prophetico

,

spiritu dixit

olim fueritet oppidum fiorenset monasterium longe famosum. Quodsi sanctitatis et sapientias studium spectetur, inter praecipua occidentis monasteria non infimum posset et deberet habere locum. Vide dicenda de ipso in Appendice E infra cap. i et ult. Sanctus porro ipse apud nos ad dictum diem 23 Februarii prtvtermissus est, ac ibidem dilatus ad diem 12 Decembris. c In Appendice modo memoraia cap. 3 pag. 405 inter S. Finniani disciptdos notatur S. Kuadanus abbas Lothrensis. Vitam S. Rodaniszue Ruadani, ejusdem loci in Hibernia abbatis, dedimus ad diem 15 Aprilis tomo n ejusdem mensis pag. 382. dJw Vita S. Mochtei, quam dabimus die 19 hu~ jus, narrantur ista Alio quoque tempore, cum quadragcsimale B. Patricio in monte Cruacham celebrans jejunium, Fintanum discipulum suum .. membris recollectis vivificavit ita intogrum ut nulla etiam cicatrix in eo appareret. Hic elapso dehinc tempore factus abbas monasterii Kil-oirthir, quod Latine cella orientis sonat. Quis Fintanus inquirit Col~ ille fuerit e tot aliis synonymis ganus in notis ad Vitam S. Mochtei, die 21- Martii pag. 732. In nostra vero Vita hac, quam illustramus, cum Fintani nomen sine characteristico
, : . .

lium
Tres occisas
suscitat

scripsit.

16 Post haec sancti Diarmitii discipuli sui monasterium adivit : ea vero nocte: dum matutinale

idiotismo signetur, quisnam hic fuerit, aliis inquirendum relinquimus. e Inter discipulos S. Benigni, qui notantur
in Triade
rellus
;

celebraretur ofScium, tres

,

fulgentes stellas

ab

thaumaturga pag. 204, habetur Caan hic sit idem, de quo nostra Vita, non

eo loco qui Terra magna vocatur, cselos ascendere aspexerunt. Diarmitius, Quid, inquit, est hoc visum mirabile? Beatus Daygeus ait Tres purae animse, regna nunc conscenderunt caslestia. Deinde
:

divino.
f

Index topographicus ad Acta Sanctorum Hi-

dum ad illum perveniens locura, tres Erclay filias, sanctam virginem Daretham, ut sub jugo ejus Deo
famularetur, adirent, a latronibus interemptas
multisque
alii$

berniie pag. 873, Crimthannos in Ultonia ponit. Ad diem vero i Januarii in notis ad Vitam

S. Franchese virginis pag. 4 dicitur esse regiuncula in confinibus Mediae et Orgiellife, hodie obscurioris notae
;

vi-

licet antiquis historiis

non parum

cele-

tse restituit.

rebus

brata.

egregie per
actis,

anno

xtati&Vift

cooperante gratia, 17 Quot, et quanta, divina Daygeus operatus sit miracula, humanae beatus memorias comprehendere capacitas. Mona-

g Apud Colganum

die 23 Februarii pag. 395

nequit

moritur.

steriis itaque plurimis per

Hyberniam fundatis,

narratur Lassara virgo, quse volebat castitatem servare, delata esse per angelum ad regionem suam. Deinde laudatur hsec puella tamquam mira sanctitate
pollens
,

mortuisvfe

restitutis, diversis aegritudinibus cu-

aedificasse

ecclcsiam

ubi

captivis redemptis, utihbus, ratis, vinctis liberatis,

manuum labore fabriEcclesiae Dei rebus proprio irreprehensibiliter peractis, vitse suae diebus
catis,

centesimo quadragesimo

aetatis suae

anno

feliciter

cum Patre, et Eilio, et obdormivit in Christo; qui regnat, Deus, per secula sesanctoSpiritu, vivitac
culorum. Amen.

multa per eam patrata sunt miracula, cui nomen Daire mac Aidmecain. Laudatus vero hagiographuspag. 405 discipulis S. Finniani annumerat Lassa?wn virgincm in monasterio de Dore mac Aidmecain. Idem auctor pag. 399. Post varias,
ait,

indagationes, non potui inter plures virgiues nostrates huic cognomines discernere, qure sit hsec Lazara, nec colligere ubi sit illa ecclesia, de

qua modo agebatur. Deinde lectorem, qui curiosius

, ,

662

ACTA

S.

DEGA MACCAYHILL
Conuir.

EP.

CONF

mittit sius voluerit indagare has virgines, alio auctores ac dies. Habemus autem varios citans ibi memorata in Vita hac nostra t quod Lassara characterismo erui fuerit S. Dagaei soror, e quo notittx, fortasse aliunde poterunt ulteriores de ea investigandas relinquo. Nec porro vaquas aliis cat operosius inquirere, queenam vel quales fuequarum nomina hic rint omnes itiae personm
,

qua sedes episcopalis Achadensis, seu de Achach

i In prc vte7*missis apud nos ad diem 24 Martii signatur Cairlanus episcopus Ardmachanus, Fethlemii anno dlxxvii defuncti per decem annos suc-

cessor. Sanctis hodiernis accenseturin Martyrolog*io Tamlaetensi, et Mariani Gormani, agitque de eo paucisColganus; sed nullum profertaliudindiciumcultus.

proxime sequuntur. Idem.esto judicium de

loco-

Annus quidem modo notatus

convenit-

cum

rum aliquorum descriptione, quse satis liberaliter nominanlur. h In Vita altera, seu supplemento Vitse S. Fechini cap. lapud Colganum die 20 Januarii pag.
133 dicitur Sanctus
quffi
ille in

ea reg-ione Connacis,

Lugne
:

appellatur, in lucera editus.

sic

Locum

hunc laudatus Colganus

140

Estregio

satis

exponit in notis pag. nota Comitatus de Sligeaeh, iu

tempore superius designato, quo vixit S. Dageus; sed utrum hic Cairlanus ille, an alius intelligi debeat, non estmihiin promptu determinare. k In Ultonia videiicet, secundum ea, quse dicam die 19 hujus in Commentario prsevio ad Vitam S. Mochtei i. 1 Vide quee prxmisi in fine Commentarii prasvii

ad prsesentem Vitam.

DE
B
j.p.

S.

GUEMINO
;

EPISC.

ET

C0i\F.
E

VENETI IN GALLIA
Veneratio publica
setas;

an hicSanctus cum

alio confusus.

Anivo

ctrtci-

Tsn DGXXII.

Coliturupud
Venctcnses

anctus hie qui per errorem in hunc irrepsit diem, ut monebimus die proxime sequenti inijter Pr&termissos nihil fere nobis reliquit
t ,

Parisiensi, quod anno 1727 in lucem prodiit ubi hac die ita annua ipsius memoria annuntiatur : In Aremoricis S. Guinnini Venetensis episcopi.

notatu dignum, prseter pauca, qu% ad stabiliendum pubiicum ejus cultum ac tempus spectant. Albertus le Grand in sua Sanctorum Britannise

quos refert in episcoporum Venetcnsiumpag. 136, htec de eo paucissima scribil, quae nos in ipsius fide huc transcribimus 8. Guenninus unanimiter electus fuit eodem anno

Armorica

collectione inter alios,

Catatogo chronologico

et historico

boxviti suh Bonifaoio V. Pontifice, iisdem iraperatore ac rege (videlicet Heraclio, etrege Hoelelll, quos proxime nominarat.jObnt anno dcxxii, post quatuor sedis ttnnos. Proprinm Venetense de eo Offlciura facitxix Ang-usti. In quo Proprio Venetensi legerit auctor laudatus Officium de nostro Sancto, equidem nescio hoc scio, in tribus ejusdem Proprii exemplaribus anno 1630, 1652 et HiCn cmtsis, <;t<;r apud nos exst&nt, snhiu/ <!< illo prmscribi hac die commemorationem de com; ,

Spectare Antistitem nostrum ad secutum sepatet ei prsemissis. In Martyrologio , Parisiensi aptatur ei annus circiter 622 ; quid vero causse habuerit Casteilanus, ut ad secuium sextum referret ipsum, ignoro. Hanc certe temporis rationem improbo , non ideo dumtaxat quia nidlo fundamento idoneo assignato est contra auctores alios, qui ad seculum septimum spectare ipsum memorant; sed ideo prazsertim, quia non cohseret cum ordine episcoporum Venetensium , ut jam ostendetur. Ratio chronologica eorumprorsus obscura est apud Sammarthanos in Gaitia Christiana. Nam occasione Regalis, qui proximus signatur S. Guinnini decessor, et affigitur anno 590, dicuntur ista Episcopi sequen3

Agitur

ptimum

tes valde videntur confusi

ac

tur ex fide manuscriptorum S.

g-iensis.

solum proferunCrucis Kemperle-

muni
tio

confessoris Pontificis.
lGfiO

anni

jam

dicta in

Quamvis autem edicatalogo Sanctorum

Venetensis, parti /vstivali prxfixo , signet S. (iuonnini epiflO. Venet. semid., in ipsa tamen die xix Augusti solam ejus commemoratiodicecesis

rum ad annum
his verbis
i

4 Cointius in Annalibus ecctesiasticis Franco- detempore 618 num. 10 obscurm huic epi-

scoporum Venetensium confusioni lucem affert Hoc anno, ut Albertus in Armorica

nem de communi invenio. Ex his conficitiir,

certo

COnstare de S. Guennini cuitu apud Venetenses, qui confirmatur et extenditur tilterius, ut modo

ptanum
sai publica
ejus veneratio etiam
transiit

fiet.

ad

(liorrstm

Parisicn-

Saussayus in Appendice ad Mariyrologium Gallicanumpag. 1224- de soia quidem ipsius apud Venetenses veneratione mcminit ita loquens : S. Gueninus episoopUS Venetensis eo titulo et spectatre s:inctit:itis memoria honoratus ab ipsa caquamvis in e]iscopalibus ejus thedrali ecclesia
2
, :

sancta testatur, Guenninus seu Guinninus episcopatum Venetensem suscepit. In connotandis Venetensibus episcopis hactenus usi sumus subscriptionibus conciliorum et auctoritate Greg-orii Turouensis questique suraus ad aunum Christi

dxc Venetensium antistitum catalogo prajtermissus esset ab Alberto Regalis epi,

num.

12,

quod

in

scopus,

9 ad illum

quem Gregorius Turonensis lib. 10 cap. annum Childeberti reg-is decimum*

,

tabulis editis si<rnatus non appareat; nisi forte is

sit, qui

Guinniuus inscribitur. Castellanus item

universali et

in suo Martyrologio

Guinninum ipsum vocat, et in Britannia Armorica coli eum indicat sed non ita pridem nomen ejus latius extensum dum inscHptum fuit Martyrologio
;

quintum, laudavit. Sammarthaui Eeg-ali proxime sufficiunt Guinninum, nec exprimunt, quot annos hic successoresve sederint. Robertus Guinnino prsposuit Domiuium, Cleraentem, Amantem sive Amantiura , et Saturninum, quos ab Alberto pariter commendatos omiserunt Sammarthani. Sammarthanis hoc loco priestant Rober,

tus

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

bertus et Albertus

cr,3
'

imo et Roberto prastat Albertus. Robertus enim Doninium cum Eonio sive Eunio Reg-alis decessore perperam confundit nec sing-ulos pontificatus in suaspatia partitur. Albertns autem Doninio seu Dominio, utvocat, annos prsBsulatus tribuit undecim Clementi septem Amanti quinque tres Saturnino testaturque
, , ,
,

vidclicet cathedrali Venetensi. Quse omnia simul juncta non i)i>j>rt>hnht/<> nohis fuwln.mentum videntur przebere suspicionis jam dictm. Nam au-

'T'-t
P.

ctor
heec

ille

in suo Catalogo

rologio

Romano non
:

sunt,

Sanclorum, gui in MarUjad diem ixi Novembris

8.
:

memorat

Venetise in Britairaia

Guenelli,

episcopi ejusdem urbis.

ecclesiee Venetensis,
et

Addit in notis
conditum
eat

E\ Kalen.

Dominium
anno

Christi

pontificalibus infulis redimitum fuisse dxci, Clementem anno Christi dcii,

Christi
;

Breviario ejusdem. Corpus

in cathedrali
S.

ecclesia
et in

juxta corpus

Amantem anno
DCXV.
V\IX rjns
itiortis-

dcx

post

interpontifi-

Vincentii,

cium aliquot mensium

5

Saturninum anno Christi

habet,

Lego quidem dic

veneratione habetur. Novembris annuntiari in Are-

magna

Nec

hic Alberti computus quidquam

quod

rectae chronolog-ia; refrag-etur.

Nam

de Re-

g-ale post

annum

Christi

dxc nihil occurrit, eidem-

que Regali Dominius anno sequenti succedere potuit.

Haec obiter de praesulibus Yenetensibus; qu$s

nos huc referenda etiam censuimus occasione S. Guennini, ut ex his temporis ejus ?*atio elucidaretur,

moricis memoriam S. Guiuaili abbatis, ejusque corpus una cum aliorum Sanctorum reli^ Parisios delatum, indeque translatum Corbolium, requiescere in ecclesia sui nominis-, item in Appendice Saussayi ad Martyrologium Gallicanum ponitur sine die S. Guenaelus abbas de Laudeuemeer*. Corpus ejus honorifice sevatur in ipsn matrice

LamloYC-

ecclcsia Venetensi.

8.

Guinaili

Vita

etc.

nrc in Britnnnia Arviorica.

vero Christi 622 num. 6 laudatus Annaliuxn conditor annos sedis ac mortis ita definit In eadem provincia Lugdunensi ter
:

Ad annum

apud nos asservantur ad diem

;

r.

tiaGuinninus,cumecclesiamVenetensemannosquatuor feliciter rexisset, ex hac vita migravit. Colitur xiv Kalendas Septembres. Successit in episcopatum Ig-norocus. Atque hse quidem rationes nos moverunt, ut anno Christi circiter 622 obitum sancti nostri Prtesulis superius innecteremus Superest inquirendum, an hic cum alio Sancto alicubi con.

posita quo ptura de illo dici et runt. Sive autem Guenelius itle a Ferrario cum nostro Gennino sit confusus sive designare vonostra saltem observatio ad tuerit Chuinaitum hoc conducit, ut intelligatur,perperam ab eo av;

Novembris reexaminari pote-

E
,

fusus non
6 Ah
ciim alto

sit.

numerari Venetensibus episcopis Guenetlum, in quorum catalogo nec apud Atbertum le Grand, nec apud Ctaudium Robertum, nec apud Sammarthanos, necapud Cointium in superiore pr rsulum Venetensium serie, novis ab eo curis ret

confu siis.

factum esse a Ferrario. Ratio suspicandi est nomen fere idem, idem locus eadem dignitas episcopalis, idem cultus in ecclesia

Suspicamur

id

censita, ullus istius nominismihioccurrit.

DE

S.

1NAN0 SEU KVANO CONF.

IN

SCOTIA
2

I.D. S.

aliquem Wruini in Scotia ereSec. ix. f anctnm Inanum pro clie xviii Julii in Menologio mitam, quem Diverso nomim et locn \^Dempsteri inveneram, non satis ipsi fidere in quo meexpressns ausus, ex Breviario Aberdonensi signabatur, huc remisi, r lius, ni fallor, koc die unde Sanclus interea aliquid occurrisset,

Cum autem

sub Kennetho

I,

alias 11, Ina-

ulnn ipr
iiiiui

*f

diccn*

quin uus floruisse dicatur, non videtur dubium, appetlatione reidem sit cum eo, quisub Juniani Decembris, cum fertur a Camerario die secundo elo gio, quod apml Konnethum sehoc brevissimo

dui n(.

cundum hoc nomine

plurimum
valuit.

Scotise

reg-em

authoritate

siforte
tio,

hactenus operee premaqis innotesceret. At nullo quxsierim, solum ferme nout,

quidquid inflexum expressum, et quidem diversimode men diebus etiam et diverso loco invenerim, diversis unus alque tametsi non nisi solus el
attributum,

In Katendario nostro adeo idem omnino videatur. simplictter tegitur Item Benedictino Ms. hoc die Scotia. Audt modoDemfancti Evaniabbatisin
:

Atque hic haud dubie idem est, ipso die inier qui in Breviario Aberdonensi hoc prwter Breviarii istius ponitur, licet Sanctos En morem, de ejus geslis nec hitum referatur. confessoris apud lrBreviarii verba: S. Inani sub reffe Kennedo primo, anno Scotia
t

vine in

2TSS
ivsum
explicans.

dicta die osterum qui cum jam cottocasset, Wruin/

**?

xvm

/!.. Ina-

UaTpestilenti morbo

addito: Qui Aiga Drouori annuntiat, hoc Janum liberavit. Ex Inano

Augusti xvm. Ne vero hic diversos ncccxxxix qui indicari eocistimes; de eo rege agxtur, reges perdomuit, quorum exciPictos, ut ipsi vocant, pnedixerat, dium 'ut notat Dempsterus, Sanctus Kennethus rex bellum animosc suscecujushortatu
,

pit.

trlStrrarius,

Argadi* situm suo modo

87

DE

Augusti Tomus III*

664

ACrA SANCTORUM
D

DE

B.

CLAM DE

CIIUCE VIRGINE

PROPE MONTEM-FALCONIS IN UMBRCA

G.C.

COMMENTARIUS PB^EVIUS

I.

Cultus hujus beatse Virginis ab immemorabili tempore coeptus, et a

Pontificibus

Romanis confirmatus.
aliorum Praslatorum ecclesiarum secularium et eimiracuReg-ularium ipsorumque omnium Capitulorum, fa CfwtV Collegiorum et Conventuum, ac etiam universi- wWfruit,
,

Ano
mcccvih.

d~\

namvis

B. Clara,

I l Monte-Falco, dieprxcedente

communiter cognominata de ad ccelum migra-

Bt&co anno 1508 diat7

ohUtul
J3

X^veril,

et

Philippus Ferrarius in Catalogo

Sanctorum
ctis

Italite ,

Ludovicus Jacobillus in San-

ac Beatis XJmbrim tomo i pag. 707, Arturus du Monstier in suo Gynseeeo et Martyrologio Franciscano, aliique quidam hagiologi die xvn Augusti annuam ejus memoriam celebrent tamen nos festum hujus beatx Virginis ad diem se;

tatum Perusinas, Spoletanae Fulginatensis, nec non multorum Castrorum et villarum Spoletani Ducatus coram nobis et Fratribus nostris propositum exstitit, quod recolenda? mernorise Clara monasterii sanctae Crucis de Monte-Falcone Or,

dinis sancti Aug"usfini Spoletanae dioecesis abbatissa,

ijnc,iii'ni

(hstuluinis, niore nosl.ro in ea rr secuti

dum

viveret, nitore sanctitatis

emicuit, con-

Martyrologium Romanum, quod hac die Beatam

Monte-Falco Umbriffl, beatasClaraBVirgini.s, raonialis OrdinisEremitarnm sancti Augustini, in cujus visceribus Dominicac Passionis mysteria renovata, maxima cum de:

versatione resplenduit, et multis mag-nisque,

tam

illam annuntiat his verbis

In

ante
vit.

quam

post

suum obitum,

miraculis corusca-

ter supplicatum,

Quare pro parte ipsorum fuit nobis humiliut de ejusdem Clarse Vita et mi-

votione venerantur.
Joanna XXII Pon
tifex

2 Baptista Piergitius Mevaniensis, de quo s%pe inferius mentio facienda erit, in Vita ltalica B. Clarffl parteW cap. 16 testatur, adeo publicam

si reperiremus prasmissa veritate fulciri, eam atlscribereraus Sanctorum catalog-o, ipsamque facereraus per universas ecclesias honore congruo solenniter vene-

raculis inquisitione praemissa,

rari.

de sanctitate hujus Virginis famam fuisse, utnon diu post ejus obitum Berengarius de sancto Affricano, qui tunc erat vicarius episcopi Spoletani, juridice et gesta in miracula illius inquirere cceperit. Iicvc

Verum Hcet

prsedicta

coram nobis
si

et

eisdem

sed ncgolio

Fratribus nostris exposita,

et

vera

sint,

nostrum

Gmonizationit

colligitur

pervulgata sanctitatis opinio abunde litteris Joannis XXII Pontificis , qutV sic sonant: Joannesepiscopus, servusservOrum Dei, venerabilibus Pratribus Perusino etUrbevetano

Fratrum ipsorum corda multiplici jucunditate repleverint , attendentes tamen, quod Romana
Ecclesia praBsertim in tanto fidei neg-otio consuevit cum raag-na raaturitate procedere, ubi videlicet de re tam ardua quseritur , sensibus quidem abdita, ig-nota scientiis et novo quodam probandi g-enere , vita utique et miraculis compro,

tunc

ex

Mag-istro Beg-inaldo de sancta Artemia, Canonico Petrag-oricensi Capellano nostro, nostrique palatii auditori causarum, Ducafilio

episoopis, ac dilecto

banda

nam
et

si difflcile

existimamus, quae in
sunt,

ter-

ra sunt;

tus Spoletani rectori, salutem et Apostolicam benediotionezn.

quae in prospectu
filio

invenimus

cum

labore,

m geita

Magna nobis exultationis materia prtestatur magnaque gratiarum actionum et laudum DObis debita oumulantur, cum novellis mi8

bit? Dilecto

quae in caslis sunt, qui investig-anostro Neapoleoni sancti Adriut

ekg-audii,

ani diacono Cardinali comraisimus,

apud

Se-

raculis fidei nostrfflinooncussa

fundamenta reluceNovit

dem Apostolicam de hujusmodi sanctitate vits ac rairaculis praedictae Clarae inforraationem

per
testimonia fide dignorum reciperet, illamque nobis referre curaret, ut verisimilitudine inde sumpta tutius possemus procedere in negotio praslibato. Et quia per dicti Cardinalis relationem fidelem coram nobis et Fratribus nostris factam

ant, rebus res alta foveatur exhibitis, ac virtutum aotibua viviiieans charitas inflammetur.

namque miserioordiarum Pater

tionis

et totius consola-

Deus omnipotens plebi Fidelium quibusque

aptu temporibus dare, juvantia conferre remedia, ao oeeleatis vitaa solatia impertiri; quibus prreteritio

accepimus aliqualem informationera de sanctitate

ac miraculis
antedictis,

torura fides adstruitur, futurorum impenditur cauac preesentlum, zelus aooenditur liquefaciens

Nos pium

et

congruum

reputantes, ut praedicta ulterius sub dissimulatio-

animas, utsio spe prmii fortitudine vincamus in asperiSj humilitatein prosperis dimicemus ; ad quae nostr atatis instantius eorum exempla nosprovocant et familiarius COgnita merita
suffrag-antur,

ne non debeant pertransiri, de ipsorum Fratrurn nostrorum consilio , supplicationi hujusmodi prout pnesentium describitur serie, duximus annu-

endum.

qui sio sobrie, sicjuste, sicpie vixisse ferunturin terris, ut iuter Sanctorum agmina collocati

cre-

dantur
grratia,

in ceelis,

quaj

illi

ea sperantes nitamur ex miraculorura ostensionibus existi-

oum ad

mantur
1

adepti.

ex parte venerabilium Fratrum Spoletani et Fulg-inataa eplsooporum, et dilectorum filiorum quorumdam

Assisinatia
, ,

Sane nostrorum

dudum

expedire videritis , de viconversatione ac miraculis Clarie pradictie cetensque circumstantiis hujusmodi ne-otium cont.ng-entabusjuxtaformam, quam vobis sub Bulla nostra transmittimus introclusam, inquiratis diligrntius veritatem, et quas super pramissis inveta

in

discretioni vestrs, de qua plenam ,, Uomino fiduciam obtinemus per Apostolica cJmmo sonpta mandamus, quatenus vos vel duo vestrum perdaeto,
in
,

Qaocirca

loco vel locis, ubi

neritis

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

665
,

ifi neriTis, fideliter in seriptis redacta

sub testimonio

sigillorum vestrorum per viros idoneos ad Sedem Apostolicam destinetis,ut per inquisitionem vestrara

cti,

aliisque ecclesiasticis sententiis censuris et pcenis a jure vel ab homine quavis occasione vel

*rcioR

C.G.

causa

visum
bris,

sufficienter instructi, sicut res exigit et expediens fuerit, securius in ipso negotio procedere va-

latis

si

quibus

quomodolibet

innodati

existunt, ad cflVctum pra?sentium

dumtaxat con-

leamus.

Datum Avenioni
1317

octavo Kalendas

Novem-

num

Pontificatus nostri anno secundo, qui in an-

Christi

incidiL Heec epistola

B.
,

sequendum, harum serie absolventes et absolutos fore censentes, hujusmodi supplicationibus inclinati, de venerabilium Fratrum nostrorum 8. R. E.
Cardinalium sacris Bitibus prsepositorum consilio, Ut de de dicta B. Clara Officium ct Missa de com-

Piergitium post Italkam

et * 360 361 refertur v/v vw
.

apud Vitam pag. ubi e( tww sequitur altera ^wt, etiam Avquuur aaera
Clarie

ejusdem Pontificis epistola, quam hic brevitatis causa prmtermitto. Porro eamdem inveni inter
authentica instrumenta quse Mosconius infra laudandus Latino Actorum compendio prcvfixit,' et de quibus postea agam. Denique utramquevitiosam hujus epistolse editionem inter se contuli,
,

muni virginum cum

oratione propria
inserta
,

in

ejus-

dem

Ordinis

Missalibus

ab

omnibus

Ordinis pnedicti utriusque sexus Rejrularibus personis tantum, pecitari et celebrari libere et licite possit et valeat, Apostolica auotoritate tenore prse-

et
Nkolaus 1 Pupaeatn

unam ex altera
7
)

sentium licentiam concedimus ot impnrtiinur. Deinde post consuetas clausidas tempus datse hujus
constitutionis ita exprimitur
:

correxi.

Datum Romseapud

Quamvis eo tempore inquisitio ista (nescio qua de causa optatum exitum non habuerit, tacoli permimen vertum est, postea magnam Sanctse Sedis sit, propensionem fuissa ad promovendum ejus cul~ tum; quandoquidem Waddingus in Annalibus Minorum ad annum 1308 num. 77 testatur, NicoB taum V Pontificem circa medium seculi decimi
quinti excellentem B. Clarse sanctimoniam veneratum indulsisse, ut frequens ejusdem comme-

sanctam Mariam Majorem sub annulo Piseatoris die xiv Augusti mdcxxiv, Pontiticatus nostri anno
secundo.
11

Existimo, tunc Missali PP. Augustiano,

nm

oratio'

quas insertas fuisse orationes sequentcs Piergilius Italicis B. Clarae Actis ita subnexuit.
Oratio
:

rum

nfbui pro-

'""

Deus, qui beatam virgincm tuain Clain ipsius

ram
et

clarificans,

corpore passionis tuae

;

Trinitatis

mysteria renovasti
et

prsesta,

qure-

moratio

fieret

hoc

modo
pro

mons
digni

pinguis,
f.

mons
Ora

in quo beneplacitum est

Antiphona. Mons Dei, Deo

B.
Clara.
i?

sumus, ejus priecibus

Passionis amaritudinem

imitatione sic noa tuaa

,

recordari

ut

Trinitatis

inhabitare.

nobis

ut

efficiamur
,

prornissionibus diristi. Oratio.

beatitudine perfrui mereamur. Qui cum Patre et Spiritu sancto in Trinitate vivis ct regnas Deus

qui B. Claram virg-iuem tuam clarificasti in ipsius corpore Passionis tuai et Trinitatis et mysteria renovasti ; prcesta, qua?sumus, ejus pre-

Deus

per omnia secula seculorum. Amen. Secreta AdDomine Jesu Christe , qufesumus sit nobis ,
: ,

beata^ Clarae pia

hnmilis et dcvota supplioatio

cibus et imitatione sic nos tuae Passionis amaritudinem recordari ut Trinitatis beatudine perfrui
,

in cujus corde proerogativa mirabili Passionis tuse mysteria renovasti ; prsesta, ut virtute praisentis

inereamur; quiviviset regnas inseculaseculorum.

oblationis, tuae Passionis

giter

circa nos bcncficia ju-

Amen.
et

Urbanus

8 Preeterea

summus

Pontifex Urbanus VIII

VIII Pontifex

ad augendum hujus preeclarse Virginis cultum anno 1624 eclidit constitutionem, quse apud nos tomo 5 Bullarii Romanipag- 62 sic sonat Urbanus Papa octavus ad futuram rei memoriam. Do:

sentiamus. Qui vivis et regnas Deus per etc. Post-communio Omnipotens sempiterne Deus, ad inflammandum corda qui frigescente mundo nostra, in corde bcatae Claraa Passionis tme myste: ,

ria renovasti,

concede propitius

ut ejus preoi-

mini nostri Jesu Cbristi

qui servos et ancillas

,

vices caelis suas aeternae glorise priemio donat in gerentes in terris, ex injuncto quamquam immeriti tenemur, nobi* pastoralis officii debito procurare

buset meritis dignos fructus poenitontia: faciamus. Qui vivis et regnas cum I)eo Patrfl In unitatc Spiper orania secula seculorura. ritus sancti Deus
,

Amen.
12

Eodem

circiter

tempore facuttas recitandi

quicuitus

ut

eorumdem servorum

et ancillarum Cliristi debita

et laudetur veneratio in dies magis promoveatur, Quamobrem fidelium quoDominus in Sanctissuis. Keligionis jugo rumlibet, pra^sertim \ero sub suavi famulantium, votis quse peculiarem SanAltissimo hujusmodi cultum respiciunt, libenter an-

hacbeata Virgine ad Officium ecclesiasticum de totamdicecesim Spoletanam extensaest, utpatct

Spotoftu
.

qitod namex(en ex decreto sacrse Congregationis Rituum, Italicam B. Clarae Vitam pag. 3G4> lus cst. Piergilius post sicexhibet: Cum alias SUD die xxv Maii mdcxxiv F

ctorum nuimus, prout conspicimus

cxpedire.
9

in

Domini salubnter

Congregatio sacra Kituum, aunuente etiam SanctisEreinitarum sancti simo Domino nostro, Religioni ut Offlcium bcatin Clar concesserit Augustini
,

Ordini

An

gu&tinitino

ProcuraSane nomine dilectorum fihorum Eremitarum et Eratrum Ordinis toris generalis nuper expositum fuit, quod sancti Augustini Nobis quem erga beatam Claram de ipsi ex peculiari, Ordinis monialem geMonte Palchio ejusdem cujus visoeribus Passioms Dorunt, affectu, in mysteria max.ma cum mini nostri Jesu Christi venerari asserunt, etad devotione a vicinis incolis fidelium erga illam devotionem,

obitus de communi de Monte-Palcoue in dic ipsius

propria rccitare virginum cum oratione tamen Sanctissimo annuenposset, idem indultum, eodem
te
et dioecesim Spoletanam censuit xxvin Septembris mdcxxiv. Subextendendum. a Monte; scripserat Franciscus Maria Cardinalifl

ad'civitatem

inferius

autem Joannes

Baptista

Rinusinus se-

au-endam

Christi

XII Pontifex anno cretarius Postea Innocentius concessit Ordini Minorum facultatem 1694 etiam
duptici\de recitandi Officium sub ritu xvm Augusti tn suo ut Hueberus ad diem ra Directoria ejusdemOrMenologioFranciscano,et Ex his omnibus hquet, dinis passim testantur. cultumab immemorabilem hujus beatm Virginis approbatum ac confirmatum Ecclesia sufficicnter

eadem beata Clara recitan Officium et Missam de summopere desiderant nobis et celebrari posse supplicari fecerunt, ut desuper propterea humiliter benignitate Apostohca diopportune providere de
,

hac

B. Cla-

SU

,'(ar.de
ea

io

Missam

X m

s igitur piis

eorumdem Procuratoris

et

tt

Officium

chl bus vis excommunicationis,

volentes, et a quibusfavoribus prosequi suspensums, et interdi-

TO tis

hujusmodi annuere, illosque spe-

fuisse

& II Authentica

tiliO
*UCTl1lk

DE
II.

B.

CLAllA

DE CKUCE VIRGINE
post B. Clarse obitum Apostolica auctoritate conscriptis per notarios in Canonizationis causa legitime adhibitos quibus instrumentis ipse sic usum se profitetur, ut aut certius aut fide dignius neget aliquid reperiri. 16 Juvat hac de re ipsum audire Mosconium,
;

G.C.

Authentica
diversi

Beatae

Acta,

et

horum
in

scriptores.

Inter varios

Waddingus
num
1808

Annalibus Minorum ad an77 varios auctores, qui

7'"'

lucnbra-

aactoret.

num.
:

gesta et miracula B. Clarse litteris m.andarunt, recenset his verbis Ejus g-esta plures scripserunt,-

primus omnium Vicarius supra nominatus Spoletanus; deinde quidam anonymus cujus narrationem Latinam per modum dialogi compactam
,

qui ante synopsim suam sic prsefatur Inter multa, quae mihi contig-it videre quibus mirabilem in Sanctis suis Deum esse non inficior, corpus beatae Clarae , ut dicitur de Cruce mirum in modum me cepit; quod per tot aunos integrum adhuc perseverat, videturque ab omnibus illuc
:
, ,

sux causam
'ionis

Italicam

reddidit

F.

Antonius Monte -Falcensis.

In meliorem reduxit formam Antonius Philotheus Horaodei Siculus anno mdlvi. Mox ad compen-

Inde magnus est peregTinorum concursus innumeraque pro acceptis beneficiis donaria cernuntur. Quod si defunctse corpus tanjproficiscentibus.
,

dium reductam
Lsidorus
mdci.
nensifl

Vitam
,

cultiori

exscripsit

stylo

Mosconius

et

excudit
,

Bononiae

anno

tam apud omnes sui parit admirationem religionemque excitat ac devotionem nou minus
,

Ex
,

Minoriti.s Marianus Marcus UlyssipoLudovicus de Miranda , et Ludovicus

Bebolledo.

Ex Aug-ustinianis Cardinalis SeripanPamphiJus

,

mibi persuadeo id factum iri si Vita illius mores, g-estaque perleg-antur. Et vero Deus benedictus multa Sanctis suis magnaque ostendit
,

dus, Josephus

Alphonsus de Orosco

vir doctissimus et sanctissiime opinionis in Chronicis Augustinianis, Hierouymus Komanus, Augrelus Seneusis; sed

omnium

exactissime illustris,

benevolentiaesigna; sed beatae Clarae, cujus vitam proposui dedit praecipua in cujus enim Sancti corde Dominica3 Passionis mysteria conspecta umquam fuerunt? Certe cum hasc in
scribere
,
:

siraus

D. Ang-ustinus Antoiinez
,

moderator pri-

marias cathedraj Salamantina? mox archiepiscopus Compostellanus piae memoriae summseque eruditionis vir uotissimus quera eg-o reverenter suspiciebam. De ea largius ag-unt Joannes Marquez, vir doctus in libro de Orig-inc Eremitarum
, ,

corde B. Claras reperta fuerint a multis visa, illorumque testimonio posteris prodita , quis non
confitebitur,

Deum

prascipuo illam

amore prosecu-

tum

fuisse

sancti Augrustini, et
qui Acta

Manuel de

la

Cerda in sua

Laurea Conirabricensi.
hujus bealn
Virginis

conscrijm:-

runf,

H. His possem superaddere R. P. Cornelium Curtium Augustinianum, variosque alios ejusdem Vitse scriptores, quorum elenchum Piergilius ltalicis S. Claraa Actis prmmisiU Verum illis omnibus pneferrem ipsam Piergilii tucubrationem, nisi idiomate Italica conscripta esset, et Latinam tam magni operis versionem reformi-

17 Cum erg*o apud omnes jucundissima sit mttkodum hujus Virginis recordatio , merito ab omnibus expetitum non ignoro ut aliquando de vita moribus miraculisque per eam factis , aliquid litteris mandaretur. Quas res effecit ut quam
,

dilig-entissime

quassiverim
:

de rebus
libelli,

monumenta

extarent his et tandem parvi quidam

,

si

quaa

partim Latino partim vulg-ari sermone conscripti, diversis sub auctorum nominibus, in manus meas venerunt; qui cum auctoritatem et tantarum

darem nam
:

hic biographus Italus, de quo Jacobithis inter Scriptores Umbrias pag. 67 meminit in ipso S. Claroz monasterio et alibi authentica
consutuit, ut in prmfatione sua lecto-

rerum orig-inem non ostenderent certior de iis rebus est ab omnibus desiderata fides. Quamobrem cum in tali essem ambig-uitate cum nonnulli
,

documenta

illorum librorum mihi viderentur a veritate alieni,

rem monet,iisque mature discussis,magna rerum

Vitam et miracula hujus beatse Virginis in quatuor partes operose divisit,suam~ que tucubrationem Futginii anno lGLU edidit. Mihi non vacat difjusum istud Opus Latine interpretari, tum quod linguam Italicam non satis calleam, tum quod hano Vitam nusquam ab AugusiinianisLatine versam invenerim.Attamen ex illa subinde excerpam nonnulla ad illustrandam brcrmn-w Vitam Lalinam huic Comnentaria prxvio subnectendam, de qua nunc pauca prtemonebo. L8 Equidemoptassem, ut obtinere potuissemus fidele apographum, ex veteribus Mss. instru"nndsdesumptum, quod olim Papebrochius noster frustra petiit, ut ipse ad memoratum Piergilii elenchum in margine notavit. Sed hunc defectum aliquo sattem modo supplebit Compendimn de Vita, miraeulis, et revelationibus
,

ngtitia instructus

ad hoc praecipuum totius operis fundamentum me Quod dum animo volutarem et quid de iis esset agendum , diu noctuque cog*itarem, Deo tandem et Clarse virg-inis annuentibus meri' tis , quatuor principalium codicum libri ex ordine Sedis Apostolicaa compositorum, traditi mihi v fuerunt; qui in beata? Clarte monasterio
contuli.
, ,

divino

quodam

beneficio sunt reperti

iu

quibus agitur

de Vita , moribus , conversione miraculis et , revelationibus beatse Claras necnon alter codex de iisdem rebus conscriptus a Bereng-ario qui , tunc erat reverendissimi D. Petri episcopi Spo:

1'itam ejua

Lntinc contravit l*i-

dorus Afotconius,

ejusdem Sedis Apostolicae auctoritate confecta

Insuper privileg-ia seu g-ratia? sumPontificum in prog-ressu canonizationis concessaB. Praaterea compendia de praamissis de

letini vicarius.

morum

magnis
a

in

pag-inis, sed sine ordine distributis,

me
lis

inventa

fuerunt.
ii

beata;

de Cruce Montis-Falconis oppidi in bria; ex vetustissimis codicibus ccenobii

C10P83
beatffl

Um-

Claraa

repertis

extractum

et

in

editum,
Trrhiutis

ejusdem lucem
Jo-

auotwe

Isidoro

Mosconio Jurisconsulto

dar

Quibus confisus in hanc veni sententiam ut compendium de vita beata^ Claras virg-inis ex dictis libns et codicibus confectum , in lucem dare possem. Ut vero praedicta fidem habeant firnuorem, a primis codicum illorum elementis orprog-rediarque ita, ut hac
scriptioue mea certius aut fide dignius reperiatur. Dein-

a^

fidtm

tn-

clarissimo. Bononiaa apud lueredes annis Rossii mdci. Hanc Actorum ac

mlnlaut

rumsynopsim mihi

miracuio-

ptacuit recudere,

Lattna est, tum quia ab erudito auctore chwpiscopi Bononiensis Vicario generali

tum quia
et

ar-

extracta est ex vetustissimis codicibus, non diu

fidetiter

puvfationem suam ita conctudit Ex quibus, lector amantissime, hanc meam compilationem bre:

WWMftum Actorum concinnandum adhibuit%

,

llS reCemet SUmma caP ita wl ou^dam fragmenta manuscHptorum codicum quos ad

LnTT

vi

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

vi

hanc formam redeg-imus, et talis fuit ordo servatus a prima ipsius institutionc. Modo a priraa istiua Vitam describendi forma cxordiaet in

sermone

007
iLCfUlk

loofa fcestes,

ginta et

omnibus computatis, trecentos septuaultra, et cum gravi comminatione pcenaut

G. C.

mur; deinde ad

rum

demus. Obsecro itaque, ne sententiarum aut eleg-antiarnm copias exspectes qnoniam ; potius auctoritate,

ea, qu;e historiam declarant, acce-

eos jurare fecerunt,

supra articulorum

jreneralitate, et supra vita, conversatione, et mi-

quam

ornato dicendi modo hoc

ausus.

meum

raculis Clarffi prsedictffi, et supor toto negotio de his, quffi scrirent, sine admistione alirujus falaitatis,

insti-

tutum comprobare sum

puram

et

meram

dicerent veritatem, remo-

Posteris concedo

to orani

qmtauaornatissententiisproponant. Vale. Jgitur tn hoc Vitseac miraculorum compendio

amore, et ceteris, et eos examinaverunt, ipsorum dicta per publicoa soribas

suos iu scriptis
redigi
facientcs

odio, tiraore et

mum commendanda est auctoritas

su opusculi identidem elucet ex

potissi-

qum

ad

in decur-

mandatum

citatis

documentorum

veterum

testimoniis, quibus auctor margines opplevit. Tamen in hac editione nostra

etiam ipsorum commissariorum magister Berengarius procurator prmdictus juravit dicere veritatem et quid crederet, et quid aciret de vita, conversatione et miraculis
dictffi

omittam frequentes
quia
et

Clara;.

illas

processuum

Prffidictorum au-

assigmi

jam dudum typis excusx, longoque fide candidi viri satis probatx sunt. 19 Denique laudatus biographus

citationes,

usu

et

tem omnium dicta juxta vestroB Sanctitatis mandatum in aoriptis per notarios redaota el sub eorum
inclusa fecerunt inquisitores prsedictffi vestrae Sanctitati per nuntios prffisentari et per suas litteras vestrce Sanctitati rescribunt et refemnt,
sigillis
, ,

authentica
docuntentti

paginis sequentibus prologi sai asserit injuridico Processu adbeatificationem vel canonizationem B. Clarse trecentos et septuaginta testes examinatos fuisse,
Pontifice factam esse relationem, quse sic sonat Proposito dudum in
:

se

numquam
et

perpendere potuisse aliquod, propter

testes

et

hac de re coram coram

et

summo

quod posset aliqua haberi suspicio contra

prasdictos,
tio

deventum

fuisse in prrefato nejro-

B consistorio
Assisiatis,

Sanctitate vestra,

Pater sancol!eg-io-

ctissime, pro parle venerabilium

Fulg-inatis
et

patrum Spoletani,

episcoporum,
et

rum

cum omni puritate ad Processum. Post hac Mosconius recitat ordinem examinis et Mss. E Codicum, exquibus desumpsit compendium Vitce, quod post hunc Commentarium prsevium recude?nus.

et

conventnum,
et

universitatnm PerusinBe,

Spoletanffi,

Fulginatis,

villarum,
recolendffi

locorum memorias Clara

multorum castrorum, Spoletini Dueatus, quod

praedicta/

dum

vive-

III.

Argumenta
hanc
suo

quibus

PP.
ad-

ret, nitore sanctitatisemiouit,

coruscatione resplen-

duit, ac multis

magmis tam ante quam post suum

ad famam
prae-

Franciscani

beatam VirOrdini

obitum [miraculis] coruscavit,

dictomm
ut

ginem
scribunt.

tertio

supplicatione facta pro parte ipsorum, placeat Sanctitati vestrae facere inquiri, et

reperta veritate de praedictis, ipsam Claram catalog-o

universas

Sanctorum adscribere, ipsamque facere per ecolesias honore congruo solenniter

Varii

venerari; Sanctitas vestra a

personis apud

me

Neapolione sancti
dignis
et

Adriaui Cardinale, qui a fide

juratis

Franciscani hanc beatam Ordini suo vindicant, quamvis in diversas vias abeant, ut illarn opinionem suam probent quemadmodum Waddingus in
scriptores

Wnddiniju$ refellit

Virginem

tertio

0M, qui a%ii

i

inif.

Sedem Apostolicam super praedictis de vestro mandato inquisivi et retuli, iuformatione recepta, commisit et mandavit per Apostolicas
Perusino et Urbevetano episcopis, ac mag-istro Reinaldo de sancta Arthemia, Canonico Petrag-oricensi cappellano
litteras venerahilibus patribus
(j

Annalibus Minorum ad

annum
:

Christi

13US

num.

67 testatur his verbis

tua est beata et miraculosa

Falci,
sito in

Scotum mor etiam hoo anno xvi Kalendas Septembris

Prieter
virg*o Clara,

oppido Montise
re-

alto colle Vallis Spoletanae,

g-ione civitatis Fulginei, oriunda. Multi ex nostris,

nostro, nostrique palatii auditori

causarum Duca-

mag-no

tus Spoletani Rectori, ut ipsi vel duo eorum in de vita, conversalocis, ubi expedire viderint,
tione
et

instituto,

tertio S. Francisci adscribunt conatu neque tamen inter se conveniunt. Alisub hoc eodem semper vixisse et qui volunt
, ,

miraculis

Claras

prsedictae

ceterisque

obiissej divisis

tamen

inter se sanctimonialibus,

hujusmodi conting-entibus, juxta formam, quam eis sub bulla vestra

circumstantiis neg-otium
transmisistis
quffi

post Clarffi
rat

mortem monasterium, quod

ante fue-

inclusam, inquircrent veritatem, et invenirent in scriptis redacta. sub testimonio sig-illorum suorum per viros idoneos ad Sedem

Franciseanum, evasisse Aug-ustinianum. Alii vero admittunt, sub reg-ula sancti Au^ustini
militasse
j

cique

nomen

sed in habitu sancti Francisci incessisse, licet enim, inquiunt, sub dedisse
:

Apostolicam destinarent

et

eisdem Commissariis

n- quibus

tunm Ario

de bonis dicti monasterii per alias vestras litteras certum salarium statuistis. 20 Qui episcopus Perusinus et magister Keinaldus rector Spoletani Ducatus, commissarii supradicti, receptis
praefatis
litteris,

alicujus sancti regnla quis vivat, non tamcn sequitnr, ejus adscribendum esse sodalitio ; sicuti

neque

Fratres

Praadicatores dicuntur ex Ordine

S. Augustini,

neque

aliie

plures Eeliglones,

quia

rum
psil.

suno-

in
,

Ioco

dicti

psiu exccr-

anno Domonasterii de Monte-Falco prffidicto die vi mensis Septembris, per inini mcccxviii, mag-istrum Bereng-arium de sancto Affricano syn-

sub ejus reg-ula militant; neque illffi, quffi sancti Benedicti servant instituta, ab eo denominatiouem accipiunt. Alii demum sub initio SU8B vitce

in

primo reclusorio vixisse volunt juxta

;

in>ti-

tuta tertii Ordinis

dcinde

dicum et procuratorem et procuratorio nomine dictorum episcnporum, praelatorum et Capitulorum ac universitatum cum suis procuratoriis et syndieatibus prsesentatis, ac praes ito ab ipso Besolemnireng-ario de calumnia et veritate dicenda
terluramento,
infrascriptis,

Crucis, a sorore erecto,

stini

reg-ulam et

vitffi

cum normam

monasterio sanctae ceteris sociis S. Augaiin

accepisse a Gerardo
ftanc B.

Spoletano episcopo.
22 Ejfo fateor, nihil ccrtum aut firmum in hac re me potuisse invenire, per quod nostris ad-

Qaram
tcrtio

in

Ordi-

productisque articulis et testibus

et tempore supraaliis

scriptis

et

receperunt loco subsequenter pluribus

scriberem Virginem sanctissimam et clare constat, tum ex Processu

vitffi,

imo expresse tum ex

X\ll,

ru

i".

Fian-

ci$ci vixissc

diebus et

compendio ejusdem, ex

bullis

Pontifiois Joannia ac moituam

esst,

663
irtTflith

DE

B.

CLAKA DE CRUCE VIRGINE

g-ulare aut insolitum est, quasdam porsonas sub habitu unius Relig-ionis ct reg-ula alterius incedere, ut etiam hodie non fiat. Ut omittam omnia ferme prima?va monasteria Clarissarum, quas sub habitu Franciscano et reg"ula S Benedicti iucepe-

G. C.

paucis [annis] post ejus mortem datiSj ex Vita biennio post deccssum per Bereng-arium Africanum Vicarium Spoletanum coneinnata, atque ex aliis monunientis, cam observasse reg-ulam
et

WII,

sancii Augnistini, a Gerardo episcopo etiam Spoletnao acceptam, sub eaque militasse annis decem

ex Actis et summario Processus subjungam, Unde primum nostrorum assertum subsistere non potest, illam scilicet Franciscanam fuisse, etpost ejus mortem monasterium Augustiet

et octo,

ut

mox

tumcn

uianum evasisse. 23 Quod vcro ad secundum

assertum,

primo tomo nostrornm nonne omnes ejusdem sanctimoniales Ordinis S. Dominici sub habitu Dominicano et regula vivunt Aug*ustiniana ? Et Neapoli duo subsunt reg-imini Minorum reg-ia monasteria sanctimonialium, utpote sanctae Mariaa
,

runt

ut

videre
et

est

in

Annalium

reg-istro

et tertium attinet

Mag-dalenae, et sanctae

(/mbugdtim
ratiunculit
eontaulit,

Mariaa ^Eg-yptiacae,
S.

qua?
;

aliqnanto videntur
et

probabile reddere

antiquic imag-ines

pictur per universam Val-

lem Spoletanam
exposita?,

et

Umbriaj

provinciam palam

quarum

aliquas ipsemet vidi anno mille-

sed regiilamprofitcnturS. Augustini. In monasteriode Vedano urbis Mediolanensis Ordinis S. Aug-ustini major pars monialium incedebat in habitu S. Clarae

chordam seu cing-ulum portant

Francisci

simo sexcentesimo

decimo octavo,

dum

Perusi-

sub reg-ula

S.

Augustini, donec post aliquot annos

um

proficisrercr;

unamque
et

tustissimain.

Imo

ab amico vein propria ecclesia, in qua

accepi

separataa sunt a minori parte, qua? Aug-ustinianum

l;

sanctissimum jacet corpus, in ipso pariete ejus cffifricm sub lioc habitu et scapulario Franciscano conspexi. Adde, non sine omni fundamento aut absquc aliqua hujusmodi ratione beata3 Virg-inis sanctissimum corpus intcr moniales Aug-ustinianas conditum, in monasterio posito in conspectu Aug-ustinianorum Fratrum, proxime habitantium asservatnm, per plurimos annos habitu contectum et indutum Franciscano donec anno mdlxxvii sub Pontificatu Greg-orii XIII decretum fuit per illustrissimos dominos Cardinales, interpretationi decretorum saeri concilii Tridentini praapositos, UT RESTITUEIIETUII EIDEM COUPORI HABITUS OllDINIS SAMTl AUGUSTINI, NECNON 1'ICTUIIIS ET IMAGINIBUS
,

habitum et institutum praeferebat, et reg"ulam susceperunt S. Clarse ex preescripto Eug-enii IV, concesso eis pro sua babitationemonasteriidimidio, prout sub anno tertio Nicolai V alias larg*ius referemus.

26 Similiter evenit in monasteriis aliis, quse etiitamopipassim nos suis temporibus lectori offeremus. Sed ^cmsuam et hoc ipsum monasterium Montis-Falci suas pas- l *mi*e presse vicissitudines circa habitum externum, constat ex gravi lite, orta sub Sixto IV et Inno-

sum

a
'

centio VIII inter Constantinum episcopum Spoletanum ac Generalem Ordinis S. Aug-ustini, et quasdam Claram, Constantiam ac BartholomEeam

pro monialibus dicti monasterii sanctse Claras de Monte-Falcone se g-erentes, ex una parte, et ab-

DE EA FACTIS APTAItETUR HABITUS ET COLOIt, QUI eidum Okdini conveniat. Et qua constitutione aperte
infcrtur, per illud

batissam ac ceteras moniales praedicti monasterii ex altera, circa quasdam litteras a prasdicto Innocentio concessas pro habitu mutando et deferendo Fransciscano, quas una pars prsetendebat fuisse subreptitias. Duravit longo tempore contentio,

tempus corpus contectum

fuisse

habitu Franciscano, et euradem expressisse imag*inei

eum

mb

Ur.

tia rrgultt

S, Francitci
viiliittase,

h;i'c adde, baberi in vetusta Leg-enda ab auctore anonvino scripta, et per Antonium Philotheum Homodci Siculum correcta sanctissimam Virg-unculam, dum in reclusorio S.' Hluminati prope carceres S. Leonardi in tenera

24 A.l

Italicc

processum est usque ad gravissimas censuras etetiam oppidi interdictum. Tandem dum ulterius
et

ffitatula moraretur, poenitentem vitam duxisse, ex eleemosynis vixisse, habitum despectum, scapularium ct caputium portassc, quae potius Fran-

proeederetur coram Guilielmo de Perrenis, causarum Apostolici palatii auditore, commissa est causa Juliano episeopo Ostiensi, sancti Petri ad

Vincula nuncupato, et Raphaeli sancti Georg-ii ad Velum aureum Diacono, Cardinalibus

num

S.

ciscano habitui eonveniunt, quam Aug-ustiniano. Imo potius superius ostendi, sectatoribus
instituti
S.

Francisci et

S.

OrdiAug-ustini protectoribus,

tertii

Francisci familiaria

fuisse
et

hujusmodi

caputia,

de beato ivonc suis locis tractavi. Neque vero leg-itur hunc habitum mutasse, quando regulam S. Augnistini

dum

de

S.

Ludovico rege

qui re mature discussa, asperam contentionem F tandem reduxerunt ad suavem concordiam, praemissa per ipsum Pontificera suspensioue censura-

suscepit

observandam

sed retinuisse, uti expres-

seasseverat Frater Antonius a Monte-Falco beataa Virginis concivis in Leg-enda, quam de eadem (onscripsit anno millesimo quadring-entesimo septuagesimo quinto onjus autogTaphuni mihi transmissum fuit ex monasterio Montis-Lucis apud Perusium, in qua etiam ait, grandojvos
,

Hinc erg-o snspicer, fundaraentum suscepisse BB. Cherubinum de Spoleto et Bernardinum de Feltro, nec non Michaelem de Mediolano, qui ante centum
et plures

usque ad festum sunt haec anno mcdxci, ipso diplomate et litteris et amplius producemus.

rum

Nativitatis Domini. Acta ut sub illo tempore ex

virg-inalibus opportunius

ansa-

nos floruerunt, ut alios

taceam

recentiores,

vi-

ros sibi dixisse,

ct(e

quod viderint socias ejusdem sanVir^inis sub eodem habitu leucopbieo et

sca-

cram hancFeminam Franciscanisadscribendil non quod reg-uiam professa sit sancti Francisci,' sed quod vestem ejus aliquando fortassis
sub eo sanctissimum viderint cadaver, donec multis post anuis ex decreto prarato Cardinaliurn obductus s.t babitus Augrustinianus. Ex his omnibus ibidem Waddingus sic timide concludit In rebus mcertis nihil ausira definire praeterquam quod Aug-ustiniana fuerit professione, an item et mg-ra veste, nihil invenio firmnm aut certum
: ,

g*estaverit et

pulario.
priutquam regulam S,

Auguttim
amptexa
$et.

cs

am, vicinas
trenerahs

25 Minus verum fortassis alieui videbitur hoc nssertum, tum quia testis domestici videlicet Minorita?.; tum quia sing-ulare reputabitur, ut sub hahitu Franciscano, Aug-ustini vero reg-nla mililaverit. Fuit sane domesticus auctor Leg-eiuUe vir tamen omni excoptione major, per

Umbridoctri-

reg-iones,

et in

quo aperte probetur,

jecturie.

ipsa

Urbe a

et

adversaa refellantur con-

na, a p.etate,

publicis

muniis,
notus,

et vicariatua

officio

omnibus

rus, uti alias larg-ius

omnibus cbadicemus. Deindenon ita sin-

JL

P0St atamen auctorill ^nimosresumens y d po mo . etnovis documentis instructus *". ut ait,

in Annanous Minorum ad annum Christi 1491 num. 65

t

QP 3 U '""''
instruciM

post

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

post narratas varias monasterii sanctee Crucis vicissitudines ita scribit Hoc tempore multisque annis consequentibus in eo monasterio corpus beatae Clara; Montis Falci habitu Franciscano obductum conspiciebatur, eaque veste Virginem sibi apparuisse, et a morbo, quo vehementer afflictabatur, mirabiliter liberasse testata est nobilis heroina Maria Emanuel Comitis sancti Stephani
:

rii

conservato

licet

reccnti

charactere,

nimia-

ioii
c<

que manifesta mutatione conspiciatur sancti Francisci nomen in Augustini mutatum. Unde Piergilufs
ctioni
,

ut vetustee scriptioni

et

recenti

corre-

sive corruptioni
:

calamum accommodaret
;
.

dixisse

narrat Ecce P ater, S Augusti ntjs eccesanctus F ranciscus Ac multum hoc discrepat a contentis in Processu. Sincerius et fidelius cecinit Achilles JSgidius, nobilis MontisFalcensis. qui
visis processibus, cannine heroico totam Virginis Vitam composuit, imposito titulo

filia,

Alvari de Bassano Marchionis sanct Crucis lectissima conjux. Quare beneticium aliqualiter

compensatura ad Montem-Falcum profecta pretiosam thecam crystallinam, repngulis vectibusque argenteis compaginatam corpori condendo habitumque sericum cineritii coloris eidem operiendo anno mdlxxvii die x Aprilis donavit. At dum habitus hic removeri tentatur jussu
,

Clareidos, Ita porro visionem expressit

Sanctorumque Dei cadesti lumine fulgens

Visusadesse chorus, quos inter signifer ille, Stigmata sacra ferens, aderat; cui talia Virgo Mi Francisce Pater, celso delapsus olympo Quam mihi pulcherades famulam ne dcsere vilem, Aspice me famulam suprema in mortc natantom Atque tuo sub praesidio patrocinioque tuere. Nihil ergo mirum, si per Vallem Spoletanam passim conspiciantur imagines habitu Francisca:
!

Fulvii

Ursini episcopi Spoletani, magme oriuntur contentiones inter Franciscanos et Eremitas Augustinianos, contendentibus utrisque non alia

quam sua veste contegi debere eodemque anno die xvn Octobris prodiit decretum sacrse Couj

tis,

gregationis interpretumconcilii Tridentini statuenut alias dixi, reddi deberi sancto corpori
obvelaqui re-

g habitum Augustinianum. A quo tempore tum fuerit habitu Franciscano, nemo est
ferat.

Certum

est,

non

nisi

auctoritate potuisse uuferri.

tantorum principum Quid in suae causae

no; sed et in ipsa, in qua jacet, ecclesia, uti alias monui, ab anno mcccxxxiii ita omnibus pro- E stat ejus imago. Eain sub isto habitu tunc, ibidem prope suggestum curavit depiugi nobilis vir Joat Rector Ducatus Spoletani annes de Amelio
,
j

tutelam tunc produxerintFranciscani, nescio. Scio certocertius, quod licet regulee professione Virgo
fuerit Augustiniana,

maleferiatus aliquis tentavit cultro vel ferro chor-

eam

Franciscanis fuisse multis

dam sive funiculum nodosum eradere quod men non ita obtinuit, ut in hodiernum diem
,

ta-

et

vinculis adstrictam.
eamdcm
val,
i

prsecincta chorda et iutenta fraus aperte

tem reno-

28 In primo reclusorio sanctfe Uluminatae sub habitu etconversatione tertii Ordinis sancti Francisci semper vixit, donec in monasterio sanctaa

Crucis

ab

episcopo

Spoletano

regulam accepit

nou dignoscantur. In ecclesia Franciscanorum Conventualium illius oppidi circa annum mcdl celebris pictor Bennotius Florentinus suo penicillo sub hac veste illam effigiavit, multique alii alibi similiter
expresserunt,

sancti Augustini, quod et ipse Baptista Piergilius; illius monasterii pridem confessarius , et oppidi-

30

Waddingus ibidem num.

68 aliud argu-

fertortcon/

Montis-Falci Vicarius
ctissimse Virginis

foraneus

qui nuper san-

mentum desumit cx magno

quode
beri asserit
'.

codice Processus, in

wj *u, p(

Vitam

diffnse conscripsit,

sum-

vestibus istius sanctne Virginis hiec ha-

JjjJ[

moque studio Augustinianam descripsit, ex processu Actisque Virginis a se lectis liberrime concedit. Ille

idem confessarios in monasterio sanct Crucis sub regula sancti Augustini eam habuisse Franciscanos, quorum plerosque enumerat , lubens fatetur morienti non alios quam duos ad;

Sana existens unam solam tunicam et rudemde gattinello portabat. Deinde ex illa eam panni specie infert, S. Claram indutam fuisse veste, qualem gestant MinoritcV, quibus tunica de
gattinello prxscribitur.

stitisse

quem perperam Thomas

confessarium , de Herrera noster amiconjicit escus in suo Alphabeto Augustiniano sui Franciscum fratrem germanum se instituti, et Laudes ejus in funere pro concione cele-

Franciscanos

Thomam

Denique ex his omnibus sequentem conclusionem Non itaque absque omni prorsus fundamento Franciscani aliquam sibi vendicarunt partem in
ratiociniis suis deducit

praeclarissima ista Virgine,

dum

a puerilia et in F

ipso virtutis exordio sub illorura vestc ct magisteduni ctiam sub iustituto S. Aurio instructa sit
:

enarrat.

Franciscauus ; bravit Jacobus Gontius lector Dommica? plorandis mysteriis, instrumentisque repertis, adsciscitur F. MassaePassionis in corde vte sanGuardianus Fulginas. Processui de

ex-

gustiui consiliarios et confessores habuerit Franciscanos; dura itera prsecipuos suae famre et gloria3

promotores senserit eosdem.

ce pretiosum

us Apostohca forctimoniaet miraculis auctoritate mcccxviii in ecclesia mando datur initium anno Damiam cuMinorum assessoribus Erancisco MeVirginis fratre, et Francisco stode Tudertino Guardiano Montis-laloi. Mevaniensi, vantulo apenendo et exProcessu Avenionem perducto,
,

tanto sui

Habeant pacifihuuc thesaurum , exultcnt merito instituti oruamento Patres Augustiniani ;

at liceat. et aliis exultationis esse participes, qui fuerunt ct instructionis; liceat etiam Franciscanis

aliquando
qui

tituli

suam dicere, quibus tot suppetunt quoquo modo eam sibi vendicandi. Coucecxactius

dunt,

de

ilia

scripserunt,

saltcin

aminando successive
les Franciscani,

Cardinatres fuere designati

donec in mouasterio sanctie

scepit
et
;

Crucis

rcgulam su-

et

^W
senten*

de Furno, tituh S MarReginaldus episcopus Ostientini in.Montibusj Tusculanus. Pra> alter, episeopus sis, Bertrandus seu Processibus, qu codicibus cipui in Actuum testificantur , compellantur virtutes et miracula Processus per omnes libros aut Franciscani nullus nominatur Augustinianus. illi sanctum Fransub mortcm apparuisse
Vitalis
j

Augustiniauam, Franciscanam habitu fuisse nec post susceptam illam reguconversatione

eo-

aut lam affcctum deposuit erga Franciscanos,

rum

abhorruit instructioncm.
illi

possint

Ut quid ergo non aliqualiter dicere suam, ut sub suo

poitavit,

T
j

cis^cum,
,.

cujus amore
.

Citcanorum

habetur

< semper ft CTU S P ATE B FltAN CI S CU S, EcCE SAN apud moniales sui monastein Processu,

jM *

habitu dcpingerc, qme illum sancti Augustmi .sancus ac Canonici K-gularcs Antoniura Ulyssipponensem Augustinianum ctum Franciscanus. Hjbc depingunt, ctsipostca evaserit
certis monumentis habes? quae ex fidis tabulis et tertium tomum, ubi de sanctissima post editum hac

non

se-

670
II' K'Kfc

DE

B.

CLARA DE CRUCE VIRGINE

Joannam rectricem
leges domesticas

G.C.

hac Virg"ine sorraonera institui. mihi subministrasuspicor, deiLceps tis, lectorifl exponerem judicio,
dicturum non adco inanesfuisse hactenus Minorum conatus circa jus aliquod in tauta Virginis g-loria sibi vendicandum. His relatis pro una parte, nunc argumentum alterius partis audiamus.

forsitan consuetudines au%

ad tertiam S Francisci regidam confonnasse, ut in sua congregatione ordinatus quidam vivendi modus observaretur. Sed statim addit, virgines illas hanc vivendi normam sine
ulta obtigatione usurpasse,et rectricisux sine voto obedientise humiliter obedivisse, quemadmo-

g IV.

Responsa,

quibus PP.

Au

gustiniani

argumenta PP. Fran

ciscanorura refellunt.
joannes Marquezius Ilispanus in Origine J eremUarum Ordinis S. Augustini cap. 25, Martino Gallus in et Simplicianus a sancto et Historia Sanctorum ejusdem Ordinis pag. 553
passequentibus, aliique scriptores Augustiani negant, in monasteriis seu reclusosim rotunde vixit, tunc reguriis, in quibus hxc B. Clara

Scrtptom
AuguBtiniaiii

IVaiUm

pilffl

i)

lam tertii Ordinis Franciscani usitatam fuisse. BeaP. Cornelius Curtius in Vita istius Einc anno 1686 Colonise recusa est, num. qitcC ttc,
/.'.

di

ordinatii atque ornaV6 sic scribit: Ritc itaque quoque vivcntis virg-inurn habitaoulis, de certa assumprent ct tenerent permethodo, quam

dum ex authenticis testimoniis et Actis colligi affirmat.Quamvis hoc loco Piergilius nimiumFrariciscanis concedere videatur ,tamen nosetiam gratis demus, illam virginum congregationem ante annum 1290 pterasque consuetudines tertise S. Francisci regulte conformeshabuisse.An inde sequitur, S. Claram ejusque socias Ordini Franciscano accensendas esse? Si Franciscani id velint, igitur non immerito Antonius de Heredia Benedictinus ad diem xn Augusti inter Sanctas Ordinis sui recensuit S. Claram Assisiatem, eo quodhsecvirgo sub initium conversionis suae in monasterio Benedictino vixerit, et maxima ex parte regutam sancti Benedicti observaverit, ut tomo 2 Augusti in Opere nostro pag. 742 et 743 osiendimus, ubi tamen hanc Benedictinorum quorumdam prictensionem rejecimus. Demum jure Benedictini vindicabunt Ordini suo omnia ferme primseva monasteria Clarissarum, quae sub babitu
Pranciscano et rng^ula
S.

Benedicti inceperunt, ut

petuo,
et

consuli

coeptum.
antistitae

Uncteuus
nof ma
vitse

enim
illis

judicifuerat.

Waddingus supra num. 85 diserte fatetur. 34 Possem hoc loco colligere mutta argumenta,

gut ab omni

um imperium Plaouit tandem ooBnobiie magni

celebris et recepta

in

plcrisque

Patris Ang-ustini regula,

quam

pro sua auctoet Gerardus Npolotinus episcopu* sartam tectaraque ab omnibus in posteruni ritate servatum iri voluit. Diptoma istius episcopi, quod

anno ChristiVlW) datumest, infra in Actisbeatze

Virginis

num.

14 et 15 referetur.^

Cum

igitur

Augustiniani hac negatione prsccipuum contrari.r njiinimiis ftt ndamentum suffodiant, Franciscanis incumbitprobare,anteannumChristi 1290, quo regula S. Augustini ab illis virginibus rece-

quam H. P Ludovicus Torellus Italice conscripsit, et in qua ad annum Christi 1200 a num. 70, sive tomo 5 istius Operis pag. 106 et sequentibus omnia R. P. Waddingi argumenta solide refutavit.Sedpotius pauca seligam ex laudato Piergitio, qui ab omni partium studio remotior censeri debet, cum numquam Ordini Augustiniano nomen dederit. Hic itaque auctor Italus in Vita S. Ciarae part. i
rali Ordinis S. Augustini,

quse scriptores Augustiniani Minoritis oppo- pnrtiwn studio remosuerunt, et ea facile mutuari ab Historia gene- tior videtur,

cap. 14 exBerengario, qui

duobus annis post

fe-

pta
cin
vnriis

est, in
is

monasterio sanctie Crucis aut aliis vicceuobiis tertiam regulam sui Ordinis obser-

licem beatee Virginis obitum conscripsit Acta ejus, refert hsec Latina verba Processn vero tempo:

iiuiiIi-

rtftitttut

vatam fuisse. 32 Neque illud fundamentum satis stabilitur exeo, quod S. Clara et ejus sodales conscientic am suamFranciscanis dirigendam committerent facile entm potuerunt virgines ista?, priusquam assumpsissent regutam S. Augustini, secundum
pias

ris

loco

praedicto,
,

qui pro monastcrio

constru-

ctus fuerat
praedicta,

aliqualiter ordinato,

Joanua rectrix

quasdam consuetudines vivere, et directores habere Franciscanos. Hoc nemo diffxtebitur, ut

opinor,

cum Waddingus supra num.

25 asserat,

Neapoli a Minoritis gubernari duo sanctimonialium rnonasteria, qiuv tamen regulam S. Augu T stini profttentur. Quinimo deinde num. 28 addit, in ijiso sancta? Crucis monasterio iltam Franciscanorum directionem posLsusceptam S .Augustini regulam etiani perseverasse Non existimo, moniales iltas Neapolitanas aliasve similes, qum subsunt regimini Minoritarum, propterea Ordini Franciscano adscribendas esse. Certe sancta Teresia non nisi Ordini Carmelitano annumerari potest, etiamsi varios ex aliis Religiosis familiis confessarios aut directorcs sibi elegerit.Itaque Franciscanis probandum sitperest, virgines iltas
.

ct aliae illius loci dominae a dicecesano unam de approbatis regulis petierc. Diozcesanus sive episcopus, qui hoc toco memoratur, erat Gerardus prsesut Spoletanus, a quo Joanna rectrix, et soror ejus Clara, alite sodales an~ no Christi\2W observandamacceperuntregulam S. Augustini, ut jam supra semel atque iterum diximus.

35 Verum jam ab anno prsecedente Nicolaus IV Papa tertiam S. Francisci regulam approbaverat ut Waddingus in Annatibus Minorum ad annum 12S9 num. 48 exponit his verbis
, :

argumencamw ad
/"} 1

"<?m,

Florebat hoc tcmpore tertius Ordo poenitentium, a sancto Francisco institutus, mirum in modum,

compluresque

patritii

viri

tum induebant, sanctasque

voluptate ac relig-ione
illis

eum habileges amplexi mag-na subjiciebantur, et jam

ac principes

uberes

etcum
ergitio,

/'i

in MonteFalco vel vicinia tertiam S.Francisci regulam ex prwscripto superiorum aut communi consensu servasse, quod Augustiniani inficiantur. 53 Hic aliquantulum liberatior fuit D. Baptista PiergiUus, et forte
cessit,

institutum fructus in tot utriusque sexus sanctissimis personis , quarum Vitas utroque tomo descripsimus. Proinde reg-ulam eisdem a santulit

cto
et

Francisco traditara, quibusdam pro temporis conditione additis , Apostolico confirmavit diplomate hoc anno (nimirum

personarum

Chri-

sti 12S9,

de quo ibi sermo

et
:

est)

Pontifex,

quod

Franciscanis plus con-

communiter circumfertur,

quam Augustiani
i

Italica S. Claraj part,

velint : nam in Vita cap. 15 sponte admittit,

habetur in Reg*esto

Vaticauo sub hac inscriptione Fhatribus et dilectis ik

Dilectis filiis
Sorohibus

Cheistof iliabus,

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI. 671 SORORIBTTS ORDINIS FraTRUM DE PCENITENdenturignorasse rem enim Ordini suo tam gloTIA TAM Pll^SENTIBtJS QUAM FUTURIS. RegU- riosam in Processu canonizationis non dissimu;

wrot
fi.C.

lam hanc nos dedimus

asceticis.
fi

inter

cetera

sancti

Pa-

tassent, si scivissent.

triarcha? opuscula, et commentariis illustravimus

tuin

ex

36

Ex his

conficio sequentcm ratiocinationem,

38 Dum autem Waddingus affirmat B. Claram habitu Franciscano indutam in VCtustis r picturis

Inxnebea-

reprxsentan, Piergtlius

,lipto)nate

tpiscopi

Spotetani,

qitam ab eruditis mature expendi desidero. Si pigp virgines istcV usque ad annum \2Wsubtertia S. Francisci regula vixerint, ut Waddingus contendit, cur illo temporc unara de approbatU reg-ulis petiere, et cur episcopus Spotctanus anno 1290 regulam S. Augustini eis pr vscripsit cum summus Pontifex anno pr<vcedente tertiam regulam S. Francisei edito diplomatejam approbasset ? Nonne prxsul Spoletanus brevius faciliusque respondisset, regulam S. Francisci, quam hactenus observaverant, jam ab ipso Romano
t

respondct a se visas l8 Mlrf ,. hac beata eant. virgo habitu Augustiniano induta depingitur. Tttm vero opinatur, hanc picturamm discrcpa)tei
t

...

** VSl nem Orami

,,

esse antiquissimas tabellas, in qttibus

Pontifice approbatam fuisse,eamque retinendam

assignasset? Adde, quod antistes Spoletayius satis innuat, virgines illas nondum sub certa et approbata regula rixisse, dum mense Junio anni 1290 ad eas inter alia sic scribit Sane pro parte vestra nobis est humiliter supplicatum, ut
:

cum domus
Bottacio
,

sanctae Crucis et saucta; Catarinas de

prope castrum Montis-Falci SpoletanEe ln quibus sub regulari observantia pladicecesis cidum "Deo disponitis impendere famulatum, sa-

tiam ortam esse ex dissidio monialium sanct<v Crucis, quarum plures seculo \v institutum et habitum S. Clnrte Assisiatis arripcrc (cntabant, aliis pattcioribus professionem Augustinianam rctinere volentibus, ut supcrius num. '!(> ex Waddingo retutimus. Certe eo temporc fucilc (icri potuit, ut moniates sanct v Crucis pro suo affcctu incor* ruptum B. Clnne corpus nunc Franciscano nttnc rursus Augustiniano habitu induercnt, ac ita depingijussonnt. Quidquid hac dc rc .sv/, *cum Augustiniani habeant principale, quoil est profdSSiO, Piergidus ex vulgari axiomatc COncludit, accessorium sive habitum suo principali addendum esse. At ego non video, ex habitu quidquam adversus Augustinianam S. Clarw professionem evinci nam teste Waddingo, moniales Neapoli- K
(
:

ad locum Kelig-ionis habiles videantur, certam regnlam.etalia, quseloco regulato conveniunt; vobis de speciali gratia concedere dignaremur. Nos igitur vestrum laudabile propositum in Domino commendantes, Christinnmineinvocato, beati
tis

Aug-ustini rcg'ulnm vobis auctoritate prtesentium duximus concedendam, quam per vos etalias Sorores,

quae in
et

eodem

loco fuerint pro tempore, volu-

mus
vari.

mnndamus

perpetuo inviolabiliter obser-

'

nl.

placi

tum

Audisne, quod virgines illas tantummodo disponerent vel cuperent, sub reg-ulari observantia placidum * Dco impendere famulatum ? Hinc sequi videtur, eas antea nondum sub regulari observantia, sed secundum lefjes quasdam domesticas sive consuetudines, vixisse. Denique cur Joanna rectrix, ejnsque socicc certam et approbatam regulam petiissent, si ab anno USOjam talcm
habuissent
?

tanx gestant chordam vel cingulum S, Francisci, etsi regulam S. Augitstini proftteantur. Non <trbitror.propterea Franciscanos luvcet simitia monasteria Ordini suo annumerarc. 39 Fortasse quispiamcum Waddingo objiciet, Dntfuotn lr "" frr S Clarnm in habitu Franciscano annttruisse nO' /iti-rttimivniP , qiuv per ejus interccsstoncm morbo Qregoril biti multeri, liberata ad Montem-Falconis perrexit, et pr&ter alia donaex grato animo obtulit vestem sericam cineritiicoloris, qua corpus hujus bcat.r Virginis operiretur. Sed respondeo, tites historicas ex revetationibus etiam sanctarum mulierum non esse decidendas,utjam dudum Papebrochius torno vi Maii a pag. 210 variis exemptis dcnaustrarit. Prxterea Gregorius XIII Pontifeoo et eminentissimiS. R. E. Cardinalesnonvidenturhanc apparitionem magni fcnsse, cum postea anno'V>n ediderint instrumentum cui prafigitur hic tituhts
. .

Declnratio sanctissimi domini nostri Grefforii divinn providentia Papffl XIII, illuatrissimorum et re-

C
tum tx
ipsis

^7

Waddingus supra num. 22

Waddmgi
rutionibus

antiquis instrumentis et regulam constare, quod B. Clara octodecim annis

S. Augustini observaverit.
serit,

ex fatetur Processu canonizationis

,

Piwterea num.

28

</.-

verendissimorum dominnrnm S |{. E, Cardinalium, decrctorum saori cnncilii Tridcntini Interpretum, strper eontrbverslo mter BR. PP. iuguatinlanoa et ft Franciseanos de beata Clara de Monte-Ealco
,

'
1

istum Processum a Franciscanis promotum

esse.

revfTcndissimo domino episoopo

Spoletanq exse-

et

cxaminatum

Attamen semper mordicus

habitu Francituetur, hanc beatam Virginem et usqite adannum L290 scano'indutamfuisse, mditassc. Sed insub terlia regula S. Francisci impugnat, et adverdePiergilius Waddingum modo Si B. Clasus eum Ualicc disserit hoc fere TixdeMonte-Falcoumquamtertio Qrdini S.Fran:

quendn. 40 Deinde illa dectaratio, per antistttem Spotetanum exseculioni mandanda, sic sonat Iteverendissime domine. Controvereiam, quaa in hoo Dominua noster libelin continetur, 8anctissimus
>.

tjul
(i
i

corput
(at-M

habltu /i-

gmtinlano
fndui,

illu>trissimis

Cardinalil>us

IntePpretationl

decre.
co-

cisci adscripta fuisset,

haud dubie Franciscani,

etexamini testium qui Processuicanonizationis non permisissent, eamsimphciter interfuerunt, sed nominari atumnam Ordinis S. Augustini; inauthenticisistisinstrumentisc.rprtnujHsst.ent, Francisci ad professwittam a tertia reguta S. Augustinianam transisse, itt atiqua pars nem hujus Virsplendoris, quiexprima tenenc
veri

torum saori concllii Tridentini DBpc utriauditl gnoscendam commisitj qul Ordinis procurationibus, et quiB 8D Utra usque decenteroonque parte addueebantur, mature ao
,
i

prajpositia,

Bideratis, postea

rem totam ad
'-

ejus Sanctitotem

retulerunt,

qui etinm
deolaravit,

iMitcntia

i^sorum Car
i

dlnalium

beatam

Claram

tfontere

Palco esse Ordinis

ssncti

Augrustini,

ideoque

atusqu Ponttficits redundaret. At in titteris teribusdocumentis hxc B. C ara tantummoo ve appellatur. Itaalumna Ordinis sancti Aug-ustmi in nta itli coievi, inquit, qui aue Franciscani aetores fuerunt, Qlmprmcipui et aost obitumB. regulxFranciscanw observanttam vi-

nj^*"^
i

habitumdlcti OrdiBtituendum esse corpori ejus Imafflnibus de ea facti ne c non picturis et

"
8flncti

Auffuat ini.

^Mm

Tua
t

Iffltur

quam

,n
i

ceteris dlcecesia buob

IooIs bsBo Ita exsequendfl

In

dul0

,,

,,

1):t
%

ei

bene

Domino

valebit.

Rotuas

ma:

die

xvn

Oetobri-s

moi.xwii.

Amplitudinis
8S

hanc tertim Augusti TomusUl-

672
ncroni
G.C.
tu:i',

DE
nii frater,

B.

CLARA DE CRUCE VIHGINE

et Marcus Ulyssiponensis in Chronico Lusitanico Minorum part. 2 Ub. 5 cap 43, qui tantum triginta tres vitse annos huic beaLv Virgini adscribunt. Errarunt etiam in assignando obitus anno Cherubinus Ghirardaccius Augustinianus, et laudatus Marcus Minorita, quorum prior in Historia Bononiensi lib. xi pag. 364- mortem S. Clarae mensi Decembri anni

PhilippusBoncompagraus Cardina-

diem xvn Augusti

lissancti Sixti.
tamque
ita

I)

in

41

Exhoc

publico eminentissimi viri testimo-

imaginibm
repr*tentari juttit.

nio patet, controversiam illam

mature examina-

tam

fuisse, auditis ssepe utriusque Ordinis pro-

curaroribus, et haud dubie Franciscanos pro sua opinione tunc attulisse omnia rationis et
auctoritaiis

momenta

quse in favorem

suum

colligere potuerunt.

vata

fuit, et

Lis illa postmodum renoin tribunalibus ecclesiasticis Hispa-

1298, et alter loco

f

nristi 1299

proxime citato eamdem anno perperam affigit. Jacobus Philippus

niae et Lusitaniae secundum memoratam curiee Romanse declarationem rursus decisa est, ut ex aulhenticis documentis probat Ulustrissimus An-

Bergomensis ex Ordine S. Augnstini in suo Supplemento Chronicorum ad annum Christi 1299 eiiam in hunc ultimum parachronismum
incidit.
44- Jam pergamus ad posthumam ejusdem beatm Virginis gloriam, de qua Waddingus in An-

tonius de Gouvea. episcopus Cyrenensis,post Vi-

tam Hispanicam S. Clarae de Monte-Falco, quam anno 1625 Matriti excudi jussit. Cum itaque PP. Franciscani post sedulum utriusque partis Utigantis examen causa ceciderint, gravissimis
hisce illustriumvirorumjudiciis adhseremus, et

Katimquc
clarvit

nalibus

Minorum ad annum
:

mi-

sententiam PP. Augusiinianorum longe probabiliorem putamus.

fianc bcatam

77 hxc habet Post mortem ad sui venerationem excitavit. Minorita quidam jussus preedicare in ejus exsequiis, oblitus

Christi 1308 num. miraculis clara omnes

raculis.

thema-

Virginem

Ordini
Francitca*

mus

42 Quapropter hunc paragraphum concludiverbis R. P. Thomse de Herrera, qui in Al:

quod pro funeralibus tus immissura proposuit

tis,

excog-itavit, istud divini:

Secundum nomen tuum

phabeto Augustiniano post elogium. B. Clarae #a

aliquando pro Clara inter SeEremiticam Ordinem. Dig-na profecto Virg-o, pro qua illufitrissimi Ordines decertarent. Cessittamen victoria Augfustinianis anno mdlxxvii, etdoinceps passim, publicis eeclesiasticorum principum decretie prohibentibus, Claram sub alio quam Augustiniano habitu deping-i, vel alterius fuisse
scribit

no adtcribi non pom.

Litiffatum
et

raphicum

laustua, universoque sermone non tamqnam defuuctam, sed tamquam virginem sanctam cohoncstavit in mag-nam sui auditorumque admirationem. Illavero interaliaprodig-ia puerum
sic
fcT

cumulo oppressum,

unum
g-uis,

aquis

duas mulieres, virumque E suffocatos ad vitam revocavit. Sanet

palearum

Ordinis afflmari. Et
:

certatum est maria sua fundatione et dotatione Aug-ustinianum fuit ct qua; moniales tempore Innocentii VIII illud ad Ordinem Clarissarura transferri intentarunt,
:

quidem manifesto jure a nostris coenobium enim sanctae Crucis a pri-

qui ex corde ejus effluxit, in ampulla servatus ebullitcum grave aliquod urbi imminet infortunium. Ejus dies festus summa celebritate

apud

Montefalcenses colitur, nec non dies Inventionis sanctasCrucis, quem illa pracipua observabat solemnitate.

numquain in suifl repetitis supplicibuslibellis, quos omnes vidi, Pontifici exposuerunt, Claram vel illius monastcrium sub divi Francisci regula aJiquando
militasse. Econtra vero Constantinus episcopus Spoletanius et Fratres Eremitani clamabant,

45 Maxime tamen hanc B. Claram celebrem reddiderunt mysteria Dominicm Passionis, qux moniales in corde ejus expressa invenerunt post mortem, et dequibus Comelius Curtius Augustinianus xn Vita hujus beatm Virginis scribit sequentia Justis ritu Catholico
:

et in

ejm

corde invcnla, sunt

sac?*a

Domi-

nicx Passio111

initru-

injustum

virginem Claram, quibus semper praefuerat Augustinus. Duplex sane fuit Clara et utraque clarissima, propinqua tempore et patria vioina. Illa Assisii in Umbria,
Monti-Ialchidin Ducatu Spoletano orta, et qui omnia, proutvuit, cuilibet ex his sacris Relig-ionibus unam donavit Claram, qua totum Ordinein redderet clarum, et sanctitatis radiis illustrahffic

esse, sibi sine causa auferri coenobiura et

dividit

deliberaPlacuit demum aperire corpus, et investigare, si quid forte prater naturam istic
re.

nam sensuura deliquium passa fuerat. Coire igitur omnes, et quid facto opus, raaturo consilio
reperiri

monitas sanctimoniales in spem veniunt, latere arcanum aliquod mysterium in ejuspracordiis, qua3 tam crebro ad sacram Passionis Dominicaj memo-

persolutis, caBlitus menta,

cisca, cui plus

animi et

fidei erat,

ret.

Nunc ad aliam discussionem progrediamur.

tiura assumit. Secat

queat Prananatorai* exerci-

capite grrandius invenit

corpus medium, et cor infantuli

;

praeter id, fellis

% V. Tempus, quo Beata

fert ordo naturaa. Hic rursus haasitare oranes, sollicitare precibus et rogare, fasne sit lpsura etiam cor ferro scrutari

norem, quam

sedem du-

Deum

obiit,

et

sacra Dominicae Passionis mysteria, quae moniales cordi ejus im

46 Audendi auspicium visa est sca quasi divinitus accipere,

e't

eadem Franciante fusis

quorum
lasi(IU hic de-

piis

cryrais,
3

dividit istud in partes asquales.

pressa post

mortem invenerunt.

nenbus hvidfa
Beafaanno
{

tera cordis parte Jesu Christi cruci afiki et vul"

P^t^ZS^
rera

raauditara

Et ecce parent orania in eo Passioni'

icribitur ac

rcprxsentatur.

U/>/

htvc

beata Virgo
attingeret',
in

1808 obiii
quadragcnaria.

tannum

gvantwl lkmum<m,

abtpsapene infantia constanter perseveraverat ut ex compendio Actorum infra edendo

In hac
S. CIar8

quadragesimum t-etatis anno Christi micujus amore et obseauio

patebii.

xtate assignanda, et eodem mortis anno computando inter exacliores Actorum scnptores convenit. Unde corrigendi sunt PhilinpusFerrarius in Catalogo Sanctorum Italue ad

BSr"^ m mque
acuieatus, q

j pori fio vmcebantur. Juxtim erat alius nerv culus cu, cusp ls ferruginea, dura et acumTnata
,

clav.cul, duri, acuti viores ex breviori fil

sig-nati ura videbatur. Pen de bant.rtmlem ex tribus nerviculis, quasi filif tres
,

ni^ri

quorum 4

lon&ior

^^
du

'

bre

circuius

S SSSTS'
Moscomus
et

coronam spineam referebat Tie nerviculorum qu.dam multa vTeTJol qUam SP0Dgiam iDte, 'P- "bantu
.

-rsss:

Curhus

m dextera cordis parte ponunt.

DIE DECIMA OCTAVA A.TOUSTL

nunt, a Piergilio in altera collocari, Esec rentia etiam patet ex imagine asri incisa,
Vwrtiilins ArlisIfaUe / ^.CHv^pr,r/i.r l,r/. fideliter in minorem formam contraximus,
/

678
G. c.

diffe-

quam
IJ/ll
> /

Prajlatorum ac rectorum, ncc non multorum peritorumutriusquejurisetLectonnii in theoloffia,

dictae

communi

ut hic

vides.

deliberatione, consilio et assensu, super pradicti.s testes incepitrecipere, ne in futurum me-

moria deperiret.
49 Et ecce ipsi Vicario stanti quodam sero in medio chori episcopalis cappella: sancti Joannis et suimtiiuto
1
r

w-

rj

ItflUI

prodigii ex-

per prmdicto neg-otio cog-itanti tres daemonea aub trium sperarum nigrarum similitudine plurics et
pluries apparuerunt,

amine,

eumque

in

tantum

divevsis

sug-gestionibus induxrnmt, quod negotium ipsum omittere, et, quod jam factum erat, statim ad suain

cameram redeundo, comburere proponel ia

mente a Deo
Vicarius ipse dixit
:

Sed cjus

erecta, subito Crucifixum inspiciens

Dominc Jesu

Christe, tu scis,
vidi,

quod nedum pro

ista Clara,

quam numquam

Cum
Quidquid
:

Ui-a,

pectus

"e-xpiicatJ

T.utget Crucis mytfrexium'.

de vero hujus spinese coronse situ, laudatus Curtius narrationem suam prosequitur his vetbis In sinistra jacebatsindon aliquaramulsit
tis

necscio, quae fuerit ; imo nec prosam-tn IVtro vel pro sancto Paulo, seu pro quocuinqm- maji iri Sancto,
qui
sit in

paradiso, ego nollem movcri, nisi in quan-

tum

tu velles, nec

movere adtalia,

nisi in

quantum

guttulis sang-uinolenta

et

flagellum ex quinque
ligno non
atri et propter ista

nervicolis

nodosis; et manica carnea

absimilis

item funiculi tabo

nerviculus alius rectus, funiculis quasi circumseptus, qui

columnam
,

significabat. Porro simulacra

omnia tametsi camea essent, colorem tamen habebant et duritiem eorum, quae reprsesentabant. Cum dsmon 47 Etiamsi coram variis testibus hsec sacra Dohanc postminicse Passionis mysteria in corde B. Clarse rehumatn B. perta fuissent, tamen invidus dsemon incitavit Clarx gloriam occulta- quemdam Petrum de Salomone, hsereticum ex secta Fratriceltorum, qui hocmanifestum miraculum obscurare nitebatur, ut Piergitius parte tertia Vitse Italicsecap. Sm hunc fere modum narhaec
rat, Igitur ille hypocrita et occultus hsereticus,
teste Piergilio,

crcdercm tuse voluntati placere. Ideo rogo te, Domine, uttu ostendas mihi voluntatem tuam, etquid ag-ere debeam superhis. Frustra qusesivi, quid hic intelligatur nominc sperarum nigrarum, qiuvBerengario pluries apparuisse dicuntur. Laudatus Simpticianus a sancto Martino in Actis Galticis S. Clarre pag. 51S Operisjam supracitaliait, tres /dsemones sub forma spectrorum horridorwn cario isti apparuisse. An igitur hic apud Mosconium irrepserit error typographicus, qui etiam alibi frequenter in hoc compendio Vitsc occurrunt, et utrumpro sperarum fortetegendumsit spectrorum, dubitaripotest. 50 Utidest,ineodem instrumento immediatehsec Vix Vicarius ipse vcrba complcverat, sequuntur
\

invitus eai

""'

f0Ca

eteccevirgo Clara praedicta apparuit induta quadam veste candida et fulgenti cum lamneis (id est fasciis, ut exsensu conjicio) violacete sindonis ad
spatulas et ad pedes, et
tiis sericis

diditt

sub falso religionis ac

zeli titulo

cum

frisiis et

t-ircumferen-

venit Spoletum, adiit Berengarium de sancto Africano , generalem prsesuUs Spoletani vicarium,

diversi coloris circaipsas lamneas, et per

scissuras iaterum et etiam

manicarum, itaquodvi-

eique dixit, fidem Catholicam

stitis tsedi,

et

famam sui anti-

cum tam

facile fabellis ac fictionibus

fides adhiberetur. Addebat, itlaDominicse Passionis instrumenta, quse cordi Clarse impressa dicebantur. solerti manu formari po-

moniatium

debatur induta dalmatica, a lateribus non aperta, sed utrimque consuta. Caput autem ejus, pedes et tibia3 erant tecti illa veste, nec nudum aliquod apparebatin ea, et stabat ante altare cum genibus
flexis orans.

In ipso autem Clane apparitionis ad- F

in

tuisse. Denique simulator itte catumniam suam c Vicario generali ita persuasit, ut hic statim cum indignatione ad ccenobium sanctse Crucis perrexerit, moniales acriter objurgaturus, acsi istud miraculum confinxissent. Sed ex hac ista calumgloriam nia qua diabolus Posthumam B. Clarse

ventu, in

animaseu

mente
ei

ipsius Vicarii

cum

vi-

sitatione spirituali et delectatione

maxima
;

fuit di-

ctum Ecce Clara quando

:
;

dicet

vido quid habes

frater. Intellig-ens

Virgitenebris involvere tentabat, majorejusdem

nis honor eluxit,

vcl in

durevo-

utjam referemus. quse jam ssepe 48 Mosconius in prolegomenis,

:

ergo Vicarius etcognoscensClaram sauctam et virg-inem esse in g-loria Bcatorum, et quod voluntas Dei esset, eum pro isto negotio laborare, ex tunc fuit circa negotii prosecutioncm iutentus, et de persecutore factus est prosccutor. Berengarius itaque, omnibus accurate examinatis,

bium
tur.

care nitere

et veteri instrudicto Vitse compendio prsefixit, sequentia Vicarius Spoletani epimento allegat quod Passioms Chnscopi, qui tunc erat, audito in corde Clarae pradictai repersti niysteria erant mahtiose fuisse suspicatus aliquod circa ea ta super his inquirendi cum indicausa

causam canonizationis

B. Claraj aggressus est, et monstrari permisit sacra illa Dominicse publice

Passionis mysteria, ad quse ingens poputi muttierga hanc beatudo confluxit. Sic crevit veneratio dsemonis conatu, qui eam tam Virginem ex ipso

confectum,

diminuere tentaverat.

monasterium, et ibi solemnium ffnatione venit \d Claraj multitudine congreg-ata, tunc nersonarum adhuc recentia fecit insigmia in ea

P ra3dicta3 cuncta exhiberi; quas diligenter et serioin sua prassentia manibus, ac digitis strm,e-inspiciens, palpans investigationem cognovit,
^o-ens

per solertem humanam sed miraculose per non per fictionem propter quod esse facta

0)

operationem divinam

ad civitatem Spo etanam indignatione deposita , his Capituh cathedralis ac reversus habitis super ecclesiarum civitatis pr*Collegiatarum et aliarum

VI.

674.
1.
(.

DE

B.

CLAR A DE CRUCE VIBGINE

aperta visa est
ral) in ejus corde statim Crucifixi imago clara et cum ipsius Passionis insignibus, in

1UHB
i:

$ VI. Posthuma
aliis

Beatae gloria

ex

prodigiis, diuturna corporis

integritate,
neficiis.

etinnumerabilibus be-

Iapilluli ejusdem ponderis inventi Quodquidemevidentissimum sanctitatis indisunt. cium quidam fidelis et pius vates cernens, in laudem hoc carmen cecinit dicens Monte satae Falco virgo sanctissima Clara.

quo etiam tres

Sdngui
fjtu fnicrliiitil

Admirandis

hisce Passionis Dominicoe myste-

Atque Aug-ustini sacro perfecta, pudico Usque adeo cum cordc Deum venerata , diesque Ac noctes Christi crucem tormentaque cuncta Optavitsensisse, g-erens ut lumine functa
Extremo, sit aperta caro, quee presserat exta, Inque sacro Crux visa simul , tum lancea corde;

mira-

biliur cbut-

memoraviriis, gucC paragrapho prxcedente adduntur atia prodigia sanctitatem hujus mus,

Nx~ beatcc Virginis testantia, de quibus Joannes Clarae cap. 5 sivein vius Auguslinianus inVita^.
Eremo Augustiniana pag. 379 sic scribit Sanguinera quoque, qui e corde fiuxit, cum illud divisum
:

Tumque columna
gellum.

fuit,

necnon post quasque

fla-

fuit,

collegcrunt Sorores in ampullam asservant qui dum recens efflueret, odorem suavis-

vitream et

Pryeterea juncti tres hujus felle lapilli, Quorum vix possit cerni color unius horum Ponderis est tantum, duo quantum vel simul
:

simi balsami diffundebat. llic, quando Ecclesiae gravis aliqua tempestas imminet, fervere et velut ebullire cernitur, sicque dcnuntiat venturam tem-

omnes, Atque duo tantum tresjuncti, quisque videre Qu queat, hujus adit patriam qui sedulusae^

Supra laudatus Cornelius CurVita B. Clara; num. bbpost alia de eodem tius in sanguine ita meminit Tale etiam sigmum propestiitem
irae

Dei

dem.

'

E
et

gnosticon non scmcl deditsanguis, qui excorde sectoeffluxit, el in ampulla vitrea juxta sacra Clarje
lipsana asscrvatur. Auctor est Bosius lib. 2 de Signis Eeclesiffl, Signo 06 cap. 10, adeo ebullisse hunc

54 Varii fide digni scriptores testantur, sese istam ponderis sequatitatem expertos esse, ut videreest in Vita Italica B. Clarae^aH. 3 cap. xi

mirabi-

ponde-

rts At/nati-

apud Piergitium, qui

Deum

tatem habere dicxtntar.

testem invocans as-

serit,sua cetate in his globulis illud wqualis ponderis miracutum coram triginta et pluribus per-

sangninem, cumTurcarum classis advcrsus Venetos exiisset, et Qyprum expugnaret, ut exundantes

guttai aliquot

hunium

cruentarint. Piergitius in

Actis Italiois B. Claraa

tt
lin

loeo

/i'l-

invcnti

auni trciglobuli

miric cbullttionis 52 Porro Nievius cap, G ejusdem Vitcc, velpag. 370 et scquente citati Operis, aliud Posthumum hajus beaUv Virginis prodigium memorat his verbis Vesicam fellis, quam fuisse duram superius
:

parL 3 cap. cxempla affert.

18 plura hujus

tamen ibidem in fine non semper eventurum, si quis ex mera curiositate pericutum hujus rei vellet facere, eo quod secundum sacram Scripturam Deus scepe mirabilia sua abscondat sapientibus
sonis contigisse. Prudenter
addit, hoc fortasse
et

revetet ea parvulis vel humitibus.

55

Non minorem admirationem meretur

cor- tnhacbca" l Virgin*

diximus, jussit Berengarius Vicarius per chirurgos etmedicos examinarij qui cum eamaperiunt, invenerein ea tres jrlobulos coloris cincritii rubro aspersi,

poris B. Clarae integritas, quae hactenus incorruptaperseverat, et de qua taudatusNscciusinEremo Augustiana pag. 376, sive in vita hujus Virginis cap. A-mentionem facit hisverbis: Decessit autem anno Domini jicccviii postridie Assumptionis beata)

qui

erantomnes pares magmitudine etpondere,

siliois,

Mariaa Virginis (verius secundo die post As,

durique instar

forma triangulari. Jli nitatis designabant

:

jacebantque inipsa bursula mysterium.sanctissimssTrisunt enim sibi invicem in

sumptionem Deiparsc
obierit)

cum
,

die

xvu Augusti

omnibus simillimi, et quod omnem admirationem exeedit, unus par est pondere duobus, imo tribus. Si enimunum c tribus in lance una librae posueris,
et Inaltern duns,
infra
sito,

lancesmancntaiquales, neutraque alteram subsidit. Si verq, uno in una lance poin altera lapillum ponas, aut quid aliud, sequa-

annos nata quadraginta. Corpus in suo ubi etiamnum hodie monasterio tumulatum fuit integrum et musculosum asservatur quasi reuti ala- j cens depositum foret, totum candens ilbastrum. Exhibetur spectandum peregTinis jacetque luc devotionis causa convenientibus in choro monialium super altare post summum
,
,

altarc anterioris templi,

liscum eo ponderis, adjecerisque dein duos alios in lance, in qua est globulus, stant lances immotae, uti prius, neutraque vel ascendit veldescendit.Quod estmiraculum perpetuum et manifestissimum unitatis quoad essentiam, et diversitatis quoad personas iu sacrosancta Trinitate indicium- Ex his autem tritms globulis unus sud sponte oomminutus fuit eo

ibidcm vidi penda.

in

et

admiratus

quod anno Domini mdcxxv fui opera Domini stu-

tempore, quo nuper Gallia heeresin suscepit Calvi-

magnamque ruinam fecit inEcolesIa. Isidorus Mosconiusin Compendio Vita> t post hunc Commentarium prxvium edendo, et Comelius Curtitts in Actis B. Clarse dc mirabili illaponderis eegualiiate et spontanea unius globuli divisione
nianam,
similia narrant.
ij*.

Bergamensis aulurm Opere de claris mutieribus, itbi cap. 150 saeriscorpaferme repetit ea, quse ex ipso superius retuli- riK >'<"'(?''mus ibidem in fine hccc addit Ejus quoque '"'"' corpusculum prope diviuum, quod quidem ipse vidi, in hodiernnm usque diem nulla ex partecorrosum extat. Cum adhuc quamdam viventis rationem intuentibus praastet, omnes in admirationem et
56 Laudatus Jacobus Philippus
, :

vencrationem ipsius perfcctionis suaaque sanctitatis adducit. Etiam Cornelius Curtius fuit spectator

horummirabilium, utin Vita

:

35 indicat his ccrbis

B. Clarse.-num. Porro inasstimabilem hunc

,

myth
lan-

rjiuil

rliiiimw
Jrttiitutis

dctigiiavr,

53 Jacobtts Pftilippus Bergomcnsis Augustinia-. nus in Supplemento Chronicorum, qttod Briosiss anno 14S5 impressum cst, diu ante illam unius globuli fracturam de iisdem prodigiis fol. 2S7 verso scribit sequentia Ka siquidcm defuncta (nimirumB. Clara, cujuselogium ibidempnemise:

thesaurum , sacrum corpus divae Clarse mysteriosum cor, omnia Passionis Domiuicae instrumenta, tres g-lobulos, et eum, qui efiluxit, san"uinem, etiamnum hodie integra servat et ostendit virginum Aug-ustianarum Monte-Falconianum monastciium; qua; nos etiam gemino hoc obtutu
plus

A A

plus simphci vice vidimus. Denique Thomas de Herrerasesenumerat inter oculatos hujuscomo

,.

DIE DECI ^A OCTAVA AUGUSTI

centum
et

675

rex

integritatis testes,

dum

tum

amplius R. P. Jacobo Tirino nostro daGatlice subscribebatur

sHnumo pag

in Alphaheto

est,

Aunu-

184 post breve B. Clara, elogLn tiascrtbit: Vuhmusetnosnon semel sacrum Vir-

effigies S.

dedtmus eadem

Ha;c est vera Clara; de Monte-Falco. Nos illam hic

:

>.. c c

^mscorpu^iHibat*

qU* udfnic
ptrteverar,

mirabihter mcorruptum 57 Nemo tamen ex his

pnritatis flore post tot secula

rum animi

sui affectum de hac visitatione magis graphice expressit, quam eminentissimus Ataidi-

testibus oculatis tene-

fide, qua invenimus,et interim de ventate hujus efjigiei liberum judicium testibusoculatis relinquimus: nam Majores nostri, ex quibus duo corpus integrum S. Clane

anno 1660 vtderunt, circa veram ejusdem formam nihil notarunt, ut ex sequentibus apparebit.
59 Inter alios innumerabiles ocutatos
testes

rum scnptorum

us Viterbiensis, ex Ordine PP, Augustinianorum ad purpuram Romanam evectu S> qui apud mundum Martene in Collectione amplissima Edvetetom. 3 coL 1234 iter

horum

a,,nQ

a'"-

prodigiorum

suum
:

raphinoamicoexponit, etinter alia posthumam B. Uaraj glomam declarat in hunc modum Porro petti Tolentinatis brachia, et denique fidei nostras unicam certitudinem Montis-Falconis virgi-

Se-

etiam recensendi sunt duo ex decessoribus nostris, nimirum Godefridus Henschenius et Daniet Papebrochius, qui anno 1060 sacras hujus beatx Virginis reliquias visitarunt, ut Papebrochius in Ms. Itinerario suo Romano pag. 278 et sequente notavit his verbis Die xix Decembris circa auroram curavimus nos in viam
:

"'

mQ

nem eum

divinissimam

versus Montem-Falconem deduci,

Keligionis meaj deeus, uni-

tempestate utdifficilio-

cumque

nebulosa,-

et manifestum Christianae argumentum rei. Fudi lacrymas ad tedem Lauretanam fudi ad

,

uude deciduus humorascensum

nobis reddidit

moutis, alias difficilem,

Nicolai

monumenta; sed
vivens

rem. Quo ubi pervenimus,

continuo ivimus ad

visis Clarse Virginis proilla

templum
insigni

digiis, prope perii.

Magne Deus! Quantum

quantum
et

cum Deo

beatie Clars, quod extra oppidi mcenia opere est de novo iedificatum ; cujus in

potuit,

mortua

Cum
or

te videho,

mira

intelliges. Crucifixi iniago,

adhuc vivus ac futuri conscius crunon modo lacrymas excutinut sed auimum et cor ipsum eripiunt. Taceo corporis pulcritudinem, quo habet mundus nihil elegantius, canlapilli tres, et
,

parte anteriori tres sunt arcus inter pilas coronidem sustinentes, supraquam justaj magnitudinis
fenestra^
;

totidemque sub

laterali

fornice altaria

didius,

viva.cius
?

ohdormiscere

verius

dixeris,

an convivere
monitura
: ,

Perterret

spectantes ceu

aliquid

quaaque praemonet populos omnia futura et saspe noctu civitatem percurrit, plerisque subinde visa. Alia coram. E Cymino die n Julii mdv. ln hoc epistolx fragmento aliquid oceurrit,
cebit.

utrimque, sed adlmc inornata, uti et reliquum templum, cujus chorus nescio an aedificatus sit. Alas certe utrimque vidi, et siuistram quidem odeo atque organo occupatam. Sub dextra vero prseclarum ex gypso altare est ipsius divie Clarte, sub cujus tabula post aram, in qua P. Godefridus celebraverat, ostensum nobis est intra parietem ipsius sanctse Virginis corpus ah annis trecentis

quingiuta duobus adhuc iutegrum in argentea

quod rigide intellectum theologis displiSed hyper^bole pii viri benigno modo expli-

theca; sed cujus latus crystallinis esset fenestris

perspicuum.
UO Ibidem duo parva reliquiaria monstraban- jmiinnuquorumuno digitus sanotae AnnfiB erat, wajiM af)Sm" a Cardinale Solimano donatus huic Sancta; in

caripotest; et ferventi ejus devotioni nonnihil in-

'V

eum

c/uu

efligtes
cta:

San-

conferri

didgendum est. 58 Ceterum si ex testimonio hujus eminentissimi Cardinalis corpics S. Claraa adhuc sit tam vividum, ut dumtaxat obdormiscere videatur, ab
ocidatis testibus judicium ferri poterit de effigie ejusdem sanctx Vwginis, quam hic exhibeo.

tur, in
altero

potest

mclusa erat phiala cum eo sanguine, qui ex aperto post mortem corde dofluxit. Kt ipsum quidem cor, Passionis mysteriis insignitum, monstratum
ctorali

P
'"

fu tiltnn

<on$pecta

nobis

fuit

intra claustrum

monialium,

quod ad cornu Euajigflii

effigie

est in prteclari.ssinia pe-

hujus Sanctffi, peducta argentea, qua3 vestem pectus obteg'entem etfurmat, laraina; mensuramque habet capitis infautilis. Kx eo F quaidam partes notabiliores exempta; scrvantur in prceclari operis cruce, qute juxta pncdictam sta-

tuam

in

capsa

praelare

adttrnata

constituitur
(

quoties hye

reliqui;^

j s})c cl;unl:r

exhibentur, quod

non sine multo cereorum lumine fit, praisriitr semper monasterii vicario, qui nobis singnlari humanitate liutcatus inservivit, domino .loanne Canonico ISiiclleusi. Continct autem Fattihoni, medio Crucifixum, ex carne Sancta efforhaso in matum in corde ad pedem disciplinarn seu rlain reliquis extremitagellum a-quale Crucitixo iuditibus tres admirabiles globuh pendcnt Trinitatis mysterium miraculosa pondL-ris vidme
, :
,

sui

a?qualitate

exprimentes

quorum
,

qui

ala

crucis sinistra pendebat, etsi ex materia durissima,

in

cum Ecolesice quinque partes desilierat tum lueresis rabies dis<underet. uuitatem Lutherana* His ornnihus cum veneratione visis auditi.sque hospitium quaesivimus etc. Vix dubito, quin in,

terea perfeclum sit istud

VEItA EFFIGIES S. Cl>AlUS

templum quod hi duo

,

DE MONT*-FALCO
ab annis Veteriprototypo hujus imagims , quo

hagiographi Antverpienses anno 1669 nondum ptane absolutum vel ornatum viderunt. Sed nescio, utrum hxc sacra lipsaria adhuc sita sint eodem loco t quo tunc Papebrochius ea descripsit.

Jam

766
*dctore

DE

B.

CLARA DE CRUCE VIRGINE

verat.
vita

acdenique
rarula sancttiatemhujut Virginrj

generatim ptwmonebo de beneficiis, quibus B. Clara post obitum clientes suos affecit. q\ Torellusex Vita> scriptoribus asserit, spatio decem annorum trecenta etplura miracula patro *jt" i cinio 13. Clarte patrata esse, ut Augustinus Maria Arpc in Pantheo Augustiniano pag. 129 testatur.
xjnde

jam paU ca

quenter adibat, ac cum ea diutius orare consueEam porro orandi frequentiam ita in tota
retinuit, ut tetevrimo

D
orandi$t u .
*

humani

g-eneris

hosti

invisa esset; quapvoptcr

eam ab

incepto cfelestis
:

diume xoumdiabol

aperu

mirum

videri

non

debet,

quod jam

saepe

laudatus Cornelius Curtius paucis illis miraculis, quse ex plurimis elegit, prxmiserit hunc prologutn Ka in numcrum etpapvruin hanc vocave non minusdifficile mihi erit, quam littoris avenas cog-eresub arithmeticiecomputura. Mare beueficorum (lira fuit, quibus abundavitet continuo velut estu exundavit in homincs, et cum inter mortales adhuc
:

vitffl tramite modis omnibus conabatuv abducere interdum enim blandis sermonibus, interdum clamoribus interdum strepitu edito, interdum variis phantasmatibus spectrisque confictis, interdum etiam acrioribus minis puellam ab orandi consuetudine deterrere tentabat; adeo ut etiam
,

muliebri suscepta forma, facieque larvata sic puellam alloqueretur Cave tibi, cave tibi Clara
:

postquam inter Indig-ites recepta est. Aliqua bveviter hic in compendium. referam, ex
deg-eret, et

imposterum cum Joannasororetua adorandum accesseris, veluti sororem tuarn Theodorutiam mulctabo temorte: Theodorutia enim vix nata insi

enira

terierat.

quibus, veluti ex ung-ue leo, sanctitas et

Deo grata

Verum has dsemonis

studio
vig-iliis,

insidias despiciens Cla- eumjtfunu

Deinde narrat singularia nonnutla, quse etiam in nostro Vitae compendio

ejuspietas cog-noscatur.

ra, raajore

acviorique

contentione

oratio:

,B

et vi9i-

nibus,

jejuniisque

operam dabat

som-

''"'

infra legentur.Piergilius in Jtalicis B. ClaraeAc^zs

multo plura ejus miracula

classes divisit.

collegit,

et in

varias

Mihinon lubet hmc omnia Latine tum quod Itatica personarum et " locorum nomina propria non satis intelligam. tum quod preecipua injam edendo. Vitie compeninterpretari,

nique adeo continens fuit, ut raro lectulum dormitura conscenderet; sed humi cubaret, si quando eam somnus necessarius oppressisset. Imo vero
ea astate pueri delicatlores epulas lautioraobsonia expetere soleant ipsa hordeaceo contenta pane sibi opipare epulari videbatur. Si quid vero condimenti adhibendum videretur, ilIud ex hevbis silvestribus vitiumque suvculis vel pampinis petebatur; sitim vero frig*ida aqua exstin-

cum
que

dio saltem breviter referantur. Nihil igitur supe-

memoratam Mosconii lucubrationem recudamus, eamque subinde a typothetis corruptam corrigamus et consuetis annotationibus
rest, nisi ut

gruebat.

illustremus.

Cum
S.

vium
ceves

illud,

vero paulo post Joanna soror vecluso- EjusinSo. quod novum appellabant, pvope cav- rorisrMlusor,um Leonavdi: quo fevventius, omni tev-

VITA
Auctore Isidoro Mosconio,

venavum
tatisque

stvepitu silente curarum, orationibus pieofficiis vacaret, cum quibusdam aliis

virg-inibus esset ingressa, Clara

vit

nullum non mo-

Ex

lapidem, ut et ipsa in sacvum eum locum admitteretuv, ubi optimi moves colebantur et vit probitas sanctitasque efflorescebat. Quoniam au-

veluslissimis codicibus,

in

mona-

sterio
liter

sanctce Crucis repertis, fideexslracta.

tem sacva3 illse virg-ines Joannam Clara: sororem, sibi prassidem dcleg-erant, cui obedientiam, paupertatera, castitatem jejunia, pceni,
,

tentiam
Clara

orationem,
illud

summis cum
soror,

silentiumque promiserant Joanna precibus eg"it, ut in

reciperetur.
Obstitit

CAPUTI.
Pia Beatm pueritia apud parentes,
ratio vivendi sub
suce recluscv,
exercitia.
Bcat.r

sacrum Joanna

contubernium

usquam
g-enter

voluitque saepius e.vorari, et priejus voluntati faceret satis, animum dili-

regimine sororis varia

examinare ; neque enim Hcet ullo modo in hujusmodi claustra admittere aliquam, nisi ejus F voluntatem constantiamque, quasi aurum in
ig-ne

probaveris.
5 Cum igitur eo^ temporis perventum esset, quo Joanna frequentibus precibus victa sororem suam Claram receptura esset, divino plane
silio
.n 3 ri*

et

virtutum

? lwm
(ua
:

8m'

pa .

^lara

relig-iosissima virg*o, cui ar <i ens

n Chri-

TST"
tia,

CrUCOm amor COrdique cruds impresas ' mysteria de Cruce cognonien dedeve, piis paren-

Damiano et Jacoba Monte-Falcone, Um. oppido nata, sedente Clemente IV a ita a prima ffltafe orationi dedita fuit, ut quatuovvix annos nata Orationem Dominicam
tibua
bria;
,

coneffectum est, ut quo die reclusorium esset mgressura, Thomas b episcopus Spoletanus intevesset, a quo virg-o quasi divina manu benedictionem acciperet. Ha^c ubi Clara e sententia evenisse videt,

ctU8tamlx -

quam

dilig-entissime

Deo

umus

gratias ag-ere

integraj

neficio

Angelicatn, multasque alias precatioues flexis grenibus, manibus complicatis, facieque ad Deuin erccta, tanta animi pietate recitaret, ut omnibus admirationi esset. Quin potius, cum ob domcstica neg-otia occuparetuv intevdum,

nem

SaJutatio-

nem cum pomo

hebdomadis jejunium pro tanto be'persolvere neque prseter dimidium pa,

deg-ustare

quidquam
supra

statuit

cesserunt fre^uentes ad Deum preces, in quibus spintus ardor effervescebat

sfflpenumero accidit, ut, dum ovavet nocte, insolenti luce [fulg-evet,] dum mane,noctuvnis tenebvis opprimeretur, non secus acs! ips! [lux et tenebr*] vicissim faverent, Deo dante c, sique ei fuisset integrum,
:

Ac-

credibile est

nam

quam cuique

ad

jung-ebat.

Joannis Baptistaa pvoximum templum ardentius oratura convolabat. Precationibus crebva J J ieiunia

Chnstianffl pietatis

2.Ut autem sanctiovem pvecandi formam ad disceret, Joannam sororem suam natu majorem
officiis

maxime deditam

fre'

vivium imbecillitas retardaret^tam cupide enim divina consuetudine

fruebatuv

totum plane tempus in ejusmodi neg-otio consumpsisset; quando ex eare tantum in ^jucunditatis vedundabat, ut neque teneva ffltas, neque

JHE DECIAIA OCTAVA AUGUSTI

frucbatur,

utnullum prorsus
loco

677

sensum haberet.
cattitt*
'

doloris aut molestia;

sique occasio mcidisset, parcissimis verbis

;

suam

r a ab

anno

ttatisnono

nou omittani, quod cum beata Clara zetatis annura nouum ageret, a Joanna sorore sua praside reprehensa fuit, quod dormiens, pedis partem nesciens detexisset. Hujus causa fuit, quod vigiliis orationibusque defaiigata, inopinatoque somno correpta pudori satis consulere non potuit. Ea auiem ex re tantum
,

Illud hoc

exprimebant sententiam quo autem tempore silentium cratindictum, divina animo mysteria pervolvebant.
9

a.Mokowio.

Tum

iis

Clara

mirum

in

modum

delcctabatur,

abuinentia

tantamque indc trahebat Itetitise voluptatem , ut eam cibi multoties, quo tenui contenta erat, caperet oblivio. Hanc maxime horridam vivendi ratio-

anrwde mo

nem

edocta?

animo rnoerorem
scientia;

moniales, cceperunt

quam maxime

concepit, ut

exiguam hanc con-

vereri, ne

labem, perinde ac si data opera accidisset, multis lachrymis gemitibusque laverit. Ideo imposterum hoc seniper dormitura observavit, ut tuni-

cam
ret,

(cum prasertim decimum annum adhuc non excessisset) si in eadem persisteret, vircs cum extremo spiritu relinquerct quare verborum lenociniis, sororumque devicta precibus ut tVssum
;
,

inter crura, ne caro

carnem tangeret,

interjice-

laboribus corpus reficeret

:

ovum semel

degustavit

tunicamque ad

talos revinciret. Nulli

umquam
:

monialiura permisit, ut sibi manus tangerent si quam autera illarum succinctam videret, impudentire

absque Prsesidis venia quo facto, tantum postea mentc dolorem concepit, ut multis diebUB ingenteru vim lacrymarum profuiuleus, pcccati labera (si qua esset) abluere potuerit uberrime. Quid?

dicens ne in obscuro quidem loco decere ullas corporis partes nudare , sed ubique

eam arguebat,

servandam esse honestatem turpitudiuemque pellendam. Quod ipsa sic observavit, ut ne medico quidem corporis ullam partem detegeret visum enim plurimorum malorum fontem esse dicebat, quia oculorum sensus acerrimus est animse uostis; ideo id aspiciendum non esse, quod expetere nou li;

carnem, humanas quodammodo delicias, non gustavitsolum; sed ne extremis quidem attigit digitis.

10
giliis

IIoc

unum

legimus,

cum eam nimium

Joannam

viso-

q uamteve

jejuniisque confectam videret,

ra/tortt,

ceat
angelorwn
solatia,

INbn defuerunt porro

cslestia

solatia

qui-

tentatio

dx-

bus animum recrearet: unde a Joanna cepimus locum in quo oraret Clara
,

sorore ac,

mlrifico

rorem prffisidem edixisse pro imperio, ut frustura carnis, quod ipsa attulerat, sumeret ad re- E focillandas vires: quod etsi illa tunc temporis minime recusavit, non animadvertente tainen antitista, abjecit, ne a suae vitaj instituto deflecteret. Postmodum cum se illius dicto minus audi-

monis s

ssepius fulgore illustratum fuisse

cumque mala
,

entem fuisse
licitudine

(ut

par erat) agnosceret

gravi so-

corporis valetudine
cis

concentibus

ita

augeliinterdum laboraret permulsam, ut pristinas vires

commota non

prius quicvit,

mulate pceuas lueudo satisfecisset:

:

quam cuvictus eam te-

recuperaverit. Quid igitur

miremur

si

ut di-

ctum est) daemonis insidias et fraudes occultas non raro detexerit , quandoquidem divino fulciebatur auxilio ? monuisse quidem sorores, ut sibi
caverent, [si]appareretsignificasse item, quemadmodum fenestram vehementi strepitu concuteret,

nuis cultusque delectavit ; lautiores cpulas vitavit, Cibo vescimur, crebris id usurpans serraonibus

ut vivamus; non ut fruamur; ut ex

sustentetur,

eo

corpus
patuit

non delectetur.
irabecillitatem
in

llinc

facilis

aditus

ad

virium

morbumque
deside-

contrahendum ;
rio
(

quem cum

incidisset,

ut se timore afficeret; nam indueret, simulatorque veri pro boni dooumentis multam perniciem allatura suaderet; ut si quid loqueivato vultu minitabatur singulis monasterium circumrentur de Dei regno ut per
,
;

ut Prassidis falsam perso-

ardebat ut segrotis assolet evenire) casiati (ita vocant quoddam' cibi genus ex caaeo farreque confectum verumtamen maluit ipsa cupi)

ditati

imperare,

petiit, in

parere casiati loco panem quo, ipsius testimonio, casiati saporem

quam

cursaret, quasi leo rugiens, prsdam qusereret; delectaretur. ut levi cachinno monialium strepitu

agnovit.
cupiditates coerce- eteupidi_ 11 Ilisce rationibus animi sui
bat.

His

mente

rebus omnibus facile perspectis piisque in divino cultu invigilabat magis,

,

ardentiori

Virtus

siquidem

omnia

domuerat;

neque

la8 ,

quaH

nutriesermonibus sorores, cibo veluti quotidiano, haud quidquam in hac vita bat, docens imprimis,

est,' quod singulas quaudo in omnibus

illius

dotes recensere velim, mortua.

ita profecit, ut

cum longiorem F

meliusoptariposseconscientia iutegra, orationeque capmunUa" pr^sertim vero si non vulgi plausum

taret
Biicntiwn ;
,

temporis copiam, requirant orationem majoremque quam parum dicerc. Erat enim silere melius sit,

pU ra, simplex, Dei raetuens

ciis

a fraudibus, raenda-

sed gloriam Deo qusereret

obscoenis voluptatibus,

tamquam a

pestlfero

abhorruit, quotidianis sermonibus tantum silentium in vita constet, ut semel fregisse modo matre Jacoba , qua3
8

rationi subegerat partem veneno, abhorrebat; ita motuum perturbationibus agitatur, eam quffi variis

idque

adiverat. Quo quidem ipsam colloqueudi gratia et

effecisse,

suadente
scelere

veluti
sibi

gravissimo

grav.ss.me dolu.t

magni

censu.t; idcirlocosupplicii eveuisse

coadmissi erroris pcenas luit, gelidas n.ves nud.s gorc asperrimaque hyeme centenis vic.bus summa fed bus comprimeus
,
,

dum

in

summo

fr,-

observanda occupandam ut utramque in Dci lege temperantiaiquc laude necuraret- in modestiae, ea deprehendisses, mini concessit: nihil denique in plurima , qure commcndares. quod improbare; agebat in reclusono Clara
ceteris contubernahbus mafris indies grata Deo; incenste spmtu, de alio perjucunda, qua> divino accipienda rcgula cogitaccenobio, certaque vto

Hujusmodi vitam

Smi

Domm.camrec.ta, demissione precationem usque ad trt.am Nefas erat a Completorio vit moniales ipsas coUoqu inter I quentis diei vel magua cum d mouasterium frequentabaut, filiarum colloqu.a adm.t.

bant.

5
ad

ANNOTATA.
Pontifieis ultimo, Puta anno Clemenlis IV quamvis Ferrarius tn Catalogo sive Christi 12G8, Clara, a^no ItaliJ nativitatem B. anno 1200 affigat. Epocha
&

ad suarummet febaut, neque pr.ses, concedebat: datajacultate. hujU smodi sermones

ficultate

^J^SS
obductas:

recipiebant ferreas crates se

ZctSZ

(ne videientur) rectrice sororibus a '** colloquiis una ex erat yero maxime detestabautur , commTssa. Loquacitatem

ad-

^JL-Jrr^dir.

r^

Christi

Uio ^.""T^: Christi dumexactwrgshi$toricos anno dragenana

,

viM

^:^^cZJ^Z'.

678
A Hoscmio.

CLAILE DE CBUCB VIRGINIS

decimum quartum agebat, anno deinde mccxc est D omnino perfectum. 14 Eo temporis intervallo nullam habuerant wfeaum
moniales certam reg-ulam aut institutionem, cui anno ,2W suamet prudentia vitam direxea rant a. Constructo igitur monasterio, Gerardum litteras obsecrarunt, episcopum Spoletinum per ut ipsis rectam aliquam relig;iosae vitae normam impertiret; qui quidem S. Augustini, uti ex ejus litteris constat, reg"ulam transmisit. Literarum exemplnm hic apponendum censuimus Gerardus " miseratione divina cpiscopus Spoletinus Dile" ctis in Christo Joannse Damiani de Monte-Fal co, et sororibus degentibus in domibus S. CatherinaB de Bottaccio prope oppidum MontisFalchi Spoletanae Dioecesis salutem in eo, qui est omnium vera salus. Relig-iosam vitam n degentibus efficaci debet praesidio subveniri n ut per grata subventionis subsidia in sancta religrione perpetuo valeant Domino famulari. Sane " pro parte vestra fuit nobis humilitersupplicatum, cum, ut domus Sanctae Crucis, et S. Catherinas de Bottaccio prope oppidum Montis Falchi, Spoletina? Dicecesis, in (Juibus sub reg-ulari observantia e placitum Deo. disponitis impendere famulatum satisadhoc, cum relig-ioni habiles videantur, cerse traderent; sed
:

dragcnaria obierit. b Thomas iste ab anno Christi 1271 usque ad annum 1278 in cathedra Spoletana sedit , ut
Ughellus in ltaliasacra novissimee editionis Ve-

netx tomo i col. 1268 tradit. Celerum Piergilius part. i Vitce Italicse cap. 5 illam B. Clarae receptionem anno ChristiVZlballigat.
c

Hanc periodum a

typothetis

luxatam utcum-

que restituere conatus sum, ejusque sensum collegi ex Cornelio Curtio, qui in VitaLatina B. Clarse

num.

eamdem rem

ter

orandum noctu fulgorc cajlico

describit his verbis : Inillustrata, interdiu

;

densis tenebris circumstipata est

potuisset occurrere, levare
videretur.

ut

temporum

varietasilli servire, etorationis molestiam, si quaa

divino praecepto jussa

ii

ii

ii

CAPUT
Ibi
J!

II.

ii

ii

fit

abbatia

cum regula

S. Augusti-

ii

ni, in

qua sorori defunctce sublecta

ii

sanctissime prceest.

>

tam reg-ulam,
mur.
15
iu

et alia, quae loco

regulato conve-

niunt, vobis de speciali gratiaconcedere dig-nare-

Novutn ex*
struititrtno

nan teriutn

anno 1281

prius Pei auxilio implorato, una oranes voce et anirao instare , precari , implorare ejus opem, ut quid consilii capiendum esset, sua benignitate admoneret. Locus erg-o divinitus Joannisi

Verum

cum

nihil

ex consuetudine ag;erent

ii

Non igitur vestrum laudabile propositum Domino commendantes Christi nomine inii
,

quando moniatibu data S.

ii

commonstratus cst, ut nimirum ibi novam sedem eolloearent ubi Christi Cnix repcrta esset cum diu super ea re laborassent, com\v,v

])r:isi(li

"
"

Augustini regulam vobis auctoritate prsesentium duximus concedendam, quam per vos et alias sorores quse in eodem loco
vocato,
beati
, ,

Au-

gustini re-

outa,

fuerint, pro tempore

volumus
,

et

mandamus,

" in
'

quantum

possibile fuerit
,

perpetuo inviola-

plures tandem in colle Sanctae Catherinae Bottaccii, juxtu moenia oppidi, speciosam, fulgentem, maxi-

biliter observari

pro vestra vestrarumque so-

"
"
ii

moque numeromulierum ornatam, invenerunt, eam demum quara praeses ipsa sibi divinitus monstratam viderat. Unde maxima omnes laetitia invasit, et qunmprimum Dei voluntate oog*nita, perquisitis eleemosyuis fundamenta donms jecere; qu eo anno adsummum ]>erduci non potuit: vetuitenim inopia, quo minusextremam manumim,

rorum et conversarum sepulturam * facere, et forte tcquod personas e saculo fugientes recipere possi- gmdumatdamusfacultatem,
vobis plenam, et liberam concedimus potestatcra. In recog-nitione autem dicti volumus, quod unam liet
tis in socias, et sorores,
l

,uItu ra '_

" " "

" "

Ltun faccie

bram cerae nobis, et successoribus nostrisannis singulis persolvatis. In cujus rei testimonium prsesentes litteras fieri fecimus, et nostri sigilli
appensionemuniri. Datum apud plebem nostram Fortunati de Monte-Falco, anno Domini mccxc,

poneret. 18
cidit)
vidiaBeat,*
eicaritate

Interim Clarrc

virtutes (ut

plerumque
,

ac-

" S.

summa
(

consecuta. est invidia

qure dein-

"
"

Poutificatus
ejus tertio

CC ps in sodalitatem

totnm

redundavit: quamob-

yem cum

je

\\\\

heretur, ad
virgines in

ns fama nefariis sermonibus detraperfiricndum a?dificium afferebatur

:

Domini Nicolai Papae Quarti, anno b, Indictione tertia, die vero decima

impedimentum non Ieve illae tamen sanctissimsB Deum spem omnem cog-itationesque in suas convertentes novum ccenobium, relicto vetere, oommigTarunt j licet nec firma tecta, nec satis idoneas ad habitandum cellulas haberent
,

mensis Junii n. His acceptis litteris, cedificicque plane absoluto, gratias Deo quam dilig-entissime
ag-unt.

per aeria intemperiem, caBli injuriaSj pluviarum vim, aliaque sexcenta prope
e\ quo fiebat
,

ut

pnestantia) conci- Clarx moliaverat, tantaque passim florebat sanctitate ; huc nintibu$ ai/lllucque praevolante fama, [ut] admirabili exemplo tnults gregantur, multa? virgines exeitatfe in eum locum confluxerint.

16 Clara vero ejus humilitas erat

oranium

sibi

animos (quse-

et

morumque

fama B.

incomoda male oum iis agereturj aaqaiore tamen animo ferebant omnia. Clara vero interea triumphare videbatur, veluti
bili

piis

Aucto monialium numero cum cibaria a hominibus collecta minus sufficerent, farau,

las

in delitiis charitate

mira-

inflammata
,

plurimum de suo commodo defruerentur;

ceteras

trahere

ut

aliae

sorores in
celdili-

tutiorera

liabitationis

partem

deducere, in

emm
rat
qiie

victumque cmendicarent. Hoc cog-nito Clara lapidem omnem movit, summaque ope nixa Qgt iU in earum numerum admitteretur
,

qunsdam constituerunt, quaj ostiatim panem

quantum
erat

lulam suam admissas propriis stragulis

g:entissime
fovere, alia ag*ere

quam

Quod

Chnstianas vitas expediret submissio, nove-

cum

obtinuisset

ministeria, quibus

pallio

amicta,

quo

ipsam potius,
erat.

ali par Iuhis vitaeang-ustiiserHuxitannus.postquem ubi copia rerura, tum ad victum, tum ad icdificia extruenda fuit suppeditata, domicilium ad calcem perduxcruut ita cum fiBdificari
,
:

cum

caput,

filia

esset,

non mater,

manus,

pedesque

ab

pnus egrediebatur, quam exeundi facultatem

antistita
illa,

teg-ebat,

ne-

lum

domus eleemosynam

accepisset, impulissetque necessitas. demissise oculis, ad ostium cujuslibet

quaeritabat, et alacriori aui-

ceeptilm

esset

auno mcclxxxi

quo tempore Clara annum

moffldesillasrepetebaCaquibus prius, nulla [rel habita, sa^pe demissa fuerat, quo racliu, adversa
toleraus

tolerans, humilitatem exerceret mitis sufe latere disoedebat nec

:
:

DIE BEGIMA OCTAVA AUGUSTI numquam a co- tram

G70

efferebat

in via

nlienas

verbum quidem domos non ingTedieba-

compactam, durumque sub capite pulvinum *.Ummma. passa est appoui ubi tamen pristinas vim recu:

tur

malebat ventis atque imbribus fieri ludibrium quam obviis domibus semctipsam tueri. Id cuni aures Joannfe pervenisset. ad mense
:

peravit, pristinis etiam austcritatibus se tradidit

totam, ut
servarot.

quam

vitce

duritiem vel a teneris

amnt) un^uiculis

ut

colucrat,

quo

octies

tantum

exierat,

peracto liujusmodi officium

dili ff enter

eam perpetuo

con-

soron

mterdixit, cujus praceptum ita servavit ut posthac se perpetuo

20 Tanm vcro fuit abstinentia. ut dies integros transejrerit aliquando absque pane: pmerlint parcissi-

continuerit

domi.
donec a sororis

mo enim

victu

ut

supra

rl

oralinni,-

dixi

drlectabatur
lautiorcs epu-

Clara corpus suum mortc virgis flagrisque itapereuteret, ut sang-uis abunde

efflueret,

17

Immo

quin hortenses
vcto,

6 iii

cum

herbas,
vlliores

tamquam
cibos

B.

las, refug-iebat, dicens,

naturam paucis esse con-

Joanna soror miseratione commota, flagra, qute sang-uine conspcrsa dcprchendit, clam surripuit et abscondit. At vero Clara anxio animo
curis raaximis sollicitabatur, quod nimia pceniteutise relaxatio fieri videretur, maxime vero, quod
vitae suse asperitdtem,

perquircndos, multaque ad victum compar.irc supcrfluum assercbat. Solitudinem ita dilexit, ut, si salva honcstate fleri

tentam,

idco

quam omnibus occultam

esse

ab oculis omnium rcmota facile Quid plura ? Constitutis jejuniis alios etiam adjunxit dics, ut feriam sextam, qua Christi Salvatoris, et Sabbatum, quo Beatissima?
pofuis.^pt,

in Ioca

se abdidisset.

cupiebat, quibusdam innotescere videbat. Joanna interim, quae summa cum laude quinquennio rexerat

Virg-inis

memoriam
Sanctorum
Aliis

rccolcret
et

alios

prajterca

dies, qui et

Virfrinum dies festos

monasterium, extrcraum clausit

vitae

diem

c.

praecederent.

anni

Unde moniales maxima derepente sollicitudo invasit, igmorantes prorsus, quam in defunctae locum B sufficerent. A Deo igitur multis* precibus contenilunt,

nonnumquam ad
libus

vesperas
;

tcmporibus hora nona cum sufs contubcrnasine

sodali

cibura accubuit.

capiebat
itaque

numquam
E
aiteo ut fj\u

ut cogitationes snas ad optimam prsesidem

21 Divino

spiritu

accensa, orationcm,

dirigvret,

Claram tandem deligunt, utpote eam,

qua? innoeentiavitae prudentiaque singuhri ceteris

long-epraestaret. Illadignitatem totis viribus reou-

qua Deo efficimur grati , toto animo est amplexata; ac singulis quidem diebus, semOtls arbitris, corpus humi prosternens , terram osculabatur; utpote observare licuit vespere post Comple-

ultM limere-

tur.

sabat, neque ullo

accessisset, cujus

modo adduci

poterat, ut

eam

reciperet, nisi episcopi Spoletini vicarii prseceptum

voluntatem prudentise suse

prsefe-

rendam
electa est

existimavit.

quin^enties venerabunda se inflcctclcit, totidemque raane venerationissigna liumilitatisque praebebat, neque ullum quidem momentum tem-

torium

18 Accepto hoc munere Clnra, suas tot virgi-

poris dabatur,

abbatissa,
in alias be

nes

nigiw

summopere evig-ilare, nihil omittere penitus, quod ad communem illarum utilitatem spectaret eam ob rera numquam fere aut animo aut corpore conquiescere, sororum commodis consulere- ea cura, qu
tidei

coramissas

intelligens,

stibus innixa cog^itationibus

neg*otia

quod non orando consumeret, caBlequod si varia ipsam impedirent, mentem tamen a Dco nullo moj

do avertebat. Hac de causa in tanta vita? severitate illi monialesquam maxime timebant, tum quia cibi
oblivio,

tum etiam quia suminaanimi

enervabat
,

intcntio vircs

poterat esse dilig-entissima

ceteris esse

vitse etiara probitate

aliis

corporis

ita

ut plcrumque seraiviva

exemplo

neque prius
ipsa

imperare
;

videretur.

quidquara

quam

inciperet

exequi

inde

suavissima quadam ratione illas ad obedientiam vitre et observationem legmm trahere. Ceterum
integritas talis fuit, ut
:

ANNOTATA.
Hinc conflrmanlur &a, gUcV iv Commentarii Franciscaprc-evii PP. Augustiniani contra PP.
a

adminnda

potius,

quam

imitanda videatur nocturno enim tempore, quasi tcnebrarum miles nocturnis exeubans vigiliis, in se obscuritateraodohoe, modo illosororum pallio

nosallcgarunt.

falleret oculos, in se obvelabat, ut monialium se acriter percutiebat. abditisque cubiculi partibus sed ratione semper affligebat corpus ;
,

Neque eadem

ut utebatur interdura funiculis, urticis interdum contraeret carnisspiritusjam edomitos depressos

:

hExhocinstrumentopatet, errasse Ughellum VeneUe tomo in llatia sacra novissim.v editionis initium Gerardi prxsulis Spo1264, dum i cot. usque ad annum H01 differt: nam mentetani
se Junio

fc

quam saipissinie lectum insuperurticis constratum vestium ita elusit, habcbat varietatem porro vestium querere iii stultum diceret delicias
:

anni 1291 currebat quartus Nicotai IV Gerardus episeOPontificis annus, et tamenipse in suo diptomate annum istius pus Spotetanus
<iiserteeccpresPontiftcis tertium ct Christi L90
sit.
..

cilicio.
irt

se

autem

19

Dum

nbsque mieericordia

eaqu"e manicafa,

una tantuin, igitur vita supertuit tunica^contenU fuit, talarique

:

alteram induebaqua nucla membra coutegeret rudibus centonibus consutam tur aliquando pateret, laneo pallio ataue"ne adversis oculis atq vestes .? ,* nmiciebat : cilieinas plane corpus amiciei

nianopag. itla obieQuarediscere cupimus, quo dieJoanna tegitimum cuttum ac rit et an immemorabitem indagamus. habeat Id autem ideo dUigenter Uerrera tomo i Atphabeti Au-

AugustiPhitippus Eissius in EncomiasUco 318 hanc Joannam tituio beat ornat.

binTnabuit, quarum

su.U.s altera equinis, altera

:

p iisque alternis utebatur c ntexta erat, incedebat, nisi morb. gnnd b.s nndis semper Lectum, perneeessaria causa impediret. J s aliave in med.o straverat erat quies, n quo eapienda urbanitate pot.us quad
ouWculo.
et

quia Thomas de Kam authoscribit gustiani pag. 860 de itta sic alios B. F. Alfonsus de res communiter ct intcr heat*; titulo hoOrozco in Chronica Au-ustKma,

illudque ex

mirabilibus illustrcm norant, et si^nis et BeatMttffl diademate tcstantur; ejusquecffiRics manife01 bpatitudmem coronata? Joanna. fflortom Augustiniani nos docere,
stant

fuisse

onsuetudinc,
retinebat,

eeret

SS*? -

lt< Cum

dmv humique jacens Bpmwm asper.tate v.vend. autem ex tanta

incurrisse,,

quam quod

ita

necessar.um du-

Dignentur PP. imagines istx cum radus ubi et a quo tempore ac locoJoanna ittapubhce depicUv sint, et quo die
colatur.

paleis

culc

g9

CApUT

Avgusti Tomus IIL

680
A.Moscoxio

VITA

B.

CLAILE DE CRUCE VIKGINIS

ctionis

CAPTTT ^r u x
Beatce
110

TTT llx

gradura devenerat, ut juxta sapientissimi Vln dlctum hoc est aoscete ipsum, in terris fe' >
-

licissima viveret. Idcirco in sexto

libro extat
,

dum
.

Kevelationum a

humilitas, '

verecundia unaca
fidei

intenmim-

p reccs
)

adDeum
fuisrfe

ipsa in penetralibus oratorii sui effuild eret, coiium ejus et caput

f eleg-antissimis violarum sertis

pum,

zeluS

ChHstianW

spiritus mnfarffa * smritus propheticus.

Z^^l^.^^
monialibus

exornatum a multis
Quae res symbolice
e iIla

conspectum.

*tnm
sui

oderatnominis proprii rerumque gestarum gloriam,

ut sibi plus a^quo tribueret, sed minus

+ZFL
debat

P"> defnnctis sta, t -L-Ltutis temponbus, Sanctorum item coramemorationes, Dominieam orationem, aliasque item preces ad Jesum Christum Servatorem nostrum, sanctasquc Virgines dirigebat
-

quam

raS

canonicas

0fficiu

muneris ratio postulabat ; siquidem eam de se opinionem conceperat, ut inter minores

se

minimam

putaret.

ardore

illud ansie cuiavit

vehementi pietatis non raro, ut de Chri-

sacra aede crebro haberetur sermo : in festivitatibus et octavis quorumdam banetorum, quos ipsa venerationc prascipua colebat, rerum CBBlestium contemplationi sic erat rntenta, ut quasi corporis vinculis exsoluta, cum Unristo esse videretur,- cumque oculorum obtutum cffilo defixum haberet, cernere erat illius oculus clarius soJe micantes,

stiana disciplina in

25 Quid plura? Tanta moderatione et pru- mmkrm dentm sua omma tuebatur, vitam agebat hilarem ..T^T ac tranqmllam vacare enim culpa mag-num *--.* * UiF d uia^num so- '*>&nm Cunositatem, ~.. ! Jatium. Pni*inoitntnm qua3 in muliebrem sensum oinmn sun """ facile cadit, adamavit nuraquam. De his quas ad ae minime pertinerent, non laboravit;'etiam conspectum devitavit. Si quid extra monasterium esset agendum, vel intra, confessarii , medicinas opera utendum, amicta pallio, demisso vultu
: _

v,

i .

-.

tantaque

cum

honestate

incedebat

ut
ulli

et

vacabat orationi, clarissima luce perfusum : qu* donaomnia Clara divino beneficio consequebatur: hteris porro non humano labore comparatis, sed Spiritu sancto dictante, czelesti sapientia ornata erat tantopercque
bus aut fallaciis eludi potuerit , etiamsi nihil Ule intcntatumullohocaut tempore relinqueret jn^sanctissimara Virginem abhac
felicitate retar-

locum, in quo

communita, ut nullis sicut jam supra dictum est) cacodamonis arti-

loqui semotis arbitns permisit fug-iat enim virginitaa congressus virorum societatesque opertet, alioquin in extremum adducitur discrimen in hoc ergo quam dihg-entissime incubuit Clara ; ita ut ne ullum quidera effig-iem viri aspiceret.
.-

voluit, ne mutua3 benevolentiae ansa prasberetur neque ullam cum aliquo sororura

videre liceret. Id, ut alia^ efficerent, seraper auctrix fuit bororum nomina ne confessario quidem nota esse

apertam faciem, neque nudas raanus

neque'

*?

'

*8

Im

mmm

ceteras

momales detegebat, quibus

vero non
,

m d

ejus technas

apud
in-

terrorera

jicere tenebat ffravi percussione ostii

etiam circumeuntem , et sororum aliquam insectantem fugavit. Ilincfactum estTt fenon Jratus Car,, Uod dmnon iratus Clane, quod virium Tohnr ,'J, q
SUi pravitas patiebatur,

o;ouc, sed

nteque

cora-

rtnonleves,existimans,
ilisse, S *

pra^terque opinionezn vidisset virum, fiierit (referente quodam Fratre Sevenno b) veheraenter perturbata, de suaque, uti ip sa appellabat, irapudentia, pcenas surapsese

dit,

ut

cum ex tempore

Atque ex hoc

acci-

modesti*

decipere

reur: quamobrem veterator ie Cruci/xi giem pulcbntudine prope

incredibili,

^Team magif f SteSS Pe

,

co .

.'orsusforma corporisinpariete expressit, Wdfaus lff mculos jam

eleganti

rumcnmvero

nihil

C majore de
b-t

consopitos excitaret. Vesubdoiis artibus profecit

eio

K
ut

effi-

S illa cum suis ** monialibus de virginimuuidiiuus ue vircinitahe pulchntndine loquebatur, ad illius amorem omnes ^nnammans, divinis prope laudibus efferens, hanc dicens mortali vita, immortalem

? autem

cujus fuerat semper ju vigilantissiraa custos

fines trans-

1Te

esse, e s

bant

nsldifa

adtorore
-

tantum autem aberat hujuemodi euceumberet, u potL achtum ad ipsas superandas

NC<1

terramque cmpellebat.-

percitus furore, crebris ictibu^tde-'

s e

moniales

eam

H*

iDStar beDe0lentis balsam ^ ou c?' quo cadavera mcorrupta servantur; eamm U nitMn diVin liBdi e<^quam ,U CUm Slt andor

f ir
ali 3 1

hMC

reperie

loqu^tu !

t'' qUamPlUnma

^Vrnee.
die

iD

hanC Sententiam
n

PMi -

,
te

t8men
'!f
'

'T"

m-

foref

triX
'

ttt,

nocfuqI"r eln pVudeEua^ mo et re i n T e^ 6ne exDrime bat, , m tiamsi c nobii princens VOacmaU iocumvT r c clara

Le

ll

IeCUtabat ffestaS Volvebat et

"*

e ">

ut inter ea- ***.

rurprere . flatena

non tim In secnndi, rebn, temne

^Mfiss
?"*? eratl
t

charitate ventitare , curare ' nisteria exercere min

ln' Stomachosa qe mi-

Veheiaenti
SSit

Propetl
tem
in

fun

ipsam amaren q undecim vn-om

S
aU n
S

mma

at Ue inCredibilis
:

" mem r m' qU1 alumniar^t^.

P

quamobrem e rUm erat

'

*
oui
in
:

di*' xc " aiat

^iiX&"T.^

POtiu s simo" conten

extremaque 9

Tol f
9

ni ,

qaod

0mP rob atur

Servaret

dieSbet ta^ct

j* fgjS^SIl ^^^nonauteXdnoetlT^
esae

contubernales

uT ^

SUpDetebat cibi oete<

*--

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI.

681
.

esse spectandum. In utraque harum virtutum altissimas radices egit, ut ex operibus facile potes ju-

videretur consecuta

msi
ras

113,

quid eo memorem, qui videre, neniini credibilia sunt? Futu-

Nam

quse a.Mmwmo.

dicare; ex eo imprimis,

cum

tabellionem orntio-

nibus suis injuste accusatum liberavit, aliosque complures qui a monasterio alienos animos habebant solent enim magnarum rerum initia odio malevolentiaque plerumque oppugnari. Aliis ejusdem oppidi monialibus de sua plurimum fama
,
:

hominum actiones, quasi pra:sentes intuebatur, prophetiie dono insignita, mentes, animique sensa
intima noverat. Opera: pretium
est,

cum

in hujus-

detrahentibus, auxilium non denegavit, cum ad ipsam confugissent. Quin immemor penitus inju-

modi mentioncm incidimus, pauca qusdam praedicta recensere. Sui monasterii famula ndventum cujusdam Fratris ^Egidii, Ordinis Prtedicatorum, ad certam diera atque horam ; et quid ille animo
volveret, raulto ante prffinuntiavit.

Cum

ad cceno-

riarum, multo

iis

diligentius, quara

suismoniaVU

bium

dictaj pervenisset, de

omnibus diligenter a
raptus in admiraprofinotitiapnv

bus prospexit. Cum inter Trebiates c ac suos oppidanos esset orta non levis dissensio, pacem inter
eos precibus conciliavit
tinos
et Spoletinos.

famula certior factus,

31

maximam

tionem, Claram optavit de facie noscere.

itemque Perusinos, AreVicarium episcopi Spoletini

;

Eidem famulae Margaritam Gallicam

ciscentem

Romum

ad suum sacellum venturam,

uure

ereptum a captivitate in libertatem vindicavit, et quibuscumque potuit modis, praesto omnibus esse studuit. Eripuit Gualterium magistrum ex inimicorum manibus. Captivum quemdam e carcere

cum de

via declinasset, praemonstravit;

cum

[de] illius porro advcntu, divino (ut par est cre-

dere) spiritu ndmonita esset, ad ferreos crates sui

sacelli

accurrit

percgTinamque nomine proprio

emissum suo

pallio

contexit.

Eam

insuper

salutavit, Galliceque

cum

eadera ad vcsperuni usS. Pauli, coenobii

consuetudinem instituit, et dum panis domi coqueretur, duodecim in Apostolorum honorem fierent, ac pauperibus distribuerentur, quam imposterum

que locuta

est

Matthiolam

mo-

nialem, in moerore versantem, triduo ab eo solutam Addatur Jacobus Columna , S. K. E. iri edixit.
Cardinalis, omni

B
humana
tpernene

servari prsecepit.

28
ct

Humana omnia
;

ita

despectui habuit, ut eos

omniu,

solum qux
rens Deum

miseros appellaret, qui caduca hax et fluxa sequerentur miserabiliores eos qui bona nuncuparent bonum enim meliorem eflficit eum, in quo
, ;

virtutum genere ornatisiinus, tandem honorifipericula eventura cui multa centissime in pristinam dignitatem restitutmu iri monuit, docuit rei causara, et quid agendum es,

set, ostendit. Hifl

omnibus ad unguem

actis, tanti

est; honores vero,

bona putantur
sidentesque

opes et cetera, quse assidue torquent , posdeterioris conditionis reddunt. Ideo

divitise,
,

beneficii memor, nobilissimo generc natus, inelyto

animum

item egregioque animo prfflditus, grati animi prsebens indicium, digitum S. Aume raatris Deiparse Virginis donavit rf, quem dum viveret Olara, surama veneratione coluit ; post ejus mortem cum
ipsius corpore conservatur
,

moniales admonebat, ut neminem ad bene me-

rendum de coenobio aut gratia aut spe aliqua offenditur nempe humaui commodi inducerent
:

et

Clarffl

Deus, cum quae spiritus bona sunt, corporis bodaretur, nis emuntur. Si quid eleemosyn ergo
necessitati consulens monasterii, reliqua pauperi*

sentibus ostenditur
tatisque sensu,

summa cum

corpus viadmirationc pie,

vivaquc mulieris

non mortuae,
1

bus erogabat. Puellis in monialium numerum reconjunctionem ferendis, non dotes non generis
praestantiamve
aspiciebat, sed

digitus videtur. Episcopo Spoletino suo antistiti e prsesignavit fore, ut intra certum tempus ad altiorera dignitatis

propeusae solum-

Cardinalis

ille

gradum assumerotur; paulo post renuntiatus est Ostiensisquc nuncufuliit.

rationem modo ad Deum pie colendum voluntatis se inscia, moniales, habebat. Accidit interdum, ut

patus.

quamdam admitterent, in convictum puellam graviter inde familiaris erat jus pater ccenobii illam acpuellffi patruum, cujus gratia commota
:

cu-

32 Monialibus vero suis, quam saBpissime occul sensus detas consuetudines, sermones, animique
texit,

omnem laborem curamque

conferens, ut ab

monasterii hostem acerceperant, fore aliquando cum accidisset rimum tuto prasdixit id postea easdem monuit, ne omnium,
:

hujuscemodi erroribus ipsarum mentcs dimoveret. Unam inter Offlteras monuit, ut labem abstergeret,
dtemoqua conscientiam inquinaverat, siquidem raro inscctanctem viderat, edixitque nem illam non Admonuit Alaab ea sex meusibus discessurum. quoddam occultura cram novitiam, ne peccatum
esse patcretur. Erasmi prse verecundia confessario improviso convenire statucrat, eam

praeter opinionem

alicuius

commodi humani spe

aecensffi tale

quid

consanguinitatis aut amiciti auderent, affirmans, non esse exhibenda sed pro cu-

causa

spivitualia

iusque meritis

et dignitate.

Qnod autem

in

Chn-

abbatem, qui

familiam duceret, esse amraastiana perfectione dictitabat. rum saluti prospicere

09
Euit

criminibus. Franciscum germade occultis arguit religiosuum, qui diabolica fraude impulsus, num voluerat, acerrime objurgadimittere
nis
vit

=
rejectam

-,

autem

Claraa

divimtus nuntmtum

queladmodumBizzolampuellam,
^
erat, fuisse

paupcrem.

bonTab
stri

a soronbus, cura m ro nata rejectam, quod fortunse Item adscribi cuperet, dieque necessaria deessent;

q^

soue

^
me

habitum Hujusmodi

ipsa alia innumerabilia prope rcs

:

sese

alendam

videbat salute conclamatum ^tabatur de ejus reciperetur; eam ob contubernium suum mS1 primis to moniales quidem ipsas in

attento cruciatus extremos

ammo

Clara

tempus monet satis postularet ; sed alio properare etscienestenimintelligere, illam etprophctissam esse appellatara ; tam tiarum omnium raagistram fuisse illius famain, ut longe lateque disperaam undique antistitum prffistantissifreq^uentissimus et et alloquendi et audiendi

morumque virorum
videndi
(id

vero imprimis erat

prffiter

difficilc)

causa con-

affluebant elcemosyiue cursus haberetur. Hino victus

Ltl^ ce rem tectacertoor^

quaraquara
nihil

necessitatem quotzdiam

reprehendit, turajero

SScSS
Catholicam
Fidei catholicx
*t

m0 nasterium adscivit, d dum Christi dolores

omnino retinebatur.

pneiHe statira

ANNOTATA.
aliosque veteres codices in prod * a Mosconius hos tegoments

zehy

summo "CSm dogmata falsrSeticorum

P t falsa et

studio defendit

oceulta-

ruift

rerum

?SS

were

persspe toerendo

^ ^

&mt

sapientia ,

^.narura rerum cognitionem

. ;

682
A.MoMi.Mn.

*ITA

B.

CLARJ3 DE CRUCE VIRGINIS

et comite praesente,

legomenis suis ante Vitam B. Clarae recenset, ut

alibi in Commentario prsevio monuimus. b 1$ fuit unus ex confessariis B. Clarae, qui

ullam permisit accedere. Dein-

hoc post obitum ejus narravit, ut Piergilius part. 2 ViUe Italicw cap. 12 testatur. c Trebiates, populi ltalim in Umbria, quorum urbs Trebia sita est prope Clitumni fluviifontes, el in ortum hybernum Futginio milliaribus quatuor distat. d In Ms. suo Itenerario dicit Papebrochius, quem num 59 et sequente Commentarii prsevii citavimus, illum S. Annse digitum huic beatde Virginia Cardinale Solimano datum fuisse. Nescio,

de clausuram ita servandam statuit ob omnibus, ut non modo extra monasterium egredi monialibus sed ne externis quidem ingredi liceret, siquidem, ut recte scnbit ille Innuptas opus est cura asservare puellas
Pervig-ili,

Quod

si
,

Iaqucos undique tendit araor. medicus aut confessarius urgente ne,

cessitate

esset intra

claustra recipiendus
,

dua?
se-

ex senioribus ipsos comitabantur

cretiores

ceterse ad

domus

partes confug-iebant. Si quid eleein

mosyna? prsestaretur,

communem

utilitatem re-

utrum Papebrochius in hoc nomine audiendo vel exprimendo erraverit. Certe hoc loco et apud
Piergitium part. 2 cap. 25 Cardinalis ille, qui hic Beatie dedit digitum S. Annse, Jacobus Co-

ferebatnr; hoc a natura divinaque Ieg"e sancitum dicebat. Silentium tnnta cum severitate indixit,

ut non Pythagoras

ille

aut Harpocrates suis disciipsis vo-

pulis meliore ratione prsecepta traderent; quando-

quidem ne verbum quidem minimum ab

luit

lumna appellatur. e Erat hic episcopus Nicolaus Albertt7ius, qui anno 1299 ex Ordine Prwdicatorum adcathedram
Spoletanam assumptus est, et postea a Benedicto XI Pontifwe creatus est Cardinalis et episcopus Ostiensis, ut Ughellus in ltatia sacra novissi-. mm editionis VeneUc tomo i col. 1265 tradit.

redundaret Corapletis Horis canonicis, Officium pro defunctis, in hoaliaque orationum genera recitari jussit norem passionis Dominicae quingentas flexiones vesperi , totidem mane fieri prsecepit ; quas si certis horis non explevissent diuturno tempore absolvebant; ab iis autem nullam penitus immuproferri
,

nisi

in

Dei gloriam

nem

esse concessit.
videret,
:

Si

quam

rainus

orationibus

CAPUT

IV.
in

ad opportuna monasterii obsequia instruebat omnem plane otii occasionem veluti pestiferam radicera extirpavit, n^ da?monis fraude
deciperentur.

aptam

Communicatur a Christo

cujus

36 Monasterii neg-otia

cum hominibus

tractan-

vcl dittra-

da (prout necessitas

ferret) delegaverat

cuidam

ciiunisocmsio

meditanda passione suas distrahi

non

vult

humilitas ejus,

et

im-

curam gereret; illa autem prius abbatissam de iis omnibus certiorem faciebat quam essent acta atque ne humanae
moniali, quae item ostii
, ,

pressa cordi mysteria.

Euvhartttl-

curse

a divino cultu avocarent, lege

cavit,

ne,

qua3 januoe praeerat, raonialibus, quas foris audisset,

communicaret
dilig-enter
:

Summam
;

hanc
sibi

pietatis religionisque laudera in

potius
ipsi

recolendos

am

divini-

puri.ssima Virg-ine testatus est Christus Salva-

tn* acctpit

tetTtna con

umnU
ntu.

vin-

oblatum sanctissimas Eucharistise Sacramentum manibus propriis contig-ere meruit; quoniam una oiim nliis Dorainioi corporis Sacramcutuin rccipere non pofuit. Cetera hujus mundi sohitia, veluti inutilia ac vana parvipendens, exchmiabat Quam varii sunt vitte nostrss casus, quitor
;

a quo

soleraue fuit poenas attenta raente perssepe cog-itabat quamobrem gravissirao moerore conflictabatur, et, licet non solveretur in lacrymas quas cito arescunt, intixu-s tamen animo haerebat dolor; quamquam seraper non se posset continere, quin illas etiam
; ,

ad Christi cruciatus animo hortabatur , quod nam acerbissimas Jesu Christi

:

veluti

ex uberrimo

fonte emanarent.
:

Posteaque

bus nos et velle et nolle, prout res eadunt, muta-

in ea contemplatione diu versata est

mus.
ris

adversis
;

ego quondam prosperis, mcerebam mutata ratione, moerebam prospehetabar adversis modo ncque quo lajtandum,
Ljetabiir
;

cibus orare
intueretur
,

Deum
illius

coepit

sumrais preut quae mentis oculis

;

dicta

visu etiam ipso corporis degustaret

tanturaque

preces apud
sit

neque.qun incercndum
in

Deum

valuerunt,

sit,

ngrnosco,

Nimirum

aoquo

ut, quod optabat,

facillime consecuta.

animo ferendu omnia. judieabat.

adversis
,

Sic enira felices

rum

Claras

privileg-io

Nimiquodara singulari ad un-

fortuuatissimi

in

secmulis homincs

g-uem patefacta sunt

contig-erunt.

ea, quaa in

Dominica passione
,

videntur.
Qiium doCta furrit in
i

njnitUi,

31 lu loqucndo cum facundia tanta venustas erat cnnjuncta conformatioque totius oris et corporis, ut audientiura aniraos raaxime exeitaret. De

37

In hanc

visionem omnera vim

aciemque

tt

confem-

mouimentis traditum est auditam aliquando luisse hanc vocem Quid ClartB doctrina divinius? Quid ea certius? Cnjus oratio omues explicat ambayes, omnes pellit ignorantia- tenebras. Nihil igitur mirum, si prudcntissima fuerit in reg-eudo, quando pivhitatem luorura sin:

ejus quidcin

doctrina

oculorura intenderat, cura ca^litus hujusmodi vox plunda Clui derepente audita est Quid est, Clara, tibi gra- nii /xifsione
:

tius

cruciatuumque roeoruin fieri participem ; ut si non interfuisses modo, verum etiam praefuissesp Spem inde
,

aut optatius,

quam dolorum

nvocaret

roaximam concepit
que cogitatione
ut
fellis

divinas benevolentije;

in ea-

ita tenaciter perstitit

imposterum,

^ularis prudentia consiliique grnvitas sequebatur. Edidit multus pias institutiones ad hcnc beateque

vivendum, quas hebdomadis sing-ulis unum in locum coaotis monialibus rccitari exponique coustituit.
rl
j i

amaritudinem dolorumque acerbitatem in Hinc tiebat, ut ad Dominicam crucem totus illius eermo spectaret, totoque ardore animi et contentione eorores ad ejus meditationem inflammaret; quantum
cibis ipsis sibi g-ustare videretur.

n,

l<

n-,

85

Ac primum quidcm mouuit, ne Sorores

ueque

ue tjua fuus
vel vtii.

in

amicitiara queinpiam rccipcrent; sed omnium necessitatum causas radicitus extirparent,

si

dicendo proticeret uberrimi lachrymarum bres, qui e monialium oculis erumpebant,

,

imfaci-

le

mdicabant, vitaeque mutata

ratio.

Dum
:

ha?c

opportunum ncg-otium accidisset, ad cancellos ferreos, nisi panno (ut jam explicutuni est) obductos,

agerentur, ex raonialium

numero

fuit

una a nomiIsta,

ne potius, quam re ipsa Relig-ioni >erviens mquit, oblectamenta aut consolationem

g-enera
in

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTC

inhismeditationibusnon experior Claram insuper mordebat, quod sibi plustribueret, quaru humihtas
:

683
t

bili

ipsa postularet.
experia per
aitnft
11,

siquidem tantum Deo placoit, A ut ipsum unura tanto dignum honore ChristuB invenerit.

ardens charitate

Mo*-ork>

urri q uam
bilis

38 Eam ob rem nonnihil animo elata ipsumet retulit unde dulcissimo

;

fuit,

ut

41

Cum

vero

horum cruciatuum recordatiooe

ouita$ut
'

euel

beralitatis

Deus sme lifructu orbari per undecim annos b

mirifice (ielectaretur,

a Unrt quo melius tormenta illame- f *

hostis
iter-

no-

voluit
:

id sibi

quam maxime

profuisse dictitabat;

eo eiquidem temporis intervallo corpus et caruem vanis modis affiigere ccepit, et quasi in agone constituta, gladiatoris agere vitam licet non hujus mundi honor, sed seterna salus ageretur tum
:
:

moria contineret, quibus in die Paraseeues fuit, affectus, monialibus suis graviores virgarum funiculos concessit, ab iilisque verberari volebat
;

exi-

stimans bonarum actionum exemplar esse, Christi crucem. Unaquajque singillatim raysteria Chriati
recensebat, ut illius vestigia sequereutur. Certas

illa

diaboli vires frangere, titillationes

;

sensuum

inde orationes instituit aliasque actiones, quibus

et scintillulas libidinis obruere sunt in mundo, vilia ducere

vana omnia, que

tantis in periculis

oonstituta mcerore tristitiaque confici, frequentes exprimere lachrymas ; inde nimium debilitata,

quasi mortua cadere; cumque id evenisset interdum, non secus ac in acie prostrata, cum vi,

memoria repeteretur, ex quo consecuta est, ut Deo quam carissima esset, et vitam agens in terris, caelestis tamen glorise particeps efficeretur. Interim solertissima virgo Joanna moniahs d Clarae sanctitatem, quoad ejus fieri poterat, observabat
illa

diligentissime. Idcirco retulit in nocte natalis Christi,

res resumpsisset, jejunio, disciplinis, vigiliis, di-

quasi

lumen aliquod

Claree pietatem elucere

vinisque precationibus in arenam iterum descendere, victoriamque reportare. Vincere enim se

solitam,

dumque matutiuae

recitarentur Ilorse, gra-

tissima uti modulatione vocis, suavissiraosque pro-

ipsum tum

demum

vera est victoria.

Heec vi-

tiorum virtutumque concertatio eam continebat, g quo minus divinis ex more meditationibus occuparetur, eamque tollebat hilaritatem qua prcesentis vitae miserias condiebat uno tamen hoo solatio fruebatur, quod omnes pravos animi impetus rationi obnoxios redderet virtutisque suse magnitudine fraudes daemonis superaret. Idcirco quidnam ad saepe confessarios suos consulebat
, : , ,

mere concentus. 42 Quid plura? Nonne

ejus habitatio in tenebris

cefeifibui

resplenduit, caelestisque luminis radii

quasi zona

iitterin jw-

meditationes
rens;
illi

divinas

retinendas

valeret,

exqui-

vero, re

cognita, virginem ad certan-

dum
tem

alacriter hortari, regni cselorum difflculta-

attingere,

nemo

consequi

quod sine labore maximo posset tum illa quoad ejus fieri po:

quadara beatissimae Clarse corpus ambierant? Unde beneficio quodam singulari arcaua Incarnationis perocculta videbat, canentes angelos, pastores vigiles, Magosaccedere supplices, denique in humili praesepio positum infantem apertissime cognoscebat. Adie Epiphan.se usque ad beatissiune Virginis Purificationem, dum se traderet orationi, quanta Christi majestas esset sedentis in illo extremo judicio, humanae sobolis judex, intellexit, quam ad vivum impios resecare debeat, innumerabilia prope

tla ddiciii

tormentorum genera, cruciatus, incommoda sexcenta, horribiles daemonum aspectus, molestissimamque eorum societatem, infernorum terribilem locum, quera nullius cogitatio capere potest ibi strepitum. visa est sibi audire sonitum, stridorem,
:

terat, ardentissimo corde aspirare

ad saternam

fe-

licitatem.
Humilita-

tem perma
ijni facit

uam ejus comprobavit dotesanimi corona dignas existimans, eadeni hora, qua supra diximus semimortuam decidisse pristinis viribus recuperatis, visa sibi est hominis imaginem, quae lucernam altera manu olei plenam,
39

Quod Deus

ipse

altera vero

cens,
tur,

palearum stipulas gestaret, Paleae, dinon comburuntur, nisi unguento prius linian-

statimque oleo perunctas igne vidit concredimari cujus visionis sententiam, divino spiritu
:

fremitum, clamoresque magnos, quibus perterrita exanimata luesitalicorruit, palloreque ac terrore deinde receptis, ad beatitudinis quamdiu; viribus ubi elatis divinae aspectum est conversa , quam suavissima oculis summa attentione conspiceret, enim advenvox estexaudita Veni, Clara; tuus expectatissimusque mihi erit. jucundissimus
:

tus

nimirum ctante, est porro interpretata. Animam quse nisi humilitatis oleo fuerit delipaleam esse, amore comburi non potest; hinc illa
buta, Dei cur tamdiu in mcerore versata esset cognovit manus ad demissa ergo in terram facie animoque
:

respondit Parnmper Cui vox altera alterna vice nondum enim dies tuus advenit ex qno
:

expecta,

licuit. Alia die salutissuee certitudinem conjicere

humilem Deumtendere, ssepissime precari, ut se suamvitamque et quod adhuc salutem redderet,

Deus incolumen servarit,gratiasimraortalesag*ere; et quidquid demum vero et animi tranquillitatem,
petierat,

cffilum terramque imaginera Christi Domini sua implentem conspexit, cujus splondor ma-nitudine illam cordis et corposolis fulgorem antecellcret est; eumdcm deinde viveuerata ris summissione raanu bemgna dio-na fuit extento brachio
:

dere

liberalissime

concedere;

et
c,

cum jam
ancillam

pnecipuos Spoletame urbis locos monasterium signantcm. sanctis benedictionibus

et

decimum quintum suam ante obitura

rit
eordi ejus

egisset

annum

consolatioms g'eex majonbus potuenere demulcere, qnod assequi

incredibili

ANNOTATA.
Piergilium in Vita
lla-

imprim un
turmysteria
p

suscepta peregrmi forma, 40 Christus nempe, crucem amictu, humeris gerens candido vestitus mqu:t, falia Salve, blandis eam verbis salutavit
: :

adhuc nemo.

a Eeec monialis apud vocatur lica part. icap.n

Manna
;

r trlS

i0mS
'

,:

quidnam cogitanti mihi jam diu, animi jucunditatem, cruoffferrem ad summam

tibi

pot.ssimum

nusquam firmiue figi potest accipito; ideo dulcissimo amplexu monan*. Qui tuum ut in hac cruce filia, cor nt vel b extitit vehemens nuidem sermo tam Dom, inflixerit. Eo tempore vulnus

tuo

cem hanc,

qua,

P^*g>
,

viijesimo usque ad b Nimirum ab anno a-talis Piergilius proxtme triqesimum primum, ut parlis primx assent.et tatocapite duodecimo ejusdem pa rUs repc,M. capitedecimo octavo anni xtatis 13. Llara;, c Hic non indicantur annos existimo, hos quindecvn

Im

ut opinor; sed beata Virgo tZigendos esse de tempore, quo

niL

ejus cor impressa fu.sse passionis mvsteria in

^itl

monasteriosancU-e Crucs,

adquodcum

684
A.Moscomo.

VtTA

B.

ChAKM DE CRUCE

VIRGINIS

tfffg tfrca

secundum

Christi 1289 migravit. Itaque hanc interpretationem pax animi post

annum

num in ccenobio sanctse Crucis. Illa explicatio nostra facile componi potest cum opinione Piergilii, quam littera prmcedente retulimus.
d Hwc est Joanna monialis, qux post obitum B. Clara in officio abbatiss3e successit, ut apud

certamen undecim annorum restituta est beatse Virgini, eum jam decimum quintum eg-isset an-

45 Postquam ergo hujusmodi praecepta aceepere sorores, manu cxtensa Clara sanctissimo crucis sig-no benedicens, inquit Deus, qui cselum et terram regit, vos tueatur, custodiat, perpetuoque conservet prssidio. Hoc indicio moniales proximaj
:

D
jMtffabiMi

wm

mortis repetentes

memoriam

chrymarum

certatim

ing-entem vim laprofuderunt ; quamquam

,

Piergilium part.

3 cap. 9 et 20 videre est.

ipsarum dolorem lenire Clara studeret. Tandem Sacramento voluit inungi, dieque Veneris, qua? fuit decima sexta mensis Aug-usti,
hasc unctionis
orationi se

constantissime tradidit, a qua neque

consilio,

medicorum

neque monialibus
revocari,
:

prEeconi-

CAPUT V
Morbus
ejus, et

mors Beatat,

reteetis

mysteriis confirmata

Bcatx morbus ulti-

^pandem
dicbusante

asaiduis vi^iJiis

stomacho male
,

affecto,

ab hujuscemodi contemplatione animae mea pabulo abstrahere conaremini, futuram semper majori roborePHis dictis, moniales cog-i jubet omnes, ut si quid in Horis recitandis negrligentias forte

K5 ~JEKS ^tet^
com-

imo vero illas increpabat his verbis Quid commovemini ? Quid vos, obsecro, perturbat? An non ig-noratis me dum

bus potuit

umquam

mus,
nes

-1 viriumque imbeciliitate contracta

ct

quindecim

miserit, iterum ex ordine

cum

ea recitando com-

mcditatto:

suum obitum

in

morbum

pensarent.

incidit, dies-

que decem totos meditationibus operam navavit tam dilig-enter, ut numquam ab instituto B deficeret Quare moniales Clara timere maxime
coeperunt ne swlioet injuria morbi alioujus graviter premeretur ob crcbras meditationes unde ut
:

vires illa

aliquantisper Iectulum portatilera imperatquem ascendens, sic alloquitur Mox me inquit, sorores morbo omni levabitis,
reflciat,

46 Ha3c ubi absoluta sunt, animo ardenti, ve- videtenbm reque ad Deum erecto, Nimium, nimium n j_ apertumi mium, inquit, tuae g-loria? prEemium est fvatrern mihi tur Doraine tum ad Sorores conversa. Ducite me! aiebat, ad sponsum meum video enim apertum caalum et sanctos Apostolos et Dei virg-ines, qua; suramo expectant me gaudio. Dum
.

.-

ha;c ag'eren-

imminentem
tamen
ver-

jara raortem prfflmcmfltrans ; in primis sabatur in curis, persistensque

tutu divma secum

ExulteDeo, et cantemus laudem lcDeum laudaraus, quoniam sponsus meus venit ad me, ut me ad g-Ioriam suam perducat. Hasc Joanna non Olar* soror, sed alia quaedam monialis

M paulo

exaudiebantur Ang-ele Dei, nuntia Sanotissimaa Virg-ini, ut in suas me sedes recipiat.

:

toc verba

firmo obloquebatur; a ministris quidem

in vultus

post, veluti

mus omnes,

triumphum caneret

et jubileraus

i j

M VJ
i

L_

diabolum
1

Aha
.

fugat: suns
hortatur ud
virtutem,
et

vero soror

ha*

medita-

tioncm Passionit
:

cruenta bestia

qusrit Undo certantem cum dmone eumdemque tem h,s verms perceperunt Quid a me petis
:

Video ounota, q Uffi valde bona; sed tamon

tatt

se accepisse auribus

Deus

fecit,

et sunt

euncta deinolir

suum

Quaraobrera lectulo quodam portatili ad sacellum

se
deferri
jussit
:

Dei raulta dissermssent, Clara illius fidei monasterium Sororesque suas quam diligentissime commendavit cumque ma^is exultare videretur, quam, ut morbi gravitas pateretur , non mediocrem Francisco spem dedit pristin* valetudinis recuperanda Clara vero, cui mors clara erat, ut postridie ad serediret, monuit. Videns demum sabbati die qui erat octavus a solemnitate sancti Laurentii martyns, nimirum decimo sexto Kalendas Septembns , vitam felicera cum infelicissima corarautandara in ipso discessu vehementius orabat
ibi

Tranciscus Clara; g-ermanus (is Minor sancti Prancisci custos iu civitate et dominatu Spoleti erat) advenit; et ubi inter se de reg-no

tur,

cum

n ternum maledietus vivis. una soronbus, timens, ne

quanqnlesm.lleannoB in maledictionibus

Kxi , naaiedicto, et evola hino oui

a demUm ad Sorores > juscemodi habuit

aliquantu lum

SS? TlT

serinem hu
sorores hor.,

fuK
audiss
r

h ra
ex hu us corpons ex^LIufcir

Id

cum
signo

fnmda.se,,

fallacias

accessit, crucisque

quod de me dubites, crSm en.m cum Christo gero in corde meo imnressam

Non

Cui Clara non secus, acsi somno exper-isceret

est, inquit,

eam

daTon

ad ca^lestem
s

Deum

S r0reS aman ti SS ima3, qua vmculis tamquam ex

'

carcere -, m riLm evolare debeam, eique spW

ii,

..L

,'",,"

;""

" i~i.,

nis

meditaCem

****

^ *
1

te^onsu^tudit L emceicere desinere postmo dum, videre Onnrt *** &ha mirandi sm prebuTt

Lte^dr^

^ *~
*
mirum

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

mirum.-siquidemasummafelicitfitevivendi snm
xnortem anno *tatis su* quadragesimo, post Christum natum mcccviii, decimosextoKal. Septembris die Sabbatz hora 3, Clemente V Pontifice,

685

acutas,

, euspidia A.Moieomo. duriores carne , quorum duo breviores, breviori etiam revinciuntur filo ,

pendebant

ferrei

clavi

nigri, tactu

altcr

ann^us
,

loco

major filo majore pendebat sub quonim clavorum alter aderat uerviculus lanceam dej

Corpus ejus
aperitur a

Sororibus,
et

cor

maertii-

gnuni
tur

43 Ejus corpus integrum adhuc servatur patetque ommbus illuc proficiscentibus. Ubi vero Clnne sp.ntus evolavit, corpus ta monasterio rehquit, quod momales
multis lachrymis
runt, s,mulque

signans, cujus erat cuspis acuta sane, coloris ferruginei et duritiei, quam attingens
,

Berengarius vicem corpoiis d gerens quasi stimulis acutis sensitmanum pungi; erat idem a superficie erectus,

<t

eum

va-

decora-

sefellis:

omnes quam diligentissime ilhid inspexerunt,tumutejus memoria servaretur, et hujusmod, aspectu, quasi exemplo quodam ad Dei cultum raagis fideles excitarentur. Maturo iffitur adhibito consilio quidnam de eo corpore agendum, quasi caelitus admonita?, in eam spem devemunt fore, ut si ex illius
,
,

acsiexsuo

latere cuspisexiret. Fuit itidem

hac in parte nerviculorum confusa quaedam congeries rubei coloris cujus forma incerta erat illam autem in aruudine spongiam interpretaban,

tur.

51 In sinistra parte cordis erat flagellum ex quinque flexis nerviculis nodisque pluribus revin-

tigMatim

corpore pnecordia extrahantur, occulta Dorainic Passionis mystena, quae vivens animo semper volutabat intuen liceat. Itaque prostratse humilitatis indicio prope singulari ad defuncta; pedes, solemnes (ut mos est Christianis caeremonias religiosaque juratribuunt, et cum dissimulare dolorem non queant, amplius corpus aperiunt ibi puerilis instar capitis cor inveniunt, fellisque sedem duriorem,
,

ctum; pendens particula carnis mollis gracilisque ceterum quo flagellum suspenditur referebat post eam manica carnea, sed ligno similis sequebatur, eodemque modo funiculi erant atro
, ,
:

sanguiue

omnia

tincti, et a carne elati et seperati quse vel hodie in ipsius Clarae sepulcro ostendun-.

tur. Prope erat alter nerviculus

qui

columnam

rectam, flexis et exiguis

notabat, Pars ejusdem

funiculis circuraseptam
:

quam

ut natura ferat

quffi

omnia summam
.-

ad-

spicientibus admirationem pepererunt hoc exercuit ministerium una ex monialibus, ejusque

ima carni annixa erat et tales nerviculi, qui veluti funes mediam columnam cingebant, sauguinci coloris hsec omnia
:

discerpto

capsellam cum aliis partibus in urna reconad sacelli altare collocarunt. Verum postquam ad cordis locum pervenere, maxima oritur
fellis

ditis

remanserunt. Porro simulacra ea, qua? Dominicre Passionis mysteria referebant licet carnea essent ; tamen colorem et duritiem earum rerum habebant, quarum ex,

corde

integra

dissensio
runt.

itaque cetera in diem posterum

tantse

diffe-

emplar erant

quse raoniales semel atque iterum

Eo tempore

Virginis jactura preme-

et saepius ubi inspexerunt ac tetigerunt, quasi di-

bantur, neque quid facerent

, agnoscebant ; unde a Deo humiliter petiere, ut suas ille cogitationes moderaretur et, quid foret optimum, aperi-

vina quaedam intueutes, novitate rei suntperculepisae. Sed ne quid temere faotum videretur
,

scopum Spoletinum de omnibus

curarunt. Acceptis
litteris
; ,

fieri
,

certiorem

ret.
pottridie cor pie

episcopus

non
,

ita

apertum

*n parte$

duas

49 Absolutis precibus communi omnes suffragio cor esse dividendum statuerunt. Die igitur decimaoctava mensis Augusti Francisca monialis, cui id munus erat delatum cor illud manu tenens , profusis prius lachrymis , quonam modo secandum esset et quo ordini petit hic hserere omnes et in majore esse labyrintho quam antea. Tandem novacula in duas partes secat caro externa mollis, interior vero satis dura sentiebatur
, ,
:

facile

fidem

iis

praebuit

illuc

tamen vicarium su,

um
rum

gavit;

Berengarium, patria Sancti Affricani delequi rerum veritate bene perspecta

,

omnia quam diligentissime

,

referret
,

ut vel erroratione
tidei

quem

rei

novitas attulerat

aut veritatem judicio auctoritateque comprobaret. Vicarius episcopi ]>rsecepto audiens, ad monasterium quam maximis itineribuscontendepelleret;
dit,

omuiaquesumma animi

attentione, vigilantia,

illico

omnes, ut avide rei eventum expectarant

labore, ac diligentia conspicit,

trectat.

manibus

ipsis con-

p
riteintpe cta

cereos
rere;

manu

gestare diligenterque omnia inquifefellit,

cruciatus enim Chricujus sti et admirabilia mysteria oculis viderunt rei magnitudinem, licet intuendi nulla posset esse satietas, mirum in modum suspiciebant. Augebat

neque spes eos

52 Quibus
lis,

visis

prffl

tum

singfola a carne secerni jussit

stupore hsesit immobiquse se,

etprobata

admirationem, quod in ea sectione nulla plane inde Iffititia laBsio aut detrimentum consecutum; palam exultare, triumphare gaudio, Deo immorgratiam contales agere gratias, qui hujusmodi plana ab utraque parcessisset. Cordis superficies
ordisingula porro a singulis sejuncta certoque mysteria. ne distributa Jesu Chnsti Cruci50 In parte cordis dextera licet muliebris pollicis fixi imago magnitudine extenta tenens brachia alialiquando longior, caput extra humeros dechve

parata sic constitere, quasi in suo exemplari residerent. Non ea omnia , sed quaedam , cum de ejus canonizatione agcretur, ad Joannem XXII, Pontificem Maximum, Avcnione sedentem , sunt
delata.
veluti sanctissimum, Cor autem illum Sanguinem conservarunt singulari. qui cflluxerat, in ampulla vitrea collectum, item, efflat in ejus sepulcro posuerunt, qui mirificum odorem, ac, si quod grave Eoclesiie Dei immi,

diligcntia

te

exhibuit my
$teria passio
Tiis Ciiristi

neat periculum, sua ebullitione pncdicit. At hodie in Claraj sepulcro Crucifixi et flagellorum myornato, colsteria in vase vitreo, laminis argenteis
locata monstrantur. moniales *m 53 Ikec ubi in corde reperta sunt , duritiem fellis serrontes, qvld- mysterioSS. memoria recente 3 etiam delitesceret vidcndi summa cupidi-

quantulum
et

sublata,

in deflexum. Pars dextra corporis, gerebat, sanguine situm est, lividum colorem sindonem miuuconfecta. In sinistra vero vidisses in latere guttulis aspersam. Vulnus tissanguinis

qua vulnus

mc

nam

ibi

felU.

tate exarserunt;

eam ob rem ad

altare sacelli accistellain

,

hac eadem parte cirmulto cruore manabat. In dehneabat nerviculis confectus spineam
culus e
tortuosisque conquai hirsutis spinis tres nerviculi, veluti tria stabat aculeis: ibidem quorum extrependebant , in una parte fila

currerunt, urnaque accepta,

fellis

de

qua supra meminimus, a

, :

ceteris partibus scjun-

coronam

c,

qui his omnibus interxerunt, ut Berengarius hanc ubi duram offendit fuit e , decreverat quare tres romedicis imperat, dividique jubet
:

tundi

686
^Httattio,

VITA

B.

CLAR.E DE CRUCE VIRGINIS

tundi ^lobi solidi, ut cineres colorati inveniuntur, imag-ine, coJore, pondere pares, et in ipsa cistella
ita dispositi, ut trianguli

formam

efficerent, a qui-

CAPUT

VI.

Trinitatis saJ cruti.ssimm arcana repraesentantur: siquidem com(

bus

ut ante

mortem

retulit Clara

muui consensu
ujquales et

fertur, orbiculos ipsos interse esse pares pondere, nou modo si separatim

Aliquot ejusdem miracula

supcrat captum
rcperiatur.

quisque accipiatur, verum etiam fquod humauum si unus cum duobus, aut unus ) uni, aut omnes siinul apponantur, aequale pondus

AJiquando Juctum
lores,
tristitiam

abstersit
vertit
iu

permulsit

gaudium.

do- Beatmmh* Deni- oalatum

Neque vero

iilud

omittendum censeo,

cura a Catholica fide defioeret Gallia, haeresesque

sectaretur, in partes aliquot
f

unum

exiisesse con-

fraetum /'; licct initio, dum reperti sunt, veluti adwnante firmi nullis malleisictibusvefrangi possent hoc Ecclesiaj naufrag-iumfractus hicorbiculus pramuntiavit, quo majus fortasse nullum passa est umquam et, nisi Deus sua miseratione pragsto fuissnt, ajternum fore videbatur. Plurima de his ut in suo compendio habetur} Berengarius retulit
:

auxilium imploranti opem suam dene- rfwn '' a morte illius usque ad decem annos innumera prorsus comperta sunt miracula, qute omniain brevem Iibelhim redig-ere esset perdifficile; pauca tamen qmedam ex innumerabilibus in

que

nulli

gavit.-

nam

unum

conferre visum

est.

Qui

ig-itur

pnecipua
vi-

quadamdiligrentia ilJius acta inquisivere, scriptum reliquerunt Claram viventem mortuos ad

,

qwe

ejusdemVirg-iniasepulcrocondita monstranDeus, Clarnm virfrinem n se uniee dilig-i ; cum non modo hujuscemotur. in his itnque ostendit aperte
di privile#ia donarit, sed illius

in

am

tam revocasse. Andriola imprimis monialis sua mortua , autequam humi mandaretur ejus precibus in vitam rediit cum enim defunctam fili,

pater audisset,

flens,
,

ad coenobium cucurrit,
filiam

6-raviter

conquerens

quod ante mortem

etiam meritis ac no-

mine consolationem certam , tutumque fidelibus pmstet auxilium. Itaque rairacula ipsa vitam illius
sanct.issimam comprobarunt.

patre coliocuta, paulo post nullo morientis sig-no a vita iterum discessit. Paganicus quidam arenarius, arenam ibdiens , ejus

cum

videre non potuisset. Clara vero ejus fletu commota, pristinam a Deo vitam impetravit illa
:

mortem cum

vita

mole obrutus, commutavit, cujus morte con-

ANNOTATA.
a Hinc liquet , cur aliqui Menologi B. Claram memorenl die xvn Augusti, quomortua est, quamvis in Martyrologio Romano ad diem sequentem referatur, ut initio Commentarii prsevii monuimus.

sauguinei non tantum dolebant, quantum quod peccata confessione detestari non potuisset, Eediitig-itui- Chivm meritis ad vitales auras Paganicus , dum confessus fuerit. Nonnullos prasterea gravi morbo laborantes precibus
suis et sanctissi-

mai crucis signo ad firmam valetudinem revocavit. Quorum in numero fuit Joanna, postea auphthisi laboraret, nec medicis sanari posset, ad Claram coniug-it ejusque precibus vires pristinas recuperavit. Vagnolus quidam comitiaji niorbo affectus aux!ho Virginis implorato, liberatus est. Juliauus, cum insanabili vulnere haberet
tistita.

Haac

cum

in Actis Ituiicis part. 3 cap. 5 obitum hujus beatie Virginiacumannoquarto Ctemenlis V Pontificis rrrtr cmijunxit.
Q

b Irrepsit hoc loco error chronologicus auctoaid It/pothetce cum enim mense Augusto anni I.'i()s worerctur U. Clara, currebat annus quartus Ctementis V, quandoquidem mense Junio anni \:m Poutifex electus est. Unde Piergilius

artibus ullo

modo

pedem
dus

offensum

etmedicorum sententm essef abscindenope efflagitata,

rum, quam Actis

Piergitius in imagine istorum instrumentoItaticis B. Claraj

prxfixit

C altera cordis parte in/ra columnam cotlocavit et eumdem situm part. 3 cap. 10 explieuit, ut S 5 S Commentani pr&vii monuimus, ubietiamPirr gilianum ejusdem cordis exemptar Sxd minorem formam contractum reprxsentatur. d Suspicor, hic pro vicem corporis legendum

in

ad veram poem entmm salutemque traduxit. Multos jestu fe- F bns lalorantes, ita ut memoriam sensus, voeemque perdidissent, integrae restituit valetudim. &ubvemt monialibus suis
, ,

illico vulnus sanafmt. Lucia monialis a daemone obsessa, ClaBtecta pallio, statim liberata fuit. um maximis sceleribus coopertum, Corraduci-

Clara,

tum

cum

summa

essevwem
Uie esset
e

pnesulis vel judicis,

vicanus episcopi Spoietani. PiergiUus capite undecimo partis tertix nar rai, kuuc foUicuium feltis post discessum Berengam ab ipsis moniatibus seu potius ab
Irancisea, qu<e cor B.

cum Berengarius

magnam enim panis copiam n oratono famulaa ud iUud mimstenum constitu^ t mvenerunt, qua.1 Deus pro jejuniis in vita acUs

(l

me

e,sent affectaa:

Chmv antea

eadem

in

(tiviserat,

deadendumesxrt.
f

fuisse Uter haein re veriora referat ex antiquis t documentis

coram medico apertum

duas partes

vmo

^anno,t .m teuui etiam cibousa est, hommum judicio ali nullo modo
:

utperitorum

potms,

neque vero

Piergiiius part. 3 cap. 18 asserit hunc globuium mense Martio anni 1660 uitro canfrutum esse, et atias hujus rei circumstan Uas distinctius narrat.

Uudatus

2J3T ta
^mopalearum

quam humano victu fuJcita videtur vitam illius modo miraculis iUuSvU
identidem plurima

po^set,

2
sane pedifcens.

und

di

^ol^^Z.Z ^"
*.

QS)
hus natnc
set
'

tamen meU

S
i;

m d Sustlnere P maXimam"^ Clara ln

10

^-w*
Se

uistortis

sp em positam ha-

nrmos pedes,etcoram omnibus ccepit ambularc Benencium haud dissimile in Antonium municipem cotitulit, qui cum sinistrum genu graviter lfflsum etimpeditum haberet, ut nullo se modo sustinere
rffl

bens, ad ejus sepulcrum portari voluit; ibique cnm pauhsperconsedisset, sensit paulo post favoreCla

BIB DECIMA OCTAVA AUtfUSTI

cns enperentur. Litteris etiam proditum
ro

S7
est, vie^

A.Mo^to-no.

cuidam uxoris

pramortuffl

statum aperuia

ostendisseque, posse eam precibus adjuvari. Ciotto Spoletino mutuo solvendas poenas pra-nuntiavit.

Eadem

Joannie

sororis

statum

cognovit

qua3

posset, auxilio Clar3 implorato, allatoque ad eius sepulcrum cereo, liberatus fuit.
per comjtcn

omnia tum ad vivos, tum ad mortuos spectantia, Deus Clarse pro suo in eam amore, nota voesse
luit.

dium

rcci;

tantur

56 Lucarellus quidam 8poletinus oculorum pupillas circum genas pendentes gerens, et omni abjecta spe vivendi, cum pater eum ad sepulcrum Clarffl detulisset summisque precibus auxilium esset impreeatus, pupillis ad locum suum accommodatis, videndi beneficium reportavit. Flora item mulieri in Cortignano ortse, cum Clara; altare pallio circumdedisset, Virginis beneficio audiendi facultas reddita fuit. Cascilia Spoletina comitiali morbo laborans, post votum faetum quiude-

59 Neque vero, quas exposuimus, tam miracu- a a 9 u * quam testimonio religiosorum hominum com- tancti'ttl " cjut indicia probantur, qui divina contemplationi deservien
*'"

lis,

tntis

lucu-

tes, de his fuerunt admoniti.

Unde Clarucciam

fciii.

c accepimus
ginis

tem

Claram vidisse in beatissimffl Yirgremio quadam cum reverentis colludenet Peregrinam d dum in ecolesia cathe,

drali Spoleti ovaret, fulgore

divini

lumiuis Ulu*

cim diebus in sanitatem vindicatur. Joannes impubes herniam patiens Lastitia puella urina?
;

stratam Claram adspexisse. Idem Comptes , et Etorius e, sanctissimi viri, de Clane sanctitate retulerunt. Philippus medicus cum nuUam, aut
certe

difBcultatem; Elora matricis dolores, Clarai opera apud Deum integram valetudinem consequuntur. Angelettus Spoletinus, gladio percussus tam gra-

perexiguam hisce rebus fidem haberet, a Deo admonitus est quod iuvidis verbis de glo,

ria

Clarse detraheret,
in

cielestemque

audivit

vo-

cem;

viter, ut viscera in

terram lapsa essent, mox,

repositis
,

illis

ambitu decem millium passuum sanctiorem Clara esse neminem. Quin alteri hujus E
sanctissimai Virginis pietatem tollenti accidit, ut linguae dolore gravissimo torqueretur quffl licet
;

ablutis in ventremque iterum

Claraj evasitin columis

auxilio

ab eo vulnere. Philippus Mevania? a uatus, dum Thimise b fluvius campos omnes superasset, fluctibus obrutus; Andreucius cultro gTaviter vulneratus, lapsus ex amygdalo,

in somnis sibi visus

est pati,

tamen

indicio cerClarffl

tissimo vera fuisse liquet;

cum

porro ad

cum

culter

humerum

ejus perfodisset, nullaque

sed

pauca

quopiam extrahi, supplex ad Claram accessit animo demisso; inde ejus beneficio extractum gladium sensit. 57 Nardus a latronibus captus, summo verarte posset a

auxilium confugisset, lingua illi compcrta fuit. Beatus Ventura /', in Trebiatium agro natus, vir summa vitae sanctimonia prseditus cum a consuetudine mundi remotus, in saxea spelunca vitam degeret iis verbis Claree laudes praedicare solitus est, in oppido Montis Falchi praeter alios
, ,

sans in discrimine

Clarse

opem

efflagitans (orta

unam

esse, quaj

sanctissime

Deo
in

deserviretj et

interim est nou levis dissensio inter eos de eo)

propter rei novitatem

mirum

modum hominum

unde ab altero illorum servatur. Hinc fiebat, ut dDemonilliusnomenmaxime perhorresceret quam;

animos

mobrem

Claruccia
,

monialis

Tudertina

obsessa

extollit. Quod oraeulum fuit deflnde enucleatum, cum in corde Clara Christi mysteria reperta fuere. Alter quidam homo pietate insignis,

a doemonibus

Clara? precibus a

Deo

liberatur,

dum multa

de Clarse laudibus, virtutibusque au-

cum parum

juxta

ejus corpus

consedisset. Ser-

ditu digna enarraret, metuens, ne vanitatis aut arrogantiae sibi

viam Cassignatam septem annorum spatio da3monum impietate vexatam ac laesam graviter,

nimium

verteretur in hoc

muuere

cum traheretur ad sepulcrum Clarse , stridore vociferatione atque gestu ipso plane dementi dffimones impedire studebant; ubi tamen primum

obeundo, mcestusque hssc auimo volutaret, cselitus admonetur, non satis se celebrasse spectatissimas hujusce Virginis laudcs, quas oratione longa prssdicare, debuisset.

admota fuit eidem sepulcro vim agnovit meritorum Clarae. Petrus in Podio ortus, furiosus et captus, qui non semel submersionis su,

GU
satis.

lhec

Nam

vero de beatae Clara3 Vita dixisse sit EpUogut 4C ' om divino judicio accipimus , tnnta si
"J

mente

favente, spensionis et mortis pericula adivit, Clara

redditur

incolumis. Colaj Spoletino febricitanti

MattheucciEB mulieri, qua3 capitis dolore diversis laangebatur, ac innumerabilibus plane animse saniborantibus morbis, tum corporis, tum est Nicolaus Spotatem impetravit Clara. Testis febrique adeo premerequi cum aestu letinus medici desperassent, votur ut de illius salute gravitatem sua Claraa factis morbi tis 'a matre stomachi dolorem superavit. Petrus Spoletinus, Chiola dentium annis et B passus ope valetudinera obplus quam viginti, Clar*
,
,

summo

prseconia brevi. compendio coarctari non posse, reliquum est profecto, ut nos incepto labore supersedeamus, cum prsssertim non ea sit in nobis ubertas ingenii, flumenvc orationis, quod lllius laudes possit non dicam exornare laudando, secl ne percensere quidem numerando; neque tamcn

reprehensionem
contra

meruimus ullam,
praeceptum

si

forte illud

Horatianum mur, quod vires aut humeri fcrre non possent consilium enim fuitnon bcataeClarse laudes singused aliquas las (quod fieri non potest) congerere;
:

aggressi videa-

tantum apponere, ex quibus, lector, veluti e\ ungue (quod aiunt) lconem conjiciat, et cetera, non potuimus, mente aniquffl oratione assequi

tinuerunt.
dc multi*

pra^stanut in dies viri dignitate clarissimis orti parennobilitate insignes, prope peregr.m, noii tibus et ceteri innumerabiles ad sed longinqu.s e regionibus

58

Ouorum omnium fama tam

est,

longe lateque

moque

meditetur, ad
;

illiusque

simul meditatio-

pervagata

nem accendatur si enim camdem vivendi normam tenuerimus omnes, dubitandum bon est, quin eadem etiam prasmia consequamur. a^amus
Deo immortalea, qui in Sanctis peccatorum vcniam obtisuis, quorum suffragiis majoremque petamus in modum, ut conemus, gitationes nostras actionesque ad ipsum dirigamus, etiantfflTirginiflsequentes vestigia, non mointerim gratias

proximi solum, confluxerint, votaque pro acceptte eius sepulcrum Divino quoque afflata spibenefieiis persolverint. quorumdam statum sigmncaritu defuuctorum eleemosynis, c*terisque vit'ut precationibus, supphe tantis purgatorii hujuscemodi suffragiis

dodum

vivimus, ejus auxilioroboremurin terris ad

9U
ca^lestem

Augusti

TomusHL

68 s
a.Moscotw.
;

VITA

B.

CLAR.E DE CRUCE VIRGINIS

sit prod Xeseio, an istud nomen Peregrinse Saliem apud Jacobiltum prium an appellatitum.

vixerimus, oaelestem beatitudinem verumetiam ubi regnis sterna felicitate una cum ipsa in eaalestibus

perfruamur.

ANNOTATA.
Bevagna, est oppidum b Mevania, vemacule PontiItaliie in Umbria, situm in ditione summi Clitumnum, quod sex mittiarificis ad fluvium bus in occasum Fulginio distat. b Hic fluvius Umbriae ab aliis Latine Tiniae* ab incolis vernacule il Topino vocatur. Oritur autem ex Apennino monte, receptoque Clitumno
infra Mevaniam, postmodum cum ipso Tiberi miscetur, ut geographi passim testantur. c Hsec Claruccia vel Claretta fuit discipula B. Clarge, illamque Jacobillus in Opere de sanctis

hujus nominis in proxime laudato Opere mdlam feminam inveni.

piissimos viros e Piergilius part. 2 cap. 25 hos appeliat conte de Ranieri et Etorio cives Ualice Spoletanos, ibidemque plures alios sanctitatis
ejus testes allegat. pag. 101 et f Jacobillus tomo % laudati operis describit Vitam hujus piissimi eresequentibus

eumque inter Beatos numerat ad diem xi Augusti, quamvis ibidem asserat, illum mense Julio anni 1310 obiisse. Si publica ejus veneranotissitio, cujus ibi aliqua indicia exhibet, post
mitse,

Umbrise ad diem xxvn Aprilis tomo i pag: 434 et

celebrat. Silegitimus demonstretur, poterit in Supplemenio ejus cultus Operis nostri locum habere.

sequente

tamquam Beatam

Urbani VIII Pontificis decretum adhuc perseveret, Acta et ceriam cultus notitiam a Trebiatibus expectabimus, ut vir ilte alicubi in Opere

mum

nostro coitocetur.

DE
B

B.

MIMLDO
RAVENN>

VEL
IN

MYMLDO

rARCHIEPISCOPO RAYENNATE

ITALIA

G.c.

COMMENTARIUS PR^EVIUS
I.

Veneratio Beati ab immemorabili tempore, miracula, reliquise,

elogium, et prsecipuus Actorum ejus scriptor.

quoddam

Anno
NCCCXXI.

Ex

varits

documenlii
cotutat

uamvis hic beaius Antistes nondum solenniter numero Sanctorum adscriptus videatur, ut Ferrarius hac die in Catalogo Sanctorum liaiuv annotavit, et Hieronymus Fabri in Sacris Ravennse monumentis part. 2 pag. 514 fatetur, tamen hic postremus scriptor Italus ibidem recte probat, istum Prsesulem ab immemorabili tempore tegitimum beati titulum ac publicum Sanctorum cidtum habuisse. Id primum demonstrat exantiquoMs. Missati,quod in archivo Ravennatensi exstat, ubi

duplici recitandum prsescribitur

Sed dubito uirum hactenus Officium istudde eommuni confessoris pontificis, an autem proprium de hoc Beato recitetur. Ratio dubitandi est, quod Papebrochius noster de eodem beato Prsesule ex Ms.
.

Lectionario ecciesise Ravennatensis excerpserit tres lectiones proprias secundi Nocturni dum anno 1660 cum Henschenio Ravennse tantisper
,

substitit.

At Papebrochius in Ms. suo Itinerario

monet, Lectionarium istud tunc

nondum Romee ^
Offlcia propria

memoria

beati Rainaldi archie-

approbatum

fuisse.

Saltem inter

municipalibus Ravennse statutis legi, quod olim Magistratus die xvui Augusti quotannis ad honorandum ipsius sepuicrum venerit ibique cereum obtidcrit. Etiam meminit de altari, quod in ecclesia Metropolitana ad posthumam ejus gioriam erecium est, in quo legitur hsec epigraphe Deipiscopi celebratur. Prseterea asserit, in
; :

Sanctorum sanctae Metropolitanae ecclesiae Ravennae, nunc primum a sacra Rituum Congregatione
approbata, et illustrissimi ac reverendissimi DD. Lucae Torrigiani, ejusdem sanctse ecclesiae archiepiscopi, etprincipisjussu edita Venetiis anno 1665, nusquam tres lectiones proprise de B. Rainaldo

para; Virgini, et beatis hujus ecdesiEe archiepisco-

pisRainnldo ct Urso. Denique laudatus auctorvariis

comparent. Egoautem ignoro, an Romse postmodum approbatse fuerint tres istse lectiones, quas forte quispiam ex privata devotione composuit,
vel
est,

argumentis ostendit, publicum B. Kainaldi cidtum suo tempore adhuc vigere, et annuam
ejus festivitatem Officio ecdesiastico non tantum in d iu'ccsi Ravennatensi,sed etiam in Adriensi ad

ad approbationem obtinendam paravit. Ut ut

cuttu, qui

hancdiem
tb

naldi reneratio
immemo2
rabiticultu
ttujus Betiti.

Immemorabilis ista B. Raiex infra dicendis confirmabitur. Prsemanibus habeo Kalendariura sanctre mecetebrari.

aliunde satis constat de antiquo hujus Beati haud dubie statim ab ejus obitu initium habuit propter evidentia et authentica miracuta, qude inferius Actis subjungemus, et de

quibus nunc aiiqua prsemonebimus.

3 Hieronymus Rubeus in Historia Revennatum ad annum Christi 1321 lib. 6, apud me pag.
? u,

> 0(

'

oW-

tropolitniue archiepiscopalis ecclesia? Ravennse ejus-

tum

claruit

que dicecesis, quod jussu iltustrissimi ac reverendissimi D. Lucsi* Torrigiani Ravennatis archiepiscopirecognitum atque anno 1660 impres-

538 et sequente, de B. Rainaldo jam defuncto hsec narrat Ad ejus cadaver, cum adhuc
:

miraculis,

in

sepul-

sum

crum illatum non

est, et in

quo ad diem

xvm

esset,

Augusti annua
Ravennatis

multa miracula

et inse-

Rainaldi nrchiepiscopi et
festivitas

confessoris

memoraiur,

et Officium

de eo sub ritu

quentibus etiam diebus et annis facta sunt- et ut reliqua omittam, Jacobus Benincasa, jurisconsultus Ravennas , cum desperata omni salute,
,

et

DIE DECIMA OCTAVAAUGUSTI.

afflig-eretur,

etpenitus destitutus, acerrimis podagrse doloribus seque, voto nuncupato diera Rainaldi festum quotannissolenniter celebraturum ob,

divino licet venerabiles exuvias rairaculorum splcndorc illustres, humili tamen anarchiepiscopi
,

c.c.

gvilo bfisiliCBE obscuras, ut,

lig-asset,

postridie

ejus diei doloribus et

morbo

solutus
capitis

Quod Joanni quoque Grado in g-ravi oculorumque dolore, cura esset ad Bainaldi sepulcrum profectus, ejusque opem suppliciter implorasset, per idem tempus contig^it. Ex agro item Ravennae eo vico , cui Herbosse noest.

men
supra
suis

est

mulier Blonda vocata

dici potest,
ag-itata

,
,

cacodsemone

exoriente hoc Ravenad eminentiorem publicae devotionis lucem exorientur * illustriorefl x m Lucas lorng-mnus arcnippiscopus in perenne sujc pietatis monumentum deportavit anno sal. KDOUX. Haec inscriptio in Uonumentis sacris Ravenwe parL 2 pag. 514 refertur db llieronymo Fubri, quipart. i ejusdem Operis Italici pag. L9 scrinatis munificentiSB sacello,
,

forte cxo-

riantur vet

cxorirtntur

ad Rainaldi sepulcrum pertracta, liberatur. Pari felicitate Thomasina, Petri Lambardani Ravennatis filia, sacra virgo coenobii D.
vi

quam maxima

a cog-natisque

pserat,populum Ravennatem prxcipue in annua Rainaldi festivitate ad venerandum ipsius se-

putcrum pie confluere, et tunc ibi laneum pileolum nigri coloris, quo beatus Antistes in r-ita
usus
est,

J.

Marire

cogiiomento

Padrielis

da a moenibus haud procul

erat,

quod in Cencenunc in urbem

,

Barbaranus de Uironi

venerationipublictV exponi. Francisous Otjjjmetiiv.s in Historia

tib.
<

translatum D. Stephani in olivis appellamus,

brorum omnium resolutione languens

ri

memcum Viindies

ecclesiastica urbis ac dicecesis Vicentinse

sancti patrocinium invocasset,

repente sanitati

cap. 57 adjungit, hunc Beati pileolum magna devotione et fiducia tangi ab iis, qui dolore capitis affiiguntur.

restituitur.

Atque hsecpauca demultis, quse

hsec prodigia

fiunt, colleg"isse sat fuerit.

jurldice ex4-

timum
ac populari modo probata sunt, quemlib.

B. Rainaldi cuttum

Porro immemorabilem et abunde probant

breve

legi-

h<ec

Neque

tantum vulgo jactaban-

omnia, quibus
vitee
7

jam

quoddam elogium seu

Fcrrariutet

aminatis,

tur, sicut

nonnumquam vago

fit,

sed legitime discussa et admodum proxime laudatus Rubeus

rise

compendium subnectemus. Philippus Ferrariusin Catalogo Sanctorum

ad diem
xviii

6 Histo-

Italise

Ravennatis ad

annum
:

Christi 1326 pag. 545

Hoc interim spatio, indicat sequentibus verbis cum in dies Rainaldus archiepiscopus Ravennas

Augustiex Uonumentis ecRubeo, ut ipse clesise Ravennatis et Hieronymo gestorum synopsim collegit indicat, sequentem
hoc
milia Concorcgia
(

compendium vitexuit lm.

jam mortuus admirabili prodigiorum claritate eluceret, eodem hoc anno, mense Augusto, quaestio

modo Raynaldus patria Mediolunensis, exfaprimum Oanonious ecclesia* cum illum Bonifaoiua Papa VUI ad Laudensis
:

a Nicolao Cortonensi Aimerici archiepiscopi vicario, instituta est, multis testibus, illi nunqui se gravibus periculis ac morbis, voto divinitus liberatos jure jurando affirmacupato ,

de

illis

'

pacem inter Philippum Qalliffl reg-cm nndum regem Angliai conciliandam iu Galliam tum Vil.miliatotius deinde praeses
sisset)
,

et

Eduar-

centinus episcopus

fuit.

Cum

vero Opizo
,

arcni-

bant, in Ursiano templo eollectis; ut

di filius, Guidonis

iis

tabulis

Moranconstat, quas hac dere Joannes Morandus, Ravennas scriba, ad ea nepos,

Godetestimonia scribenda vocatus confecit. Dum Henschenius noster anno 1660 per ahquot fridus
dies Ravennse

Ravennatea m episcopus Ravennas decessisset Ursianum de more convcntum habentemplum

tes

Raynaldum

et

Leonardum Plisoum
:

eco)esiB

et

commorabatur, ex Mss. istius ecmiracula B. Ramaldi clesise monumentis Acta et conferemus transcripsit, cujusapographum infra Ferdinandi Ughelli, qui eadempost cum editione vulgamt.Nunc paucos annos in Italia sua sacra Prsesulis rehquns beati de venerandis ejusdem nonnihildicendumest. Rubeus lib. 6 laudatse Histo5 Eruditissimus C ChrisUWl pag. ^postnarracujus cor- rix ad annum bediti

ex quibus BeneBrugensis Prpositum eligunt qui Bonifacio successerat, Raydictus IX Papa, habcret , 'et conaldum, cujus raores perspcctos fecerat, approbuvit. Is culrem

ram se sacram tum divinum, sanctissimis

leg-ibus cditis,

promovit

Concilium provincialium episcoporuiu et auxit quo plura ecclesns saluanno Domini ucccvn, in cclebravit. EoHennous imberrima decreta sunt, Cis-Alpinajfmt, VII, quamdiu in GalUa
perator

usus

est, consilio illius

omnia

fere

administeans,
perturbat.o-

pus

in-

tam

corruptum
mansit,

*de Urex marmore pultus est in monumento lei superionbus annis JuUus quod cum siana arc^eabVvere Cardmalis Ravennatun, mandasset, Vin *an

B. Rainaldi

mortemde

his ita

scnbit

Ituliam donec in pejusmutatus SiciUiereffeTegno, adtoto nibus implevit, Roberto

publico, exautborato.
tifex

omnem

DU ^uoque UcmensVlon-

fZ

cognoscendam, quod causam Templariorum egnm peritissiscireteumvirum .equissimum et

rKerTut rum m nrocera ingenua

iu te ff

Wnnus

aneriri

coram

se

Cardina ip- mihi affirmavit promissa barba stetu ac pene recens, digm forma, et apecie ad

multis pro Lccles ia annosaluUs.mcccxx. xv K. perfunctus laboribus, sancUtetia o .sinc inffenn endas Septembris, non obitum minu-uhs. obd>rmivit; clurus post quie ex subdit pauca miracula, Tum breviter

mumesse, commisit. Deniquc

5ne

tatem ajjm in supraHidis Rav

^s
e

Monumentispart. ipag. postea eodem moecctesise.qui

Rubeo superius exhibuimus,

referemus. ferius post Acta

et

quorumplura

,-

isseao do repertum fu

Jam compendiumnonmhdtlnuneistud Actorum disponendum

chronologico lustrandum ac ordine

paragraphose-

^Tisteaquam

de scriptore Vitx

hvquxdam
obitum^
ct

anno Chrzstt ^~ l cadaver tmbus

tandem

illa
est,

^^^^
n

dissolutum

que diutius
sacris relii/'ii

*TJhistoHcus Italaudatus hserente, ut

agua

J incorruptum anni ^TZS^et w * *Zmpenetrantc,

mansisset, 1635
Torriqia-

atiquot annis post

anno 141j

colUcta aunt

futiora iptiu*

Acta^

cxtaio testatur > lus loco citato m s

pattea

Ss

dissolutis "

n us annuL Uarise solennitertransVirgtnisMar ad """ tum beatissimm v-m-M-i miiAtmi ut linuetex oeuM *>""" - " tiquet ex * COllOtail, n<| honorificum p t }l0 n0nfice B.vem.U. Kainuldi "
.

latis.

iS tJwioJ

Minorum sacrffl theoArimino, Ordinis co a im de anno mcdxxu. Exc Tn-t humilcm profeflsorem, se colle9me

-litus tfSinaldi, pcr me

IMn.fr

SlSM^

Gf JO
ktCIOIH

DE

S.

RAINALDO VEL RAYXALDO

cendis uteumque conjici poterit) et ortus dicitur ex stirpe Concorretiorum quam Tristanus Calf

sta ejus sancti Viri hinc

indc notata pluriumque

D
Dicitur

G.C.

verbo narrata, iisque immiscUisse brevem introduetionem et tres sermoaes, qui ad laudem ejusdem Antislitis coram populo haberi possenl JLrc
.

chus, Morigia. aliique historici inter nobilissi-

Beatnx Meilioluni

no-

introductio et UUctres conciones nobis ad manum suni in (ijxiurapho, t/nod ',//</// i.s.siinits Ughellus

Majoribus nostris perhumaniter communicavit. Sed non est nostri instituti typis edere hanc introductionem vel illas conciones, quee nihit historicum lonliacr/l et unicuique Sancto ejusdem conditionis aptari possunt. Quare etiam iaudatus Ughettus, his omnibus prsetermissis, sola Aefa miracuta 11. Rainaldi vulgavit, quemadmoet dum in novissima editione Veneta Itatia? sacrw tomo 2 col. 382 agens de beato itlo Viro testatur
t

masMediotanensiscivitatisfamiliasrecensent.il' 'iis cx 7iobi~ ludbeati Prassulis cognomen a variisvarieexpri- H fnmilia, mitur : nam supra iaudatus Barbaranus lib. 2 Ilistorice VtcentincV cap. 57 eum Italice Grancoreggi cognominat alii vero eumdem vernacule Concorreggi vei Concorrezzi, ac Latine Concoregiumm*eConcorretium appeliant. Quidquid sit de diversa hac expressione, in antiquo Spicitegio Ravennatis historise, quod ad annum 1340 terminatur, et inter Scriptores Rerum Italicarum nupereditum est, tomo ipart. Zpag. 579 cognomen
;

ejusdem Antistitis
mcccxiv

ita

legitur

.-

Anno Domini

his verbis

.-

In dioecesi Ravennatensi et Adriensi

eodem

die

xvm Augusti

celebratur dies festus ejus,

dem

anno ; cujus Vitam mcdxiii conseriptam, ex veteri archiepiscopalis taecclesiastico

Officio

Constructa est de novo tota navis ecelesia? Ursiauae Ravennatis, tempore domini Rainaldi de Corrigio archiepiscopi Ravennas.

Demensc Augusti.

buhirii codice

Ms. extractam, communicavit sum-

Hcvc de patria Beati nostri, quam etiam diserte memorat biographus Minorita, etiamsi de cogno-

boncvolentia nobis conjunctus vir probus, doctus,acveneranda3 antiquitatiseximie cultns Hiero-

ma

minejam
11

reiato sileat.
et

Erymusde inbrisMetropoIitanaeRavennatis Canonictls frheologus, quam exhibendarn duximus, cum hactenus ineditii sit. Tum ibidem huic monitioni subjungit promissa^. Rainaldi Acta et miracuia, omisso tamen collectoris proiogo, quem nosinfra exhibebimus.
Certe Henschenius noster anno 1660 similem Ms. codicem prse oculis habuit , quando
'.)

Pie transacta pueritia vel adolescentia, verosimillime cooptatus est Beatus noster inter Canonicos urbis Laudensisin Italia, quse vulgo Lodi dicitur, licet nonnulli scriptores iiium nominent

cooptatus

Cano~ Laudemes postinter

nicos

ea

Romx

Canonicum Laudunensem, cum tamen Laudu- egit, num proprie sit civitas Gailiee, quze ab incotis E
vernacuie Laon appeliatur. Cum inter Canonicos sanctam vitam ageret, evocatus est Romam, ut Hieronymus Rubeus lib. 6 Historise Ravennatis

f;u,T

//(-

schenius noster
jijt

UuvenIram-

tcripsit.

miracula ejusdem beati Prgesulis, tunc typis edila, Ravennse transcripsit nam etiam meminit de introductione prgedicta, quam asserit totam esse moralem et compositam super hsec verba Ecclesiastici Elegit eum ex omni carne, et dedit illi cor nd(sicpro coram legitur in editione Complutensi ac Sixtina) praicepta, et legem vitffl et dis.-iplm;E. Nicoiaus de Arimino expendens iila sacrie Scripturze verba ostendit,
et

Acta

nondum

ad annum Christi 1303 pag. 508 tradit ubi occasione eiectionis B. Rainaldi ad archiepiscopatum Ravennatem simui anteriora ejus gesta narrat, iltumque vocat spectatse probitatis virum qui novem ante annis, cum ex familiaribus esset
, ,

ac domesticis Benedicti Caietani Diaconi Cardinalis

sanctorum Cosma? et Damiani,

et

Canonicus Lau-

dunensis, a Bonifacio Pontifice, Benedicti patruo, ipso petente Benedicto, obtinuerat, ut inaulaPontificia ejus Cardinalis .ubsequiis insistens, vel ejus jussu aut permissu, ubicumque terrarum, fructus, quos in Laudunensi ac sancti Martini de Bolate Mediolanensis dioecesissacris sedibus, quarum Ca-

in his tribus

omnem

sanctitatem consistere, ut

Henschenius ibi monet, etiamsi ipsam introductionem nontranscripserit. Deinde post Acta et miracula B. Rainaldi etiam mentionem facitde
tribus concionibus, quarum exordium seu prologus ila sonat Beatissimi poutificis llainaldi triplioem considero statum, in quo virtutibus claruitet meritis, et gratum dedit Domino famulatum. Euit enim Olericus, Saoerdos, etPoniifex seu Prjelatus.
;

nonicum gerebat,
pisceretur, etiam

et

aliis,

quse in posterum adi-

cura, ferret, extra quotidianas distributiones, caperet, neque residere

teneretur.

cum animarum

Tendens igitur

in sui

eermonem

sivc

laudes prorumpere, triplicem tractatum ad ipsius extollentiam

;

12 Deinde evectus est ad cathedram Vincenti- deinde canam,^ cujus rei tempus et circumstantias Ughel- thedram Vicentinam lus in editione Veneta Italiee sacree tomo
5 col.

oompilare proposui primum ut de Clerico, secundum de Sacerdote, el tertium de Praslato, in quolibet prffiassumpto themate de sacro volumine Scripturarum. Denique Henschenius ibidem notavit, sese reliqua omisisse, quiain iis nihil singidare de gestis B. kainaldi occurrebat. Cumau-

1057 assignat hoc modo Beatus Raynaldus Concoregius Mediolanensis ad hanc sedem fuit proi

ascendit,

motus anno mccxcvi, Bonifacio VIII

qui

ita

censente,
\

tem Nicoiaus de Arimino etiam in ipsis Actis

Viri gesta prsetermiserit, et alias plerasque illius actiones ac virtutes sine ulta temporis nota generalim retuierit, nos jam aiiunde quxdam analecta eruemus, et prdcipua Beati gesta, quantum fieri poterit, hic serie chronoiogicacotlocabimus.

aliqua beati

etiamsi triarcha Aquileiensi munus consecrationis recepisset Posthsec Ravnaldus

cti Petri fnit

de persona Guidonis Prioris Fratrum Prsedicatorum de Vicentia celebratam, nullam irritamquedeclaravit,

electionem

Capituli

apaidem

Patrimonii sanrector acvicariusgeneralis. In Galliam

Apostolicus mintius incassum laborasse leg-itur dum pacem inter reges Gallorum et Anglorum iniendam * sua industria non semel tentasset In 'legeineun' Itaham regressus post septimum annum sua? admi- dam mstrationis Ravennas archiepiscopus
evasit

II.

Chronologicus Actorum ordo

et

qusedam eorumdem analecta.

nosiematus est Mediotani ( nescio quo Gtrdter tempore, quamvis istud ex infra du
eatus

502 Galiicam beati Prxsulis iegationem distinctiusexponit occasione litterarum, quas Bonifacius VIII Pontifexdederat ad Rainaldum Vicentmum episcopum, quem hoc anno ineunte (nide quo ibi agit ) cnm in Galliam misisset mternuntiura ad conciliandam

jam sa>pe 'laudato taudandoque Opere ad annum Christi 1299 paq

13

Clarissinms Rubeus in

ie 9 at<US VI

G.<.

m tn is

8u8est >

mirumim,

inter Phi-

lippnm

DIE DECiMA SEXTA AUGUSTI

lippum Galliaset Edoardum Britannite reges pacem, jussit etiam abejusregni fintistitibus sacratisque viris quorum, dicebat Pontifex gratum ingratumve experiri se animum velle,
, ,

691

fuerit

et

quamdiu hanc ecclesiam summa cum

Ferdinandus
Ughetlus in

UCSOU
G.C.
Dtnirpie

laude gubemaverit.

subsidia
f-

Pontificio aerario postulare.

,

...

Q uo d

si

quos

fenderet contumaces eos juberet ad causam de suo crimine dicendam Roma; adesse.

novissima editione Venela Italise sacrse tomo 2 col. 382 nos illa docebit hispaucis verbis llaynaldus Coneoregius Mediolancnsis Yicentinus antea
:
,

evecttu ttt

ad tedem
metropoUta-

men

Neque
,

ta-

q U n certum Rainaldo decrevisset indies singulos stipendium a Elorentina Franciseanorum societate numerandum,
i

defuerat

Pontifex,

episcopus, rectorquc ^Emilise provinciffi a Rjiven- nam eccteti* Ravennatis, nate Capitulo Cleroque divisis studiis simul cum
,

Leonardo Flisco ad eamdem sedem subvectus

est,

et, ut,

ejus honori consuleret, sex sacris initiatis viris^ quos secum habebat, dedisset, ut quamquam non residereut, tamen dum ejus essent familia,

atque a Benedicto XI (semulo excluso) in eadem dignitate confirmatus ac consecratus anno Mccoin. Singulari amore pietateque hanc ille ecclesiam

gubernavit
ita

frcquentibusque eelebratis conciliis

sacerdotiorum suorum vectigalibus extra distributiones, ut aiunt, quotidianas, fruerentur. Postmodam orta est dissentio inter Bonifacium VIII
,

jugulavit abusus lapsosque ecclesiasticosmores, ut omnem dicecesim suam Clerumque ad normam

veterum canonura castigasse videretur. Decessit non sine sanctimonise faraa mcccxxi xv Knlemlas
,

Papam
forte
recior

et

Philippum
noster

Gallise

regem, ob quatn
Vicentinus
in

Beatus

episcopus

Septembris, sepultusque est in sepulcro marmoreo in templo Uvsiano, uude postea clarissimis coruscavit miraculis.

Italiam rediit.
ei

Rubeus

hsec singida B. Kainaldi

,

14 Certe

anno

Christi 1302 obtinuit admini-

gesta, quse ab

JSmilte vel

Flaminix
factus,

strationem Flaminise vel MmiM& } de qua Ughellus obiter supra meminit. Quid autem in hac preefectura eiacciderit, laudatus Rubeus tib. 6 Historice sucV ad annum 1302 pag. 505 et sequente sic

Ughetlo hic obiter attinguntur fusius narrat ab anno 1303 usque ad annum lSftl in Historia Ravennatum, ex qua breviora nonnxdta elogia excerpemus,
17

e
:

singiltatim explicat

Rainaldus episcopus
familia

Cuttissimus ilte historicus lib. d apud me juammapag. 512 habet sequentia Interea Rainaldus ar- sn f ""
chiepiscopus in dies virtutibus ac religione profipr "

"Vicentinus,

domo

Mediolanensis,

Con-

corregia

rector sacrarum profanarumque in Elaminia a Pontificc creatus, tertio Idus Aprilis provinciam ingressus est, cum tribus ante diebus Andreas e Cereto omnis provinciffi conventum jussu Caroli Strabonis, fratris regis Gallorum Csesenae egisset; abeunte Jacobo Pagano episcopo Beatino, quem ob male gestam in hac provincia rempublicam Bonifacius Pontifex episcopatu mul,

purissimum cultum numiuis divini legibus persancte editis propagandum apud suum
ciens
,
,

populum

dilig*enter curavit

quapropter et saepe
prseser-

archiepiscopatus

oppida

Argentamque

tim invisit,

et

pro^inciale concilium anno ab orUtilissi-

tu Christi mcccvii Ravennae celebravit.

ctavit.
illam pro-

15

Post hsec

narratis quibusdam seditionibus

vhiciam
tlrenue gn-

acbellis intestinis, Rubeus ita pergit: Rainaldus

interea provincise rector pacis studium non inter-

bemavit.

mittere,

incommodisque,
:

ut

res

ferebat,
,

dili-

genter occurrere

sed

cum

esset Forolivii

quam

civitatem Ordelafi eorumque assecke administrabant , tumultu excitato populari lethale accepit
,

hujus aliarumque synodorum provinciatium decreta qu<v beatus Archiprsesid concinnavil post Historiam Rubei pag. 837 et sequentibus consulipossunt.Circaidemtempus, teste ibidem Rubeo, graves interim adversus Templarios equites litterae ad Rainaldum a Pontifice missje advenerunt quibus eam causam cognoscendam Rainaldo et aliquot collegis omni Italia mandabat. Si quis scire desideret, quid egerit beatus Vir in hac
,

ma

vulnus Kalendis Maghinardus e Sosenana Fori-Cornelii ac Faventise princeps, Fori-Cornelii excessit e vita. Premebat
,

Septembris; quo

fere

tempore

notissima equitum Templariorum causa, quse ei a Clemente V Pontifice commissa fuerat, is Rubeum evolvat hoc anno et aliquot sequentibus
ubi hanc
18

adhuc

Caesenam Beruardinus eamque Joannes Putirolus Mediolanensis regebat

urgeretur in virtute vir clarus; sed eum acrius juvaretur auxiiiis fcederatorum dies, nullisque Glazoli Comes, Pauli filius Malatesta
,

Polentanus bello

rem sparsim commemorat. Quanta constantia defenderit hic Precsid immunitatem Ecctesise ,'patet ex eodem Rubeo qui ad annum Christi 1321 pag. 535 hsec refert:
,

ingutari
'

f rlltua

,ne >

bruarii iniit,

Ubertus xni Kalendas Feejus priEturam priefecturamque dissidentibus mter se cum prrcsertim
Articlino, qui Thederico Calisidio et'Ubertino concurrerant, mag-num propediem foro ad afma Sed advenit tnduo di.crimen subitura videretur. divino postRainaldusprovinc^rector, avulnere,

Kodem anno Rainaldus archiepiscopus Joannis summi Pontificis jussu auctoritateque Priderico
, ,

Guidoni et Sperantise, Comitis Urbinatium

filiis,

jam

pestilentes e venenata radice natos filios Urbinatiappellat litteris suis Pontifex, ipsisque indigni.ssimis bus sacris interdixit, quod coedibus

quos

maximisque

factis

Urbinum

et

pleraque alia Ro-

eosque inter se conciplnne miraculo liberatus, qui cum filiis urbe cesserat liavit et Thedericum,
,

cives manffi Ecclesia; subjecta oppida occupassent, imperio multos expulissent, reliquos durissimo

opprimerent

ad'hffic Tridericus

jussit. Mox Pontificis redire in patriam Ravennaa mandavit arehiepiscopo Opizoni episcopatu ad Tl vacante

nomme,
ne

nensem

Foro-Pompiliano
"

episcopi

Interitum mte
,

Peppum Ordelafum

Foroli
de-

vianum

signatum

plerisque episcopum ejus civitatis a electionem probaret.

exulnm Picentum prtefecturam sibi circumoppidum Piram, diuturna obsidione prius drripuisset Guido m vallatum cepisset ac nefarie Amelnque oppidum S. Donati idem perpetrasset,
, , ;

item

Auxiraatcm Recialiorumque assumpsisset, ipsumque

yEsinorum

consecraret neu

Idem significavit eorumque vicariis

causis tunc

Kavennatis

ecclesise

conveutui
legi

eam

de sibi electionem certis

Belmontis Pramositi, qui Picentibus litteris comprehcndi juxta prffierat, legatum cum jussisset; undc Urbini portas, et tradi in custodiam
nisi

pro Pont^fice

pZsunt

Bouifacium servasse. . admrmstraalia, gu* B. Eaynaldus

Ibidem

aufugisset

Legatus

ingenti Dci beneficio

Pontificias

pite dedisset poenas.

Neque vero has

tionehujusprovincixgessil quomodo 16 Nunc videamus, Ravennatem translatus ad cathedram centinus

?tjmj^

solura rccitavit, divulinterdicti littcras Rainaldus jussit e sua ditione , ad quos sed omnes

gavitque,

inse raisisset 1

idem ut

cfficerent; juvitque,

ejusdem
jussu

(i'i:2

DE

B.

RAINALDO VEL RAYNALDO

Nicolaus de
feliciter in

MCTOB c.c.

jussu Pontificis, iilius provincise rectorem equite pediteque, ut Pieentum exulum audacia atque improbitas retunderetur.

Arimino a,

Domino

consolari *.

Minorum minimus te Ex Christi latere

inno-

D
Auctor ra'ionem sux
scripdoni*
rcddit.
a
* al.

sumens vineulum me
dasti;

tibi dilecto viscerosius

et *j)irttua~

19
rat,

Denique Rubeus ad eumdem annum narquomodo beatus Antistes conditis pruden, ,

quo amplius
rog-atu

differre

nequeo, quod

me

vere

tuum

laudabilitcr
rexit,

Ordines quosdam Religiosos in sua dioecesi ad pristinam disciplinam revocaverit, et alia pia hujus seduli Pastoris opera simul
tissimis decretis

multiplici amicabiliter poposcisti ut videlicet vitam et merita B. Rainaldi , felicis

consQ-

arehipraesulis

quondam Ravennatis ecclesia?, exiguoe

modulo describerem. Quamobrem
,

lulat

mes

capacitatis

cum

feliei ejus obitu ita recenset : Rainaldus sacrarum etiam virg-inum mores ac vitam conformasset, et in aede Ursiana aram cruci erexi.sset

Cum autem

quantum mihi

facultatis est, tuo cupiens laudabili

g"esta ejus sancti Viri

voto satisfacere

ac iledicasset; in

qua ex marmore arcam

notata, pluriumque verbo narrata, clariusque potui , familiari stylo

oollejri
:

quam

hinc inde brevius

compendiose

multis et praestantibus virorum sanctorum reliquiis

prtediis

plenam, incluserat, eamque, certis legibus latis, ditasset; sacerdotumque , qui Ravenna-

tibus paroeciis proesunt, conventum , qui statis diebus parentarent, et pro mortuis psalmos et pre'

ces ex libris sacris conceptas recitarent

tis

jam mul-

ante seculis institutum, et

lioc

Rainaldi tem-

populo sub prsedicationis * al. priforma pie * recitanda sunt, de sacris Codicibus mum quamdam brevem prsemittam assumpto themate, introductionem b in Legendam, eidemque superadc dam sermones tres c ad populum , ut ipsius Viri sancti possint quater et diversimode a prsedicatoribus exprimi dig-nissima prseconia laudum. Te
et

quoniam

haec

ob saccrdotum licentiam corruptuui, resticontumelias in Deum ac sanctos viros conviciaque jactarent, et meretriciis araoribus operain darent, aliisque vitiis notarentur, omnino B rejectis, eodem anno mcccxxi non absque ing-enti apud omnes sanctitatis opiuione, quinto decimo
pore
tuisset, qui

quoque, pater, obsecro, ut mei

sanctitatem viri Dei Kainaldi

sis

memor, dum
suppliciter
* al.

Deum

orando commemorabo, in quem devotione pronissima * totamente cunctisque artubus inardesco. Vale felix d.

prni-

mia
rf

Kalendas

Septembris

tranquille

decedens

in

ANNOTATA.
a Waddingus inter scriptores Ordinis Minopag. 263 de hoc Actorum scriptore meminit sub nomine Nicolai Ariminensis, et hanc ipsam Ms. ejus lucubrationem penes se esse afprmat.

omni Vir laude merito cumulandus, qui cum magnarum rerum liumacreiestem patriam evolavit;

narum usu traetationeque relig'ionem, et pietatis rerumque seternarum curam conjunetam perpetuo
habuit.
r/

rum

fandem

20

Omnes

neoterici concordant in assignando

hac dic anui

Sujicros mi-

oravit.

ac diem mortis, quos hic Rubeus notavit. ct istad tempus confirmari potest ex antiquo Spicilegio Historiic Ra,vennatis rjuod inter Scriptores Rerum Italicarum nuper editum est, ut supra
,

annum

monui

nostram

ubi tomo 1 part. 2 pag. 579 ad rem leguntur sequentia Anno Domini BICCOXXI, die Martis, xvui mensis Augusti dominus Kainaldus archicpiscopus ultimum terminum dcdit vitai sme, et moritur in gloria, et sequenti
.

et

die sepultus est in ecelesia majori Ravennse.

Jam

b In Commentario prsevio num. 9 egimus de hac iniroductione, seu quadam concionis specie qme hicad institutum nostrum non spectat. c Ibidem etiam indicavimus, cur hos tres sermones cum Henschenio et Ughelliana editione omittamus. d Etsi ille prologus desit in editione Ughelliana, tamen hoc loco variantes lectiones dedi ex Ms. apographo, quod ipse Ughellus Majoribus nostris officiose communicavit.
,

nihit superest, nisi ut

beati

Viri typis

Acta et miractda hujus edamus ex apographo Henvel

schenii nostri,

quod cum editione

altero

CAPUT

I.

ecgrapho Ughelti prius conferemus, ut supra

pnnnisintus.

Beati patria, pia adolescentia,

et vita

inter clericos sancte acta.

ACTA
ET MIRACULAQuse Nicolaus de Arimino Minorita
memorice B. Rainaldus , felix ArKavenuatis ecclesise, de partibus Lombardia? civitate Mediolani traxit orig-inem qui cum adhuc juvenis adolescens apud parentes

Celebris

Bcatus ortu

chipnesul

Mediolanensis
->

existeret,

illis

exhortantibus

jam Grammaticali

anno Christi mdcxiu

collegit.

doctrina sufficienter imbutus, iter ad scholas scientise avidus solerti animo sulcans , liberaliorum artium non mediocritcr peritus effectus est. Cum

Ex

apograpko Henschenii

nostri, qui

illud
istius

Ravennw ex Mss. documentis

ecclesice

descripsit, et

quod

autem huic jam praemisso fundamento culmen sapientise jam allectus addere concupisceret, quod non nisi purg-atis mentibus plene conceditur,- vana quoque hujus seculi toto corde respuens, senimpetus rationis freno compescens, cselibem vitam ducere ferventer incepit quam ut aptius perseverandoperficeret, divini luminis rasualitatis
.-

cum
est.

editione

Ughelliana

collatim

dio tactus intrinsecus,

PROLOGUS.
Religioso
viro

cseli captus amore, om* nisque parentum et affinium carnis immemor,to,

tum

reliquit seculum et Christum intra sua3 ubera, ut myrrhie fasciculum, dulciter

, ,

mentis ample-

domino Christophoro honorando

Uavennatis eeclesise Frater

Canonico sanctee

xus qui est recta via clara veritas , et vivens vita, religiosus a Clericus effectus est. In qua

quidem

DIE DECIMA OCTAVA AUGUSTI

698

quidem

religionefidei

scutum assumena, Christique

bus,

ferventer sectando vestigia, adeo stringere studuit nexum caritatis in Deum, ut nihil scire cuperet, nisi cum Apostolo Jesum Christum crucifixum, cujus

tx ua. ut quidquid sanctitatis * et justitiae prseten * debat in effectibus, vehemcntius utique * opcra- at. piellii batur atfectu , Studens efficacitcr innocentem et . ab omni labe purgatam animara Domino custo- que

amore etiam proximum

factu* cie-

in

omnibus nonminus

sei-

dirc.

pso viscerosius diligebat.

3 l? actus

autem

Christi verus aemulator

cu-

ricMvarias
v irtute$
ercet,
ex-

jus ainor
omiii

numquam

otiosus est, anhelans fructum

,

6Rigidus quoque in disciplina jugiter super sui etpoitrigi<*<"""""custodiam stabat pervhril curam nermaximam di nornvtm gerens de utriusque hominis puritate et castitate
.

duplum *

percipere

vineam

Domini

al-

ccntu

cum

dilig-entia laborare satagebat.

Sabaoth Vacabat
fideli-

servanda.

Animo b enim indulgcbat

et jejuniis

et vigiliis et cetcris corporis austeritatibus

quam-

plum

enim tribus
tui

toto nisu.

Primo namque divino cul-

plurimis, ut castigatione carnis nulla esset rebellio

solers dilig-enter insistebat.

Nam

sacra

contra rationem in anima, et in omni bello adver-

ter

intuebatur, agebat reverenter, devotissime ministrabat tanta etiam voluptate suas devotse
;

bus spiritum miles victor existeret.

tollebat

Quem non

ex-

magnitudo,
se

aut virtutis incrementum;

mentis orabat ut divinffl contemplationis dulcedine orando in Deum videretur abWptus. Ad omnes equidem horas Canonicas primus accede,

quinimo
tatis *
ris

miserrimura judicabat inter ceteros,

*ai. acia

oranesque

sibi dignitate praeferebat et loco, et cari:

bat, recedebat ultimus, solicitabat et ceterosj

in hoc suus potissime offendebatur aspectus
*
,

et
si

humilem prsebebat famnlatnm et ne corpogravedine devota anima sopiretur ad virtutis exercitium, aut pigrefieret, semper iuimicusepula-

a l.

siqui

dem

quid * omissionis aut negligentise aut dissolutionis aut interruptionis illicitse aut vanitatis, aut quovis

rum

sui

compos sobrius
vitffl

existebat, et sic pers-

ranter cursum sanctffi

acceperat.
7

nitebatur perficere, quera

saccrdotii
*acerdoti$

modo mentis
perpendisset.

inani-s subtractionis

ab

offlcio,
,

dum

orationes et psalmodiae persolverentur

in aliquo

Tandem

felix

homo Kainaldus cum

fuisset insignitus charactere, simplicior ac rectior,

B
ei

divina

i Jubente autem Deo, qui ut servos suos vehementius animet ad meliora nonnullis inter,

^ longeque virtutibus claruit insignior, qui sanctior

factus se intentiore spernens humilitatc, indigniorem se laudibus hominum divinaeque gratia* mune-

^" l0(w

vitione ani-

dum
mio

consolationum
eis

donis de aeterno

caeli

prse,

matus,

praebet certitudinem,

contigit semel

ut

cum Matutinum Dominicale cum

devote
sia, et

ceteris Clericis

ribus astimabat, et crebro illusus ab improbis, gauSacrificium Deo dens Domino decantabat diceus
:

remanserit in ecclesancta Dei verba, quse in choro orando protulerat , mentis ruminaret epilogo , visum est sibi, quod unum versum aut unum verbum
celebrasset in nocte,

spirituscontribulatus, cor coutritum et humiliatum

cum

Deus nou despicies, quia superbis resistis, humilibus autem das gratiam. Ibat etiam per civitatem
etterras honesta habitus forma vilique panno contentus, se ad pauperum ac debilium praebens obsequia, credens firmiter, humilitatis gradu, quae virtutum est custos, divina super eum facta mauu su-

al.

protu-

absque devotionis gustu

mitate attentionis in

praeterierit
:

*aut

sine

fir-

lcnt

Deum
non

verens Vir Dei, ne diesset oblatum,

ctum Matutinum
reincepit a capite,

caelo

ipsum
devo-

et

iterum

maxima cum

blime pandere caelum

dos

c.

Erat tantus Christi saceret rectus ejusque vita

tione, ac fervore spiritus persolvit.

*

al.

pro-

tractu

Quo pcrfecto quoniam ex long-o orationis peractu * ibi diu steterat (jam enim elucescebat aurora) accedens ad
humilera lectum paululum obdormivit, eoque dormiente apparuit ei invisu Dominus in habitu reangelorum ing-ali, paternali tamen aspectu cum
g-enti

tam simplex, vcrus

tam

sine mendacio, ut quidquid lingua diceret, aut gevideretur stis praetenderet, auctoritatis quasi par

euangelicae.
8

Potissimum
quod,

autcm

tem tam

ferventer asscrebat

caterva

qui propriis

manibus cibum pro

virtutibus,

orthodoxam Dei verita- omncimu. '*'" ,ui totque approbabat , sibi r qtue speramus nou visa
,

prandio in portiones dividens singulas singulis Clecelebraverant ricis, qui ea nocte sacrum Matutinum inecclesia,videbaturporrigere. Sed viro Dei BaiBinaldo portionem exhibebat duplicem dicens quod oratiouem duplicem nara habe mercedem, eo
:

effudisti.
alacriter
perfcctio-

ud

Kxperg-efactus igitur

homo Dei Rainaldus

manifesta judicabantur a pluribus. Quamobrem inet Chrifideles provocabat et inducebat ad fidcm, firmabat in fide ignibus naraciue stianos debiles ut fidei Catholicas verebatur exponere se non sperans, veritatem approbaret, et ideo firmius Factus sacerdos intenquae majore fide credebat. * affectu paupertatem Evangelicam pro di:

at.

into-

tione

vem tendit.

Deo ex facta sibi revelatione cognofidelem eam orascens indubie clementem Deura
egit gratias
tionera misericorditer

vitiarura thesauro possedit,

li

mundi coutemptor,

cae-

riorc

acceptasse

multoque

soli-

laudes citioracpromptiorfactus estaddivinas et.tudium indefessum. Existimabat queorationis arcana nosse sacrarummentis enira 'plura divime profunda scrutan sanque Litterarum limpidius quara hudevotionis studio atque ctffl orationis
,

at-

mercator effectus, attendendo verbum Salvatoris, quoniam ipsoqui diccbat Beati pauperes spiritu, cadorum. Plfflter victum eienim rum est regnum et vestitum humilcm nihil haberc
:

valde parcum

volebat, lastior indigentia

quamterrenarum

affluen-

semel, cur tanta gauderet tia rerum. Interrogatus mundi quaeque, respondit : Pauiuopiaetsperneret
pertate gaudeo,

mano
in

Secundc solerset indefessus

humanitus acquisita. exercitio aut doctrina promptitudme nimia

caritatis

ut divitiis fruar; omnia aeffhgo,

feliciter uni-

uteunctapossideam:omniaeniminihiChristusest,

proximorum indigentias
Tertio
sacraB
intirais

exercebat

of-

quem
V6

si

adeptus fuero, sortitus ero

sit

Scripturffi
,

ficia

ctrL
'

at.

natu-

ralis

otiabatur ex * disciplin* anirao serael g[ aut moralis memome. Quia noaflra nt tenaciter imprimebat

sanctoruraque doet quidquid diyin

9Sed cum regula vit ordo

sanctitatis,
nihil

et pulchritudo

^.m.
I

bcatus

sic

Sacerdos

nilul
,

cunosum

seculare, sed totus

nihil

inhonestum
in

nihil

praster

hunc ordinem debitum

modo
talis

religiosus in

se patiebatur quovis ommbus sacerdo-

SSSS-I.

.Zitumet

spretor appeteret, uporalium rerum mundi necessitas ewgebat;

Patrtim reguUe juxta ordinem sauctorum pcrfectus observator: studio vero plenam i*i at ad sanctorum Patrum doaaorarum Litterarum ct
irmatibus &

vixoorpusculi

Stodine

utebatur in omni-

docuvacabat enixius, ut divinaj legis

menta

691

ACTA ET MIRAC.
et,

B.

RAINALDI VEL RAYNALDI

11 Nihilorainus deliberatione totius Capituli et populi exhortatione miserunt Canonici ad summum

menta

fidei articulos

eminentius posset et

ig-no-

D
ixvitus evefiitur.

rantes docere proximos et fidei impugnatores expugnare, quo sacrae doctrinae valde peritus exstitit.

Verum quia turpe

est doctori

cum

culpa

re-

darguit ipsum et
DfildUB

cum

vita despicitur, restat, ut

:

etiam prsedicatio contemnatur

,

ideo vir Dei

,

Raifa-

Christi

fervens

imitator

qui

coepit
,

Pontificem proconfirmatione electionis jam factse, qui felieis Rainaldi vitse sanctse audita fama, ejusque humilitatis eximiae ac suarum multiplicium virtutum vera informatione suscepta, statim et libenter ipsum in archipraesulem Ravennatis ecelesiae

cere et docerc, nihil

,

docebat alios lingua

ca-

Iamo vcl doctrina quod prius ipse non fuisset expertusin vita et qui alios bonos facere moliebatur, omnium ipse optimus erat tam utique solers animarum saluti, acsi oinnes ut in Chri,
,

sto filios quotidie peperisset.

vere felix

Sacer-

quoque praeceptum destinavit in injungens per obedientiam salutarem et in virtute Spiritus sancti, quatenus pro animarum salute pastoratus ecclesiae praedictae inChristo laborem assumeret. Humilis vero Rainaldus jam repertus a Clericis, et jam patens omnibus, qui diutius
confirmavit, sibi
scriptis,

dos

qui hereditatem

Domini tam immaculatam

latuerat

praeceptuni

summi

Pontificis reverenter

integTaliter conservavit, qui gratissimus Deo,

mun*

accipiens, obedientiae jugo colla tetendit, et

sedem

do fuit norma et speculum omnimodae sanctitatis.

archiepiscopatus ascendens, non tantum ut prseesset, quantum ut prodesset, pradationem assumpsit,

et

quamquam omnem

ambitionis

gradum

abjiceret,
* al,

ANNOTATA.
a

Non

cte accipi

existimo, hic adjectivum religiosus siriad designandum eum, quitria substan-

jj

vota emisit; sed more veterum Latinorum qui per virum religiosum intelligunt pium, ita ut hoc loco religiosusclericusmV prader pium Ctericum significet, et vox religio, qum statim sequitur, tantum pro publica pietatis
tialia Religionis
,

non cari pendens praesidentiam, sperabat * nihilominus diligenti ministerio, ut pius pastor, solicitam curam gerens in Domino de ovibus sibi commissis, ipso omnium pastori Deo humilitatis merito famulari.
12

opcra-

batur

professione accipiatur. b Ughellus pro animo legit nou; sed utraque leciioobscura est, nisi postea pro conjunctione et particula aduersativa sed subtituatur hoc aut simili modo Non eoanimo iudulgebat jejuniis et vi:

giliis

et ceteris corporis austeritatibus

quamplurispiri-

Prudens igitur pastor volens prselationis of- et in officio ficium in Dei laudem juste et optime pro viribus pastorali exequi, in salutem ovium *, taraquam in finem at. omiiioptimum, fixit intuitum, ad quem ut eas felici- um ter dirigeret, vitae regulam atque morum honestatem in Clericis studuit observari, jugiter vigil et solers ipsorum Clericorum , maxime sncerdotum et sui utriusque hominis scilicet interioris et exterioris custodire puritatem. Erat nempe
' , ,

mis, utcastigatione carnisnulla esset rebellio contra

in reprehensione delinquentiura rigidus et discretus,

iu punitione justus et

rationem

in

anima, sed

in

omnibello adversus

misericors,

in

admobo-

tum
c

niiles vietor existeret.

nitione solicitus, in doctrina promptissimus,

ll.vcperiodusineditione Ughellianaacinmanuscripto ipsius exemplari vitiose exprimitur. Quare hiclectionem Ifenschenianamrelinuimus, licet etiam hwc non satis clara sit.

norum acceptor

malorum

correptor

cunctis-

que speculum et exemplar oninimodae sanctitatis, adeo ut plures boni fierent ejus exemplo, quam doctrina. Si autem Clericorum quempiam reperisset
expellebat a consortio, ne morbida facta pecus totum fcedaret ovile; aemulabatur tamen in Christo omnes viscerosius, affectans eos non minus se Christo Domino feliciter innodari, et plura sibi bonus pater admittebat incommodo, utin Christo dilecti filii commode, licet sancte, viverent.

incorrigibilem, statira

CAPUT
Electio
ejus
,

II.

in

archiepiscopum Raipsius
in

vennatem

varice

hoc
et fe

munere
lix

virtutes,

miraculum

obilus

de bonis Domini, nimia pietate atque teneritudine, velutad exemplaria Christi movebatur ad pauperes, quibus erat ipse in eleemosynarum

13

Demum

liberalis Praesul
erat,

quorum dispensator

misencors
erga paupeles

le
ttus

ejus virtutis merita fama diffundereturin orbem, et maximae et reverentiEe ac exitowmnatem mim reputationis existeret apud omnes, accidit, ut tunc aivhiepiscopus Kavennatis ecclesiae decedead cathntram
ret.

D. Raitial-

Cumque

exhibitione largissimus, nulli negans sibi possibiquomodocumque * qui petendo Dominicum al,

ricis et

Congregatis igitur Canonicis ceterisque Clepopulo ad electionem novi ejusdem Sedis

quidlegabat amorem. Subveniebat incarceratis visi- quam tabat infirmos, fovebat egenos , cunctisque indig-entibus secundum exigentiam et pro posse necessaria administrabat. Denique semper aut crebro, dura essetin mensa, pauperum Christi memor,

* nt.

pro-

t>

fc prius

servo Dei Rainaldo eis visus esta, eumque, discrepante electorum nemine b, omnique suadente populo, canonice unanimiter elegerunt. Devotus vero Rainaldus, qui super humilitatis virtutem studuerat fundare seipsnm, ut sapiens architector fundamentum
pra?-

arehipraisulis, nullus dignior eligi

jacens

quod a Christo didicerat

spretus

apud

se sibique vilescens, sui prcelationem abhorrens, ceteris ministrare potius, quam sibi ab aliis ministrari desiderans, electioui preefatae nullatenus acquievit, cui ex corde renuntians

coram omni-

bus, ne obsecrautius urgeretur, vel saltem infestaretur mstantius, seoretiori loco abscondit se, diuoue H

Quam

quidem dulcis pastor cunctis affabilis et in conversatione beniguus dum enim devoti subditi jucundum ejus cum matuntatecanssimum intuebantur vultum, nimiavoluptatepraesentia tanti patris fruebantur

fultum carnibus aut piscibus, eis distribuendum mittebat, malens solo vesci pane| quam Christi pauperes fame cruciari. Interdum cum per ecclesiam incederet, multis egenis, parvulisatque provectis, quiadeum ipsius pietatis fama convenerant eieemosynam accepturi, singulos denanos singulis porrigebat. Erat
c,

prium incisorium

in

ob causam tanta conspecta benig-nitate, nulusadeumverebaturaceederepro gratia impetra14 In

domino

latuit.

tiouis desperatce.

omnibus etiam adeo temperatus

erat, ut

nec

A nec
ttntieitut

crapula. nec

DIE DKCIMA OCTAVA AlCrsTI

:

v n>
ge.

*'

9 rs

'

ilis

atfiaruen

rationis vi* eratet eonstans, nullum terrihil..

*a\,

luitcin

COntra
'

qantumcumque

sirac peraeverans

d fflcllfa -* Scientisaimua N

omnisfacultnti.peritiapollebatcla.s: pradixi Verumtamenexercit-ifimiPrn

sutuitde electione ilta ad annum Christi WO 8 pag. 507 sic svribit Sacrati viri Ravennatcs, de more in Uraiano templo comitiifl habitis cum non unum sentirent, elegerunt duos, Kainaldum Concorregium Mediolanensem, et Leonardum iiscum ecclesiaa Burgcnsis (videtvr Brugensia le: , ; l

*c^^^
t

gendumesse) qme
positum.
c Incisorium,

est in Tornacensi cUoecesi,

Pne-

t|m quot.die addebat flcientis , qua cup ens n ium communitati proficere
Christi

Gallis

tranchoir, est orbiculus

amo

qt

mensarius, super quo cibus inciditur, ut inrecuso Cangii Glossario ad hanc vocem videre est.

fidehurn

Cmstianus populus caslum

tes

ammarum salutem. Ex corde

desiderans,

mitando vexillum, fidem, caritatem et spem, virtuMuoque morales prwHcatione publica, nec non pnvata exhortatione hominum cordibas nitebatur impnmere, ab eisque euncta removere vitia cujns sermo fideiis, simplex, devotus et clams eximium
,

intenderet, Christ

GAPUT

III.

Diversamiracula, quos

post

mortem

Cnnrti Ecclesiaa fructum animarum attulit eoetenim couversi sunt quondam involuti diversornm
:

patrocinio Beati contigerunt.

vir, civis Etavennaa, atque legrum doctor egregius, nomine dominusJacobus Benincasa, lonffo tractu temporum fuit gra-

peccatorum criminibus ad bene vivendum quaraplurimi;

B
j/osf

15 Et ut a pii^simo

uidam honestus

Vir podagrieui,

pofra-

Deo ejus verbi approbaretur

rtnfucu/'

/.

putri-

da

devota simplicitas, semel dum in quadam villa praedicaret juxta Padum qua? vocatur ab incolis Fossa-pudola *, etranarum multitudo ipsarum
,

vaminc podagrarum oppressus, quem

g-ra

ipsa podanoviter et acerbius superveniens tam gravi-

ter molestabat in

mnnu

"

sinistra a,

garritu Viri Dei sermonem confunderet, auditumqne impediret adstantium, confisus in Domino, praacepit ranis,
viri

bulare*non

poterat, neo a

quod quasi amsessioue consurg re, e1

1
!

al,

snlifl

Inrc

nirnio vexabatur dolore.

Cumque

continuo inten-

quod tacerent

quae felicis

Rainaldi

tamquam Dei obtemperantes

jussui

deretnrdolor etaugeretur infirmitas, longo temporc passus fideli devotione ac toto mentis affeotu

acsi fuissent rationales creatura,

mandati capaces,

illico tacuerunt; quod miraculum cernentes populistupore grandi repleti suntj quoniam discretis virismaxime perspicacibus non minus erathoc mi-

B.Rainaldo se recommandans humiliter, quod pro eo sanctis prccibus intercedens ad Dominum, suai
liberationis

gratiam impetraret, vovens ipsiua San-

ctitumulum impetrata gratia visitarecum luminibuscandelarum, ct oblationc statuffl oereaj, et toto tempore vitae suae diem seu vig-iliam sui obitusjejunare
qui usque ad mediam noctem in oratione perseverans suppliciter, die sequenti fuit totaliter
.

raculum, quam

rectificare
et

claudum

solo verbo, aut

CEecum illuminarc,

ob haec erga beatum virum

repleti, in prae-

Rainaldum multomajori devotione

ac devotius stabant attenti.
pietnort/u?
l(i

dicatione ipsius viri simplicis et servi Dei fidelius

a podrag-a, et a multis aliis corporis passionibus beratus.

18

li-

Postrerao strenuus Christi miles atque

fideli.s

DeoRainaldusjam morti proximus, quara revelante Deo prsescivit, ad ecclesiam cathedralem convocavit populum, et omniura virtutumadmonitione long-aetutilipraemissa, inquaquidemmulta eis futura praedixit, omnes praacipue exhortatus est ad mutuam caritatem et pacem. Deinde Clericos et maxime Canonicos seorsum habuit, quibus primo facto doctrinali sermone, ut debitam Clericis honestatem servarent,

Ravennas carpentarius et raurator b optimus, nomine Joannes Gondua *, tam gravi capitis dolore g-ravabatur, quod lumcn oculorum ex vehementi dolore vibebatur amittere. Qui magna
civis

Quidam

nltrr dolort

cnpitii

ufflt-

ctut,
h
'
iii,

Gor-

dua

devotione, firma spe acpleniore fiducia se intcrces-

siouibus ad

duminum

B. Rninaldi suppiiciter comei

mendavit, sequc voto ferventer abstrinyens, quod

sanitate praa3tita sepulchrum supradicti Axohipraa-

suam paternalem benedictionem

exhibuit,

eis promittens

vitam ceternam, si servaturi erant, quaeipse pateredocebat; etpostaliquamdiupatientor

suliscumcandelis acceusis et oblatione capitis cerei visitaret humiliter. Quibus oratione et voto peractis, dictus Joannes liberationis gratiam meruit
obtinere.
19

ter toleratam iegritudinem hujus vitae mortalisvic-

consummans ag-onem, sanctum

in caelis et gioriam ut

spiritum Deo
crtjus

popilio c, habitatrix
in

Quaedam nmlier imminc Bagnollesa de Forotamcn civitatis Eavexuue, cum

mulier peae

tabvram,

reddens,ejus felix animatransvolavit adastra:

triumphum

benignusDeus

pede sinistro infirmitatem pateretur grnvissimam, adeo ut sine baculo sustcntante ire non pQSset,

multiseculo patefaceret, ejus sanctitatis famam dig-nis approbatis testiplicibusauthenticis et fide

confidens in jtrecibus et subsidio beati patris

bus insignivit,
sunt.

quorum

aliqua hic infra scripta

j>ro recuperandas sanitatis impe tranda gratia devotissime comracndavit promittens, se visitaturam tumulura ejufl curn candelifl aocen9is et oblatione pedis cerei, obtenta gratia postuiata.

Rainaldi, se sibi

ANNOTATA.
a
transilit ad Hoc loco collector Actorum statim

Qua;, emisso voto, sanitati pristina) repente restitu*

ta est.

archiepiscopum Ravenetectionem B. Rainaldi in administratione ecclesUB natem, altum sitens de legatione Gallica, aliisque prxclare
Vicentinx,
t

Itavennae, vexabatur a dsemonio,

20 Quaedam mulier, nomine Blonda de comitatu qu per auos ailiB. Rainaldi violenter [est] ducta;

uiiaenergu
oi

cumque

nes ad sepulchrum ibi per aliquot horas stetisset, a circum-

gestis

qux

Commentarii prsevn recensut:

stantibus fusa oratione pro ipsa ad dictum Sanctum,

mus

Rubeus, Augusti Tomus III,

Nam Hieronymus b &ic errat scriptor viix conquivetera documenta Ravennalum

a Deo fuit plenissime liberata. Quasdum monialis nomine sororJThomasi21

Ml

atiaparaiy
t\co,

na

696

ACTA ET MIRAC.
:

B.

RAINALDI VEL RAYNALDI

dose devote recommandans, meritisejusdem Sancti
I)

na de Lambardanis de Ravenna, erat paralytica. cujus membra oinnia valde tremebant quae intolerabilibus diu cruciata doloribus, diifisaque a
cis potius

medi-

de mortc sperabat quam de vita. Cumqu e ad precesS. Rainaldi recursum haberet, vovens qu militer se visitaturam
lis

Deo exiititliberatus. 27 Quidam, nomine Autoniolus de Bononia, vulneratus grraviterin gutture a quodam Ravennate,
a

nut vutnertbttt affecti

sepulchrum ejus cumcande-

cum quo rixam hnbuerat, mori potius sperabat quam vivere. Qui diffisuset derelictus araedicis, se
sancto Archiepiscopo recommandans, in paucis die-

accensis ae reverentia debita, gratia clementis

Dei et meritis felicis Archipraesulis ssepedicti sanitati pristinse restituta est.

qutdam
(ffl

f<

irrtiann

opprettttt

22Quidam civisRavenna3,nomine Primus, febrem tcrtianam patiebatur tam graviter, quod jamputabat sibi mortis imminere periculum confisus in meritis et orationibus glorioai Rainaldi pro liberatione
:

bus Jiberatus extitit. 28 Qusedani mulier , Adalasia nomine capitis tnvocatiow et dentium intolerabili cruciata dolore pro libera- B RainaUli
, ,

suae acquirendae gratia ad S. Rainaldum habuit cum devotione recursum quse exaudita sanitatem habuit meritis et intercessione Pontificis
tionis
,

sanantur.

recommandavit se, sibi fideliter promittens ejus visitare sepulchrum cum candelis accensis etoblatione uniusstatuai cerese
miwpodagra exoruciatut,
* ttt.
:

antedicti.

qui statim emisso voto libe-

ANNOTATA.
a H&c pa?*s corporis, quam podagra aut potius chiragra infestabat, in editione Ughelliana non exprimitur. At in Ms. exemplari ipsius hic la-

ratusfuit a febribus antedictis.

Ilug-olus * de Comitatu Forqui spatio quinque mensium tam graviter cruciabatur per totam personam podagrarum dolo-

23

Quidam nomine
t

livii

Angcd

lus

re,

quod vociferabat quotidie, nec sine

JJ.

fulcris

am-

cuna apparet.
db
b Carpentarius et murator barbare derivantur Italicis vocibus carpentiero ac muratore, quee

bulare poterat. Qui

auxiliura,

Rainaldi liumiliterimpiorans

1'.

promissione visitandi seimlchrum cjus, atque offerendi candeias accensas, statim fuit divinooperc liberatus.

cum

puer

(tlKJiii.

rexatus,

24 Quidam nomine Petruccius de Comitatu Rauxor ejus, Altemilia nomine, unicum habebant filium, cui nomen erat Bernardus, cui et superveniente sibi quadam infirmitate g-ravissima
vennffl et

fabrum lignarium et structorem muralem vel ccementarium significant. cForum Popilii olim urbs Mmiliee ,postmodum destructa, ita ut nunc tantummodo sit castrum vulgo dictum Forlimpopoli, quodjacet in Romandiola provincia ditionis Ecclesiee.

adeo clausum est sibi guttur, quod nec vinum nec lacneealiquid aliuddegdutire poterat; ob quod diffidentibus medicis
adhibitis, potius
,

nihil

proficientibus

eum moriturum

remediis sperabant, quam

adrairandie, san-

d Forum Livii vernacule Forli urbs Italisc eadem Ro?nandiola, habuitque olim proprios principes; sed nunc subest dominio sum?ni Pon,

in

tificis.

victurum.

Verumtamen memores

Dei Rainuldi parentes ejus prsedicti ad ipsum pro impetranda gratia a Deo de liberatione
ctitatis viri
filii

EPILOGUS.
Tjsec
et aliaquam pluramiracula, quse hic causa Xlbrevitatis notare non curavi a, fecit omnipotens
tit

railiter et

plena recurrerunt fiducia, eum deprecantes hudevote,quatenus pro eorum filioad Domiintercederet, voventesque ejus visitare sepul-

auctor

asser^it

cx

num
rum
illa

Deus meritis
Rainaldi
,

chrum cum

candelisaccensis, obtenta gratia. Quooratione perfecta, fuit puer, eorum filius, ab

et intercessione g-loriosi archiepiscopi nutftenticis qu diffusius et authentice scripta sunt inslrumentis

per
fide

manum
dig-nis

constare.
a

publici tabeliionis et approbata testibus

in

feminn a

djmonitnn
obtesia,

atrocissima fflgTltudine liberatus. 25 Qua?dam mulier nomine Jacobina de civitate Bavenna cx ing-enti vexatione daemonum qui
,

quodam quaterno *

existente

in

al. qiiin-

eam c
sibi

atrociter invaserant
,

tnr fremitu

(lolorii)us

et

tam aeribus cruciabatremore quod nulla

,

Ravennatis, de quo extraxi b, ad brevitatem hsec pauca dednxi qua? hic annotata sufficiant ad approbationera pradicti sancti Pontificis quibus ostenditur indubie
et sic
; ,

cartileg-io ecclesias

lerno
6

aderat loquendi eundi ac standi fncultas. Vir autem ejus et mater amicorum cousilio, alio-

quantum

rumque liberatorum exemplo, dictam juvenem sic vexatam conduxeruut ad tumulum E. Rainaldi
sperantes firmiter, ipsam ipsius sancti Archiepiscopi meritis liberandam et precibus, quorum a Deo

ipse gratus fuerit in vita omnipotenti *, atque gdoriosus et sublimis existat in cadis. Deo gratias. Amen.

' al.

pr*.

senti

ANNOTATA.
a Hierony?nus Fabri in sacris

devotione
ta est,
rt

suscepta, ipsa mulier totaliter libera-

quidam

26

Quidam

Nicolaus

nomine de Alemania

morbis

manu
cum

attractus sinistra, duobus mensibus aperiendi aut claudendi illam ruanum, aut se juvandi

ea, potestatem non

habuit, qui B. Rainal-

pag. 19 numerat quatuordecim mzracula, cum ego hic tantum duodecim inveniam. b Hinc patet haec miracula magnam fidem mereri, et esse ex illis, qusejuridice discussa sunt,
1
,

vennm part.

Monumentis Ra-

ut\

Co?n?nentarii prsevii

num.

4 monui.

ACTA

ACTA SANCTORtM

607

DIES DECIMA
Sanctus Julius senator M. Romae. S. Magnus episc. etmart. in Ital. S. Magnus mart. in Cappadocia.
S. Andreas Tribunus, ac socii martyres inCilicia.

NONA AUGUSTI
S. Radulphus conf.
censis in Gallia.

SANCTI QUI XIV KAL. SEPTEMBIUS COLUNTUR.

abbas Athana-

S. Clintancus rex martyr in Anglia.

S.

Marianus
Gallise.

conf.

in

Biturigibus

S.Timotheus
S. Thecla S. Agapius

S.

Donatus
Sigisterico

presb.

conf.

in

pago

MM.
\

Palsestinse

Provincine
vel
in

in Gallia.

S.

Mocteus

Mochteus
Hibernia.

episc.

B S. Crescentia virgo Parisiis

Ludmacrensis

S. Filion S. Rufinus

S. Elaphiusep. conf.

Catalauni

in

Campania
S. S. Flavianus

Galliae.
[

S. Leontius
S. Theodolus S. Cyrillus
S. Zelatus S. Timotheus

Mandrianus

MM.

Telone

in

Provincia

Gall.

MM.
in

Amaseae

S. Rertulfus abbas Robii in Liguria

ltalise.

Ponto.
S.

Magnus
Gallia.

conf.ep .Avenionensis in

S. S.

Gadda

Romolus
apud Mantuam

S. Calmineus conf.

Dux

Aquitaniae,

S. Sylvius
S.

Mosaci
conf.

in Arvernia.

Rufinus
in Italia.

S.

Sebaldus eremita Norimbergse

in

Germania.
ep
.

S. Eutychianus miles S. Strategius

S
1

Ludovicus

Tolosanus

ex

Martyres
in
dioecesi

Ordine FF. Minorum, Brincolse

in Provincia Gallise.

S. Marinus ep. conf.

Gerundensi

in Catalonia. sociis

R.

Petrus

Gualdensis eremita
Italise.

in

cum S. Satyrus ep. mart. Aretii in Tuscia Italise.

Marchia Anconitana

PR^TERMISSI ET
Sancti

IN ALIOS DIES REJECTI.

prxsule dicta sunt in Prxtermissis ad diem
xxvi Januarii
,

Taurnwse. Zeminit nostrum GrxcumMs.

in

raonasterii Pelecetes Macarii hesumeni

et
. ,

xn

Junii.

Donatus

episcopus,

Ililarianus

mon

Alterus,

SSSJfrZncognitus, Bobn Columbani

nalix

Uguna

SeposUus dicitur in ipsius notiUa. Nesco Zricode quo via> alia superest elegennt ut diem

>,hoc celebri monasteric Sanctiepitapkio

Fortunatus Lucillus, Charissimus, Meritianus, Albinus, Baeilius Halbo, Anastasius, Leo, in nostro Andreas, et alii 2597 Aretii assignantur Sanctis hujus mensis e variis Fastis

Ms. de

ZrMaoJs

nostri alium

episcopo martyre, sacris collecto. De S. Donato martyre egimus die vn et de S. Hilariano etiam promptu est Augusti. De aliis non mihi in certa edocere lectorem. Adeat itaque

vlura ac

diem
S
tate et doctrina illustris,

v11

Au * usti
,

Edessense Samuelis presbyteri ecclesia;

sancti-

memoria annuntiatur
hac

Christiana.

Consuli

possunt

quv

de

6i)S>

Wt-ETfiKMISSI
toties

rum

hac die apud Ghinium in Sanctorum canonicoNatalibus. Actum de illo fuit ad diem
ix Augusti,

diximus remittenda* ^Egue ambigua sunt

1)

qu&? xiv hujus de rcvcrsione crucis in Prxiermissis notata invenies.

Treviris S. Sabinse-, et pedissequas ejus
tio est
;

Corpora

sanctorum

Cassiani,
,

et

Calixti

marty-

rum, et Fortunati conf. episcoporum Tudertinorum; ac sanctarum Digm;e et Ilomanae, virginum ejusdem civitatis a Nicolao Armato die xix Augusti episc. Tud., anno aal. mccci
,
,

translata et recondita

etc.

memorantur apud
,

Possevinum in Vitis Sanctorum ac Beatorum Tudertinorum editis Perusia> anno 1597, pag. 147. De S. Cassiano isto egimus die xiii hujus mensis de S. Callisto ad diem xiv ejusdem mensis de S. Fortunato tractat Martyrologium Romanum die xiv Octobris. S. Digmara cum eodem dedimus die xi Augusti uti et Ilomanam die xxiii Februarii. Porro de eorum transtatione hac die facta, hwcsatis. Apud Possevinum ptura inveniet tector de alia horum sacrorum corporum translatione apud nos vero ad diem xxiii Febr.

Joannem

Baptistam

annuntiahoc die sotius nostri Ftorarii Sanctorum Ms. quam ubi invenerit, frustra quiesivi hactenus. Sabinam non unam in Actis reiulerunt Majores nostri; at nidlam aut Treviris aut cum pedissequa neque nos eas admittere hoc loco audemus , nisi lucis plusculum aliunde
:

affulgeat.

Leo abbas Cavensis in Fastis Benedictinis Wionis, Menardi et Bucetini magnis elogiis exornatur poniturque inter ccenobii abbates Sanctos ordine duodecimus. Vellem , probassent, ipsum legithno cultu ab Ecciesia honoratum ; id enim nisi liqueat in hoc Opere locum ipsi dare integrum nobis non est. Messanm, S Bartholomaei abbatis , Ordinis S. Ba, ,

silii

fundatoris
,

mag-ni monasterii sanctissimi

et
S.

xm

Auyusti.

isthmo portus. Annuntiatio est nostri Octavii Caietani in Idea operis de Vitis
Salvatoris
in

Maximi eonfessoris, et sancti martyris Diomedis memoria habetur in nostro supplemento ad Mentea excusa Sirmondo-Chiffietiano ; eorumque solennitas ibidem diciiur celebrari iu templo
renerabili sanctaa

Siculorum Sanctorum , ad hanc diem xix Augusti, ex Vita Grsece scripta, quae hdbetur tomo 2 dictarum Vitarumpag. 136 et sequen-

Deiparae

quye cog-nominatur

ad album fluvium. Cangius Constantinopolis Chrisiianx tib. 4>pag. 157 meminit Hierusalem monasterii cujus fortasse templum supra designatur. Si vero iidem sint Sancti

Hierusalem

et

nimirum de S. Maximo confessore alias martyre addiem xiii Augusti; de Sancto autem Diomede martyre die xvi
isti,
,

de quibus egimus

ejusdem mensis; consuli de

S.

iis

possimt xni

et xvi Aug-usti.

psit

Guenninus episropus Venetensis in Gallia irreper errorem inter Sanctos quos dedimus die xvm hujus mensis; sed spectat ad hunc
,

Eumdem Barthotomseum cum titulo SanFerrarius suo Catalogo Sanctorum, qui non sunt in Martyrologio Romano , intexuit e laud.ato Caietano. Scimus quidem abbatem hunc ir Vita apud Caietanum vocitari virum san ctum, sanctissimum Bariholomamm ad heec , virtutes acmira, quse ibidem de ipso vivente referuntur suspicimus ac veneramur sed quia nullum publici cultus quo post mortem ab hominibus honoratus fuerit, vestigium vel ibi, vet alibi hactenus reperire nobis licuit cogimur exspectare ea documenta , quibus certo
tibus.
cti
;

nobis constet

eum

bitum fuisse

vulgo umquampro ialihaquae si subministrentur, poterit

diem,
In Marria Solonii presbyteri.qui

sanctum Palladium apostolum sepelivit, annuntiatio ponitur apud Dempsterum. A Ferrario signatur cum titulo sancti. Ptura ac certiora de ejus gestis ac cuttu

ilii tocus dari in Supplemento Operis nostri. Appiani coufessoris, annuntiatio uitimainMaurqlyci textu, videtur abundare nisi fortasse
,

cupimus cdoceri.
S

Appianus iste confundendus sit cum Apiano monacho in Italia, qui in Actis nostris relatus est iv Martii certe neque hocdie, neque alio in
: ,

Theodorus, martyr Quarcntensis nltimus an~ nuntiatur a P. Phiiippo a Visitatione in Acie bene ordinata Sanctorum ac Beatorum Ordinis

sacris Fastis repertus est. Guerricus seu Guarricus abbas Igniacensis

,

Carmeiitarum. Desideramusprobationes pubtiac legitimi cultus. Ajrnus ac Majrmis MM. signantur in nostris collectaneis , quse ex variis sacris Fastis eruta
ci

sunt.

a , Chrysostomo Henriquez impense iaudatus, et y ex eo a Raissio acceptus a Chalemoto neglectus est, neque a Wione atiter, quam ab eruditione commendatus, ut facile conjicias , necdum inter Sancios Ordinis proprie dictos com,

putari.
in

Cemianum aliquem monachum

Scotia signat
;

hoc die Fcrrarius in Catalogo generali at mul-

tum
te

fallor,

nisi
et

eumdem Cumianum

alicubi
:

male scriptum
de eo alibi
ipso
die

male cottocatum nihil inventum est.

,

Glorioso excessu e coetu mortalium ad beatorum immortalem felicitatem properavit beatse memoriae Burchardus episcopus Viennensis, vir

tegerit

cer-

Eo

riam BanotissuxUB
processio
in

(xix Augusti) celebramus memolVipariE et fit universalis

episcopalibusdotibus ad cumulum ornatus, miraculisque tam ante quam post obitum admoinsigrnis. Hoc eiogio Burchardum exornat Saussayus in additionibus ad Martyrologium suum Gallicanum xx hujus non visus ipsum Sanctis annumerare, utpatet,dum solumad,

dum

honoratis crucibus et sauctis icotemplo Deiparce dictffl Doveusis, inquit Menotogium Staro Pussicum Sparwenfet-

cum

nibus

dianum.
Jerosolymis apparitio seu reversio sauotea Qrucis sub his aui similibus terminis signatur hoc die in codicibus Hieronymianis, cujus occasione
Florentinius in annotatione alia hujusmodi festaetiam apud Grsscos variis diebus memorata
odjungit.

nostrum quod ptura illustna miracuia describi et ad Majores nostros mitti curavit ut mirum prorsus sit, Virum totprodigiis celebrem, Sanctorum honoresnecdumconsecutum. Certe Casiete} us perstudiosum fuisse
,

dit bonffi memoriaj titulum. Chifjtetium

ex
:

eo

patet

lanus in

suo

sunt,

d
et

lurc tongioris disguisitionis eo differenda, quo cetera Christi Do-

Verum

die xix

non

atiter

cum
bis
:

Martyrotogio universati, hac ipsum annuntiat , quam

mini

beatisswuv Virgints

Maruv

festa

jam

appetlatione venerabilis his paucis verVienme Delphinatu , venerabilis Bur-

chardi

DIE DECIMA
chardi
archiepiscopi.

NONA

AUGUSTI.
Sanctorum ac Beatorum Ordinis CamalRazzius, nultam hujus An-

Jonnes Burffenais conf. Lug-

tituio
1

cum

duni in Gallia
Gasparus confessor, Zamorra? Joanua et Margarita sorores
virgines,
siensi,

titulo bcati

<!lensis vxdgavit geti inveyiio.

/
[

referuntur ab Arturo in Martyroiogio

Propheta: Samuelis meminit hac die

)
I

Franet

apud Longum-

campum interritorioPari-

ciscano,

duse

Calendarium nostrum Syriacumseu Chaldaicum. Deeoagemus proxime sequenti die cum Martyrologio

I
}

idtimce etiam in

Romano

Gyn&ceo.

\\ Augusti.

Quibus additur in Gynseceo Benedicta abbatissa

Rispania, et Aleydis vi Lotharingia. Ab Heubero autem in Menologio signantur Antonius Keringius, Wetslariiin Weteravia, Joannes de Beiari, PopuUe de Angelis in India ocdua,

cum

tilulo sanotas, in

Oswinusrex inscribitur nostris coliectaneis Mss., quie de Sanctis apud nos assemuu<i> r, et emvariis sacris Faslis

cum

excerpta sunt.

De

eo tracta-

titido beata, in

bitur die proxime sequenti

S.

xx Augusti.

die in nostro cataiogo Ms.

Donortius episcopus Aberdonensis notat,- hac Sanctorum Hiberniee. Vide de eo inier Prseiermissos die proaimo xx Augusti.

cidentali,

Conradus Mng-ler,
Tyrotensi,

et Matthias Sig-ler,

inprovincia

SS. Gregorius, Theodorus et Leo signantur hac die in ecgrapho nostro, quod desumptum nota-

Theodorus

et

Hogerus de Saxonia, Andernaci ad

et Otto

Rhenum.
Joanues Siverinus, Theodorus Rheinfeldius, Volmarus, Moguntia? ad Moenum. Bonaventura Daumius, Greecii in Stiria,

tur ex Petri Calo parte secunda. Atibi de iis agitur die, ad quem nos quoque illos differu

mus
Cantuaria; in Ang-Iia benti Breginni
ep.
et

xxiv Auguatl.
{at.

AlphonsusRequisens, Toleti in Castetla, Corpus magnae Dei famulce Baptistffl incorruptuin,

BregvnueJ conf memoria consignatur in nostro Florario Ms. Atibi eum lego die xxtv, et xxvi

hujus mensis. Nos autem de eo agemus

\\\\
i:

PlacenticV in Italia,

Augusti.
tertii

Comitissa Ang-elina de Civitatella,

Francisci, Civitatellx in Apulia.

Ordinis S.

Firmini, episcopi Ambianensis, confessoris ordina-

Alexium Strozza Ordinis FF. Preedicatorum saanno cra? theotogia? doctorem clarissimum 13b3 hoc die vita functum, mirifi.ce, laudatum invenit Po.pebrochius per F.Joannem Carolum Fiorentinum apud Ambrosium Taegium De insigniis Ord. Prsedicat. tomo i f. 358. Nihil prietermisit, quod de egregiis ejus dotibus ac virtutibus prmdicaium reperit. Quod autem hic nobis primum etprcecipuum est, neglectum
; ,

notatam tego hac die sed przesidem hunc sanctum spectare alio, indicarimus heri in Przetermissis videlicet ad diem Sept. S. Nonnosus abbas seu prsepositus monastcrii in monte Soracte annuntiatur a Castellano, et in chartis nostris, id qui BambergaJ ob notabiles
tionera
:
,

reliquias

rum cum

xix Augusti soienniter coiatur. Vein Martyrologiis diserte notetur 2 Septembris, quo etiam in Romano, tjuod sc/ntest,

nempe de Alexii publica veneratione. Innuit quidem paucis, inventum corpus incorruptum et translatum anno 1662; verum non
invenit,

mur, signatus eum diem

S.
:

differendum censuimus ad

Septembris.

inde secutum fuisse cultum vere retigiosum, suspicari nos merito cogit Marchesius, qui in suo grandi Diario sacro Dominicano anni 1676

Bichardis virginis annuntiatioest soliusQretieni hoc die at nisi de S. Richarda augusta agatur, non video pro quo supponat, h;vc vn-o remitti-

S.

de Alexio nec verbo quidem meminit, neque hactenus alibi quidquam eo spectans reperire
licuit,

xviu 8epterabriB. turad Henauum, seu Enanum, eremitam invenioapud Coiganum in Actis Sanctorum Iliberniw ad ad diem xxvm Februarii, pag. !23, in nota
-11
:

quod utinam alicunde ab aliquo sugge-

rianum
sti

cujus fcstum secnndum .'Enffussinm celebrari ibidem dicitur die xix

ct

Ma-

Augu-

reretur

FF. Pra?Jordanus: a patria dictus Pisanus, Ord. insigni elogio ornatus est a Mardicatorum, graviter conchesio in Diario suo Dominicano, suorum negligentia xn querente de Majorum Viri cultu, hoc tempore peprosequendo tanti
nitus exoleto.

in ecclesia

Dromrathensi, qute cx monaste,

rio

et parout hic indicatur celebri dioscesis Medensis, sita in nccidcntali rechialis

olim

signatur in AddtBalduinus confessor ita hoc die ad Grevenum tionibus Cartusice Bruxellensis indicare velint, necdum aut qualem
;

Sed idem S. ^lngussius, uti et natnlem Martvrolog-ium Tamlactense, dicit ejus ibi. Si intcmt tr,p<>servari xvm 8fip. Hax nostram piura de eo documenta ad notitiam
g-ione Mediae.

ris

dictum dtem perveniant, poterunt esse usui ad wui Septembrie.

TuroMariano eremita, ut a S. Gregorio loco ex est, agitur hoc die suo nensi iaudatus Synony Usuardo, et Martyrotogio Romano. Breviario Biturwensi vetustissimo
S

atquem,

De

dulensis notatur

aJacobillointomotde Vdis Umbrise pag. 359, Sanctorum ac Beatorum

ancta morte,
xix Augusti linus in suo

mum

ex

addens Menologw ad hanc diem,

oli coh, concursu vicinorum

Plura

ei

9% *$* prxconxa tnbuit auce

et citans

asserit coii xbxdem paq 432, eumque diserte diversus sit ab hodier\Asepiembris.Uem, an audemus pnusquam ab no necdum deftnire
,

laudat Labbeus in Bibiiotheca

Mw.Jomo

"no eum

an uniussotius ivsis Bituricensibusdeduorum -* adeo rem atque cuttu ptenius edoceamur

t
,

dictam examinandam remittimus ad

dlfnl

demus

xix Septcmnns.

1 fieri, '

ot

nuatis

sit

concursus

ilie; et

an SU

talis,

Z eZtrmaripossit
quam

sufflciens argu-

neratione

Operinostro

inte-

annuntiatio Greveni, qua, Trmelinae virg-inis est votuit llrrmclindem seu ni fallor, indicatam Meldariensem , de qua agit MoErmclindem Sanctorum Belgn non hoc lanus in Xalalibus , 7. xxix Octobns. dte' $ed
;

Panormi

, ,

700

PK-CTERMISSI
in Sicilia translatio sunctae

Pauormi

^ymphne

vir-

grinis et

martyris. Annuntiatio est Ferrarii in

Catalogo generali Sanctorum, qui in Romano MaHyrologio <non sunt. De ea agi poterit ad

diem.

x Novembris.

quando ejus sacra ossa publico et iniquo sub Henrico apostata Angdorum reg-e hujus nominis octavo, combusta fuerunt, Annuntiatio est Chrysostomi Eenriquez in Menologio Cisterciensi. Spectat hic Sanctus ad diem
sis
,

I)

edicto

Secuixluni martvrium sancti Thoraaj Cantuarien-

xxix Decembris.

DE

S.

JIJLIO

SEMTORE MAIiTYKE
ROJVLE

.1.

B S

Sylloge de cultu, Actis et reliquiis

sancto hoc Julio Romano senatore veXtustissima ea memoria in Fastis est, quam ita I f Adoni suggessit Romanum parvum Komae brevissime eum hoc die annuntians ut jam in Julii senatoris et martyris. Ado Usuardo nostro monuimus , plura ex Actis deduxit quse ferme eadem habet Beda Plan-

A. cxch.
Sunctiefo-

T\e

tonia Ilispanias,
raani,

depositio S. Julii senatoris Koqui sub Vitellio prrefecto, imperante Com-

raodo, per fustium iterata supplicia martyrio coronatus occubuit. Cujus sacra lipsana Roma, Urbano VIII Pont. Max. ooncedente, translata, ibi-

dem

in

sacrario custodiuntur. Reec retulisse sa-$

tinianus.

En

Adonis ipsius elogium

modo impcratore,
bcati

natale beati Julii senatoris et judice Vitcllio.

Romas martyris sub Com:

ex hujus martyrologi fide. Ad Acta redimus quse hic ex Bellovacensi prius producenda
tis sit

sunt
ta

Hunc docucrunt

marlyres Ensobius, Viucentins, Peregrinus, ct Pontianus; per quorum manus etiam facultaa B. Rufino tes suas pauperibus distribuens prysbvtero Baptismi gratiam pcrccpit. Quod au,

quidam senator Julius audiens monihujusmodi salutaria, introduxit eos (nempe Eusebium et supra nominatos) in domum suam,
4 Itaque
et

Legenda

audiens solicite prcedicationem, credidit, et

fa-

cultates suas varias per

manus eorum
:

distribuit.

,lirns

Commodus,
Vitcllio

iratus jussit

eum

teneri,

et

Accersito igitur

quodam presbytero

Rnfino,

Ba-

magistro peditum cjus requireret, et ad facultates Qui conjecit eura in irapelleret

cuidam

tradi, ut

omnes
,

ptismum cum omni domo sua suscepit

ipse

ccepitque

sacrificandum

publice confiteri Christum, et pro co mor-

carcerem

et

tem concupiscenti animo desiderare.

audisset
Juli,

Quod cum
exagitatus,

post triduum catcnis viuctum fecit sibi prsesenet auditum jussit tam diu fustibus caedi, tari
:

Caesar,

amaritudinis
et

felle

jussit p.um

ad se reduci,

eum

sic ccepit affari

eaqwrum
Aetii sini

utrrpta

donec cmitterct spiritum. Cujus corpus colleg-erunt nootu beatus Euscbius, Pontianus, Peregrinus atque Innoceutius, et sepelicrunt in ccemetcrio Calepodii sub die xiv Kal. Sept. % Multo brevior est Usuardi annuntiatio hujusmodi ltoinfB sancti Julii senatoris et marty^. j uocnte Q om modo impcratore tamdiu fustibus est caesus, donec emitteret spiritum; ut satis pateat, non inde, sed ex Adone aut polius exipsis Actis desumptum Romani hodierni tex-

qualiter

amens

effectus es, ut descrens Jo-

vem et Hereulem, sequaris nescio quam amentiam vanam? Cui viriliter respondit Julius dicens Tu simul peribis cum diis tuis, quos vano errore deos
:

esse temerario ore mentiris. Confusus itaqueCzesar

et his et aliis verbis, accersivit

quemdam virum,

nomine Vitellium mag-istrumpeditu n animoferum, opere crudclem, omnibusque vitiis obsessura, praecepitque
ei

dicens
et

hujus

sacrilegri,

Exquire dilig-enter facultates compelle eum ad sacrificandum

:

C tum

llomse, saucti Julii senatoris et martyris, qui

ab eo in carcerem trusus, jubente Commndo imporntore tamdiu fnstibus caesus cujus corpus in cst, donec emitteret spiritum ccemeterio Calopodii viu Aurelia sepultum fuit. Vi~ deri potest Baronii ipsius annotatio de dignitate senatoria; nempe impossibile esse, ut senator cum in Christum credidisset, in senatu xdterius permaneret ob sacrifcia toties quoties diis
Vitollio judici trnditns, et
;
,

invictissimo Herculi, qui nisi acquieverit, non protrahas ipsura diutius vivere.
5 Suscipiens Vitellius vicarius, fecit eum coarctari in custodia. Post triduum jussit sibi triin Tellude, et S. Julium caastrictum exhiberi ante se. Erat autem corpore nudus, sed ex integro fide munitus; quem

p
VincemiiBcl.
tovacensis.

bunal praparari

tenis

sic alloqnitur Vitellius

Audisti quid jussit

et

prin-

cepsPDepone jam pertinaciam

non
feceris,

adora deos, per

qu* inde
irjunxit.

oflerenda. Sed k&c alio potius spectant, quam ad sanctum nostrum Juliura. 3 Jam data elogia omnia ex eodem fonte procedunt, ex Actis nhnirum, quse apud alios cum S Eusebiiet sociorum gestis commixta, a Vincentio Beltovacensi tantillum distincta sunt, non libro n
t

quos universus substitit orbls Komanus.

:

Nam

si

diversis afflictus poenis punieris. Cui

rande,

Sanctus constanter respondit miser et misesimul cum tuo principe perfido peribis.
:

cap.

lli>,

ut vult Baronius, sed libro 10 cap. 120

satis sincera censentur, ut

ubi quamvis nonnihil contracta tamen nec ita contendit Tillemontius tomo 3 pag. ">!, mox conveniendus Eum.

Ad haec Vitellius dixit Juli, in quo confidLs cum jam darauatus sis P Julius respondit Eiducia mea vita a^terna est, spes mea Christus est, qui te cum principe tuo damnabit in aHernum
:

in-

teritum.

Haec

audieus Vitellius

dem Sanctum Jlispanis suis annumeravit mayus elogio ex Ferrario accepto, cui labori

Tasu-

muhs mstig-atus, jussit eum fustibus cadi dum csderetur, emittens spiritum caalestia

iracundias

sti-

Qui

persedere poterat; at notissima est ejus audacia in Sa^ictis onmibus llispanix vindicandis quo, rumreliquias in eas partes translatas supposuit. Sic igitur hoc die annuntiat Placentiae in Ver:

Cujus corpus proecepit Vitellius ante amphitheatrum jactari Quod audiens Eusebius VincenPeregrinus atque Potentianus corpns snnctissimi Christi Martyris
tius,
,

petiit

colleg-erunt

illud

et sepelierunt

ccemeterio Calepodii siv Kal. Septembris.

Gffxc

DIE DECIMA NOXA AUGUSTl.

filtemonttb ti*c Aeta

Hsec ex Vincentio, in quo fateor, pnvter mutationem nominis Pontiani in Potentiani,

6

701

acqnievisset,
tia

Verum

ille

in

carpens,

alia occurrere, quee severioribus criticis displicere possint. Sed non video, quid tantoperesicriat Tillemontius in ilta. quic de S. Julii martyrio

nonnuHa

eadem .^mper senten-

uMom
J.B. S.

perseverans, victor ipsis in tonnentia ;;nimam exhalavit.

rantur,quasi senatoribus Christianis varia supphcia inferri non potuerint mque ac ceteris prxsertim sub insano imperatore Commodo.

memo-

cuhieulariis,

equidem esse admitto, non usque adeo Scvvitum fmsse virum senatorem Apoltonium, de quo pmdem a Majoribus acium est ad xvm Aprilis;

Verum

ast hic prtefcctus describitur,

Commodi insania dignissimus, nempe animo ferus, opero crudcliP, omnibu.sque vitiisobsessus, utfacile concedi

martyrium unius ex impcratoris profecto suo nomine Petras enim ille vocaoatur. Reliquorum vero martyria nihilo inferiora, tamen brevitatis studio hic "omittemus. Idtantum retulisse suffieiet, quod Dorotheus etGoi-onius una cum aliis pluribus, qui in palatio mimstrabant, post hujuscemodi certamina elisi quco faucibus, divime victoriie praemium adepti sunt. An Tillemontius etiam istud Eusebii testimoniumrejiciet,quiaex illa narratione constat,
!

Ilujusmodi

fuit

rtfeUUw

dig-ni

tmmanem

possit

teitimonio
Eutebii,

illum Vitellium in exosum sibi senatorem S. Julium fustibus Scvviisse. 7 Certe Tillemontius meminisse poterat, igno-

aulicos ignominiosis suppticiis affectos fuisse?

miniosa tormenta nobilibus Christianis interdum illata ficisse. Procul dubio legerat aliquando ea, quse Eusebius Ccvsariensis apud Valesium lib. 8
HistoricV ecctesiastiav cap, 6 de persecutione Diocletiani expressit his verbis Gloriosos atque illustres Dei martyres ea tempestas tulit, Dorothcum
:

His adde, quod interdum Scwi ptwsides vel imperatores nullam di gnitatis rationcm haberent, 1 patet ex testimonio Julii Capitolini qui apud Ruinartium in Pnvfatione ad Acta martyrum
,

sincera pag.

xux

asserit,

sub imperatorc Macm

mzno/Wssealiosincrucem sublatos, alios animatibus nuper occisis inclusos, alios feris objectos,
alios fustibus occisos sine delectu dig-nitatis.
//,-,,'

scilicet et reliquos cubicularios

pueros

qui ta-

&

metsi

summi

honoris pragrogativa ab imperatori-

bus ornati essent, nec miuus ab iisdem diligerentur quam filii probra tamen pro pietate tolerata, eta?rumnas ac diversa mortis g-enera adversus
,

pluribus exemplis confirmaripossent, siscrupu lus Tillemontii tantum opercV mereretur. Jam de reliquiis hujus sancti Martyris breviter aliquid

dicendum
1

superest.
ct

De sacro Sancti ipsius deposito nonmdla cer-

de reti'
Sancti

ipsos

exco'itata
,

xerunt quam llorum ig-itur unius dumtaxat hic exitum referam, ut ex illo lectores conjicere possint, quid reliquis
contigerit.
et \iito

majoris revera pretii esse dug-loriam ac delicias hujus seculi.

,

alle-

rove exemp{o

8 Productus est in medium quidam illorum in urbe superius memorata coram iis, quos dixi, imperatoribus jussusque diis sacrificare cum id pertinaciter recusaret nudato corpore sublimis et verberibus concidi quoad tolli praecipitur tandem vel invitus jussis obtemperaret. Sed cum
;

ille

hujusmodi tormentis excarnificatus,

in

eadem

sententia tirmns permaneret, ipsis

nudatis
corporis
ille

commixtum
membris

jam ossibus deacetum tabescentibus infuderuut. Quos dolores cam

sale
,

etiam toleraret, craticula deinceps et ig-nis in medium affertur. Et reliquise corporis ipsius instar carnium, quse ad cibum parantur, igne assatas sed paulatim sunt; idque non simul ac semel
,

dubia occurrunt. Id imprimis quod de corpore in Hispaniam translatojam Tamayum asseren. tem,velpotius divinantem audivimus. Nam etsi ultro admittamus, sacras retiquias alu u/us S. Julii veri aut nominati in eas partes absportatas, inde omnino non sequitur, hodiernum S. Julium intelligendum esse. Haud dubie et locis atiis synonymi Sancti reperientur, quos ?nodo qussrere nil opus est. Videor metninisse, dum Ronuv studiis theotogicis vacarem sub Innocentio XII rcpertitm corpus aticujus S. Julii cum inscriptione, ex quajudicabatur, ipsum esse S. Julii senatoris Ulud vero depositum fuisse in sacrario tempti PP. Franciscanorum vulgo Ara cffili, ubi adhuc honorari suppono, quidquid in suo Hemerotogio scripserit Piazza, creditum Romwanno 1690, corpus quiescere ad S. Pancratii, reliquias vero, opinor aliquas, asservari iu SS. Nerei et Aehillei. Plura
to
;

f/uii*

brevittr agifur.

ne

scilicet
,

celeri exitu defungeretur.

Nec

carniil-

propediem suggeret eruditissimus Marangonus Canonicus Anagninus Proton. Apostoticus etc. in eo, quod parat, opere de sacris Romanis reliquiis,
ubi forte exponetur, cujus S. Julii fuerint ea, qucV inventa sunt xxx Aprilis anni 1697.

flces

qui

eum

rog-o
nisi

imposuerant

demittere

lum sinebantur,

prius jussis posttot cruciatus

DE

S.

MAGNO EPISC. ET
IN ITALIA

iHAKT.

COMMENTABIUS PR^VIU
c
I

u.u

Proponuntur

intricat

difficultates

circa

distinctionem

variorura

nomine coluntur. Sanctorum, qui hac die sub eodem

ActaquorumdamSanctorum,
qut
ipse dissotvere
iis

non possum, ut hic liberum de

hujus rei peritior forsan

Sub Decio.

Proponuntur intricatte

difficttl-

laiei,

Illustraturus et haceademjhe nomine Magni appellantur, ingredior adeo tnextrtcoluntur, labyrinlhum exitum sperare non ut Jeo felicem muncre mco fungar, erudf

judicium
itto

ferat, et

ex

JJJ

dem

in

labyrinthofacitiusegrediatur. Pnmoquivariis Martyrotoghs tanta occurrit discre-

pantia, ut certo statuere nonpossis,

utrum unus

aumAttamen, ut TSoripreponam

plerasque difficultates, quas

martyres anidemque Sanctus t an autem diversi nuntientur

711:2

DK
eoff

S.

E PISCOPO

ET MAKT.

MTCTOBI

moiticntur, qv.rntndmodum

ipsis

Martyrolo-

G.C.

giorum
d>

verbis aliisquc

monumentis ecclesiasticis

mox patebit.
onx
ex
vtrtit

Mtn

tyrologiit,

2 Vetera nonnulla Martyrologia, qua> Edmitndus Martene tomo Thesauri Anecdotorum coL 155] et sequcntibus edidit, diexw Calendas Septembris annuam Magni martyris memoriam sine
*3

priorem annmitiationem perti?w?^e, Hicc opinio mea roboratur ex ma?iuscripto, quod Holstenius in Animadversis ad Marty? ologhtm Ro??ianum pag. 0S citat, et i?i quo S. Magnus et S. Andreas
%

etiam copulative alio loco sic memoIn Cilicia natalis Mag-ni et S. Andreae, et sociorum militum duummillium dcxvii. Sitspicor,

cum
y

sociis
:

a?itur

ullis
?iisi

aliis

circumstantiis simpticiter celebrant,

col. Ifiof)

in

antiquum Calendarium Corbeiense muttos ei socios addat in hunc modum Sancti Map-ni cum soriis 8Uis duorum millia et xcvn, Alia Martyrologiorumexempiaria adjungunt bis mitle quingentos nonaginta tres, vel bis mille sexcentos septemdecim sodales cuidam
quod ibidem
:

?*epsisse,

hunc nu?nerum etia?n sphabna amanuensis irac in fne dcxvii vitiosepro dxcvii scri-

pttmi esse,

quemadmodum

faciiesola unius

litte-

rse tra?ispositione fieri potuit.

i)

6 Ceterum iaudatse additiones ad Marty?"oio- vnnis mnrfi* giu?n Bedae videntur ibidem sup?*adictum S. Ma- n loris g-nuni Alexandri?iu?n distinguere ab alio ejusde?n

S.

Magno

et S.

Oriente
t(

martyrium subierunt,
Codices

Avdrr.-r tribuno militum, qui in ut ex infra dicen-

dis apparebil
aliiitm;

porr0

ttquit

nis vehistiores, quos

Sacramentorum nongentis anThomasius an?io\C>S{) Roma?

et

pag. 69 festivitatem ejus die xiv Kakmdas Septembris Adesto, Domine, supplicationibus ita recolunt nostris, ct intercedente bcato martyre tuo Mag-no, H ab hostium nos defrnde propitiatus incursu. Per etc. skhkkta. Grata tibi sint munera nostra, Dominc; qua; ot tuis sint instif.ut.a praxseptis, et beati Magni festivitas g-loriosa commendet. Per etc. Postcommhnio. Ttia saneta sumentes, qua:sumns Domivulgavit, de solo 8. Mag-no meyninerunt,
1

quem eodem die aiibi assignani Romre natale sancti Mag-ni martyris. Verum Ftorenli?zius hac die in observationibus allegat vetustissimxtm Martyrotogii HieronymiIn Fabriteria a?ii exemplar, in quo sic legitur Magni etc, EiiamMs. codex regi?\<?Sueciee, qui ab Holstenio ibidem in A?iimadversis ad Marty7-ologium Romanum citatur, eumde?n veneratio?iis aut ?nartyrii tocum exprimit, et S. Mag-num die xix Augusti Fabriteria? collocat. Est autem Fabriteria vei Fabrateria, teste Baudra?xdo colonia etoppidum Volscorum in Latio Straboni et Antonino, nunc l alvaterra, castrum Campaniai Pomana
?iominis j?iartyre,
:

his ve?'bis

H,

in ditione Ecclesiai prope

Lirim fluvium

in ipso

eon-

ne, ni

bi ati

Mngni nos foveant continuata

pra?sidin.

finio reg-ni Neapolitani, octo milliaribus distans

ab
die nii-

Per
monumen
titf

etc.

i Ilactenus fuec omnia vencrandae antiquitatis monumenta desolo S. Magno agunt. Sed difjicile

Aquino inoccasum. 7 At ex his an?mntiatio?iibus no?idu?n scio, utrum S. Mag-nus Fabriterim ??iarty?'ium subierit a?i ibi dumtaxat ob translatas sacras ?*eliquias singula?n cultu honoratus fuerit. Fto?'enti?iius putat, Fab?'iteriam fuisse paisestram martyriit

lia 1

'

uiintidnl

dictu est, quis aut qualis

veteris

ille fuerit nam auctor Martyrologii Romani, quod a Rosweydo

:

est, et Usuardus rem satis implicatam magis intricant, dum hic Adonem secutus eodem die Martyrem illum annuntiat his ver~ bis Natalis sancti Magni seu sancti Andreasmar-

nostro editum

dum

id observatio?iibus suis
esse,

ad Martyrologium
.-

Hieronymianum pag.
autem
quod

duobua millibus quingentis septem. Hic loquendi modus innuit, S. Ma^uum binominem fuisse ac eumdem essecum 8. Andrea tribuno militum, qui post retatam de Persis victoriam cum magno sodalium numero propter fidei Christiance professionem in Cilicia tnterfechcs est, ut hac die in Aciisejus ?iarrabiiur.
tyris
sociis suis

cum

Auctarium Martyrologyo Corbeiensi signatur ad calcem, memoria

7G2 sic scribit
in libris nostris deficit, et in

nonaginta

e1

nempe

scu
,

Xat,ai,is

S.

Maom

maktyuis,
,

vix

(/*

San

CfUttl cji"

'

Unde Menardus in Notis ad Librum SacramentorumS. Gregorii Papsepag. \15,et Fio?'e?Uinius C in Observationibus ad Martyrologium Hieronymianum pag. 702 existimant, S. Majrnum etiam nomine A?xdrecc appellatum fuisse, vel S. Andream more apud Grivcos usitato cognome?i jusyaAouxpTup';; iil est, magnl martyris habuisse. Heec Menardi ac Fiorentinii sententia confirmari potesl ex Catoidario libri Sac?-amentorum
')

diximus non modo adnotetur, sed locns nassionis exprimatur In Fauriteuia quam vocem non ita facile librarii vitio irrepsisse putarem. Fabkateiu/e tamen potius csse scribendum existimarem , quod hoe nomine Paterculo indig-itetur Italire colonia, et ad fluvium Tretum (forsan hic amnis miscetur
in vetustissimo, ut
;

credcrem

cum

cum

flitvio, qul supra Liris vocatur) via Latina V memoretur apud Strabonem; in Antonini vero Iti-

nerario inter Aquiuum et Pregellas reponitur, uti rcvcra nunc pagus est eodem loco in Latio. his Ftoreniinii ve?-bis haud diffculter coiligo, ipsum

Ex

credidisse,
nis, in

tlnn nonti

Ratoldi abbatis, in quo solus S. Mag^nus cum bis mille quingentis nonaginta septem sodatibus ita annuntiatur rSanctiMaguii cumsociissuis duorum

quod Fabrateria fuerit locus passioquo S. Magmus palmam ?nartyrii obtinuit. Sed utinam eruditus iiie vir id antiquis testi?no-

niis evidenter oste?idisset

SHancrem

Adde,quod in mannso-ipto infra citando martyrium S. Magni cum S. A?xdrea et sociis iu Cilicia cottocetur. Sed additio?ies ad Martyrologium Bedce, quod ante tomum secunmiliY d et \rvii.

aliunde satis obscuram non magis

fieferinr
'>l>inio

dilucidat itlust?Hssi?nus D. Franciscus Maria de Aste, archiepiscopus Hyd?-untinus, du??i in notis

pr

fnlis Ifif-

ad Martyroiogium Rotnamtm hac die qu&stio-

druntini,

nem

Martii edidimus, pag. xxix aliam martyrii palvstram assignant, et S. Magmini ab Andrea videntur distinguere perparticula?n copulativam hoc ?nodo In AiYxandria natale S. Mag-ni et S A.ndrea3 martyrum. Deinde ibi scquitur annuntiatio,qu;r verosi.nilitrr ab a?nanuensi corrupta est, in hunc ?nodu?n Eodem die natale S. Ma:
:

dum

topog?^aphica?n instituit hoc modo Martyrologium vetustissimum sancti AVillibrordi apud Plorentinium, et Ms. Keginaj Sueciaj
;

pcnes IIolMag.m. Verum apud topog-raphos Fabiuteiua non reperitur unde in

stenium

In Fabiuteuia

pnelibatis codicibus luxate 1n Fabritehia. NiIiilominus vitium tantummodo in librario scriben:

te

Faruiteui^
,

pro Fabuateiu^
Paterculo

riani
et
i?t

(aliunde constat,
Gallia obiisse)

hunc fuisse confessore?n

millibus quinArbitror, illum socioesse, et

nou autem

in

loco

quo nomiue
ad

cum duobus

colonia

fluvium

gentis nona^inta septem.

Tretum
et in

indigitatur Italije via Latina apud

Latio.

rum numerum

Strabonem memoratur;
inter

vitiose

transpositum

Antonini Itinerario

ad

Aquinum

et Fregellas;

nunc pagusiu

WSi

Si v 9 quta voro subderet, ex Fabrateria transferri U eumdem Anaffmam potuisse, adstipulantibus Actis apud vutt cogno-

DIE ^ECIMA NONA AUGUSTI

703
*I..TfTH

fj

tiiiiii"

Fa-

Sflf

Ferrarium in Utalog-o Sanctorum Itali hac die qpm ferunt Anagniae in Latio sanctura Ma^um episcopum et, martyrem; hoc
"

grapha
et

laudata non Ana^rni*, sed FabriteL aeu Atatarte s.gmant aliunde cum et hic pagu
;

emm

erit divinare

2-

^rd^ntaxatAnagni.vcollocari a MartyrolojUia n0tabilis iZm urbem translaUv sunt, ** reliqui* ad lUam ; ut Baromus tamen indicat, illum posteadicetur. in civitate Anagmna passum esse, quando inAnnalibus

G.G.

uT

'

ad ne Anag-nini irascanturob suum raptum martyrem et episeopum Magnura et aliunde non exstant qm possint de hoc dolere cumque Fabraterii luec
;

Ana~ma in Latm sistant, facile eaActaex uno l almm locum percurrissent.Ceterum

m 254 nu f,?,;iT" cumalns xta recenset r

_

evrlesia-

eumdc Martyrtm Legrunturaub Deaiopariter passil.ormiisA]bina; Anagnia Magnua epiaoopna

i
-

29

..

etsecundina

exhibuenmus pro hujus

ipsi

Anagnmi

piiotiiii"srn

scura

est,

tmeant sapientiorum judicio, ita proferendo AnaOTTIiB SANCTI MAGNI FaBRATEUIENSIS EPISCOPI ET MAltTYRIS, QUI etC 10 Nescio quid epitheton Fabrateriensis sibi veht in hac annuntiatione, quam illustrissimus preesul Anagninis recitandam proponit. AnSanctus ille forsan a patria Fabrateriensis appellabitur ? Sed Acta qucvdam et nonnulli auctores tradunt, illum Trani in Apidia natum esse. Quapropter hoc sancto cive suo etiamnum gloriatur urbs Tranensis, qua? vel hodie natale domiciliura
:

; tantura nutationis seitu, idcirco Martyrolog-ii Romani lectionem

virg-o. Quinimo videtur emineixtLhunc S, Magnum inter episeopos Anagninos numerare, cum in Indice Sanctorum ad Martyrologium Romanum Magnus epiecopus ksagiif.

mus

vir

re-

nus, martyr sub Decio xix Augustiaft ipso assignetur. Certe Ferrarius hac die eumdem Marh/rem diserte episcopum Anagninum appellat in Catalo-

go Sanctorum Italise, ubi etiam breviter prxcipuaejus Acta enarrat. 13 Ferdinandus Ughcltus in novissima editio- 9 tyW ne Veneta Italuv saow tomo i col. . hanc idri- iu9nW**i usque scriptoms opinionem rejicit, ubi de urbe et martyribus Anagninis hicc habet Lon^e illu:

strior hiec civitasevasit post

acceptum jam inde ab Apostolorum temporibus lumen Euangelii oli illustrissimos clarissiraosque martyres, qni in ea, ut

ejus ex seniorum

traditione

ostendit,

ut

infra

laudandus D. Thomas Angelus Bay in pr&fatione ad Acta hujus S. Magni scribit. Quidquid sit de hac natalis domicilii ostensione seu potius populari traditione, quee post tot elapsasecidapropter

semel recepta fides Christiana confirmaretur, pcr saevissima tormeuta numquam desiturara tulcre

palmam
virg-o et

vicissitudinem aliasque circumstantias nobis non adeo certa est, saltem omnia Acta consentiunt, illum Sanctum ex Apulia oriesse. Nec etiam Fabrateriensis dici potest a sede episcopali, cum nullus umquam episcopatus Fabrateriensis in Italia fuisse videatur.

magnam rerum
undum

martyrii ; iu quibus enitucre Secundiua martyr, Aurelia, Neomistiaque *, aliique quamplures, quorum apud Martyrolog-ium lloma-

* al.

Neo-

misia

num

exstant invictce corona.. In Cathedrali erclesia Deipara; Virg-ini Annuntiatie consecratn sanotua Mag-nus episcopus Trauensis quiescit, quem Ferrarius

Baromusque volunt Anag-ninura

;

fuisse episco-

pum

quos plane errare suo loco postea demonstrabimus. Deinde tomo 7 ejusdem editionis agens de

An

forte Fabrateriensis appellari poterit, quia

?

FabratericV martyrio coronatus est

At ntiartyres communiter non ita cognominantur ab urbibus, in quibus lauream martyrii consequuntur nam tunc patcvstra martyrii aliter exprimisolet,
:

prsesulibus Tranensibus, et gesta S. Mag-ni referens, col. 889 ex variis Mss. codicibus osl&ndit,

illum episcopis Tranensibus accensendum easQ. Etiam diversa Actorum apagrapha, qutepostmo*

dmn enumerabimus,
Tranensis
titulo

S.

Magnura eodem episcopi

nimirum
S.

in Fabriteria vel Fabriteriffi, ut

superius

exornant; sedignoramus, quan-

ex antiquis Martyrologiis retidimus.

Dum autem

tam

hcec

Magnus annuntiatur Anagniee, locumpraeci-

beant, ut de

omnia vetustalem vel auctorilatem hatam remotis Decii temporibus certam

puum venerationis aut reliquiarum designari ardenuo dicetur. Itaque mn satis clare capio, cur iilustrissimus archiepiscopus Eydruntinus S. Mag^num cognomine Fabraterienbitror, ut infra
quam duplex

fidem mereantur. Cum igitur hic ubiquo intricaeruditus lector videt, ti nodi sese offerant, ut

experiamur, utrumeos
rose scripserunt.

feliciter dissolverint

illi

auctores ,qui devariis hujus nominis Sanctis ope-

Mar-

appellari voluerit. Neque magis intelligo,quidsibi velitMarlyrologium Aquisgranense, quod apud Florentisis

11

Hugo Menardus Benedictinus in notis et observationibus adLibrum Sacramentorumpag.

14
175 de Sanctis hodiernis, qui nomine Ma-ni ap> peltantur, notat sequentia: Porro in ctdicibus

et altt Cltltt

ttmfundunt
etiRi

Magno

tyrologii

Aquisgra-

nium de
meminit
talis

nensisannuntiatio,
*

variis ejusdem diei Sanctis confuse ita Natalis sancti Mag*ni seu Andreas cum
:

vel

Andrca,

duobus... militibus * dc et vn.

Silionis,

In

Amasai na,

Forte mi

Rufini,

Leontii,

Magmi

Arionis.

Remensi Natale
RI9,

et
S.

Ratold; sequitur

xiv Kal. Shbtbmb.

in

Magni.

Eodem
S.

die

Martyrologro
et mauty-

libus

Vides,

eumdem hic duplicem S. Mag-num, aut certe

Romano: Anagni.e

Magni

episcofi

Martyrem bis eodem die memorari. Sed merito dubitariposset,anh3BC diversa ejusdem vel duluxatis aut conplicis Sancti commemoratio ex Hieronymiani Martyrologii litercidas non

QUI IN PEUSECUTIONE DeCII NECATUS fcsT. Fuit epiacoet alius Mag-uus tautum martyr, uon eodem die affit Petrus in Catalogo pus de quo
,

fusis 761 post kas oriatur. Quare Florentinius pag.

codicum annuntiationes ex collatione diversorum igitur codicibus jam apertum Ex tot

sic concludit
:

sancti cap. 7G; et Martyrologium Ms. 7 Hieronymi: Et natale S. Magni hautykis. Ilic multis aliis paeet Andreas appellatur, curaque
lib.

sus est,

ut
S.

non Fabretarue cum videtur Leontium ac socios Amaseas in Ponto cum Filioue etRufino Magno, sed
reponendos
esse.

Katale

Magni sed

videre est iu Martyroloyio Usunrdi S. Andbkj; mautyius cum

SOCILS SUI3

Quidam
nune
perpe,-

12
tiones

Sed

inter

tam multas variasque annuntiaretuli,

ram

vocuttl

cpiicopum

Anauni-

um.

Attamen hodiemum Romanumdte xix AugushannuMartyrologium annuntiat his verbis am S Magni memoriam
titulum episcopi tribuit.
:

quas hactenus

nulla kuic Sancto

DUOBUS MILLIBUS QUINGKNTIS NONAGINTA bibliotheciu CorSEPTEM. Et in Martyrolog-io Ms. Natalb S. Magni sbu Andiulk mautybeiensis: mabtybis ) cum socns sui3 uuobus

kum

( lege SEITBM. In CalenMILLIBUS QUINGENTIS NONAOINTA liatoldi abbatis menUo dario libri Sacramentorum ejusdem S. Magmi martyris, sed Andre
fit

etiam

Anagnise saucti

Magni

episcopi et martyns, qui

92

nomine

Augusti Tomus

III.

7U-1

DE
:

S.

MAGNO EPISCOPO KT MAET.

pocits sris sic commiscuit : In Csesarea Cappadociae, Aureliano imperante, sanctorum mar-

4CCT0R1

nomine supresso
non appelletur,
circumstantiis.
B

sancti

Maoni cum
internosci

Martyrotogio suo

G.C.

DuojtuM mii.lk n kt xcvn. Qui quamvis hio-martyr

id

tamen

potest ex

tensi

parvulo Martyrologio codici assuto mentio fit S. Magni sine adjuncto

In
:

hunc modum Et Natale S. Magni. De hoc autem ultimo puto nostra Sacranientaria esse capienda, cum in eorum Collectis martyr dumtaxat appeletur, EHSConis neutiquam. Collectae utriusque
in

et Andrese cum sociis suis duobus quingentis nonaginta septem, qui curn vidissent ferocissimum leonem in paganos sa^vientem, ad pedes autem Magni prostratum ac mansuetum ad Christum couversi, jussu praesidis Alexandri decol-

tyrum Magni

codicis similes sunt et comiuune.s.

Ex

his

quidem

sequitur,

S.

Magnum martyrem

verosimititer ab

episcopo ejusdem nominis distinguendum esse. Sedpropterea nec dum admitto, S. Magnum martyrem esse eumdem cum Andrea-, quandoquidem Acla eorum multum inter se differunt, et unus sub Aureliano imperatore, atter autem sub Maccimiano passus fuisse dicatur, ut infra ex Actis
lpiifuU i/ux
exercitux,

Magnus autem lapidibus oppressus. Silati sunt mili modo Galesinius ad hanc diem in Martyrologiosuo Acta illa confudit. (juo tatnen 17 Hmc quidem ex aliqua parte spectant ad S. Magnum Cappadocem, cui tamen in Mss. Actis ipsum di~
;
ii

stinguen*

nostris postea. edendis nulti sodales adjunguntur, et qui post varia tormenta, quibus,

ilum jiuta-

eum

gen-

utriusque manifestum
15

fiet.

Interim videamus, an his obscuris annun-

aliquid lucis afferat Ftorentinius, qui in notis ad Martyrologium Bieronymianum hac die sic disserit Anagnise pariter in Latio S. Mag-num illius urbis episcopum et martyrem exliibet hac die Martyrologium Romanum, et ejus Acta percurrit Ferrarius in Catalogo Sanctorum
tiationibus
:

tites frustra inierimere tentacerant, in oratione spiritum uitro emisit. Sed mansuetus ilte leo, et priesesque Alexander Aurelianus imperator nutlo modo pertinent ad S. Andream tribunum, qui cum plurimis miliiibus Christianis ab Antiocho duce exercitus in angustiis montis Tauri
,

Italiffl.
ri ?

An cx Fabretaria Anagnium potuit transferEquidein non Anagnire, sed FabriteriEeassignat

alter

ii,un

ex manuscriptis reginse Suecia3

S.

BB.iTEBi.ffl

Macni. Alium etiam

Magnum

Famar-

est, et de quo Grrncum Martyrologium Cardinalis Sirleti ad eamdem diem tradit sequentia Natalis sanctorum martyrum Andreas ducis exercitus et sociorura duorum millium quingentorum nonaginta trium, qui Maximiani persecutoris temporibus delati apud Antiochum ducem exercitus, quod essentChristiani, perseverantes inChristi confessione ense percussi sunt. Consule postmodum fusiora S. AndrexActa, quse meus collega Pinius

occisus

tyrem Caesariensem Cappadocem eum paganis duobus millibus quingentis nonagiuta octo refert ad lianc diem Petrus de Natalibus lib. 7 cap. 76. Parum distat ab hoc numero Maurolycius, qui Magni et Andreaj socios numerat mdxcii ( Maurolycus in duabus Martyrotogii sui editionibus bis mitte quingentos nonaginta septem socios clare exprimit) sed Magnum fuisse binomium docent Usuardus et Rabanus, dum natalem S.
;

hac die
18
S.

illustrabit.
et.

Qmnibus itaque mature expensis , primo Magnum Cappadocem ab Andrea tribuno di-

recense-

mus

varios

stinguendum existimamus. Prseterea arbitramur, S. Magnum episcopum in Italia ab utroque hoc martyre diversum esse. Certissime ab his omnibus differt S. Magnusepiseopus Avenionensis et confessor, cujus memoria etiam hac die celebrat&r, ut Castellanus in Martyrologio suo universati affirmat. Singidos iltos Sanctos hodiernos, eodem Magni nomine appeilatos cotlocabimus secundum seriem tempories, quo passi sunt aut floruerunt. Nuncigitur primo loco discutiemus Acta S. Magni prsesuiis Itali, qui sub imperatore
,

ejusdem nominis Sanctas*

Ma<;ni seu S. Andkej-k martyris

cum

sociis
,

eodem

cum Maurolycio numero signatis recolunt quemadmodum totidem verbis Ado. De S. Magno nmrtyre, qui et Andreas vocabatur, .. sub nomine Andrete tantum ducis exercitus etsociorura duorum millium quingentorum nonaginta trium sub Maximiano irnperatore et Antiocho duce ghidio peivussorum, hac ipsa die meC minit Gnecorum Menologium. Fusius ejus Acta prosequitur Metaphrastes apud Surium tomo 8, cursumque docet fortissimum ducem cum sociis
,

militibus complevisse

in

regione

Tauri

inontis augustiis die

Androcala in Dominico. Pacile aufuisse ad-

Decio vixisse dicitur, et quem diversis locis in Italia annuntiari opinamur, quia in iis quieverunt vei adhuc conservantur sacrse illius reiiquise, de quibus postea agemus. 19 Nihil hic diximus de venerabili Magno rege Norvegise, quamvis hac ipsa die xix Augusti in Auctariis Usuardi nostri illustrati apud
.

tpii

in

hac die Marty-

rvloniin nc-

citrrnnt.

tem
res
etalibl

existiraareni

Magni nomen itidem

jeetivum more Grajcorum

maonos dieunt,
cap.9.

qui insigues marty, ut de Andrea patet in Actis

Grevenum celebretur annua memoria Magni, reMajores nostri hunc eumdem regem, ni fatior, die prima Maii inter
gis Noreganorum et martyris.
praetei^nissos coltocarunt his verbis:

Magnus,

eutn

illis

rtis

martysutiiif

rium

\i\Equidem lubens fateor, ittustres pro fide Christiana pugiles a Gnvcis ^.iy^/o^aprupa; id est, maffnos martyres appeitari at quomodo S Ma;

ut Sanctus refertur in Martyrologio Richardi Witfordi , Londini anno 1506 excuso. Omittitur a Joanne Yastovio in Yite Aquilonia, et a Missali Aquilonari anteducentoscirciter

Norwegiae rex,

gnns, qui C<vsare v in Cappadocia martyrium subt

annos excuso. Neque

reperimus.

alibi

de quo Petrus Equitinus meminit, idem esse potest cum Andrea duce exercitus, qui in angustiis montis Tauri ab Antiocho interemptus est ? Certe <vtas utriusque athleLv, palcVstra martyrii, genus mortis, et aiia Actomim adjuncta prorsus inter se diversa sunt, ut postea ex Actis
iit f

et

Ego quidem

de ejus cultu aliquid in Historia Norvegica,

Torfeeus heterodoxus anno 1711 Uafnise edidit, parte 3 iib. 4 cap. 16 invenio venerabilem Magnum Norvegiae regem
sancti Olavi filium, qui propter pieiatem singulari elogio ornatur ; sed nusquam

quam Thormodus

et

eorum

liquebit.

Quare non

video,

quomodo Fto-

apparent

rentinius et Menardus hos duos Martyres confundere potuerint, nisi contendant, Acta atte-

aliqua pubtici et antiqui cultus vestigia, etiamsi Torfeeus ibidem ex veteri libro, Morkinsldnna

rutriusa capite ad calcem confictafuisse, quod sine sotida ratione non est asserendum, vel ambo auctores iili decepti fuerint a Maurolyco, qui Acta utriusque Martyris ad die.m xix Augusti in

narret, intercessione ejus queedam mi, racula fuissepatrata. Quare certiorem notitiam requirimus de immemorabili ipsius cuitu quam si nobis quispiam subministraverit , de Magno ilio agi poterit ad diem xxv Octobris. quo

dicto

Tor^

JZ^J

AUGUSTL
*"crom

tiemusActavetuslioris S. M a ffniepw?opiefjnarfrro, ac postmodum de sacr w ejusdem vel alterius Sancti homonymi reliquiis opiniones conjecturasque nonnullas

G.C.

proponemus

promissionibus Christi. Oratio Adesto, Oomine, supplicationibus nostris, et intercedente K. Mairno martyre tuo ataue Pontifioe ao hostium noa defende incursu Per Christum
:

II.

Publicus hujus Sancti cultus, vana Acta, eorumque compendium, et nonnulte circa illud
difficultates.

Qmmvts hxc
no Thomasn

collecta

SAn^r^
ramus, utrum in

Deminum nn.tnu ad lum similis sToll

LS
t

nUm

3
'

eX

^ramenta

transcripsimus,
illis

fifjnnua memoria

,,/, uc ignovertustissimis codicibus

ta

hujus

s.

m,,,,,,

probaiur
publicus

rrabemus

solenne

hujusSan-

XXLongregahone

di ctdtus
ex O/ftrio

proprio

su amphssimi D. Lactantii Neapolitani abbatis ex antiquis monumentis concinnavit. ln primis Vesperis hujus Officii proprii canitur sequens

quotanms celebratum, quod D. Cyprianus Salernitanus, ejusdem Congregationis monachus jus-

Offlcium, ab Olivetana in ecclesia propria S. Ma^ni

addatur, et solummodo martyr appelletur, ut ibidemnum. 4 breviter observavimus. Cum autem atnmde de immemorabili ac licito istius sancti Prxsulis cultu satis constet,
sius

non probamus, et ad enumeranda diversa Actorum exemplaria progredimur.

huncopero-

hymnus

.-

22 In Antiphonis, Lectionibus, aliisque par- gul nfirtibus supradicti Officii proprii narrantur prx- mofur rx "iiii^iiiar/ut cipua S. Mag-ni gesta, quas laudatus D. Ci/pria-

Pang-at mater Ecclesia

nus Olivetanie Congregationis ex veteribus

Aclis,

co-

Summi Magna

liegis prseconia,

Dei mag-nalia,

Mag-na Mag-ni solemnia. Hic primo pastor ovium

dicibus excerpsit, et elegantiore ctarioreque stylo exposuit. Quamvis hxc claritas et elegantia in divinis Officiis laudem mereantur, tamen propter
narratio,

Porma

factus humilium, Conscendit votis omnium

Pastorale fastig-ium.

Vita doctrina splenduit,

Insig-nis sig-nis
claruit,

auctoritatemmagisplacetnobisobscuraetbarbara qua Acta illa antiquitus conscripta fuerunt. Undepturis facimus R. D. Thomam Angelum Bay, patria Coratensem et Vicarium generalem archiepiscopi Tranensis, qui anno 1G2U Acta
S. Mag-ni fideliter edidit, sicut

Plus

fecit, vita docuit,

ea in veteri fbdice Tranensis ecctesiee invenerat, quemadmodum in prcefatione ad populares suos Coratenses testatur.

Sic pra?fuit, qui profuit.

In corporis

exilio

plurimis mendis scatet,

sint

Tamen non recudemus iltam editionem, quie cum nobis ad manum

duo veteres musei nostri
,

Ex quodam

privilegio

codices, et varia

Utens in ministerio Ang^elorum consortio. Post ab apparitoribus, Tentus et earnificibus,

Piis profusis precibus,

eorumdem Actorum apographa,

quee ex diversis

Jung*itur

cseli

civibus.

Erg'o martyr egreg"ie,

regionibus olim accepimus et de quibus jam notitiam aliquam subministrabimus. 23 Primo membraneus codex antiqui chara- ijuuriitn vacteris, qui in museo nostro signatur t Ms. 74, ria nsiignamtm exemfolio 177 et sequentibus continet Vitam S. Magni, plaria, cujus hoc est exordium Quicumque coufessus
:

Lux

et

decus Ecclesiae,
g;lorise

fuerit

nomen

Pilii

Dei,

et orania,

qua^ a sancto
vel scripta

Tuee plaudentes

Mag"no episcopo atque martyre

g-esta

Redde

cEelesti

gratiee.

sunt, voluerit studiose prosequi, ct sibi et plurimis

Pro tanti Patris merito

Eedificationem exhibet et fructum

etc.

Ex

hoc

Laus sit tibi Ing-enito, Lausque Unig-enito, Laus tibi Paraclito. Amen. Philippus Ciammariconus in SanctuarioAnagnino quod anno 1704 Italice edidit pag. 187 magnam hujus hymni partem exhibet, et pagina prsecedente testatur, hunc aliosque hymnos in ve,

Commentarium prvcvium vidgabimus. Secundo habemus codicem papyraMs. 17, qui ceum recentioris xtatis, signatum
codice Acta Sancti post
sine protogo sic absohcte incipit
athleta Christi Mag-nus
:

Beatissimus

cum
ct

fuisset unicus paren-

tibus
tes

suis

in

partibus Apuliiv, et hujus paren-

cum

essent pag-ani

pyuperos

nec habe-

teribus codicibus manuscriptis inveni, et ab immemorabili tempore in ecclesia Anagnina. usitatos fuisse.
ei

rent unius diei

substantiam, crevit

lilius

corum

immeiuusarc-

rabili

crarum

Uquiarum vencrutwm

21 Insuper hic Sanctuarii auctor paginu sequente asserit, Anagnise sacrum S. Magnicorpus albo altari inferioris ecctesise, quod ex in

medio

est, hodiedum honorifice exprimi sequentem inscriptioconservari, ibique martyns. nem Hic jacet corpus B. Magni episcopi et

marmore constructum

Mag-nus ctc, Tertium Actorum exemplar, quod exMs. Augustano desumptumest, P. Christophorus Steborius in Bibliotheca Societatis Jesu notus, misit olim Dilinga ad majores nostros, qui etiam anno 164-1 ab admodum reverendo ac pramobili D. Stephano Schenckinck Osnabrugensi Scholastico etc. Canonico Mindensi acceperunl aliud

eorumdem Actorum apographum, quod ex codice

Mindensi transcriptum fuerat. 24 Ex his duobus exemptaribus Germanicis Mindense cum membraneo musei nostri codice plerumque convenit; sed apographum Augustanum verbosius est, eique immiscentur nonnulla, martyrem Cwsarienquce ad alterum 15. Mag-num sem in Cappadocia pertinent, ut colligimus ex Tunc ira commoti milites sequent narratione
:

ubi est In -parte autem versus Orientem, legitur sequens caraltare, teste eodem scriptore, requiescit hexametrum : Hic corpus Magni

vetus

ffux

tum ex

Germania.

men

pra^sulis almi.

Deinde ibidem addit, mvisitatio-

ac ibi ad maemscopo Anagnino auctam fuisse, hanc commemorajdremB. Mag-ni cultum fieri Almis beate precibus Mationem. Antiphona

erga hunc ne anni 1701 venerationem

Sanctum ab

ursos

700
G. C.

DE

8.

MAGXO EPISCOPO ET MART.

Ut mercetur oves, massam
fert

ursos et leones mirae magnitudinis parantes, et fame eos feroees facientes, ante conspectum eorum Servum Christi projeeerunt. Ule autem, signaculo sanctai crucis econtra facto, orabat dicens
:

angelus auri
egenis.

Quas Puer ut

pascit,
;

fructus concecftt

Ne

tradas,

Domine,

bestiis

animam confidentcm
non obliviscaris
in

tibi, et

animam pauperis

tui

patrem post fonte levavit. Baptismo abluitur Dat bona pauperibus Tranus fit denique pastor. Os signans muto rediit formata loquela. Sternitur idolum precibus, patuereque valvae.
:

finem. Sicque belluffl in

sae

munsuetudinem conver-

Se socium daenion prsebens prece versus in an-

sancti Viri pcdes osculantcs fugerunt, et nus-

guem.

quam comparuerunt. Tunc fornacem ferventem

parantes, eique imperantes, ut agnosceret,
ejus
si

Jam pede
cepit.

calcat aquas,

lumen post

casca re-

Deus

eum

posset de igne ferventis fornacis redi-

Orans exspirat, cervix prasciditur ense.

Extrahitur Verulis, acquiris Anagnia nummis. Hiec meirica Actorum ac miraadorum synopsis

Bcatus itaque Magnus signo se muniens sanctae crucis orabat diccns Faa mccum, Domine, signum in bono, ut.videant, qui me oderunt, et eonfuudantur, quoniam tu Domine admere.
:

juvisti

me

et consolatus es

vificus eaditus, videntibus militibus, venit,

me. Sicque ros saletomexstinxit, et sal-

nem impetum ferventis fornacis vum de fornaee procedentem

ostendit.

Christi

famulum

Forie propter similem interpolationem aliqui scriptores S. Magnum Italum cum Cappadoce ejusdem nominis martyre confuderunt nam ursus, leo, et fornax aliaque tormenta
.-

ex Actis fusioribus post hunc Commentarium prsevium edendis clarius intelligetur. 27 Ugheltus in novissima editione Veneta Ita- fr.r/fr l,'oi/rnplioH ver~ lise sacrse tomo 7 col. 888 contexuit satis accumtculos ratam et elegantem Actorum synopsim ex mo- UgJuUw numentis ecclesise Anagninee, tum ex vetusto Ms. brevi, xd appetlat, cujus hoc assignat principium Magnus episcopusTranensis, cujus famam
:

audientes imperator et prrefectus miserunt milites, qui eum caperent etc. Nihil hic dicimus dc

sancto Martyri nequidquam intentata spectant B ad sanvtum ^Magnum dvsariensem, ut postmo-

scriptoribus vernaculis, inter quos Franciscus Maria Torriggius Romse anno 1629 Vitam S.

dum
lum ex
lto t

Jta

25 His
est itlud,

ex Actis ejus apparehit. addimus qusedam apographa

inter

Magni ex variis manuscriptis breviter

ex
bi-

Itatice

bliothecis Italise excerpta,

quse

primum

vulgavit.Libentius prseterimus Phiiippum Ciammariconum, qui in Sanctuario Anagnino potius

quod Antonius Beatillus noster Neapoli Aniverpiam transmisit sine nota codicis, exquo desumpium fuit. Huic prsrmiittitur proab aliis longe diversus, quem auctor ignotus exorditur his verbis Pretiosum ac mirabile, Eratres carissimi, est annualiter festivam
logus,
:

Sanctorum celebrari memoriam, ut

quemadmodum

historicum egit, et Vitam et martyris ad viginti capita vernacuie extendit. Si quid tamen in iis notatu dignum occurrat, illudper decursum Commentarii nostri prsevii vel in Annotatis observabimus. 28 Quamvis exemplaria huc usque enumerata
concionatorem,

quam

ejusdem sancti Episcopi

ex nmimscripto coui-

nos illorum in terris commcmoramus certamina Deum laudando, ita speremus, imo certum habea-

stylo et verbis inter se differant,

tamen circa

mus,

num nostrmn
Christi
suis,

apud Jesum Christum Domihabere intercessores etc. Acta autem incipiunt hoc modo Beatissimus igitur athleta
illos

quotidie

substantiam rei plerumque conveniunt, ut mox patebit ex ampiiore Actoru?n compendio, quod Ughellus ex veteri codice papyraceo bibiothecse
Vallicellanse profert, apud que?n tomo 7 Italise sac?\v col. 889 aitegatur hoc tenore : Temporibus Decii Cassari s erat quidam pauper et paganus ex
civitate Trana,

Magnus cum

fuisset

unicus parentibus

natus est in partibus Apuliae in civitate Tranensi ete. Etsi prsvcede?itia exempiaria Apu-

liam huic Sancto patriam assignent, tamen cimtatem Tranensem non exprimunt. Ceterum ex illo prologo conjicimus, in annua S. Magni festi-

filium

nomine Apollo, qui habebat unicum nomine Magnum, quem concedere dispone-

bat suis vicinis pro pascendis ovibus, ut posset inde

habitam fuisse concionem, in qua forsan gesta ejus et miracula populo exponebantur. C Alterum ex Ms. codice bibiiothecse Cassinensis descriptum est, cujus prsefatio sic sonat Ad gloriam et laudem Domini nostri Jesu Christi pertiuet Sanrtornm raerita virtutesque fideli asvitate
:

Statim posquam hasc cognovit Puer a facie patris valde discessit. Deus autem, qui consolatur pauperes suos, misit illi Puero per angelum suum decem talenta, quae omnia
vivere.
tristis

sertione prnfcrre, quia juxta

Domini vocem

Se-

cretum regis eelare bonum est; opera autem Dei

revelare ei confiteri bonorifieum est etc. Sed istud exempiar multis dialogis ac dig?*essionibus rheet multis verbis exponit paucioribus narrarunt. 20 Etiam Neapoli ex Collectaneis PP. Teatinorwn accepimus atiud Actorum apographum quod sine xdio protemio sic habet diversum ini-

torice

amplificatur,
alii

Gratias Domihi hoc, ut iude vivamus, et semper illi, retribuendo pauperibus, serviamus. Et quia noluit Deus, ut essem mercenarius alterius; eme ergo decem et octo ovee, quas custodire volo, ut de fructu earum vivere valeamus. Crevit grex dictarum ovium usque ad mille, de quarum fructu quotidie pauperibus
:

festinanter detulit patri suo dicens

miuo

caeli

referamus,

qui

misit

eadem, quse

eonferebat.

olim accepi

29 Postquam beatus Magnus a sancto Kedempto firofcrl episcopo fuit baptizatus, patrem suum Apollinem fitmm convertit ad Dominum; quem et ipse beatus Re-

La-

tium : Apud civitatem Tranensem Magnus e parentibus ethnicis ortus, velnt rosa ex spinis, in pueritia senilcm vitam duxit, et parentum inopise compatiens, patriarcharum imitalor, factus
est oustos

Deum
anno

ovium. Cum proprias non haberet, ad eonfugit. Prieterea Petrus Possinus noster 1679 ad Papebrochium ex Itaiia misit
S.

Mss. Acta

Magni, ex Qfficio proprio cujusdam ecclesix desumpta, in quo prmter hymnum, gesta ejtts et miratida canuntur his versibus hexametris :

demptus baptizavit, et filius ejus de sacro fonte Mortuo vero patre , omnem substantiam suam beatus Magnus dedit pauperibus. Universus Tranensis populus cum cognovisset, beatum Magnum ita esse perfectum, quamvis ipse se clamaret indignum tanti sacerdotii, elegerunt eum, ut esset episeopus et pastor animarum suarum quorum desiderium Deus sanctum et justtfm
levavit.
:

complevit,
miracula.

et

operatus

est

per
praa

eum

plurim;.

Quodam autem die dam Castorius, mutus effectus

venit ad

eum

qui-

nimia segritu
dine.

DIE DECIMA
A
dine,
qttas
i

NONA AUGUSTI

111

nnte sex annos evenerat; cui cura

in

707
*CCTM1
G. C.

signo sanctrn crucis loquebim restituit. Alia vero vice oculos railitum, qui eum ad adorandura

qui contra Neapolitanos contendunt, 8. Janua-

num

civemsuum

fuisse.

Hanc rem magis

i

incre-

templum pag-anorum
bravit;

violenter miserant, obumubi per noctem ornnia idola confregit ;

abstraxisset, et
sicut poterat,

dibilem facit Cassinense Actorum apographum, quod</c s. M;ifrno sic habet

PerveniensNeapolim

dequo cum angelus Dei eum

lier

qujedam paupercula,
benedixit
filio

mueumdem
sic

refocillasset,
illo

domum

ejus,

et

ab

hospitatus est apud ecclesiam beati Januarii Christi martyris. Quaenam tunc Neapoli erat ecctesia S. Januariimartyris, cum hic tantummodo post

die

muliercum

petenter.

Dum

suo habuit victualia comvero ingressus fuisset Neapolim,

quinquagintaetplures annosab illo S. Mngni nere martyrium subierit? Suspicamur,

ffl*

Ughel-

lum in

susceptus est a sancto Januario, qui et ipse Christi victoriam obtinuit. Deinde angelo comitante et prfecipiente, pervenit ad quamdam ecclesiam, in qua sanctus Pateraus per prsceptum ang-elicum
sibi

elogio S. Magni,

Torriggium in

Italicis

ejusActis, et
zllo

Cyprianum Salemitanum insupra-

dicto Officio proprio propter has difficultates de

ibique mulierem per viginti quinque annos sterilem, ut fllios conciperet, suis mag-nis orationibus adjuvit, et sic in anno illo filium parturivit. Tres filios pratfecti cum oleo

sociatus est,

utriusque Sancti congressu tacuisse. 32 Altera difficuttas occurrit circa genus mortis, quo S. Mag-nus e vivis excessit. Membraneus codex noster et apographum Mindense co-

tleirca QfTIIM lllllltli,

ronam martyrii

ei tribuunt his verbis Enntes vero milites comprehendernnt eum, et vnriis supi

sancto

quod ad eorum parentes

sanavit.

infiimitate

Quamdam

misit, a gravi per triginta anuos

pliciis interfecerunt.

Exemplar Augustanum
:

tru-

cutentam

csecam cum suo sancto sputo illuminavit. Alium vero de partibus Piceni a diabolo percussum in equo sua oratione curavit. Juvenera Mesiam de Surano a daemonio liberavit. Primarium civitatis

Mng-ni csedem ita describit Audientes luec profani railites, timore perterriti, cvaginnTi^ spatis , gloriosum Christi Martyrem raembratim dividentes in platea dimiserunt, sicque cum abS.

scissione

Aquinatise .cum uxore et filio a dsemonio captos sua virtute exsolvit. Septem latronibus putantibus, illum infinitam pecuniam habere, divina ultio-

Ecclesiie Christum,

membrorum migravit ad summum caput cum quo g-audet et reg-nat iu secula set-ulorum. Sedcodex Tranensis ecclesix, ex quo R. D. Thomas Angelus Bay Acta S. Magni edidit, de violenta ejus morte nullum verbum facit, et pag. 46 placidum hujus Sancti

ne
t>t

CEecatis

manus imponendo,

et

eisdem indulgendo

restituit
accurayes'o-

lumen.
beatissimi Magni, et de beata Secundina

30 Postquam imperator et prsefectus audierunt

obilum exprimit his verbis

lites
:

Tunc

dixit ad mi-

tum

rum

famam

coin-

Modicum me

sustinete. Et ingressus in cu-

pendium,

per ejus prcedicationem Christiana effecta, miserunt triginta milites, qui eos comprehenderent
et,
si

idola adorare
;

noluissent, variis cruciatibus

circuirent pro eis,

affligerent

qui-dum

diabolus

in specie hominis suasit,

ut nullo

modo parcerein
,

tur

Magno

episcopo, quia ipse est, qui detrahit

omnes a sacrificio idolorum. Inventa autem Anagnia beata virg-o Secundina et inquisita
praeceptum imperatoris
luisset
,

biculum plorans amarissime oravit ad Domiiiuni. Dominus autem per suam virtutem venit cum exercitu magno angelorum ad suscipiendam animam beatiMngni episcopi, et abiitad regna cadoram. Obitus autem ejus talis fuit, ut per triduum nullum ad se introire permitteret. Post triduum autem, ubi ingressi sunt railites, videntes corpus
beati

si

Magni

sic

sine

anima

jacere,

pavore corCassinen-

et

prsefecti observare
,

vo-

repti sunt, et recesserunt.

Apographum

et Christum quod penitus renuntiavit publice praedicavit. Venientes autem ad ecclesiam ejus, omnia illius supellectilia igni tradiderunt, etbeatum Mag-num episcopum fortiter lauiare voInerunt. Quibus militibus supplicans beatus Ma-

se

cum hac
33 Alia

placidse mortis descriptione concor-

dat.

plaria

et Officia

quidem manuscripta Actorum exempropria etiam afjirmant, S. Mh,

'/i")

Sonfifui

c ri(a o%-

gnum
didisse

gnus
3

dixit

Modicum me

sustinete

et sic acce-

in oratione spiritum Creatori suo redmilites ei jam defuncto ; sed addunt

pta licentia, ingressus est cubiculum, et plorans transioravit ad Dominum, ut illorum tormento

regna cifiloret de hoc seculo, et sic migravit ad autem postquam illum per mngnam rum. Milites

caput amputasse. Inter alia istud mortis genus in Neapolitanis PP. Teatinorum Coltectaneis le- V gitur, eique bis mille quingentinonaginta septem Maguus, accesodates adjunguntur hoc modo
i

horam exspectaveruut

intraverunt cubiculum, cujus corpus beatus et caput ejus absciderunt quarto decimo Kalendas Paternus occulte sepelivit
,
:

pta dilatione temporis, ait ut liceat raihi orationem ad

,

Sustinete

modicum,
dirig-ere.

Deum

creli

Decembris (lege SeptembrU, utplura exemplaria dormientes habent ;) milites vero per totam noctem
defecerunt
sunt.
:

Ingressus cubiculum suum oravit ad Dorainum, ad regna caelestia gloriose et, finita oratione
ascendit. Interea

Cum

corpora a canibus et lupis comesta autem media nocte beatus Paternus

eo-ressum

illius,

per triduura exspectantes observantes obitum, poslmodum,

illi
,

Mag-nus conorando ploraret, apparens ei beatus mortis sueb futuruui, sicut fortavit eum, et diem
optabat, annuntiavit.
i7t

tjuo

cnca

cougrcssmn
ipsins ewwi
S.

Janua-

TIO,

sese noIn hoc Actorum compendio duplex dissolm difficultas quern ab eruditis bis offert intelligimus quomodo cupimus. Primo non satis a sancto Januario S Mao-nus Neapolim veniens

coreos consilio, intraverunt locum exanime invenientes dolentesque vehemenpns co quod diverter, quod sine tormentis obiisset, interimere. Ostenuunt sis poenis volebant ipsum fucere diitaque in defuncto , quod de vivente
inito inter
,

31

excipi potuerit,

cum

S.

Magrnus dicatur marty-

nam capite amputato, raartyrem fesponebant cevunt, qui jam martyrium non senserat. Mormillibus et quing-entis tuus est autem cum duobus martyribus apud civitatem Funnonaginta septem
:

rium

subiisse

annum

sub imperatore Decio, quz circa et S. JaChristi 251 in pnelio occisus est,

danam

in

loco,

qui

dicitur

Cnmpus

Mitrinnus.

nuarius

in persecutione Diocletiam sive passus fuerit, ut Baronzus alnanno Christi 305 tradunt. Si forte dtcas, aue chronologi passim Neapolt tn Januarium tunc adhuc juvenem

primum

Hxc postrema clausula de bis mille quingentxs nonaginta septem S. Magni sociis verosimiliter interpoex martyrio S. Andrese tribuni f vel ex S. Mag-ni Actis desumpta est t ut polatis atterius
steavidebimus.
Saler34 Denique laudatus R. D. Cyprianus

patria sua habitasse,

litigabi*

cum Beneventanis,

nitanus

703
*U
G.
T.H
I

DE

S.

MAGXO EPISCOPO ET MAKT.

que sepulturae digrmm
tantes, tandera
solerti iudag-atione perscru-

oiiqitM dij

fteullatet

occurrui\i.

nitanus in Offxcio proprio sux congregalioms Olivelanx eumdem mortis modum explicat hac Ilis itaquc armis victus antiquus hostia phrasi mali^na ira in Christi Athlctom furit; Decii satel:

omnium

rentibus, venerabile
ecclesiae

vocibus iu unura concurcorpus in crypta ejusdem

Dominum hymnizantes

deportaverunt

adicns in Sunctum pontificcm concitat prsecipites ad beatum Virum venientes, in

lites

qui

eum

Plato autem, postquam pro suo desiderio sibi sa tisfactum esse cogmovit , saluti animee suae pro

post ncfariam monasterii sacrarumque

rerum com-

bustionem, sacrilegas manus injiciunt, diisque imSinite me ad molare compellunt. Quibus ille Deuznmeum prius preces effundere; et.ingressus cubiculum, in oratione purissimum spiritum Deo
:

eidcm eeclesiEe con seque Deo et sancto Mag'no commendans ad propria remeavit. Sed hasc de Platone et beati Viri ad Yerulam transiatione intcrim sufficiant qualiter autem Anag-niam devenisset, debinc ])rospicieus, [partem] sui fundi
tradidit,

reddidit. Milites vero prse foribus astantes, et diu-

sequemur.
lutis,

tinam moram moleste ferentes, facto impetu, cubiculum ing-rcssi beatissimum sancti Viri corpus
]Von cessat inde eorum fumagis magisquc effervct. Cum eum sine cruciatibus vivum dimiserint, tormentis' lacerare certanf; idcoque capite obtruncatum duplici mar-

37 Multis adliunc curriculis annorum trausvo- sed thtx Sacum, peccatis exig-entibus, Ecclesiam suana raccnorum,
flagvlln inimici per-

exanimum invenerunt.
ror; scd

Dominus noster Jesus Christus

cutere
efferus

decrevisset,

g-lomerata

myriade inulta,

'tyrio

coronant, qui sine corporali martyrio cessit

rex Saracenorum inspiratus irruperat, totamque ferroteter praedo devastavit Apuliam et Campaniam; qui cum multas hinc inde munitissimas urbes terras coaequaret, multa castella

Mura

I',

Etiamsi R. D. Cyprianus hic S. Magnum exornet duplici martyrio, tamen Ughellus in hujus Sancti elogio tantum asserit, eum pene marlyrium consummasse. Quidquid sit de hac re } nos illum ex commiXni traditione martyrem appellavimus, et hunc titulum Commentario nostro pnefiximus. Hic circa discrepantiam Actorum observari possent alia, quse potius in Annotatis indicabimus Nunc de translatione sacri corporis et reiiquiis S. Magni prius quiedam proferemus.
e vita.
.

natura

nimium

fortia

superando protereret, quaobsedit, sibique satis dari

dam
pro
tela

die veniens

Auagniam
muros

imperio
jaciendo

tributa

protervus

imperavit,-

tum E tum saxa certatim o^volvendo tyranno, in quantum poterant, restitere contendebant. Mura vero torvus tales Anag-ninorum prsecives vero infra
,

civitatis cong'Iobati

sumptus inspiciens,
inflari
,

ira sa^vissima stiraulatus ccepit

castrisque

sub

muro propius admotis

non
so-

rebelles majori terrore concussit, sibique

lum

tributa,

verum

et se ipsos
si

cum omni, quam

possederant, substantia,

vivere vellent, tradere

III. Translatio

reliquiarum hujus

jussit.

Sancti ex urbe

Fundana ad
ac

civi-

tatem Verulanam

deinde ad

Anagninam.
Magni prte maniMagni cx bus habeo proprium Ofpcium satis eleganter urbe t'uncompositum, quod Petrus Passinus noster, in Bidana bliothcca scriptorum Societatis Jesu notus, anno 1670 ad Papebrochium misit. Sed propter hanc ipsam styli etegantiam suspicor, istud officium recentius esse, quamvis ecc antiquis monumentis verosimiliter collectum fuerit. Quare malui vetustiorem et magis barbaram translationis zllius historiam transcribere ex apographo, quod olim ex Collectione Gallonii sive ex bibliotheca Oratorii Romani accepimus, et quod ita sonat Postquam
Cnrput
S.

38 Quidam acriori pugna Saracenos insistere, seque majoribus, ut semper, in bellico solet fieri eventu vidissent cedere debere , tan[ cum ] dem deg*eneri coacti turbine timoris pacem et inducias petunt, et omnia, quse sibi a rege vel a suis juberentur, se facturos esse proraittunt. 'Ille
, ,

cuptacivi
tn ' p

Ver **>

Unia

vero,

quamvis omnium, quos tunc temporis terra

accepta non modica

De
i

translatione corporis

S.

sustinuit, esset ferocissimus, audita pactione, quievit,

et

cum

sequenti tribu-

Anagninos quasi suo munere vivere permisit, relictaque urbe, Verulam hostiliter into pecunia,

vadens
farii

sibi

vendicavit

antea

miserabiliter sine audientia trucidatis

milites

primoribus ferro cujus ne:

cum circumquaque

non castra metando

ing-redientes

dispoliando, nec discurrerent, quidam eorum

ecclesiam beati Andreag Apostoli temerariis ausis altaria destruxerunt, cruces, cali, ces, candelabra, thuribula, codices, et omnia divino cultui destinata sibi mancipantes, ibi mansiones, in quibus manerent, paraverunt, et in crypta,
in

ecclesia Fundana, ut in gestis beati Mag-ni continetur, a Saraccnis mnditus est depopulata, erat in

qua

gloriosi

episcopi martyris Mag-ni corpus

Campania quidara de primoribus, non plnlosophus, sed tribunus oilicio, nominc Plato, qui divino inStinotuS amore, CUDQ pretiosissisimnm sacri corporis thesaurum in [loco] pramominato oblivione et

humatum
fecerunt.

fuerat, equos suos quasi in stabulo stare

sole

39 Altera vero die,

te,

jam

terris

acceden-

ibi

inventum

neglig-entiajam diu positura esse cograosceret,

suis

cum

sine

communi consilio locum adiit, sepulcrum non maxima formidine aperuit, et in sarcopha"-o

Saraceni de stratu suo surg-entes, equos, quos tum isiud in conturaeliam sancti Mag;ni circa sepulcrum et corpu tim*' altare ejus stabulaverunt , pavimento prostratos dit civibus

marraorco sancta repericns ossa, inde ea trnnstulit, secumque omni qua poterat relig-iosa honorificentia

Verulum
od Veruianom tramfertur

apportavit.
ibi

mortuos iuvenerunt merito enim in equis et in aliis suis rebus passi sunt detrimenta, qui iniqua et exsecranda temeritate polluere non veriti sunt
:

Anagninit.

^G
beati

Cumquc
Andrae

niraium

optatas

in

ecclesiam

Apostoli

Deo consecrata. Quid tamen ag-erent cum tam latam equorum strag-em solo ubique diffusam
loca
,

inferrct

rcliquias,

Avito

cjusdem urbis cpiscopo, ncc non cleri populique coadunata concione quo congruo loco quo
,

fompetenti
liari.

honore

sanctissiinus Christi

Martyr
consi-

posset, humari, rog*at

Ipsi vero in tanti

omnes

in

communi

cernerent? Vesania? suse se bene consulere arbitrantes, pollutores infestos abjecto marmore, ad tumbam accedere, quidque virtutis lateret sedulo jubent explorare : qui effosso prout sibi
,

adveutu hospitis

admodum
locum-

lajtificati,

mag-nas Deo

gratias eg-erunt,

imperatum fuerat, sepulcro, gdoriosissimum- beati Magni corpus invenerunt, inventumque non,
ut
oportuit
,

honorifice

tractavere

et

in

da-

mnum

, ,

DIK DECIMA

NONA AUGUSTI
ne
S.

709

mnum

sibimctipis extra ecclesiam prqjecerunt.Hoc

Ostieyisi narrat,

avarus amliens Mura, legationem suam Anagninis destinavit, illisque unum emptitium de diis Christianorum se habcre demandavit, quem si vel vili pretio emere voluissent, statim ut propriura
possidere potuisscnt.
ni
toto corde

Fundanam
facit.
i

civilatem a Sara-

lCTOB
(1

cenis destructam fuisse;sed tunc de translatione *

c.

'iro-

Magni nullum veroum annum Christi S51 num.

Verum postea ad
S.

de translatione

Ma-

""""> s. Ma'""''"<>-

gmadurbem Romanam
pore a rrancis corpus
in

sic

meminit

Quo tem-

Cumque tam jocosam tyranlegationem accepissent Anagnini, Dominum in

suo
lsetificantes
,
,

S. Magni runuis civitate Campania sublntum, Sutrium usque delafum,

ie , inera ,

cito

convenerunt in

divino monitu

Romam

rcportutur,

et in

eccleaia

unnm, nihilque morati sed de nocte surgentes, Verulam festinanter cucurrerunt, imitantes illum dominicum negotiatorem qui pro inventa una
,

sancti Michaelis

apud vicum S.ixoimm

collocatur.

At

pretiosa margarita dederat omnia sua, et comparaverat eam.

quod
lii

nd

40 Acceptis

igitur
,

charissimi
,

sancti
,

episcopi

urbem suam
honor<fi<e

Magni

reliquiis

regeque
,

salutato

[eas] Ve,

deferunr,

rulam dimiserunt et non sine ingenti strepitu tripudii futuri adhuc quidem eventus ignari contra

suam Anagniam g ressus ovantes duxerunt mira dicturi. Cumque non multum spatii a Verula jam progrederentur, inopinato rotatu sanctis-

sub Carolo factum asscrunt ex \eteriinSed de his alias. Nusqyam reperire potui, quo loco Cardinalis Baronius de hacvcteri inscriptione mentionem fecerit, nisi forsan hic indicare voluerit notas suas ad Martyrologium Romanum, in quibus ad diem octavam Maii de memorata S. Michaelis ecclesia agens opinatur, vitio scriptoris Carolum pro Ludovico in veteri illa inscriptione marmori incisa positum esse.
alii

id

scriptione.

simum corpus
nibus
ria
3

subito revolvitur, et quod videtur

etcst rairabile dictu, juxtavires suas

terraa prolabitur;

omnium maquod miraculum memo-

dignum dum cerneretur, undique concurprimo magna super eos irruente formireutes
,

Porro hanc Romanam S. Magni trayistationemparagrapho sequente referemus, et videbimus, an hsec cuyn Anagnina conciliari possit. 43 Interim audiamus Officiuyn proprium Coyxgregationis Olivetanse quod de Romana S. Magni translatione silens, cuyn apographo superius
,

/
.

ctiona
oprii in
tava fe-

]U
t>

tiiuitatii
1-\l\t,

relato
S.

dine, deinde

non

raodica terrente
,

dubitatione

ferme coyisentit, et in Octava festivitatis K'\l Magni in secundo Nocturno recitat sequentia E
: ,

misere obticuerunt
ignari, pluriraa
toties

et,

quid

facto

opus

esset
:

Audistis
tificis

Fratres charissimi

in

beatissimi pon-

secum conferentes steterunt mulenim dura corpus immobile ab humo vel

di-

ac

martyris Magni

solenni die rairabilia, quae

tprris

Deus per eum adhuc

stare dignatus est.

in

positum manifepost ejus obi-

elevare, vel aliquorsum returnare, seque in coepto

Nunc

ea, quae

conamine vidissent incassum deficere, tandem vina cordibus eorum instillante cleraentia
,

vo-

tum Beo

et sancto Magno fecerunt, ut si ab eo pateretur deportari, et sepulcrum ejus a Saloco moracenis [destrnctura] Veruke honorifice pro et juxta sidulo suse possibilitatis restaurarent, altari superimbi congruara dignitatera, alam Anagnise construerent, earaque tumbara

tum patrata sunt, debito honore prosequeutes athutendatis, Creatoris nostri Dei omnipotentiam pimili ohsequio deprecantes, ut nos imitari uon
quod celebrare delcctat. Capite igitur truncatum sacrum beati Pontificis corpus a beato Pafuerat, scpeliterno eo in loco, in quo passus Christianis ibique ecclesia, pace restituta, a tur; tcmplum ac moMartyris houorem
geat,

ad'Dei ac

positam quam seculari omui, quo possent, tam spirituali tunc et semper et in secula seculorumindecore Hoc itaque voto constricti, corpus, quod
vestirent.

antea non potuerant, sine

difficultatis labore su-

et Cassinasterium permagnifice constructum primum post multos clapsos annos, Olinensibus VI,summo Ponvetanis deinde monachis, Alexaudro Alphonsi postulatiombus, serenissimi regis
,

titice,

pro eo quod jam saepe stulerunt, et eidem loco revolvebatur , lingua sua nomen dictus Magnus Anagniam cum gaudio re-

traditumest.

44

Cum autem
silcntio

litibus catenis

beatus Paternus ab eisdem mivinctiis ad tormenta duccretur,

apparuit
ilti

rorpni 5. Uaqn\ ex urlr /"urii/firiu

.I
\

evoluta imponentes,

Dei genitncis et virversi sunt, et in ecclesia promissa vota reddentes, sanctissima ff inis Mariffi psalmodiis decentissime colloossa cum hymnis et narrationem obaliqua circa hanc carunt. Nunc

noctis

ipsumque post triduum teraporalem morblande consolatus,

,

Magnus

rrula-

mtm,

tem

et et ffiternam

inde abeuntes,
tendentes,
:

cum

vitMm nuntiavit. Milites vero F flumen Legulam trajecissent,

licettota lurt

wrvanda occurrunt. memo Primo inillatranslationis histona

cui ratur Avitus episcopus,

spiritu concitati conhoravesperi inter se diabolico sese propriis armis mterfecevicissim lupis dilaniata Deo runt quorum corpora a sum.no Pont.fisunt. Verum Joanne VIU devorata Martyris funditusa Saracen.s sancti ce monasterio usejusaiMatoncMU, ;iI n, H>.s n devostato co. T Andrc* asportatum in ecoleaia sanct. buno Berulam Manuoa aaraoenoa coilocatum est. Deinde Berula

ultore

narratiodif
ficultatibus
suis

non ca

cum clero et populo Verulwam hononflce cfrluX ujninurbem Verulanos quos

receperU.

reat,

Veneta Itahx saUoZuusinnovissima editione 9 nullum hujus no col 1388 recenset, Cr& l Prvterea in hac nar-

Sed inter prxsules

T
r
Slet '

itiLrelerio.

^amTstmmn7sMuca
tur, ita

Z urZaceZumnominaturMura;
et

sed

71 duce
dewulati

non solum obsessa et vi capta, clvitateni

sunt, sed ct ipsum
S.

Andrea, sacrum

Manuca

appelta-

condueis nomine non Texhoe " ut ex noc diverso a tes Fundana Anaciv u

^Na^^nivarnsann^am^ Achs S.fc

lerunt ^*
seguentibus
cis, sive

TeZ^ZZlCoaris devastatx fue-

qua Magm oorpus requ.e,. polluentes, in crypU, in epoin stabulo equos ludibrio, quasi cebat sacrilegii pna. dedeimpii suerunt. Ceterum suntjquod nnmreDente equi omnes inortui
,

Ciammariconus tamen m Anagmno pag.Mlet inzan \ ive in Sanctuario cap. lS,-sive is x p onll fi. j putateatempore^

P st

r^
i

27a0 rmrt^lam S^r^ationem^utexinfra

difficultas cir-

Jumque
ti

beati

Magni corpus Ana^unus

c.v.bus pre-

^EmS^Ls Baronius^^e, sirr- ^ .''''

Berula Anaautcm sanctum corpus non onaccidit mira res ifam Lportarctur, humi detmebatur ita fixum fe enim a Berula posset. Rccurrnnt yritur avi loco dimoveri ut nu Magno vota, Deo beatoque 7d nreces et traQsferri pemi iam

%T5um

ocdmifu^
(id

Anagnifuitse.

nntll trantta-

(um

::r

710
octori

DE
non so j um
ibi

S.

MAGNO EPISCOPO ET MART.

S.

re t (

tumulum
,

extructuros, sed et

Magni ex urbe Verulana, quae hoc Fundis

ac-

etiam illius sepulcrum restauraturos esse. Aunuit beatus Pontifcx et hymnis et canticis
llorulai

Anagniam transferri potuit, cum ittud antea ex civitate Fundana Romam iranslatum
ceperat.
fuerit, ut supra ex eminentissimo Baronio retulimus? Hcec difficultasjam discutienda est.

Anagniarn
ditur;
in

defertur

et honorifice

sepulcro con-

quo etiam miraculis effulgere non destitft. Quidam cnim Anagniae episeopus, nomine Petrus, ambigens, num vere eo iu sepulcro corpus beati Magni requiesceret, hoc miraculo certitudiuem assequitur. Mulieri namque paralyticas consuluit, ut, si sanitatem consequi cuperet, sancti Martyris tumulum veneraretur. Parct illa, assiduasque preces ad Beatum fundit; sed cum voti

$ IV. Inquiritur, ad

quem Sanctum
reliquige..

hujus nominis spectent

quae

Romam

et

ad alias longin-

ubi

domum moesta reverbeatus Pontifex pontificiis indutus insignibus apparuit, ejusque manu apprehensa, sanitatem impertiendo pr&cepit, ne amplius deipsius sepulcri loco dubitet, episcopum diligenter admoneat. pmcn4Q Alius praeterea cum aridam et mutilatam
compos minime
titur.

efficeretur,
illi

Verum nocte

quas regiones translatse sunt.

Accepimusex
graphum
liquiarum
S.
,

archivo basilicte santiPetri apo- Narw*win

in quo narratur translatio revtteri tabula

tibus verbis

Magni ad Urbem Romanam sequenCorpus sancti Magni ex civitate

:

Romanth

rumJu$
antiquU
]i

mamira haberet
pente sanatus

est.

ad Sancti tumulum orans, reHa?c cum audissetAndreas qui-

Fundana, apud quam sub Decio et Valeriano sa?vissimis imperatoribus martyrium passus fuerat,
ut ejus Vita docet in bibliotheca dictse basilicse asservata, in pergameno libro manuscripta, a

dam, cum prope a teneris annis claudus extitisset, ad Beati Viri sepulcrum sublimis delatus

dum

diu noctuque profusis lacrymis orando ante

quibusdam militibus

Frisiis

Komam

delatum, in e

Pontificis

tumulum

institisset,

pedum sanitatem
,

Post haec mulierem nomine Benedsemone miserabiliter vexatam, ejus parentes post multorum locorum sacram venerationem enm ad bcati Martyris sepulcrum adducunt, ibique mirabiliter liberataest,- quje tameniterura acrius ab eodem dasraone cruciata, iterum sancti Viri patrocinio ab ejus potestate eripitur. Deinum puellam manuum otficio omnino destitutam, cum medicorum arte curari nequisset, lacrymabunda mater ad sanctum medicum Magnum sanandara

impetravit.
,

dictam

viam sancti spiritus, tempore Leonis tertii et Caroli Magni collocatur, cujus rei exstat marmorea tabula, ineptis
litteris incisa,

ecclesia sancti Michaelis secus

ipsa in ecclesia ingressus dextera,

sequitur ipsa inscriptio, Ughellus in Italia sacra novissimcV editionis Venetae tomo 7 col. 891, Cornelius Kempius in Opere de Rebus Frisicis lib. 3

hujusmoditenore.

Tum

quam Ferdinandus

cap. 19,

siae aliique

etMartinus Eamconius in fine sUcV Friscriptores historise Frisicx passim

vuju, aiiquot

typisediderunt.
49 Quamvis Franciscus Maria Torriggius in opusculo Italico de Origine ecclesuv sancti Michaelis,

adducit

orationibns, fletibus, gemitibus sanitati icstituitur. Quod hic numero preecedente narra;

chnracteru

Magni, cuidam mulieri faloco tumuli sui certioremredderet, confirmari potest ex Actis S.Petri Anagnini, ad diem tertiam Augusti illustrahs, ubi tomo i istius mcnsis pag. 2U distinctius rrs /Ihtr.rjjnnHnr, et i<bi pag. !>;]? r( iw rr/crlur, quomodo 8. Magnus eidem Petro Anagnino episcopo apparuerit. V 47 Philippus Ciammariconus in Actis Italicis
S.

tur de appariiione

quod anno 1629 Romse impressum

est,

cxhibemm

cta, ut

Petrum episcopum de

pag. 32

eamdem

inscriptionem Latine integris

litte-

verbis expresserit, tamenibidemmonet, illam in ipsa tabida Romana exprimi compendiariis

quas vulgo abbreviationes appellamus. Bernardus Gerbrandus Furmerius Leovardiensis curis,

ctrcce.uio.

S.

Magni cap.
.

ZuprZ
tur

pag

20, sive in

Sanctuario Anagnino
Similia narrat
,

ei

**&**&*

et

ex

ravit, ut heec inscriptio Romana fideliter zeri incideretur eamque integram eodem charactere vutgavit,elApologicT Suffridi Petripro antiquitate et origine Frisiorum contra Ubbonem Emmium subjunxit. Nos speciminis gratia hic exhibemus
,

veteri inscnptione ibidem refert, mense Aprili anni 1231 corpus S. Magni, prius poputo publicc ostensum, sub novo altari marmoreo tunc erecto honorificentius collocatum fuisse.Deinde
affir-

ahquot lineas hujus characteris quem , rem nostrum exacte imitarijussimus.

ccelato-

sem pwderent, et agros omnifrumento nudarent Cum nullum esset huic malo remedium, Anagnint

confirmagratia addit recentius miracutum quod hxc ex Italicaipsius narrationesic contraho Mens* Junio anni 107 7 tanta locustarum multitudo quosdam Italiw tractus invasit,ut paratam mestionis
t

Anagninorum erga hunc sanctum suwnProtectoremab illo tempore usque ad nostram cvtatem semper viguisse, et

mat, pietatem civium

^INNb dni Tmpore Eonis nn FP IVAZL CAWLO ]%WO IPATOEE EO TPORE qvo K BA3IBCA A
SARRCHLS 6PT,

F^RT TVKL D&

czc.

NiqjP TOTiV5 TVfVN gpi-E TRR:

ATO TOTS 2VWNDVS

damno vicinorum
S.

territi, confidenter

trocmium

ad pa-

Magni confugerunt, ac
ejus implorarunt. Res

mbus opem
esset,

piis oratio-

mirai

regio circwncirca ab animalibus

Cum

iltis

devastata

soh agri Anagninorum a vicina et comnmni %Ua dade immunes permanswunt. Quamvis heec et alia satis probent,

Exhispauvis lineis eruditus lector facile cottigetrehquam hujus tabulx Romanx swipturam et^rtosiusindigarepoterit, an hic character ad tempora Caroli magni pertineat

rehquxas

translatio ejusdem sancti Martyris, ut dtcitur, nobis aliqud negotium facessiL Quomodo enim, inquiet nonnemo corpus
,

homana

Magni m ecclesia Anagnina consei^vari, tamen !nT

S.
ti^ i

sawas

t^^J^^^f^ ^risvocibus ***, -** ^

Papae, lmperau t e

n miDe D0miDi

aP9 raPh<> nostro, in quo sic Tem I)ore Leonisquar*

-

" dana

CaruIo

ejusdem

a Saracenis ca^ f pta fuerat, tunc denique pro totius raundi capite turbato

Z t??\

qU

etrea basiU

DIE DBCIMA NONAAUGUSTl 711 Atarbatototus^ndusturbatu^omnisqueQama cnm reffe Caru, ad tueudam >J'f'>'<?>ns wis hoiwri/imm proverahdbet r, illam veneruS in Uistona Rerum Unde contra mimicos Domini Frisicarum circa finem libri deoertaudo qui quartt de Carolo Magno dam m ortn, sunt, et in crypta scribit sequentia Itaj xta
r!
f

tCCTOtl

G.C.
tt
I

Vfjbo

latmm
greli

sepulti;

paet
act.s,
et

reffe

super

eodemque tempore a Leone Pa Carulo ad honorem Miehaelis archanfacta

est ecclesia.
adiit
,

Neronis na-

rtlos

que in proximum annum, qui octingentesimus a thnsto nato fuit, sese parans, matuTO jam autumno, Alpes cum filio
Pipino in hac vero expeditione nonoratissima fuit (imperator
Cit.
,

mnUui

/-

losui

Hisitaqueper-

Etalite

reffetraje-

rex Apuliam

Roime

eamque beato Petro

tempus,
exerci-

qua omnium
et

ipsi

tu

Gallia revertente, tres illorum milites de Frisia Ilderado de Groninffa, et Leomot de Stavera, et Jaro , et Celdui ancilla Dei de Slinffahi beati Ma-ni corpns in loco, qui dicitur Fundi
,

subjuffavit. Per idem

quippe

ab umversa civitate ftonuana cum feria Natalia Domini airerentur acoiamatus afferentur
,
,
,

Auffustua

ac corona chla-

invenerunt
portare

quo

invento

vmcmm

et condire

vina gratia cooperante, postquam ad Sutrinas partes ventum est amplius deferre non post value,

in illorum prodecveverunt; sed di,

ceremonia postquam eontroversiam Pontificia cum populo jam terminassetj validam Friaiorum cohortem, quod aatis constat, Beoum habuit quas
cinctus
cst,
:

mydeque

Pontifice

Leone

solenni

cum

Pipino

cui

tum

contra

Grimoaldum Bene,

ventanum
eg-reffiis

ffrave

bellum erat
editis
,

in

ltalia

reliota,

runt.
niti
,

Quare

facinoribus

bis et ter territi et per

Komam

somnium mo-

prasclarum

nomen

sibi

revertentes sanctum corpus srcum

est

suisque peperit, atque

virtute Frisii

illis

etiam gentibus,
A.rffumenin

qua

tulerunt.
corpus S.

essent

declaravit.

51

Unde factum

Magni
terint.

quod illorum devotionis

illis

toesttabula ingens antiqui marmoria

reiillius

fio-

memoriam
artate

posita,

viutn detu

causa partem brachii a se segrogari ab

partes
j3

Iitterisque exarata,

quam sua

permisit;

autem cetera? in crypta prcefata renianserunt, super quam, sicut dictum est, ecclesiajam fuerat facta. Deinde omni anno simul beneficium optimum dari ihi decreverunt scilicet trecentas
,

ad Michaglia jedem apud Vaticanum incolumemfuisse Baphael Volaterranus optimus auctor tradit. Sic enim in inscriptione ejus cst, tcmpore

Leonis Pontifiois

imperante Carolo Magno,

Pri-

sios in Italiam venisse,

marcas argenti pro illorum ct ubique requiescentium redemptione, et in perpetuum seu divites seu pauperes in eadem supradicta archangeli basilica
et beati

Pontificique contra Sara-

cenos, qui et Italiaa oras et ipsa Romsseuburba-

na vastahant
gest?e

Magni

ccclesia juxta

eam ah iisdem

con-

auxilio fuis.-e; atque iu hujus rei caesorumque memoriam ajdem illam Michaelis tum esse erectam, deinde cum. ex Apulia
,
,

structa hospitalia, quando suis partibus venirent, ag*erent. Idcirco nostrorum aliorumque omnibus
pateat,
si ipsi

vel

re tentaverit, sriant, se perpetuo

quicumque hoc decretum rumpeuamnatos etmale-

dictos et pra^dicti Pontiricis anathematis vinculis in

repeterent, quosdam corum visomno monitos corpus sancti Mag-ni Pundis repertum ad Urhem seoum tuHsse, Idque eadem in sede MichaSlia posuisse; quin etiam exstructo, eotlem in loco, xcnodocheo, aunuoque veros nobiles

forte Frisii

Romam

inferno, nisi resipuerint,

cum

diabolo colligatos, in
et dispersos, ite-

ctigali

assignato, siue nationis pauperibus COnftl-

hac autem vita miseros, pauperes

gium
54

statuisse.

rum de
sti

libro vitae cselestis deletos, et de regno Chri-

Tum Emmius
conjicit, ut

convicium qaoddam in

llo-

ilv

intctim

dejectos. Confirmatoribus, fautoribus hujns de-

manos

luvreticorum

mos

est, et

non-

jUioneilla

cretiet gratia sit benedicti Christi, et fruantur utri-

usque vitse g'audiis. Amen. que citrn editis exemplaribus convenit, sisubinde luxatas voces et quasdam minoris momenti mutationes excipias. Nunc referendum estjudicium
Hazc inscriptio fere ubi-

nullas difficultates, qiue liuic tabulie opponi possunt , expiicat his verbis Nec tamen noscius
-.

flnmnna
diiHrunl,

sum, ad
Poutificis

Caroli Calvi Galliaa reffis et Leonis

IV

quod eruditi quidam de hac inscriptione

runt.

tule-

q
Feniinun-

da$ Vghcl
lus t

52 Ferdinandus Ughellus in Italia sacra novissimx editionis Venetse tomo 7 coL 890 de illa Hujusce inscnptionis initium falsum sic disserit videtur , cum Lco IV post trigesimum tertium
:

tcmpora a Volaterrano ista trahi; cui ut accedere nou possim, lia; me rationes potisslmum movent quod Calvus cum Leone Pontifiquodque idem ue ce imperium non tenuerit cum imperare coepisset, Magni postea quidem nomen, ita ut hic prfflscriptum in tabulaest, iim: ,

quam usurparit; qut*d nec ipse rit cum exercitu, quamdiu Lco
fuit
,

in Italiam vene Pontifcx in vivis

annum

a Caroli Magni ohitu summus Ecelesia; Pontifex declaratus fuerit, nempe anno dcccxlvii.

ne
;

rebus etiam

Italicis

se
ei

ullo

modo micura
frater
si

scuerit
Prisiis

postremo
fuerit
filii

quod
,

nihil

umquam

Carolus Mag-nus mortem

obiit

dcccxiv.

Tamen

commune

quos

Lotliarius

nec

vitio
,

neque

inscitise

scriptoris

attribuen-

ejusque

imperio tenebant.

Omnia

vcro ista

nec falsitatem continere videtur, cum ssehoc pe Leo III quartus etiam dicatur. Accidisse cum scriptores scribunt plenque ecclesiastici

dum

Leoquidam Romanus
cessum
dcxcviii
in
;

post Serffii primi Papai de-

ad Carolum Maguum referas, aptissime ejus remotlo pro quarto Leone tertium bus convenieut ejus nominis accipias. Quaj sane unius apicifi aberratio in siffnando legendove nomine facile po,

Romanam
et

Leo

se intrusisset Ecclesiam anno tertius dictus est, qui iu cata-

ponitur. Hinc \ogo Romanorura Pontificum non cathedram Petri re/Deo, qui Caroli temporibus

pluribus Baronius exitionem confirmat. Eminentissimus vitabula Carolum pro Ludovico stimat, in hac
tiose

quamvis nominis tertius fuit quartus denominetur apud scriptonon semel et Opusculi supra laudati res Torriggius cap. 15 auctorum testimoniis hanc Ughelli raxit,'

revera

ejus

Nec Saraceni quidem isihoc todem tempore, quo Carolus Maffnus, Pontifice Lcone, imperium habuit Italia; littora infestantes dequos Prisii armis persecuti flint, si quis erunt temporis annales volet revolvere. Quee sane ejus rationes etiamsi me forte fallant, nec sio quidem
test aceidere.
,

positum

fuisse, ut

paragrapho praecedente

majorum nostrorum g-Iori^, cui mannor illud certissimum testimonium perliibet, quocumque etiam quidquam decedct. Emimperanie positura sit mius hic in margine notat, sese hac in re scntentiam mutasse, et hujus mutationis causas ostendisse in alio libro typis excuso, qui nobis ad ma,

vidimus.

opinionibus, Ubbo hm53 Quidquid sit de Ms Jieterodoxus hanc inscriptionem mius scriptor

num

nonest. Quamvis curx secundx soleant esse

meliores, ut

Grwcorum parcemia

Jiabet,

tamen
hoc

95

Augusti Tomus

III.

712
6.C.

DE

S.

MAGNO EPISCOPO ET MAKT.

Fortema sanctitatem citat Martyrologium Baro D soluta orationepost et Humco~ nii ad diem iv Septembris, ei tlOC ducis Frisii sive Pote- ne (ittu fi. aliasbellicas hujusprimi rem nostram de it- Murlijrotostatis expeditiones, ibidem in Secundo cum exercitu Italiam petiit, 'iiuin [iomasic scribit lo
111(8
\

hoc ioco facile pejores esse potuerunt nam forsan huic luvretico scriptori vet ejus gregalibus postea displicuerunt ea, quse de cura majorum suorum pro defunctis, veneratione sacrarum reliquiarum, obsequio erga Romanum Pontificem

inhac inscriptione memorantur, opinionem, avitse religioni nimis faventem, coactus est retractare. Mihi non lubet de verilateaut
et

ideopriorem

Latio quam Apuac ibi contra Saracenos tam in dimicans, a Cbristi tanlia et Calabria fortissime

IIUHI,

dem
in

hostibus in

pugna
,

(ut videtur) lfesus,

Fundis

falsitate hujus tabuUc,

quam

ipse

Emmius

certis-

Campania

obiit

Quidam
tcriprora
Friiii tra-

dunt, illum
S.

Magmoit,

simuin testiraoniura vocaverat, operosius disputare; sed potius inquirendum est, quis fuerit ille S. Magnus, cujus corpus Frisii, vel Franci, ut censet eminentissimus Baronius, ex civitate Fundana Romam detulerunt. 55 Imprimis mihi prorsus improbabilis videtur opinio Cornelii Kempii Doccomiensis, qui lib.3 Historia* suse Frisicm cap. 1S confidenter asserit Frisios post supradictam expeditionem
.

bus militibus Frisiis sancti Miro Romam delatum est, et in basilica construchaelis archang-eli in Vaticano'sepultum, annuoque vectictoque ibi insigni xenodocheo
,

autem ejus a triIlderardo, Leomotho et Hiacorpus

g-ali

pro

Frisiis,
,

Urbem
ipsi

pietatis

bus,

assig-nato

inter Divos relatus est

gratia -petentiut ;

prfeter

Martyrolog'iura
in

Baronii

testatur
,

marmor eadem
scriptio

basilica
libri

erectum

insigne cujus in-

ad calcem

secundi exhibetur. Hasc

adversus Saracenos, ex Italia in patriam rediisnon paucis strenuis viris, qui in ea expeditione occubuerunt, et in primis priraario duce eoruui sancto Magno, ut ibidem addit, qui pro
se, amissis

satis speciose excogitata sunt, si modo vera essent. Porro non est nostri instituti operose ittam

Hamconii narrationem impugnare ex modo,

et

defensione

tidci

Christian

et

Sedis Apostolicae in
in ecclesia

tempore, aliisque adjunctis, quibus otim ducesseu Potestates Frisise constituebantur, et de quibus
Frisii scriptorcs inier se et cum aliis historicis acriterdisceptant. Quapropter Hamconium dumtaxat deducemus ad Martyrologium Baronii, ad

Italiafortiter

occubuit, proutBomaB

Mi-

chaelis archangreli, quse est in Janiculo ad Occidentem Hospitalis sancti Spiritus eleganti elog-io invenitur, temporibus Caroli Mag-ni parieti templi insculptum, cujus copiam hic ad tidem antiquitatis de verbo ad verbum inserere non inconveniens esse duxi. Tum capite sequente exhibet illam inscriptionem Romanam, quam nos supra exapographo nostro dedimus, et apud varios auctorcs assignavimus 5G Torriggius in Opusculo superius citato cap.

quod

appettavit.

59 Die iv Septembris in Martyrologio

\

itta itnprono legimus sequentem annuntiationem babiti ojriCasti et MaxiMag-ni die sauctorum martyrum mone yiihit mi. Baronius autem in notis ad hanc Martyrolo- emipotest. Usuargii Romani annuntiationem sic scribit dus hac die de Mag-no et Casto tantum; de Maximo
, :

RomaEodem

cx quo pro

cujus cor-

in antiquo
scriptis.

Romano Martyrologio
translatione

et aliis

jmn FttndU

Bomnm
tramfatitm
ett,

Kempium arguit erroris, eo quod hanc Romanam S. Michaelis ccclesiam in monte Jahi8 et VI

De

curporis sancti

manuMagni

culo

perperam
,

collocarit, et S. Mag*no,

quiRomee

propier solum nominis simititudinem graiis substituerit homonymum Frisiorum ducem, qui forte numquam in Iialia contra Saracenos pugnavit, vet quem certe Kempius nullis Marcolitur tyrologiis

martyris deque ejus reliquiis reconditis in ecclesia sancti Michaelis archang-eli prope Yaticanum tempore Leonis quarti Romani Pontificis docet
vetus inscriptio marmori incisa, in eadem collocata. Quis existis Mariyrologii Romani verbis velemi-

neniissimi Baronii annotationibus

Magnum For-

adscriptum invenit. Sane marmorea

tabula Romana, quam Kempius lestem assertionis su,v allegat, nullo vcrbo aut signo indicat S.

tluccm ipu

Potutaum

fuiw ttM
gmtix.

Magrium, cujus corpus a Frisiis ex FundanaciIvuittuiti translatum est, ductorem mititum fuisse, aut inprsciio adoersus Saracenos occubuissc Adtlequod Christianus Schotanus in vernacula Frisuc Historiaiib. Zpag. G^rotunde affirmet, gestis memorati ducis Frisii muttas fabulas immixtas esse. 57 Attamen Martinus Hamconius in Opere de viris rebusque Frisix itlustribus fol. 'Jti hanc Kempii sententiam quibusdam novis episodiis exornat, etnon tantummodo hunc Magnum Frisiorum ducem tituto sancti iiberaliier donat, sed etvitatc

tema ducem aut Potestatem Frisiorum extundat? Denique quis credat, die iv Septembris in Martyrotogio Romano memorari illum Frisiorum ducem, qui post annum Christi octingentesimum in pugna adversus Saracenos Lvsus esse ac Fundis obiisse dicitur, cum S. Mag-nus et socii martyres

eadem die

iv

Septembris annuntientur in an-

tiquis Martyroiogiis,

qum
ut

ante

annum

octingen-

apud Florentinium illa die, et in admonitionibus prmviis ad Martyrologium Hieronymianum videre est ? 60 Ceterum ex illa eminentissimi Baronii annotatione inferri posset, istum S. Mag:num martesimum exarata sunt,
tyrem, cujus reliquise in ecciesia sancti Michaeiis reconditse sunt, diversum esse ab episcopo etmartyre ejusdem nominis, qui die xix hujus in Martyrotogio Romano memoratur, et cujus corpus Anagniam translatum est nam Baronius die xix Augusti in noiis ad annuntiationem S. Magni episcopi et martyris, tantum meminit de monumentis Anagninis, et interim de ecclesia Romana sancti Michaeiis nullum verbum facit. Attamen Barthoiomseus Piazza in Hemerologio suo Romano, et Octavius Pancirolus in Thesauris Romee absconditis existimant, reliquias hodierni S. Mag-ni episcopi et martyris in ecclesia sancti Michaelis hactenus conservari. His nonpauci suffragantur, inter quos Ughetlus in Italia sacra editionis
:

Plerique

contra notas

Duronii pu~
tant,

iam illum

recentiori more Frisio Fortenia cognominat, compositis in ejus honorem sequentibus

:

versiculis hexametris

Magnus ubi subigens cum Saxonc Fortema Rumam, Dc Papa meruitj meruit de Ca^sare primus
,

fieri Frisia3, diploma Potestas, Benthcmique Comes cum libertate; decora Arma reportavit patriffl laudemquc perennem. At Latii rursu^ Christique profcctus in hostem, Letlialc acccpitSnraceuoa railite vulnus Unde obiens Fuudis, lluma3 est hum;itus, et

Per clarum,

istic

Adscriptus Supcris, sacra ut Miehaelis in sede

jam

Marmor et hospitium testatur in Urbe vetustum. bSDeinde Hamoonius ad probandam Magni

tomo 7 col. 890 censet, S. MaRomee et Anagnix honorantur, eumdem esse, et h&c omnia facile consaepius citatas

gnum, cujus

reiiquide

cilinri

CIE DECIMA
ciliari,
si

NONA AUGUSTI

71
Atcrntt

Anagninis partem Magni corporis ex Verulana sede a Saraceno rege venditara dicimus (mrbis ejus utor) partem vel maximam Fnndi
rerannsisse,

Nos

quam inde Frisii militcs abstulerunt. hic ilerum in labyrintho incerti vagamur, et
,

domini Canonici praedictum bracliium in duolonga frusta divisum admemoratam Vaticanam basilicam private detulcrunt, et in tabernacolo sacrarum reliquiarum posuerunt, publico instrumento per

me Jacobum Grimuldum

dirimere non possumus hanc litem, qute ex oculata utrarumque reliquiarum inspectione et
quantitate ac qualitate earum decidenda esset. Quare jam breviter agamus de sacris cujuscum-

que
latce
ad
S.

S.

Magni

reliquiis, quse

ad

alias ecclesias de-

dicuntur.

Mn-

61 In

apographo nostro, quod ex archivo ba:

silicse sancti

marlyrem

Petri superius citavi, leguntur sequentia In capite cum pectore argenteo impensis bonas memoria? Bernardini Paulini, felicis recordationis Clementis Papae octavi datarii, Vaticanae
basilicae Canonici,

edito. Ex his adversus eminentissimum Baronium sequitur omnes S, Magni reliquias in ecclesia sancti Michaetis olim vet adhuc conservatas, ex communi Romanorum opinione spcctare ad sanctum episcopum Tranensem et martyrem, cujus festum die xix Augusti cetebratur. 63 Etiamsi notabiles ejusdem Sancti reliquiae tronslatie dicuntur ad regiones ab Italia nonparum remotas nam ccclesia Anderlacensts, in Belgio non procul Bruxellis sita, veneratur brachium sancti Magni episcopi Anagrnini (potius Tra,
,

ei in

Bei

'""" Do ~

hrmium cie Germaniam

uawiata.

asservatur caput S.

Magni

ar-

nensis, ut

monuimus)

qui in persecutione Decii

ohiepiscopi Tranensis (melius episcopi, ut Ugheltus

loco

necatus

episcopi

proxime citato notat) martyris, ad figuram mitram argcnteam lapidibus non pretiosis
gestantis,

quarto decimo Kalendas Septembreis, quemadmodum Rayssius in Hierogazophylacio Belgico pag. hZnotavit. Pra>terea illustrissimas
est,

ornatam vertioe
materiae
,

cum

pluviali ejusdem

in cujus

limbriis cernuntur

iinagines

Thomas Joannes Pcssani de Czechored in Phosphoro septicorni ecclesise metropolitame Pragensis edidit

sanctorum Clementis et Sebastiani, quos pise memoriai Clemens VIII devotissime venerabatur in capitio autem sancti Spiritus et beatissimse Virffinia. Tota machina argentea magni ponderis et magnificentire stat supra argenteam basem artifiin qua sunt stemmata Clementis ciose cE&latam
;
,

Diarium sive indicem menstruum sareliquiarum quas in ista ecclesia pie crarum asservantur, uU pag. 516 ad diemxix Augusti
,

assignatur sancti Magni martyris pars de crure Deninotabilis, ut ipsis hujus Diarii verbis utar.

que in Mindensi Actorum apographc.cujus su-

Papae VIII, quibus subjecta lisc legitur inscriptio

pra

mentionem
:

feci, post

narratam

S.

Magni

Sacuum gloriosi maktykis Magni

episcopi

Vitam de cultu ejus

hisverbis

notitia

qumdam

adjecta est

c a p u t. Infra sunt gentilitia signa Bernardini Paulini Canonici et datarii supradicti. In ima fascia
stereobatae hsec leguntur argento incisa

B ernakFlokentinus, Clementis dinus Paulinus Pap.e octavi datakius, hujus sackosanATQUE CTiE BASILICiE CANONICUS KELIGIONE PIETATE theca hac akgentea oknavit
:

Servaturhujus Sanctifestum supradiota (nimirum xix Augusti, qum in fine Actorum die Mindensi expressa est) semidupliciter in cathedrali S. Magni, quam Minob magnam partem corporis quanta sit illa denses possident. Nescio, qualis aut notabilem esse t corporis; sed suspicor eam

pars

cum

anno mdcii.

In utroque latere ima3

fascise supra-

dictfe;CAPUT SANCTI Magni martykisarAnnoMDcu in chiepiscopi Tkanensis

xxv Julii in palatio montis festo S. Jacobi Majoris Dominus CleOuirinalis post Vesperas sanctissimus supradictam argeuteam mens octavus benedixit capsarum pro reconima-inem, ut in benedictione magni ponderis et valoris octmdendis reliquiis,

quibusfere narrecitentur Lectiones proprier, in nostro gesta, quxjam expromisso rantur eadem
codice manuscripto edemus.

in

Mindensi Breviario anni 1516 de

S.

Magno

ACTA
auctore anonymo.
nostri codice, Ex membranaceo Musei signato^ Ms.UfoUolTletse-

-entorum aureorum,

et die

m AugusU

festo sanctl

Magni
;

Gregoambitu basilicae, ac solennis habita in Missa a P r*dicto Bernarriano sacello fuit oantata ommbus praCanonico, basilicams
dino Paulino

sacra calvaria in ea

includitur, et processio

m
pertinetc
otsa

Romv

conservata

auuntur

tao* brachio Tmnde ibidem de lignea longaMagni vitro in cum

8.
:

quentibus.

In' capsula

Loloserico gausapino archiepiscopiTranenWachium sancti Magni vatur virgifemore sanct* Petromllas vris et de

runro cooperta asser-

PROLOGUS.
^.uicumquc u uicumque confessus
fuerit

^S^aecreto ex decreto
la

1.

Capituli dictx oasuitx

*W
^
f

nomen

filli

M. ^, ue Ammn
natral,

et

fructum,

sicut dicit .- -.

Beati

Beati

qm ^ ^^ou P_ DeU ,^7 Beatimisencordc>,quonmm_i^ ^^ Deum ^^

,

mites. Ingent, l

^^
<2D

consolabuntur.

6. P^miserebiturDeus, TOiB mi8erel)itur vide-

ctorumreliquiastutmset d anms ,,ecernentes tamen

cnane-eli

el'
.

n,

eeeie^ quentibus eju> in venerandum exh.ben.

^itare

*J JJSSSa
"= Ju

tiffl

est b.

sius Canonicns

seoret^.

W^ ^.

populo sub lista Carbone-

S^C-^K^aJanuariisupradicti

ANNOTATA.

714
X HB8.

ACTA
ANNOTATA.

S.

MAGNI EPISCOPI ET MART.

ut

invenirem

ideo

invcni

ut

teneam.

Haec

eecum revolvebat animo et meditabatur, et quotidie requirebat, quomodo viam veritatis inveniposteret.

Non videturS. Magnus aliqua scripta

quamvis hic fiat mentio de omsancto Magnoepiscopoatque martyre nibus, qua g-esta vel scriptasunt. Quapropter hsec ita intelsancto ligo, acsi legerem hoc modo Omnia, quae a
ritati reliquisse,
:

Ha?c eo meditante, apparuit ei angelus Do- wmdfifom Nos a"""""" mini in similitudine hominis, et dixit ei
-1
:

sequnmur justum et sanctum venerabilemque virum nomine Redemptum b, per omnia eruditum. Audiens haec beatissimus Magnus statim misit se ad pedes angeli et rogabat cum lacrymis, ut eum perduceret ad sanctum virum. Fit, proquod ex fide desiderii imploravidente angelo batur; et, perducente angelo, venit ad sanctum
,
,

..

ronverterit,

i>

Magno
b

gesta vel de ipso scripta sunt etc.

Aliis

prseftguntur,

Actorum exemplaribus alii prologi utZ Commentarii prasvii num. 25

indicavimus.

Hedemptum. Et dum ingressus

fuisset

domum

sa-

CAPUT

I.

angelo, statim beatissimusMagnus prosternebat se ante pedes ejus plorans et dicens Ostende nobis iter, quo ituri sumus, ut
cerdotis simul
:

cum

Sancti patria, conditio, conversio ad

mereamur
eum,
ejus
et

ingredi

sanctus sacerdos

januam Domini Salvatoris. Tunc cum omni diligentia erudivit

in ipsa hora
filius
;

Christum, episcopatus, comprehensio

sacrum baptisma percepit. Et

pater ejus emisit spiritum

quem

beatissimus

pro

Christiana

fide, liberatio e

Magnus cum omni

c.

diligentia

sepelivit

in
'-

carcere, peregrinalio et

miraculum.
fuis-

pace
5

B
quomotio
s.
t

tia,

Tunc beatissimus Magnus data sibi liccnomnia paupertatis suae praedia vendidit et
,

'jifeMpui
,,,Frta
* f' ,e
-

-Q
jjjg

eatissimus athlcta Christi

.t
.

Magnus cum

Magnvi

paupcriatc

unicus parent.ibus ejus in partibus Apuparentes cum essent pagani et pauperes, nec haberent unius dtfei substantiam, crevit filius eorum Magnus. Coeperunt autem ejus pa-

Jj sc
a

pauperibus atque orphanis et viduis erogavit. Et ^' dum haec ageret beatissimus Magnus, fuma ejus
percurrebat totam Apuliara. Tunc nutu Dei, quia volebat sibi eum sacerdotem eligere, universus

lu j us

rentes

monere eum dicentes

Vade

fili,

fac

opus
sic

mercenarii, et pasce alienorum oves, ut vel

habeamus hujusmodi substantiam. Tunc

tissiinus

ccepit bea-

populus clamabat ad beatum Magnum, ut ipse eis ageret sanctum episcopatum. Ad quos responNisi Dominus sedificaverit dit beatus Magnus domum, in vanum laborant, qui aedificant eam.
:

MagHUS

contristari de molestia

parentum

Et

nisi

Dominus mihi

peccatori

revelaverit

et

al.
1(1

toloD<

suorum. Domini igitur misericordia ita fuit, ut ad Puerum in illa hora mitteret sanctum angelum suum. Euntc autem co per viam, apparuit ei angelus Dei, et dixit ei Ut quid te video sic plonam me, quem conspicis loquentem tecum, rare misit Dcus, ut consolationem tibi praebeam. Nunc ergo tolle quod tibi Dominus noster transmic>t dedit ei auri pondera * decem. Et dum si( aocepisaet, reversus est ad domum patris sui gauqualiter ei dens. Tunc ooepit referre pntri suo
: ; ,

vos omnes oraveritis ad

luntas Domini in

Dominum, me. Tunc omnes

et sic fiat vo-

Christiani per

triduum jejunaverunt, et laorymas suas fuderunt inconspectu Domini, ut eis revelaret de justo et
sancto Magno. Ipse autem beatissimus Magnus per septem dies et noctes oravit ad Domiuum.

Media autem nocte angelus Domini apparuit ei, eum dicens Magne, exaudita est oratio tua, et lacrymge populorum ad Domiet consolatus est
:

Dominus apparuisset, quem nondum sciebat, quis essct. Tunc coepit puer Magnus rogare patrem C suum dicens Pater, haec donavit nobis Dominus per suam virtutem, ut et nobis exinde benefacia;

ascenderunt. Acquiesce petitionibus populi, quia per te multa turba liberabitur. Tunc beatissimus Magnus surgens ab oratione alloquitur Fiat voluntas Domini mei et populum dicens
:

num

vestra. Et

dum

accepisset episcopatum,

abangalo

nem
rlt,

accepfr

dixit patri suo Vade, et mihi oves compara ad pascendum et dum adimpletum fuisset desiderium ejus, ccepit oves pascere. Crescebant autem greges valde, ita ut ex decem et octo ovibus fierent mille. Tunc beatissimus Magnus dum ndhuc paganus esset, de
:

muset pauperibus. 3 Tunc Adolescens

omnes de p

salute ejus deprecabantur. Erat igitur sanctus et

verus episcopus Christi Magnus, simplex, et multa mirabilia per eum Dominus ostendebat. In tem-

tonsura ovium

et per pauperibus Christianis vel viduis erogahat quibus etiam prsecepit dicens Videte, ut nemini dixeritis;
,

suarum saccos implevit

civitatem
,

noctes deportabat ad

et

nomine Castorius, in parautem per sex annos aegritudinis nimietate fatigatus factus est mutus; scientiam tamen audiendi et intelligendi habebat ; quem beatissimus Magnus sua visitatione sanavit. Tunc beati Magni opinio crescebat, quia per omnes regiones
pore
illo

erat vir quidam,

tibus Apuliae. Iste

laudabatur.
6 Illo

tempore

dum

Dominus donavit nobis. De me autem nemo sentiat. Tunc descendentes eo ad civised dioite
;

per omnes Christianos gra- rtexcapa-

vis gentilium terror urgeretur, et aliquantos

jam

vitaiegmti-

lectio In ecclesia
et

tatem, duni ageretur dies festus Domini, hseo erat Quaerite et invenietis ; pulsate
:

poenarum diversarum eruciatibus punisset in partibus Galatiae, Cappadociae et Armeniae, sub con-

li,imaban '
gela *ductutl

apcrietur vobis. His auditis,

iigens intentionis
suffi

beatissimus Ma-

gnus
ait
:

cur intra semetipsum

te

Ecce Ma.gne, jam diu

misit,
vit, ut

Dominus tuus diet nunc per Euangelium se tibi manifestaad lumen pertingas, veritatis, a tenebris
;

d Severino beatus Maguus ad palatium ejus perductus est; et.dum traheretur a militibus, ita dicebat De ventre matris meae exivi, Deus meus es tu, ne discedas a me. Tunc pagani dederunt
sule
:

intra se consilium
ibi

ut, ubi idolis immolabant,

includereut.
,

beatum
eo
in

Magnum
templum

Tunc

introeidolo-

redeas ad lucem

quia perdidisti, quod laborasti, si fructum lahoris non tenebis, hoc est Salvatorem. Ergo teneam, quod tenendum est animo, et omnia,
quffi

unte

omnia

sculptilia

respuenda

sunt, relinquam. ldeo quresivi,

ante pedes ejus ceciderunt. Milites autem, qui cum eo erant, statim caecati sunt. Tunc beatus Magnus per totam noctem laborans, omnia

rum

simulacra

DIE DECIMA NONA AUGUSTI

715

aimulaora confreg-it; ipsum vero auctorein Jovera , qui totus aurcus erat, coraminuit; etdum eomminutus fuisset, oravit sanctus Mag-nus ad Dominum, ut mitteret ei sanetum ang-elum suum, qui eum de
carcere educeret.
7

famule Dei

sequere me. Et
in

dum

egressi fuissent

ts

tlS.

de civitate, venerunt vieesimo quinto milliario a oivitate et occurrit invidus diabolus tranafiguratus in similitudinem hominis, et dixit ad beatum Magnura Ego sum homo viator; venio
,

Adhuc eo
aperuit
:

jriraeufo"

et

orante, ecce venit angelus Doraini januas templi et dixit ad beatum

,

tecum. Angelus nutem Domini Ut agnovit

quod

Magnum
et

Collige totura

aurum

in

pallium tuum

diabolus esset, statim reeessit a Bancto Magno, ut probaret, qualiter cum diabolo pugnaret. Sanrti

ubicumque

potueris inv .. /enire pauperes viduas

vel orphanos, eis distribue. Et duin hoc factum

Ecce omnia, quae prsecepisti mihi, impletasunt, domine. Deprecor te angele Michael, ne me perraittas faciem impiorum videre, quia tu scis fragilitatem corporis mei. Statim exaudita est oratio ejus, et angelus qui comitabatur cum eo, ostendit ei viam , per
:

fuisset, beatus

Magnus

dixit ad ang-elura

Magni animna fragiliserat, et plorabat amarissime. Diabolus autem qiuerebat locum abditum ubi puguaret cum eo. Beatus autem Magnus seneit in Spiritu sancto , quod diabolus esset. Tuncproster,

nens

se in

oratiouem, ad
dixisti
:

Dominum eum
Quidquid
vobls.

fletn dixit:

Tu

Domine,

credentes

per

orationem

petieritis, dabitur

Tu

dixisti

Ubi

quam

iturus esset. Beatus

pauper ambulabat

per

autem Magrnus, quasi viam. Veniens ergo ad

quamdam

mulierera, petivit ab ea
I-laic

aquam,

quae et

ipsa paupercula erat.

habebat unicum filium, qui quotidie ad eleemosynam sedebat. At ubi beatus Magnus petivit aquam, dixit ei mulier lngredere in cellulam meam, et benedic illam. Habebat erg-o mulier quartam partem panis, quara accepit filius ejus, et posuit ante eum. Et dum manducasset
:

est raors, quse regnabatj ubi est mora acutuusP Victa est mors, devictus est diabolus. leus Tu autem, Domine, resurrexisti a mortuis, et apparuisti Apostolis tuis;qui sedes ad dexteram Patris, et venturus es judicare vivos et mortuos;

et nisi te

verum Deum agnovissem

non

credi-

dissera. Libera

me
in

de

manu

diaboli, qui quwrit

animam meam
perdat.
in ore lupi.
9

raalis

operibus suis, ut
sicut

Dereliquisti

me, Domine,
apparuit
,

eam agnum
eu/ui fulincia* ei apcrit

beatus Magnue, benedix.it totam cellulam ejus et exeunte beato Magno, mulier invenit totum cubiculum suum plenum omni bono, nec ab illo die
:

Atubioravit,
,

statiin

ei

angelus Do-

mini

et dixit ei

Quid ploras

dicum non

potuisti sustinere

Magne? Ecce raonam multum quo''

angelut,

aliquid defuit mulieri.

modo

Domini habuisti sustinere? Augelus autem et statim exsufflavit in faciem diaboli

.

nusquam comparuit

b.

ANNOTATA.
omnes a Ksec est ampla Italiee regio quam scriptores huic Sancto patriam assignant. Sed aliqui recentiores distinctiustradunt, tradxtxo Trani in Apulia natum esse quse
,

ad eum

Angele Domini mei

Tunc beatus Magnus dixit non soiebam adhuc

,

Acceptabihs opera diaboli. Cui respondit anffelna: ut sine aliqua perfuit oratio tua anteDomiuum, atque coninter apostolos et martyres
secutione fessores eligeret te

Actorum

Dominus

jam
,

emm

in caslo

eum

corona

tibi

paratur, quia

ille

qui

tecum

VOluit

preevio non adeo certa est, ut in Commentario 10 monuimus. num. Tranenbllle apud Ughellum inter prcesules nomine sancti ornasesprimus statuitur, et hic aliunde nobis ignotus tur Cum iste Redemptus an, et Tranensibus diseere cupimus
sit

pu-nare, ipse

facit, ut patrem etfilium, et ipse Ipse seminat litem inter germanus oooidat fratrem suum. Lpse ut facit

homo pcrdat

pudicituim.

surripit iraeundiam, ut inter conjuges divortia

homicidium
seminat
facit,
,

faciat.

Lpse

inter inter

amicoa
justos

discordiam,
injustitiam.

inter
HfflO

paoiflcos

lites,

ex

quo die colatur

si

eum

Operi nostro inseri

omnia

ut perdat

ammas
.

louamvis mtre S. Magni, tamen cum fiU llarlus fulexponitur.quomodoUle conversus fuent,et non
ad fidem Christianam

narretur de hoc loco nihil distincte in aliis Actorum ecoem-

.. horainum. beatus Magnus orav.t cnm la10 His auditis, proptcr gcnus humanum.Bt crymis adDominum crat fu.t ad locum uhi hahitaturus cum venisset erat locus, nullus ad transmeandum illic fluvius et angelu. Dom.ni repertum navigium. Tuno nec Magno, ut intraret cum eo peditafl p necep tsancto proiunda alt.tudo autera in illo loco
,
,

qai

commo-

rafioni i/m-

^^
,,,

proconsul Apuliae appellatur.

fluv ura

erat

CAPUT
Quwdam

II.

STuratransissent,ita.evenit, ut aqua, At ubi pervenerunt ad ad latera pervenirent. ad foeta est vox de Cffilo bcum med.a nocte Maernus ipsum raeus an^um diccns: Dilectus sancta et venerab.hs in quo locum , es"tituta/runcad sanctum Ma.num

usq,

wt

Se
att

itinera sancti hujus episcopi

et

angelus

varia miracula

martynum.

SfSs^uiamultamirabiUape^m
; ocolacturuses Tunc dans ei pacem
i t

Beatc Magne Domini rex omniura Christus nnminus

:

,
,

prfBCeptt
u,

m
i

Iflto

DorainususquemJ
angelufl, d.x.t ei

nera.
t.t,.,

lax
:

Sancto

rter
/

Se Toi

tatimque angelua

reoept t

facienti

puret dx~

i^nnc beatissimns Ma^ms^t -

cerv.cem suam
ati

mon,
a

ue
;

^ J^

Dominus sibi m* beatusMagnus Romam

lOTUmI>et

*** ^^onem ^^ -* r InTano 3?* * ^^tiatuseiusaicens^agne,

i

Voluit autem

,, ,

71G

ACTA
esset
:

S.

MAGNI EPISCOPI ET MABT.

cervicem flectere potuisset.

quod sanctus
ni.cxnctor

est. Alii vero ctor * est. Ilasc eis diccntibus, erat ibi quidam puer, uomine Paternus d; hic cum vidisset san,

increduli

dicebant Iste homo justus quia destrudicebant

Ad beatum Magnum D

cum

Iectulo portatus est; qui

vebat ad

solam linguam modeprecandum. Tunc dixit beatus Mafieri

,

gnus, non posse hominem sanum

,

nisi cre-

ctum Magnum, recordatus

est,

quod
:

illi

per

vi-

sum Dominus revelaverat dicens Mittam ad te hominem sanctum et venim sacerdotem de terra
longinqua; per

sponderet se diabolo abrederet in Christum et per nuntiare. Qui statim credidit Christo orationem sancti Magni toto corpore salvatus est
et
,

rum meorum. et dixit ei De beatum Magnum episcopum qua regione te habemus? nam ego, quem vides, Christianus sum. Forte de te mihi Dominus per somnium revelavit dicens Mittam ad te Sanctum meum. Ad quem respondens sanctus Magnus ait Tu dixisti. Et duxit eum in domum suam. Statira
, ;
:

venies inter choros SanctoTunc beatus Paternus alloquitur

eum

et coepit

exultare in

Domino simul cum beato

,

Magno.
noraine aiiumque 16 Nam quidam fortissimus juvenis ""ffwjwMessias, de praetorio Surano /"liabuit dajmonium

pessimum,

ita

ratione posset teneri

ut nec catems nec compedious ulla et multorura nasos vcl au:

rat

res raorsibus amputaverat. Iste

et

dum

fuisset catenis

ut ingressus est
est.

domum
in

a fundamentis

commota
a
Pater-

gnum. Et cum
solvi.

funibus constrictus, ductns [est] ad beatum Mavidisset eum , statim jussit illum

Et

dum omnes

facies suas cecidissent,

Magno confortabantur. Beatus vero nus cum omni domo sua in Christi amore
sancto
rabat.
multeri tte.

perdu-

solvissent eum, inclinavit caput tremens et cervicem flectens; nec aspiciebatin faciem ejus, sed provolutus interram, coepit pedes sancti Magni lingere. Tunc a beato

Cumque

suum,

et venit

12 Sanctus autem
loco,

rilifaeun(Ittiitrvi
i)ii-

ubi

Magnus dum permaneret in eum angelus Domini constituit, fama

provinciam percurrebat. Erat au-

Magno
exivit

adjuratus per

nomen Domini

Jesu Christi

ejus per totam

petrotj

quaedam mulier, qua? jam ab annis quindeB tem cim noii poterat filios habere. Audiens illa fainam venit ad eum et provoluta pedibeati Magni
, ,

dsemon, qui juvenem possederat. Tunc juvenis coepit omnipotenti Deo gratias agere qui eum per famulum suum Magnum dignatus est curare. Nam et multa alia rairabilia per eum digna,

tus est facere.

bus

ejus

dcprecabatur
;

|n'rratrii.'cm

ignosce

dicens Kespice in me malis meis , et miserere

:

17

Tempore

illo

dum

persecutio ageretur sub ae(w*fff6

suOil.

mei. Qui avertit faciem

dixit:

suam ab
,

Quid roganteni te fugis ? miseram quia medicis sanus homo sed qui male habet. Tunc

rem

despicere

Cui mulier Noli me mulienon habet opus

illa.

Decio et Valeriano persecutoribus, eo tempore quo Cornelius Komara ingressus est g, fama beati Magni ad imperatorem pervenit, et armatus a
diabolo raisittriginta milites, qui
interficerent.

Euntes

vero

milites

bcatum Magnum comprehen-

beatus

Magnus non

sustinuit lacrynias ejus, sed

mulierem, quid causa; haberet. Et postquam didicit, levavit oculos suos ad ca?lum
iiitrrrogavit

derunt eum, et variis suppliciis interfecerunt h. AudienshBecbeatus Paternus, servus Domini nostri Jesu Christi, tulit corpus beati episcopi et martyris

tret irgrolds

Tunc postratus in oratioquae alio anno cum filio venit ad beatum Magnum benedicens Domiuum. HJ Aliud quoque ostcndit miraculum nam
orans
,

cum

lacrymis.

Magni

et

sepelivit

eum. Passus

est

autem

nem

benedixit mulieri

beatissimus martyr Christi

Septerabris, regnante

Magnus

xiv Kalendas

Domino

nostro Jesu Christo

cui est honor et gloria in secula seculorum.

Amen.

tanat,

cujusdam praafecti prastorii uxor valde nobilis inter suos,ct inter Chxistianos erat reverentissinia. Haec cum marito suo venit ante faciem beati Magni propter iufirmitatein trium filiorum suorum qui jam dcsperati fuerant. Nam ct matcr eorum nescie,

ANNOTATA.
a Difficidtatem , quse in hoc utnusque Sancti congressu videtur esse, in Commentario prsevio num. 30 proposui. b Neapolitanum PP. Teatinorum apogy^aphura de diabolo illo sic habet DEemon confusus praecipitavit seipsuminflumen. HuicCassinenseActorum
:

quem primum plangeret. Cumque pervenisset Magnum, provoluta pcdibus ejus cospit cum lacryinis dicere Beate Magne per clemenbat,

ad beatum

tissimum Dcum te deprecor ut reddas mihi tres filios mcos. Statim misericordia motus est beatus Magnus. At ubi oravit, bcnedixit oleum, et dedit matri eorum , ut singulorum corpora ungeret , quia vidit fidem in matre corum. Cum tetigisset eos mater, statim sani facti sunt filii ejus, et divul,

exemplar fere consonat. c Locus ille, cujus nomen hic tacetur in duobus proxime memoratis Actorum apographis indicatur. Neapolitanum PP. Teatinorum de loco
y

illo

hseo habet
,

gatum
ftminam(,r1

est lioc per

umversam terram.

Fundanam
metrianum

non procul a

Cum itaque pervenisset ad civitatem civitate ad campum De-

cam
nut.

Ulumi'

1 Erat autem mulier quredam, quea jam triginta annos ca;ca permansit; quae adducta est a fratribus suis ad beatum Magnum, et narraveruut ei flentes, se jam omnem substautiam suam in medicos expcndisse. Ad quos respondit beatus Magnus Ea, quce iu medicos expendistis, si dedissetis pauperibuSj ourasset eam vcrus medicus , qui est Christus Jesus. Tunc mulier magis clamabat, et depreoabatui eum dicens Hespice crecitatem meam et salva oculos meos, serve Christi. Tunc
: s

se contulerunt, siccoque pede flumen transierunt, et ad ecclesiam quam citius, quse ibi
erat, advenerunt etc. Cassinense autem exemplar situm hujus loci distinctius ita describit Angelus autera Domini cum S. Magno, itinere confecto, venerunt in prsedium, quod subjacet civitati Fundans vocabulo Mitriano haud longe a Terracinensi urbe,
:
,

sanctus

per

Magnus exspuit in faciem ejus, statimque exemplum Salvatoris et vjrtutem Domini illu-

ubi erat fluvius etc. d Arbitror, hunc esse eumdem S. Paternum , qui in Martyrologio Romano ad diem 21 Augusti

annuntiatur,

cum ibiFundis in Latiamartyrium

minataest mulier.
u dttmone
percussitm

subiisse dicatur. Gesta hujus Sancti ab hagiophilis accipere desideramus.

e Suspicor, hic pro Picino legendum esse Picenum, qu<e est ampta Italim regio, ut apud geographos obvios videre est.
f

15 Alius quidam in partibus Picini e dum sepercussus a diabolo repente obriguit, ita ut nec manus nec pedes agitaret, nec
deret in equo

Forte

I)1E

DECIMA NONAAUGUSTI.
tus est.

717

Forle intelligendum est de pnetorio Sorano, cum Sora sit urbs Italuein Lalio. g Tempus martyrii in apographo nostro Neapolitano et Cassinensi exprimitur hoc modo Elapsis quibusdam annis. eo temporc, quo Cornelius Romse et Cyprianus Carthagine sub Decio
f
:

Facilius expressio nostri codicis cum chronologia conciliari potest : nam Comelius

Papa sub imperatore Decio Romanam cathedram

ascendit.

rum

et Valeriano

martyrio coronati sunt etc. At, ut hic alia omittam, S. Cyprianus Carthaginensis post mortem Decii imperatoris martyrio corona-

h Circa genus mortis, quod in variis Actoexemptaribus diversimode narratur. % Commentarii prxviinum. 31 et sequente sat multa retulimus.

DE SANCTO HAGNO 3IARTYKG

C^ESARE^; IN CAPPADOCIA

COMMEN^ARIUS PR.EVIUS
Distinctio hujus sancti Martyris ab altero, Acta, et immemorabilis cultus
13

G.c.

ScbAuaelu-

ac die in Commentario prsevio ad Acta S. Magni episcopi et martyris, qui in Italia

Christi virtutem

prreses magise deputaretj jussit

dil

'.'!' aUt

"iii.-

Quamvis
fiic

S.

Ma-

fl sub
an
S.

gmts in
Actis

traditur,

imperatore Decio martyrium subiisse hune S. Mag-num propter diversas loci, temporis, et Actorum circumstantias ab illo sancto Prxsule distinxi. Sed magis ambiguum est,
hic S.

eum in amphitheatrum duoi, et feras ei Laxari. Et primo quidem ursa pessima ad eum dimissa in
terram postrata pedes illius linjrebat. Deinde leopardus exsiliens collum ejus amplexus liugua 8U-

lyrbunwvb-

(j^^

dorem vultus ejus

exterg-ebat. Tertio leo ferocis-

Magno

vel

Magnus distinguendus sit ab altero Andrea duce militum, qui cum 2597

sodalibus in angustiis montis Tauri ab Antiocho Christianam infectus est, et cujus propter

fidem

memoria

in antiquissimis Martyrologiis etiam hacdie celebratur, ut liquet ex paragrapho primo Commentarii prsevii ad Acta S. Magni episcopi, Magni vel Andrex et clarius palebit ex Actis S. collega meo dabuntur. Dubiducis, qux hodie a Martyrologiotalionem auget silentium omnium non hac die de S. Mag-no Cappadoce quse

simus et ingens a venatoribus captus, intromissus esset intra amest. Et cum multitudo paganorum antequam abirent, leo de raanibus phitheatrum, venatorum prosilivit, et in g-eutiles irruit. Angelus aufugere posvero arenarium conclusit, ut nemo multitudinem paganorurn, set. Et laniante leone praeses cum officio suo ad mandatum Sancti solus permansit, et leo ad cavcam mansuetus illffisus exiens prtcses omnes exire mandavit,
rediit.

Tunc

et

rum,

ibidem dimisit, leonemque diad pedes ejus procidit, et osculabamitti fecit, qui Quo viso, bis mille quingenti nonagmta

solum

Magnum

tur eum.

,w Po
,.-.

"*"*

meminerunt. sodalium, 2 Si prxterea attendamus numerum vel Andreas dux martyauibuscum S. Magnus

decollati sunt. Deinde eo iussu Alexandri prfesidis sanctum Martvro.u tu-

septem pagani
mandaute,
lerunt

in

Domino crediderunt

omnes

C cum

rium su biit, videlur

nostro
S.

aliqua confusio facta esse

eliam Magno, quandoquidem hxc passus fuisse cum tanta sociorum multitudine PetrusEqmhnus dicitursaltemin Actis, qu* vulgavrtm lib. 7 cap. 76 Catalogo Sanctorum

g-entiles populi lapidaverunt. extra civitatem ejectum et

jaotassent, Y Cumque super eum acervum lapidum existimassent, subito Mareumque jam mortuum Dominum oracunctis audientibus,

tvr Christi,
vit

martyr passus hunc modum Magnus tempore sarea Cppadoci

:

subpraside Alexandro

t ^ortus qui ex ! P sa omtete

ip.se

^*"

est

i,

X
.

iOb

defuiictisparentibus Christiams, ad stYconstantissimus dum oraret

Dj;
confor t tur

\fideCnn

ejus in paoej et staut susciperet.animam eujus corpus a Christiams tim emisit spiritum sepultum est in sarcophago,novo, in ipsa civitate ahorum Septembris. Martyrum vero X ix Calendas sunt tucasmcteno juxta muros urbis in
,

corpora

ad martyrmm ce sibi de 00,10 lapsa, eum tenue cum audissent pagani, qnam vocem et pobt uie carcerem concluserunt,

habet

nihil commune TlIoc Actorum compendium ducis, *, A ./;, c Maani vel Andreie
fiet litsc

w m.

nt

^0?

et in

Lidi eum
recusantem

care diis ido Zozimo sacerdotibus

tradidit

-^^^.55 pne^ Ale

orum
ut

ut manifestum

prxses stve locus tempus.imperator,

^.^JiJl^^vdlmHi nam -pertujrvtv martyrn

n m*ro

Ac tl *<uhoc

,,,,

eum

Woe
ti

eZlclr.et

narraUoms adverbo uno omnia

Actis differunt,sx

sumerent
ffi

qui miserunt

eum

oammum
P st d

Znctainutriusque
g
I ,

nomen

et

extmguitu statimque flamma

<J edu inde iUsbsu artyr Christi caminum ses audiens, quinqu intromisit, ub.

h ,r

ipsum iterum

^usus

stetit.

Flamma

sa , ipse

iiitactus

onmu*

^ ^p
ut

"^ JJJJ
V

^
dies

dicbus in-

Memsociorumnumerum S. Magni nosln sonuUaZ mentio dequibusdam exemplan, quod PedaUbuTnalio Actorum EqmUnum Dominicanus ante Petrum
trusCalo coUecUoni su.v dc
Vitis

excipias

Qummo

Sanctorum

tnseru.t

Fto-

% tf^ ost

quinque accedentes venirent, audientes

millia runt, et quas!

mihtes

^f

-- ^^eo videU
Deum

exe.

1;ulJa bat.

718
i

DE
\<l

S.

MAGNO MARTYRE
sanForsitan in hoc cabo daemoniis. Prseaes dixit iit magise tu;e ita prtevaleant, quod igrnis te non possit superare. Immola diis. Sanotus Ma:

crunk

ozza

Chioqou

natus,

ibidem

in

domo

G.C.

oti Petri martyris Ordini ascitus, a Leandro fol. 152 laudatur, ceu qui ad annum mcoc claruerit. Deinde ibidem enumerat ejns scripta, inter quae

confidis,

g-nus dixit
dixit
:

Quibus

diis rae vis

immolare? Prseses

ab ipso recensentur
quis

Yit.k

monumentia collectse et ingentis molis comprehens, quod Opus adhuc manuscriptum in variis bibliothecis exstare dicitur
cavi, S.

Sanctorum e.x antiduobus voluminibus

Soli

Mercurio

et Apollini.

Magnus

respondit:

Justura

tibi

videtur, ut sacrificcm Apollini, quo;

niam qui illi sacrificant perdent animam enim perditio interpretatur b.

Apollo
3 ui " ilamnat ad

Porroob supradictas aliasque rationes judiMagnura Cappadocem ab Andrea duce

aliis

atque
,!./>,<
,i,

ejusdem nominis martyribus distin-

guendum
5
$tingendui

esse.

ab

ulio,

ani

eum
eiti

i"! 10-

Quamvis in apographo, quod jam edituri sumus, martyrium ejus collocetur Catendis Septembris, tamen secutus Acta breviora Petri
Equitini, qui

hac

dit

eumdem

S.

Magnum hac

die xix

paBtut

ctl

Augusti martyrio coronatum memorant, hodie

quae in his Sanctis

3 Audiens hoc praeses jussit eum mitti in carainum ignis ardentis. Tunc prseses prseeepit AleTollite xandro et Cosimo sacerdotibus idolorum eum ante faciem meam, et ponite eum in camino, ut consumat eum ignis. Et aceipientes eum perduxcruntin locum. ubicaminus ignis paratus erat ardens. Respiciens B. Magnus in cselum ait Domine Deus meus exaudi me servum tuum, qui propter noraen tuum haec patior, et tu mihi pras:

flammat,

tum ut varise difficultates, homonymis occurrunt, eadem opera simul exponerentur tum ut Acta hujus S. Magni Cappadocis et Acta S. Magni vet And$ e& ducis in eodem Operis nostri tomo facilius inter
de
illo

ag.ere malui,

sta,

ut
:

integre

permaneam

in

fide

confessionis
isti

tuse

tu

me

libcra de isto igne,

quoniam

ma-

tentaverunt mihi, ut cognoscant omncs, qui te non noverunt, et credant, quia tu es Deus solus et gloriosus in universo mundo. Completa vero
litiosi

Cum autem neque hac die, neque Calendis Septembris utlam distinctam hujus sancti Martyris memoriam in Fastis ecclesiasticis invenerim, immemorabilem ejus cultum
se conferri possent.
collegi

consignavit se in nomine Christi. Tunc apprehendentes eum miserunt in caminum iguis, statimque fiamma extincta est. Beatus vero Maoratione
;

ex

ipsis Actis, qiuv certe ducentis etpluri-

bus annis ante notissimum Urbani VIII Pontiflocrctuiit consvripta sunt, et in quibus Petrus Cano Dominivanus et Petrus de Natalibus episcopus Equilinus de martyrio et honorifica iltiits Martyris sepultura testimonium reddunt. Nunc tantum superest, ut ipsa Acta preeto subjiciamus et consuetis annotationibus ittustremus.
/lcis

gnus glorificabat Dominum dicens Gratias ago Domine, quia sicut visitare dignatus es tres pueros in camino ignis, et liberasti eos ab incendio ignis, ita et me servum tuum hberare dignatus es. Fuitautem in camino tres dies. Post diemtcrtiura jussit praeses nperiri eaminum, et invenerunt eum
:

tibi

illsesum.

4 Tunc prseses furore repletus, jussit iterum 7 bisttcaminum succendi multo amplius, quam ante suc- '*""census fuerat. Statim autem Spiritus sanctus in co- '""
(

ACTA
Collectore Petro

lumbae specie descendit de caelo et pressit ignem. Erat autera flamma divisa in duas partes, et non contingebat eum, nec contristabat, nec quidquara
molestiffi

inferebat. Post

quinque vero dies jussit

vel ossa ejus

Calo Domini-

pra?ses iterum aperiri

cnminum, ut
:

inveniret. Venit illuc multitudo militum, ut vide-

cano

ret,

quod de eo factum fuisset

et

audieruntque

S.

Mag-num psallentem

Ex

Ms. Codice de

Vitis

Sanctorum.

laudes dicentem. Stupenicti vero reversi ad prssidem dixerunt ei Domine

:

parL 2fol. 87.

Snnctns

Dcus Audienshoc pneses miratus est quod F tanta flamma igrnis non Isesisset eum, et ait ?orest

prjeses,

hic

homo non

est

magus; sed

ejus mag-nus.

paganit
comprclitnftfl

Mag*nus
gom
bns

sitan mag-iai ejus prasvaluerunt; et aitad ministros

b

paTentibus Christianis doctus lefidem Chrislianam, vita decedentiparentibus cjus crescebat in fide Christi
et
,

ambulans Inprseceptis
aine querela,
et

Adducite eum ad mc. Aperientes autem militescaminum, viderunt quasi millia multitudinem Ang-elorum oum multa g-Ioria, quos Christiani frasuos
:

ot justificationibu.s

Domini
:

tres viderunt.

Erat autem S.

intendens in

olum orabat Do-

medio

minum. Tunc vonit vox de caslo dicens Serve meus Magne, noli timere, quia ego tecum sura. Tunc inulti de populo Christiano audientes hanc vocem gavisi sunt vehementer. Pagani vero apprehendentes miserunt eum in oarcerem. Nam diebus Aureliuni Impcratoris persecutionera Christianis facientis, decretura exiit in universo orbe
a. ut Christiani idolis sacrificarent, et qui contenipsissent divcrsissuppliciis punirentur. Fuit au-

fornacis, et gloriflcabat
:

Magnus sedens in Deum. Dixerunt

'

milites Magne, egredere foras; vocat te praBscs. Egrediente autem eo recesserunt inde angeli. Cum autem stetisset Magnus ante praesidem, dixit ad eum. Quid est, Magne, quod

autem ad eum

proevaluerunt magiaa tuae, ut non te lederet quomodo autem exstinctus est, dic mihi, et nihil te noceo, sed jubeo te dimitti. Sanctus Magnus respondit Ego feci per virtutem
sic
:

ig-nis

Domini mei
:

tem

B.

Magnus

in

carcero diebus quatuor.

Tunc

flectens grenua oravit

dicens Domine Deusomnipotenspatrum uostrorum, exaudi raescr:

Dominum

vum tuum,
rueus.
tutitur prtt

et

uc dereliuquas

Jesu Christi signum Crucis, et ignis extinctus est a latere meo. Tunc prgeses ait ei iterum Vere dic mihi; quomodo maleficia tua extinxerunt tantum ignem. Sanctus Magnus respondit
;

rae,

Doraine Deus

Deo meo, quia non sum maleficus,

stianus.

Gratias ago

sed Chri-

eum de carcere etstareante tribunalsuum. Etcura adductus fuishffio

2 Post

jussit prseses educi

set,

ait illi

prscses
:

sacrifica Diis.
tibi

guus rcspondit
dico
tibi,

Jam semel

Sanetus Madixi, et iterum

et

eum

5 Tuno Alexander prsses dixit ad prspositos ri ., venatorum Adducite mihi feras diversai, qua,
:

consumant.

Tunc

venatores

fecerunt
in

ut

firotib,

quia Christianus sum,

dixerat, et introduxerunt B.

non

Mag-num

amphi-

sacrifi-

theatrum,

A theatrum,
a

DIE DECIMA NONA AUGUSTI.

et

dimiserunt
in

ei

currens stravit so

ursam pessimam; quce

719
:

terram, et lin^ebat

magnum

et

currens exi?l* f)d collum \ livit ejus, et nmplexusesteum, etlingua sua extergebat sudores de facie

mn

pede^juT

malcficum ietum de medio nostri

ei

^o P ardum,qui

coingentes lapides lapidabanl eum, quousque facerent montem super eum, ot statim putaverunt

et

m.

*"*ln " ra

ejns Videns quia nihil laderent corpus ejus D ra> cepit venatoribus, ut per dies multos caperent leonem ferocissimum, ut vel sic consumeret Martyrem Chnsti. Mox eo jubente comnrehensus est a venatoribus leo mirffi magnitudinis, et productus ad civitatcm et nuntiatum est

hm

prffises,

eum jammortuumesse/et unusquisque ad suum reversnsestlocum. Post modicum facto silentio, surgcns B, Magnus illa>snsbonedicebat Dominum

"'

U statim
g-ne,

de cffilo facta est dicena Veni Mautcongaudeas cum fratribus tuis sanctis in paradiso, devictis omnibus colluctationibus ini:

vox

mici, ct suscipiet

te

unmanisslmus

quod valde leo aleretur in cavea. Prsses autem nimia le&titia est gavisus, etprascepit leonem illum sancto Martyri dimitti quem cum non statim mmistri dimitterent pras timore,
;

prsesidi,

que

te

Sphitus sanctus, deducetDoraine

ea, quas

nedicens

Deum

requiem sanctam. Tunc B. Magnus beet

gratias ag-ons dixit

Deus, ne statuas
intulerunt mihi
pace.

illis
;

peccatum secundum
dixisset

sed suscipe

venit

animmn meam

in

ille

leo et

descendit in civitatem rug-iens et fremens, et nullum hominum laesit, sed festinans ampbitbeatrum patentibus seris ingressus est. Et respiciens

eum

sanctus Mag-nus dixit propter te moras patior.

:

creatura Dei, ecce nunc Hsec eo loquente, amphitheatri ostia ab angelis clausa sunt, et nullus potuit inde effug-ere , et impleto amphitheatro

[spiritum] emisit. Christiani autem rapuerunt corpus ejus, et posuerunt in sarcophago novo. Passus est autem in Caisarea Cappadooiaj sub Aureliano imperatore, et Alexandro prieside i Kalendas d Septembris.

Et

cum

haec

ascendit leo in populum, et laniavit multitudinem paganorum. Solus autem praeses cum officio suo c

ANNOTATA.
orbem
quse per universum E pugnat cum testimonio Lactantii vel Lucii Cxcilii, qui in tibro de Mortibus persecutorum cap. 6 de eodem imperato?*e
a hic facta dicitur,
:

remansit illaesus. Hoc autem fecit Deus per orationem servi sui Mag*ni,ut illius passio compleretur. De populo vero laceratione facta est effusio
san<ruinis

Hwc decreti promidgatio,

lissimus judex

Post haec

magna, et nec sic conversus est crudeDeus enim induraverat cor ejus. praacepit B. Magnus leoni, ut ad pro:

sic scribit

et prfficeps,

Aurelianus cura esset natura vesanus quaravis captivitatem Yaloriani meoblitus

sceleris ejus et pcena3,

minisset

tamen

bi

frttstra

objicititr,

prium reverteretur locum. 6 Vocavit autem praeses S. Magnum et ait ei: Audi me et sacrifica diis, sicut ab imperatore praeceptum est, ne deficias variis cruciatibus. Sanctus Magnus dixit Hypocrita et communicator daemoniorum, non tentabis servum Dei, quia Deo vivo,
:

iram Dei crudelibus factis lacessivit. Verum illi ne perficere quidem, qute cogitaverat, licuit; sed protinus inter initia sui furoris exstinctus
est.

Non-

ad provincias ulteriores cruenta ejus scripta pervenerant, et jam Coenofrurio qui locus est
,

dum

Thraciae,

qui regnat in
linquet

caelis, servio, et

numquam me

dere-

dam

cruentus ipse humi jacebat, falsa quasuspicione ab amicis suis interemptus Potuit

Dominus Deus meus.Haec dum diceretad praesidem beatus Magmus, iratus prseses nimium
ei
: ;

Audi Mag-ne, leonem habeo ferocissite laniandum dimitti jubeo, et si non sacrificaveris diis, ab eo confringentur ossa tua. Sanctus Mag*nus respondit Ego non sacrifico daedixit

mum

ad

tamen S. Magnus sub impcrio Aurcliani martyrium subire, quamvis hoc generale imperatoris edictum nondum in Cappadociam pervenisset nam facile fieripotuit, ut ad mortem damnaretur ab atiquo prteside vet proconsute, quiapagani religionem Christianam in imperio Romano vetitam sciebant. b Alludit auctor ad verbum Gnecum dizoXhj^i ut clarum vel oLTtolKivi, quod perdo significat
,

.-

moniis, qui habitant in te

sacrificant daemoniis, et

scriptum est enim, qui

eradicabuntur.

non Deo

Tunc
dium,

indig-natus

praeses surrexit et abiit ad sta-

et proecepit venatoribus, ut leonem dimit-

est.

terent super

eum;

et ita

fecerunt. Beatus vero

,

c Officium hic

sumitur pro ministris, ut ex p

Mag-nus deambulabat in medio amphitheatri

respiciens in ceelum gdorificabat

et

Deum;

et

cum

juxta eum venisset ct osculabatur eos.

7 Videntes

leo, projecit se

ad pedes ejus,

autem populi, quia non lasderetur a injuriis coeperunt sibilis, et vocibus suis [ac] leone, Tolle dicentes vexare prjesidem , clamantes et
:

sensu patet, et sxpe alias diximus. d Primo Kalendas, id est ipsis Kalendis Septembris, ut hunc loquendi modum alibi explicuimus. Sed ob rationem in Commentario prsevio attatam secuti sumus Petrum Equilinum, qui martyrium hujus S. Magni Cappadocis hac die collocavit.

9i

DE

Augusti Tomus IIL

720

ACTA SANCTOKUM
D

DE
J.P.

S.

ANDKEA TlllBUNO

AC SOCIIS MARTYRIBUS

COMMENTARIUS PR^VIUS
I.

Publica eorum veneratio,

nomen

S.

Andre confusum,

Acta,

Martyrum numerus.
SuiftUximiaho.
i emorui,

I!

sit memorabile, quantaque apud ^ ^ posteros manserit in benedictione, testantur affatim monumenta antiqua, quse ad nos usque de illis sunt transmissa. Incipiamus a Fastis Grwcis. Typicum, quod sub S. Sabbce nomine citatur, meminit hoc die Sancti martyrjs Andrese, ducis militaris, ac sociorum bis mille quingento-

V rum quam

omen hujus celeberrimi Martyris ac

socio-

advcrsus Per&as, et Christum invocasset, in fu~am socios egit Persas, et post insperatam victoriam Accusati vero apud suos ad Christi fidem pertraxit.

Antiochum, taraquam rei judicio, coram ipso adfuit et ipse quidem in lecto ferreo ignito stitere extensus; sociorum autem ejus e quadratis lignis manus transfixi sunt clavis. Deinde autem ex aliis
:

nonaginta trium. Menologium Sirleti sic Natalfs sanctorum martyrum Andreae, ducis exercitus, et sociorum duorum millium quingentorum nonaginta trium, qui Maximiani persecutoris tcmporibus delati apud Antioehum ducem exercitus quod cssent Christiani, perseverantes in

rum

et

mille, jubente Antiocho, e regionis finibus exacti quos ubi instruxisset Sanctns, ad Christi fidem ad:

habet

duxit.

Eem

ubi comperisset Antiochus, eosque si,

mul cum his, quibus prreerat esset insecutus, omnes ense interemit, oraniuraque postremum Andream, illustrem Christi martyrem, et inter athle-

Christi

confessione

ense

percussi

sunt.

Eum,

dem cum

honorifico

nomine megalomartyris

nec non eosdem numero socios signant Mensea magna impressa, ac sequentes illis accinunt versiculos
:

''Effnqfffi r^./jOrlr

airj.aTW

'kip.vac,

oyj.o;

2ot

:m

ncLpouiTYitfcwTi

Aiuwxg vrSaTtav.

'Evviat aaX oescdrcj)

rauov 'Avtfpsou xj/ijy. Aapttpov.

te dedit

Truneata rivos sanguinis pro

baa.

Turba hreo, aquarum, Christe,

oui rivos

da-

fama celebrem. Quam memorabiie hujus nostri Megalomartyris seu magni Martyris nomen est apud Grgecos, tam celebre etiam est apud Latinos, antiquissimis utique acprimse notse Martyrologiis inscriptum. Nam Usuardus hac die ita eum refert Natalis sancti Magni, seu sancti Andrese martyris, cum Sociis suis duobus milibus quingentis nonag-inta et septem. Ad quam annuntiationem ista jampridem in Usuardo a nobis edito et illustrato observata sunt Andream apud Grrecos inclytissimum megalomautyrem Martyrologi nostri Latini
tas
3
:

Cchbre
ittm S.

et-

An-

tlrcx ac

Socc. nonien

Nona

poflt

ilccimam

collum

Andrere abscidit

verosimillime ex Graeca appellatione

binomium

fe-

ensis.

C Censeo altudere poetam ad genus martyrii, et ad salutarem fontem de qito vide Acta num. 11, 12 et 13. Dicta Mensp.a pecutiarem ac solennem
:

Magnum prout apud nos

cerint

seu Andheam. Sic eteuim Beda, editus est, et ex eo Rabanus, Ro-

faciuntdeS. Andrca memoriam in Offwio sacro hujus diei condiio etiam Canone in hohorem
,

Sancti, cujus ksec est acrostichis

"TuVQl$ XpOTU
Ott,

'AvtfpEa, loy.TY^XTa.

Lnudes
cfogUwi.

tu;is,

o Ductor Andrca, cano.

Porro hodierni nostri Pugiles in variis aliis Fastis sacris memorantur etenim in Kalendario Ruthenorumapud Possevinum fitmentio S. Mart. Andrea in Menvco Chiffletii'Avdpkov SpaT^aTou, Andreaa militarifl Ducis Martyrologium Arabico-jEgyptium ac Ms. Taurinense cum ipsius tum sooiorura in genere meminere; quorum numerum determinat Menotogium Stavo-Russicum Sparwenfeldianum eodem modo, quo Typicum ac Menologium Sirteti. Synaxarium e Menologio,jussu Basilii imperatoris collecto, post hunc titutum, Certamen sancti megalomartyris Andrea
2
\ :

manum parvum, Ado, et, cujus jam verba dedimus, Usuardus. Melius fortasse legissent, magni F Andre^e neque enim vcrosimile puto, Martyrologos nostros Andream tribunum militum cum Magno episcopo Anagnino confundere voluisse. Hanc observationem de duplici nomine eidem nostro Martyri perperam indito, inferius confirmare conabimur. Habemus interim ex dictis
:

quippe cogit omnes illas annuntiationes huc integras transcribere) magni nominis martyrem fuisse S. Andream in Ecclesia Latina. De Wandelberto postea agemus. Martyroiogium
(nihil

Romanum modernum

ita

de

illo legit

ac sociis,
:

quorum tamen numerum non determinat

Cilicia natalis sancti Andreae tribuni, et

In

Sociorum

militum, qui victoria de Persis divinitus adepta,

ad
ri

sati,

conversi, et hoc nomine accusub Maximiano imperatore in aug-ustiis Taumontis ab exercitu Seleuci prsesidis trucidati
pudladnos

fidera Christi

militire

Dueis, ao sociorum ejus, ponit

Actorum

sunt.

compendium, cujus textus Grtecus excusus datur ad catcem tomi mensis Augusti, Latine autem sic sonat Erat hic, imperante Maximiano,
i
:

Dux militum
aniverBo

in orientali reg-ione

militum Bgmini
aliis

quam uua cum

militire

snb Antiocho, qui prcaerat. A quo postducibus missus esset

4 Quia vero circa annuntiationem apucl Galesinium nonnutla mox erunt notanda, illam quoque hic prsemittere visum est. Sic igitur

sonat

Cajstireaj,

sauctorum martyrum Mag-ni

Andreae,

et

ta

Sociorum, qui bis mille quing-enti et uonaginseptem, cum leonem conspexissent in homin es

, :

DIE DECIMA

nes n

NONA

fide

ATJGUSTI.
tenebat
etc.

alienos sajvientem
milllslI eU 1^1

721

adml.abil.tate commoti, ad Christi f3rtem se con

n i pedes

etp,o s :;!, t :; m

;!,r

mr. Magnus vero lapidibus obruitur Annuntiatio hmc convenit S. Magno, cujus martyrium plurtbus describit Petrus de NataUbus hb. 7 cap. 76; quo tamen cum nullum de S Andrea mvemam vestigium, mirum mihi accidit ipsiusnomen intrusum legiin dicta annunttatione Sed res hxe pluribus tractatur apud nos hac die qua de sancto Magno Cappadoce

narrationem Latine exstare apud Laurenhum Surium, ac Symeoni MetaphrasWc ibidem tnbui.ut modo indicatum est. Sed nullum ejusdem vestigium invenioapud Allaiium in Diatnba de Symeonum scriptis apag. \U, ubi Vitas enumerat, quas tamquam Metaphrastas propnas signat. Consule qitx dicta sunt tomo nhujus mensis pag. 719 de Actis S. Eupli martyri*. Habemus etiam exemplar Grsecum in nostro codicei Ms. 194, cujus exemplaris titulo prsenotantur.
re.

mperium "^hanc
''"<

Observat Lambe-

MCIo*E
J
I'

turpag.

de hallucinatione Martyrologorum superius indicata et hic pluribus refetlenda tractabimus e qua videtur originem traxisse Galesiniana.
;

717.

Nunc

agi-

Eadem
ft_a/-7-Jpi&v

in

Ms. Ca?sar.

15

paff. 221

exsta-

Atiud Grsecum apographum asservamus hoc

:

titulo

?ov txyiov

^.<xf,Tvooz

tov Sccer^Aarou,

Saltuvinatio corrirji-

Et ea quidem
,

est

duplex; altera in eo ver;

ex cod. Amhros. N. f. n. 152, sicut additur in eodem apographo. Incipit Tw hav^rw 'AvJpsav
:

-h-j

o-Tua.TY~ha.TYp.

satur

tur.

quod

suum,

S. Andreaa addiderint nomen non Mag-ni videlicet altera incertior priore,

Mirahilem Andrcam exercitusdu:i01

:

cem
7

etc.

quod alicubi

Baronius anno Christi

forte S.

Magnus

collectionem hi- eorum

,

aliter annuntietur

quam

debeat, uti

moxreferam. Adpriorem quod

attinet, prseteritta, qusepauiio antepreemisimus,

hscc addo ad majorem illorum confirmationem. n Baronius in notationibus hac die xix Augusti ad annuntiationem Martyrologii Romani Andrea? Tribuni et Soc. De his, ait hac die Usuard. et Ado; licet Andream cum S. Mag-no confundant. Hunc errorem etiam castigat Lambecius Commentariorum de bibliotheca Cxsarea Vindobonensi lib. S pag. 202, ubi occasione versionis
; ,

Latin<e
drese,

et

exordii Actorum

S.

Andreee, ac socio-

rum apud Surium

hac die, Martyrium S. AnDucis exercitus et sociorum autore Symeoue Metaphraste. Vocatur autem hic Andreas rtiam Magnus etc, sic scribit:B.oc non est intelligendum de nomine proprio Magni quippe quod S. Andreas Stratelates non habuit sed tantum de titulo M-ya/oy.aprupcr, sive magni maiity,
,

storicam Actorum intexuit qua_ quidem ait ibidem num. 5, g-ermana noscuntur. At bona Eminentissimi Cardinalis venia, non paucx occurrunt difficidtates quee illis incommodant. Nam primo, ea non esse exarata a scriptore contemporaneo, illud est indicio, quod in principio illorum dicantur ista Perseoutio quffldam magrm contra Christianos commota est Erat tempoTe illo Antioches quidam Et inferius Celeberrimus Martyr vocatur Sanctus. Postea vero sequitur Statim autem, quemadmodum sanctus Martyr precihus suis postulaverat, locus in quem venernndus sanguis ille Martyrum defluxcrat, fons quidam effectus est omnig-cnarum agrotationum sanitatem affercns, quid fons ad hodibrnum usque diem gratiis reduinlnt. An illa au, , :
.

r_,

illi in hujus narrationis inscriptione Graeca honoris causa trihuitur. Pcrperam igituret absurde Adonis archiepiscopi Viennensis Martyrologio die xix Aug-usti legitur Natalis sancti Maoni seu vocatur sancti AndrE/E etc. Merito itaque ista

ris, qui

oratio synchrono conveniunt? Secundo accipe qua dicit, Domine Dous preces. eorumque omnium, qui mei peccatoris. omnihusque his qui necessitatis mecura sunt nostra, qui suraus indigni, nomina intempore
ctori
S.
,

Andrese, in

vocaverint, prasta petitiones

illas,

quas ad salu-

tem pertinent;
g-erint,

autem hic Andreas etiam Magnus, omissa sunt in editione Surii, anno 1C18 Coloniee edita. Hsec de errore isto. In alium forte lapsus est Wandelbermanipulo videtur tus, dum eidem Martyrum Magnum Cappadocem, cui aliam adjunxisse S. Sic martyrii pal&stram supra assignavimus.
enini canit:
coruscant Mag-nus et Andreas quarta denaque quing-enti comitantur, Septem nonag-inta et

hunc confuquo loco humilis sanriat illic curationum guis noster effusus fnerit fons etc. Oratio, inquam, itta merum est episodium, cum a nemine potuerit audiri nisia soquibus per tempus non lilis ipsis Martyribus aliis referre. Accedit eo, quod non sacuit eam
quique
.

ad locum

eos

proteg-e

et

j.

tis

videatur consentanea humilitati Christianas

S.

quse in Martyribus elucere debet. 8 Tertio, mirum etiam videri potest,

An- examen

Quos
tur.
Aeta

sequunpariter Sancti simul his bis mille

.

dream, Christi fidem amplexum , prxlio 2tni, quin immo pluribus, prout apparet, sese expoobtinuisset baptisuisse, antequam petiisset atque

exemplana. LambeVaria sunt Actorum 201 et 202 unum affert hoc cius loco citato pag. T^ fep Apipf A0/W titulo ac principio
6
: .
%

smum.Audiantur Acta
resvelut rosa

Inter idolorum cidto.

florehat inter spinas.

fidelissimus

y {

xi

2rpaIvWov atyalo^oTvoo^ 'itftatw

rnUrovM rw
6 0-tto-

w ^ uh^Btnm

di

"

Hic.Jesu Dei servus et martyr Andreas.. adversantium bellorum hostes sti opem assecutus strenuis facinosuperabat, et multis egreffiis ac
Chri-

m^tvov frnlim 1VW

^P'*
due.s

contra Persas tpsi ribus excellehat. Bello autem graeos solos, quos manifeste ctelestis commisso, habcns, oppositis hostitia ei desi&navit, secura rongresintulit. Jam vero cum essct

bus pnelium
surus

_j: * \

.____._

<mr

nem
exere,

hostibus, eorum ingentem arffnmentum suis militidivinaj cognitionis

cum

multitu.li-

Sosi
tnT
et

mjni-n.arty.is Andre*
bis rollto

bin proposuit

nondum enim

Christi

Dei nostn

um'eum

eo

quingentorum nonag.nta tnimphssperemptorum. Temporibus

w* illustrem de hostibus ipfide donati fuerant: 5 deportarunt. Sequitur postea S. Ansisvictoriam ignito lecto <Tneo,soconfessio, cruciatus in
drete
t

^Sr^ur^tioebus.superstitio.n

etc, quibus tandem ciorum militum supplicium tum militum subditur baptismus cum ipsius

SS

ibidem tune ord.ms nnaddictus homo,

auem *

Tarsensis dicuntur suscepisse a Petro urbis

episcopo

,;

722
ilCTOfit

DE
posquam
eo

S.

ANDREA TRIBUNO AC

SOCIIS MARTT.

episcopo,

J.P.

clam discessissent. Nos interim ex diclis concludimus, in hujusmodi Actorum historia non tam relucere sinceram narrationem,

D
II.

quam
ille

Tempus

martyrii

expensum
Notattoni
/cnijinris

Grscculi scribillatoris

quisquis

demum
qitcT

fuerit,

compositionem incommodis,

inferius proponentur. Vide Annotata.

Atartyrum

Nmnerus sanctorum Martyrurnnon ponitur

GrtVcos ac Latinos. Hiquippe
bis mille

Cursurn, inquiunt Acta, martyrii sui beatissimus Andreas cum tota sua forti et a Deo electa
phalang-e perfecit decimo nono die mensis Aug;usti, die Dominico. Littera G, quse hic est littera diei xix Augusti, non invenitur tamquam littera Do-

eoftftu ntoilo (ipud

exstitisse itlos

memorant

quingentos no-

naginta septem,ex prsemissis supra num. 3; Martyrologium liomanum non signat numerum in cujus determinatione Fasti Grseci num. i citati fere cum Latinis antiquis consentiunt. Acla nullum quidcm etiam numerum determinant scd tnagnus fucrtl necesseesl, ciitu ingentem /V/-sarum multitudinem debeliarit, et Andreas cura tota sua forti et a Deo electa phalangre, uti toquuntur Acta, martyrium sit consecutus; quam:

minicalis signata ad nostrum propositum, nisi anno 293 et 305 unde consequens est, ut secundum Acta innecti debeat martyrium iltud anno
;

alterutri.

Si autem anno 305 id afpgas, satagenut dictus

dum est,

annus componatur cum modo, quo Maximianus Martyres tractari jussisse fertur in Actis, et cum reliqua eorumdem Actorum rebus ibidem ita expositis, ut dictu difjiciie videatur, eas accidisse tempore persecuiionis geserie,

vis illum militcs

quidam ex iis, qui cum ipso fuerant..apud Antiochum detulcrunt quod Deum
,

..

confiteretur

et celebraret

qui

in

cruce

suffi-

neralis Diocletianese Adde, quod memorent accidisse palmam martyrii quando erat beiium iitud
.

xus fuerat. Verum quo pacto tantus cohseret numerus cum Eusebio qui Ecclesiasticse historise
,

contra Persas

quo a

S.

Andrea ejusque sociis

a Valesio Postquam

4pag. 296 hsec refert dux Eomani exercitus nescio quis (intelligo Maximianum Galterium ) Christianos
editie lib. 8 cap.
. .

insignis victoria relata de ipsis fuit : unde fit, ut tempus martyrii pendeat a tempore istiits bel- K

milites persequi

ag-gressus,

eos,

qui in exercitu

merebant,

lustrare

coepisset

ac

recensere

et

secundum Acta. Baronius ad annum Christi num. i Diocietianum imperatorem cum suo collega Maximiano tunc triumphasse de Persis affirmatiet ibidem num.%. Porro, ait enituit
li

301

Christianis liberam

eligendi potestatem
vel
:

fecisset

in bello Persico eximia virtus Andreae tribuni mi-

ut vel imperatorura jussis obtemperantes honoris

sui

litumetc.
11 Sed Pagius ad dictum annum num. 2 iltum triumphum cetebratum affirmat anno cccm, quo Lactantius lib. De mortibus persecutorum
inActie
si( nHlx J

gradum

retinerent;

si

parere nollent, ho-

complures regni Jesu Christi milites nominis illius confessionem seculari gloriae ac felicitati, qua fruebantur, absque ulla cunctatione prsetulerunt. x quibus pauci adraodurn (In Gneco est el$7reu kou fourepog, id est, unus et alter) non modo dig-nitatem, verum etiam vitam amittere pro defensione pietatis su,

nore militisB nudarentur

cap. 17 se tradit. bitus

Diocletianum Romae Vicennalia celebras-

Nam cum

fuerit, ut

triumphus ille Romse exhiEusebius in Ohronico Eutro,

pius et Cassiodorus testantur, et ante annum cccin post victoriam Persicam Diocletianus Romae non
fuerit
esse.
,

stinuerunt

cum

is

insidias, parcc

adhuc

qui relig-ioni nostrte struebat et raro sang-uinem quorum-

liquet eo anno

triumphum hunc actum

Presetrea triumphos

cum Vicennaiibns
fuisse,

et id

dam

fundere auderet, Verum ubi apertius se ad bellum aooinxit, dici non potest, quot et quantos
Christi Maityrcs in

g-enus festis de
dilatos,

more exhibitos

szepeque,

atque urbibus passim cernere licuerit, post famosum videlicet edictum contra ecctesias propositum Nicomediee, de quo cap. 5 meminit idem Eusebius. 10 Si itaque Pugitum nostrorum martxjrium
locis

omnibus

ad iltam crudetissimam persecutionem, qua in omne genus hominum a tyrannis ssevitum est, textus Eusebii non crearet difficultatem; sed cum eo usque non videatur differendum, saltem secundum Acta,prout videticet ea nunc exstant non videmus, quo pacto satis commode adverba Eusebii responderi queat. Diximus, saltcni seoundum Acta etc, qu&S. Andrese ac sociorum militum cwdem narrant accidisse post betlum Persicum circumstantia vero illa fortasse adjecta fuit a non satis cauto exornatore Actorum, qu.v atiunde non sunt magnx admodum auctoritatis. Quidquid sit, nos ingentem itlum sociorum Martyrum numerum, in Grsecis
;
:

di/ferre ticet usque

hoc anno de persecutione Christianorum promul- E g-avit edictum, sed tantum in milites ssevitum. Quare martyres, de quibus Baronins , ante annum ccciu passi non sunt. Alii Martyres isti huc non spectant, sed S. Andreas cum suis militibus, quorum martyrium ex jam dictis apad Baronium, ac criticum ejus, consummatum sit anno 301. 12 Sed quo minus eorum adstiputemur sententim, obstat \\ Pax iuter Komanos et Persas jam

non semel insinuavi. Qnare licet pax Komanos et Persas jam ab anno ccxcvn sancita fuisset, tamen triumphus de Persis anno tantum cccni actus. Et nonnullis interjectis ad anni 301 numerum 2, quos e Baronio citabam, et seqq. observat ista Diocletianus nullum
inter
,

"pponunlur

pariter ac Latinis Fastis consignatum, retinquimus in antiqua sua possessione, ita tamen ut,

Martyrologium Romanum secuti, eum in tituto ante hunc Commentarium nostrum non determinaveriwus. Nunc a numeroMartyrum pergamus ad tempus martyriu

Mititum martyriumdifferridebeatadannum Christi 3U1? Cur Pagius secundum sua principia iltud non pomt citius, cum anno 298 mititum persecutionem affigat,dicens ad eumdem annum num 2

ab anno ccxcvn saucita fuerat, xtti modo fatebatur Pagius,Persis videliceta Gaterio c&sare tunc victis, ex eodem auctore ad istum annum num Qetl. Cur ergo sanctorum nostrorum

secutio adversus milites hoc anno inohoata ut recte Prosper in Chronico. Sicut ig-itur persecu tio ^eneralis in ipsis

Per

atriusqueAugusti^emo

de Dwcletiano et Maximiano Hercutio) Vicennahbus ccepit; sic et ejus qua>dam velitatio in utnusque Qumdecennalibus. 2.

est

Cum

dicant

A-

cta

cto

mm.
um

D1E DEC, MA
2
:

Tempore

NONA AUGUSTI
Dioclehano
art.

illo

rum copiarum
be

accidit, ut

Antioehum suscitaret cumque belium Ulud S. Andreae ab Antiocho demanZ tum fuerit, non utique ex dictis post annum 297 quo pax inter liomanos et Persas
;

idmu

para q uffi dam fines transiliret

p erai M
et

723
*tCTwli
I.

9pag.*\. Quia vero plane supervacaneumjudico, alterutrum e duobus, qu<e apud mesunt, Grsecis exemptaribus supra indicatis in

B.

Latinum

convertere, exhibeo

nam

sancita;

stmare usque ad annum Christi 301 ? 3" Cum demque hic annus componinon possit cum ratione temporis, quo martyrium accidisse memorant Acta nimzrum decimo nono die mensis Augusti, die Dominico, sicut supra observatum est mehus quidem nobis videretur, Actain hocdefendere,et erroris non condemnare,si probabih ahquo argumento eo non compelleremur. Est autem illud
,

cogitilhus ac sociorum martyrium procra-

quil

ACTA
Metaphrastce adscripta
edita.
et

apud Surium

Imperatore
persecutio

Maximiano,
praecipue
illo

homine valde
contra
in

impio

Cafuti.

qmedam magna
autem

Christianos s
miltit faeitt
belticit
i

difficulta-

13 Theodericus Ruinartius inter Actasincera a se vulgata pag. metseqq. editionis pnmse, exhibet Acta S. Maximiiiani
et selecta

commota
riae.

est,

regionibus Sy-

ris

in quibus prseter alia

marty. anno Christi 295

quarto Idus Martii eum impellentia ut miiitix nomen daret, dicuntur ista Maximilianus re:

Antiochus quidam, superstitioni plurimum deditus, militares ordiues sub lmpeno suo regens qui propter idolorum insaniam, contra pios homines furorem acrem spira:

Erat tempore

to-

rui

bat.

Sub eo

viro

quem Antiochum nominatum

mea ad Dominum meum est. B Non possum sseculo militare. Jam dixi Chri:

spondit

Militia

diximus, multi tribuni militares ejusdem erroris participes numerabantur. Inter quos velut rosa
florebat iuter spinas,
et

stianus sum. Dixit Dion proconsul

In sacro coet

inter graveolentes odo-

mitatu dominorum nostrorum Diocletiani

Ma-

res fragans aliquis vapor, fidelissimus Dei

servas

ximiani, Constantii et Maximi, milites Christiani sunt et militant. Quomodo igitur, si anno 295 milites Christiani fuerint inter turmasMaximiani et in aula ejus, quomodo, inquam, in Milites

et

martyr Andreas

qui

latuerat

quidem antea,
propter ardenet

sed postea manifeste

apparuit. Hic

tem zelum atque pietatem, magni Dei

toris nostri

Salva-

nostros Christianos anno Christi

est ?

Wsub Ma-

Jesu Christi opem assecutus, adversantiura bellorum hostes superabat, et inultis egreg-iis

ximiano ssevitum
tis

Accedit eo, quod non saesse exsecutioni

ac strenuis facinoribus cxcellebat.

,

verosimite videatur, tyrannidem persequendi

Christianos a solo

Maximiano

mandatam,
rit,

nisi post victoriam, quee

anno 297 de
ejus infla-

Persis relata fuerit, quseque

libet.

animum

cristasque ejus erexerit ad

audendum quidEt vero contextus Actorum S. Andreaa non

Tempore illo accidit ut Porsicnrum copiarum pars qusedam fines transiliret, et bellum adversus Autioehum suscitaret. Quoniara ig-itur repentina hostium incursio, et eorum multitudo non mediocriter ipsum perturbavit, Andrea? tunc tribuni a militarem peritiam et streuuitatem re2

l,rltnm
,-<<i\tnit

s cr "
i'i
i

101,

tunc temporis rem gessisse in Oriente et extra tempus belli Persici videtur semper egisse suas partes lllyri-

obscure insinuat,

Maximianum
:

cordatus

illum

ad

consuetos ordines accersiri

forti
:

jussit, bortans

eum, ut
quffique

auimo
,

esset,
,

utens

autem
dinis
et ei
,

his

sermonibus

Ture

inquit

fortitu-

cum

versus,

cum apud Lactantium

lib.

De morti-

facinora

bus persecutorum cap. 18 dicat, Jam fluxisse annos quindecim in Illyrico vel ad ripam Danuvii, quibus relegatus cum gentibus barbaris luctaret,

qui sceptra

imperii teuet
;

adversus hostes et mihi raaxime nota ,

,

sunt, et

g-nitatis istius

cum
C
propter quas

alii

intra laxiores et quietiores terras delica-

hoc

et
,

mitto

manifesta quapropter ct dig;radum sortitus es. Itaque magnuin repentinura bellum b fortitudini tuffi comut per praesentis certaminis occasionem ,
1

admodum

te iraperarent.

14 Atque hse sunt difficultates, quee in figen-

tnartyrmm

d lempore martyrii sese offerunt. Quandoquidem modum verQ nQn es t m ihi promptumsolvere hunc
saltem inhc-erendo Actis, satius esse duxi
scindere, et nere cum Actis sub

torimiano

eumdem Pugilum martynum ponostrorum

Maximiano, sub quo etiam Martyrologium Romanum, non deitlud signat Dixi saltera terminato ejusdem martyrii anno.
:

ad gloriam tuam superiorem major cumulus accedat. Hos cum audisset sermones optimus Chrinon armis aut non copiis sti miles Audreas, macurribus , sed solo praipotente Deo fretus guum illum Gedeouem a^mulatus est, et paucos quosdammilitesad ejusmodi aciera assumpsit. Eos
, ,

euim

solos,

signavit, secura

quos mauifeste caelestis gratia ei dehabens, oppositis hostibus pra3-

scriptorhainhfErendo Actis nam si eorumdem melioris notse, illaque buerit ante se documenta
ita

lium intulitc.
3

Jam

vero

cum

esset congressurus

cum

hosti

iii.

inierpolatione, ut transformarit ornatu ac superius expensa ad istam causam incommoda cur iempus marty sintreferenda; tunc non video, persecutioni Diociehanem rii innecti non possit atque adeo anno ;<e cur non item diei Dominico, imperatona videhcet illa vulgaris 305, post abin5 et num. S) qux edfcta (Vide Acta num. Christianos prodiere cur deanno 303 adversus nequeat illud acctdisse denque cum Actis dici propw Maximiano, nempe ven ac fmperatore qux ante dxinteiligendo,

bus

eorum ingentera

multitudinem
fide

divinu;

co
;

et itlitttrrm

tb itlin viclO1

gnitionis

argumentum
illis

suis militibus proposuit

riam
tat.

r/jor-

nondum
tuuitas,

enira Christi Dei nostli

donati fueconcilia,

rant. Hiec igitur

cffilestis

cnarrabat: Praesens opporcognoscetis

,

et divinai cognitionis

trix nobis erit:

statim enim

quoii
\<-rus
ter-

sunt dii geutium vere dtemonia

quodque

Deus ille est, quem ego colo, qui ca^lum et ram etfecit. Ipse igitur cum omuia possit, opem
affert iis
,

qui

eum

invocant

eosque fortes

in

^ZmnZmcmar dumtaxat fuerat; quamab anno M etum

aualcum
adjectojam tum
uti

ZSs

imperatorem

facit terga \vrbello efficit, et hostium cohortes ut videtis, hostes ipsi e regioue En igitur,

tere.

mToimperatoris,

tZLGailum

legUurapud auctorem neotom.Un Hisiorim imperatorum

innumerabiles et nonobis sunt oppositi copiis sed , agite , errorem idolorura bis validiores; raccum una Deum , qui vere Deus
,

oraittentes

est

1U
*\ SlRlO.

ACTA
invocnte
,

S.

ANDKE.E TRIBUKI AC SOCC. MARTT.

ipsofl,

est,

ac statim vidcbitis hostes

Ilaec ille

velut

fumum quemdam

bis deficicntes.

aut puherem, coram vodicebat. Cui milites creirrucntes

,

dentcs, et

cum multa

fiducia

opposi-

accensus fuisset, sanctum virum Andream supra illum poni jussit. At llle pra?senti et alaeri animo in lectum illum, tamquam in raolle aliquod stratum insilivit, et in illo decubuit, sta-

cum

valde

D
tgneeiiam probat(tm
-

tasphalangcs in fugam converterunt, et illustreni de hostibus ipsis victoriam deportarunt. Milites autem illos cjus praelii victores, reique admirabilis supra omnium opinionem testes, sanctus vir Dei Andreas, ut electos Christi viros, perfecte, quantum in illo erat, confirmavit, et 3d Dej cognitionem
adduxit.
ir.

cum totimque vehementem cruciatum sensit ejus corpus combureretur, et undiquc ignis tum ardore fervesceret. Mox vero propter exiraium
,

fidei suae

fervorem, requiem et recreationem haignis ipse relaxatus esset. Duxit etiam

buit,

cum

nefarius ille judex quosdam ex corum militum numero, qui una cum ipso strenue in bello se

Aceiuatvr
ufiml

An-

liiiihuiK.
tjuuii ettet

4 Ea re putatisne parum adversarium diabolum eonturbatum, qui victoriam illam contra se neque trophaunn quoddam ertctum cogitavit aliquid aliud eam rem fuisse, nisi propriae pote,

gess^rant
bentibus,

et

vere in

Deum

crediderant
eis

ipso-

rumquc manus

in lignis,

quadratam fig-uram haquaesivit,

illi

suffig-i jussit,
illis

ridensque ab

num

ea res esset

voluptati. Repente

animo

Chritttamtt,

casum, cxistimavitPCaeterum maximus Dei Athleta, ad stadium progredi paratus, quasi pignora qnaedam eaelestia, praestantia dona ab ipso
statis

valde prompto sibi eam rem jncundissimam esse Utinam Christi simus affirmarunt, haec addentcs imitatores, qui propter nos in ligno crucis suffi:

Deo

pereipiebat

cum

et

ejieiendorum

daemo-

num

miraculis abundaret. Multos igitur in singulos dics impuris spiritibus perturbatos liberabat, sicque lethale vulnus diabolo infligcbat, et invi-

Deinceps ad divinum Andream tyrannus periculum fasuas convertens ciebat num talem cruciatum expertus sententiam rautasset, et a Christianorum fide animum

xus

futt

interrogationes
,

dum

et

superbum liostem maximesubjiciebat.

processissent
,

Cum

vero quae ad bellum pertinebant, Viro sancto ex

sententia
et

adversus Persas trosuis militibus in ur-

phaeum

stntuisset, venit

cum

Sed cum is respondisset, se coronam illam, quam, qui ad fincra usque patientiam reneque a Deo expectare adipiscuntur tineut ab iis, quae recte etfirmiter statutasunt, umquam
avcrtisset.
,
, ,

bem Antiochiam. Statim autem illum milites quidam cx iis, qui cum ipso fuerant, invidia et livore incitati, cum bonum illud non voluntarie d
delegissent
,

se decessurum, jussit tyrannus

illo

Andream

loco
,

eductum

in

carcere

diligenter

custodiri

apud Antiochum detulerunt, quod

confiteretur et cclcbraret, qui in cru-

Deum Dux

Ea res maximam iram Antioce cho attulit, et misit quosdam ex ordinc militari, quod vcrum erat et plaqui ab eo discerent
suffixus fuerat.
, ,

yerbo quidem, quod martyri tempus dare vellet, ut rem suam melius consideraret, et sententiam re autcm vera hoc faciebant, ut mutare po&set ipse interea scire posset, quaenam esset super Andrea, caeterisque Militibus Christianis, imperatoris
:

sententia.
7

num
rant
,

faecrent.

Cumque per
se

eos

qui missi fue,

Statim
iis,

ig-itur

ad

Maximianum
illo

literas misit,

vi.

habere certo audivisset apud cum per internuntios partim assentationibus, partim niinis, partim admonitionibus usus est com-

rem

ita

et

rem

illara signiticavit.

Maximianus cum de An,

Dc,n<te rant '*

drea et

qui

cum

erant, certior factus est ^Zullrcum

t0 cii$su<$;

per eas

memoransquc sunm
,

in Christianos

odiumetacer:

Cum bitatem, per ipsos internuntios ei dicebat qucmadniodum et qualibus tormentis noveris
sustub
tos
riin

quas supra diximus existimans perturbationis et tumultus ad eum pernon parum venturum, si tam insignem et clarum Ducem exliteras,

Butychium Polycucti filiume,

et

mul-

ercitus, totque et tautos viros , qui cum ipso erant, railites optimos gladio percuti juberet, re-

corum, qui una

ac

sunt,
silio,

cum iilo Christi fidemsecuti quemadmodum neminem ipsorum mi,

sericordia

tu quo nunc conproseeutus fuerim aut qua spe hominis in crucc sumxi men-

(iv

prttcla-

roH oorom
eo edit COn-

fcnioncm
rfpi.

tionem proponis P respondit 5 Ad haec Andrcas Maxime istis verbis, quro dicit, constantiam meam Antiochus corroborat Nam si omnes, qnos uoiuinatim protulit, gravibua tormentis ab illo subjeoti, victo:

ad Antiochum, ut artificio aliquo autverlatenter ad id quod vellet, perficiendum alliceret, neque rerum novandarum aut occasionem toti exercitui praeberet. seditionis quod Haec scripsit imperator, illud considerans obscuris hominibus quorum si , cum aliquibus crimina sint incerta, pcenam judex inferre vult,
scripsit

sutia viros

]?

fi-

res

ipsius

extiterunt

ct

Christo

Deo corouati

athleta? adstiteruut,

quare non ct ego studere debeo amicus, vel potius Domini mei Jesu Christi
,

servus
quae

omni
,

tcmporc permanere,
,

ut

eadem

consequar prtemia? llas voces per eos, qui ccleriter qu diccbantur excipiebant, et literis mandabant, a saucto Yiro prolatas accepit
illi,

Antiochus
rcns,

ille

arrog-ans, et a

Dei pietnte abhor-

ad illorum causam defendendam plerique propensi qui et disunt, eo magis in hoc Viro id fieret gnitatis gradum tenebat, et non vulgares labomultorum virorum testimoniis comprobares pertulerat , ac ordini militum non coutemtos nendo praeerat. Quamobrem iu ^uis ad Antiochum Placet mihi, hujusmodi Virosa literis adjunxit carcere liberari, quasi anteactarum rerum venia iis concessa paulo autem postea nisi resipuerint, tamquam ob aliud crimen delatos, illos ipsos
,

eumque vinctum ad
,

se duci jussit, et

om-

graviter puniri.
8 Antiochus igitur cum has literas a Maximiano accepisset, fecit quod imperator jusserat et d/rouiu. insignem Dei servum Andream et omnes qui knt".-it
,

nibus audientibus interrogari, ct aperte fateri iium imperatoris edicto an suo Deo parere vellet. lllc autem praesentibus hominibus, ang-e,

lis,

et

tota spcctabili et crcata natura, distinete,

ct

aperte

confldenter Christum confessus est. Ita-

que superbissimus praeses acerbissimum supplicium advcrsus illum excogitabat, ct irouia quadam utens

cum ipso erant, ex vinculis eduxit, et libero ac securo auimo vitam degere permisit. At sanctus Dei miuister Andreas, ejusmodi fallaciae inventum
qui

Tarsam,

et

inquiritur.

Quoniam,
perpessus

inquit,

multum

laboris

Andrcas

in bellis
fuit,

cum

divinitus sibi patefactura cognovit, et eos , ipso laboraverant, ejusque admonitioni-

est, et victoriis

non paucis coronatus

remissionis etrequiei viam ac rationem ipsi excog*i-

tavimus.
6

Jussit igitur

sereum Iectum componi

qui

bus ad divinam cognitioncm perducti fuerant, secum habens, in Ciliciam ad Tarsum metropolim se contulit jam dudum enim propositum babuerat per Petrum qui tempore illo religiose et
:

sancte

DIB BKCIMA
sanctepr^idebat jam dicte metropoli, et multis egreg-ie factis praestabat, Deoque ipsi gratuserat ad salutarem baptismum perduci. Nam etsi fuerat ab initio, ut supra dictum est, fidelissimus Dei mmister, et ejus donis refertus, nondum tamen

NOXA AUGUSTL
qu dera
i

725
Ha

et

vel

qui

ipsum adspiciunt,
loci

nbilem. Hac de causa ejus

pellationem accepit.
,

tcr-

* Scmo.

situs talem

ap.

Magnus

divini baptismatispartieeps factus erat. Antioohus cum Andre;e, et eorum qui cum ipso erant discessionem f coffnovisset , furore accensus,

nmus. martyr cum ex divina praulictione loca Ula suo et eorum omnium, qui cum ipso erant, martyno pr^finita esse cognovisset

ergo et celeber-

emm

(Oportebat

eurn, qui

nos suos, et, quibus uti consueverat, accersivit quaeque Andreas fecerat, cum illis coramunicavit, et literas

consilia-

misit ad Seleucum, qui in Cilicise admmistratione, quod ad militare opus pertinebat ejus viearius erat. Litera autem 111 ita se habebant Puto te andivisse de Andrea, qui olim dux
\

imgustura et Dei regnum ingredi) ulterius progredi destftit iunc Seleucus venit, et vidit loea, in quibus Viri
llli

divinum cursum conticiebat, et per arctam viam ambulabat, adejeleste

Deo ducti

constiterant

in

eos

autem

exer-

citum, quem secum habebat, immisit. Id cnm sensisset Dei minister, et se et socios suos ad precesexcitans, ait araici et commilitones, ac mei, nuncest tempusacceptabile, nuncdies
:

fuit

in exercitu

maximorum imperatorum
,

nunc non solum seipsum amentia;

quod
,

tilii
:

salutis

tradidit

sed

plurimos etinm militum quos secum habebat, concitatos, ad eam sententiam impulit, ut regalibus
et divinis edictis adversarentur.

Quoniam vero cognovimus clam hinc ipsum discessisse, et in Cilicum provincia nunc existere, aequitati tua& placeat, regiae voluntati obtemperanti, et Andream, et eos,
qui cura ipso sunt, persequi, ac detentos et vinctos
nostris

perstemus in Dei amore, resistamus ttnimo quo etforti, quemadmodura prtecepit nobis Deus manus nostras non ad ulciscendos perseeutores sed ad Dcum precandum, eique gratias agvndum eri:

gamus, quod nobis

venire potueriraus
,

concesserit,

u"t

quo partem

et

ad horam hanc sortem oum

manibus

tradere.

Quod

si

adversati fuerint,
g-ladiis

aut fug-ere jam coeperint, militaribus

fice.

con-

9 Seleucus
bnplixatur
vii et
let

cum

peditos et probatis.simos
ordinarios

ejusmodi literas a^cepisset, exmilites quos Roraani

,

miii-

ejus,

appellant,

quamplurimos secum ha-

qaibutcum
frgit

bens, terat enim et ipse contra Christi servos nimio furore percitus) ad Tarsensium urbem properavit,

cum

sanctorura

Hominum catervam
vir,

illic

esse

didicisset.

Andreas vero sanctus

petiit a

cum

id piteeognovisset,

beato Petro episcopo

sanctissimum baptisma. Quod multo cum desiderio

et certandi ardore suscepit

omnibus iis, qui sanctitate pnediti sunt, assequamur. Supplices ab illo postulemus, quod martyrum primus celeberrimus Stephanus, cum lapidibus obrueretur, a Deo petivit dicentes et nos Dumine Jesu Christe, accipe spiritus servorum tuorum, quos in manus tuas coramendamus. 11 Cum vero in medio ipsorum eonstitisset , manibus atque oeulis in eielum erectis, Deum' oravit, heec diceus Domine Deus, qui mag-nus es et omnipotens accipe mei peccatoris et indigni servi tui preces eorumque omnium qui mecum sunt et fidem tuain immobilem servaverunt omnibusque his, qui necessitatis tempore nostra, qui sumus indigni nomina invocave,
:

*.

"'"^ ""
'

^,

una cum
h.

fidelissimis

rint, preesta petitiones illas,

quae ad salutem perconfug-erint, eos

militibus,

quos secum habebat

Erat

autem
Beroese.

tinent

quique

:id

locum hunc

cum
Post

Petro episcopo et
liaoc

Nonnus episcopus

Andreas

celeritate usus, exiit in locum,

protege, et a malo ac necessitate libcra, largiens et quo loco ipsis sanitatem animfe et corporis
:

non metu id faciens, sed ut prEeceptum Doraini servaret, quod ita definit Cum persecuti vos fuerint, ex una civitate fuqui dicitur Taxanitc,
:

humilis sanguis noster effusus fuerit, tiat illic euratiouum fons et spirituum impurorum redarbeueut terribilis et sancti g;utio ac liberatio
,
, ,

gite in aliam.

Seleucus vero

cum

audivisset di-

dictique nominis tui

unig:eniti

etiain

Filii

tui

vinum illum Virum ex

licitudine et confusione
tristitia

ea urbe mig;ravisse, so-

Christi Dei nostri sauctissimi, et vitam dantis Spiritus sancti g-loria celebrctur in secula seculorum, n. Completis his precibus , atlstiterunt sta-

quadam affectus, et prie vultum mutatum habens, intento cursu

Amen
,

Anet ipsum, et ejus socios insequebatur. Porro loco Taxanite discessisset, totum dreas, cum et e

tim persecutores,

montem Taurum peragravit usque ad fines ejus venisset reg-iouis, quas Tamalme i dicitur. Cum
autem ad castellum, quod dicitur Orchesum, Armeniorum provincia situm prope Melitinenad Chausium illustrem metropolim, pervenit inde
regiones. Id sorii et Cbaravatinensium
ret Seleucus,
set

immitibus crndeliores. Ipsi simplices ad immolandum tamqmim agmi vero ducti, mansuete et leniter seipsos illorum manibus
feris

tradiderunt,
tantes.

communem omnium Dominum

igitur
illi

imi-

in

12 Profani
ferociter,
et

et

nefarii
(

persecutores,
strietis gladiis

XI-

cum quodam

ut ita dicam) dcn-

interficitar

cmn

sociit

cum

nesci-

tium stridore ac fremitu irruentes,

neque rationem aliquam inire posille Vir qua sciret, per quam viam sanctus
quivenit accurrens ad eum homo qui sigmificavit, Andream Martiuus nomine,
et per

beatissimos Viros interfecerunt. et illorum impleverunt, sang-uine praeterlabentem fluvium quemadinodum sanetus Martyr Statim autem,

multo

M\t ,ubi funs miracutosns.

iter fecisset,

dam,

precibus suis postulaverat, locus, in

qucm
quidam

vcneeffe-

ad Taurum montem pervenisse,

ad
Taxti
i

eum ad
,

alia

randus sang-uis
ctus
cst,
:

illc

defluxcrat, fons

omnigenarum
et

ajgrotationnm sanitatem
grra-

loca transiisse. 10 Tum persecutor

ille,

cum

id

didicisset,

afferens
tiis

qui fons ad hodiernnm usqtte diem

montit
gustias

locum , qui dicitur Capsanus. una cum fidelissimis Celeberriraus autem martyr
celeriter venit ad
illis

redundat,

curationem

sing-ulis

accommo-

datam

larg-itur.

Quamobrem non ad

eos solum,

versantibus militibus secura

properavit

ad

Androcaloni, reffionem, qu dicitur Causara vero anglstias k se dejecit. Tau ri ra ntis

eara

et in

fiuitima irg-i.me suut qui prope, et in eo loco ac qui lon^e absunt, et ab dsed ad ipsos etiam, fama distant. hujus Viri sancti
lis

locis

multum

quare angusti* vocentur, vicissim Duo enim raontis juga

ejus looi

hgura

decla-

celeriter

pervenit

quai
et

facit,

ut

omnes tam
,

sibi opposita,
:

parvi,

quam mediocres

summi

viri

eoucurquie

fere inter ac paulatim coeuntia,

sed

numine l prseterfiuente fere a,dam efficiunt, qme

copulantur angustias distinota

se

proficiscantur, et miraeula, BU mag-no illue gloriose celebrent. Cursum igitur

illic fiunt,

marforti

inviae sunt

hiatum

tyrii sui

beatissimus Andreas

cum

tota

sua

et

^rScipitem

inter se habent,

magnnm Ulum

726
i

ACTA
a

Sl

et

Deo

electa

phaiang-e
:i,

ANDRE.E TRIBUNI AC SOCC. MAIlTT. perfecit decimonono f Non satis equidem

S.

concipio,

quomodo

disces-

die mensis

Augn

die

Dominico o, hora

se-

sio illa fieri

a Sancto potuerit invito Antiocho,

XII.

Martyrum
epulfura.

cunda. 13 Petrus vero, Tarsensis urbis episcopus, qui divino baptismatis lavacro eum purg-avit, Nonnus

cui suberat

secundum Acta. Estne hujusmodi fa-

ctum

disciplina? miUtari ac legibus civilibus con~

sonum ? Utramque certe transgressionem semper

obnixe cavebant Sancti. Ad heec, cum Sanctus ac fugere persecutionem, secundum Acta num 9 cur manserunt simul, ac separati non sunt ? Separatio certe illa ex natura rei erat maxime conducens, sinon necessaria, ut perseadoribus sese subducerent. De his itaque visocii ejus voluerint
,

Beroeensium Theodulus et Synesius diaconi, Marinus et Nicolaus, Eusebius et Lamyrion lectores, cum Andreas ipse, et ii, qui cum eo erant, certamen perpessuri essent , e longinquo sequebantur, cupientes eorum finem cog-noscere p, quem et cognoverunt, communem inepiscopus
, ,

quiim, illorum

omnium
et

in

Domino consummatio-

derit

Actorum

auctor.
;

venerandas reliquias reposuerunt, congruentem venerationem adhibentes. Viderunt et fontem illum venerandum, et multorum miraculorum effectorem, ex justi et raag-ni Martyris defluente sanguine scaturientem ; qui fons cum primum scaturiit, repente curationum gratiam emisit statim enim unum ex lectoribus, quos diximus, Lamyrionem, a sj)iritu quodam pravo et impuro perturbatum, neque ad illum usque diem liberatum imprimis curavit, qui cum aliis lectoribus sanus rediit. Idcirco illi Deum hymnis celebrarunt,
:

nem

quorum

in nostro exemplari Grwco, quod habeturin codicef Ms. 194, rarous lego, Cangio in Glossario Grseco barbaro sunt txc<xzo<. milites

Ordinarios

a voce taiiz, nisi, inquit, quis malitsicapquod iis taxetur certa in stipendium pecunisesumma. Deinde observat voce zxld-ot maxime
quivis,
pellatos,
dici milites prEesidiarios,

seu qui in castrorum prte-

sidia inducuntur.

h Tandem aliquando ponitur hic S. Andreas cum suis baptismum suscepisse. Vide Commenta-

qui vere in Sanctis suis g-loriosus efficitur. Csete-

rum in Oiliciam amplius redire noluerunt, quoniam Pctrum Tarsensis urbis episcopum qui martyrem Andream cum sociis, ut dictum est, baptismate purg-averat, Seleucus capere studebat. Abie,

runt

ig-itur,
q,

riam

divina providentia ducti , in Isaulaudantes simul et benedicentes Domino

:

Chausorium Charavatinium (in textu nostro Suriano est Charavatinensium) reg-iones, et Taxanite atque Capsurium notatur apud Ortelium ; sed quod nihil velparum aliunde de illis didicerit, inde colligo, quod addat Loca ista habet circa Armeniam minorem vel
,

rium prsevium i. i Tamalme Androcalon

E
,
,

Ciliciam Metaphrastes in
Vita.

S.

Andrese ducis exercitus

Jesu Cbristo
tui sit g-Ioria

cum quo
et

Patri simul et sancto Spiriet in secula

nunc

semper,

seculorum.

Amen.

ANNOTATA.
a Tribunus militaris praserat

In nostro dicto Grajco exemplari qua voce etiam usus est Strabo lib. i pag. 53 editionis Parisiensis anni 1620, e quo dictarum angustiarum situm subdo. Postquam enim egisset de Pyramo fluvio Cilicice, Navig-abiAng-ustias.
:

t* q-tvA

lis, ait,

militum legioni

seu parti exercitus.

r^aryis,

Apud

Graecos vocatur arpa-

quod ducem exercitus etiam interpreta-

ille ex mediis Cataonise carapis effunditur, acdelatus per Tauri ang-ustias in Ciliciam, in fretum, quodinterhanc et Cyprum est, exit.
1

ri possis, etsi subesset

:

Antiocho totius exercitus duci nam dicebatur et ille etiam dux exercitus, qui vel uni tantum ab imperatore ieg-ioni prsefectus erat, ut Dlpianus deciarat

est appellativum, suffragante nostro apographo Gteco, '0 dh

Pyramo videlicet, exmoxdictis. Mag-nus. Nomen hoc, uti vides,

v.aX

apud Baronium

ad annum

Christi 301

num.

2.

De

tribunis au-

tem variaobservat Vossius inEtymologicolinguee Latina* ad vocem tribus. b De bello ac pace cum Persis agit Commentarius prtevius 2.
c Mirum, quod jam amplexus Christi fidem, nondum tamen baptizatus, mortis sepericulo exposuerit (Vide Commentarium \) nisi recurras
prsesciverit, quodque hic videtur insinuari. d Ecquis igitur illos ad hoc coegit ? e S. Polyeucti, celeberrimi martyris, Melitena* in Armenia passi, Acta jam pridem sunt illustrata apud nos die 13 Februarii; in quibus ibidem pag. 654 meminit idem Sanctus uxoris ac tiliorum; quorum forte unus fuerit Eutychius ille, de quo hic fit mentio. Synonymus in crucem actus notatur in Menasis magnis excusis die 2 Se-

non proprium S. Anproin cave, ne ex hac voce vel binominem facias Sanctum, vet non recte annunties. Consule Commentarium i.
drese; ac

piyac,

nspi&vupoq na.pTvc

n Orationemhanccastigavimusibidemnum. 1. o De hac temporis nota disputat Commentarius 2. p Magis mihi placeret auctor, sidiceret, Sequebantur ac comitabantur Sanctum ejusque
socios,

ad miraculum, quo victoriam

ut illos in fide confirmarent, et ad martyrium compararent, quam ut eorum finem cognoscerent,

Cui enim bono subserviebat,

qui de causa
?

e long-inquo illos se-

q Esto Petrus aliquam rationem habuerit quia nempe Seleucus eum capere studebat, siActis credimus, abeunde in Isauriam verumcuridem fecerunt Nonnus episcopus Berceensis
:

aliique

ecclesiastici, et

prta

cur potius non rediere ad pro*

ptetnb?ns.

DE

DIE DECIMA

NONA

AUGUSTI.

727

DE

SS.

MARTYRIBUS PAUESTIN.E

THOTHEO, THECLA
martym;
An. cccvi.
BT CCCVl.
Hfeinorin

ET AGAPIO OOMMETVTAT^tttcs ^^ ^ ^iAKIUS PR^VIUS

^
aides

J P.

Cultus e Fastis Graicis ac Mar lyro l gio Roraano; patetra

sacra
S.

Timothei.

SJffregiahorumMartyrum

upud Grxcos
,

ac Latinis tabulis signatur annuis coJlenda honoribus. Nomina enim eorum referunt hac die Monologium Sirleti,

4nter

trias in Grtecispa-

Menseum

Chif-

fletii,

B Men&a magna impressa,

,

apographum nostrum Taurinense, Menologium Sparwenfeldianum Slavo-Russicum adde

;

in quibus habentur quentes versicuti, modice a nobis correcti, ac Latine versi

sesit

damnata; sedan et quo ioco illud ipsius supplicium exsecutioni mandatum fuerit ; alione an isto, obierit, expresse non memorant Acta e quibus Agapii pal&stram Csesarese tribuo, Timothei vero Gaza. Hinc collige, falsa referre annun:

lamatus, sed tunc non interemptus,postero autem ate in mari submersus, Thecla vero ad bestias

Ilupaov i

x.dfj.woc, kv

^ecw 9 epy

tiationem Menologii Sirletiani, quando tocum ac genus martyrii confundens, deque omnibus et
singidis

eadem

Bf>'op.an Ttp.oO&oy

referens, hsec tradit: Eodera die

s.voo-u.oq fj.&.Aa..

'Ayarrto; -0 ofr/y.a. tqv

^po^

tpepet

Ki ^v/odr^Tr.v
Yol^c.
tot.oz,

dazve-at 5y,p xaptJiav.

fxix Augusti) coramemoratio sauctorum raartyrum Tiraothei Agapii Theclai qui apud Gazam sub Urbano pneside "Christianam ridera
, ,
:

"E/xoiye yJ^o-iz ex./a, Trarpt; Bui^tV,

hiaLTpov, dOloq
-/,& (JtWZOJV.

professi

verberibus et

aliis

tormentorum genepal-

ribus, ferarum dentibus

expositi, raartyrii

Medios per ignes flamma Timotheura vorans

Quasi thymiama odore redolenti fragrat. Agapius avides sustinens morsum ferse Animas vorantem laneinat morsu feram. Thecla mihi nomen, Byzie patria, locus Gaza est palaestrte, praeliurn fera persequens.

mam

acceperunt. Mensea

magna

SS.

Agapium ac
:

Alluditur ad

Sanctorum martyrium

de quo

mox
ac Latinos

dicetur.

2
tiat

Martyrologium
:

Romanum

sic illos

annunprseside,

In Palsestina sancti Timothei martyris, qui

in persecutione Diocletiani sub

Urbano

Theclam feris projectos martyrHi lauream consecutos Gazse memorant non recte nam hujus quidem locus palsestrse ac mortis genus non sunt satiscerta; iltius vero Ceesareamjamposuimus. Quoautem fundamento in eisdem Meruvis dicatur S. Thecla Bj^rt;, vel, ut supra occurrebet* in versiculo nxTf^B-j^, patria nimirum By/.iensis exstitisse, fugio quserere. Locus isteest in Thracia de quo videri possunt ea, qiue diximus die xni hujus mensis in Annotatis ad caput 5 Vitse S.
;
/,

post multa superata supplicia, lento igne combustus est.

pius

illa

Passi sunt etiam ibidem Thecla et Agaeorum dentibus laniata feris exposita
,

Maximi lit. b. ^Ne autem e supradietis Grxcis quam Latinis, quia

,

annutiationibus tam Ttmput

vtartyrtit

transivit ad

Sponsum
,

Agapius vero pluriraa

:

tor-

C menta perpessus ad majora certamina fuit dilatus, Pluscula memorat Gatesinius ln Palaestina sanctorum martyrum Timotbei Agapii et Theclae.
,

tres istos Martyres simul referunt detur ansa confundendi tempora, quibus passi sunt,juvat notare sequentia ex Eusebio Martyrii auctore. \. S. Timothei mortem innectit secundo anno persecutionis Diocletiani ,

j?

Fuit Timotheus geuere nobilis, et vitae religione dicendique laude usque adeo prsestans ut magnus
,

quse inchoata est anno sene vulgaris 303

atque

adeo

illa

mors

accidit

ahno

304,

quo etiam duo

,

pietatis doctor

magisterque

comprehensus judicio a quo rogatus de fidei nostrte mysteriis sidem divine respondit. ltaque primo horrendum in mo:

Quamobrem sistitur apud Urbanum prseextiterit.

aliiSancti nostri ad bestias damnati sunt non tamen tunc interempti. 2". Anno quarto persecutionls ejusdem S. Agapius/i?r<a? se devorandum obtuiit die

dum

caesus

stremo in graviter gapius item ac Thecla tormentis ambo

atfecti
ris
,

ignem

post variis excruciatus suppliciis , popositus insigniter coronatur. A-

decimum Calendas Decembres,

vicesima raensis Dii, quod est ante duoseu die xx No.

pro

Christi rlde
:

viriliter

pugnando
,

fe-

exponuntur

tyrii

tur,

quarum palmam tulerunt. Quie in hoc elogio dicunnostrorum Martyrum et apud Eusebium in
recudemus inferius
,

ictibus confecti

mar-

medio vembris, feria sexta, ac sequenti die mari submersus est. Obiit itaque tunc anno 306. De S. Thecla supra actum. Hinc reducendus in viam est Eminentissimus Baronius, qui in suis
.

Actis, quse

non habentur
forte accepit

celebratur

de Timotheo eUxs t6 yivo; h Palsstina, non sequigenus seu originem traxit e nobiligenere natum. tur, eumfuisse Romani ahannuntiatione Martyrologii 3 In eadem Acta^Eteouidetiam desidero secundum narratur ab ursa nim Agapius quidem in UUs Augusti Tomus IIL
Ilaxaiart^,
ttf

relinquimus fidei Galesinii , qui ea in quibus simiha exe Menseis magnis excusis, habent eadem Mensea stant. Ex his tamen, quat
est,

Annalibus S. Timothei martyrium inserit anno vero Agapii etThecIa? anno 305. ; sanctorum 5 Verbulo hic indicamus, martyrium seu lo- mdt* $acum sacrum S. Timothei (hujusne an atterius cra s. n303
die xix Decembris ?

synonymi, qui Martyrologio Romano inscribitur honoratum fuisse apud Ga)

JT^J"*

quarto, sicut zenses in Pal&stina seculo exeunte auciore Vitse S. Porphirii episcopi habemus ex Februarii Gazensis, qu<e apud nos exstat tom. 1 1 1
aiterius synonymi. pag. 648. Dixi, hujusne an 649 in Annotatis visus est hic Nam ibidem pag. Maurita:iia ob /?indicari Timotheus diaconus in

95

dem

,,

; ,

728

DE

SS.

TIMOTilEO, THECLA ET AGAPIO MM.

ex India aut .Ethiopia aut aliunde advectse in partim homiintroducebantur num, qui exercitatis ante corporibus stupenda exhibentes artis suffi specimina, spectatores miraqiia?

dem
J. I\

cui

Christipost cliroscruciatus in ignem injectus, ad dictum diem xix Decembris adjunguntur

amphithcatrum

in Martyrologio
:

Romano SS. Heuris

et

Thea
,

Gazse passx quod contextus (sicut ibidem at re nondum tunc satis matura. dicere placuit hujus loci confirmat. At Timotheus ille, qui tunc temporis cotebatur apud Gazenses, non videtur e Mauritania accersendus, quando nostntm ho-

voluptate obleetabant : tunc quoque , impeipso spectacula praebente, magnificentius aliquid et admirabilius solito, in apparatu ludo
bili

ratore

rura

inesse

diernum habcmus, qui apud eosdem Gazenses martxjrio insigni coronatus est. Cur enim hic apud eosdem, magno utique sui, sicut est verosimile,post mortem relicto desiderio, publica venesed alius potius ? Conratione non honoratus suli etiam potest notatio, quam Castellanus die xix Decembris ad annuntiationem S. Timothei apponit in suo Martyrologio universali. Acta, quse
sit,

fuit? Nostrffi religionis

omnino oportebat. Quid vero illud Martyr in medium addu-

ctus est, pro veraet solapietate pugnaturus , nomine Agapius , quem una cum Theclaad bestias

damnatum
limus.
3

fuisse

sccundo persecutionis anno retu-

Hic

igitur

eductus, et sa?pius

cum ter jam antea ex carcere cum maleficis solemni pompa

;

latronipost-

P onitur>

subjicimus narratione.

suam

brevitatem compensant fideli

traductus esset in stadio judice post varias comminationes ad alia subinde certamina ipsum diffesive sive quod miseratione ejus caperetur rente proposito eum abduci posse sperabat quod a
, ,

MARTYRIUM
Ex
Eusebio de Martyribus Palcestinw

tunc tandem prssente imperatore productus est tamquam de industria ad id tempus reservatus ut quod Servain ipso verbum illud compleretur
,

cap.

et

6 pag. 321

et

326

perdivinam praescientiam discipulis suis fore ut coram regibus adduceren- E tur propter nominis ipsius confessionem. Trahitur ergo in medium stadium una cum noxio quotor noster

praedixerat

dam
editionis

qui

Valesiance.

is

quidem

dominum peremisse ferebatur. Posthaec qui dominum suum interfcjerat be,

, ,

S.

Timoihe-

ui iinjnc

coMumptus
tlua
; alit

Murlijuei-

cura pereecutionis dehinc anno a nos furor vehemcntius incaluisset Urbano tunc provinciam regente primum imperatoris missae sunt litterae, quibus g-enerali pras-

Sccundo

adver.sus

veniam et clementiam imperatoris promeruit eodem pene modo , quo ille , qui temporibus Servatoris nostri fuit Barabbas. Quam ob causam totum repente amphitheatrum acclamatiostiis

objectus

nibus
rat, et

et

laudibus personare ccepit, quia scilicet im-

rn ad
tii

tinn (Inimnt-

cepto julirlnlur , ut omnes ubique locorum ac gentium publice idolis sacrificia ao libationes offerrent.

pcrator cruentum homicidam benignissime servave-

Quo tempore Tiinotheus apud Gazam

urbcm Palffistinffl , innumera perpessus tormenta , tandem tenui ac lento igue consumptus ; cum sinceraj

erga

Deum

pietatis

luculentissimum

speci-

omnibus tolerantia comen ronam martyrii rcporlavit. Agapius quoque et Thecla priscffl illi cognoininis b, cum una cum supradicto Timotheo ingentem animi constantiam
edidissct, conManti in
,

ostcndissent
quffi

damnati sunt ad bcstias

,

postea subsecuta sunt

est,

miratus
tiles

culsus est,

cum vidcret, cum auditu acciperet? Nam cum gen-

c. Ea vero tandcm non adaut stupore non per-

quis

S. Afj(i]iiu*

oceaiiimo
Kfiretacut-

rum
tl

publicam solenmitatem ct consueta spectacula ingens omnium rumor erat, praecelcbrarcnt ter cffiteros, quos illi maximo favore proscquebantur, cura bestiis puguaturos. Hxc ibi. De Agapio autcm ac Thecla sequuntur ista cap. 0. 2 Anno autcm quarto pcrsecutionis d adversus uos conoitatfB, die vicesimo mensis Dii , quod est ante dicm duodccimnm Calcndas Deccmbris
,

honore ac libertate donaverat. vero divinae religionis Athleta primum quidem ab imperatore accitus est deinde cura ab ut fidei suffi propositum abjuraeo postularetur libertate conret , promissa ipsi , si id faceret tenta voce professus est, se non ob aiiquod crimen , scd pro pietate in Deum omnium conditoreni qufficumque sibi inferrentur supplicia non modo alacri ac forti animo sed etiam cum voluptate esse subiturum. Haec locutus simul cum dicti facta conjungens ursse , quae adversus ipsum dimissa fuerat concito cursu obviam occurrit seque ipsum bestiae devorandum libentissime obtulit. Post cujus laniatus adhuc spirans in carcerem reportatur ubi cum diei spatio supervixisset sequenti die appensis ad pedes ejuslapidibus, medio mari submersus est. Hujusmodi fuit Agapii martyrium.

Ille

ta/>urso
laniatur.

ANNOTATA.
a

Anno secundo.
eerse
4.

persecutionis, Diocletiani vide~

feria sexta

apud.

urbem
,

Caesareani

martyrium

licet,

vulgaris 304. Vide

Commentarium

perpetratum est, praesente tyranuoipso Maximiuo et ob natalem suum speprorsus

memorabile

num.

Otacula populis exhibente.

Cum

esset vetus con-

suetudo
si

umquam

ut pnesentibus iinperatoribus magnifica, alias, spectacula majorem solito vo,

b Prisci temporis ac ceteberrimi nominis TheRomano ad 23 Septembris.

cla notatur in Martyrologio c

Non tamen

tunc interempti. Vide Commenta-

Iuptatem spectantibus prseberent

novis undique

etinusitatisconquisitis miraculis, partim ferarum,

rium d Anno

videlicet 30G, sicut

ibidem dictum

est.

DE

DIE DECIMA

NONA

AUGU8TI.

DE

S.

GRESGENTIA VIRGINE
PARISIIS.

Cultus,
e

et

miracula
j. p.

fERTCB XIX
Awr..
lies

hujui

$anc(a tunt
OtliNMtlO

ob-

tcurx

virginis Actis, eeiate, ac reliquis omnxbus, quse viventem decorarint virtutum ornamentis, frustra quiestionem movens, cum illa omnia nobis inviderit obliviosa vetustas ita tamen, ut fama sanctitatis, et miracula hanc subsecuta, certum prsebeant fundamentum, ut honorifico Sanctorum atiorum contubernio a nobis accenseatur. Arturus a Monasterio illam annuntiat in suo Gyneeceo hac die xix
;

hvjus Sanctx

experimento, quos biodolor vcxat, hujus Virjrinis ut expetunt prfflsidia, mox sanantur. ILvc Gvegorius Turonensis, certo posteris relicto testimonio de publica vencratione hujus sancLv Yirginis, etiamsi alia, qvse ad ipsam pertinent, planetunc

Au-

V-

non indicans, cur illa potius quam alia ipsam referat, Castellanus in indice nominum Sanctorum, qui habetur ad calcem Martygusti,
,

die

fuerint incognita atque obscura. 4 Necvero alibi quidquam de ea detexit Ritt- bbtcrwuionartius, in notationibus ad prsesentem Gregorii Omwi. narrationem candide professus ita oblitteratam ' om esse hujus Crescentiffl memoriani, ut nihil de ea
\

prorsus sciatur, nec

notum

sit,

ubi fuerit ejus sepul-

rologii universalis ab ipso editi, solo Crescentia; Parisiensis, virg-inis titulo eam ponit ; sed plura apud ipsum de hac S. Crescentia invenio inter
'

Sanctos ahemeros, sive

tum diem

nam

affert

eos, qui non habent ceribidem locum S. Gregorii

Turonensis, cujus testimonio verus, solidus ac legitimus hujus Virginis cultus stabilitur. Audiamus itaque hunc sanctum Prsesidem libro de
Gloria Confessorum cap. 105, Puinartianse ita loquentem
:

crum. Fuere tamen nonnidli norisshnis kisce lem- E poribus, qui illud designare volucrint sed loco non suo, sicut perhibet Castellanus in Ahemc/is pag. 771. Sed illos ibidem convenit ac refutat his rationibus, quas e textu cjus Galtico acceptas sic reddo Latine. Afftrmat igitur, memoriam hujus Sanctse omnino evanuisse Parisiis jam a multis seculis, nec apparere utlum sepulchri ac sacelli
,

col.

^editionis
haud pronunCiie-

de rfiu /-

Tumulus
,

erat in

vico Par siorum

men cultu
publico, ci
tnirticutis

neque enim iltud esse ejus antiqui vestigium potuisse versus fomicem iltum meridionalem sancti Marcelli, cui nonnultos hujus loci canonicosa brevi admodum tempore tentasse refert Sancta?
:

cul a loco

in

quo

senior, ut aiunt,
:

ecelesia

eupatur, nullo opertus tegmine

iuique in lapide

Hic requiescit scentia sacuata Deo puella. Sed

habebatur scriptuin
retas recolere
:

nulla

poterat,

quale

ei

fuerat meritum
a quo-

vel quid eg-isset in seculo.

Nuper autem

dam cum

clerico

fide, suspecti

Dum
quem

hocepitaphium leg-itur. Instig-ante vero sunt habiti homines, quod aliquid majestate Virgn potuerit obtinere. divina vero in hac suspicioue penderent quidam,
,

istius nomen imponere, cum itlud exstiterit versus ecctesia?n principem seu primariam, quse a tempore Gregorii Turonensis non poterat esse alia, quam illa, quie eodem erat loco, ubi etiamnum hodie est ecclesia Deiparsc quia plus quam centum ante annis S. Marcellus, qui ibi subdiaconi ofpcio fungens ministraret Prudentio
:

episcopo die quadam epiphanise, ad Sequanam descendit, ut qusererct aquam, qua statim erat opus, sicut expressis terminis exponit S. Fortu-

ardor tertiana?

vexabat, erasi a inoxque sedato tremore

cum tumulo parum

febris

gravi

tremore

pulveris haurit,

convaluit.

Vulg^atumque

natusVernotensis (vulgo deVernou, quem annunMartyrotogio F tiat laudatus Castellanus in suo universali ad diem xvm Junii, quo et nos de illo

verbum plerumque
defentis.
conttut cx
S.

profuit multis in hac infirmitate

Succedente deinde tempore

:

monetarius urqunutocius,
et

egimus) in Vita httjus Sancti. pacto ecclesia de ilJC0 ,,<. 5 Quxrit item Castellanus, quo cum ui^uim. Marcelti potuerit esse ecclesiaprinceps, S.
origine dumtaxat fuerit sacellum, coemetecu?n titulo S. Clerio episcoporum adjunctum, 7-eliquias hujus Sancti obtentas mentis, propter Addit, ccead celebrandum sacelli dedicationem. situm extra urcertissime fuisse

Gregorio

Turonensi

bis graviter sg-rotare coepit "Vade la adparuit dicens

:

cui in visione Puelait,

asua

tumulum
tius

adjutorium,

Crescentiae virginis teg-e. Erit tibi hoc ne a morbo , quo captus es, diu-

' al.

tumu-

lus

At ille coufisus calces inquint, indesuper construit, protinusque ab oratorium * Virginis in mavirtus firmitate laxatur. Sed ut ex urbe dens efferretur honoribus, cuidam
fatig-eris.

meierium hoc

ioribus

indoluerat,

ita

ut, intumescente

maxilla

tix

vel tenuis cibi

te acuta, ut in

parumper capere

posset. Pergit fide

exemplis probans, bem, sicut alia omnia, rem sint, toca illa, quse ibi nomxnat, qux argumento erat cwxtas remota fuisse ab antiqua urbe, quse poterat non esse ecnon (la citd) ubi e contrario etiam in reliqua urclesia princeps, in qua, uti
bis parte,

plenusadtumulum,

factaque hastula

0 d

pvden.

nemo primitus

humanis usibus ad purgandos pon super sepulchrum Puells tes fieri solet; dentem, qui dolebat, attiStatimaue ut exiude autem accepto dolorobstupuit. Ex hoc

vel istx personv, qui

sepeliebatur, msi isti evidens aiiquod sanctitatis

qusehabentur siqnum dederant. His addi possunt

SS

Gatlico-Latino, quod inDictionario Trivortiano

anno 1704

in lucern prodiit,

ad vocem

Cite.

DE

730

ACTA SANCTORUM
D

DE SANCTIS MARTYRIBUS
FIL10IVE, RUFINO,

LE0NTI0
ET SYLViO

THEODOLO, CYRILLO
ZELATO, TIMOTHEO, GADDA,
J. B. S.

ROMOLO

AMASE/E IN PONTO.

Ex

Hieronymianis.
in corrigendo principio, ubi codices aliqui legunt, Ponte seu Ponti in Amacia civitate ; satis patet quid indicare velint dicti codices, in quibus passim occurrunt hujusmodi barbarismi. Qui ab iisdem hic repetitur Orion cum sociis.jam supra a nobis relatus est ad diem hujus men-

Horum gram
I!

decem SS. Martyrum classem intehoc die solus enumerat codex Corbeiensis, aliis omnibus aut mutilis, aut alias ctiam positiones consignantibus, quas merito respuendas censet Florentinius in hodiernis suis observalionibus, adductum textum ceteris nobispr&ferens, tametsi in laterculo suo desint
et

putamus

cum

sisxvi.

uttimiduo Romolus

Sylvius.

Neque laborandum

DE SMCTO RUFINO C0IVFESS0RE

APUD MANTUAM
J. B- S.

IN ITALIA

Notitia
nter Usuardi editores

de cultu.
nis'Sang-uinis Christi, S. Anselmi et Cjelestini Pa-

XIX Ai

i.

dua hunc
I his verbis

S.
:

primus Belinus de PaRufinum seu Ruffinum adjunxit

civitatem sancti

pm.

Apud Mantuanam

Kuffini eonfessoris,

quem

secuti sunt Molanus,

Frustra igiturqusesieris, cujas, autcujus conditionis aut eetatis fuerit, nisi Ferrario fides habeatur in brevissimo, quod de eo concinnavit eloex quo saltem sacerdotem fuisse intelliges, et in propria, opinor, ecclesia, Mantuse vicina
gio,

Maurolycus, Galesinius et Ferrarius. Quod verb omnium instarest, signatum ipsum habemus in Martyrologio Romano, ut de ejus recepto cultu C dubium nultum superesse possit. At quam is inhic

dubitatus

est,

tam sunt ignota omnia quse ad

ipsum spectant, ut vel ipse Ferrarius usque adeo diligens Sanctorum Italiee eruderator, ingenue
fateri coactus sit, Acta nulla se reperire potuisse,
et llcet,
sit

sepultum et ab immemorabili tempore honoratum. En paucula Rufinus confessor apud Mantuam in propria colitur ecclesia qui Ferrarise quoi
:

que, ubi ejus reliquia: habentur, venerationem habent. Ferunt, ejus imaginem in ecclesia sibi dicata

inquit, in

Romano Martyrologio

et aliis

prope
dotali

Mantuam
indutam

in pariete depictam habitu sacer-

descriptus,

tuanu),

non tamen in Tabulis ecclesiffl Manin quibus nimirum, editis anno 1626, solee
tres festivitates,

conspici.

Ex quo illum presbyterum

fuisse intelligritur.

enumerantur

nempe

Inventio-

DE SANCTIS MARTYRIBUS

EIITYCHIANO MILITE
J.P.

ET STRATEMO
Grsecis.

Memoria
Adi;.

in

Fastis

Diimx

\cgraphum nostrum e Menxo Chiffletii hac die signat nomina Ejtj/ixjoj /.x\ loxrr.yio-j, lEutychiani et Strategii. Menologium vero SirEodem die, commemoratio sanctoleti sic habet rum murtyrum Eutychiani militis etStrateg-ii, qui

pro Christiana^

fidei

similem annuntiatwnemsubdunt hos de S. Strate^io versiculos, quibus attudttur ad ipsius nomen Grxcum ac martyrium
' :

Menma magna typis vutgatapost

confessione ig-nem pertulerunt

v Tf

D1E DECIMA
.

NONA

AUGUSTi.
731

FSmw mim ffe interpretor idiomate

btrategmm armatura dum Chriati

Latino
ipsos vel ignes superat erecti

obtegit,

VCKttl
J.

rog-i.

P.

Acta, tempus vitm ac martyrii nos latent.

DE

S.

MARINO EPISCOPO CONF

IN MONASTERIO
S.

PETRI BESALUENSI

Dioecesis Gerundensis in Catalonia.

pis xix
CVSTI.

j.

p.

Au

Aocns

R
cum

everendusPaterFr. Antonius Domenec Ordims FF. Prsedicatorum, in Historia s generali Sanctorum, ac virorum sanctitate iltu-

strium, in Catalonise principatu, Hispanico sermone conscripta, a fol, 54 verso agens de S. Evidio martyre, S. Marino episcopo et confessore, ac S. Patrono quorum sacra corpora mag-na
;

zn dicto monasterio, tamquam de episcopo ac con~ fessore ad haec, die ei sacro atque in Octavis dici Missam et Officium divinum
;

eodem modo

quo sit de S. Evidio. Collectam, sanctorum martyrum Prirai et Feliciani, Concordii atque Kvidii,

veneratione habet monasterium S. Petri Besaluensis Ordinis S. Benedicti in episcopatu Ge-

Nti?im&cVfLtromnominaexprimentem,habestomo citato in quo etiam actum est de eorumdem sa:

rundensi, pluribus describit fundationem ejusmonasterii, anno Domini 977 factam nec non donationes ac favores, quee illi concessa fuere. De origine hujus ccenobii consuli etiam potest Yepezius in Chronico generali Ordinis S. Benedicti tom. 5 adannum Christi 977 ubi etiam

dem

crorum pignorum asservatione, visitatione seu inspectione, indulgentiis. Adde ex Domenecco, omnia S. Marini ossa fuisse reperta; pauciora
S.Patroni item Sanctos, de quibus supra in ara principe depictos exhiberi, et Sanctum quidem
: t

nostrum cum insignibus episcopalibus. Qu<v res ^

ansam fortasse prsebuit ccenobitis Besaluensibus illum tamquam episcopum venerandi; nos tamen
superius hunc ipsi titulum etiam tribuimus, tametsi in tanta rerum ejus obscuritate ignoremus,

agitur de sanctis corporibus

istis.

In appendice
in-

autem ad eumdem tomum, in qua dantur strumenta in eodem designata, scriptura, uti
catur,

vo-

an
3

tribui ei debeat, aliorum exemplo, qui illum

tali

vigesima prima, quee ibidem exstat de fundatione hujus monasterii confirmata per Benedictum PP. VII, vocatur illud de Bisulduno. Nos tamen supra nomen Besaluensis eidem dedimus conformiter ad efformationem apud nos tomo ii mensis Junii, die xiii ejusdem mensis pag. 680 ; ubi actum er.t de S. Evidio martyre

pro

habent.

Ferrarius in Novo catalogo Sanctorum, seu eorum, qui in Romano Martyrotogio non sunt, hac die xix Augusti sic ipsum annuntiat Besuli apud Gerundam S. Marini episcopi et loci illius patroni. Hallucinatur manifeste Ferrarius quia nomen proprium Patroni accipit pro ap:
,

Wh"*w
" Ferraril
-

jamjam
tic

laudato.
,

pellativo seu titulari, sicut

ex

dictis constat; at-

iO(Jus

publicx vtnerationte

quse ibidem apud nos habentur % Ea vero de cultu hujus martyris, eadem occasione etiam comprobant publicam venerationem S. Marini cum agatur nominatim de sex Sanctorum corporibus in ecclesia memorati monasterii quiescentibus, inter quos est noster, de quo hic tractamus. Domeneccus affirmat, festum S. Marini incidere in diem xix Augusti; deque ipso legi

que adeo merito castigatur a Tamayo in notis ad hunc diem. Domeneccus de sanctorum Evidii, Marini, et Patroni corporibus, ad Besaluense cos-

nobium
conferre

allatis

affirmat

Deum

sine

dubio
in eos

ibidem per illonim intercessionem

beneficia, qui pie illos

magna

invocant.

Pau-

ca hsec de S. Marino, lector, sequi bonique consule.

DE

S.

SATYRO
Italise

EP.

M.

CUM

SOCIIS

ARETII IN TUSCIA ITALIiE

CIHCA HE-

UIUH SBC.
IV.

nec hodiernum martyres signavit FerS Satyrum, nec socios altero nempe generarius, ast in Catalogo suo a I primo loco ita annuntiat Aretn m rali hoc die et martyris cum aliis Tuscia S. Satyri primi episcopi plurimos illos alio fuisse plurimis. Non opinor,

n Catalogo Sanctorum

2 Certe Ughellus, monumentorum Aretinorum non indiligens et ipse scrutator, in Catalogo ejus

urbis Episcoporum de Satyro, quem ibi Saturum S. Saturus pridicit, simpliciter ita pronuntiat
:

mus Aretinorum Praesulum

benti.

est qui occurrat scri,

marlyrii socios: sed potius iis, demcoli, sicque referri in ecelesise Aretai monumentis
:

cum

S.

Satyro

Pf ""*'

** *>*"*
>
'

Hic ille est gui sanctum Donatum rannorum persecutionem fugientem excepit
,

tyin-

auguravitque in

sacerdotem
:

ut in Vita ejus-

"

"

iuS

nempe

aliorum rel.qu.as in ec8. Satyri, et

cteiaCaftedraliinventasservari

haud dubu, cum

aUsSanclorum marlyrum

diverso temporc pas-

Sancti narratur floruit autem Saturus maut obitum ejus ad Constantini temporibus li quarti medium ferme perducat, ut certe seculi Juliani tempora non pervenerit, ut de ejus

dem

ad

videtur S. Satyrum sru ^ec satis constare laurea donatum fmsZmcnostrum vera martyrii
se.

martyrio nil satis certi ab Aretinis tradi possit. Deejus successoreS. Donato aliajam dedimus ad diem \uAugusti.

DE

732

ACTA SANCTORUM
D

DE
J.l'.

S.

BADULPHO CONF.
cultus, abbatialis prafectura
Vita

ABBATE ATUANACENSI IN GALLIA

Locus,

etc.

>" XIX

Amom
Attmiaccremii

nw

biinotilia.

in Sanctis obscuri nominis, inquiri debet, in eo situm est, I ut depublica illorum veneratione conslet.Haec autem obtinet in S. Badulpho, ac legitime probatur

nmum,

quod

>: qualis est hic,

ex testimoniis, quae proferemus. Sed prius

tra-

ctabimus de loco , cui praefuisse scribitur. In Gallia Christiana novissimse editionis tomo 4 a col. 223 de Athanaco (vulgo Aisnay ) haec sive Coenobium Athanacense memorantur Athanatense, vel Atheneum ad confluentes Araob id etiam Interamne appelris et Bhodani, B latum, olim juxta Lugduni muros, nunc ipsis inclusum, jam florebat, quando Burgnindia? reg-num anno nxxxiv in potestatem Erancorum devenit. Eo in loco martyrium passi suut Martyres illi Lugrdunenses, exinde apud Greg-orium
: ,

S. Eomani Jurensis abbatis, cujus Vitae verba ibidem dantur; consequens est, ut S. Badulphus, qui vulg-o censetur primus abbas Atbanacensis, quamquam non constat, quo vixerit tempore, non vixerit tamen in sua prscfectura post secidum quintum. Mutto remolius illum differt Castella-

nus, versus

Parisinum bit. Quia itaque tempus, quo vixit, non videtur omnino definiri posse sufficiente cum veritate historica, ideo, omissovitse tempore, supraipsiapposui)nus diem xix Augusti, quo publicus ei cultus exhibetur, sicut indicant Castellanus, et Martyrologium novum Parisinum, cum illum tunc referant. Ejus memoria celebratur in Eastis ecclesiae
Lug-dun. xix Augnsti, utiest in Gallia Christiana
citata.

annum videlicet 900. Martyrotogium seculo sexto vel septimo illum adscri-

de Gloria Martyrum Turon. lib, quorum cxustis Athanacenses cti

i
:

cap.

49

di-

Raynaudus tamenistumpraecisediemnon
;

corporibus,

definit

quo delibo sequentia de publica S. BadulS.

sacros cincres in

profluentem
:

Ehodanum
fidelibus

tyrancollecti,

phi veneratione.

nus
mirse

sparg-i

prfflcepit

sed

4 Vulgt) dicitur
S.

Badoul (apud Castellanum wtior

cullus,

ijisias

ffidificat;i,

magnitudinis basilica in eorum honorem sub altari collocati sunt. Basilicas post
sancti Benedicti
S.

ea nobile Ordinis

monasterium est, quod a barbaris male actum Salonius episcopus, Eusub patrocinio
Martini adjunctum
cherii Lug'dunensis filius, et post

honorem prioratus ( ecclesiam vocat Castellanus in suo Supplemento) ad oppidum S. Symphoriani haud procul Vienna
in cujus

Badour)

constitutus est

nexus abbatiae Athanacensi. Sacineres

B.

crum

ejus corpus sub jllo ipso altari fuisse con-

eum

Brunechildis

ditum, quo sacri

Pothini
,

S.

Blan-

regfinainstaurasse \)er\i\bcntuv.HcVcibi,et alianonnulla.

Verum

ista,

quae dedimus,sufficiunt

inrem

nostram, et confirmantur in Annalibus Benedictinis tomo \, lib. 1 num. 27.

An
citlctn

prwfuerii

&

BaduL

jtfntr.

2 Notitia loci prsemissa, quseritur, an S. Badulphus eidem tamquam abbas prsefuerit. Affirmat noster Theophilus Raynaudus in Indicuto

Sanctorum Lugdunensium
phus abbas Athanac.
te et reliffiosa exercitatione,

his verbis

S.

Badul-

floruit

Lug-duni
ad

sanctita-

servosinformavit.

quam multos Dei ipsidatur in Martyrologio novo Parisino ad diem xix Augusti;
Idem
titulus

sub Antoconditi erant , priusquam furore nino pnssorum Calviniano anno mdlxii de asylo sepultunE amoverentur, habetlndicuJus reliquiarum ejusdem abbatie, qui ad finem Missalis leg-itur.. Sanctus autem Badulphus Athanacensis relig-iose colitur infra Octavam Assumptionis B. Mariae, eique Officium novem lectionum cumOctava adjicitur in Breviario Athanacensi. In Supplemento ad Martyrologium novo Parisino annuntiatur Lug-duni cum titulo
dinre et quadrag-inta octo
,

Martyrum

sancti.

5 Prseter ea, quse

d'e

ejus abbatiali dignitate Non

satis

pluscutum tamen deilla dignitate dicitur in Galtia*Christiana, quam allegabam : nam hscc ibi exstant S. Bndulphus vulg;o censetur primus abquamquam non constat, quo bas Athanacensis vixerit tcmpore. Castellanus autem in Supplemento ad suum Martyrologium universate ad dictum mox diem, ab abbatis titulo abstinens, monachuin dumtaxat Athanacensem appetlat. Nos vero aliorum quos diximus exemplum secutit Virum sanctum in prossessione abbalialis prsefecturae relinquendum censuimus,tametsi eam ex antiquis documentis confirmare, non sit nobis in promptu, utietiam determinare tempus, quo vu
:

praemisimus, quaeri etiam potest, an ccenobium Athanacense, et aliud fundarit. Respondet autem Raynaudus in haec verba Est, qui ex mera sua conjectura tribuat S. Badulpho Athanacensis instituti fundationem nec non Auxillse raonasterii ex ejusdem S. Badulphi instituto haud procul Lug-duno erectionem, et fructificatiouem quoque postea anno dxlvi factam , interventu S, Anselmi, item Atbanacensis abbatis ad collem Lemensem in Allobrogibus. Supponit enim conjector, hunc Anselmum inhsesisse institutis S.
: ,
,

eonslat. ctc-

nobUmi
Athanacense
nb eo e$se

fundatum
fiic

cum
non con-

ntio

fundendus.

Badulphi, Athanacensis instituti autoris quorum omnium firmiorem probationem desidero. Illud
:

xit.
Inccrla
flai, qutt
vixit

de eo non constare, modo vidimus e Gallia Christiana, Si tamen vera sunt, quae de secundo Athanacensi abbate ibi sequuntur, Sa3

Nam

certius,quodidemscriptorobservat, Athanacensem alium plane esse a

Robiensi
rn,

S.

Badulphum
Badulpho

S.

binus prajcrat

cujus memoria in Martyrologio Benedictino Arnoldi Wionii consignatur 2 Janua;

monacho

seculo

quinto,

uti

colligitur ex

DE

DIB DECIMA

NONA AUGUSTI

733

S.

CLMTANCO REGE MART.

IN

ANGLIA
J

FotlTKSEC v.

Sancti

cl o

De hocianwipmiHfu

nomine primam nobis notitiamsuggessit Ferrariusin Catalogo suo Sanctorum generali, itaannuntians,

Clintanci suft Clintanei

rra- In Anglia, S. Clintaneiregiset martyris, citansque

riii>

Martyrologium Anglicanum, opinor Wilsoni et Capgravium in Catalogo Sanctorum Britannix, unde etiampaucula sua desumpsit Witfordus ad diem 111 Novembris. Atque heec sola suppetunt monumenta, ex quibus de ejus cullu apud Anglos docemur adde Acta ut ut brevia apud Capgravium, mira certe memorantia neque aliunde illustrari possunt quee ad ipsius Vitam aut gesta pertinent, quandoquidem inde sua acceperint, qui de ipsolocutisunt.Meminitquidem ipsiusin An: :

dicamus expilasse, ex Legenda vetustiori Ms., auctore Joanne dicto Anglico, vicario de Tinmouth,qui vixit secuto xiv. Ita habet noster 4 Uhx autem Clitancus cum csset in regno suo
-.

in Soutwallia tenens

pacem

et justitia^

rigorem

,),',',

!jj*

factus est martyr virtute et meritis et corona cae- ^m.ir^nlestis

gloria;cum palina carnalis castimonire decoratus. Virgo enim quaxlara potentis cujusdam
,

'J

l,co

filia,
li

adamavit illum dicensrequirentibus

nisiClit;inco inclito et

se, nul-

ab omuibus dilecto. Audito vero puelke rcsponso, quidam de sodalibus Regis maligno spiritu inflatua et ardore
libidinis accensus,

nupturam

nalibus Britannice Alfordus noster; sed paucissima etiam de eo referens ad annum Christi cdxcii

fundamentum accipiens a face quadam die in venatu regem Clitancum innocentem juxta fluvium quemtemeritatis et livore luxurise,

num.
Alfordn*
iwster,

cujus hsec sunt verba 2 Placet ad hEec terapora referre martyrium san8,

dam, venatorum cafervam exspectantera, et verba sacri eloquii et orationis cum sumraa devotione
proferentem, gladio nequiter jugulavit.

v.

Quo

raor-

cti Clitanci,

qui inter Silures vir princeps et regis

tuo, farailiares sui et nobiles propinqui, junctis bo-

titulo clarus, sanctitatis justitiaeque laude mag-is

claruit. Ejus

bus corpus auferentes, vadum

fluvii,

juxta

quem
jug;.
illo

Vitam habet Capgravius

qiue sic inci-

occisus fuerat, transire tentabant. Sed

cum

pit
"
n
ii

ii

Rex

Clitanius
,

cum

esset in regno suo in

justitise

houm
prae

disrumpi etbovesstare coepissent, de loco

Southwallia
lestis glorias,

tenens pacem et

rigorem,

nimia corporis gravitate semovere non pote-

factus est martyr virtute et meritis et corona cae-

rant.

cum palma

carnalis castimoniae desicarii

Cumque

multis modis corpus sanctum de loco

inri Itauie-

"

coratus.

Narrat inde pessimi

facinus re-

transferreniterenturet nihil omnino perticerent, in

loeo sibi divinitus prseparato Martyris eorpus di-

runti

gem

ohtruncantis, et ecclesiam in sancti Principis

:

honorem erectam
tatis illius

ubi Deus potente suse et sancti-

plura dedit arg-umenta. Unde Clitancus inter Sanctos habitus, locuni innostroMartyrologio meruitadxix Augusti, ubi Brechiniae rex. scrihitur et Clintancus. Recte hac xix Augusti, quidquid

ti

miseruut. Visa est autem columna ignisinsequennocte post sepulturara ejus de tumulo ad crelum

mirahiliter elevata,

uhi in honore sancti Clitanci

ecclesia constructa est. Potens

quidam

die

Domini-

co

Novembris notaverit, nescio Witfordus diem unde acceptam. Audiatur modo Martyrologium
Wilsoni hac die Clin3 In Wallia australi, commemoratio sancti
Wil$omis,

uxore sua ad audiendum Dei servitium in ecclesia sancti Clitanci veniens, super ripam fluminis, non longe ah ecclesia positam, cum uxo-

cum

re sua

concubuit. et peccato commisso, ab

illa se-

parari non potuit, imo junctus uxori inseparabilis

tanci regis Brechiniae et martyris, qui

et pius princeps
;

cum

zelotes

esset,

quodam

die inter

venandum

udium relia milite pagano occisus est, partim in nobilis quaBChristianas, partim etiam quod gionis nisi dicto virgo dixerit, nulli se velle nubere

remansit etexclamanssodalibusvocemaguadixit: Ite ad sepulcrum martyris Clitanci, et pratum istud, a me vi et injuste ablatum, sibi restitui permittite,
:

dam

Regi tam

zelotai Christiano.

clesiaerectafuit in ejus Wallia australi, uhi occisus

Postmodum insignis echonorem prope flumen m

fuit, et

etpro mesuppliciter, quaeso, interccditc .-quofacto ab horribili ligamine statim liberatus cst. Viri duo iuter sc multo tempore irati et infesti dixerunt intra se Concordemur et tenduraus ad ec:

ubi

cum magna

desiam sancti
unus terum fraude

Clitanci, et simul

juremussupcr

al-

veneratione sacrum corpus

tumulatum, etubi innocentias multa patrare miplacuit Deo in signum preemissis superest ut fontem racula Hisce modo sunt,nempe ex
fuit
,

juncto foedere, tare illius; et oblito invidia; livore et occidit alin reditu, rupta pace et violata fide,
etfacto homicidio, spipsum sua lansic miscrabiliter vicca propria statim perforavit, et
:

ipsumassignemusundeaccepta sua faudato Capgravio.quemscimus

collegisse,

tam

fiuivit.

DE

73t

ACTA SANCTORUM
D

DE
J

S.

MARIANO CONFESSORE
IN BITURIGIBUS GALLIiE

S.

COMMENTARIUS PR-S3VIUS
Cultus,
et

distinctio

synonymis.

Ii\lll.

Ctiltun

r.r

Vsuardn
probatu.

De

sancto hoc Mariano [apud populares Marg-ean^ agendumnobisfv.it in observationibus

breve elogium,ubi agit de Sanctis Lemovicensibus, apud Labbeumtom. i pag.635 hic describere
operse pretium censui
:

nempe apud ipsum

ad Martyrologium Usuardi hoc ipso die, quo et totam ejus progeniem certatim annuntiatur, utde vericultus vetustate dubitandum omnino non sit. Id miratus sum, abba-

4S. MarianusReclususmultos usque hodie vocat Ehgiumea ad reclusorium suum in territorio Bituricensi. Cor- liernardn

tis titulo insigniria Wione, Menardo et Bucelino, B cum non ut monachus, multo\minus ut abbas, sed

apud Euvahonium dicecesi Lemovicensiest sepultum. Anno Domini mccc Dominica prima Aug-usti fuit corpus B. Mariani annd Euva-

pustamen

ipsius

Guidonis.

ut eremita laudetur a se 8, Gregorio Turonensi, cujus elogium id omne complectitur, quod cum

honium de pariete ecelesia?, ubi diu steterat, elevavatum ad sublimiorem locum, et in capsa arg*entea
pretiosa honorifice et solemniter collocatum per D.

aliqua [auctoritate de Sancto memorise proditum reperitur. Et certe Mabillonius eum merito inier Prtetermissos collocavit paueula de ipso memorans, quse ex ipso fonie infra recitabuntur. Ne,

Portu episcopum Lemovicensem, adstante copiosa multitudine Cleri et populi ac Relig-iosorum virorum. Eestum ejus recolitur xiv Ka-

Beginaldum

le

scio

die

cur Menardus hunc nostrum Mariannm hoc tam operose distinxerit asynonymo monacho

lend. Septembris.
5

Quod dixi supva de confusione vel indentitate

Daturhic
soiamS.

aui abbate Autissiodorpnsi, de quo in hoc Opere Aprilis; ubi de confusione laboactum est die

randum. omnino nonputarunt Majores nostri,

ta-

An dtstingumdui a
tyn. Labheano,

metsi Marianus uterque Bituricensis sit, uterque ferme synchronus. 2 Non tam obvia est disti?ictio inter hunc eumdem hodiernum Gregorianum, et illo dc quo meminit Labbeus inter Sanctos Bituricenses tomo % Bibliothecss Mss. pag. 432, qui ambo, licet et ipsi Bituricenses et ferme etiam ivquales, iis coloribus depinguntur, ut diversos duos hoc ipso die statuerit Saussayus insuo Martyrologio Gallieano; primum illum quidem, quam. ex Gregorio Turonen-

utriusque Sancti synonymi, recurrit etiam in ordine ad aiiquem Aminium seu Animium, quem S. Mariani nepotem volunt, et quidem Sanctum, ut diserte notat Labbeana historia, quamvis in sacris tabulis nostris nusquam expressum. Sitne

Gre9<>rueh-

porro hodierni nostri Evahonensis nepos, ut ferunt chartse ad nos inde transmissse, necdum satis liquet; rem explorare conabimur, ubi ad xix Septembris pervenerimus Cetera inde per P.
Boulart accepta, sunt merum compendium S. Grequo aut quando compositum, quod Sanctis eremitis omnibus facile aptari possit nos ipsis verbis S. Gregorii inhserebimus, cujus proinde solum elogium hic subjicimus, id quo nec minima occurrit nepotis
gorii, et aliquod elogium, nescio a
:

Usuardum et Martyrologium Romanum hic referimus ut apud vicum Evahonensem seputsi,

post

tum, ubi hodie prsepositura

est

Ordinis Canoni-

Aminiimemoria.

En

ipsum textum

corum regularium S. Augustini, undebina Vitse Compendia Mss. ad Henschenium. olim misit R. P. Franciscus Boulart Canonicusad S. Genovevee Parisiis. Alterum collocat apud Spinolaium vicum, videturque iltum indicare cujus Vitam, nonnuitis suspectam, edidit Labbeus locojam ci,

ELOGIUM
e S. Gregorio Turonensi

anpottns
confunden(flM

vero a nobis inter Prwtermissos hodie ditatus est ad xix Septernbins quo die refertur in vetustissimo BituiHcensi Breviario. U Non desunt scripto?^es qui utrumquein unum
tato. llic
,

De
Fuit

gloria Confessorum cap. 81.

autem
in

simum
:J.">;t

vuiudemque vonfundunt idque observo potisin Cointio tomo i Annalium suorum pag.
,

ipso termino cui

a.Marianus quialter

et

294

atque etiam in notis Ruinartianis

ad

S. Gregorii elogium; quse

utrum

satis tuto

admittenda sint, necdum equidem ausim determinare, donec a Bituricensibus ipsis plenius edoctus fuero. Certeab eis Labbeanus illecolitur xix Septembins; Gregorianus vero expr^essissime ab Usuardo signatus est hac xix Augusti, quem certe supponimus non ignorasse, quo die apud Bituricenses vel Lemovicenses coieretur S. MariaQU8 Evahonensis, quidquid dies obitus nec a S. Gregorio, nec ab alio, quod sciam, determinate expressus
tus est
sit.

si ei aliquoties a quibusdam mel delatum fuisset, aut si ipse reperire potuisset in silvis, hoc ei erat cibus. Qui cum plerumque visitaretur a plurimis , quodam tempore a quaerentibus non poterat inveniri. Investig-antes denique eum viri, qui venerant, deprehenso vestig-io invenerunt locum, in quo flexo g-enu aquam hau:

dam eremita, poma agrestia

non erat

cibus

nisi

uavitx ration
tor$.

a fluvio et exinde progressi reperiunt eum sub una arbore malo jacentem mortuum. Unde
sit
:

celebre ferebatur in populo, eum elisum ex arbore spiritum exhalasse ; sed evidenter non est co-

Usuardum ejusque pi*ogeniem

secu-

gnitum
viri,

Bernardus Guidonis ex Ordine PP. Dominicanorum seculi xiv notissimus scriptor, cujus

quoniam a nullo refertur visum. Tunc qui advenerant. elevantes, adtulerunt ad vi, :

cum Evauneusem

quem ablutum

dig-nisque

iudutum

vestibus, sepelienznt ob.tus ejua per " aingulos celebrante* annos /qU8! convemente populi, erebro ** ab ,Iinrniitatibussanabantur.

***

ivntcmvtor
Sttncli
tus,

putu

Qui.lam autem de
>

Sernnne

in^^?' fcS Jr StT^ ^ r

ab
dio
1
.

* UGUST3
735

cos taurmurae
l

ut

tibi

liUT

dammim adqu hom ^malitia furish

exinde

U
1 1

r..,..

loToion, A ,m a

tramitea, ac profnndaa iuti voJpn* perdito, ad Sanoti reonrrit sepulchrum Ju* queoratione dum basilica foisseteXus

vaium

Sancta lr.

re propter coiupendia guhs, ang-elorum sit re consortio, ut Sanctus debeat adorari? Meli us est en.m opue necessarium in domo exercere qiiam talem Sanetum exeolere. Quod ille audiens discessitet cum reliquis ad basilicam Sancti abiit ' relicto domi vicino in opere laborante.

tus

qua eeressu8faerat,menteturbataredibat. Coinoscit que virillebovesquosperdi.lcrat; hosrecipien nominem absque oahimnia pedire

a* vetithominem perafrgerem pubHoum venl en tem qu bovesinosantesecumc !l,ano,vh::: r;;:;: sum proaequena adducebat: Turhatua enim fu a via, et quas, amens factus in illam partem, de
;

oognovithoosibipervirtutem
stitum,

permiait, quia

ucti

cum

Mariani
qUa

in illa

hora reperit
;

J
,.jns

-rditnni,

auivitplennsfmc sepulcrum
excolere Bituriga.

(]

nnstquam

g-esta

Nec

ra,

stat homims. Exinde elevati g-lobi flammarum super hospitiola aliorum, quaj circumlocata erant transsilientes, hujus hominis aream, sepes, tuK guriola vel porcorum vel animalium,

vento adprelienditur domus, incendio exuntjar omnis, nec quidquam de substantia reflante

mo

sunt, dihjrentiore cura Confesso ,-m Dei plebs ccepft

ANNOTATIO.
a Notat Ruinartius in Colbertino

termino
rius,

legi tempore

at nobis

reliquaque pertinebant, flamma perussit; nec quidquam remansit huic misero, quod non'fuisset igni succensum. Quod si evenisse quis fortuito putat, admiretur quod nulli vicinorum

codice pro magis placet

!;

qua? ad

eum

textus ut jacet, ubi

Sanctum

nempe indicare vult Gregoin regione Bituricensi, vel in vici-

cir-

Quid nunc agis, o cruda rustucitas, quas semper in Deum et ejus aminocuit.

cummanentium

niavitameremiticamdaxisse,inquaS. Ursinus, de quo jam egerat, vitam finierat, non eodem certe tempore, cum is ad seculum n referatur; noster vero ad initium sec. vi pertineat, ut etiam
observat Ruinartius.

DE

S.

DOMTO

PRESB. CONFES
J.

EREMITA IN PAGO

B. s.

SIGISTERICO PROVINCIiE IN GALLIA

ClRCA AIVNDM

e hodierno

S.

Donato ab

aliis

synonymis
diserte

dxxxv.

Dc hoc Sancto, ijui

jam

satis distincio agere coepimus in nostris

ab

ad Usuardum observationibus, ubi

atiis ejus-

notavinxus, ejus eremitorium fuisse non in monte Jura Burgundim, sed in monte Lura Provincize, in pag-o, ut loquuntur Matyrologi, seu in dioecesi Sigisterfca, cui non male substitues Se-

dcm nominit distin'

ctus cst

Alque hic habes brevem et rectam opinor, etVtMrdM Vitse prohxions huc ohm Lugduno intuii misscv a nostro P. Carolo Fabro, quam licet ipse Martynioprobasse videatur, rectius tamen plura episodia, '"' quibus a nescio quo respersa est, ab Adone et aliis
3

suostantiam

ff

prseterita

sunt,

non tam

facite admittenda,
,

utpote absque nota auctoritate ut proinde merito

cusleronensi

cum

Castellano, seu Sisiaricensi

cum

existimaverimus

brevioribus elogiis

insisten-

aliis (Gall. Sisteron.j Martyrologos hic indicatos volo, solos primum et preecipuum Adonem

dum, quale inter alios nobis suggessit Benedictus Gononus ex Breviario ecctesuv Gratianopolitante, v
et

ejusque

rum longiorem
ctitur
mcminerunt
:

contractorem Usuardum, ut reliquoseriem omiitam. Sic loquitur

Petro Equiiino acceptuni; quodque hie recut

Ado, paucisque notabiliora et certiora compleIn Galliis, pag-o Sigisterico, in monte qui sancti Donati dicitur Jura (lege Lura) natale qui ab ipsis infantise rudimentis mira presbyteri
%
;

dendum censuvnus, pr vmissa Usuardi annuntiatione, quam adoptavit Romanum hodiernum, ut de cuttu securi esse possimus. Sic Adonem
contrahit Usuardus
t

In

pago

Sigisterico, beafi

Ado

Donati presbyteri, qui ab ipsis Infantiae riniiimmtis, mira Dci gratia praiditus, anachoreticam vitam
multis annis exeg-it, et rniraculorum g-Ioria clarus migravit ad Christum. En modo Gononi textum : 4 Fuit vir quidam Donatus nominc, a Neustria? regrionibns,

ad Dei gratia praditus, ex urbe Aurelianensi

pra3-

fatum locum, ut

soli

Christo

vacaret, adveni-

anachoreticam vitam multis annis exegrit, ens ut inter cetera tanta miraculorum gloria clarus, etiam draconem immanem at-esta maffnica, orationibus effugatum queterribilem, suis exinde
cxtinffueret.

^uiGo^

Aurcliancnsi urbe oriundus, qui nonui

Curaque trium

a rudimentis infantiai sua? electus eata Domino. esset annorum, traditus est a genito-

Cumque

adveniente sancto orationis migravit ad Chnrevelatum, inter verba loco suo est ab eodem patre in stum, sepultusque

dies vocationis ejus instaret abbate Mario, cui ita fuerat

ribns suis ma^istro, ct

eum Iitteris erudircl. Tantamautem gratiam Dominus clarg-iri dig-natusc.st,

ut
esset

ex longiori Vita restituenda finempaulo aliter referunaucB in S. Mario sub 7 /5 nostris xxvn Januarxi pag tur, tum in Actis 100. sec. i pag. num. n ;tum apud Mabillonium Tomus IIL Augusti

Ex

sunt,

omnia heati David sciret cantica. Cum vcro annorum decem, omnia volumina tam vetcris quam novi Testamcnti peragravit. Tunc ])IaCUit

his et

Aurelianensis urbis

episcopo, ut
a-tatis

cum

cle-

ricaret.

Sed cum pervcnisset ad

iluodcri-

annum, complacuit eplscopo, ut cum ad diaconatus benediceret. Tanta vero erat in onus

mum

96

eo

73C
rCTUNK

DE
animi tranquillitas, ut

S.

DOXATO PRESB. CONF.

tam,
et corpus jejuniis nimis excrucians. Cibus ejus erant fructus agrestes, radices et cortices arborum lectus ejus terra dura. Cum igitur multos
:

eo bono
esse a

omnes dicerent, illum

J.B. S. tx Breviario Gratiit-

Deo electum.

nopotilano

5 In quo honore constitutus, conversus ad semetipsum ait: Quid mihi cum beato Abraham? lllienim dixit Dominus exi de terra tuaetde cognatione tua, ct vade in Iocum, quem monstravero tibi et ibi eris mihi acceptabilis. Dum autem hajc in animo volveret, rclicta urbe Aurelianensi, recto tramite petiit urbem Turouicam, ubi corpus S. Mar:

annos

in solitudine vixisset, et instaret vocationis

ejus dies, adveniente abbate Mario, divinitus ad-

monito, ut ad eum accederet; inter verba orationis migravit ad Christum ab eodem patre ibidem xiii Kalend. Septembris. Postmodum corsepultus
:

pus ejus ad pagum Sig-istericum Galliarum transia-

tini requiescit,

ut ejus patrocinia accipere merere-

tum
7

est.
et

Cumque ibidcm paucis diebus commoratus esset, acccpto patrocinio a S. Martino, sic eremum petiit, et po.stquam peragrasset omnes provincias et omnes montes cxcelsos, pervenit tandem ad montur.

tem, qui dicitur Jura (Lura.) Contemplatus autem eum, descendit ad radicem ejusdem inontis, et in convallem, quae dicitur Ragion, arida et
ruinosa nimis, ubi accessus

Contra communem hic loqititur Gononus, dum Sanctum migrasse ait xiii Kalend. Septembris pro xiv. Pejus vero faliitur, dum corpus ex Lotharingice monte Jura translatum comminiscitur Commodius certe ex Lura monte, S. Marii eremitorio longe propinquius Sigistericum pervenire potuit, unde pars potior Avenionem iranslata sit , ubi festum ejus celebratur et fit Officium duplex (ut in notatione observat ipse Gononus) de communi Confessoris, et de eodem tit mentio in

&>

cuhu
agtt.

que ejus

hominum nou

erat,

sed serpentes et diemones ibi habitabant.

Eo adve-

niens bcatus Donatus*, draconem mine magnitudinis invenit, de cujus natu omnia arbusta erant

antiquo Missali ejusdera ecclesias descripto

combusta,
sonabant.
I'.

et ibi

semper tonitrua

et

fulgura per-

ndjunnit

Acta,

6 Cum autem vidisset draco ille sauctum Donatum venientcm ad se, statim caput suum quasi cubitis duodecim elevavit, vociferans et exsibiad cujus vocem omnia serpentia aclans nimis quasi Virum sanctum devoratura. currerunt
:

anno Domini mcclx cum oratione propria ; et mag"na pars corporis istius Sancti continetur in sacculo serico intra capsam arg-enteam, quae ex-

cum alio, ubi sunt reliSancti nostri Donati eetatem paucis etiam notasse juverit is enim cum S.
stat super altare raajus,

quise S.

Maximi

etc.

Sed Vir sanctus, in fide fundatus, sese ad orationem prosternens, draconem ceteraque animalia venenosa fug-avit et sua oratione exstinxit. Ccepit

Mario synchronus fuerit, hic autem a Vitee scriptoribus tum in Actis nostris tum apud Mabillonium medio seculo sexto consignetur, haud dubium quin adeadem tempora S. Donatus referendus
sit,

autem

ibi

habitare

anachoreticam

ducens

vi-

ut satis apposite signarit Castellanus

annum

nxxxv.

DE
J.P

S.

MOCTEO YEL HOGHTEO

EPISCOPO LUGMADENSI IN HIBERNIA

COMMENTARIUS PR^JVIUS
c
I.

Sancti nomen, discipuli, monasteria; an fuerit praesul

Ardmachanus.

ANNO
Snmli
jns, a

Clftfll-

TBn DXXXV.
/itl

ilie

24 Martii
Auo rtminl,
nofiirn

uando sanctum hunc Episcopum hoc die damus, promissi fidem ad diem quippe xxiv II Martii haecjam pridem inter Preetermissos _ apud nos dicta sunt tomo ejusdem mensispag. 474, quorum hicjuvat meminisse S. Mochteus
:

Vita Patricii cap.

in

134 et 135; Maccseum Pitseus, Possevinus, Baleus, Gesnerus, et alii infra

variis

modis

txprimitur.

Appendice cap.
;

2 citandi;

Bachiarium Genna;

Mochta Ludmagensia episcopus'noraen hoc die habet iu Ilibernicis Martyrologiis, ideoque Colg-anus ejus hic Acta dedit ex codice nostro Salraantisive

Bachianum Honorius Aug-ustodunensis Maueteum sanctus Adamnanus in Vita S. Columdius

bse,

in

prout edita est a Canisio; sed Mauctaneum Ms. Biburg-ensi, et in editione prima Antver-

piensi
et

Mocteum

vocat.

Ab Hibernis

censi descripta

aut sincera sunt,

quoniam non adeo aut plena ut ea optamus nancisci, et Augrusti

quie

passim, uti

quoque die xix

in Ilibcruicis Hag-iologiis recolitur;

Waraeus ac Quatuor-manominant, teste Colgano ; differimusde eo a-ere usqueiu dictam xix Augusti. Nunc itaque Sancti illius gesia iitustranda et examinanda a nobis sunt,pleraque desumpturis e laudati\ Colgani notationibus, quas Vitm ejus subtexit a pag. 731, atque ex Appendice post dictas notationes pag. 732 et sequentibus. Ordiamuritaguea varia nominis effbrmatione, de qua auctor itle satis operose hsec scribit 2 Varie a variis hujus sanotissimi Antistitis nodiera Usserius,
gristri

eumque

ejus

natnlem

ab authore hujus Vitse Mochteus, et aliquando Macteus vocatur, et rectius. Nam Hibernice passim Mochta, et aliquando Machta appellatur. Quod autem tradunt Pitseus, Gesnerus, Baleus* et alii, proprium ejus nomen fuisse Bacchiarium,'
et cog-nomento Macceum appellatum, nobis non approbatur. Mendis enim librariorum tot et tam varias ejusdem nominis expressiones exortas arbi-

tramur.fec Colganus,qui affert iilico alias pro ahis htterarum positiones. Verum de istiusmodi
satis. Moneo tamen me supraexpressissenomen Moctei, sicut in codice nostro Ms. Salmanticensi passim iilud lego, tametsi Colganus insua Vitaimpressa identidem

mmutas dictum jam

men

expriraitur.

Moccheum

vocat Joscelinus in

habeat

,,

; , ,

prout
bit
Bjutdem

HSIS^ repemo exaratum

atibi iltud

Ne

^
,

DIE DECIMA
diSPliCCt
,

NONA AUGUSTI.
SUmuS
in Actis
'

M ChteUS

m
'

ex dicendis.

sicut lique-

dimvutn*

3 De nostri Sancti discipulis varia observat laudatus Colganus. Nam quod attinet adnume-

rum eorum duodenarium

de quo in Vita apud

8 <***" et s. I'.icndani ad x et xvi Maii, (si Acta videlicet Sanclorum Hibemim eo usque perducta fuissent.) 6 Bedubi, inquis, tot sedes episcopalesinangusto regno; in quo nec quadraginta hodie reperiuntur?
ltespondeo,
extitisse,

UCTUM
J.p.

pw
fident riu-

nos cap. 1 num. 3,Ecce, inquit, morem hunc Apostolicum duodenarii numeri discipulorum, nostris

regnum

illud eo sevo

longe florentius
,

meroti

patribus vero Apostolieis ante omnes muudi Sanctos maxime familiarem, et ab ipsa
:

Apostoli-

ca Sede primo acceptum qua; non solum cum S. Mocteo , sed et cum S. Palladio totidem socios ad nostra gentis conversionem legitur misisse, ut in actis in Vita S Suithberti, ejusque notis ad i Martii ostendi ubi et plurimas alias duodecim collegarum
:

longe pluribus civitatibus oppidis, vicis et divitiis abundasse, et singula pene oppida mona.steria celebriora, et aliquando vico.s proprios habuisse episcopos, ut liquido coustat legenti Aota no^trorum Sanctorum, etprassertimS. Patricii,
in

3 cap. 95 tradunt

quibus Joscelinus cap. 185, et S. Euinus parte S. Patricium ordinasse propria

episcopos trecentos quiuquaginta, et presby-

manu

sub uno duce catervas a nostris Sanctis missas ad gentium conversionem commemoravi^ibividendas. At quisnam Edanus ille, de quo Vita Sancti nostri

terorum quinque millia, et septingentas ecclesias

fundasse. Sanctum vero Mochteum habuisse tot discipulos, referunt S. Columba, et alii graves

mox
'

citata agit, et

magnum

ei

miraculum

attri-

auctores in Appendice infra cap. 1 et \\ citandi. Porro sicut tot ac tanti discipuli magnum in

buit, quod sancti Moctei jussu ita factum memorat Cumque Sanctus ad Hibernicum veniret mare, oblitus cujusdam Edani, causa de quadam B a fratribus segregati, navem ascendit, cui deinde navigium clamanti abscisso arboris ramo vice
:

Hibernia Episcopo nostro peperere notnen sic non vulgarem ei laudem fundationes monasteriorum de quibus nunc loquar, materiem
;

attulere.

mcmaiKria

navis

uti prsecepit.

Obtemperat Magistri
in
,

jussis.

.,

ramo

supersedet, aequora permeat; sed et Tiavim

prasvenit,
,

atque

portu

Magistrum

excipit.
,

Quisnam inquam discipulus ille Edanus, seu utnotat Colganus in hunc locum, rectius iEdanus
vel
quisfuerit:
4,

Noster biographus cap. \niun. 4,Mocteus, inquit in Metheorum nemoribus ccepit construere monasterium, quod Cella magna dicitur. Locum hunc exponit Colganus hsec scribens Eegio Metheorum, vulgo Hua-Meth dicta, est dicecesis
7
,
,

Aidanus?

alios

Laborare se in eo determinando inter tot synonymos, non dissimulat idem auctor ita loquens Quis autem hic fuerit ex viginti quatuor ejusdem nominis Sanctis quorum natales observantur in nostris Martyrologiis et Eastis haud
t
:
, ,

Ardraachanae in Ultonia et in ea, uti addit, hodie (Edebat Colganus Acta Sanctorum Hibernise anno Christi 164-5) visitur pradicta ecclesia KiUmor,idest Cella magna dicta, S. JEdano sacra a quo et distinctionis causa Kill mor-Aedam appel;

latur.

promptum

definire; nisi

sit,ut esse existimo,

S.

Ne vero quas recte coeperat, cotlaberentur tametsi ipse rector , ipse regulam fratruin esset teste biographo allegato, ue quid tamcn hujus
, ;

Aidanus, filius ^Engussii, quem Marianus Gormanus martyrologus Dungallensis, et alii memorant coli in ecclesia de Kill-mor Aedhain in regione de Huadmeth, sive Martheorum die 2 Novembris. In hac enim regione S. Mocteus extruxit

religionis aliqua posset oblivione negligi, et

non

solum apud praesentes

fectu
persisteret,
scripsit.

sed etiam futuros sine de-

primam ecclesiam

in Hibernia

Kfll-mor ap-

sanctae institutionis regulam Cujusmodi autem regida ista fucrit compertum nobis non est;nec Colgano fuit, qui htvc dumtaxat de ea tradit Hic obscrva, S. Mocte, :

pellatam, ut habetur in hac Yita cap. 4- (apud nosvero cap. 1 num. 4>.) Unde S. iEdanus ille, quem Martyrologia observant in ea coli, non videtur esse alius a prsedicto S. Moctei fundatoris
discipulo.

um

conditorem uti et leguntur sancti Patricius , Brigida Brendamus, Ailbeus, Columba Kille Comgellus
fuisse
,

peculiaris reguke

extitisse

Kieramus, Adamnanus
insulse.

et alii plures nostrsa sacraa

F
5 et 6

C
aiuitem

qu3e occurrit in Vita difpcultas in qo posita est ut vix videatur credibile, tot et tam insignes ad Sanctum ventitasse discipidos
5 Alia
, , ,
,

8 Vir sanctus aliud item construxit monaste- ab eo conrium, prout testatur Vitx ejus scriptor, qui cap. ttructa.
1,

num

tradit ista

Ipse gTesaum direxit ad

*.

quot quantosque commemorat auctor ViLv apud nos cap. 1 num. 7. Nam ut caeterae, ait cujus non erat numerus, progeniei taceam multitudi,

locum nominc Lughmud a Deo sibi datum ab olira

ccepit ffidificare, et
:

Hunc siquidem locum

Mocteus vero

al.

Lagh-

pra*scivit..

madh.

nem

centum episcopos
,

trecentosque presbyteros

dicitur habuisse discipulos.

Sed huic
forte

difficultati

nobilissimum construxit mocujus etymon ac situm ita exhibet nasterium Colganus: IIoc mouasterium, quod rectius videtur

occurrit Colganus

eamque

his argumentis satis

probabilibus

solvit.

Nonnullis

nimis excessi,

Lughmagh, Lubh magh

id est,

Lugi campus;

nisi et

verius

idest, Herbidus campus; et nuuc.

et spatiosa illa

vus hic numerus centum episcoporum et trecentorum presbyterorum, ex una schola prodeuntium, videri posset sed si rem penitius considerent, non dierum est hic ambigendi locus. Ex vetustissimi successive ejus celeberrimam Magistri discipulis,
:

Luthia vocatur; jacet in amoena

au&tralis Ultoniae planitie
,
,

quse priscis Couaille

scholam frequentantibus facile tantus numerus disciexurgere posset; nec si simul tot habuisset
,

id cst planities hodie vulgo Machaire-Oirgiall Oirgielliorum appellatur : estquc ibi nobile monasterium Ordinis Cauonicorum Regulariura, et olim fuitsedes episcopalis juxta dicenda in Appendice; ab eoque circumjacens regio nunc Comitatus

ordinatos pulos, postea episcopos et presbyteros movere debet, qui legerit ei quidquam admirationis
tria millia

Luthensis denominatur. 9 Queeri hic potest, an

S.

Mocteus accenseri

Sonfuit

monachorum eodem

vel
:

proxime

se-

totidem vel quenti sevo fuisse sub S. Brendano Comgello; item et tria millia sanctoplures sub S. rum discipulorum frequentasse scholam S. Einniani quae diximus ad de Cluain-eraird, ut constat ex his de S. Finniano et dicturi xxiii Eebruarii, agendo
, ;

debeat Prwsulibus Ardmachanis. Quxstioni ansamprxbet Vitw scriptor, qui postquam retuhscceset cap. 1 num. 8, S. Patricium pontificem pisse aliquando habitare prope monaslerium nostri Sancti sed angeli monitu discessisse ab eo,
;

^m^
chanutf

subjungit

, .

7iJS
*i
i

DE
:

S.

MOCTEO VEL MOCHTKO

habent Mag-uir
,

r*Hii

subjungit

ista Rexitqae post jipsum sedein Mocteus aliquot diebus, et Benignum illius discipulum inthronizavit. Propositae autem qusestioni hoc
:

eodem
alio

die.

H&c affert
,

redditresponsum Colganus Non reperiturnomen primatum sive archiepiS. Mochtei in catalog-u cum scoporuin Ardmachanorum. Nec mirum
;

12

autem ista Secundum festum

ag*it

Martyrologium Dung-allense de primo Sancti festo ; de ita pergens

et
:

celebratur xix Augusti;

:

relebrari solita : dii

non prfuerit
parte
'

nisi

paucis diebus, et forte donec de

successore provideretur. In V ita tripartita 8. Patricii

cap. 97 legitur S.

Mo chteius episcopus lueerna Lugmadensium. Martyrologium Tamlactense Mocteus episcopus Lugmugensis. S. ^Engussius in Festilogio
quo de eo

Marianus Gormauus dicens

$y.

nonymif

ii

4RCH1PBB3BYTBE , ET S. BPIHTUALIBUS ET SUFFKAGANEUS. Et llCCt S. BenigllUS S. Patricio successerit, et forte immediate, in catalogotamcn primatum poniturtertius post Patricium post sanctum nempe Secuudinura; et S. Patricium cognomento seniorem. Quod factum arbitror quia
,

Mochteus fuisse S. Patiieii SeCUNDINUS VJCAIUUS 1N

ii

Mocteus

niagnus

egregius

et

long-ffivus.

singuli successive erant suffraganui sancti Patritii,

et dno priores leguntur obiisse ante ipsum Patricium apostolum cui mortuo , ut hic indicatur, immediatcsuccessitS. Benig-nus, postquam aliquot diebus vacantem sedem administraverat episcopus Mochteus, donec commuuibus .suffrag-iis de succes;

Addit Maguir Dicitur long-evus propter magnam vitse ejus longifudinem. Subdit etiam quosdam versus.., quibus significatur S. Mocteus annis trecentis vixisse.Item Martyrologiurn Dung-allense S. Mocteus episcopus Lug-magensis: vixit annis treccntis, et migravit ad Dominum anno dxxxiv. Citat etiam ibidem memoratos versus. Verum de tanta et supra fidem extensa Sancti ietate disse retur piuribus infra , ubi dederimus reliqua qux de sacris diebus aliis enarrare pergit ColganuSy quos tamen non huic S. Mocteo, sed aliis
:

ii

<

sore provideretur
II

Prscsul non

sit

Hinc sequitur, ut noster sanctus annumerandus primatibus Ard,

machamc
ml
Luffma-

sedis,

dentis.

tamen episcopus Lugmadensis seu alia titterarum forma tocum hunc expresseris. Dignitatem hanc ei vere convenire non lego quidem diserte expressum a biographo , prwterquam in ejusdem Vitieiitxdo, qui sic habet Incipit Vita S. Moctei Lubg-unensis episcopi. Sed episcopatis tamen istaprvcfectura aliunde postea confirmabitur tum e Fastis sacris, quos producemus, tum ex atiis documentis de quibus occur10 Fuit

quacumque

censet, sic statuens Duobus etiam aliis dicbus reperio memoriam S. Moctei n domcsticis FestiIog"iis observari, die nempe xxvi Martii quo festum S. Moctei de Inismochta , id est, de insula Moctei celebrari tradunt Marianus Gormanus, Cathaldus Mag"uir, et Martyrologium Dun-

synonymis convenire

g-alleuse.

Cum autem
idem esse
,

hsec insula

sit iu

Comitatu

Luthensi, non procuJ ab ipso monasterio Luthensi

videri posset
S.

Moeteus, qui in utroque

Moctei Dergani celebraui ix Septembris tradunt auctores proxime citati, et Martyrologuum Tamfilii
,

loco habitavit, et colitur. Praeterea festum S.

lactense.

pturimorum seriptorum assensu stabilita in dubium vocari non debeat. Superest, ut hinc progrediamur ad atia quivdam puncta, ad S. Moctei viiam et sanctiret inferius dicendi locus
,

ita ut

13 Rationes vero, quibus inducitur Colganus, ut duos hosce Sanctos syytonymos ab hodierno secernat sunt istrn Verius tamen existimo, inquit, duos alios Mocteos esse, qui his diebus coluntur.
t :

qu%

aliia die-

/ms a$si

gnantur

tatcm spectantia.

Eum
S.

enim qui xxvi Martii

obitu
:

colitur, existimo esse

:

II.

Gultus variis diebus affixus

sancti
versi
;

synonymi
tempus

nostro

di-

vitse,

Ihlu SukiIi

iibe-

Mochtei
ita
(Jic

fe-

c: 'raliter more suo ita Sanctum annuntiat

Hus Mkooeus cum
S.

de cuAnnalibus sic Anno cmxxii Mocteus de Insula, fiscribunt " lius Kernachani, presbyter Ardmachanus, obiit. Hoec enim insula non videtur esse alia, quam illa, quam supra citata Martyrolog-ia Insulam Moctei appellant. Item ille, qui ix Septembris colitur, videtur esse S. Mochteus episcopus et doctor Ardmachanus, de quo ad annum dccclxxvi hcec in iisdem Annalibus leg-untur Mocteus magijus

Mocteum presbyterum Ardmaclianum

Quatuor
mag-istri

in

San-

li
r.t

Martii

Patricio Scotia egressus.

De

l9/lu0iu/i

eo varii. Vide ipsius Vitam. Colganus in Appendiee ad Vitam S. Mochtei pag. 732 dictum hagio-

logum

supremus preefectus scholarum Ardmacha?, capitur a Northmannis sive Danis obitumque ejus referunt in annum dccclxxxix dicentes eodem anno Mocteus discipulus S. Feth

ster,

sive

ii

his verbis convenit: Sed quia hic auctor Qeo Vitam ipsius, nec eum die il!o coli, nec cum
leg-erit.

"

Patricioe Scotia egressum uspiam

Vita,

episcopus, anachoreta, et scriba Ardmachanus decessit ubi per scribam intelligit scri-

gnae,

nec in ea

quam supra dedimus, nec apud ullum aliuin authorem quidquam de hls memoratum reperiam, ad allorum vetcrum scriptorum testimonia d< j S.
festis,

ptorem prassertim chronographum. In monasteriis enim plerisque saltem prcecipuis, et sedibus

episcopatibus Hiberniffi erat quidam olim iu magno honore habitus, qui vulgo aliquando ferleginn, id est, preelector, sive magister, vel doctor; aliquando scbibhnidh, id est, scriba, scriptor, vel chronographus dicebatur.

Mochteu, ^Jusque

transeo.

Mox

itaque

ad

duos potissimum annu<v venerationis dies ciigredt/!'r,ac <lc iis in /uvc verba disserit Duo ut minus S. Mochtel Festa olim to llibernia solere
:

(Irl.raii,

inidunt nostra communiter, etiam peran-

tiqna, IVstilog-ia.

Primum xxiv

Martii,

quo de

UFerrarius in Cataiogo .generaii Sanctorum, qui %n Martyrologio Romano non sunt, hcec
bit

ab hudierno
diversi.

scri-

ad diem

ipso sic scribit Martyrolog-ium Tamlactense, ante

xi Apritis in notis

Eadem

die in

aunumnecLxxwcompilatum: S. MocteusLugma" gensis Cumain nomen matris ejus. S. ^Eng-us:

insula Bura S. Maceaei vatis S. Patncii episcopi Hiberma? discipuli. Et in notis item ad diem v

Octobris

Eodem

die

sius

n
:

KTooteus fidelis

1
.

S. Maccffii

et

devotus.

Marianus Gor-

manus
" "

familia

Mocteus Lug:madensis, pater egreg^i Calendarium Casselense : Mocteus

episcopus Lugrmag-ensis.

De eo etiam

similia

h&c Colganussed quia mendose, quse habet, impressa apud ipsum sunt, maiui ea emendatius hic exhibere ex
Vidit
ipso

domo

in castro Cale-

S. Patricii

discipuli.

DIE DECIMA

NONA AUGUSTl
e.c

r.M
AECTOK
J.P.

ipso Ferrario. Ihvc

aulem

sic castigat

idem

ganuspag.

Col-

8ed quia hfflo videtur sumpsisse ex commentlg Dempsteri, qui Looa cultus, et festa ad libitum solet affingere Sanctis suspectae mihi suntfidei. Consuli potest Dempsterus
.-

738

huc transcripta, quia mendose apud Colganum impressa Meminerunt, inguit,

)pso Usserio
i

Annales Ultouienses lo quibus ad annum Domini uxxxiv, vel nxxxvi secundum alios (hoc
illiug
i

nologio Scotico ad diem

xi Aprilis, et

bris.C&tenim,sicut
Scvpe

mox
,

inMead v Octoobservat laudatusjam

est usitatse nostrae rerae

mltatlo S. Muchti,

vel

nxxxv vel nxxxvu DorMochta, discipuli Pa>

:

hagiographus Hibernus, an natale festum,

S.

an

tata
.

Moetei sit quod Martyrologia ciad diem xxiv Martii tradunt celebrari, mihi, ait; incompertum est. Quatuor-magistri Usserus et Vareus infra citandi indicant natalem
, ,

aliud

ejuscelebrari diexix Augu^ti, quatenus asserunt, ipsum anno dxxxiv, die xix Augusti obiisse, juxta

tricii, xiii Kal. Septembr. refertur. Et mox de ejus setate hic controversia subdit ista Nam quod Jocelinus cap. 186 Dajrrat, S. Patrioii sententia, vitam illi in pcenam inoredulitatis , ad trecentos annos protensam ; dignum certe est, quod inter alia prodigia inaudita sua novitate stupenda, in Quilielmi Thynei Discursilms pa,
,

dicenda cap.
M(as unno

3.

negyricis de S. Patricio pag. beat, quos, si lubet, consule

124,

186 locum bahis interim ita

:

Ex

15

Sed non exigua nunc

S.

sese nobis offert con-

possumus argumentari cum Colgano

rum

trecen

troversia de

torutn,

communiter apud scriptores deilla tractantes protenditur ad annos trecentos; qua veri specie, haud equidem satis assequor. Hagiographus Hibernus in Apsetate, quse

Mochtei

Si ergo hic Sanctus fuerit dxxxiv vel nxxxv mortuus, et nus-

quam
quarto,

legatur floruisse seculo tertio

quomodo

trecentos

ei

vitae

vel etiam annos oopcede,

pendice
istius

allegata

cap.

fundamenta

opinationis congerit his verbis S. Moch:

pag.

734

teum annis

trecentis

vita

tradit authorVita? ipsius supra cap. 19;

B vero editione cap.

centis.. annis,

num.

17,

hac mortali vixisse, innostra ubi hsec sunt Tre:

mus? HcVc ille. 17 Deinde autem adversus versiculos qui i>pugnatur preecipuum asserteV hujusmodi eetatis sunt /'">> damentum, alterum promit argumentum, quo probat, mendum temporis in eosdem irrepsisse. Secundum est, ait, quod S. Cumineus Conderen B
,

nec ullum protulisse verbura otiosum, nec quidquam gustasse pingue fertur. Prseter auctorem Vitse adducuntur etiam a Colgano Joscelinus in Vita S. Patricii cap. 35.. Maguir ad xxiv Martii, et "xix Augusti; Martyrologium Dungallense ad xvi Augusti; Quatuor-magistri in Annalibus ad annum dxxxiv, juxta mox dicenda, et Ketennus de Regibus Hi'er. lib. 2 agendo de Tuathalio rege; et (quod prsecipuum est hiijus assertionis

sis in

giis

aliquot

suo Opusculo singularibus virtutibus et elopraecipuorum Hibernia; Sanctorum

recensens

annos

quibus

S.

Mocteus

vixit

sal-

tem post Keligionis vel monastici instituti amplexum, solum tribuat ipsi centum annos ut ve,

tus hic versiculus ab eo compositus testatur; et

fundamentum) quidam

prisci nostri idioma-

tis versiculi,

quos citant Maguir, Martyrol. Dungallense, et Quatuor-magistri iuAnnalibus, imo asseejusve vetus scholiastes et S. ^Engussius
,
,

rens insuper, S.

Columbam

Kille esse

eorum au-

ctorem.. Qui versus Latine redditi hunc exhibent sensum Dentes Moctei... spatio trecentorum an:

Latine apud Colganum redditus, sic sonat In more habuit Mochteus Lugmagenrfis, ex vitie rigore et auctoritate, quod nihil obsonii degustaverit spatio centum annorum. Quibus recitatis hcvc inde concludit editor Actorum Hiberniiv Sanctorum Habemus ergo ex fideli et vetusto scriptore qui ante nongentos, nisi et mille annos floruit quod solum centum annis S. Moohteus vixerit in tanta vitse. austeritate quod autem an:

tea vixerit in seculo annis ducentis, ncc ullus au-

norum.. nec verbum otiosum extra emisere, nec quidquam obsonii intra admisere etc. In istius prseterea opinionis confirmationem producit sequentia : Incredibilis multis videri posset hsec prodigiosa hnmanse vit protractio, nisi ejus excessi-

thor tradit, nec ulhim

pra3 se fert verisimilitudi-

nem. Quid ergo dicemus ad priscos versiculos sualiosque attributo.s S. Columbae pra citatos
,

auctores
certa

qui

trecentis

eom

vixissc
,

scribimtr

Respondeo in primis conjectura

,

si

uon omnino
iu pra3-

vam longitudinem minus

incredibilem redderet

certe

verosimili, videri
:

mendnm

quibus Sanctus noster

dicitur
vixiste.

quodnon naturas viribus, sed miraculo attribuatur, ut refert Joscelinus, inferius alia occasione citandus. Hcvc ille pro tuenda trecentorum annorum getateS. Mochtei. 16 Verum auctor idem, qui tam in colligendis Sanctorum Hibemise Actis, quam in eisdem

exhibens duas varias lectiones, charactere nobis peregrino vel inquit Hibernico exaratas , Prima namque significat spatiotrecentorum; sccunda vero, lectio spatio centuu annorum. Primam ergo mendosam lectionem videntur sccuti authores supra citati
dictos versiculos irrepsisse
et
, ,

mox

minime suspectus kaberi debet, quod detraveris Ccelitum ist(yrum laudibus quidquam tamquam velit, non tantum non approbat ctum sententiam, historice veram adeo longsevse zetatis vidimus; sedhisce qusepassim circumfwtur ut etiamprodigiosam illam annorum longitudinem
illustrandis,
,

putantes illam sententiam fuiose S. Columbffi, secundam vero S. Cumineus, qui vixit tempore S. Columba^, vel seculo proxime sequenti, et Annalescitati

supra.

1S
xisse

Non negaverim tamen, plus quam centum annis,

i
:

S.

Mochteum

vi- a Colgano

pricsertim cura S.

mihi arconvellit argumentis suspectam reddunt. Primnm, quod gumenta eam MochQuatuor-magistri in Annalibusreferant, S.
:

Tria sane

ait,

/Engussius cap.
g^evum
et
alii

teum

ad eumdem annum anno dxxxiv episcopus Lugmagensis, dicentes S. Mochteus Augusti emisit spi Patricii discipulus, die xix
obiisse
,

supra citatus vocet ipsum lonipsum vocantes Bacchiarium vel Bacchianum, tradunt ipsum floruisse tempore S. Augustini aute annum cdxxx; scd solum assero, ipsum videri solum spatio centum annorum vixissupra, postse in tanta vitre austeritatc, de qua

Subjiciunt postea versiculos jam OitaIIietiam tradit Vareus de scriptoribus tos Idem inquit , sedem Ulam berniae lib. 2 , cap. I. usque ad annum dxxxv, vel dxxxiv,

ritum.

quam institutum monasticum fuerit amplexua. Demus crgo ipsum fuisse triginta vel nmplius anuis
natum, antequam arctam
tilaJB

vivendi rationem
:

Cal. Septembns. quo hanc vitam reliquit xm Usserium, qui de Britanntcarum ecItem addit 855 heec refert, ame clesiarum Primordiis pag.
,

gubernavit

et inchoaverit, et postea centum annis vixisse de ipso assesic pleraquc, quse cum fundamento

mnt, poterunt bene

firmans

eohajrere.
est,

argumentum

Tertium ha:c couquod nullius Sancti Vita,

740
iCCTOM
J.

PE
ex

S.

M0CTE0 VEL MOCHTEO

non
difficilius esse Factori

ta.
in

innumeris

qui seculo scxto et scptimo

,

P.

omnium, vitam homi

quamdiei uni

vicinia

Hibemiffl rog-ionibus floruerunt

nul-

ms

mille

annorum

spatio protelare,

lusque omniuo bistoricus tradat ipsum post tem-

pus ab Annalibus supra

il.it

citatis vixisse.

Adde, quod
citatis tra-

us, si voIuerit;quoniam, testePsalmista, Milleanni ante ocnlos ejus tamquam dies hestcrna, quse pra?teriit.

Vita S. Dag-ei, verbis cnp.

,

pracedenti

dlxxxvi long-aevus obiit, ministrasse ipsi morienti viaticum; et Ketcnnus supra tradat, ipsum obiisse tempore Tuathalii regis anno dxxxviii mortui. Alque hmc
S.
,

Dag-eum

qui

anno

21
S.

Adhuc autem super

sententiando
,

his
,

qua? dicta sunt a Sanctum

pronis victu-

Patricio, Viro

vacillaute

fertur sanctus Pon- nostruman-

tifcx

vel potius prophetando,

nuntiasse

quidem

sunt,

qum ex

collectione ac fide Colgani

:

same
mento
annis

Quoniam , inquit , incredulus fuisti : Scriptura3, qua^ in illacontinentur experi,

tnm
ti$,

trecen-

qui tamen
iltam satit
Ubtratiter
extendit.

transcribere huc visum est super his autem, quwnam mihi observanda occurrant, nunc paucis eloquar. L9 Placet sententia ejus, qua chronotogicum tllud trium seculorum paradoxum rejicit. In eo ta-

proprio disces vera esse treceutis prolong-antur super terram anni tui
:

enim
,

nec
in-

ante temporis tantum spatium

trabis in g-audium

consummatum
tui.

Domini Dei

Servus vero Do-

non assentior quod satis liberaliter mtatem itlam extendat ad centum ac trigenta, vel etiam ad plures insuper annos. Nam cur long-aevus vere vocari non possit noster Sanctus, etiamsi dumtaxat supervixisset ad annum vitm sum vigesimum supra centesimum? Cur item alia, qum proferebat, argumenta Colganus, non hoc pacto subsistant, videticet, quodS. Dagmus dederit ipsi } viaticum; quod obierit tempore Tuathalii regis,
ipsi
,

men

mini super dubietatis errore postea pcenituit; sed sententia ore Patricii, dictante Spiritu sancto, prolata
S.
,

irrevocabilis extitit
vixit,

Mochteus

trecentis enim annis sicque natura? debitum solvens

:

virtutibus et sig-nis effulg-ens, ad Christum e

mun-

istosSanctos facta, si illa prophetia plenam fidem historicam mereatur; quod addo, quia nonnulla sunt, qum eidem videntur incommodare. Singula tantisper

do transivit.

Hmcsunt interduos

atque adeo, secundum dicta, ante annum Chrisli 53$?Sitamen constaret, ipsum floruisse tempore S. Autfiistini ante annum cnxxx,- tunc, fateor, auctarium annorum triginta, vel etiam plurium supra centum cum Colgano ipsi concedendum esset, quia anno Christi 534. e vita excessisse perhibetur, referente Catalogo chronologico ex Annatibus
,

expendamus. E 22 Primo. Floruit S. Patricius secuto quin- expenditur to; Joscelinus autem post annum demum 1180 aggressus est Vitam illius colligere ex dictis apud nos in Commentario ad ejusdem Sancti Actaprmvio pag. 521; adeo ut tanta temporis di,

stantia collectoris istius auctoritatem in facto

Quatuor-magistrorumexcerpto,etapudlaudatum Colganum edito in Appendice, dequasupra, cap.

ubi leguntur ista dxxxiv anno Mochteus Lug-mag-ensis episcopue S. Patricii discipulus obiit die xix Aug-usti. Aliivero, ut antea notavimus, signant
5,

prmsertim adeo ex circumstantiis paradoxo non multum commendet. Vitam porro, qum sub no-

nnnmn
pantes.

nlinni,

modicc tarnen
esse,

ajam

dicto discrc-

S. Augustini claruerit noster S. Mochteus, videbimus, quando de scriptis ipsius agemus. lnierea temporis di-

Sed dubium

an tempore

mine Joscelini circumfertur, alibi interpolatam, ac fabulis respersam esse,alibisuspectam, jam pridem indicavimus in notationibus ad illam tomo citato pag. 556, et 576, quem vide in Appendice item post Vitam a nobis editam pag. 5?4. Secundo. De mtate S. Mochtei, in pcenam incredulitatis a S. Patricio ad trecenios annos prorogata, in allegatis notationibus

scutiamus famosam prophetiam, qum a S. Patricio de eo edita dicitur, hujus incredulitate ab isto punita longmvo senio.

pag

569 in caute:

lam lectorum indicavimus

laces
sint Hiberni

-his

verbis

Quam

fal-

III.

Vaticinium

quod
editum

S.
fer-

Patricio de nostro
tur
,

videtur
fidei
;

probabilius

sub-

lestae

Sancti

nostri pro-

phetiae.
Vaticinium
fjtio

pr/edi

amcferlur
S. Putriciu*

In Vita S. Patricii, nauctore nos vultjata tomo

14-

n
Joscelino
,

apud
,

Martii , die xvn cap. pag. 567 res his verbis narratur Evolutis
:

numeri jam vidimus, (Adisis Commentarium prmvium 6 et 7) et porro in Appendice videbimus. Sed non est opus de portentosa illa mtateplura addere hoc loco, cum satis superquesuperiusjam convidsa sit. Tertio. Sicutvaticinium illud valde est honorificum S. Patritio, et P fortasse hunc in finem ab homine nescio quo excogitatum, atque ejusdem Sancti Actis infartum est, sicparum videtur probabile, ne dicam indecorum, exparteS. Mochtei. JVam major crassiorque ignorantia, a quadam etiam voluntatis incredulm obstinatione non immunisper illud imputavidetur eidem Sancto, quam qum in virum vitaet moribus adeo spectabilem et in sacris LiL
teris

aliquautis

diebus

cum
,

liber

Genesis leg-eretur

coram S. Mochteo audiens quod sancti Patres ante diluvium nong-entunim annorum spatio vel eo amplius, et post cataclysmum plures trecentis annis vixcrunt, non facile fidem sacne HistorijB dahat quia luteum taberuaculum humani cor,

apprimeversatum cadat, Quarto. Scimus quidem, prmdictionem istam nonposse a nobis convinci certm falsitatis
23

acrejiatur.

substanha,

cum

in

revera potuerit accidere

;

poris,

carne tam fragili pelleque vestitum,

,

ossi-

tanto tempore nullateuus posse durare asseiebat. Quod cum innotuisset S. Patricio

bus nervisque compactum

accessit ad Virum ut veris rationum assertionibus ab animo iilius omnem tollerethujusmodi scrupulum. Dicebat enim S. Patricius totam Canonicam Scripturam dictatom et
, ,

scriptitatam esse dig-ito Dei, et idcirco in nullo dei-ogandum aut discredendum ei. Asseruit etiam

S Patncn S.

m rss n r Sh' ?
ouam
sahs.

novimus etiam, aliud omnino esse, si quis qumrat an accidere potuerit aliud, an reipsa accident. Atque hoc postremum nobis apparet minusprobabile ob rationesjam productas. Quinto Quid, quod ipse etiam Colganus, non morosus ahoquiportentorumHibemicorum censor cav 2 Appendicis ad Vitam S. Mochtei postquani xnter aharecitasset ex Josceiino textum sulrZ ns prophehm, advertat, hanc a solo JoleUno
,

sed

? Hactenus de prophetia
Entibiiam
aiiquot S.

ue fassus > se uihii QUe V SC S SCriptores

^
ista

ss
vlus

Act0Pum
et

MockteX
gia

gia e
S.

vams scriptoribus cxlracta.

P
C lganum

DIE DECIMA

NONA AUGUSTI
tamquam dubiw ipsi adscribuntur a tolgano in Appendice superius assignata cap qua catalogum earumdem % ex variis bibliographts contexit. Juvat itaque eum de argumennousnum. i (apud nos vero superius & mum 2J monuimus noraen S. Mochtei variea Liptorihus
:

Mochtn

laudes

pn^oto

Hlla S Palrkii tri. buitur S.Evino,parte Z,pag. 162 laudatur nosler sanctus P nesul in hmc verba S. Patricio tn

vla

t r

buUurfZ

Sm

lr

in Triad * thaumaturga in
>

lucubrationes

*ccroki

^'

Ardensl monasterio manente S

t;im,

ex;r:r f;
i

^ cmo

setiemfixi

^ -->^t
,

Mocte

^*
"mi
s '

J.P.

**

Supra, inquit, in

lato.: inter

mutuffi visitationes, aliaque tuahs amicitias officia intercessere.

loquia, oqiua,

muL ^sitation^Z.eZ " T^ multaspiri

quem,
et S.
et

vuIct Lugmhang appel," Pa dcium t '

"

smpiusjuxta petram
id est,

Solebant enim

quamdam vulgo Leach-Moehta

de
spectant
,

his
,

qum ad Peum

petram Mocthei vocatam, convenire,

inter se

^ ^=' ^^ m ^\
tTT""
et

; nunc ">c Batchann ahquando Mauctanum, Maucteum, Moch appelantj adduntque Pitseus de scriptoribus
-

hunc enim Mooteum Macteu Mocteum, Macteum '

****.
num

UUm

Angl.

altenS

Centm ia
'

Biblotbeca,

et alii,

ang-elus

gendam

C^aodam autem die cum illo. loco consederent Domini apparens epistolam utrique leporrexit ; quam legens Patricius invenit ea comraonitorium, seu verius prseceptum

conferre

mim, quo

Do-

mandabatur, utlocum, quem asdificaverat, cum omnibus ejus pertinentiis S. Moctheo relinqueret, et ipse Machan
sibi
,

Sed nomina illa sic paullo aliter leao expressa apud dictos auctores apud Pitseum enim vocatur Bacharius Maccaeus; apud BaLvum Bacbiarius Macceus; apud Gesnerum autem Barchianus Macceus, quem,ut addit, alii Bacciarium; aln Bacchianum vocant. Usserius de Bripellari.
:
,

Gesncus Pachiarum Macceum a P

r
'
"

46 ^

seu, ut
ca-

hodie loquimur,

Ardmacham

se

conferret,

thedralem

ecclesiam, regnique metropolim ibi constructurus. Fecit autem servns Dei , quod mandatum erat, et duodecim leprosos quibus , pro Christo in illo loco devote ministrabat, S. Mochtheo sustentandos reliquit et commendavit.

tanmcarum ecclesiarum primordiis cap 17 Macceum vatem atque adeo ex dictis supra Sanctum nostrum a Johanne Bala^o (eumque
,

hic secutis Nicolao Harpsfeldio, et Johanne Pitseo) cum Bachiario perperam confundi

Consuli etiampotest Joscelinus in Vita S. Patricii apud nos, loco superhcs citato.
ac
tiafici-

K cujus ad Januarium de recipiendis lapsis extat epistola, et cujus De fide libellum alium Geunadius se legisse scribit. Confusionem

afprmat;

iam
lib.

tenet

hanc etWarseus de Scriptoribus Ribemiee

.

25 In Vita secunda S. Columbse seu Columbani abbatis, quee in memorata ante Triade thau-

maturga, auctore, ut putatur, S. Cumineo, datur a pag. 325, dicitur sub ejusdem Vitee initium, Sanctissimus quoque MocUeus Lug-madensis episcopus

2, cap. i sed nec hic, nec ille eamdem probant. 27 Et vero Non video, ait Colganus, quare ci- ,. v" huie tati authores prassumerent S. Macteum utroque Sancl

ibi

nomine

insig-nire, nisi

sic

apud aliquos veteres"

titulis legissent,

scriptores,

vel

in ejus

Operum

eumdem Columbam

rum

curricula, Spiritu

ante sexaginta annosancto revelante , prava-

vel saltem opus aliquod idem nunc sub nomine Bacchiarii, nunc sub nomine Maccei, sive Mactei
intitulari

ticinatus est.

tam ejusdem

In preefatione 2 ad Vitam quarsancti Cohtmbee pag 336 ejusdem

.

advertissent.

Quibus
in

et suffrajratur Ni-

colaus

Harpsfeldius
i

Historia

ecclesiastica

prophetise meminit S. Adamnanus,ejusdem Vitse auctor, his verbis Quidam proselytus Brito
:

Anglicana seculo
rat seculo
6J

(immo inter
22,

ea, quae

memo-

cap.

ubi

tradit

Bacciarium

homo

sanctus, sancti Patricii

,

Mauctaneus nomine
patrono
pertis

ita

de

episcopi discipulus, nostro prophetavit

fuisse genere Britannum, et S. Patricii discipulum, ac scripsisse librum quemdam, quo Leoni
"

sicut nobis ab

antiquis
:

traditum
est,

exait,

Komano

Pontifici adversus peregrinationis suie

compertum habetur
temporibus
filius

In novissimis,

seculi

cujus nomen Columba , per omnes insularum oceani provincias divulgabitur notum novissimaque
,

nasciturus

calumnias rationem reddit, aliaque qutedam ad theolog-iam pertinentia . Unde placuit sub dubio inter ejus opera counumerare quai Bacchiario, sive Macceo Mocteo, vel uni sub utroque
n
,

"

orbis

tempora clare

illustrabit.

Mei

et

ipsius

duorum monasteriorum

agelluli unius

sepiscu-

" lae "

intervallo disterminabuntur.

Homo

valde Deo

aliee

charus, et grandis coram ipso meriti . Varise hujus nostri Sancti prophetiee notantur in Vita S. Dageei, addiemwmhujus mensisapag.

nomine attribuuntur. T 28 Sed nec ab Usserio nec a Waneo, qui iub modo dictam confusionem asserebant, video moveri dubium circa epistolam a nostro S. Mochteo exaratam. Rem intellige ex amborum jam allegatorum verbis Usserius enim hsec refert Habe,
.

divertii

656 a nobis edita, quas ibidem legere datur cap. i ejusdem Vitse, num. 2. Hinc perspicuitm est, titulum vatis, quo a scriptoribus nostrum Preesulem honorari supra vidimus , jure merito inditum ipsi fuisse. Nec vero rara et parca ab hoc Viro Dei edita esse vaticinia, indicat

batur vero et Mocthei nostri epistola, hanc inscriptioncm pneferens Mauchteus (al. Moct:

hseus)
ii

peccator, presbyter, sancti Patricii disci-

mox allegata

Vita S. Dageei

num.

4,

quia plenum

Domino salutem . Merainerunt illius etc. Warscus autem Annales Uitonienses ad annum 534 assignans et eadem tradens Scripsit epistolam ait cujus
pulus, in

Annales Ultouienses

prophetico spiritu

eum

dicit.

haec fuit inscrij>tio

ter,

Maucteus pcccator, presby-

S. Patricii discipulus, in

Domino salutem

Et mox

heec addit

Videtur etiain alia compo-

% IV. Examinantur Sancti

et Vita.
De lucubrationibus,

scripta,

suisse

nam

is

fuit (opinor)

quem
:

in

Aunalibus
ut
alii

Ultoniensibus ita citatum iuvcuio

><

Anno cdlxxi
,

praeda prima
in

Saxonum

de Ilibernia

Si certo constaret, varias nominis efformationes, quse huic nostro sancto tribuuntur, vere
majore cum ipsi soli, et non de scriptis ejus agi posset. Sed quia fundamento hoc non certo constat, ideo opuscula quaedam seu
alteri convenire,

anno dcducta est, ut Macteus " dicit. Sic in libro Cuanach inveni . Quem An~ nalium locum ita exponit Cotganus Mocteum
dicunt,
i.-to
:

vero, qui hic indicatur, scnpsissc aliquod Chroni-

cum, ne quisquam existimet non Lugmag"ensem, sed illum scribam,

nostrum magistrum Ardmachanum,

fuisse
et

742
*VCtOR*

DE
,

S.

MOCTEO VEL MOCHTEO

probavcrit,
scribere
hsec

Anlmachanuin
dicta
ffupra

qui
i

ol>iit

J.P.

cap.

(Vide

anno dccclxxxix jnxta qwc antea dixi 2

illum
,

autem

si

improbaverit
sed

potuit
ln

commode atque orthodoxe;

au-

num.

VS)

advertat

Cuommi

qui

ipsius

ctore ignoto -nihil

pnescribo. Vixisse fcrunt an.

opus citat, fuisse scribam et cpiscopura Lugrmaut, patebit ex gensem anno dcccxxii mortuum
,

Muratorius tomo 2 Anecdotorum, quse ex Ambrosianie bibliothecx codicibus eruit, notisque

cdlx.

dicendis cap. sequenti. (Ibi

,

enim affertur Chro:

sive Luthensi ecclenicon de Lugmagensi sia, ejusque Prtelatis, in quo h&c notantur sivc Cuanus, sapiens, et episdcccxxiii Cuana
,

ac disquisitionibus ittustravit, pag. i et sequentibus pr&mittit Prolegomena in Bachiarium, cujus deinde Opusculum de fi.de seu Apologiam iypis edi curavit ex autiquissimo, ut monct pag. 8,

copus Lugmagensis, quievit

mox

Domino Et ita Unde cum obierit non multis annis ante Mocteum Ardmachanum ncc alterius, quam sui patroni et prsedeilliuSj
in
)

Amhrosiame
nos

biblintheea? codice

quem
,

ante an-

concludit

Colganus

cessoris Chronicou citarc

omfnfc

videtur.

autem Opera, quce vel sub uno vel sub duobus diversis nominibus memorantur, e bibliographis recenseo. Gennadius Massiliensis, qui floruit seculo quinto, apud Mireeum in Bi29 Alia
bliotheca ecclesiastica cap. 24, pag. 50 sic scribit : Bachiarius, vir Christianse philosophia*, nu-

characterum formam non duhitanter testari afflrmat. In dictis itaque Prolegomenis de patria Bachiarii disputans, post varia, quse affert, argumenta concludit, eum patria non fuisse Britannum; cujas autem fuerit, aliis definiendum relinquit. Deinde dissernt de tempore, quo Bachiarius vixit allatisque BaLvi, Pitsei, Posseveni, et Oudini sentenmille

minimum

conscriptum

tiis,

significat

nimium

eos indulsisse conjectu-

f.

niiiLus

dus * et expciiitus vacare Deo disponens, etiam percgrinationem pro conservanda vitae integritascd te eleg-it. Edidisse dicitur grata opuseula B epo ex illis unum tantum de fide libellum leg-i in quo eatisfaoit Pontifici Urbis, adversus queru:

los et

infamatores peregTinationis suse, et indicat,

non timore homimim, sed Dei, eam peregrinaut exiens de terra sua tionem suscepisse et
se
,

cognatione
chse.

sua

cohaeres fieret Abraha- patriar-

illorumque placito nonpossese suflragari, quod videlicet auctor ille scripserit ad Leonem magnum. Rationis, quas proponit, huc non transcribo; e quibus sic concludit : Igitur circiter annum Christi ccxc, et quod excurrit, Bachiarium E hanc sibi parasse Apolog-iam crcdiderim. 32 Tum adalia,qu%avariiseiscriptatribuun- nonsath quas de Bachiario /wndafs tur, pergens, Porro, inquit pra?ter Gennadii auctoritatem refert Baleus, omnino commentitia, et sine tabulis affirmata mihi videntur Bachiarius { inquit ille D. Patricii
ris,
,
)

exprmioM.

30 Ilonorius Augustodunensis t qui floruit se-

discipulus

natione

Britannus

alii

Macceum

culo

xii,

apud eumdem Mirseum,

sublecto,

libello

secun-

do ex Gennadio

cap. 24, pag. 117,

Bachlarius, ait vir Ghristiaaaffi philosophiee nitidus ct expeditus, edidit gruta opuscula de fide.

ab his duobus scriptoribus dici de Macceo unde ergo illud hausere recentiores ? Unde tot alia scripta ? de quibus jam dicam. Recentiores autem ista memoriee prodidere. In supplemento epitomes bibliotiiecse Gesneriame Barchiarius Macreus, D. Patrihsec habentur

Observa

obiter, nihil
:

vatem appellant) post varia bonarum artium in Legionensi g-ymnasio studia , mathematicis disciplinis atate juvenili se totum impendit. Perveniens demum ad annos provectiores, per philosophiam Christianam nudus et expeditus vacare disponens , lougara peregrinatio Deo
ii ii

//

nem

ii

ii

cii

diseipulus, natione Britannus, scripsit ad JaJapsi, sive

pro concepta integritate conservanda suInaudita cnim illis diebus tyrannide in historiis docent Gildo , Gualfridus et ( ut Picti et Scoti Britannos per Beda ) Hunni Maximum regem attenuatos opprinnbant, et
seepit.
,

nuarium de reparatione
oitentiffi

de fructu poe-

Mb. i. De fide perBeverante lib. r, Prognostica nativitatum lib. l. Hunc juvenis edidit, dum incumberet mathesi. Claruit anno salutis
cui.x.

Ilunc
.

alii

Bacciarium

alii

Bacchianum

vocant.
in

Liber de recipiendis lapsis impressus est

i

tomo
37

Orthodoxographorum
sic loquitur
:

num.
teris

Pitseus Bneharius Maccsens, naBasileae.

lit-

tione Britannus, S. Patricii discipulus, bonis

in

aeadcmia LegionciiM operam dedit, vatrs insignis, mathematicus peritissinius ctijus deinde scripta enumerat. Per idiotismos; quos addit, videtur indicare S. Mochteum hodiernum; sed quando eum bonis litterisin academia
\

ob id aufugisse Bachiarium ex patria suspicabantur quidam etc. Composuit vir eloquentissimus ad Januarium de reparatione lapsi, alias de structu poenitentiai librum i. De fide per severante lib. i. Prognostica nativitatum lib. Ilunc alii Bacciarium i etc. alii Bachianura ^ vocant n. Heec Balwus heterodoxus, et a suo Ordine et regione Catholica apostata, cuique magis fuit curm , virulentam ac pestiferam bilem evomere in orthodoxos, quam inquirere
//
ii

ii

ii

ii

veritatem.

Legionensi opcram dedissc aflirmat quod forsitan hausit e Batmo, non videtur loqui satis convenienter ad Vitam ejus, qux sic dicit Augelus Domiui eum litterarum docuit clementa prmcepitque ei dicens Komam petc et sacram
:

malis somnia uti obferme excripserunt Pitseus de reb. Anglic. ad an. Christi cdlx, astate 5, Oudinus de script. eccl., Nicolaus Harpsf., Guilielmus Cave in Hist. literar. de script. eccles. et
,

33 Hujus

verba,

seu

attribuun-

servat Muratorius

<ur

alii.

Sed, ut

modo

praefabar,

cum

haec sine ullo

ibidem disce Scripturam

intcllccto
I

Abiitquc, et fcliciter illuc pcrveniens, divinis incubuit studiis.

.

31 Possevinus in Apparatu sacro Bacciarium a Macaeo distinguit illius enim scripta nomi:

nat

hunc autem
:

verbis usus
tricii

sibi dicit esse incognitum, his Maceoeus, qui dicitur fuisse D. Pa-

discipulus, et natione

Britunnus, ac vates,

Cum ad manus
de
illo

nullam impetrabunt. De dtwbus autem epistolsead Januarium de reparatione lapsi exemplaribus a se simut collatis loquens Muratorius, fatetur unum eumdemque auctorem in iis se continuo agnovisse, cum prius divwsa unius exemplaris inscriptio dubitationem ei injecissit,an idem utriusque exemplaris auctor esset Bachiarius. Addit etiam, epistolam iltam in Bibliotheca Patrum ult. edit. extare, et ab omniteste proferantur, fidem

fcrre

haud pervenerit, non debeo judicium. Quod autem asserant,

raeas
:

bus scriptoribus Bachiario isti, de quo agit, bui; sed an satis vere, secundum prwmissa

tri-

ipsuni edidisse librum de fide perseverante alterum vero de judiciis nativitatum ; illain si recte

ex

Muratorio, cum prreter Gennadii auctoritatem sanptores hoc referant? Qiue disseiHtidem auctor
de

A de

zpszus dignitate,

re nostra satis occtmone S Mochtei nostri, cryus nomen recenHores, sub notione Maccei, cum Bachiarii vel Bacchia-

DIE DECIMA non refero. Hxc namguepro superque sint dicta de Bachiario

NONA AUGUSTI

m
D

VITA
auctore anonymo.

hennadn simul copularunt

Ji 2TEE Pmi :;:,!'

non sme probabilitate videri attribui Sancto nostrohodierno. Alterum autem scripta illa, qum vemunt sub nomine Bachiarii etc nobis apparereomnino incerta,obscura et
:

tUr qUcV hactenus * ^bis sunt S sa,deducimusconsectaria duo. Primum qmdem scripta illa,. num. 28 sub nomine Moctftei, Maucht*., vel Mauchlei apud nos indicata,

EX

M*

>

Ex

nostro codice

Salmanticensi an-

tiquo Ms. membraneo, qui signatur

P. Ms.

II.

ter libellum de fide, quem unum a se lectum scribit (xennadius- edidisse quidem, uti addit, dicitur grata alia opuseula; sed cum nullum ex his determinet Gennadius; imo ne ipse quidem Ho-

apocrypha, prm-

CAPUT
Liberatur
angelo

I.

naufragio
,

discit

ab

norius Augustodunensis secido demum duodecimo aliud signet, quamejus grata Opuscula de
fide;

litteras
;

sladet
;

ac

docet

Romce

fit
;

episcopus

condit

non videmur recurrere debere adBalseum,

moeum

aliosque neotericos bibliographos, ut discamus alia Opuscula, qiuv ipsi adscribunt, quamdiu de iis tacet antiquitas. Idem esto judicium de istis idiotismis Bachiarius Macceus S. Patricii disci,

nasteria

discipulorum
;

ad

concursus
SUS.

S.

Patritii

discesj;

pulus,

Britannus,
S.

vates, quos simul conjungi,

intelligi

ac de

Mochteo

supra vidimus exre-

Apostolicus
Britannia
sanctitatis
ibi
,

pontifex

Moeteus

ortus

de Natatu
'l

centioribus; ubi dius.

Vit*

tamen

nihil de his habet Genna-

prsecedentibus

futurre

indiciis Sanett,qui a
" u f' n 9 i0
*

natus

est.

Horis etenim reguhiriutero.

cham-

cleres -

Nec prsetermittendse sant observationes qusedam de Vita nostri Sancti. In hac majorem aut plenitudinem aut sinceritatem jampridem apud
35

bus materno exultabat

ille

in

Verum niagnus

nos desidey^atam fuisse, indicio sunt verba, in principio nostri Commentarii eidem prmvii relata. Et vero non disjunctive dumtaxat, sed copulative plenitudinem majorem et sinceritatem
-

ab ipsia inftmti ru[eum] pneparavit ad sedentium in tenebris illuminationem Hibernorum pra^paravit autem sic Mag*us vocabulo Hoam magni in Britannia nominis et hqnoris divino consilio ad Hiberniam habitatum ire proposuit. Itaque
dimenti.s
:

provisor universorum

in ea requirere posse videm.ur. Et plenitudinem quidem, quia auctor fere totus est in coacervanclis prodigiosis Sancti gestis; in recensendis auiemsingillatim ipsius virtutibus valde parcus ac jejunus. Sinceritatem autem; partim quia annis recentis vixisse scribitur, quse supra fidem setas superius a nobis rejecta est; partim quia tot ac
tantse res mirabiles in illa Vita conglomeratse;

cum

Moctei parentibus
,

(ejus

namquc
mare
:

erant dc
et ecce

familia)

cseterisque
,

suis intrat
,

venti sseviunt

Eequora fervent

fluetus montes,

cunt

nautas

timor

occupat et tremor

de in,

teritu certos.

Tunc magus ad mntrem Moctei

Infantem, inquit, tuum mari quantocius mitte quoniam nos omnes devorabit, si unum ei ad devorandum non tribuamus. Surrexit illa ut jus:

qui scriptionis character Hibernorum genio biographorum familiaris est, et de quo conquesti sumus ad diem xviii hujus mensis in Commentario prsevio ad Vitam S. Degse Maccayrilt, quem tu consule in hoc tomopag. 658. Adisis etiam Anq notata ad caput 2 hujus nostri S. Mochtei lit. d. Enimvero majorem de nostro biographo sestimationem conciperemus, si S. Bagseo fuisset sijnchronus, prout indicat quidem, sed non probat Colganus infra in dictis Annotatis lit. 1. Alia deinde, etiamsi tunc vixisset, difpcidtas est, an Vita ista ab aliis deinde non sit corrupta vel in* terpolata. Hanc interim qualemcumque accipe ex nostro codice mox designando, et in bina capita a nobis divisam.

sa

patraret; suo

enim

resistere

non poterat do-

Sed spiritu inspirata consiiii (ma^ni quippe puerum novit esse muniminis) manum ejus illic ventorum cessat rabies undai immersit ac totum in planitiem p fluctuum defervet lestus sternitur Eequor secundisquc illi flatibus ad Iliraino.
:

coeperunt habitare.

berniam pervenerunt, et in Conalleorum campo Mocteus vero in ipsius inagi

nutriebatur.

domo
2

sederet

una dierum, cum in agro ipse angeiuieum angelus Domini ceraculo b, eum focci tiuerai pr;i*rrpitque ei dilitterarum docuit elementa ^'(nZ Komam pete et sacram ibidem addisce mj cens b per te namque plurimi instruentur, Scripturam imitandum. Abiitque, et et multis futurus es ad

Factum
,

est

allato

feliciter

illuc pervcniens, divinis incubuit studiis,

Deo
se

et

hominibus
sapientior
:

gratiosus

tiebatque in
vita et

dies

scrmone confluebantque ad ipsum discialios aedificans qui de sacro ejus pectore sapientia3 aquas puli
ipso
et sanctior,
,

salutaris bibentes, facti sunt fide, verbo, et opere

(3D

perfecti.

Cumque

litterarum

plenitudinem omni mo,

ibidem con-

rum
in

honestate perornaret

a
est.
,

aummo

Pontitice c

"""

episcopum sublimatus
fultus

Postmodura Apo- ^'3/.-""

,

stolica
g-elico

ceraculo

et authoritate an- fremwm benedictione duodecim d co- eumlisoPapaj oblato

,

mitatus

discipulis

reversus

est.

Cumque ad

Hi-

*^

rf

Augusti Tomits

97
III.

bernicum

744
ACCTORl
ISONJMO.
e

VITA

S.

MOCTEI VEL MOCHTEI

,

bernicurn veniret mare , oblitus cujusdam Edacausa de quadara a fratribus segregrati ni e navem ascendit; cui deinde navig-ium clamanti, vice navis uti prascepit. abscisso arboris ramo
,

perlecta

Obtemperat
meritis
et
,

Magistri jussis,
,

nou

diffidens in ejus
;

ramo supersedet

aequora permeat

sed

navein pnevenit, atque in portu Mag'istrum ex4

cipit.
condit

mo-

Denique

Mocteus

in

Metheorum f nemo,

qua Patricius angelus epistolam adferens Hic ego non habitabo ; Mocteo ait per te enim hujus terree incolas Deus visitavit, et vitam in tui fonte luminis videbunt lumen consequentur aeternam. Apte namque ex eorum Quoniam apud te persona tibi loquitur David et in lumine tuo videbimus luest fons vitee ut ab Si hoc Deo placet men. Mocteus ait invicem separati serviamus ei, ego discedam.
eos
: : ,
: ,

nastertum,
el firxscribit

quod Celribus coepit construere monasterium la magna g dicitur. Ipse rector, ipse regula fratrum
stitia
:

Patricius respondit

Verbum Domini non

ait;

pote.st

mutari. Tunc Mocteus

Si ante te de

fralri

biu rciju-

leg-ebant

enim
et ipse

in

vita

ejus

quomodo
institu-

emigravero
te

familiam
:

lam.

conversarentur,
et

ante

iilos praeibat in ju;

Patricius ait

Et ego

tibi

meam tibi meam commendo

hac luce commito. At

,

si
:

sanctitate

coram Deo
\

praeter

ad
l,

Dominum
et

praecessero, et factum est ita

bus

communia, multa singularitcr faciens, in quiet aliorum nemo potius praibat omnes ardua sequi. At ne quid illum poterat ad tam
ta
,

rexitque post ipsum sedem Mocteus aliquot

die-

bus

Benignum

illius

discipulum pro se inthro-

nizavit.

hujus religionis aliqua posset oblivione negligi et non solum apud praesentes, sed etiam futuros sine defectu persisteret, sanct?e institutionis regulam h scripsit, unde suae merito sanctitatis

ANNOTATA.
a Multiplex est nominis hujus Sancti formatio; utvidere licet in Commentario prsevio i. b Per cbraculum videtur intelligere biographus tabulas cereas, in quo veteres solebant characteres formare, testamenta, etpublica instrumeuta condere, prout hic observat Colganus, rem exemplis confirmans. Consuli possunt, quee dicta sunt ad diem 13 hujus mensis in Annotatis ad vocem ceras
c

prfflnomen habens, Keligiosusab universisjure prseB dicatur.

Venit in

-^

Lugmud,
fvnticuto
ettm Utuc

eum
;

parvo illic tempore , terrae incolis et dimansit discedere compellentibus

Porro
, ,

scessurus misit

ad

fundandum

loca

quo Deus

mnuente

ductat sanctos viros, quos grregum Cbristi pastores fore praividit, dividensque illis res monasterii, ait; Mea pars erit loci hujus fonticulus

pag. 23

lit.

b.

scquetur profuturus fratribus, et iis qui futuri sunt post me. Et ipse gressum direxit ad locum nomine Lugmud i , magorum tunc posipse

me

Cum non

designet auctor rei gestse tempus;

sessionem. Ilunc siquidem locum a tum ab olim praescivit; et dictus

lus per occultos terrte
pit.

Deo jam

sibi

da-

foniicu-

meatus lapsus ibidein eru-

non est promptum determinare Pontificis istius nomen. d De hoc numero Commentarius citatus, quem adi i num. 3. e De Edano ibidem num. 4. iLocus hic determinatur ibidem num. 7.

ubimonaxteriumconstruit.

Glmprimis beatus Pater coemiterium desigmat; tunc mcmoratum supcrius ceraculum ang-elico redditur ipsi miuisterio. Deinde ignem accendit, quera

g Vide Commeniarium eodem num.

7.

magi videntes dicunt; Nis*,inquiunt, ignis hicconfestim extinguatur, noster deficiet, et ipse in fflternum durabit. Aquam itaque festinant infundere, sed

h Qualis fuerit ista regula, non habeo in promptu, unde determinem, secundum dicta ibidem. De nomine ac situ hujus monasterii actum est
i

'

quantum plus infundebant, tanto ille inardebat. Nutrimentum quippe dabat ei aqua, non detrimentuni.
llli

vrro convicti dtffugiunt

OOBpit sedificare, et
steriuiu.

Mocteus vero nobilissimum coustruxit raona:

num. 8. k Tanta episcoporum ac presbyterorum discipzdorum multitudo pene excedit ftdem. Sed qusenam ad hanc diffiadtatem sint respondenda, habesibidem num. 5 et 6. 1 Non fuit ilaque proprie Ardmachanie sedis
episcopus, uti observatum est in

Commentamo

c
Ingentdi*

Ex

insignis vitaB

fama discurrcnte
,

in

unilucis

num.

9.

vcrsis Bibernise finibtfs

claruit,

tamquam

tcipuhrum
iut

vutn eon
:

eursws

ortum sidus eirulgens. Convolant itaque ad eum de diversis partibus plurimi, velut ad hortum
apes florlgerum, quos in
1

CAPUT

II.

oaslestis

vitse exercitiis,

exemplo semper nrovocabat. Tantam enim ut omni pleipse perfectionis ascendit gratiam nus virtute rebus omnibus quss volvuntur emiirremisso disciplinaa instruens rigore sui

ad superiora

patrata: vaticinia; Miracula a Sattcto *

felix ipsius obitus
epetamus ordinem narrationis. lloam de quo diximus ante, filiam kabuit virg-inem , quam B. Mocteus fecit Christiauam , et tradidit qua cum se praecinxit carnis ei zonam suam

neret, nulla nisi csele&tia cogitaret. tur magis, factus est in

Crescens
et

ig-i-

gentem magnam,

mcro

et meritis multam. Nam nou erat numerus, progeniei taccam multitudi-

nuut cteras, cujus

presbyte-

virginem
mortesusti-

tatam Deo
consccrut
:

nem
roa
sis

centum episcopos
habuisse

trecentosquc
k.

Unde emisSauctorum velut apum cxaminibus, multorum

ilicitur

disoipulos

in ipsa extincta est voluptas. Haec a parentibus cuidam nobili nolens desponsata est ; virg-inem eniin se castam voluit exhibere Christo , eujus

genitor extitit cceuobiorum, Ibat, et exibat opus exercere euanffelist , ritus extirpabat gentiles,

votum
rc
,

virg-initatis

nocte

nuptiarum

Deus volens integre custodiantequam convenirent ,

scminabat Christianos
fonte sanctifioata
tit

et

yens
:

idololatra

saoro
,

Christioola

qualis hio

et

quantorum

sit

meritorum, sigua attcstautur meccepit

:

est mortua. Peractis vero , ut moris erat gentilium, diebus septem exequiarum, cum eam esseut sepulturi , aiunt; Si hanc, inquiunt,

inventa

/.

muacii-

ritorum *.
8

Mocteus posset
aliquando
ejus habitare
,

resuscitare
:

eam
audito
,

sibi

ac

Deo
ad
deiili

lonim.
S. Patricius

Sumraus pontifex Patricius

monasteriuin

prope

monifu anyeli

colloquenti-

suo traderemus raortuam , orat

functaa vita;

quo
et

ipse

perrexit

orationem subsequitur

ab

ip$o

bus vero die

quadara ambobus

missus est ad

quae

protinus se suaque

omnia

discedit.

obtulit

DIE DECIMA
obtulit ac Deo, annisque postea vixit triginta nachis vestimenta parans. 10 Intcr hicc atque hujusmodi B.

NONA AUGUSTI.
vitulus.
,

745

mo-

JJormago
converso
prrdicit

vwrtcm,
ejusque vxori

locum

habitationii.
*

f.

Brigida

Mocteus proquoque spiritu fuit clarus, quod ex supra etiam memoratis est manifestum. Dicto ssepe Hoam, magi cujusdam virgo, nomine Brigita * esta desponsata, cum qua antequam dormiret, gravi prostratus infirmitate anno decubit integro. Porroilla, velut uxor legitima ministrabat ei, ac fidem suphetiaj

Item in terra Metheorum, secus hospitalis cujusdam hominis domum homicidas quosdam gentiles occisorum capitaportantes, ad monasticam conversationem convertit. Denique ab illo rogatus, hospitium ipsius cum suisdi^cipuliscaeterisque
comitantibus intrat. Quimis exultanter suscecum uxore sua, et do vaso, quod habebant, butyrum abundanter apponunt. Quorum Mocteusliberalitatem videns, et charitatem butyri
ptis, ministrat ille
;

uuou
*ro.

eum

scipere instanter persuadebat, atque dicebat; Si credideris, et baptizatus fueris; vives et salvus

aliquid benedicens, ait mulieri Pone hoc exiguum in vase tuo, sed praeter te nemo sciat vel videat,
;

vocatur Mocteus, docet ilabluitur unda. Deinde -subdit; Crede, inquit, ei, quia post hsec salutem
:

eris.

Annuit tandem
credit
et

et

lum

distribue largiter Christi pauperilms, cunctis-

salutari

que indigentibus. Quanto enim amplius distribuetur, tanto magis augmentabitur. Dixit, et dictum
subsequitur effectus. Butyrum namquo illud annis quatuor, copiose distributum duravit. Tunc
aliis

consequeris, non tamen temporalem, sed seternam. Hsec est enim vita et salus, quam tibi sponsa tua virgo promisit Brigita septima namque die hac de vita migTabis. Interea ille pcenitentiam devo:

vana

curiositate

videntibus, tanta cessavit

gratia.

tissime egit, ac termino obiit praefato. Brigita vesuumque dotalem Viro Dei tradidit agrum, volnitque penes eum habitare. Cui ait, In tua,
ro se
inquit, patria, tua futura est resurrectio: ibi juxta

cum

15 Aliquando iter agens, fatigatus sub divo e suis pernoctavit. Porro fures suporveniontes,

eonvertio

furum >

<*c

equos eorum abstulerunt, qui nocte tota equitando v longe se ire putantes, die reddito, prope fuerunt
:

''^' e " x

B domum parentum tuorum

loco

cellam

fundabis

in

densis circumdato sentibus, et arbor in me-

quod videntes, equos dimittere voluerunt, sod minime descendere valuerunt. Tunc absentium conscius,
fratribus ait; In illam ite terrae partem
inutili fatigatos labore
sis
,

dio ejus est, cujus ad radices aper

quidam hactenus ferocissimus mitis jacet, qui cellam tibi construentibus in escam parabitur. Nec jota unum
proeteriit.
tatro in
dis

vcstrosque

equos reducite, et quos dor-

un-

11

Latronem quemdam infamem pro

,

suis

pa-

eorum adhserentes invenietis, miseros solvite. ergo ad Virum Dci vcnientes pCBnitentiam cgerunt, conversique sub jugo ejus, rcliquum Deo serIlli

ab eo

rentibus

conservatttr

per

tri:

tem
Sed

ob ipsius vinctis malitiam se tradena rege Ailello afflictorum Pater qusesivit.

vierunt.

duum

ille

minime

ei

acquiescens,
ingenti
!

hominem

suin

spenso in collo

ejus

lapide,
lseto

vivum

mare
tibus
ipsi
,

projici jussit.

Res mira

vultu in pro-

fundo videtur, ministris

et cernentibus

mortem
nihil

ejus exspectanmolestiEe

Alio tempore offerente ei rege scilicet filio Colcan /"Etlo agrum, accipere renuit, dicens; Nascetur in aquilonali Hibemhe plaga Sanctus nomine Columba g electus Dei ac dilectus, cui a Deo ager iste datus est cui non tantum Ilibernia, seda Britaimia
;

quod

aqua

serviet.

intulit plus

rex

quasrenti

quam pisci. Nec tamen impius eum dedit. Quid plura? Tribus

1G

Quodam
ait
:

die
,

in

itinere

cieiis,

Ite

inquit ., fratribus

ex obliquo prospiet infantem

,

nb to cditx:

angctorum
minftterio
nlio tttta-

diebus noctibusque fuit sic in profundo; sed adhuc negatur. Mocteus igfitur permisit eum mori, anima ut corpus ejus ad sepeliendum deferret
:

quem
cite

domuncula solum invenietis, adduct ut huc ad me. Eunt, et inveniunt

in illa
, ,

tar, ac re-

quippe
egredi
rexit,

quam

in

corpore

retinuit,

sine ipsius

imperio non potuit. Denique portatum a

;

fratribus, in via jubet deponi

orat, et ille resur-

Mocteum

sequitur, et factus est

monachus

voluit, adducunt. Qucm vir Dei propter pulchritudinem Luchar h vocavit. Procedente autem tempore, scientia et sanctitate valde informatum, in episcopum promovit, et mittens eum ;id locum sibi aptum quaTcndum, aitj Ubi, inquit,
inter

ducifur.

perfectus.

montem

ct

mare lupus
illic

deposita feritate
tibi
,

Fintanus
disciputus

12 Alio quoque tempore, cura B. Patricio in monte Cruachau, tliabolicas debellans acies, et quadrag-esimale celebrans jejunium, rTntanuin 6 discipu-

lcnis, tibi obviaverit,

Iis

cellam

construe.
ministe-

j.

ac

talibus ad

cumulum

ineritorum

rium accedit angclorum,

ad cujus
rei

qui, ubi

in partcs

concisus vi.
tx redonatur.
b
*

lum suum, ab
vallis

adversariis per rupes in profundaB

sufficiebat facultas, protinus

humana minus non differebant adesse

:

ima detrusum, et in multa frusta divisum, membris collectis vivificavit ita integrum, ut nulla
etiam cicatnx in eo appareret. llic elapso dehinc tempore factus est abbas monasterii *, q.uod latine
Cellaorientis sonat.

testimonium,

uhum

exempli

ffratia

ponam,
Die sncro Paschie ccemeterium

cum

fratribus

ma-

Additvr
ColgaK.ill-

apud

num

Oirthir.

Prodigia

Presbyter Corbanus c nocte sacra Dominicaj Nativitatis ad B. Mocteum venit, et lastos de advcn13
S.

lune orando perlustrans, parvulum quemdam ibi Potius, inquit, quod vituperavit, Qui ait dentem deberes, Pascha S. Treanano i promisisti, implere llomo Dei ab videlicet apud ipsum colebrare. Tunc
:

,-

tu suo fratres invenit. Ipsis autem nocturnas celebrantibus laudes, puer quidam clarse vocis in uno
nullus erat choro; in alterovero, quo Mocteus erat, Quamobrem ait Corbano Si puer tuus puer.
fuit
;

spatia, ad angelis elevatus trans longa terrarum poractoquc Missarum offlcio ducitur Treananum loco redditursuis; qui interea a quo elevatus est,
,

parum

discesserunt.

habet vocem ? Nec, inquit, etiam alphabetum legit. Huc tamen, ait, veniat. Qui voce ut venit, os ejus signans dixit ei clara psalmos. Nec mora ille, Canta, sicut puer ut totam vox statim cantare ita clare
claram, ut
ille,
:

vit solomnia. Sic et

Postmodum Missarum celebrasic ardens ac lucens, omne suum

vitas otio, etactivaa exer-

'tempusin contemplativs
citiistransegit.

17

Intor
totis

Cfieteras

vcro

virtutes

quarmu

Bin- Sanctixtas,
eio&ftu*.

gullS
randffl

insndabat

dicbus ac noctibus, admi-

ccepit

ejus

impleret

ccclesiam

ipse

est

episcopus

ulia,

Ibar d. 14 Advenientibus
cidi fecit

quibusdam fratribus, cum opus eorum ocpanis non haberetur, vitulunrad

:

nim h pins-uc, fortur. Quis sum ncc quidquam gustasse in Dilecto suo Deus opereferre posset, qua
rabatur,
ct

admodum continentiae fuit, trecentis eteverbum otioannis, nec ullum protulisse

sed

mane

facto invenitur

cum matre

hodie operatur? Quis per

omma

sm-

gulariter

746
4DcioM
*>onvmo.
1

VITA
potest

S.

MOCTEI VEL MOCHTEI

aliis dicendis de eo ad xxm Aprilis. Forte est, de quo agit Camerarius xxii Martii. Juvat hisce attexere, qusead dictum diem xxm Aprilis apud nos pag. 174 jam pridem observavit Henschenius his verbis Ut omnia uni Ibaro tribuantur,

ipsm describere? De disciputa i e testimonium beatus pontifex ]is onim j us prsdicans perhibet Daygeus {, Benchorensibus Gratiaa, ait, ago Deo meo, quod S. Mogulariter
fratribus
ctci
;

ex

Tria postremo similcs conventui vos video sibi succedentia haquippe monachorum genera
.

tribus

seculis vixisse

traditur.

Fuit S.

Abbanus

buit;

primum

puritate
;

angelieum
,

secundum

ut sancti Martytertium actibus apostolicum sanguinem pro Christo effundere fuit promres, ptum. Ilaec Daygeus. Beatus itaque Mocteus imminente die, quem pervigil exspectabat, salutare

nepos ejus Romam ad Gregorium I Pontificem profectus, ut vel hinc possimus colligere seculo Christi sexto S. Ibarum floruisse. Consuli possunt,

a S.

Daygeo sumpsit viaticum

,

et

dierum

plenus
ca:teris

ac meritorura
cui

feliciter

obdormivit

cum

sanctse Ecclesifc pastoribus,

:

resurrecturus

in g-loria Christi

cum

Patre, et Spiritu san-

cto,

est

honor et gloria in saecula sseculorum.

Appendice ad Vitam S. Patricii unde apparebit, de supra citatis i dicta sunt Abbani Actis, quibus S. Ibarus fingitur ante S. S. Patricium praedicasse in Hibernia, quam exignara fidem mereantur, quae proinde ad hoc solum allegata a nobis sunt, ut vel ex illis constaret notissima S. Ibari apud Hibernos sanctitas; licet ab

quaexvn Martii
:

in

Araen.

ipsis

vitatis

obscurata multis fabulis, et portentosas natia quibus utinam ac pueritias miraculis

:

puraB essent Vitae ipsorum SS. Patricii et Brigidse

ANNOTATA.
a Locum hunc expendens in nolis Colganus
scribit ista

Chronologiam omnem Sanctorum conturSed baverunt istarum Vitarura collectores, duin nullum
et

Ploruerunt tempore S. Patricii, et Hibernia. S. Mochtei treshujusnominis virgines in Brigida Kill-dariensis; de qua Prima et praeoipua
:

Vitis

ex celebrioribus dimiserunt, cujus nomen iisdem non inseruerint, quasi prsedictis Sanctis coasvorum ac familiarium, vel certe ab iisdem prse-

B non
ulli

e.st

hic serrao,

cum nec magi

ullius

filia,

nec

cognitorum tamquam si intra annum determinate signatorum uumerum essent in hanc lucem
,

desponsata legatur extitisse. Secunda S. Brifiiia Dary, filii Fergussii, filii Endei, Niedh, !,];, de qua Sanctide regio sanguine Lageniensium logium gcneal. cap. 20, Marianuset alii ad trede:

venturi.
e
I

Sive sub

dio, id est,

sub aere.

De morte hujus
:

Aidi, Origielliaj principis, sic

scribunt Quatuor-magistri in Annalibu.s ad

annum

cim, xxiv Maii. Tcrtia S. Brigida filia Aidi, filii Eochadii, filii CoUtt, filii Coelbadii, de Dal-aradio-

dcix
ii

rum familia de qua Sanctilogium idem cap. 23. De hac tertia videri posset hic esse sermo, et Martyrologia agere ad xx\ Septembris.. Nam ejus
:

ii

Aidus filius Colgan, princeps Origiellia? et Artheriorum (id est orientalium Ultoniorum) in sua peregrinatione Cluainniuenosiffi decessit.
ii

parentes tune agebant in vicina Lugmagensi monasterio regione Dal-aradi, tempore S. Mochtei. Dubito tamcn, an "non potius de secunda sit sermo ;

cum

nomine Fintanum,
cenda.

habuerit Patriciusdiscipulum, virum sanctum, preedioti Fergussii filium , qui

S.

Subduntur ibidera quidam versus patrio metro a quodam syuchrono scnpti, quibus indicatur, hunc Aidum abdicato regimine inonasticum institutum amplexum esse, et virum eximiae sanctitatis fuisse. Hujus pii principis nomen posteritati celebratius reliquit, ejusque familiam haud mediocriter nobifratrum et filiorum ipsius eximia, Fastissque celebrata sanctitas. Habuit enim germanos fratres duos, Baitanum alias Boetanum etFuradhranum, filiosque quatuor, Magnendum scilicet, Tualitavit, et

videtur fuisse discipulus

Mochtei juxta

mox

di-

b Quisnam hic fuerit inter plurimos alios synonmnos, diebus variis notatos in Martyrologiis Hibernicis, non facile discerni posse fatetur Colganus in notis, hanc tamen de hoc addens conjeC cturam : 8'ed oum hic dioatur floruisse dum S. Paratio tricius jejunnbat in monte Cruaehan-aigle temporis argumento esse potest, ut coujiciatur esse
;

num

Cobhrhachum
,

et

Librenum

Sanctorum
-p

syllabo insertos

ut
13,

nealogicum cap.
Hiberniae

testantur Sanctilogium geet Seluacius de Sanctorum

cap. n.

genealogia
et aliis

Notatio

est

Col-

gani.

g De hoc

Sancti vaticiniis egimus in

3.

S.

Fintanus,

filius

Fergussii,

filii

Endii Niath

de

Commentario prsevio

Hic enim floruit tempore S. Patricii, ut colligitur ex ejus genealoex quo colligigia, et catalogo regum Lagenioe mus, Endeum Niad ejus avum vixisse circa annum cnxxx, et Ulandum, Dunlangi filiura, ejus patruelem, Lagreni regem, interiisse anno dvi. De quo videntur Martyrologia citata agere ad xix Septem-

quo Sanctilogium geneal. cap.

20.

h Videtur hic esse, ait Colganus, vel S. Lucharius, quem Marianus Gormanus, et alii referuntcoli die xxui (cujus mensis, non reperio ibidem additum) in ecclesia de Kill Elgraidhe ; vel S. Lugarius cognomento Lobbar id est ulcerosus,

quem referunt coli xi Maii (vide Pr^termissos apud nos ad istum diem) et de quo Vita S. Moduenna? cap.
2.

bris vol

Octobris.

c Hie dubio

procul

est,

quem Quatuor-magi-

stri in Annalibus Cerbanum vocant, et dc cujus morte sic scribunt anno cuxcix S. Cerbanus episco pus de Fert-Cerbaiu prope Temmoriam obiit. De quo etiam ad xx Julii agere videntur S. Mxi-gussius, Martyrol.Taml., ubi Curhinum vocat. Exstat ecclesia in Comitatu Galviensi ei dicata, et ex ejus nomine Kill-Cerbain dicta. Ita Colganus

Consuli posWnt, qux de S. Trieno, sive Trienano breviter habet Colganus ad diem 22 Martii pag. 720 ; et ad diem 23 ejusdem mensis de Trei

nano pag. 726 nec non Prsetermissos apud nos

;

istis diebus.

k De portentosa hac astate disputatur Commentario prsevio 2.

1

in nostro

Subindicat S.

Dagsum

vel scripsisse aliquos

h ic.

d Non videtur hic esse, sicut notat Colganus, filius Lugnei , qui prrediHibarus episcopus cavit fidem in Hibernia ante adventum Patricii, ut constat ex Vitis S. Ailbei, et S. Declani et
S.
, ,

sermones, in quibus citata ab eo verba habentur; vel suo tempore illa, quse refert, coram Benchorensibus dixisse. Sed cum nemo tradat S.

Dagaeum quidquam scripsisse verosimilius est ipsum tempore hujus scriptoris illa dixjsse. Hsec
;

Cotganus.

DIE DECIMA

NONA

AUGJUSTI.
/u

T
6.

Colganus. Scdliceat mihi requirere probationem l Uo ntvscriptor. taJsit

Dagicovixent, quem mortuum diximus anno

m&JSZ

^SSS^ *"* "

*<t ,v,

m
""* "
*"

~
J. B. S.

DE

S.

ELAPHIO

EP

S C.

CONFESS.

CATALAUNI IN CAMPANtA GALLLE

Sancti setas, cultus et gestorum
ANNOnLXIX
Siabilitur
Sitncli

compendium

ur&e Catalaunica Chalons sur Marne ) #a Opere actum est novissime, ubi de S. setus Memmio v Augusti, ut ad ejus civitatis notitiani nihil desiderari posse videatur. Porro istius urbis episcopus, ordine septimus decimus, fuisse legitur Sanctus, quo de hoc die agimus Elaphius nomine, patria Lemovicensis qui Sigoberti B regis si non jussu, saltem suasu ad cathedram
e
[

in hoc

cus pag. 8; tempus, quod omnia consumit, et Aetanm devorat, ea monumentanobis eripuisse, exqubus **/****$

ad nostram sedificationem pmeclarissimi hujus Pontificis sanctiora quxque gesta discere potuissemus. Citat nihilominus nescio quam Vitie seriem; opinorcompositionemaliquam, sed et ipsayn nobis ignotam, utad nos aliud nihil pervenerit prseter manuscriptum atiquod compendium, ex quo elogium suum formasse videtur Martyrotogus Gallicus, quemadmodum facile patebit, si
editio nostra

illam promotus dicitur anno 578,

eamque tenuisse
600.

ad annum usque
scriptores

587,

alii

ad

Ita passim

cum Rapinio in Historia episcoporum Catalaunensium. At si Longuevallio credimus in HistoriaEcclesise GaUicana? tom. Spag.lM; mortuus est in Hispania an. 580, ceepitque adeo episcopatus ejus multo citius, certe anteannum18 quandoquidem ipse cum fratre S. Leudomiro, tunc diacono, ecclesiam illam ditaverit multis
suis paternis villis etpreediis, quorum donatio facta fuerit die ix Junii anno 565, Sigeberti iv. 2 Citat Rapinius jam dictee donationis instru-

igitur

cum ipsius textu conferatur. Habe jam dictum compendium, nescio unde aiU

a quo ad Majores nostros transmissum, absque

ulla ulteriori notitia. Sic habet
5 Elaphius

natus,

patre
et

rum, qui

urbe Lemovica claro geuere Leone, fratrem habuit Leudomiipse postea Cathaluunensem plebem
in

prxterea

nuxpautis
/^
rf(

" ( " r -

sanctissime rexit. Hic a parentibus divinis obsequiis a puero destinatus, exspectationem omnium
indolis

adverstis

magnitudine

vicit.

Sacras enim litteras cu-

Rapinium

atios

mentum, quod reperiri ait in Legendario coenobii Sanctorum omnium, at studiose seprsetermittere
asserit, forte ne chronologici ejus errores paterent ad oculum. Nos laudati Longuevallii calcidis

pide didicit, pietati

studuit,

tam abfuit ab omni

levitate, ut in ipsius sermone et moribus nihil puerile appareret. Cum itaque Cathalaunensis ecclesia pastore orbata foret. Sigebertus Chlotarii filius,

inhserendum censemus, figimusque proinde sanctum ejusobitum ad dictum annum 580, ut sedisse dici possit annis circiter sedecim, cum donatio illa facta fuerit sub ipso episcopatus ejus principio,

magni

Clodovsei

nepos, Elaphium,

Lemo-

vicibus evocatum, in eam sedem evehendumcuravit. iEgre tandem suscepto episcopali munere, lartotum se convertit Elaphius ad Dominum
;

assentiente et subscribente etiam germano fratre, S' Leudomiro, ejus postmodum successore, et teste JEgidio Remensi archiepiscopo. De
reliquis ejus gestis nihil
ter breve

gas eleemosynas faciens, orationibus instans, nihil praetermittens, quod ad boni pastoris offieium
pertineret. Tanti
fratris

amore

et

desiderio 'du-

C
nfc de cuttn
tlubitan<iu)ll.

magnopere superestpreestabi-

ctus

Leudomirus,

relicta

patria,

Cathalaunum

compendium mox subjiciendum. Id modo prmmittimus, quod primo loco

erat,

perrexit.

Multum autem eorum

fraterna concor-

liendum

nempe, constare de ipsius vetusto

:

dia Cathalaunensi ecclesire profuit, cui etiam hereditaria praedia sua, urbi Lemovicae vicina do-

ac legitimo cuttu, tametsi in antiquis nostris Martyrologiis, quod sane miror, notus non sit pro certe a Catalaunensibus ab omni memoria Sancto habitum, satis testatur Rapinius, cuialii passim assentiuntur. Exstat ejus annuntiatio in

narunt. Elaphius autera pro ccclesiarum necessitatibus frequenter ad Sigebertum regem legatus, hortabatur eura, ut justitiam, regni sui columen etfirmamentum esse crederet. Neque sane ludefaciebat. bat operara nam rex eo audito, multa Contigit tandem ut princeps ille, pia devotione affcctus erga sanctam martyrem Eulaliam, qutB
:

Molani Usuardo,

his verbts

Eodem

die,

sancti

Elaphii Catalaunis episcopi et confessoris.

Eadem

memorant Gaferme phrasi ex Demochare eum vero lonlesinius atque item Ferarius. Saussayus etiam Casteltani tegiori omat etogio. Accedat in ea reomnino admittendum. Ejus
stimonium lib.bcap. etiam meminit Gregorius Turon.
causas
41.

apud Emeritam
aliquid

tlispaniae

de

venerandis

ejus

oppidura pissa fuerat, reliquiis exopturet

episcopus, propter Post ha>c Elafius Catalaunensis Hispanias in legaBrunechildis reginae in

nimia, spiritum tionem directus, correptus a febre delatus mortuus ad civitatem exhalavit, et exinde annotatio editosuam aepultusest. Videri potest ad hunc locum, ubi Sancti cuttus ris Ruinartii ponitur. exfra omnem controversiam Elaphii Acta quod at4 Jam ad sancti nostri Catalaunensts Histontinet merito conqueritur

cum muneriItaque destinata legatione amplissime tunc Hispanias obtinenbus ad Leuvichildum, qui cum bona vetem, ei preefecit Elaphium Hispani et Cleri Eraeritensis, sacra pinia 'regis ajtate confecta, gnora deportaret. Elaphius, licet legationem. suscipit, profectionem
:

lon^inquam

verobit strenue et ex sententia. correptus migravit ad Domiretur, valida febre cathalaunum, Ejus autera corpus relatum nnm.'

Dum

autem

rete-

Apostolorum ubi iiunc in Principis

escit.

basilica

qui-

DE

748

ACTA SANCTORUM

DE

SS.

MNDMANO
MARTYRIBUS

ET FLAYIANO

TELONE
G.C.

IN

PROVINCIA GALLI^E

SYLLOGE CBITICA
Publicus horum Sanctorum cultus, notitia prioris ex veteri chronico,
traditio
et

qusedam de

gestis

eorum.

Foiitn
TJi

sec.

rtrumque hunc Sanctum

siniul hodie coli,

clesiffi

Hi duo
Sancti

bus ProvincicV, quem habemus anno 1676 MassilitC et Aquis-Sextiis impressum, in quo utrobiqueassignaturdiexix Augusti annuaistoJ

patet

ecc

ordine, recitandi Officium in urbi-

SS.

CosmEE

duobus aut pluribus dicata Sanctis, puta et Damiano, Gervasio et Protasio,

Dionysio, Rustico ei Eleutherio, passim in GalCosme, S. lia appellantur in numero singulari S. Denys. Plwa hujus rei exe?npla Gervais, S.
afferri possent ; sed ex his abundeiiquet, monasteria et ecclesias, in quibus plures Sancti hono-

B rum Martyrum memoria

his verbis

Toloni

offi-

cium sanctorum Mendriffl et Flavini martyrum duplex. Honoratus Bouchein Chorographiaet historia chronologica Provinciee tomo ipag. 337 ambos etiam conjungit, et eorum corpora in ecclesia caihedrali Telonensi hactenus conservari affirmat. Ctaudius Casellanus in corollario suo mensis Au-

rantur, swpe dumtaxat ab uno et frequentius a priore denomi?iari. Quapropter, in titulo S. Flavianum addidi S. Mandriano, cu?n nemo probabiliter suspicari possit, ecclesia?n Telo?tensem in suo Officio ecclesiastico temere hos duos Sanctos
conju?ixisse.
ditio de

quorwnjirt
or cx veteri

dtronico no
tus ttt,

pag. 718 Martyrologii sui universalis etiam duos hos Sanctos, aliis Martyroiogisac ipsi Saussayo ignotos, annuntiat hoc modo: Telone sanctorum martyrum Mendrise et Flnvians. At pag. 817 ejusdem Martyrologii universalis priorem Laline S. Mandrarium appellans inter ahemeros refert, eumque honorari asserit prope Telonem, eo nimirum toco, quem ex veteri documentojam indicdbimus. % Chronicon Emonis abbatis Werumensis in Frisia, quod amplissimus D. Carolus Ludovicus Hugo, (h-dinis Prsemonstratensis abbas, inter
gusti

Nunc

breviter dicemus, quatis tracl

gestis et eetate illorumci?*cumferatur.

eorum
ab
rjcsta

Monumenta sacrm
gii recudi curavit,

antiquitatis

anno 1725 Stiva-

tomo

hujusoperispag.4.49

4 Ho?\oratus Bouche in Chorog?-aphia et Historia Provinciee tomo 1 pag. 645 ex traditio?ie refert, hos duos Sanctos sub Alarico Visigothoru?n rege prius militasse, et co?tseque?iter Ariana hccresi infectos fuisse sed concio?%e S. Cypriani episcopi Telonensis ad fidem Catholicam conversos esse, relictaque militia, solitariam ac austera?n vitam duxisse nonprocul Telo?tead litius ?na?*is in toco, qui adhuc hodiedum ab accolis vernacule saint Mandriz appeiiatu?- Dei?ide ibidem addit, hos duos ere?nitas post diutur?xa?n vitse austeritate?n festo Deiparx i?i Ccvlum assum;
.

Honoruto
Bouehe,

describens iter anno Christi 1217 a Frisonibus institutum, ad rem nostram habet sequentia; Mar-

ptcV Telonem a?i?io circiter 566 ve?iisse, ut e ma?iu S. C?jpria?\ieucharistia??iperciperent, etibisimul

siliam
terru

properavimus
repulsos

sed duris Boreae flatibus a

portus sancti

Mandriani martyris

nos

uccollegit in gTemio,

una

dieta distans a

Marsilin,

qui intrr montes altissimos complicitus

dextris. Capella

Toloniam civitatem habet a

sancti

vero

cu?n S. Cypria?io i?xterfectos fuisse ab infideiibus in eccicsia?n ir?'u??ipentibus, qui mxdtos atios cives in Jtatia?n captivos abduxerunt.Htec esivulga?ns Teio?\ensium t?'aditio, qiuv no?i exiguas difficidtates patitur, ita ut ipse Ho?io?^atus Bouche
illam infidelium irruptione?n de fictione ctam habeat.
5

Tclone si-

mut tolun
itir.

scemate constructa, S0d multa sanctitate famosamonstralur. Em hoc testimonio vides, sanctitatem l\m\driani vel Mendriae martyris, a quo po?Hus itte haud dubie nomen accepit, secido decimo tertio ineunte tam celebrcm fuisse,ut ea adaurespercgriitnrum Frisouitin percenerit, ;i (Jtuiu/cis antem portus itle idem ( forsan est de niemorato sacetto) a soto Mandriano coIstcje sinistro vili

Mariyiis

suspect

Joa?mes Baptista Gues?iayus

refert

?iosier in A?i-

apud

?iaiibus Massiiiensibus pag. lU^ distinctius

dem traditionem

ex quoda?n

nostmm instru?ne?ito , nurrantur

eam-

Guesnayitm

quod antiquum dicitur, sed ?%o?i probatur, et i?i quo satte?n ad re?n nostram legimtur sequentia Mortuo Alarico, Csesarius Arelatum re:

gnomen

hic nidta flat mentiodeS. Plaviano, tamen inde non sequitur, hunc San-

traxerit, et

ctum tunc temporis ibi ignotum fuisse vel sine cuttu quievisse na?nsape mo?iaste?-ia, sacelta vel ecclesize ab uno Sancto brevitatis causa cognomen
:

Cyprianum, qui propter suam faciebat, et multos convertebat ad veram Ecclesiam. Duo autem milites erant classjs Alarici regis Mendrianus et Flaversus, invenit ibi

doctrinam

miracula

accipiunt,
et

licet

ibidem ptures ejusdem temporis

vianus, qui ex parte Saxonise prog-nati erant ; sed audissent doctrinam, in quaCyprianus eruditus erat, verbum Dei prsedicans, et infusus

cum

dignttatis Saucti coiantnr,

quemadmodu?n

Ca-

Spiritus sancti gratia,

de re p?ide??i inte?'rogatus : recte respondit hoc fe?'e ?nodo Tametsi in pranlicto sacello simul colantur SS. Mandrianus etFlavianus, uihilomiuus rccte exprcssum est in illo Frisonum Hinerario solum nonien Mandriaui, sieut aliaa ccstellanus, ea
:

Cyprianum veneruut,

et

omnia bene ag*ens, ab eo baptismum

erg-a

petie-

runt, seque de falsa relig-ione ac de armis in manibus E. Cypriani dimiserunt. Sed cum B. Caesarius Arelatum venisset, post benedictionem ab eo receptam, Cyprianus cum iis Tolouum re-

versus

DIE DECIMA

NONA

A
ex traditio ne Teloncn

AUGUSTI.

versus

sequebantur eura sicut pastorem ovium, ordinem anaclioretarum et vitam solivagam duxerunt ultra portumToloni.... 6 Post mortem Ciesarii Cyprianus in episcopatu suo remansit in pace, qui Vitam ejusdem

fuit,

et

749
CCTOl

9 Forte Saussayus hunc anachronismumvidit elproptereaLongobardos in Saracenos commutavit,

G.C.

Cfcsajrii

fidehter scripsit. Sed paulo post Alboinus Longobardorum rex cum magno exercitu ex parte Gallias

Supplemento Martyrologii sui Gal- *"*+. hcani tomo 2 pag. 1176 tres ejusdem nominis banctosaddiemtertiam Octobris ineademurbe *'>. c,in

dum

^L,

vemt, armis et igne fere omnes urbes Gallise Narbonensis invasit , ejusque milites magnam partem populi multosque episcopos
runt,
;

Telonensi annuntiat his verbis : Telone Martio in **"> ora Provincije sancti Cypriani abbatis qui patria ; Massiliensis , religiosae vitae magisterium

apud

necavesanguinis Christianorum gaudentes et una eorum turba juxta Tolonum venit irruens in urbem sicut leones in
effusione
,

Telonenses exhibuit, omnis Euangelica; perfcctionis factus tam verbo quam opere didascalus. Quo munere ad cumulumadimpleto, multorum pater asce-

pradam

di-

ctique militesin

templum Dei ambulaverunt et invenerunt cum sociis Mandriano etFlaviano, ejecerunt eos de templo, et in agro necaverunt eos r sieut oves Christi, anno Domini dlvi quinto Idus mensis Augusti. Cur hic die nona
,

tarum religiosissimorum hac palastra excessit, et ad prsmium perrexit sibi a Domino in cselis
,

[Cyprianum

repositum reliquens memoriam in Telonensi matrice ecclesia, abhinc sacris sastis celebratam in qua viget etiam perenni cultu percolenda re, ;

cordatio beati
Gallias

Augusti martyrium subiisse dicantur, ignora-

mus

cum in Officiis ecclesiasticis Provincise , S. Cyprianus die tertia Octobris, et duo martyres hodierni die decima nona Augusti celebrentur. Porro circa traditionem istam nobis occur-

Cypriani martyris , a Saracenis invadentibus illic ad altare perempti necnon et sancti Cypriani ecclesia: ipsius Telonensis episcopi , qui Vitam sancti Csesarii Arelatensis conscripsit
et
,

clarus

doctrina

inque conciliis aliquot magnus et moribus sanctis emicuit.

H&c

B
cni xtatem
S.

O/priani

Tetonensia
episcopi

runt nonnulli scruputi, quos eruditis viris jam proponemus. 7 Primo nobis in hac traditione non placet, quod SS. Mandrianus et Flavianus anno 556 vel 566 dicanturab infidelibus interfecti fuisse sirnul cum S. Cypriano episcopo Telonensi, cum nidlus antiquus sc?'iptor fide dignus de martyrio hujus prsestdis meminerit, et novissimi editores Gallise Christianse tomo i coL 741 post diligens examen de setate ipsius ita scribant Sanctus Cyprianus Telonensis ecclesiae alter patronus, sancti Csesa:

rii

Arelatensis episcopi discipuluset vitse scriptor,

sub tanto inagistro artem artium regimen animarum didicit, et ad Telonensem assumptus est sedem. Concilio adfuit Arelatensi IV, anno dxxiv
;

Carpentoratensi anni dxxxii subscripsit ac epistolse synodicoe ad Agraecium Antipolitanum episcopum. Convenit ad synodum Vasensem III anno dxxix ;
Arausicanae
devictos

anni

ejusdem

interfuit

Post
diu

Saussayus nullum annuntiationis sux testem allegans nec ullam triplicis hujus sancti E Cypriani setalem assignans. 10 Laudatus Guesnayus noster in Annalibus quiOUS Massiliensibus etiam tres sanctos Cyprianos di- tiuemaijut stinguit, et singulis diversum vitse tempus assi- diversa scrulit attingnat. Primumpag. 179 memorat, tamquam prius nat. abbatem Massiiiai in monasterio sancti Victoris, qui inde Telonem missus fuerit, ibique anno circiter 470 nobile monasterium condiderit. Temporis ordine alterum S. Cyprianum Telonensem episcopum pag. 198 refert, et episcopalem hujus ordinationem anno Christibll circiteraffigit. Demum pag. 238 meminit de lertio S, Cypriano quem vocat abbatem Telonensem patria MassUiensem, et quema Saracenis circaannum 730 acerbissima morte affectum fuisse asserit. Hinc suspicari qitispiamposset, Telonensem traditionem S. Cyprianum episcopum seculi sexti cum S. Cy~ priano martyre seculi octavi confudisse, et San,

Gothos

Arianos, sub

quorum jugo

ctos nostros in illa

Saracenorum irruptione cum

Galliarum ultra Ligerim, Cysynodirm Aurelianensem IV anno dxli. Obierat anno dxlix, quo. Palladium Telonensem episcopum fuisse constat. Hic C audis S. Cyprianum ante annum 549 obiisse, et nullam de martyrio ejits mentionem fieri. Qua

gemuerant
prianus

ecclesiae

hoc ultimo S. Cypriano lauream martyrit consecutos esse.

11

senex- perrexit ad

Verum huic

suspicioni varia obstant, guss

tamcn vb
tUenttum

jam

breviter indicabimus

Octobris accuratiits

ad diem tertiam examiuanda remittemus.

,

et

vctcrum ac
rccentiwn

Primo

Gitesnayits pro priore et uttimo S. Cytestemcitat, nisi

igitur

verisimilitudinis specie circa

annum
Flaviano
tra-

Christi 556 vel 566 cum SS. Mandriano et ab infidelibus aut Longobardis occisus esse

ei

alius

dif-

ficullates

opponitmts.

ditur ? 8 Preeterea nulla veritatis specie tunc in Provinciam irrupisse dicitur rex Longobardorum Alboinus, de quo eminentissimus Cardinalis Ba-

Saussayum, qiti priano nidtum suo Gatlicano non semel Sanctos in Martyrotogio perperam confundit aut multiplicat. Secundo tota antiquitas de duobus istis sanctis Cyprianis silet, nifatlimur. Tertio Directoriaet O/ficia propria
Provvncise die tertia Octobris assignant festum S, Cypriani episcopi et confessoris, ac de aliis duoMarbits, qui eodem die in Gatlicano Saussayi
tyrologio referuntur, nyllam commemorationem prxscribunt. Quarto Casteitanus, diligensaccautus Sanctorum investigator, in suo Martyrologio

j.

ronius in Annatibus ecclesiasticis ad annum ChristiGQS num. i habet sequentia: Quingentesimus sexagesimus octavusDomini annus adest, InJnstini dictionis primae, qui et consulatusecundo imperatoris in aliquibus (ut diceturj monumentis Longobardonotatus habetur ; quo Alboinus rex occuparat, et ad quadraginta rum e Pannonia, quam annorum spatia. illic manserat , cum

universali solum Tetone S. Cyprianum ejusdem urbis episcopum annuntiat. Eis addi possent aqux ad diem tertiam Odobris discutienda
lia,

duorum
suis ex

Scandavia insula jain aute progressi, in Itamagnis potens viribus ingreditur. Deinde liam et eminentissimus scriptor ex Paulo Diacono Aiboinum tllo anno Grcgorio Magno probat, Si Atboinus isto Christi 568 Italiam occupasse. primum ex Pannonia in Italiam venerit, anno utfert Teloquomodo dicipotestanno 55U cct 560, GallicV irrwsse? traditio, in Provinciam

retinquimus. argumenta dubitamits, 12 Propteriuvc aiiaque S. Cyprianononfecerit tr%anSaussayusexunico

deduiin-

errorem nostrum pliccm, ac ita Guesnayum Teionenon noveinduxerit. Cum igitur hactenus

Jjj^
.

rimus nisi S. Cyprianumistiusurbisepiscopum, instrumento, quod saitvm et in supra memorato inventum esl, SS. Mandrianufl ac Plaanno VM* pro ftde dicantur viauus tempore hujusprwsitlis
interfecti,

nensium

7&0
fcUCTOM

DE

SS.

MANDBIANO ET FLATTANO MARTT.

Mandrianus Flavianus idem sit, ac eremita FlaAt imprimis eremita Grwce non appellatur poLvdpQt;; sed nomen Grsecum {tdvtytx proprie stabulum significat et metaphorice pro monavinnus.
,

interfecti,

martyrium eorwn timide alligavimus

J)

G.C.

seculo sexto, quo S. Cyprianus ecelesiam Telonensem gubemavit. Si quis autem vetit, Martyres nostrosa Saracenis occisos fuisseseculo octavo, quo Guesnayus martyrium synonymi abbatis

ct

atinm

meminerit ecc antiquis hujus distinctionem ab homonymo episcopo ostendere. Interim Telonenses traditionem suam corrigant, aut solvant intricatos nodos quibus eam supra constrinximus. 43 Jam breviter aliquid dicendum superest de
Telonensis
coltocat,
is

documentis evidentem

Hinc superior vet prsefectus monasterii apud Grxcos dpxw 7 ^^ 7 ^ a voce P&vfy* nominatur. Solitariam vero vitam ducens a Grmcis communiter 'j.vj/w.y-},; vel ipn\dn& vocatur. Insuper duo illa Sanctorum nomina per particuculam et satis clare diversis personis tribuuntur in directoriis Provinciae et instrumentis supra
sterioaccipitur.
citatis,

conjccturai

quadam

conjectura seupotius dubitatione,

i

quam

quorum auctoritatem huic

novseet impro-

Bonorati
linurl" rr-

s<vpr Itnxlalus Ilonoratus

jinmtit.

Provincialis citata

Bouche tomo Historiae superius pagina 645 Gallice

babili conjecturceprseferendam censemus. Esec de Sanctis illis tantum reperire potuimus, et hac oc-

proponit in hunc fere modum: Quodad nomen Mandriani attinet, non certo scitur, utrum illud sit proprium uni ex his Sanctis, an vero dumtaxat solitnriam vitffi professionem desig-net, cum vox Grreca luxvdpbs eremitam sig-nificet, Forsan hsec duo

casione Telonenses

monemus, ut ante diem

,

ter-

tiam Octobris, quo tres sancti Cypriani in Gallicano Saussayi Martyrologio annuntiantur nos edocere non graventur, si in hac sylloge critica alicubia veritate historica, vel ab ordine chronologico inscienter aberraverimus.

nomina tantummodo uni personaeconveniunt,

ita

ut

SANCTO

MRTULFO ABBATK

BOBII 1N LIGUIUA ITALI^

G.C.

COMMENTARIUS PR^EVIUS
Legitimus Sancti cultus, distinctio ab altero homonymo, Acta, eorumque
scriptor, et

annus mortis.
S. Bertulfi Bobiensis abbatis cultus, quem Saus- m! " Mar sayus etiam in Martyrologio suo Gallicano indi- y rr'jo %0 cat sed hujus -Abbatis Acta cum gestis alterius Sancti homonymi perperam confundit, multainepte commiscens, ut facile intelliges ex subjuncta hic ejus annuntiatione, quam diexix Augusti exponit his verbis Ipso die in Bobiensi ccenobio, sancti Bertulphi abbatis, qui puer ex Alemannia, divino iustinctu relictis parentibus ethnicis, in Artesiam veuiens, apud Rentiacum Morinensis dioecesis vicum gratiam baptismatis recel
-,

Aimo
ncxxxix

fwenchenius
!

noster

ad diem x Martii occa-

I s ione S. AttaUe,
.

quem hodiernus
, ,

S. Bertul-

aut jicxi,. SauctHK m

Auctarit$

olficio abbatiali

"

decessorem habuit

.,

situm monastern Bobiensis ita descnpstt, ut hic U$wriinti, operosius iterum de illo agere supervacaneum existimemus. In hoc celebri monasterio duce liinc inde ar:e continent reliquias snnetonim AttalaeetBertulri abbatum quemadmodum Mabillonius in Annatibus Benedictinis tomo i pag. 308 testatur. Ughellusin Italia sacranovissimte editionis Venetas C lomok col. 943 et sequentibus refert juridicum instrumentum de transtatione SS. Columbani, Attatse, Bertidfi, aliorumque Sanctorum Bobiensium, quod anno 14-82 confectum est. Annua vero hujus posterioris sancti Abbatis memoria ocet a Greveno currit in Auctariis Usuardinis hodie signatur festum Bertulphi abbntis et confessoris. Molanus autem distinctius eumdem Sanctum annuntiat his verbis In Bobio saneti Bertulphi abbatis. Denique codex Heriniensis Usuardinus de illo exp?'esse h&c habet: In monasterio
,
,
:

..,,.

pit,

ordini

donisque Spiritus sancti insig-nitus, clericali ad&criptus est, atque in famulitium assumptus a Wamberto, jugalique ejus Homburg-a,
totius
(

ceconomiam
fusior)

domus
in caelo
,

accipiens
in

dominis creditas

quamquam

, opes sibi a pauperes pro-

nonsolum

sed domi forisque mul-

tiplicavit.
1

Hinccumiisdem

piissimis dynastis

Romam per,

incptccon-

rexit ad

IJobio depositio sancti Bertulphi abbatis.

atiinqut

Apostolorum visenda osculandaque limi- funditur najtantamque apud illos benevolentiam ob probitatem spectatam et pietatem sing-ularem ac,

Martyroto-

ratur

Signatur etiam in Ms. nostro Ftorario Sanctorum, et in Martyrologio venerabilis Canisii. Adde Fastos monasticos Wionis, Menardi ac Bucelini. Neque a Ferrario negleclus est insigniornatus elogio sed ex quo satis apparet ipsum pr<e ocutis non habuisse genuina hujus SanctiActa, in quibus idomne tollitur, quod Ferrarius annotatione expticandum putavit neque enim in Vitaper Jonam scripta de fictitio Cleronensi epi2
,

quisivit, ut

jam deinceps non famulus, sed

:

filius

ab iis censeretur a quibus et heres constjtutus, postquam ad superna prasmia migraverunt, Rentiaci

rum

Deo consecravit in usum paupeFratrum multorum, quos in Christi obsequium accersivit sicque postquam g-ratam Doet
;

praedium

mino servitutem

scopatu , qui apud Baronium ad annum Christi ncxxvi etiam nominatur sed de Dertonensi sermoest, ut evidenter docebunt antiqua S. Bertulfi Acta, quie huic Commentario prcevio subnectemus. 3 Porro ex his abunde probari videtur antiquus
,

famulus repoQuiescit post varias jactationes in Blandinio apud Gandavenses cong-ruenti sanctitatis cultucelebris. Pars tamenejus reliquiarum Arelate extat recondita
fidelis

exeg-ifiset,

sitam accepit meritorum remuneratiouem.

in

majori basilica, ao^ quam e propria sedicula solotenus eversa, demum delata est pignorum
cula ad tutiorem situm et insig-uiorem cultum.
5

ejus ar-

Verum

DIE DKCIMA
A
cuni atio

NONA AUGUSTI.

Verum

751

hasc

omnia spectant ad alternm

8.

tjatdcm v tninis Sancto.

Bertulfum, olim in Artesia celebrem, cujus cor-

pus post varias depositiones tandem ad montem Blandinium apud Gandavenses translatum est ut Majores nostri ad diem v Februarii fuse retulerunt.

eoque impetrato, Ilonorium Pontificem adllt, eomltante ac- minlatrante Jona monacho, ac <-au-

G.C.
r CDMVtl

sam auam
diseiplina
datia
eis

edocuit.

Honorlus, oausa
et

Bobionsinm percepta

cognita, et Aciwum probata, collau- Krfptort

concesslt, ut In pristina

Quinimo ipse Saussayusdie v Februarii in suo Martyrologio Gallicano kunc 5. Bertuifum, corporis translatione Blandiniensem sic
,

manerent

liber-

atque Arianam perfidiam aeriter insectari perseverarent, jusque indulsit ne quando Boblenae
tate
,

annunliat
cti

Gandav]

in

Bhindinio monasterio, san-

Bertulfi abbatis et confessoris, qul

commissam

monnsterium episcopali potestat) esset obnoxium. Exstat ejus rei diploma Pontifioium in Itali sacrse tomo guarto fnimirum veteris editionis Ro-

sibi

congrejrationem

cum

vitae

exemplo, religionis

manse

col.

1324

et

sequente) datum
Hernclii
:

iii

Idus

zelo et caelesti doctrina plene informasset, incredibili

Januarii (legendum Junii)

micans radiorum sanctitatis fnlgrore, supernos ad montes evolavit. Nescio, quid Saussayum moverit,

ut gesta hujus Bertulfi hodierno nostro applicaret. Vix operse pretium est observare

no octavo, Indictione prima pReeenti convemunt. Hinc intelligimun , Bobidhses hoc tempore a ritibus Neottlcis jam recs sisse quandoquidem Honorius qui de eorum
1
-

Augusti nnqua notffl anno

quod Trithemius in opere de viris itlustribus cap. 308 Lobiense coenobium Belgicum pro Bobiensi Italico appellaverit

regulari diseiplina et
rate interrogavit,
vit,

institutis

eomm normam
sl

Bertulfum accunc ritus proba-

UttercV mutatio

nam forsan hsec unius potius typographo quam ipsi

:

non probaturns,

Pascha secus, quam Romana

ubi
Tuscisi peragratft,
cxctrjitit.

ecclesia, 9 In

tum

celebrassent.
,
,

scriptori
( patci ex

imputanda est. Sed hoc modo -non potest excusari crassus

reditu Bertulfus

Viix $ynopli,

Saussayi error, quem ut facitius unico oculorum intuitu videas, accipe compendiosa S. Bertnlfi B Bobiensis Acta ex Mabillonio, qui in Annalibus
Benedictinis ad

annum

Christi G28 cap- 1 sic ea

contraxit
sis

IIoc,

anno Bertulfus

quem pra3 manibus habemus, abbas, quem in reg-imine Bobien-

monasterii Attalae successisse diximus, ab episcopo Dertonensi exagitatus, Romam adiit, ut privileg-ium libertatis ab Honorio Pontifice obtine-

Apenninas Alpesattigit, gravisslma febre pulsatus, paene ad extrema redactus est. Cum vero aspero in loco sub tentorio subsistere ac pernoctare prre morbi violeritia coactus esset, in ipsa vigilia Passionis beatorura Petri et Pauli apostolorum, qua ex die mensem conccssi privilegii emendavi, inter ardentes febris sestus intempesta noote, omnibus alto sopore depressts, Petrus Apostolorum
,

princeps

Rem narrat Jonas monachus ejus itineris.comes, a quo itineris ac vitae ejus seriem accepimus. Bertulfus ortu quidem gentilis, sed genere nobieplsoopi consanlis, utpote Arnulfi Mettensis cum eum post aulicos honores pomguineus,
ret.

ei adstare visus est, praecipiens, oonfestim ut surgeret, et ad sodales suos pergeret sospes sicque coeptum itersanus Bobium usque prosecutus est. H&c prorsus aliena sunt ab Actis alterius

S. Bertidfi, quge

Majores nostri die v Februarii

illustrarunt, sicut in Opereriostro ad istum diem his omnibus evidenter apparet, di~ videre est.

Ex

etiam ad religionis et solitudinis studia pras pontificalibus infulis anhelantem'cerneret, ejus exemplo patriam parentesque deserere, et relictis omnibus, nudus Christum nudum sequi constituit. Itaque cum Arnulfo adhue

pasque seculi

tigentem

sed non satis cautum Martyrologii

Gallicani collectorem in hodierno S. Bertulfi Bobiensis elogio concinnando dormitasse, quod alias
ei

nonnumquam

contingit.
Afnljii/oiii-

episcopo tantisper commoratus, deinde

Luxovium

ad venerabilem Eustasium abbatem se contulit, veab eo in rebus monasticis informandus. Cum incertum abbas ex Italia ro Attala Bobiensis
,

C
quam Mabiltonius in

Bohium qua de causa, istuc accessisset, eumdem revertentem , Eustasio annuente , comitatus est, obedientia vivere inet sub ejusdem disciplina et
stitit.

10 Laudatus Mabillonius istucl Vitse cvmpendium, quod Actis infra edendis aliquam lucem afferet, excerpsit exlucubrationeJonxmonach., quam inter Acta Sanctorum Ordinis Benedictini seculolpag. 160 vutgavit, et cui sequentes observationes prxmisit Vitam S. Bertulfi Bobien:

JJ]*J
ptormfrri
ui vi[ami

sis abbatis tertii, venerabili

Bedsa falso adsoriptam,

aSurio

expolitam, restituere tentavimus.

Eam

re-

Eo mortuo, Bobiensium vota

,

in

Bertulfum

Annalibus
BctMdictinis

atque unanimi et consona voce conspirarunt Ipsius omnes Bertulfum abbatem pronuntiarunt.
antistes, regiminis initio Provus Dertonensis cujus parochia Bobiense Procus et Proculus, in abbatem cum inonasterium censebatur, Bertulfum
aliis

monasterii nostri perimus, at mutilam, in quodam Compendiensis apographo, in quo Jonze lucubraabbatis vita, hoc modo tiones, excepta S. Eustasii Columhani unum lihrum, dispositae sunt, ut Vita S. narratio de rebus Yita S. Attala^ abbatis alterurr., Ebnrincensi in Burgundoforse monasterio mirifieis
octod.-c-ira patrntistertium constituat, dist-in.-tuni in deeimum S. Bertulfi abcapitula, quorum tertium hic subjieiuntur combatis Bobiensis Aeta, qualia m Ms. coalia quinque (quai quidem prehendit; suppleviraus) quodice lacero desiderata ex Surio

totaejus congregatione

sibi subjicere

mohtus

est,

episcopis, etiam regeni ipsum et vicinis sollicitatis Arianum, pertentavit, ut ad

Ariovaldum,
suas partes

lieet

eum

adjungeret.

Verum

respondit, bienses asquior ac raitior

is jam in Bovidendum esse,

rumdam monaehorum Bobiensium

prieclara fncta

urbibus an monasteria, procul ab

subiecta esse
*

sita,

episco0fl

deberent.

Hoc

intellecto

Bertul,

ad regem ipsum Won est meum, inquit sadirexit quibus ipse qu synodah judicio definire cerdotum causas vero nuntns, num discutienda. sunt. Qumrentibus
fus
: ,

nuntios expermndi causa

Jonas auctor rcmortemque egregiam perstringit. Jomc adjecimus buspsne omnibus testis adfuit. Bertulfo ex eodice manuS.

? fautoribus suffragaturus esset episcopo, ejusque qui famulis Dei negoMinime yero, ait, favebo eis,

tium facessunt.

STum
sne dese

Bertulfus,

miratus, regem

tam bemet

Frodoardi carraen de excalecatorum I ascripto ER. PP- Carmelitarum et nonnulla alia de S8. risiensium acccptum, sicut suis locis jam supra reColurabano et Attala, qna3 _ nra?sentavimus. tucubrationem habemus ,uam 11 Nossimilem Jonse Ms. S"inandguo Musei codice, qui t Mohhexolim ex collegio nostro

^*

commeatu

esse locutum, petiit, publico sibi proficisci

ut supplemento

Bomam

Hceret;

commutatione cumalus hbru mensi accepimus, Jacta.siJltensckenius initio

etquem

*"*

Augusti Tomus III.

752
AlttTORt

m
illo

S.

BERTULFO ABBATE
silendo, negdigentise tere

notavit In

codice nostro leguntur septem ca-

somno

torpentes, praetermit-

G.C.

pita de prxclaris gestis

quorumdam monachocodice
U)ca

rum Bobiensium,qux in mutilo Mabillonn Bertulfus Bobiensis desiderabantur. Cum vero S

nobis solus hodie illustrandus
sit,

ut sicutnobis prsecedentium exempla uberius relig-ionis studia generant, ita postmo-

debemus

dum

adpropna

remittimus monachos

istos,

de guibus in Opere

nostrorum temporum aug-menta aliis imitanda propag-amus, nobis seepius raemoranda opponimus. Venerabilis etenim
posteritati
:

pnriant

dumque

Innostrojam actum est, vel suo tempore agetur. ab imperito amanuensi vocesquasgenuefateor, dam in memorato Ms. codice nostro luxatas aut edzcorruptas esse. Quapropter ea sphalmata ex
et lectorem tione Mabilloniana corrigemus,

Bertulfus Bobiensis coenobii praesul , cujus superius fecimus mentionem, quis quantusque fuerit, a nobis non est omittendura tradere memoriae
:

sed prius qualis conversatio in seculo fuerit

rae-

morandum
2 Fuit

est.

prius

iitdi-

margine vel Annotatis more nostro monebimus, dignum occurrenL si quod discrimen observatu Carmen Frodoardi,quod Muic ViLv subjungemus marex prwmissis Actis lucem accipiet, et notis adhuc ittustrabitur. ginalibus quod Jonas tam pauca 12 Certe mirum est
,

enim g'enere nobilis, licet gentilis, con- Bertulftts S. Armilfi sanguincus beati Arnulfi Mettensis urbis ponticonsangttiQui cum praefatum pontificem Arnulfum ad urus Luxoticis a. cultum lieligionis post aulicos honores, infulas, vtum petit.
ad Religionis studia anhelare perspexit, nisus est et ipse calcando terrena, caenataleque lestia desiderare. Postposuit patrem

pompasque

seculi,

cat7morti s. Bertulfi
anno, hic

rursm

cdi-

gesta posteris reliquerit , ut infra anmemino t ao i muS) e t de tempore mortis ejus non inier c kronotogos de anno obitus convenit nam Carolus Cointius in

^^

AUamm

ferme Annalibus Francorum ad annum Christi

illius
:

640,

S. Bertulfum eo ipso operose probat num. anno 640 ad Superos migrasse. Cointio consentit Mabillonius, dum in Annalibus Benedictinis ad eumdem annum Christi 640 cap. 2 de morte
,

solum pompas urbis juxta Euangrelii vocera post rerum amissionem nudus tollendo crucem ao semetipsum abnegando, secutus est Christum. Junctus supradicto pontifici Arnulfo, cum ipso tantisper moratus est b. Deinde ad venerabilem virum Eustasium c Luxovio d perrexit, quo diu
:

b c

subjectus sanctse omnibus mansit.

3
/'

regulae

,.

relig-ionique

g-ratus

E
Robium cum
Attala profectus
e

sancti istius Abbatis heec

pauca

scribit

Tertio

Exin adventante beato Attala e ex Ausoniae

,

ab Arnulfi .obitus die pariter e vivis excessit ejus consanguineus Bertulfus abbas Bobiensis, post annos reg-iminis tredecim a morte sancti Attalae sui decessoris. Dixi, inter chronologos de annomortis ejus ferme convenire, quia Pagius in Critica

partibus

cum

voluntate et
cor

paois vinculo ve-

nerabilis viri Eustasii*, ejus societati subjuuctus

est
:

quia erat

illis

quidquam

discordiae

anima una, nec manebat, si mutuo ac viet

unum

f
* nl.

vir

Eu-

Baronii ad

annum

obitus illius

num. 12 dubitat, utrum huic anno an prmcedenti alligandus

640
:

cissim subjectos sibi commutarent. Abiit erg*o post vestigia venerabilis Attalse, Ausoniseque finibus
receptus,
beati
in

stasius

Bobiensi

ccenobio

sub

obedientia

Jonas mosit, quando ibidem profert sequentia nachus Bobiensis, discipulus sancti Bertulfi abbaBobiensis terth',in Vita hujus sancti Abbatis, quae exstat Seculo secundo Benedictino , num. 3
tis

saepefatum

Qui per tredecim annos omni dide ligentim studio plebem docere ac imbuere salu taribus monitis non omisit. Quare cum anno sexcentesimo vicesimo septimo S, Attalte in Boeo scribit
:

rerum patrem Attalam ad caelestia regna post aerumnas seculi evexit, omnis concio monachorum voce animoque unito in paterno honore Bertulfum sublimat g. Qui per tredecim annos omni dilig-entia, studio plebem docere ac imbuer& salubribus raonitis non omisit. Sed quid in his temporibus g-esserit,. memoriae tradendum
Attalae permausit.

Cumque

repertor

biensis

monasterii reg-imine

successerit,

ut

eo

est.

anno ad Deum migravit. Nos illam Pagii dubitationem secuti, q in principio hujus Commentarii preevii obitum anno
ostendi, hoc vel prascedenti
S.

Cum jam

egregiis moribus,

bonitate et

di-

<tb

episcopo

moderante, plebem reg^eret, ccepit antiquus anguis quietam mentem adversciplina, scientiaque
sitatis ictu quatere,

Dertonemi
de immunitatc

anno 639 vel 640 a/fiximus, et jam ipsius ex promisso codice nostro exhiVitam
Bertulfi

Excitavit

quemdara Procum
h
&
i

h nomine, Dertonensis
ut subjectum
nobii
sibi

bemus.

i urbis pontificem, qui, praefatum abbatem cum cce-

supplemento k faceret, omni

nisu intensibi

debat; ag-gressus

primum

aulicos vel pontifices

VITA
AllCtOre Jona
,

vicinos muneribus tentare.

g*auderet, regi

Cumque

junctos

per

eos suadere adiit.

Regnabat

enim eodem tempore Ariowaldus Long^obardus.

niOnacllO
et
i-

Bobiensi

teste

SynChrOnO

H" mUltlS OCU-

Sed D s*
*

cum
ut

nihil aliud

eoclesiastico

a rege in responsis recepissent, more * probarent, utrum

ita

al.

jure

coenobia procul ab urbibus,

ministrare dominio,
intentui jungit.
5
ille

episcopali debeant
potuit; suo

l|^

omnes quos

Cumque

EX

__

,.

prsefato Bertulfo

anliqtlO

MllSei nOStn COdlCe, qui

davit. Ille
exit

unus ex aulicis clam fomenta g-estirent manmissos experiendi causa ad reg-em dihaec ag-erentur,

frustra exagitatur.

quod

rei

siqnaiur J

f
*

Ms.

86

et

quem cum 2

> ,

quibus Ario

ldus

Non

>

inquit,

meum

est

bacerdotum causas discernere, quas synodalis examinatio ad

editione Mabilloniana COntulimilS.

au
se
Prologm
auctoris.

ille

eis

monimenta Justorum, doctorum ordo per temporum vicissitudines studuit posteris declarare. Quae erg*o nunc nonequaquam stris noscuntur patrata temporibus
proeclara sint
,

Quam

lestias

purum debet adducere. Sciscitantur, sit fautor consilii. Nequaquam ait favere, qui adversum Dei famulum movellent generare. Cumque illi quamvis
illorum

barbarum Arrianse

sectae credulum talia fari cernerent, poscunt, ut supplemento publico, qualiter

Romae ad sedem Apostolicam venire queant,

ciantur.

ful-

6 Larg-ito

DIE DECIMA

NOXA

AUGUSTl.

A
jlonorium

Largito beneficio,
,

PapamadU,
Jona comite
t

ctus abba nopium %

^^ ^^
in

cujus

usque supradiobsequio ego fui ad ilo-

Bomam

^.

patefecisset,

^ ^ ^^
,

ille

de industria
disciplina;.

qujerit

qua;

sit

consuetudo regularis
alacri

Cnmque cuncta
,

vcns ade^set auoiumque da-monis poste suisoon- A,JoM<tsulendo precibus curarot. Dcinde impcravit ut >iCH0 vis rabida daunonis ab hominn exiret, nec prorsus pra-sumeret Dei imaginem maculare. Mira-

auimo

in aures Praesulis digessisset, placuit

beato

Honorio regularis series religionis cultus, ac hurnilitatis indicia. Tenuit ergo eum tantisper et quotidiano affamine Bertulfum robo,

discerpendo iniqua pestis fugit ao homine, protinusque salus secuta est, sospesque ab eeclesia una cum fratribus egressu> atqiu* incolumis permanens, gratias Creatori rependi qui
,

bihter

sic

rare nisus,
liuqueret,

non reEuangelico mucrone ferire non abuueret. Erat enim venerabilis pra?sul Honorius sagax animo , vigens consilio , doctrina clarens , dulcedine et humiitineris

ut

coepti

laborem

et Arrianaj pestis

perfidiam

Famulo suo cito favendo, ejusque orationibus obtemperando, suo cruciatui subvenit. Deinde interposito temporum circulo, aliua sa-va dffimonis peste

infantulus oppressus , nomine Dominir:us,filiuscujusdam nomine Urbani, ad eurn curandi gratia properavit.Quem diu inorepans curavit, et
sffivam

Laetabatur e gentibus socium repromeret atfamina; nec prorsus delectabatur, ut cito ab ejus consortio segregaperisse, cui dulcia
retur.
a qut) }>rivtlegia

litate pollcns.

pestem ab homine exire

fecit.

Deindealia

virtus subsecuta est.

11 Quidara leprosus valida lepra perfusus ad Uprosunx sospitatem recipiendam a medicifl tiduciam ge- **"*** rens , ad venerabilem virum Bertulfum venit suisque orationibus, ut opem misericordue me-

Sed

cum vehemens

Eestus
,

quiescendi * lon-

immu-

gum

prohiberet spatiura

praVbuit

optatum mulargitus est,

nitatli ii-

petrat.
* al.

nus, privilegia

Sedis Apostolicae

reretur, postulavit.

Quem cum

vir fiducia

plenus

(\ux-

rcndi

pothis pcr-

cepto ran-

ncre
JEyrottis

res sricras

curat.
'

pro Tu-

scanis arvis postposiiis,

quatenus nullus Episcoporum in preefato ccenobio quolibet jure dominari conaretur. Perceptum ergo optatum munus *, ad patriam remeare nisi sumus. itineris spatio , Tuscana 8 Cumque peracto arva postposita *, Apennina attigimus rura , et prope castrum, cui Bismantum n uomen [ cum ] est, venissemus; tanta vis febrium Bertulfum oppressit, ut omnino morte praeveniri crederetur. ^ger enim ab urbe progressus fuerat. Oppresserat

adspexisset,
re

gravissima? ultioni

hominem

subjace-

sospes

imperatque ut secum, quoadusque maueret. Dedit operam et mens virtutum conscia cifilos penetrans ad suas preces rerum Conditorem excitavit, peractoque biduano jejunio, oleum supra membra ulceribus plena
redderetur,
;

suspiravit,

moxque dedicere membra post viscerum putredinem sanitatera recipere, et ad pristinum decorem denuo reverti et ita sanus aeger effectus est, ut nec vestigium leprae in ejus corpore appaeffudit
:

"

omnes

mcestitia
:

tam

longaevi itineris, quara

reret.

Sicque Creator
,

omnium

suis famulis favendo

nec prorsus ejus de sospitate labor ffigri Patris habentes , tenso tentorio aspero in loco spem
,

subvenit

ut uberius vigore virtutum roborati

calcando perfunctoria, caelestia semper

studeant
p

undique vallati mcestitia, nec omnino de sospitate paterna fidentes metati sumus. Erat enim vigilia passionis beatorum Petri et Pauli Apostoloille inter rum. Cumque jam atra nox irrueret me accersivit, ac curis mens deignes febrium dita de nocturna vigilia suscitavit. Cumque ego Tu dicerem, omnia jam esse deposita, ille ait meum ante stratum totam per noctis metam, quo
, :

adimplere prseconia p.

ANNOTATA.
a ActaS. Arnulfi pr&sidis Metensis a Boschio nostropise memorise diligenter illustrata sunt ad

diem xvin

Julii,

dem mensis

obierit, ut

quamvis Sanctus die xvi ejusibidem tomo iv Juliipag.

usque diei prorumpat crespusculum, excuba. Cum ergo excubassem quousque intempesta nox rueut sursum caret, tantus me sopor oppressit omnesque- qui erga put attollere non valerem tentorium, sarcinas vel equos excubabant, simili
, :

423 dictum est. b Mabillonius ad hanc periodum Actorum noArnulfus nondum in solitudinem tat sequentia secesserat, cum ipsi junctus est Bertulfus; sed
:

sunt sopore depressi.

C
A.B.
Petro

sanatur.

operissent 9 Cumque ergo cuncta silentia ac beatus Apostolorum Princeps Petrus advenit, Surge, inquit, SU p er stratum segri Patris adstitit Cumque ille inet sospes tuos ad sodales perge. Petrus. Mea hodie ille ait quis esset,
;

adhuc in episcopatu degebat. Eustasius siquidem, ad quem postea Bertulfus, relicto Arnulfo, se re- y cepit, decessit anno dcxxv, quo anuo S. Arnulfus
Mettensium, inquit Erodoardus in lib. i llistoriie Kemensis, synodo Remensi sub Sounatio cclebratas
invenitur interfuisse.
c

quireret,

Majores nostri ad diem xxix Martii Acta

iii

clara

orbe celebrantur solemnia. Cumandixisset, abiit. Ille timore perculsus, que haec curat, quid rei corde me sciscitari
in toto

ut S. Eustasii Luxoviensis abbatis iltustrarunt,

tomo

istius

mensis pag.

781

et

sequentibus

xio et trepido

videre

est.

enimmeet audisse vocem Cumque ego aierem me et adspectum vidisse. Non cernis, mquit audisse nihil vidisse vel
causa inesset. Putabat
,
: ,

pergit. Cumfulvam lucem, quo Petrus Apostolus silere coevidere que aierem me nequaquam quid rei causa? cognovissem , pit. Cumque ego merui vix tandem precibus obtinere gestiret quod ille omniveritatem ut mihi'rei panderet nonputasno siluisset,simeetaudisseetvidisse
, , ,
:

d Nomen hujus monasterii in editione Mabilloniana non exprimitur. ad Diem x e De S. Attala abbate Bobiensi Martii tomo n istius mensis a pag. 42 egit Ilenschenius noster, ut initio Commentarii prcevii

monuimus. generaliter pro f Ausonia interdum

tur.

Italia ac-

hic usurpacipitur, inquasignificatione forsan legitur mug In editione Mabittoniihic sensus modo Omnis concio monachorum voce tatus hoc
:

Dxmnniacos
duosliberdt.

10
lcndi

Cum quodam in officio, una cum

tempore

expleto psal-

fratribus

secunda

diei

Petri egrederetui* hora de ecclesia B. invia, Turinura o nomine habuit hominem

obvium
dse-

lnpaterno honore, aiunt, Bertulanimoque fum sublimamus. Mabillonio, episcopus iste Dertonenunito
;

h Teste

monis rabie plenum. Conditoremque postulavit, ut xit

Quem

intuens caelos
suse

mspe

sis in codice

Compendiensi vocatur Provus. In no~

voci fa

vissima editione Veneta Italix

sacrmtomo

ivcol.
O
/

764
A.Joju mo- 627 h ic infcr
HACHO.

VITA

S.

BERTULFI ABBATIS
Pontifici,

Dcrtonenses episcopos Penus stwe Pimis seu Proculus appellatur. At in codice nostro Molsheimensi discrte Procus nominatur. Binc liquet, errasse eos omnes, qui pro
i

quem

celsa videns fastigiamente

D
tro-

Spernere
paea,

eselesti, sectatur, et
,

ardua

saecli

Culmina contemnens

Crucis arripit alta

Dertonensi episcopo flctitium Cleronensem substituerunt, ut obiter in

Commentario pr&mo dixi-

mus. Est autem Dertona vel Tortona urbs Liguruv episcopalis sub metropoli Mediolanensi media inter

Eustasiumque petens Lussovia lege colentem Castra Columbani, monitis attollitur almis, Omnibus et gratus virtuti degitet aptus
Attala, sed Gallos

* Lussovium

et ut petit

ag-

Galliam

Genuam

et

Ptacentiam, ut etiam Ma-

men,
Utriusque Patris * socia pietate favente, Huic quoque se dedens Italos sortitur agones, Permanet ac fidus. Postquam at Pater * emigrat
astris,
Eustatii
et

billonius nolavit.

k Supplementum aliquando accipitur pro subsidio vel proventu advitam necessario, ut exemplis quibusdam in auctiore Glossarii Cangiani editione probatur, Eadem vox interdum significat viaticum, quod ad iter faciendum datur
,

Attalx
Attata

'

Communi

allegitur

Fratrum fervore * magister,

Desiderio

Perfovet atque regit divo moderamine sumptos.

in qua significatione
curret.
1

mox infra supplementum

re-

ascendit,

Hic Pontifex anno 626 cathedram S. Petri eamque anno 638 moriens reliquit,

m Privilegium istud Honorii Pontificis in novissima editione Venela llalue sacrte tomo 4 col. 955 legi potesL n Baudrandus de hoc loco, quem in Vita Sancti nostri invenit, tomo i Geographise suae pag, 168 pronuntiat, quod sit mons excelsus Lon,

Atra venena coquens impeliit ad improba serpens vicino subdere suaCorda propinquorum dens Hunc * sibi Pontifici , sata nec sibi quaerere * cessa.
,

Bertutfum

Hinc proceres
sit,

adit,

hinc regem, nec vota faces-

gobardia;

cum

pago, in territorio Regii

Lepidi.

Ferrarius in sua Topographia eumdem hujus loci situm assignat. o Hic energumenus a Frodoardo inferius in

E Nec cceptis resilit. Qua vi cogente beatus Romulidam Pater aggreditui; composcere Papam. Qusesitus normam recitat, prsecepta resignat.
Antistes monitis adgaudet Honorius aptis,

Amplexusque virum,
rat,

refovet, veneratur, honoet regmina munit, Tuscana terebat languor Patrem, angor

Carmine Victorinus appetlabitur. p Sane mirum est, cetera S. Bertulfi gesta Jonam silentio pressisse, nec eaquidem pauca nam
:

Juraque concedit, leges

Invitusque redire
sinit.
.

itla,

qucV in itinere

scripsit, initio

Romano facta hactenus deptwlatmw sancti Abbatis conti-

Marcenti arva gradu

alumnos
Presserat hasrentes, nec
tes.

ex memoralo Honorii Papteprivilegio colliTamen Jonas post ipsius S. Bertulfi obitum hcvc scribebat, cum ei annos regiminis tredecim supra num. 3 tribuat, et lucubrationes has Boboleno S. Bertulti successori in prologo Vitse sancli Columbani pnvmisso inscribat, quemadgisse,

spem redeuntis haben-

gitur.

Roboris excubias nox fert columis...

Juris Apostolici

cultum Pater ordinat

aeger.

Ac

modum Mabillonius

in fine

Actorum notaviL

solemnia ritu. Qui sibi qui sociis statuens insomnia servent. ATox curas subigit, cuuctos sopor obruit altus, Custodes etiam lethsea oblivio sternit.
solito disponit agi

Asseculis lictus

CARMEN
DE GESTIS
C
S.

*, Christo custode levatur, Solaturque Petro * dum Principe visitur Abbas.

i

a diacipu-

lit reliciits
*

Surg-ere prsecipitur, sospesque redire jubetur,

u Pclro
audit

BERTULPI ABBATIS

Accipit * et Petrum sese petiisse patronum, Attonitus rogat excitum dare visaministrum
Ille

BOBIENSIS,

negans illustratumse luce

reteg-i poscit,

petita,

Hanc
lis,

precibusque extorquet anhe*.

'

Auctore Frodoardo

Canonico Refloruit.

Atque reperta notat, testisque accedit adacter

It

Forte

ie-

mensi, qui seculo decimo

Pater ipse valens, aliosque dat

ire valentes,

gendum ad
acla

Ex

editione Mabillonii seculo

2 Bene-

Dremonicas pellit pestes, purgat prece mentes. Victorinus idexpertus, datusobvius almo, Nec mora curatus, grates studet ederesanus,
(

dictino,

pagina 166

et sequente.

Sic puer oppressus sasvoque latrone voratus, Abbatis nutu redit atra fauce receptus.

Tabem etiam

lepra supero depellit honore.

Attaiam

TJ imc
-Lre,

* sequitur fervens sub Relligionis amo-

Franeica progemesaltum

quem

sanguinisedit,

Et medicis desperatum, sacro uuguine salvum Post pia votafacit, postquam jejunia ducit Atque ita labe cutem, sanie sic viscera mundat,

Aruulfo celebri Bertulfus stirpe cohterens

Ut morbi post nulla decus * vestigia

linquat.

* scfl.

sani-

tas

DE

DIE DECIMA \OXA AUGUSTl,

755

DE

S.

IIAGNO

GONFESSOltE
G.C.

EPISCOPO AVENIONENSI IN GALLlA

YLLOOE HISTORICA..
annua
festivitatis

Publicus Sancti cultus,

memoria,

et

brevis gestorum

notitia.

AnNO tlCLX Quamvis dn

ruitu faijns

Saussayus immemorabilem

Sancti satix
conttft,

hujus sancti Prsesuliscultum salis indicat, dumparte 2 Martyrologii sui Gallicani pag. 1289 in Catalogo Sanctorum sic de ipso scribit Sanctus Magnus
:

suam sponsam tilio desponsatam, vidit et suam vivam imaginem in sua sede collocatam, vidit gregem suum mutas.se hominpni, nec tamen mutasse
tasset

Pastorem
;

quidquid enim Senex

Agricolo
flHo

in

se op-

episcopus Avenionensis, pater decessorque sancti Agricoli.quocumsacris honoribus celebratur, utri-

usque ossibus
jori

pretiosis in argenteis urnis sub

et

ma-

emicare videbat. Quare statuit eidem ecclesiae sua omnia elur*riri, cui se filiumque devoverat prsedia, possessiones
,
:

hoc

in

ara

reconditis,

cum omni
Maria?.

veneratione

et feuda,

qure

illi

supererant

in

seculo, templo

observatis in bgsilica sanctae

Franciscus

beatissimse Virginis Deiparre

liberali

donatione, E

Noguierius in Historia ecclesim Avenionensis,

testamento

quam anno
sti 64-6,

1G59 Gallice edidit, adannum Chrisivepag. 23 tradit, corpus S. Magni staeccle-

tim post obitum honorifice sepultum esse in

Quibus peractis, non multo interjecto tempore, matura Deo et mundo beata illa anima misene istins vitffl vinculis exsoluta, relictisque Avenionensibns tum
consecravit.

concepto,

sia cathedrali, ibidemque sacras ejus reliquias usque ad annum 1321 quievisse, quando Joan-

suarum virtutum, tum bonorum

milim DECIMO QUAItTO
evolavit.

omniura,

tum

sufe sanctissinne prolis heredibus, ad ereleste prce-

nes

XXII Pontifex eas una cum

successoris ejus,

reliquiis S. Agri-

CaLENDAS SErTEMBMS
i ,ta ad s "vcroi "" ra '

coli, filiiet

transferri jussit ad

ecclesiam S. Agricoli, et simul sub altari majore cotlocari, ubi ad latus legebantur sequentes versiculiy qui sanctitatem utriusque antistitis abun-

4 Licet in hoc

tur

S.

Actorum fragmento diserte dicaMagnus ad Superos migrasse decimo quarto

de demonslraht

Calendas Septembris, sivedie wxAitgusti, tamen Cointius innuit, annuam ejus memoriam die

Vir pius et sanctus

re

magnus, nomine Ma-

secunda Septembris simul cum

brari,
git
:

S.

Agricolo

cele-

gnus
Insigriem genuit relligione virum.

dum retatis Actorum

Magnus

Sanctus
filio

verbis h<vc subjunepiscopus Avenioneusis una

Agricolum sanctum genuit pietate nitentem Sunt erg-o sancti filius atque pater. Yos igitur sancti fili, genitorque beati Pro nobis miseris ambo rogate Deum. Sebastianus Fantonus Custruccius Carmelita de hac retiquiarum translatione et inscriptione me:.

cum

ac successore Agricolo colitur, ut obser-

vat Saussayus in encomio sancti Agricoli quarto

Aveniotrica similia refert in Historia civitatis quam Venetiis anno 1G98 nensis tomo 2 pag. 300,
Italice
tumen nobt$ incerta e&t

2
S.

imprimi curavit, Quamvis heec sufficiant ad immemorabilem Magni cultumprobandum, tamen mihi adhuc
die colatur:
et

Nonas Scptembris , et in Catalogo Sanctorum Beatorum ac piorum, qui proprias historias vel natales non habent. Deinde Cointius ibidem biographum S. Agricoli accusat de qaodam parachronismo qui huc non spectat, et examinari poterit ad diem secundam Septembris, quando Acta S. Agricoli discutienda erunt. Cum
,

vencra-

dubium manet, quo

rius,

nam

Noguietestantur

lionit ilies,

Castruccius,
ejus

Sammarthani

interim nobis propter diversas opiniones incerta V sit dics, qua S. Magnus Avenione colitur, vcl illa fot^san ob aliud festum lapsu temporis mutata fuerit, elegimus diem mortis ipsius, et propterea

annuam

memoriam

die xviii Augusti cele-

autem in Catalogo Sanctorum, Romano non sunt, ad diem sequentem de sancto Pr&side itto sic meminit: in suo Avenione S. Magni episcopi. Castettanus Gallico pag. 936 eumdem S. MaMartyrologio
brari. Ferrarius

qui in Martyrologio

sanctum istum Preesutem hac die xix Augusti in Opere nostro coltocavimus. Jam tamtummodo superest, ut pauca ipsius gesta ex aliis
colligamus.
5 Sammarthani in priori editione Gatliai sacr& tomo primo, in quo archiepiscopales cathe-

Bmpauett

s v"9 n
-

'

gnum
rit f
sti,

inter

ahem&os

colloeat

sed tbidem asse-

logio

Auguillum ab antiquo Martyroquo alius S. Magnus in diem non occurrit, eo quod certum obitus
Avenionensibus coli die xix
,

dree referuntur% pag. 75 inter antistites Avenionenses de S. Magno sic breviler meminerunt : Sanctus Magnus Avenionensis, Ulustri prosapia

ffM

oriuudus

monachus Lerinensis

abbutia-

vixit

et

ideo ele-

gimtts diem

xix ^u^ii-

expnmitur fragmentum a in Actis S. Agricoli, quorum Francorum ad annum Cointio in Annalibus verbis : Hoc anno Christi 660 num. 3 refertur his
Domini
filius,

novissent. 3At distinctus mortis ejus dies

circa dcxl, ex veteri ejus Oftlcio et Libro rum S. Agricoli ; festus dies agitur xviii
sti.

gesto-

AuguGaltiae

Hodiemi vero Sammarthani tomo

sexcentesimo sexagesimo, sancto Patn beato Magno beatus Agricolus sanctus successor commum episcopali sede Avenionensi Vidit beatus Magnus calculo declaratur.

elogium nonSacrse col. 800 hoc breve S. Magni augent, et sese de quibusdam decessorum nihil suorum assertionibus dubitctre indicant in hunc Magnus praeeertim notus ex filio Agri-

modum
colo,

quem

prscessit in

ro in processione

viUe

episcopatu. Utrum vemouasticae ejus prfficnrsor

omnium

756
trciont

DE
uti

S.

MAGNO EPISCOPO COXEESSORE

to

sor fuerit aut soeius,

thani, uon
tria fuisse

asserunt nostri Saramar-

Magmo, qui hujus

civitatis

episcopatum postea

G.C.

audemus

affirmare. Aiunt

ipsum pa-

Avenionensem, et quidem ex illustri familia. In synodo Cabiiouensi sub Clodoveo II, nnno dcxliv subscripsit Magnus episcopus, quem Cointius auturaat esse Magnum episcopum Avenionensera, sedisseque docet nsque ad annum
dclx, jus

matre Gandaltruda sive Austadiala, avo vero Albino magnate. Ignoramus, an hsec mulier binominis fuerit, vel alterutrum ex his nominibus gesserit, cum Acta S. Agricoli non videantur antiqua, ut Cointius existimat et postsortitus est;

mox verba

secutus scriptorem Vitae S. Agricoli, cuipsa referemus. Et quidem in

legi in subscriptionibus,

codice Cartusiae Portarum

Avenxicensis , asseRiviere. Festus dies ejus celebrattir in rauro prope ecclesiam S. AgricoYi.Tumsubdunteosdemversicutos, quos superius exhibuimus. Atque hsec sunt omnia, quse

Magnus

episcopus ecclesi^:

indagabitur. auctores disputatur, quo anno S. Ma- *ttempu$ 7 Inter gnuscathedram Avenionensem ascenderit nam J|J2J" Noguierius loco supra citato initium episcopatus gnumus in ejus anno Christi 646 affigit. At Castruccius
:

modumin Operenostro

verat

1).

Polycarpus de

la

Historia Avenionensi tomo 2 pag. 3U0 contendit, Noguierium in hac epocha signanda errasse',quia Cabilonensi, quse S. Magnus subscripsit synodo celebrata est. Cointius vero in anno Christi 6i4

aliijua di-

Magni, qusc jam breviter examinabimus, ac ordine chronologico disponemus. 6 Primo circa patriam Sancti, quem Sammarnobis invenire licuit de gestis
S.

Annalibus Francorum
i

GU num.

42 de hacsub-

In eollectione Biniana Ma ; scriptionesicdisserit gnus, qui concilio Cabilonensi subscripsit, dicitur episcopus Atrebatensis; in codice Bellovacensi,

sculicnda

projwnimu

thani veteres Avenionensem appellant, qusedam Noguierius enim in Histodifficultas pccurrit ria Gallica prsesulum Avenionensium pag. 22
:

quem Sirmondus

publicavit,

nomen

ecclesise

non

exprimitur. Atrebates cum Cameracensibus Autberto episcopo tunc subjacebant, nec ullus prse-

ex illustri Albiensium stemmate ortum esse, et Albinum, cognomento Magnum, patrem habuisse. Nos hunc locum natalem, quem propter inopiam veterum monumentorum asserere non possumus, eruditis Gallis accuratius inquirendum relinquimus. Secundo qusedam diversitas apparet circa nomen uxoris ejus, quam Noguierius et Castruccius Guandattrudem vocant. Sed huic alterum nomen
affirmat, S.
in Provincia

Magnum

Avenionensem, cujus ante triennium jam meminimus, in Galliis erat episcopus, qui Magnus appellaretur. Hsec Cointii senterttia confirmatur ex testimonio D. Polycarpi de la Riviere, qui
ter

additur in Actis S. Agricoli, quse apud Vincentium Barralcm in Chronologia monasterii Lerinensis pag. 321 sic incipiunt Divus Agricolus
:

circa

annum Dominicae
et Clotario in

Incarnationis sexcentesiPonti-

raum supra trigesimum, Honorio suramo

fice,

quod in codice Cariusise Portarum asserit, subscriptus legatur Magnus episcopus ecelesiae Avennicensis, ut superius ex hodiernis Sammarthanis retulimus Cum facile Avennicensis pro Avenionensis scribi potuerit, contra Noguierium probabilissime putamus, S. Magnum ante annum Christi 616, ac forsan etiam 644 ecclesise Avenionensi prsefuisse. Cum denique scriptores unanimi consensu affirment, hunc sanctum Antistitem anno ChristiQ60 ex hac vita migrasse, nos
initio hujus syltoges expressimus.

Gallia

regnante, ex illustri
est patre bea-

eumdem annum

in

margine

Albiensium familia Avenione natus

DE

S.

CAL1II\I0

CONFESSORE

DUCE AQUITANLE

MOSACI IN ARVERNIA
C.C

COMMENTARIUS PR^VIUS
I

Cultus, et Acta.
utrumque donans merito sanctitatis titulo, ut ipsum etiam honorat Saussayus, quidquid in
plures perperam,distrahat. Distinctius Castellanus in suo Martyrologio universali ita ipsum annuntiat: InArvernia, S. Calminii (Gallice Carmery) ducis Aquitaniae, abbatiarum Mosacensis in Arvernia et S. Theofredi in Velaunis fundatoris, cujus corpus honoratur Mosaci cum corpore
sancti

SSC.

Tll.

Meviorin
/uyus Sancti rccotitut

unc S. Calrainium (aliis Calraelium) receptis Martyrologiis nostris Mss. omnibus plane incognitum, acceptum referimus R. P. Thomse Aquinatia S.Joseph, Carmclita-' Discalceato,

nis edita refert

in ipsius Vitsc historia Gallica, Tutelse in Vetauanno \C>l6,ubiet Latinum autographum

acceptum ex monasterio Mosacensi seu Mausiacensi inArvernia, quod nempe fundavit etubi prseclarissimam vitam finivit Sanctus, ibi-

Austremonii.
2 Audiamus modo Saussayi elogium ad xxn m MartyroNovembris sub nomine Calmelii relatum: Ipso lo 9^Gaiu.
cano Sausdie in Arvernia, sancti Calmelii confessoris, qui tayi. nobilitate clarus, opibus potens, ac pietate insignis, cingulo milife posito, seculi repudium et Chnsti, cui se devoverat, obsequium a

demque sepultus

et cultus est, multis signis ac miraculis clarissimus quem a Mabillonio neglectum satis mirari nequeo, dum agens de ejus beneficiis Ordini suo collatis, tum in Actis tum in Annalibus, ubique sanctitatis titulo abstinet ast
;
:

eequior

Menardus ipsum cum S Eudone

suo
Benedictino

in

Mar754,

tyrologio

pere-

celebrat pag.

grinatione,

quam

fecit

ad limina SS. Apostolorum

Petri

DIE DECIMA NONA AUGUSTI.

Petriet Pauli, inchoavit Tn quorum honorem in regione Vdlaunorum ad radices montis Monsencii, ag-ri Aniciensis, monasterium cedificavit, ubi

757

Accipe nunc pep

eum

voces et vota

tuomm

adjunotissibisociisaliquotjdistriotamvitffirationemse-

Dona quse prosunt, et tolle quod officit omne. Immensi Regis Miles fortiseimuB, armis

ACCTOii
G.
<:.

sub ductu S. Eudonis, quem aS. Maximo Lirinensi petierat atque susceperat, sui et asseclarum vectorem ; qui monasterium summa religione
est,

cutus

Dum
Dum

fidei valuit,

gemino splendore

refulsit.

Calminins sanctus clarisnatalibusortua, ln rebus raundi quaesivit prtemia Christi,

disporsit eas, servavit multiplicandas.
Is requies fessis fuit, et portus peregrinis,

ffuoernans, alumnos ad perfectae

vitse

obserVantiam

perduxit.Ceterum Calmelius sanctum ut institutum, quo a tam excellenti psedag-ogo imbutus erat, dilataret, interiori in Arvernia novum monasterium
construxit, ubi vita sanctissime peracta, sui zeli ac indefessi laboris, pro Christi honore et animamm

Assiduis precibusintendena denique Sanctus Nec non et multis operam dans rebus honestis,

Hoc mundo fruebatur, sic ut non frueretur. Ad summum verus Christi dum quterit amicus De servo fieri, procedens onraia mundi
Deserit,'et sibimet intendit, sicut oportet.

acquisitione suscepti, emeritam obtinuit ajustoDoBenedicti-

mino mercedem. 3 Neque vero negligendum, quod apud Menar-

Gloria despicitur mundi, ca>lestisamatur;

Horrent et quantum pereuntia,

sic

noque Mcnardi,

dum

quoque tan-

loco citato exstare

diximus,

quo ea dum-

tum
Dulcescunt aeterna, placent et gaudia vera. "Vir prudenter agens, Dominoque fideliter
rens
hae-

taxat describentur, quee ad S Calminiumsrpectanf. Ibide S. Eudoneagens, hsec habet Circaannum

:

sexcentesimum

Calminius seu Calmelius Dux Arvernomm, cingulo militise posito, in memoriam sanctorum Apostolorum Petri et Pauet ultra S,
li

Calminiusstudio praesenti

rite peracto,

Ad bravium tandem

pervenit jure perenne,

:

monasterium sedificavit in reg-ione Velaunorum, quod est territonum Aniciense, ad radices prsecelsi montis Mosencii ex quo rluvius Ligeris effunditur, quod de Calmelii nomine Calmeliacense et de monte Mosencii vernacule Monestier dicitnr. Ibi aliquot annos S. Calmelius, ad,

Quo jam securus felix per secla potitur Per quem fasce gravi nos credimus exonerari, Regno caelesti faciat nos ipse beari. Calmini, summus Christi jam factus amicus, Nos quamvis miseros propriostamen inspice servos,

junctis sibi

sociis aliquot,
:

districtam vitse ratio-

Confer quidquid abest, et

tolle

superflua quse-

nem

secutus est

deinde

Romam

ad limina Apo-

stolorum venit. Ipso in itinere diversatus est ad monasterium Lerinense ei ab ipso Lerinensi abbate monachos poposcit cujus votis abbas obse:

que, Et post hsec patriam fac nos intrare supernam. 6 Huic etogio ibidem subnectilur sequens hy- hymtaqm

mnus cum

collecta vel oratione

cum
iic

oratio-

cundans,
dit,

ei

certum numerum monacliorum

S.

tradi-

Sol Christe veri luminis,

cnltus

rjui

proba-

quibus

Eudonem
abbatem.
S.

eximire pietatis

mona-

chum

praefecit

Calmelius perfecta pe-

Dux atque veri Hunc qui diem

tramitis,

tur.

Calminii

regrinatione,
revertitur,

et rite

solutis votis, in

Arverniam

Sancti sacrasti transitu.

deducens sanctam illam monachorum Lerinensium colomara cum Eudone abbate in monasterium a se conditum. Ipse vero se in Arverniam interiorem recepit, ibique novo constructo monasterio, vita sanctissime peracta, felicem mor-

Per hunc huic familise

Kunc dona

prsebe gratiai,

Tibi bonis ut moribus

Hrerere possit firmius. Hic nam tua permaxima

tem
ubi
alio

Juvante sese gratia,

obiit.

cum
non

confundit\u

4 Quodvero supra ex Castellano jam diximus, sensu S. Calminii corpus Mosaci honorari, id eo quod ibi primitus depositum intelligendum est,
seculis aliquot remanserit, donec

Exempla

vitae plurimis Dedit quibusque proximis. Terrena quseque comraoda

ad piam instan-

tiam dictorum monachorum Calmeliacensium pro media circiierparte concessum fuit summis etiam
Calminii cultoribus ad S. Theofredi apud Aquinam in Velaunis, utpote quod,ut jamaunonahus disti, istius etiamloci conditor fuerit;
illis S.

Contempsit, utvilissima, Lucratus inde prjemia Regni perennis raaxima.

Hujus

diei

tempore,

Terrae relieto corpore

unde et Calab eo diversus, sub Calmelii nomine, quidem ultro meliaci appellationem derivatam Sanagnoscimus;at non eo titulo duplicandum contendunt, ut \exjam datis ctum quod quidam

Migravitad crelestia, Vera potitus g-loria.

Jam jam manum

clementise

Nobis per hunc tu porrige,

Peccata nostra dilue, Lumcnque confcr gratise.
Sit laus Patri

aliunde multis arelogiis manifestum est, atque Aquinas Viqumentis ostendit et evincit laudatus etiam, qwe ex vatm sua> Gallicm cap. i; cetera videri poterant, eadem riis capitibus obscuriom diligentia, accurate eruderans solita sua

cum

Filio

Sancto simul Paraclito Qui Triuitas simplex sua

Nosmet

revisat gratia.
:

Amen.
Ecclesiam tuam,

et

ex vete-

rielogio
trico,

me

overa et quemadmodum etiam in annotatis suis Latinis, negligemus. locis suis indicare non hujus Sancti cutInterea ad immemorabilem 5 transcribemus elogium metrx-

Denique Domine, beati Calminii

nitas
la3tificet,

sequitur hsec oratio

ut spiritualibus

confessoris tui votiva solem-

semper mumatur
aeternis.

auxiliis,

tum confirmandum

cumcthymnum cum
egregium

oratione, quw omma pr<ecujus editor ex Ms. Sanctorah, fatus Actorum htcnc modum vulgavit in wtas infra indicabitur, Sanctomm Christe tuorum,
decufl
lo Aqiu suntfacti, perquem das scandere Hac die Calmmium cffilum

atlatis, ad Dominum etc. His pro publico cultu Acta progrediamur. unde Gathca profluxxt, 7 Vita tpsa Latina, manuscripto, quod erat xn ex veteri

et

gaudiis perfrui mereatur

Per

PrMtet Aeta
.

suntgdorifieati,

accepta et hodie procul dubxo ccenobio Mosacensi, ubi

est

longiora

san-

exstat,incapitasedecim diviso, quod prsemisso brevxorx comdescriptum exhibebimus,

moxxnde

ctum.

t;s

DE
ita

S.

CALMINIO CONFESSOKE
:

UCTOM
t;

C.

pendio, de quo Gesta Calminli,

ferius

quaj

soopus Lotevensis, citando commemorat, non alia fuere, nostro judicio, ab ea Vita, quam ex Sanctorali Ms.
oppfdi Aquinie exhibemus ; scribit enim Beruardus, ea gesta partim haberi ; et ea Vita in non est, ut videbis, adillo Sanctorali integra eoque partim dumt.ixat habetur. Ea porro Calecclesiae

observat laudatus Aquinas Bernardus Guidonis epiin opere hactenus inedito in-

telensxs referenda esse ad divinum Ililarium Pictaviensem episcopum, quem eade causajuxta concilii ciljusdam decretum Tutelam venisse volunt, illicque constituisse duodecim monachos regukesancti Martini addiotos. Addunt, postea missum ab Hilario fuisse ipsum quoque Martinum a quo cum Tutelenses raonncui satimbuti fuissent monasticis disciplinis, abbatemque ab eo aecepissent, is ad suos
;

niiMiiim

Mosaceusem

et

Aquinensem,

unum

et

eunidem certissime contirmat ex Sanctorali Ms. ecclesiae oppidi Aquinae in dicecesi Tullensi, quod Sanctorale, ut est in finc illius, patratum fuit per manum Dorniui Michaelis de Somnis loci Aquinae die ultima mensis Novembris anno Domini
MCDIAIV.
cxstat

et deinde factus est episcopus Turunensis. Oontra Odolricus abbas sancti Martialis in concilio Lemovicensi, habito anno mxxxi dixit, monasterium Tutelense fuisse fundatum temporibus Karoli Augusti, id est, ut ego interpretor, ejusKaroli, cui
,

remeavit,

propter rerum gestarum magnitudinem

Magni
,

co-

gnomen
novam

haesit. Prioris

opinionis auctores nimis an-

mwi-

En ipsum compendium;

Cap.

i.

Sanctus

lum

Vxtx

igitur Calminius nobilitate praeclaris ortus natali-

timtfiin-

tUum,

bus, generositatem

suam quodammodo

duplicavit,

dum
tise,

vit
II

ad arnorem sui Conditoris ab ipsis pene infansuaq rudimentis, sicut postmodo satis declaraomnimodis exarsit. Cap. n Denique tempore
:

tiquam originem huic loco tribuunt Odolricus nimis. Mediam ego viam arbitror esse tenendam. 11 Deinde eruditissimus Baluzius ibidem pag. cum zio 4- sententiam suam proponit et probat hoc modo : Ademarus vieecomes Scalarum et abbas laicus
istius abbatiae Tutelensis, in

Balu-

testamento suo, quod

Justiniani imperatoris, ex totius senatus consulto septuaginta ( ut ferturj electi atque dispositi sunt
praefecti, qui et singulis

annum Christi nongcntesimum trigesimum, testatur eam in sua gente hereditariam e

condidit circa
fuisse,

vinciis, et

gravem

nirnis

quibusque praeessent proatquc importabilem rele-

vando unius sarcinam hominis, principalibus strenue respouderent imperatis. Cap. iii Ex quibus videlicet prinoipibus unus fuit is, de quo loqui pergimus, beatus Calminius, qui regendara proprio moderamine provinciam suscepit Aquitaniam, in
:

ac successionis jure sibi obvenisse jam inde a temporibus abavi sui. In primis ergo, in" quit, relinquo et reddo sancto Martino et monachis in antedicto monasterio sibi servientibus
ii

cujus prlncipatus moderamine ea se Vir sanctus moderatus est discretione, ut ita uteretur hoc munquod
HiC

exhibemus

nou displiceret Deo. Actio ejus semper pauperibus et peregrinis satagebut, officium temporale, quod administrandum, tamquam fidelis servus, suscepedo, quatenus
9 Cap. iv
:

abbatiam veterem, quse sicut jam dictum est, aproavo patris mei mihi successerat. At enim si bene tempora numeremus cum Ademarum constet seculo nono exeunte potestatemin hoc loco habuisse, sstas abavi ejus referenda videtur ad eam ternpestatem, qua istiusmodi beneficia tributa sunt magnatibus ad sumptus belli faciendos id est a'd Eetatem Karoli cog-nomento Martelli
ii

Francorum
illa,

principis. Dedit

autem

ille

haud du-

rat in
scilicet,

terris,

bouis operibus exercendo, lucrando

caelis.

bie abbatias

divites et

opulentas.

Alioqui dona

ut spirituales delicias reperiret in

Cap. v. Clerids quoque et Deo devote servientibus universis relevandis, nec non etiam ecclesiis ita
instabat antiquis resedificandis, ut novis quibusque
eoolesiis atque monasteriis
sistere
qufiB

idcm

ipse sollicitus invi.

non omitteret construendis Cap.

Inter

insignia pictatis ac misericordiffl studia, nec

utpote inutilia, repudiata fuissent ab iis, quibus tribuebantur. Jam tum ergo monasterium Tutelense habcbat bona , quas invidiam facerent. Ex quo colligi non absurde potest, illud jam tum fuisse autiquum, et seculo saltem septimo Christi fundatum. 12 Mabitlonius in Annaiibus Benedictinis ad

ct

Mabillo-

non etiam bouai operationis exercitia, in loco C oujusdam sui-fundi ex propriis sumptibus sedificare deerevit monasterium quoddam sancti Theopredi. Porro longiora Sancti nostri Acta post hunc Commentarium prsevium recudemus, ubi prius eetatem tumiUius, tum biographi ejus indagaverimus.

annum

Christi 681

num.

16 ei sequentibus

hanc

n*oputamus, hunc

probabilem Baluzii chronologiam timide sequitur; sed eam tomo 4- eorumdem Annalium pag. 858 inter addenda et corrigenda prorsus approbat ut ipse Baluzius ibidem refert superiorem discursum suum ita continuans Hanc opinionem meam quae mera conjectura fuit , as, , : ,

Sunctum
ruisse,

se-

CttlOYU flo-

sertam postea

vidi

ab optimo

et

eruditissimo

II

Investigata

Sancti
aetas

et

bio

graphi
Contra
atioi

ejus

Mabillouio , qui in calce tomi quarti Annalium Ordinis sancti Benedicti pag. 852 notat, huic meae sententiae favere veterem inscriptionem cuprese sancti Calminiireli-

amico meo

summo Joaune

quiarum

theca? appositam in

Cointius
6S1
stis S.

in Annalibus

Francorum ad annum

monasterio Mauzia-

censi,

in

num. 71 et sequentibus de cvtate et geCaminii fuse disserit. Tempus istud colligendum videtur ex origine monasterii Tutelensis, quod Sanctus noster fundasse dicitur, et de vttjus exordio Stephanus Baluziusin Historia Tutelenvarias opiniones recenset his verest certo constituere tempus, quo primum monastice in hunc locum introducta est. Neque enim probare possum recentiorum quorumdam scriptorum, ac non ita pridem vitn functorura inventum, qui absque ulfis veterum tei

qua sanctus Calminius trium ccenobio,

conditor dicitur -Mauziaeensis videlicet, Calmeliacensis, et Tutelensis. Calminium quippe, inquit Mabillonius seculo septimo floruis,

rum

se constat.
loco,

Illud interim
illos laicos

adnotandum
fuisse

est in

hoc

abbates

si lib.

pag.

viros in republi-

ca primarios, quibus secuudum

bis: Difficile

tamen

abusum illorum temporum

tur, ld est,

usum seu potius benelfcium dabanut hoc vocabulo etiam nos utamur
in

stimoniis, sine ulla auctoritate aut verisiiuili conjectura nuper scripserunt, initia monasterii Tu-

prineipibus serviex usu beneficiorum sive feudorum et vocabantur Abbacouites et , eorum dignitas Abbacomitatus. Nos eamdem
tia,

mfeodabantur locupletiores abbatia^, tenebanturque ilh proptereaadpraestanda

quaB
illis

debebantur

Balu-

, ,

DIE DKCIMA

A
ctsi

Baluzti sentmtiam amplexi sumus , et propterea cvtatem S. Calminii secuh septimo affiximus
18

NONA AUGUSTI.
accipiendum est, in qua, qure hic narrnntur, gisse non dubitamua. Nunc nobis tantum

759
conticroti

certo

A* Mfofewr, guo wcufo Acta

tion cio-

ejus

primum

edenda

restant

G c*

S.

mwi,

Calminii Acta,qua> solitis annotatio-

anttffuiorem biographum recentiori suo Irxluxisse, cotligat ex sequentibus prologi verbis

nibus illustrare conabimur.

quod uobis de illo tractavit veritaa antiquorum. Inde taudatus P. Thomus %n notis ad caput primum Vita> postenons a se editee num. 3 ha>c observat Hinc apparet, exstitisse olim Vitam beati Oalminii ista vetustiorem, ex qua auctor noster poliicetur se prosecuturum perspicue et fideliter res gestas Calminii quod euro praestitisse non est cur dubitemus, quamquam neque ambigamus,
, ; ,

rosequemur relatu perspicuo

et fideli

VITA
Auctore anonymo

Quam

R.

P.

Thomas

Aquinas

eum

non-

nulla exsuo sensu addidisse, ac nominatim potestatem illam quam tribuit Justiniano imperatori in Gallias, cujus occasione scribit illum Aquitanis postulantibus Calminium Ducem concessisse; quod cx histome illorum temporum ignora,
,

sancto

Joseph

Carmelita

Discal*

ceatus ex

veteri

Ms. codice Mo-

siacensi edidit.
"prreclnra Sanotorum confcssio

tione profectum cst, de quo videri possunt, qus a nobis scripta sunt prascedentis historife capite

per

quam

ct

in

Satis

prx-

pra?senti

vita justitiam et post

,

mortem

adcpti

claro cxorlllO

quarto.

sunt

felieitatem

B
quo (cmpore

14 Cum autem posterior Vitee scriptor in eodem protogo dicat, quod hane suam de S. Calmiuio lucubrationem exigat et corporis ejus felix prasentia et virtus patrocinii probata nobis ssepius et experta , et capite uliimo narret ea, quee sub Lu-

familiariter ride

perpetuam et amplectenda est non ficta, et pnedicanda rideliter

;

narratione sincera

fidelis relatioattollit mirabiliter

divinorura titulos operum, piacirca Sanctos devotio

parit <editicationein et format sanctimoniam ani-

morum. Dcbemus

gcneraliter Sanctis omnibus ista

dovico Crasso
ssepe

notis

Francorum rege contigerunt, jam memoratus Actorum editor Carmelita in ad caput primum num. 2 de professione et
:

duo, ut videlicet exhibeamus oiroa eorum merita devotionis affectum, et erga actiones ipsorum tam

setate iltius

proponit
colligere
,

biographi probabilem conjecturam ita Ex iis verbis non immerito videmur

referendistudiumquamsanctteimitaiiouisaffectum, quod totum beatissimo confessori Calminio nos debere specialiter exigit et corporis ejus tVlix praesentia et virtus patrocinii probata nobis sspius ct

auctorein hujus historia?, cujus

est
,

nomen

ignotum nobis
,

fnisse monasterii Mosiacensis

;

experta a

explicabimus plcna

fide seriera

conver-

ascetam et in eo monasterio mansisse vixque dubitamus vixisse quo tempore contigerunt, quse capite deeimo sexto et ultimo narrantur de loculo, quo corpus beati Calminii continebatur, ab Ludovici sexti Francorum regis militibus effracto, de quo in
,

non ita aperte irradiant signa virtutum efficaciter tamen illustrat divinarum pietasactionum prosequemur relatu perspicuo et fidcli quod nobis de illo tractavit veritas anlisationis illius,
etsi
,
:

quam

quorura

b,

ut et reliquiis sacrosanctis in

earum

Vita Gallice a nobis scripta sedulo disquisitum

est.

dum praesentiae corporis ac reliquiarum sacrosanctarum meminit inde colligendum est, non totum Calminii corpus in ecclesiam oppidi Aquinas asportatum fuisse, sed bonam illius partem,
Ceterum
,

veneratione non desit venerationis obsequium , et omnibus, qui audierint, sobrictatiset gratiffi pro-

ponaturexemplum. 2 Venerabilis Domini confessor Calmiuius turus univcrso orbi sanctitatis speculum, ct
tutis quasi

fu- mndinobi*
virlitas extol-

quam
q

pro toto corpore in hujusmodi possessionibus capi consuesse eruditis notissimum est unde et nou insolens est, ut duse ecclesias unius sancti ^or;

ex Bomana; luce claritatis Romanis c et claris parcnet natalium sinceritatc resplentibus oriundus
,
,

splendidum

et justitioe sidusprocessit

iitur.

poris possessione glorientur.

Vita ejus
litteris

duit

mandata
fuerit.

Postea tamenR. P. Thomas Aquinas a sancto Joseph hanc secundam conjecturee suas partem in dubium revocat et ad caput ultimum Vitas mox recudendse notat sequentia An caput istud
]

ut ex senatorio ordine trahens nobilitatis originem, sanctis moribus sequerctur et exprimeret in seipso senatoriam dignitatcm, a primis
,

annis Christianai traditur disciplinae. Sicut moris fuerat nobilium puerorum , libcralium scientia
litterarum

sive lectio ista ultima, pars Vitae Calminii quam edimus, ah vero appendix illi a posteriore aliquo
,

afvprime eruditus est,

et satis effloa-

citer informatus, ac

scriptore adjecta

sit
,

incertum
Vitae

est

quamquam

non accidcntalitcr parentum voto, sed veraiter nutu divino Calrainii nomen
accepit, ut

in hoc postreraum
,

quam

in illud

magis propenin Vita Gallice

ex vocabuli sui praisagio manifcste

deamus vixque dubitemus

scripta

auctorem Ludovici

regis, de quo hic agitur, et

quem

elucesceret, quantura eum postinodum ad exercenda opera pietatis calor d spiritalis muncris ani-

Ludovicum VI,
,

Philippi I

cognomento Crassum tilium esse demonstravimus, setate fuisse

cui aut sequalis aut certe suppar fuit ea quae in decima sexta lectione reci,

maret.
3 Futurus Calminius Spiritus sancti vas et teraplum , et signiticatione nominis et operis vcritate, cadestis gratiae, cujus jam particeps. fucrat
atque item
cducati
;

anteriorera

ille , a quo tantur, sunt litteris mandata.

,

Ceterum geminam cxpeditionem bellicam quam Ludovicus VI in Comitem Arvernicum Guillelmura IV ab Stephano
Arvernensi episcopo exoratus suscepit, Suggerius

indolem

proferebat;
eruditio
viriliter

ornabat
,

in

eo

morum
operum

litterarum

(piibns

clegantiam structuram

supponas * devoti pectoris m;mSpiritui

forte sup>

abbas sancti Dionysii descripsit

in Vita illius regis,

acsummatim Sammarthani
logicffi lib. vi in

fratres Historiie genea-

sionem prudentia pariter et state, ac felicis pueritiffl metus * evadens in amplissimum juventutis robur
tis

sancto

pra^parabat.

Adoleverat ponens
*

farte

mc-

elogio Ludovici

VI a quibus anno
,

expeditione Mcxxvt consignatur; quod de prima Tomus III. Augusti

gratia procedente succreverat. Patrona; nobilitaetfidei puritatem ha;reditariam successione per-

99

cipiens,

, ,

, ;

7G0
A.IKOMHO. Cipiens
,

VITA
Uinporaliumque
ili

S.

CALMINII CONFESSORIS
stipendia expropriisrcditibu.sministraret;animatus

bonorum
,

aifluentiam

processu
f;inuli;r,

crescentis BBtatis obtinuit;

vitiarum
,

diorum

et

cetera

copiam quaj sibi ex jure patronae succes-

numerositatem amplitudinem prae-

divino

Spiritu

boatus
,

Calmimus

episcopatu

Anicicnsi locum
aedificavit

qui dicitur saucti Theophredi

sionis ofivenerftnt, divinis

potiusquam

suis usibus

honestusjuvenisliberaliterdispensabat. ] Justinianus e imperator eo tempore latitudifum adepta

dignitas,

a fundo, et efPoctu operis mirabiliter consummavit, quem locum rebus et reditibus vir Domino devotus adornans, ecclesiam illap ethabi-

nem Bomani dcm fide sed non

imperii regebat, vir praeclarus qui-

tationem ejus sufficientibus eorum yictui stipendiis cumulavit; instauravit locum , reditus ampliavit,

mediocriter et facundia potens , armis, mini.strum se esse justitiae recognoscens , et ad habendam juris scientiam vel doctrinam imperatorias lcgesexpediens, et scrvandas subjectorum rectitudinis tramitem inconutilitati proponens
, ,

incedebat, sedit illius animo, placuit potestati , ut septuaginta viros electos ex omnibus, publicae rei Romanae praefieeret, qui
cusso pede operis

ornamenta monasterio cougrua vera liberalitate supradictum locum consummatum reddidit et perfectum. Ut autem hic locus operis sui memoriam et vocabuli quoque consortium obtineret, monasterium illud Calminiacum vocavit h ut quod fundaverat sua industria, suo labore perfecerat, posteritati sequentium sui nominis meraoriale
et

dilargiens

offerret.

Senatorum cum

officio

nomen habentes, negotia

8 Adjecit

vir
,

Domini Calminius
ut qui in re

bono

operis
cla-

aliud ifo*

totius orbis ct tractarent fideliter et amicojustitifE fine concluderent, electus est Calminius inter eos
et ordini senatorio providentia prius

majus quoddam

minori magnus

savicondit,

Dei, sed

in-

ruerat, in majori gloriosior appareret, ea raentis pietate , qua primum illud coenobium sancti Theo-

dustria prudentis imperatoris insertus est. In quo

gradu dignitatis ita digne etprudenter se habuit ut honestus ct sine invidia laudem inveniens, et favorem populi et principis gratiam pcculiarius
obtincret.
scu Ducatut Aqui-

phredi sadificaverat, in loco, qui dicitur Mosiacus i monasterium regale construxit, in quo servientium

Deo fratrum componens

copia,

et

aggregans unitatem
affluebat, praedicti
ditavit ornamentis
,

providit eis necessaria, victualia miuistravit ex ea

qua

vir Dei Calminius

,

taniv

benevo5 Vir Domini lentia senator factus, remp. urbis Romse juvabat tuebatur auctoritate, diligentius studiis consilio augmentabat; inerat eidem viro inflexibilis rigor

Calminius imperatoris

ccenobii claritatem instaurans

et rebus

ad sufficientiam locum illum villis etiam ac praediis celebrem reddidit , atque deelaratum ita Virsanctus, decorem diligens domus Dei, locum
habitationis
gloriae

juslitise,

prudcntiee integra vivacitas

,

et virtus

ejus suis

fecit

largitionibus

eloqucntiae sic redundans

ut ad persuadendum
:

gloriosum
thesauris

non

abiit post
,

quod vellet, potens et efficax haberetur generali cunctorum judicio dignus erat, qui summasquoque provincias et finitimarum latitudines regionum principali solertia gubernaret. Contigit Aquitaniam privari Duce, quse inter alias Cisalpinas regiones Komarue fuerat magis obnoxia ditioni.
Ducti liomam Aquitanorura internuntii voce supplioi deprecantur, Ducem sibi idoneum designari qui amplitudinem terrae illius , et consilio regere

pecuniae
largitore

aurum, nec speravit in sed acceptas Deo bonorum

in bonos

omnium
ctorum
et
,

divitias dispertiens

usus, in ornatum Ecclesise et sustentamenta Sansaluti suae providens

expendebat pari de-

votione, et affeciu consimili et curabat ecclesias,

egentium providentiara exhibebat, ut in altero charitatem Dei, in altero dilectionem proximi patenter ostendens, plenitudinem divinaelegis, quae
in charitate est, generaliter possideret.

prudentia tueri posset. imperatoris f sententia et totius conclamatione plebis Calminius jam senator cligitur ad ducatum, et in principem designatus, ad regimen totius Aquitaniae Komani auctoritate imperii designatur.
et virtutis 6 Sumptis fascibus potestatis acceptae vir insiqucm sanclmime ad- gnis Calminius Aquitaniam veniens, subjectae
ministrat.

9 ^dificaverat a

nobium
tus,

et universa, quae

fundamento Mosiacense coead cultum ecclesiae per-

cut prosptcit

de sacris retiquiis

tinebant, mirabili effectu operis fuerat prosecu-

piam mentem
aedjficiis

structum
pletaret

illius solicitudo pulsabat ut conlocum, ac reditibus instauratum,

Sanctorum

reliquiis
et

undecumque

collectis

locu-

provinciseDucis providentiam exigebal: misericors

c simul

et justus

clementifiB

animo et miserorum suis consolationibus sublevabat; pupillorum clcmentissimus pater viduarum benignissimus consolator religioncm mundam ct immaculatam juxta praeceptum apostolicum sequebatur divitiis pereuntibus uullatenus cor appouens, non superbe sapiebat ut dives, sed pauperem se esse
,
, :

suae remissione compatiebatur ex laborantibus totus assistens calamitatem

justitise
,
:

rigorem temperabat

magnificentius insigniret consilium ejus fuit ut expeteret Romam urbem adiret praesentiam Romani Pontificis, atque ab eo
interius

afflictis

petrans

humiliter Sanctorum patrocinia deposcens et imlocura jam consummatum extrinsecus ,

donis caelestibus informaret. 10 Juxta desiderium animi sui deliberatum Cal-

quas tpse
pet^-

minius aggressus iter Romam petiit, et conspectui Romam gens felicis memorias Papa; Joannis A, qui eo tempore
universali Ecclesiae pra;erat

Pastor, exhibuit se

praesentem. Sciscitanti Praesuli sui itineris causam

insinuat, suidesiderii exponitaffectum,etsepropter

reputans et

egenum

consentiebat humilibus

et

humiliter sc agebat, nec sperabat in incerto divitiarum, sed paraverat cor suum ut speraret in Domino, qui dat omnibus afflueuter , et non improperat
:

adipiscendas
totius

memorias Martyrum advenisse

et gratiae

vir

aclivitatis

confitetur; ecclesiam

quamdam
si

non servabat

divitias sicut servus

earum,
cselestis

se fundasse commemorat , quam in honore Prinoipis Apostolorum faceret consecrari

sed sicut dorainus liberaliter dispensabat, disper-

gensque pauperibus quod habebat, laudem

justitiae
S. 77*0pliredi cx-

indulgentia Komani Papae sibi aliquid de pignoribus Apostolicis liberaliter conferretur; hunc esse
desiderii sui fiuem
,

meruit adipisoi. in ducatus officio vir insignis Calmiuius honeste se ageret, et pauperibus erogans quod
7

si aedificata illius

studio Moisia-

Cum

censis ecclesia, beati Petri., cujus in

rebathonorem, ad
insignia possideret.
11

structo

('

praefesuffragii veritatem reliquiarum

nomine

nobio

suum

erat, misericorditer se haberet

subiit divi-

na cogitatio

montem

ejus, ut thesauri
in

suum
:

resi-

Honesta Viri
Pontifex

duum

liberaliter

exponderet

opere Dei

disposuit

Romanus
tierat
,

secum iuanimo ut ecclesias dedicandas suo sumptu construeret, ubi Deo servientibus quotidiaui victus

Dei postulatione compulsus pignora Sanctorum , quae pebeato Calminio benigne largitus est. Dedit

summo

Pontifice

impetrat

DIB DECIMA

dit llh

pnmo

NONA AUGUSTI.
fortissimus

70]
Satellites

loco reliquias sancti

Petri,

de ma-

xilla

videlicet ejus,

cum

ceterorura
pariter

expugnator obtinuit.

regii

A.uwim,

Martyrum, quorum devotione tantum laboris insurapserat et

patrociniis
et

captam ecclesiam cupidia perlustrantes

oculifl, re-

amore

confecerat tantum lter. Acceptis reliquiis Sanctorum Vir Domini , et Apostolica benedictione percepta,

tro altare heati Petri, scrinium sancti Calminii colore nimio rubricatura inveniunt. Arbitrati pluri-

mum
cit

cum

alacri-

tate et

gaudio rloma egrediens, ad suos reditum maturabat. Transmeaverat Alpium juga viator
egreg-ius, et

terrena pecunise in eodem loculo continen, aggrediuntur audacter scriniura sacrosanctum, sacrilego ausu diripiunt et effringunt. Non defiCEelestis ultio, quse

cum
iter

caslesti

suo thesauro,

tam immane sncrilegium

cum

quem

se-

vindicaret.

vchebat,

nensem illius beatum Caprasium l martyrem in eadem urbe et emeruisse palmam martyrii, et sepulturae titulura
accepisse.
tifi

prosperante, Agenattig-erat civitatem: audit ab incolis loci

suum Domino

arrepti a daenmne sacrilegi pervasores, ita caelesti ultione perculsi sunt, ut duo ex ipsis, coram sancto corpore ca-

Eodem momento

alitli

12

Eo

jn redita ;

fervore cselestis desiderii

quo medul-

dentes in terram vexati diutius spiritum exhalarint, et reliqui facie lmmanitatis incursa vix diebus quatuor supervixisse dicantur. Sic divina dignatio et meritum Confessoris sui evidenter
,

litus calescebat, toto spiritu concupiscit et ardentius orat Deum, ut sibi adipiscendi reliquias Mar-

aperuit, et insolentem
rabiliter, et sicut

improborum audaciam raidignum fuerat, vindicavit. Trana,

tyris supradicti

cedit ad eos humiliter,

optatam tribuat facultatem. Acsub quorum custodia vel

;

tutela corpus

beati Caprasii tenebatur

exponit

iitautem beatusCalminius confessorChristidecimo quarto Kal. Septembris regnante Domino Jesu Christo, cui est honor et gloria in secula seculorum.

eis desiderii sui

modum,

e.t

prsefati g-leba

memoriale

sibi

ut de sacra corporis aliquid larg-iantur,

Amen.

reverenter efflagitst et precatur. Victi auctoritate petentis et precibus, satisfaciunt illius animo, et
sacrosancti Martyris integrum brachium poscenti Calminio conferentes, de suis eum finibus hila-

ANNOTATA.
a Ex hac periodo editor Actorum colligit hunc biographum forsanfuissemonachumMosiacensem, ut 2 Commentarii prxvii num. 14 mo~ nuimus.
,

rem penitus
tunt.
tindc
ctlffl

et

omnimodis gratulabundum emitterminos Domini

con-

13 Ingressus Arverniae

gaudio excejUus,

suam notificavit adventum. Fit commune gaudium Dei, lit exultatio gpeneralis in populo, et tam pro reditu
fessor Calminius Mosiacensi coenobio

b Ex his verbis laudatus editor conjicit, aliam Vitam ab antiquiori auctore prius conscriptam fuisse, ut ibidem num. V&relulimus.
c

Patroni,

quam

pro

caelestis

deportatione thesauri,
;

lica cap. 3 fusius explicat,

universorum corda specialiter hilarescunt

tur Vir desideratus ambitione solemni
:

excipi-

in

Thomas Aquinasa sancto Joseph in Vita Galquomodo hic Sanctus Arvernia natus, possitdiciex Romanis oriun-

processio

dus.

publica
ipsis ecclesi

tam Calminio redeunti quam

episcopus

sacris pigno-

ribusexhibetur. 14 Invitatus

Claromoutensium

iu-

am

d Frigida allusio biographi ex nomine Calminii calor. Adde, quod Sanctus alibi Calmelius ve Calmilius, etvidgo Gallice Carmery appel-

ad vocem

ditat

staurata? ecclesiaa

manum

consecrationi apponit,

letur.
e
in,

dedicat altare majus in honore Principis Apostolorum Petri et beati Caprasii martyris , quorum
sacratas reliquias in eo condens, et

Jam s&pe
notis
istius

laudatus

horum Actorum
,

editor

ad caput

iv vult

hic indicari Justinia-

solemnem

ti-

num
5615

nominis primum, qui anno Christi

vita migravit.

tulura loco Mosiacensi contulit, et supplicantibus populis cseleste patrocinium instauravit. Consecratione peracta,
et optato desiderii sui
fine divina

ex hac

Sed si Sanctus-noster
floruerit, ut Cointi-

seculo septimo

jam provecto

miseratione completo, beatus Calminius in Deo g-audens, et prosperanti se Domino gratias ag-ens,

residuum
diis

vitse sue

apud Mosiacum
sibi

crelestibus stu-

occupabat; sciens

nihil aliud superesse,

nisi

coronam

justitiEe, et ut

bono

fine conclude-

ret praesentem vitam, suspensis affectibus implora-

bat.
et

sancte

vita fungi-

lur,

15 Compleverat devotus Domini confessor Calminius dies suos, et optabile tempus advenerat, in quo sui laboris proemium consequi et aeternse vitse douativo debereta Domino prasmiari. Tactus infirmitate

us et Mabillonius innuunt, hoc loco intelligenduserit Justinianus Junior, qui anno <^"> imperare coepit. f Biographus hic et alibi perperam tribuit Justiniano imperatori, quod regi Francorum adscribendum est, ut editor in notis ad caput v Vitse etiam observavit. g- Hic sanctus abbas et martyr ad diem 18 Novembris in veteri Martyrologio Aniciensis ecctesise

annuntiatur.
in Annalibus Benedictinis

h Mabillonius

ad

annum

Christi 681

num.

16 de

nomine

et situ

decubuit, atque ad
eselestis viatici

extremum perveniens, sumpto

hujus camobii sic scribit: Monasteriuin sancti

Theotfredi ita dictum a sancto Theotfredo secundo ejus abbate, primitus Calmeliense appellatum

Sacramento, spiritum, sacris diu sudoribus fatigatuni, in manus Redemptorisemisit. Sepultum est venerabile corpus illius retro altare majus in capsula lignea, in qua per annos plurimos
requiescens,sese petentibus, divinabeneficia preci-

nonnullis creditur a Calmelio conditore

aliis

Calmilio

vico ejus loci. Positum est

in

dicecesi

bus obtinebat.
cjusuue

Aniciensi apud Velaunos ad Ansam amnem , ad radices moutis Mesentii , ex quo Ligeris fluviu3
oritur.
i

16 Latuit in

illo

humili loculo Vir beatus us-

corpus honoratur.

que ad tempora Ludovici regis Francorum; qui

insolentiam Gailiarum fraefilius Philippi regis imperii temperabat. Qui cum in virtute animi

Nomen
;

mitur

nam Hasiacus,

hujus monasterii diversimode expriet inter&um Musiacua vel

uo

hostes circa se positos domuiset potentia militari gentem consueta perfidia conArvernicam
set,
,

manu potenti violenter intra se-rebellantem, in prima fronte Mosiacensem ecclesiam vadens, quam
adversus

Mauziacus scribitur. k Nonnulli putant hic Joannem secundum veltertium istius nominis Pontificem designari. Sed exchronologia in Commentario prxvio stabilitaprobabiliusputamus, hoc toco intelligendum
,

eum

Arvernicus comes munierat,

esse

Joannem quartum

vel

quintum Pontificem,

quorum

762
a.anommo.

VITA
Christi 642, atter

S.

CALMINII CONFESSORIS
fdius,

quorum prior anno

vivis excessit.

anno 686 e

Martyrologio Romano memo1 Hic martyr in ratur ad cliem 20 Octobris, quo Acta ejus illustranda erunt.

Hic Ludovicus, Phitippi regis Francorum cognomento Crassus, obiit anno Christi 1187, ad qtae tempora R. P. Thomas Aquinas ieta-

tem biographi sub dubio refert, ut in fine Commentarii pnevii dictum est.

DE SANCTO SEBAIDO EREMITA

NORIMBERGjE in germania.
G.C

I.

Antiquus hujus Sancti cultus ex

ab ipso Pontifice

variis

monumentis probatus,

et

Romano

confirmatus.
fecisti,

amplissimum notissimumque Franconiie emporium in Germania, ante ex|\ riis Usuut hasresim maxima veneratione [ 1 ortam Lutheri tlinis. Sebaldura, ut per decursum huprosequebatur S. B jus Commentarii videbimus. Annua ejus festivitas ibi olim colebatur ad diem xix Augusti, quo etiam in Auctariis Usuardi nostri illustrati ex editione Martyrologii Lubeco-Coloniensi ita memoraiur Civitate Nurenberg-asancti Sebaldi pereSec.
viii-

orimberga

serumnas laudabilem transire

qutesumus.

EflJ Altrlil

ut ejus intercessione plebem clementise tuae supplicantem in praesenti solennitate foveas, et post hujus vitse cursum ad caelestia regna perducas. Per Domi- E

num
etc.

etc.

Lectio libri sapienti^e. Justus cor

suum

Sebalde Graduale. Os justi etc. Versiculi. Christi verna, duc nos ad gaudia seterna, ut nos ibi mixti choris, perpetuis vivamus horis, et lgetemur
in perenni gdoria.

grini et confessoris,

filii

regis Dacine.
sic

Grevenus

ibi-

dem pluribus verbis eum

confessoris,
filii

regis Daciae. Hic

,

simam
ria

pnrentes,

exemplo omniaque sua reliquit. In vita solitaDeo purissimum servitium exhibens, multis
sortitus

annuntiat Sebaldi sponsam nobilisbeati Alexii ipsam

SEQUENTIA.
Coucinamus pariter, Deum laudemus Sebaldum alacriter
Et
Notis provocemus. Hicde Erancis genitus

miraculis coruscabat,

inter quae comitibus

itinecili-

ns oratione pnnem subcinericium impetravit,

cio

super

aqnas posito flumen

transiit.

Tandem

plenus bonis actibus apud Nurenbergense oppidum

quievit.
hitUiriaiji

Propinquos postergat * Quamvis natus inclytus,

Idcttlu-

Ne

in nefas vergvat.

git vel post

pho secul
umlcctmi.

causa hic omittimus Galesinium, Canisium nostrum, Wionum, Mevenerabitem nardum, Bucelinum, aliosque recentiores Marty2 Brevitatis

Merito Vincentiam

lergnmrctinquit.

Eremum eleg-it,
Vincat ut malitiam SeDeosubegit. Paucos contubernio

rologos, eiiamsi

postmodum

alia occasione quos-

dam Monologos Benedictinos prolaturi si77ius, ut de verosimiliore hujus sancti Confessoris instituto C disseramus. Interim nobis sufficit nosse immemorabitem sancti istius Viri cuttum, de quo Lambertus Schafnaburgensis in Chronico suo ad annum Christi 1072 (is eo tempore florebat) sequens testimonium reddidit Clara et celebris valde his
:

Eremo assumit, Vivitsoli Domino Abs quo nil prsesumit.

Visitat miraculis

llunc Deus frequenter

Notum

fecitpatulis

tenjporibus per Gallias erat

di in

Nurnberg-, et sancti

memoria Hemerad

sancti Sebalin

Factis pertinenter.

Haseng-ou,
illic

Eamem pntientibus
Fertrefectionem,
Sitim sustinentibus

et

mng-no populorum concursu quotidie frequentadivinitus

tjnntur proptcr opitulationes, qure

languentilms sa^penumero conferebantur. Igitur hiv habemus testem secuti undecimi, qui nos de publica S. Sebaldi veneratione et crebris miracvXis certiores reddit.
ct

Miram potionem.
Aquara vertit in vinum Diu duraturum, Panem opusalivinum * Prsetat opportunum. Mortuus deducitur Rudibusjumentis

hl

esl
olil,

Mitia

3 Nescio

quandonam aut ubi

recitari cccpe,

quod

proyria

quam inter rit Missa propria de S. Sebaldo schedas nostras collectaneas inveni, cum ibi nihil de tempore aut loco annotatum fuerit. Atta-

ui fallor.

Nurnberg perducitur
Divinisfomentis.
Stant in loco humili

men

suspicor, itlam antiquitus in ecclesia No-

rimbergensi usitatam fuisse

Hoc dubium no-

$trum dissolvere poterunt

quibus ad manum est vetus istius ecclesi.v Missale, quo nos caremus, Quapropler eruditis similium rerum investigatoii,

Necabinde cedunt, Donec loci populi Locura sacrum edunt.

Transferri se coeperat,
Nil perhocsecutum,

ribus cxaminandam offerimus hanc Missam, cu* jus ordo-ita privscribitur; Introitus. Osjusti etc* Ouatio. Omnipotens sempiterne Deus qui vi* tara B. Sebaldi confessoris tui per hujus seculi
,

Scotis redierat

Corpus revolutum.

Ad

DIB DECIMA

KONA

Ad locum divinitus Primum vehebatur;

Faotuta illudcselitus Cunctis propalatur.
Illudentis facies

AUGUSTI.
alite

703
ec-

clausnra honorifice, ac ipsa et nonnullae

eleaitB,

eapellea,

et

altario

in

prajfato oppido et

G.C.

looisalilaad

laudem

et gloriam Dei omnipotentis,

ejusque Genitricis et gloriosse Mariie Virginis ac

Tn plaga notatur Mulieris species

omnium supernorum civium sub vocabulo

beati Sebaldi

ipsius

Passa commutatur,

magnifice fundata et erecta venerabiliter conspiciuntur, qute etiam mulet

sumptuose

O Sebaldepropera
Tuoshic
tueri,

tiplicibus dotata fruetibus, aliisque

indulgentia-

Et devotos munera VultuDei veri.

Tibi laudes

rum et gratiarum muneribus, auctoritate divefsorum Komanorum aliorumque Pontificum pra^deeesaorum nostrorum , Sedisquc Apoatolicaa Legatorum, nec non locorum Ordinariorum pro visit;intibus ecclesias, capellas et ajtaria prmdicta^

agimus

Triplex in Personis,

CujusEssE dicimus
Merse actionis.
ostcnditur
uittiquus

ac eorumdera conservatioue ac constructione ma-

nus

inibi

adjutrices porrigentibus, existant ador-

nata,

4 Edangelium.
discipulis suis
:

In

illo

tempore
etc.

dixit

Jesus

hujus Sancti cutlus,

Nemo lucernam
,

Credo. OfSecueta.

quodque ecclesia dicti B. Sebaldi in oppido eodem, anno quolibet in die, qua illum post devictum triumphatumque mundum in perpetuas
seternitates preesens vita parturiit
videlicet xiv Calendas Septembris, die decima nona Augusti festum ipsius, Ofiicium proprium ei speciale una
,

fertoiuum.
Propitiare
,

nobis famulis tuis per sanoti confessoris tui Sebaldi merita gloriosa, ut ejus pia intercessione ab omnibus sem-

Desiderium animffi quaesumus Domine

etc.

cum Legenda
pro

seu historia etiam

speciali
,

sicnt

per piotegamur adversis. Per Dominum etc. Communio. Posuisti Domine etc. Postcommunio.

uno confessore

non

pontifice

diversorum

Ordinariorum

Exaudi
baldi

Domine

preces nostras

ut Sancti Se-

gulis extitit institutum,

confessoris tui,

cujus hodie festa celebra-

mus, meritis et precibus aeternitatis gloriam consequamur. Per Dominum etc. Obscura ista Sequentia, vel semi barbarus rhythmus lucem aliquam accipiet ex fusioribus hujus Sancti Actis, queeposi Commentarium prsevium pnclo subjicieuucm Martinus V Papa fiomn-

annis sinprout etiam de illo illaK rum partium Christicolis devote et solenniter celebratur ita quod propterea nomen ejus gloriosum
.

loci auctoritate celebrari

plerisque
inter
tur.
alia

Breviariis,

ac

aliis

orationum

libris,

Sanctorum nomina adscriptum

reperi-

nw,

mus. 5 Ceterum sive hsec Missa sit antiqua sive recentior, parum ad rem nostram facit, cum ex aliis vetustis instrumentis cle immemorabili S. Sebaldi cultu satis constet, eumque Martinus V Papa approbatione sua confirmaverit. Christianus Erdimannus in libello, quem edidit anno Christi 1629 de Norimberga in flore avitse Romano-Catholicse religionis ex antiquissimis variorum monasteriorum bibliothecis veteribusque monumentis graphice delineata et expicta, nobis subminisirat ipsum Pontificis hujus diploma, quod ita Martinus episcopus servus servorum Dei, sonat
:

et

7 Quare pro parte consulum proconsulum communitatis praedictorum nobis fuit humili,

auctoritate
Scdis

Apo-

ter supplicatum, ut pro

tione

et

ad
et

nominis propagadictum Beatum Fidelium illarum

divini

stolicx

partium

ferventiori

devotione,

ac

ecclesiarum,

capellarum,
erectione

aliorum
,

praedictorum statu, nec

,

non visitaiione
gulis

conservatione
,

constructione et

eorumdem praemissis omnibus et sinpro eorum subsistentia firmiori robur Apoconfirmationis

adjicere

stolicae

de

benignitate

Apostolica dignaremur. Nos igitur, qui divini noet communitates minis propagationem, statum capellarum, altarium et locorum ecclesiarum ecclesiasticorum quorumlibet nostris temporibus potissime adaugeri intimis optamus affectibus, et
, ,

ad perpetuam rei memoriam. Sedis Apostolicae circumspecta benignitas devotorum consuevit juet illis, per quse divini culstis annuere votis tus ac status ecclesiarum omnium aliorumque piorum locorum, ad divini nominis propagationem
,

de praemissis fama publica ac

tibus certiorati
,

fide

ipsa

veritate

fulciti

dignorum rclaprafatum
,

beatum Sebaldum, sanctum

beri et reputari,
videlicet

esse, et ut talera ha-

adaugeri valeant, ut ipsis etiam fererectorum sui vices ofvor Christianae religionis accrescat quee devotionis et ea libenter intromittit fieii
, , ,
,

causa

Romanorum aliorumque

Pontificum aucto-

ritate et ordinatione rite processisse comperit, ut illibata persistant,

a

ejusdemque festum in dicto die, Calendas Septembris ab oranibus Christi Fidelibus per universum orbem annis alngulis celebrandum et recolendum, ac ejus nomen catalogo aliorum Sanctorura patrum adscribendum fore declaravimus, necnon omnia et singula prae-xiv
missa, ac concessiones
,

libenter Apostolici

muniminis

indulgentias

privilegia

constringit firmitate.
Norimbergensibu
rogatus,

et indulta parochiali ac aliis ecclesiis, capellis et

6 Sane pro parte dilectorum filiorum cousulum Nurnac proconsulum ac communitatis oppidi

altaribus praedictis, sub vocabulo dicti sancti Se-

baldi erectis, per

quoscumque Romanos ac
obitum
felicis

alios

bergensis,

Barnbergensis

dicecesis,

exhibita petitio
in ipso

continebat,

nobis nuper quod beatus Sebal-

Poutifices concessa ante

tiouis Gregorii Papae

recorda-

prcedecessoris

nostri,

ac

dus, qui de regum

fuit,

oppido,

Daciae prosapia quod imperiale

progenitus
et

inter

inde secuta, rata habentes ac grata, auctoritate Apostolica ex certa scientia confirraamus et appro-

inaliaaliaium partium oppida solenne multum et famosumque existit, multis et iunumeris in signe
illo

bamus, ac

praesentis soripti patrocinio

communi-

eo

ejus ciroumvieinio coruscat miraculis, adquod pro Sancto et patrono oppidi ejusdem
et

omnibus per quingentos annos et ultra, palam ab illo ejusque circumvifuit reputatus, prout ei in praefatique Beati corpus cinio dictim reputatur quodam solenni sarcophago, auro gloriosum in
,

vimus, supplentes omnes defectus, si qui forsan et ut ad venerabile seinterveneriut in eisdem pulcrum ipsius Sancti ardentiusct affluentius ChriFidelium confluat multitudo, et ejusdem San:

sti

et

argento
quae

decorato, in
ecclesia

ecclesia,

quae dicti opest

oelebrius colatur festivitas, ct cjus nomen ceomnibus lebrius recolatur, auctoritate prsedicta ejus vere poenitentibuset confessis, qui sepulcrum festi die devoapud dictam ecclesiam in ejusdera
cti

pidi,

parochialis

principalis

te visitaverint,

annuatim septem annos et totidera quadragenas

764
iCCTOIt

PE

S.

SEBALDO EREMITA
sanctissimus, han tempestate (ut quidam ferunt) doctrina ac sanctitate in Germania floruit. Is ex nobilissimis ortus parentibus reg-is Dnciaa filius ac
regina? castissimas; qui votisacprecibus a

quadrag^nas de injunctiseis posnitentiis misericorditer relaxamus.

8 Et insnper

G.C
poitmoduux
benig ne

omnia

et

singula bona
leg-itimi

mobilia ad

incertas causas ac ad ea, ad qua? veri heredes

suprrsint, nec pro temporc

non

Deo hanc

coufirmavit

reperiuntur

sobolem impetrarunt.
et
literis

Ab
pro

ineunte a?tate disciplinis

adipiscendis
liberalibus

successores, in parochia aut

rochiauos ejusdem ecclesiae

ta,

deposita vel

relicta,

apnd rectorem et paquomodolibet repernec non etiam illa, quse

parochia dicto praede-

traditus

artibus in adolescentia Parisios petiit.

Cum

erudi-

tissimus evasisset

virgo pulcherrima de familia

ad similes causas cedente tempore,

in pra?dicta

modo

pra?misso, relinqui,

poni ac deputari aut reperiri contigerit, pro fabrica ecclesiae sancti Sebaldi prsedicta? deputamus ac volumus et ordinamus , quod rector ac alii in
ecclesia ac parochia pnedietis pro
vinis ministrantes

terapore in di-

reg-um Francorum matrimonio ei juncta fuit. Verum spretis mundialibus pompis, relicto regno, sponsam long"inquas elegrantissimam nocte desernit in reg-iones ac eremum secessit ubi cum annis quindecim sanctissime vixisset, inde devotionis g*ratia Romain perveniens a Greg^orio sccundo summo
, :

omnibus utriusque sexus, apud quos prannissa bona consistunt repertave fuerunt,
ut illa ad
assig*nent,
in foro

Pontiflce ad
ctus,

Germanos
et

praedicationis gratia

dire-

Willibaldum

Wunibaldum
, ,

fratres itineris

fabricam ecclesiae praedictae tradant et

in

remissionem suorum peccaminum

conce-

poenitentia: auctoritate Apostoliea

comites habuit. Et primo apud Longobardos, deinde virtutibus ac miraculis Ratisbona? doctrina claruit, Postremo apud Nurenbergam insolitudine
religiosissimam ac perfectissimam vitam usque in finem exeg*it; ubi prseter doctrinam populoexhibitam,miracuIorum g-lorianominatissimus

dimus tenore praesentium de spcciali dono pratim facultatem, non obstantibus constitutionibus ct
ordinationibus Apostolieis ac
aliis contrariis

nemorum

qui-

E
exstraxit

buscumqne

proviso tamen

quod bona traden-

evasit.

da et assignanda hujusmodi ad fabricam eeclesifle pra;dict;v integ-re convertantur. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrse dpclarationis,
tionis,

11

Tandem plenus dierum ad oratorium

Fra-

confirmationis, approbationis,

communi-

suppletionis, rclaxationis, deputationis, vo-

trum sancto Martino dicatum Nuremberg" (ubi modo cosnobium Ordinis divi Benedicti ad sanctum J5gidium nuncupatum) .pervenit, infirmitate ac senio correptus sanctissime migravit ad Docujus sanctum corpus ab indomitis boad locum sepulturae ductum, ubi insig-nis babus silica in ejus nomine exstructa est. Quem postrao< dura summi Poutifices propter crebra miracula
:

rompendi
ii

ac concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autcm hasc atteutare
luntatis

minum

pnesumpserit, indijrnntionem omnipotentfs Dei et

beatorum Petri et Pauli Apostolorum ejus se noveritiucursurum.Dntum Romaeapud sanctosApostolos vn Calendas Aprilis, Pontificatus nostri anno octavo. Cum hcvc omnia legitimum Sancti nostri cultum abunde demonstrent, ad indicanda Actorum
eocemplaria progrediamur
,

ii

Manuscnptum
et

Actorum

sanctornm confessorum numerum aggregave, praecipue Martinus quintus Papa ejus festum per universum orbem xiv Kalendas Septembris celebrari jussit. Quamobrem apud Nurembergenses summo honore quotannis colitur, cum Nuremberg"a praeclara urbs nieritis hujus dignissim i Patroni augmentum iu omni honore et g-loria
runt
UDert i

m se nsit.
quod Centuriatarcs

exemplar,

metricum eorumquse ab hete

vindican-

dem compendium,
rodoxorum
tur.

Magdeburgenses Centuria 8 ex Hartmayxno Schedelio Acta S. Sebaldi breviter referunt sed ea more suo contaminarunt
12 Centuriatores

cap. 10

Magdcburgenses cor-

impiis dicteriis ac convitiis.

Ego

hic sacrilegos

calumniis

ruperunt.

Sanctorum rerumque sacrarum contemptorespro meritis exciperem,nisi Jacobus Gretserus noster tib. 2 Observationum cap. 9 ad Opus de
istos

c
Datur
tia

noti-

T oayines Gamansius officiosissimus Societatis noo stnv sacerdos, et propter obsequia prcvstitajure merito Sivpius a nobis laudatus, anno 163S ad hagiographos Antverpienses misit Acta et miracuta S. Sebaldi, excerpta ex Ms. codice Cartusue Gemnicensis, quod Ordinis Cartusiani monasterium in Austria situm
est.

de ion-

gioribus

Ms. Attis,

Divis tutelaribus ecctesicv ystettensis id ante centum e t plures annos abundeprcvstitisset, ac nominatim S. Sebaldum ab eorum ludibriis egregie vindicasset. Prtvterea impudentes illi Centuriarum sarcinatores caute dissimularunt ac\siluerunt an-

tiquam civium Norimbergensium pietatem erga huncsanctum suum Patronum, quse ab immemorabiti

Scriptor

horum

Actorum

est

anonymus

tempore constanter perseveravit donec

,

eor

et

incertse setatis, ita ut

ne conjectura quidem assequi possim, cujus fuerit instituti, et quo loco aut tempore ea collegerit. Videtur tamen diu post temporaS. Sebaldi vixisse t cuminchronologiacrassehallucinetur,acsibi ipsinonconstet,utinferiusaliaoccasionedemonstrabitur.CeteruminipsomanuscriptoGemnicenstoccurrimtqusedamlacxinceetobscurioresacforsan corruptcvphrases, ut Gamansius in margine apographi nostn monuit, quas supptere vel in annotatis
ii

rum civitas hseresi Lutherana inficeretur, quemadmodum Matthceus Raderus noster tomo 2 Ba
varisesancteepag. 61 exponit hisverbis: In summa semper veneratione cnltuque divus Sebaldus fuit apud Noribergenses , quoad hostis caali et omnium Sanctorum Lutherus urbem Noribern-enet magnam Germania? partem invasit Condiderant cives paulo anteqnam illa pestis civitatem nobilissimam occuparet (in margine annum Christi 1519 assignat) divo Sebaldo inclytum mausoleum quodj ut ex Pationibus manuscripti codicis

sem

exphcare conabimur
edidit,

qnibus

\i)Forsan Hartmannus Schedelius, qui anno

Schedeliut

imNortmbergm Ltbrum Chronicorum

hoc tpsum autsaitem simtle Actorum exemplar

bergensis constat, ex orichalco singulari opere factum septuaginta octo millibus sexcentis quadrag-inta quinque aureis icstimatur. De pretioso illo Saneti sepulcro, quod postea destructum est ' fusiusinfra agemiis 13 Interim audiamus Conradum Cettem Pro-

^
,

prceocuhshabutt,dumxbiinsextaxtatemundi apud nos foho clxii verso contexuit sequentem Vttx synopsm Sebaldns, confeseor dig-nissimus ac
:

tucium

DIE DECIMA

NONA

AUGUSTI.
Noricam hetus veniens ad urbem, Ilanc doces sacro monitu profanos
Liuquere cultus.
Et

A
porta Gcr-

nianu* in
honortrm S.
Sebaldi

tucium, primum Germaniie poetam laureatum, qui ante contagiosam Lutheri sectam floruit, et gesta ac miracuta S. Sebaldi non ineleganti carmine Sapphico descripsit. Etiamsi

765
tLCTOII

G.C

sua Norimberga, atiique Catholici Germanice scriptores hoc elogium metricum typis ediderint, tamen ad majorem ejusdem Sancti gtoriam non gravabor itlud hoc loco futetiter transcribere ac iterum prmlo subjicere, ut a curioso lectore alibi queerendum non sit istud avitae religionis testimonium, quod ita sonat
in
Reg-ia? stirpis soboles, Sebalde,

Erdtmannus

Christianus

Deum

celso residere cgelo

;

Pr&dicas

pcenas

vitiis

datnrum,

Quique
Ille

virtuti tribuat beatae

Prsemia vitse. dc casta Genitrice natus, Corporis mortem tulerat cruentam,

Tertio Phcebo rediens sepultus

Victor ab
19

oris.

Approbas multis tua verba

fideli,

signis,
jl tta

Noricu multum veneratus urbe,

>;"<

Scripta qua: libro reperi

Da tuam

1'iiracula,

nobis

memorare sanctam
Carmine Vitam.

Nec miuus

clarishodie corusca.s
Inclyte, signis.

Tesacris votis g-enerant parentes, Cum diu lecto sterili vacassent

Cumque jam longo

fueras labore

Eessus, et sedes meritus beatas,

Teque suscepto, statuere castam Ducere vitam. Natis bis sanctis Puer ergo votis, Galliaj claram properas ad urbem,
Artibus sacris

Te senem nostras Deus imperabat

Linquere terras.
Splritus sanctos ubi liquitartus,

Mox

boves corpus tulerant agrestes,

animumque

cultis

Quas tuas sanctas modo personamus

Carmine laudes. Ergo jam caelo merito locatus Hanc velis urbem *, mediis arenis
Conditam, sanctis precibus juvare Sedulus orans. Terra fecundo madeat liquore, Et salutares habeat calores, Spiceam g;estans Cereris coronam
Fcenore raulto.

Moribus ornans, Hauseras sanctas ubi mente leges: Patriam Doctor rediens in aulam Reg-iam quserunt tibi mox venustam Jungere sponsam.
;

E
*

ld est

No-

rimbergatn

composuit

11 Ut dies

lfetis

fuerat peracta

carmen Sapphicum

Nuptiis, virgo verecunda vultu

Ducitur celso
*

tibi

copulanda Candida lecto.

fuerat cubile,

Cumque jam clausum

Et quies cunctis

Spuraet et plenis rubicundus uvis

foret alta rebus,

Bacchus, et froutes tetricas relaxet,

Tu

tuae sponsffi loqueris pudicse

Et pecus
.*

laetis

Talia verba

numerosa carpat Pascua pratis.

Nata de magno, mea sponsa, rege

Prosperos servent radiosa cursus

Astra, nec morbos subitos minentur,

Non tuum castum violabo Si placet mecum pia vota

corpus,
castse

Jung-ere vitse.

'Annuit virg^o tenero pudore,

Paxque per nostras maneat perenni Tempore terras. Eata Germanis faveant triumphis,

Et Deo magnas dedit ore grates, Integram servans generosa castam

Corpore vitam. Ipse mox celsam genitoris aulam, Spiritu saucto monitus, relinquens, Horridas sylvas heremumque * vastis
Saltibus intras.

Dum

petet Turcus * gladiis cruentis

Al. pclit

Principis nostri juvenile robur

Maxmiliaui.

a(.

Herci-

niumque

Hinc ubi nostrasanimas, solutis Corporum vinclis, Deus evocabit, Confer, uttecum capiamus alti Gaudia cadi.
Haec ubi nobis, Pater, impetrabis, Ante supremi faciem Tonantis,
V

Et per exesae cava saxa rupis

Stratus orabas manibus Pervidum solem, Boream, nivesque
supinis,

Passus et imbres.

Hic tuas semper cumulemus aras Thure benigno.

17

Et feras inter medius quiescens, Ssepe montanis satiatus herbis, Hauseras puram liquidis fluentem
uiquo sum
tnatim narrat

Ex illo

caimine

cottigo,

huncpoetam laurea-

qux ridenturabiiiipiis

Fontibus undam. dapibus foveres, 15 His ubi corpus Mentis in puram tenuatus auram, Ssepe divinos nitido videbas
Pectore vultus
Sic tribus lustris tacito peractis,

tumverosimiliter prse manibus habuisse longiora S. Sebaldi Acta, qualia post hunc Commentarium prcevium ex nostro Ms. apographo vulgabimus. Insuper ex hoc metrico Vitie compendio patet, ante peryiiciosum Lutheri dogma apud Norim-

Centuria-

loribus

Magdebrxr-

gcmibas,

famam de

Inde

Qua

properas ad urbem, Dei verbum monuit per orbem Spargere Pastor.

Komanam

bergenses aliosque Germanos pubticam fuisse crebris S. Sebaldi miraculis, ita ut ipsi hseretici Centuriatores ea fateri cogantur, quantumvis huic confessioni suee matignam ac futitem

Ipse mandatum recipis paternum, Et vag-us terras varias pererras, Donec immensum peregre venires Laetus ad Istrum.

contumeliam addiderint, dum cap. 10 Centurim octavx de Sancto nostro sic petulanter scribunt Ad Longobardos ergo accessit, et postea Ratisbonam, acpostremopropeNorimbergam in solitudine
:

vixit;

Hic ubi cymbis tumidus careret, Preebuittutam, Pateralme, navem pudico Pallium, quo tunc fueras
Mn-?nnP T>nr
v<itnq

miraculis claruit, quibus in ad hoarboribus et feris profuit eremo mines enim solitarius raro venit. Sic nempe propatrise sum becaces isti scribitlatores insignem irrident,tamquamhominem inutilem, nefactorem
doctrina et
forte
:

Corpore tectus. nemnris latebras

quamvis sanctus
tholica imbuerit,

ille

Vir majores ipsorum fide Ca-

et

salutarem suam doctrinam

miracxdis

760
fcVCIOM G. C.

DE

S.

SEBALDO EREMITA
Germanicam
S.

^noriim

(iti

ducia rctuntUtur.

miraculis confirmaverit, ut etiam inviti non audeni negare. fcw turbulentis 18 Verum, ut alia omittam monasticcV vel solitaricV vitse osoribus jam du~
,

Sebaldi

commorationem post D

Gretserus noster cap. 9 supradicti Operis solide respondit in hunc modum At alii ad soHtarios aecurrebant, et quidem turmatim, quibus exemplo sanctffl et asperae suee vite, miraculisque
:

dum

fuit Pipini filius, Prima et honoratior (nimirum ecclesia Norimberg v) Pctro Apostolo dicata et divi Sebaldi corpore et sepultura sua celebris. Is
distulit his verbis
:

tempora Caroli Magni, qui

(

dum
in

paulo post Caroli Mag-ni tempora', ut BritanChristiana-n

ni, Galli, et Ilybernici

relig-ionem

Germaniam

invexerant,
et vita et

cum

aliis

influens,
invi-

et

salutaribus

hortamentis

plurimum

proderat.
,

primus ejus
tavit,

collis

nemoris incolas ad religio-

Exempla hujusmodi accursus ad eremicolas

petis,

si

nem Christianam
ejectis

morum
diis
;

sanctitate

ea tibi Piiilotueus seu IIistoria Religiosa Theodoreti suppcditabit; ut et alia monumenta, quse libro, quem Vitas Patrum appellaraus, inBerta

veteribus

quos

priseorum
et

hominum

simplicitas

suorum agrorum

locorum

praBsides et tutores putabat.

sunt.

Illi

vero anachoreta?, qui a consortio

sese

removerunt, haudquaquam pro inutilibus terra? pondcribus reputamii sunt, quia humano g-eneri orationibus suis ad Deutn jupritor profusis multo maxima eraolumenta adferunt, ut ipse etiam S. Augustinus in agnovit libro de Ecclesiae Catholica; moribus palamque pra-dieavit. Utinam heterodoxi monachorum contemptores fmc attento animo exraortaliura

penitus

21 Non parum ab hac Conradi Celtis opinione acmterte discrepat Petrus Cratepotius Minorita, dum in tfwwntfun^ Opusculo de Sanctis Germanise apud nos pag. 133 sic scribit Sebaldus conlessor sanctissimus anno Doraini dccwii doctrina et vitas sanctitate
:

in superiori

Germania

floruit.

Alii tradunt,

eum-

dem Sanctum

floruisse sub Carolo Martello et

t

i:

pendant et Catholicam atavorum suorum pietatem imitentur ! Nunc aliqua S. Sebaldi gesta ut illi avitx religionis severe discutiamus desectores intelligant, nos non CcVco modo ady

mittere

omnia Sanctorum Acta, quse vulgo

cir-

cumferuntur, quamvis hos Dei amicos propter fim-ffifitfttfin Ecelesuv et eridentia miracuta invocemus, et sacras eorum reliquias antiquo more veneremur.

Pipino hujus principis filio ut Raderus noster tomo 2 Bavariee sancteepag. 55 testaturin fiunc modum De annis non satis constat; Martello Franciae principe et Pipino reg-e, patre Caroli Magni, E vixisse autumant. Etiamsi ignoremus, quodnam systema chronologicum ex his prscferendum sit, quia tamen plerique scriptores consentiunt, S. Sebaldum jussu Gregorii II Pontificis Evangelium prcedicasse, initio Commentarii prxvii notavimus seculum octavum, tum quod eo seculo verosimillime obierit in hac hypothesi, tum quod certe plura istius Sancti gesta ad illud seculum
:

$ III.

Examen Actorum,
jam

spectent,

pretiosus

Sancti tumulus

destructus,

prasens reliquiarum ejus status,

et salutaris

monitio

ad Norim-

bergenses.
ASttuSttr,cti

ntiquior Antiquit biographus

rit,

initio

Actorum

asse-

lanctum St

riosi et Caroli

stianissimis
fuisse.
ta,

nostrum tempore Pipini g-Iofilii sui reg-um Erancorum ex ChriDacix vet Danix regibus natum

22 Sed quiccumque chronologia erudito lectori magis placuerit, nemo nobi-s facile persuadebit, S. Sebaldum eo tempore in Dacia vel Dania (apud scriptores medii gevi Dacia pro Dania passim accipitur) ex Christianissinvis parentibus originem duxisse nam eo secuto Dania nondumfidem Christianam susceperat. Insuper Dacia stricte dicta, qucV circa Tibiscum Danubiumque notissimos EuropcV fluvios sita est, illo tempore non habebat regesproprios, ex quibus tamen S. Sebaldus oriundus dicitur. Vides hic ubique spinas ac satebrqs, quas si quis amoliri potuerit, magnam nobis gratiam preestabit. Unde scriptores quidam
:

natalcso-

lum

In fmc brevi assertione occurrunt nonnul-

his difficuttatibus intricati putarunt,

Sanctum

qucV improbabilia videntur, et qucV postmo-

dum examinabimus Jnterim hoc toco disctitiemus

solam chronologiam, in qua scriptor ilte sibi non constat : nam deinde num. 7 et 8 afflrmat, quod
pnesul egregius Gregorius Secundus, Papali dig-ni-

ittum ex Britannia, Scotia vel Hibernia ortum F esse, ut iterum Raderus noster loco proxime citato indicat his verbis Sebaldum alii Dacum
:

Sanctum nostrum ad prgedicandam Evangeticam veritatem miserit, et hic in itinere

tate fultus,

liritannum vel Hiberfaciunt; adeo plerique scriptorum divinantpotius, quam narrant. Beg*io satu editum
alii vel

natione,

alii

Danum,

num vel Scotum

tunc sanctos fralres Witlibatdum ac Wunibal-

dum

At Pipinus tantum anno Christi cum Gregorius II Pontifexjam ante viginti annos ex hac vita mirepererit.
758 in Gallia regnare coepit,

omnes iere consensu tradunt; nec interim quisquara parentes exprimit vel ejus majores, quod
simplicitas

minus ad hsec attenderet, aut vetustas temporum, qua? omnia consurait, etiam

am

nomina

delerit.

grasset. Si igitur S. Sebaldus

rit

primum

natus fuesui
re-

rura ostendit,

tempore Pipini gdoriosi

Danum non fuisse, ratio tempocum longe post Dania sub leg-es

et Caroli

rilii

de qua ttuetores
tanf,
(iut)i

quomodo a Gregorio II Pontifice ad Evangelium prsedicandum mitti potuit ? fc Si opertv pretium foret, possemus hunc nofruiu J-Vanrorum,

arctius stringere ex antiquis Actis S. WitOpere nostro ad diem vn Julii iitustrata sunt, Verum ex dictis abunde tiquet,
libaldi, quie in

dum

nativitatem

S.

Sebaldi muttis annis prseverten-

His superaddo , quod idem Sanctus in rhythmo vet Sequeyitia Missee proprice, quam i hujus Commentarii exhibuimus, de Franeis g-enitus dicatur. Dubitamus, queenam ex dwersis istis regionibus naiivitati S. Sebaldi probabitius adscribenda sit, si excipias Daniam, quse ob rationem supra aliatam nulia verisimiiU
S. Sebaldum in Pansios missum fuisse, ut ibidem litteris opwam daret. Laudatus Raderus noster loco moxcitato circa hanc studiorum paUvstram

Christi concesserit.

dam,

Evangelicam ejus preedicationem diutius differendam esse. Forsan hanc difflcuttatem chronologicam vidit Conradus Cettes Protucius,
ret

tudine ei patria assignari potest. 23 Acta nostra num. 3 narrant,

ac ParUien.
'

adolescentia

<ho-

ideoque in Descriptione urbis Noriyyibergensis cap 8 agens de prsecipuis istius civitatis ecclesiis,

rxim r at *\ stra exami-

observat sequentia

nantur.

Institutum aiunt primus pueritiae

^m

DECIMA NONA AUGUSTI

767

aoademia a O.rolo Ifasrno

Lntet "
lnstitt=
.

COmhtum

Sul

h
iertt
>

r
'

Crebri8

^eficioron, mi-

de

ibi

ex Middendorpio

rerelt

PnJ

^' f\f l f
ZTt
P

fine vttm

ad ccenobium

Lmar

teParmensis

Egassius BuLvus in Historia uniLsitaid ipsum probal

plurimuTarol

r Benedich pertinuisset, et in ccenobio S. Martini mortuusesset, cur monachi BenediciinisZZZ

longiora Acta nastra de Benedictina S. Sebaldi professwne, ac commoratione ipsiusin cccnobio b. Martini, nullum verbum faciunt ? J^Haud dubie Mabitloniushasaliasquediffl. 8tM*m. cultates expendit, et propterea forsan in OpOre tSL de banctis Orclinis Benedictini sec.Zpart 28 lurnP* Sehalduih in InOk-e prxvio *""inter
tpsius corpus alio loco sepeliri permisissent
?

P m: Si

8 Sebal <^

adOrdinemS.

CtS

Lrt S
,

lfr,t " r

intelli

&^

a primis

Cur

' n f chia Franoornn ad

X,me VCT0 ab inStitnta

annum

*"*
qut
fuit

fu.sse Latetto litterarum exercitium, dem plendore, quo post

circiter nc

perpetuum

nVec

seda, ]quo
ita fuisse

Carolum

Magnum

certe etlaudabili,-

atque adeo

non

ad primariam i-eg-ni Francioi sedem, ut suavioribus disoiplinis civihtate morum sana doctrina divinarumque
,
,

Lutetiam

barbarosParisienses, ut Ang-li pradicant: qunndoquiden. ut testantnr eorum Annnles

.

commigrare

solebant

U rum repugnat,
possimus'.

hcnpturarum intelligentia imbuerentur. heec studiorum palsestra nequaquam

etsi

Igitur

vero eruditissimus ille scriptor Benedictxnus Praefationi secutiprimi num 10 inseruit hoc moiiitum Quia vero contingit nonnumquam, ut quorumdam Sanctorum Vitse sive scriptorum defectu, seu temporura injuria,
;

couocavit.

Jam

Prxtermissos

fidei Acto-

reperiri

de

illa nihil certi

affirmare

nonpossint; eas vel ex veterum auctorura dictis sparsimexcepLisconteximus,quasELO(;iA historica

Sicubi vero nihilsani aut explorati potuimus assequi, incertis relationibus praHermissis, silentii nostri rationem post primura Indicem in Operis fronte reddiinus.

TZT
dtainr,

Profcssiom

quam

aii-

qui adsim-

aliique Martysanctum illum Eremitampassim Ordini suo accensent, ac inter eos Arnoldus Wionusin Ligno vitee part. 2 lib. cap. pag.
,

Dorganius,

Menarchis

rologi Benedictini

appellaraus; vel ex recentioribus, qui de pserunt, rarius quidem, exprimimus.

iis

scri-

4>

sicscribit: Sanctus Sebaldus, Daciaj regis filius, sponsa relicta, mundique pompis abdica501tlB,

in

bus

eremo primum quindecim annis, herbarum contentus , vixit. Deinde

Dein ante Indicem Prxtermissorum ejusdem cutimonet, se Acta quorumdam sanctorum

se-

radici-

nachorum, qui

mo-

in

Katis-

Kalendario Benedictino reponi

001133, postremo Nurenbergae in ctenobio sancti Martini raonasticam vitam elig-ens, tamquam securiorem, eamdem ad finera usque vitee, quae

solent, consultoprxtermisisse, sivequod monachi non fuerint, inquit, aut certe Ordinis nostri supposititii,

parumque ad eorum gesta conferant;

res sive

nostras

illustrandas
Vit.je

accidit

xiv Calendas Septembris

quod

tenuit.

Floruit

eorum

Domini dccxvi. Verum Benedictus Gononus in Vitis Patrum Occidentis lib. 4 pag. 224 post compendiosam S. Sebaldi Vitam propterea ibidem zn Notis
convincitur,

sub annum

erroribus et fabulis respersas siut, seu quod penitus exciderint. Nulla autem hujus Oinissionis ratio

Wionum sic

videtur probabilior, quam prudens opinio sincerissimi Mabillonii, qui verosimiliter judicavit,
S.

rcfellit

Errare

eum vitam monasticam in coenobio S. Martini duxisse, cum ex ejus Vita fideliter descripta reperiatur, eum senio et infirdicit,

cum

Sebaldum adOrclinem suum non spectare

nam

de morte divinitus certiodictum monasteriura advenis?e , ut sepulturse corpus suum mandaretur. GoC nonus ibidem Schedelium et Cratepolium quos supra laudavimus testes hujus rei alle-

mitate correptum, et

rem redditum,

in

saltem aliqua hujus Sancti gesta invenire poterat apud Schedelium, Cratepolium, ac sodalem suum Gabrielem Bitcelinum, qui hac die in Menotogio Benedictino S. Sebaldum Ordini suo accenset, eumque longiore etogio exornat. Nunc ad posthumam Sancti nostri gtoriam etprxsentem hujus

gat.
vetustiora

Acta uo
stra

25 Equidem fateor ab ambobus istis scriptoribus similia referri; sed antiquiora Acta nostra de adventu S. Sebaldi viventis ad illud monastet

statum transeam us. y 27 Quanto in honore S. Sebaldus olim apud Patctex Norimbergenses fuerit, indicatmagnificus tumu- ***

rium Benedictinum non meminerunt. Quinimo

potius innuunt, tantum reliquias ejusdem Sancti ex alia ecclesia ad istud monasterium translatas esse, ac ibi trantisper quievisse, quemadmodum
Sed accidit, ut supra sanctum exstinctum corpus ecclesiuncula ad modum pandochii fieret, qua? cum fulmine consumpta esset sanctum corpus ad ecclesiara S.
his

adhuc Catholici magnis imvensiseiconstruxerunt. Eobanus Hessus, ticetjam tum fuligine Lutheranx h&resis aspersus, insua Ndrimberga istud ittustre pietatis et munificenlus,

quem

cives

v ul
,

Z'

T*

tur

tuv

monumentum
:

descripsit sequenti carmine he-

xametro

Exstat in hoctemplo
haldi,

monumentum
:

insig-ne Se-

num.

16 narratur

verbis

Quem Divum
orhe

pars mag-na vocant

hic primus ab

Externo veniens, ferturloca nostracolentes

Christicolam docuisse fidera, pro cujus honore Officii meritisque piis his cultibus illum
ArTecit pia cnra patrum,testatasalutem,

Martini appellabatur) Ordinis S. Benedicti ab hominibus delatnm est, quo usque fabrica alia fieret solennis. Etiam Raderus noster hanc narrationis discrepantiam observavit, dum tomo supra citato Ba/Egidii
(

heec

prius ecclesia

S.

Hoc primura tam

:

doctore

sibique

suisque para-

varieV sanctsepag. 57 sic scribit

et vicinise

Sylva? cultoribus
reli-

cum

leg-em cselestem exposuisset,

Officii

Atque ideo hoc illi posuerc insig"ne sepulcrum memores, quo non prcestantius ullum,
Sive

quias idolorum abolevisset, annis et senio laboribusque fractus ad divi Martini sodales Nori-

manu,

sivc ing^enio, slve arte mag-istra

Contendisse libet; totum estexaire nitenti

Artificis caelata raauu,

ultiraumque ibi diem clausit. berg*am confugit Quamquam alii sunt auctores, qui tradant eum in
,

pulcherrima moles
100
Surgit

Naturas variis operum, forma omnisab imo

Augusti Tomus

III.

TiN
hVCTOKI

DE

S.

SEBALDO EREMITA
argenteisque donis, quse pii ipsorum majores Deo et Sanctis obtuterant. Porro foedus^ Passaviense, quod ineunte mense Augusto anni 1552 inter Catholicos et heterodoxos conclusum Juris est, in nuper edito Corpore diplomatico
aureis
potest, et propter illud

Surg-it epistyliis fracta excreseentibus inter

G.C.

Serpentum speeies operosa toreuraata florum. ln summacoit, etpulchrifastigiatecti

Contrahit, ipsa etiara variiscadata fig-uris.

Non angusta tamen,

tam Pyramidem
dales
faciat
,

ne vertex

summus
tres

acu-

quamquam

pyrami-

gentium tom. part. Zpag. 42 et sequentibus tegi memoratus Erdtmannus

in sua

Norimbergapag. 45 notari jubet,

spolia-

Adsimilet conos; circura capitella coluranis Addita sunt, spiraeque brevcs, torulique
tundi,

ro-

tionem illam reliquiarum, arg-enti confiationem auri, quibus inclusse asservabantur, nam Passaviensia concordata factam fuisse post
:

quoque pariteret

Atque abaci teretes, quibus aut simulacra deo-

rum
Aut hominum insistunt
;

Passaviensis transactio finera accepit postridie Calendas Aug*usti anno mdlii at reliquiarum istarura
;

videas colludere fictas

Arte puellarum effigles, semperque novatos

priraum anni partim mense Octobri sub finem, parejusdem

alienatio, distractio, et venditio facta est

Foriuarum vultus, colubros.-iilivppre, nudas Stare puellarum speciestenusilia, donec ln cauilas abeant media plus parte draconum.
Quid statua.s rumque,
Il;is

mense Novembri, ut ipsa manus destructoris et venditoris N N. attestatur. Hinc ibidem ita eontira

cludit

Ergo

ecclesia

beatissimae Virg-inis, alias

alias

meraorera matrumque viro-

Capella regalis, in foro

dominorum

et

ecclesiai

Quid

nmlas, illasarmis et vestibusaptas? tot quadrupedum fornias, tot sculpta leo-

collegiataesancti Laurentii etsancti Sebaldi, Cathode jure per Cjesaream licis violenter ademptae,

Majestatem aliosque Catholicos

possunt. 30

priucipes

repeti

num
B
Corpora,
ras
?

E
his subjungit

nudoruni

infantum

quid mille

fig:u-

Erdtmannus

ipsum compuacille

etii

corpus

Musa ncc ulla queat tanto satisesse labori, Nec verbis lequare opus iinmortale futurum Quod neque Praxiteles, nec Myron nec Po:

Germanice exactas dati ceptique rationes subduxit. Deinde scriptor

ipsius

ad~

tum

venditoris, qui

hnc pntetur rtmm-vari

in

lycletus,

Catholicus post exhibitam pecuniee summam, qucV ex sacritegaharumtrium ecclesiarum spoliatione provenit, idiomate Germanico disserit in hunc
fere

cadem

urbc,

Nerao Cares,
set

nemo Scopas reprehendere

illos

pos-

modum Ex
:

tanto triplicis ecclesiae thesauro

facile

conjectari potest,

quantum pecuniae Norim-

sculpendi nobilis aeris Quamquara fama Commendat, nostros melior pervenit in annos sicut enim fuitignorantior aitas, (jloria
.-

bergenses heterodoxi hauserint ex variis utriusque sexus monasteriis aliisque templis, quee postmodum

Et rudis
nis,

illa

prior,

sic

nos, crescentibus an-

Creseere, et inventis meliores addere rebus

quttnio in

honore S.
SebaUlus,

olim fuerit

apud Norimbernen-

m,

Par fuit, et veterura vinci feliciter artes. 2S Sallem gratias debemus huic poetse Lutherano, quia ingenue fatetur, quod Norimbergenses officii memores istud insigne sepulcrum benefactori suo erexerint, et hoc monumentum fuerit pia cura patrum, testata salutcm, hoc primum doctore, sibiquc suisque paratam. Sedabhacpia

Denique ibidem indicat, se nescire, S. Sebaidi actum fuerit. Verum 2 Bavarise sanctse pag. 57 innuit, Raderus tomo adhuc NorimbergcV reliquias ejusdem Sancti sua Sacrum cetate superfuisse, dum ibi sic scribit
spoliarunt.

quid de corpore

ejus piguus Nuriberg^ae in sede principe Petri

Pauli' olim relig'iosissime cultum, hodie, ut

et

omnes

Divum

cineres (quod impia Lutheri secta

acceptum

donec propitium mag-is ca3lum Germanicas terras respieiat. Prseterea Papebrochius noster in Ms. suo Itinerario testatur,
feras) neg-lectum jacet,

patrum cura Norimbergenses paulatim desciverunt, dum in urbem eorum irrepsit hseretica LuC
theri secta, quse sensim religioni
ticsc successit, et

sese NorimbergcV

Romano-Catho-

de qua luctuosa mutatione lau.

anno Christi 1660, quo una cum Hensehenio per Germaniam in Italiam profectus est, vidisse templum S. Sebaldijam a Lutheranis V occupatum, sibique in eo ostensum fuisse cvreum

datus Erdtmannus pag 36 sua; Norimbergse sic

scribit
ta
:

Catastrophe

rcligionis

Catholicae

causa-

ab iinpio quodam raonacho Augustiniano WolffLutheri discipulo gango Volprccht qui cum
,
,

Gothici operis umbraculum, in formam tecti assurgens, sub quo corpus ejusdem Sancti adhuc quiscere dicebatur.
31 Etiamsi propter illa Raderi ac Papebrochii testimonia nihil certi de qualitate ac prmsenti staexeeptis qui-

duos saueti Sebaldi et sancti Laurentii prajpositos et parochos elanculum sedu^isset, et Lutherana lue infecisset, una cum illis a AVig-ando
episcopo Uamberg-cnsi,

tiusdam
(/iiiis

reli-

tu

harum retiquiarum pronuntiare possimus,

antea

alio trans~
lntis.

tamquam

ordinario Norim-

bergvnsium, citatus
g-ibiles haeretici

est.

Hi examinati et incorri-

tamen ex Phosphoro ?netropotitancV ecclesias Pragensis novimus, costam et duas alias partes S. Sebaldi confessoris anno 1361 Norimberga Praaltatos fuisse ab imperatore Carolo IV, ut ibidem notatur inDiario reliquiarum ad diem xix Augusti, sivepagina 516 istius Operis, quod itlustrissimus ThomasJoannes Pessina de Czechorod anno 1673 Pragrn edidit. Prteterea ex Theatro vitcV humanse, quod Laurentius Beyerlinck ope-

sunt inventi. Quamobrem, quidquid per procuratorem suum Aiulream Osiandrum

et ad divinum tribunal exeommunicationis sententia qua3 sequitur ab impresso exemplari deseripta, sunt condemnati. Post hssc refert Latinam episcopi Bambergensis sententiam, et huic deinde subdit

gam

frustra protestarentur

provocarcnt,

Germanicum instrumentum anni

isti pertinaces h.vretici

1521,

quo tres

a tegitimo suo judice ad

purum Dei verbum sivesotam sacram Scripturam

appellarunt.
fjuipostea
2i>

rose coltegit,pag. 284 titterse R, ad vocem reliquise, etiam discimits, aliquas S. Sebaldi exuvias in Andecensi Bavarise monasterio conservari. An

Verum

autem alia qusedam hujus Sancti tipsana ante exortam Lutheri hseresim transtata fuerint, etin
vicinis ecctesiis Cathoticorum quiescant, hactenus

hcvresi indies accrescente,

Norim-

hxresim

t"3
runt,

oraen-

to spoiia-

bergenses non solum ab avitapatrum suorum pietaie cie f' eceruni sed etiam contra articidos fceder*$ Passaviensis spoliarunt Cathoticas ecclesias
>

ignoramus. 32 Quare hunc Commentarium prsevium conctudimuspatheticaparcvnesi,quamtaudatusErdt-

wnnnva

DIB DECIMA

NONA AUGUSTI
virtus et fortitudo

769

mannus
q\uim Erdt

inter benefica Ponti/icum

Romanorum

inannus
avltam
fi-

<'

fym

WW-

mrndum
hortatur.

ac prxsulum Bambergensium diplomata dirigit ad Norimbergenses, ubi pag. 72 sui opusculieos alloquitur his verbis Hio iterum, o Norimberga, signum cape luculentissimum, quanto favore te
:

quia ex hoc procul dnbin datur honor, gratia et A.iwwrno,

Deo nostro

in

secula seculorum.

Amen.

olim prosecuta fuerit sancta Romana Ecclesia, et divi Petri successores atque Christi visibilis in terris Vicarii, ovilis

CAPUT
Mira Sancti
nativitas,

I.

Dominici supremi Pastores.

Ah

quid

feoisti,

tam piam ac dulcem tamque benignam

]

pia educatio,

matrem

[deserendo, et

ad instantiam et persuasio-

nem
tam

preehti,

unius lascivientis monachi Wolffgangi Volhsereseos Lutheranse fermento corrupti

nuptice solutce, vita eremitica, prcedicatio Evangelii

in

turpiter a veteri et majorum tuorum et avita religione deficiendo? An non in eadem ipsa Catholica fide,

Longobardia

cum

variis miraculis.
Pipini glosiosi a
b, et

amplius esses, quam nudum castrum et exiguuspagus, acdemum successutemporis parvum oppidum, patrocinante tibi sanctissimo Noricorum apostolo divo Sebaldo in tantam amplitudinem excrevisti, ut tibi vix similis in toto imperio Romano idveniatur? Revertere, obsecro, ad ovile Christi dulcissimam raatrem tuam sanctam Romanam Ecclesiam, abstracto g-laucomate, a quo B excaecaris, agnosce et araplectere, nisi velis pessum ire. Haec Norimbergensibus forsitan auditu injucunda, sed tamen salubria, suo loco hac vice transmittemus, et aliquot etiam episcoporum Bambergensium diplomata in medium producemus. Cum dinihil
,

dum

Tempore

Caroli

filii

sui narrat mi
nntn itattm

Ree*um Erancorum

tunc thronus regius et ramSaaea

respublica per Christianissimum reg-em guberna batur in Dacia c, qui generosam moribus et relig-ione Christianam habuit uxorem, sed tamen infce-

de quo illustris rex non modicum tristabatur, haeredeni desiderans paternae successioni, et suspireg-iae dignitati. Imo etiam reg'ina pondus riorum et quamplurium anxietatum exinde non

cundam

fuit inexperta

qui tandem

mutuo consensu Deo

spoponderunt, et indi3Solubili voto voverunt vitam illibatae castitatis, dummodo divina clementia desi-

plomata

ad rem nostram non spectent, nonjam gesta etmiracula S.Sebaldi primumtypis excudemus, ac eadem solitis annotationibus illustrare conabimur.
illa

hic

deratam eis dignaretur tribuere sobolem quam etiam praeceptis altissimi Regis et ad ejus taudem promiseruut instruendam. Quorum devotionem Deus benigne influens * et eorum pias preces
, ,

'

forte \n-

exaudiens, desideratam

eis

largitus est sobolem,

tucns

ACTA
Auctore anonymo
incertse aetatis.

unicum filium, nomine Sebaldum, de quo munere Deo omnipotenti gratias retulcrunt et deinceps votum castitatis pariter tenuerunt. Nascitur ergo parentum infans Sebaldus ornamentum generis
, ,

gloria,

propinquorum

lsetitia, familise

decus, hfere-

ditatia spes, desideratae prolis

jus nativitate gaudent omnes

testimonium. lnhucuncti Uetantur

,

Ex

Ms. Carthusice Gemnicensis in Austria, cujus apographum Joannes

pensata salubrvter

nam

fit

ex femina

sterili raater

reparatur fcecunda in filio, etquasi marcens a;tas juvenilia gerunjuventute, actenente debitabetate,

turamatre.

Gamans
misit.

noster anno

1618 ad

nos

3 Nutritur itaque dulciter

puer Sebahlus,

et

piam adotetcentiam t

plantantur insig-nia. ipsa tenera tetate virtutum parentibus timorem [ exhibet ] pariter et amorem,

Deo F

PROLOGUS.
^i Dominum
Prophet.oo lauin Sanctis ejns ore certe nobis pluns laudis
,

clcmentiam obedientiam, ad ipsos et reverentiam, fuga proficit vitiorum araabilis ad omnes, sicque mirabilis est in Sanctia infantulus. Et sicut Deus in electis suis. Nihil ita mirabiliter operatur suis,

mirum. Sicut puer crescebat

caniebat virtutum
soliditate.

tetate, ita

crementum
deci-

Auctor

pati-

Cumque quiutum

ca obscure
prxfatus,

tunc sanctitate occasio, pro quanto vobis de excrescit generosa emm ratio alicujus evidentior constat cognoscit honestum, plus illic afficitur, ubi mens quantumcumque min.me siscilicet.Deo acceptum, ad absconditum et ad usquebi cognitum, quam saltem habet, ad quod quaque occultum. Quia ibi parte lat.tans nullum harefugiat sed ad ex omni Dei beneplac dium. Sed in omnipotentis

Odare jubemur

m um

annum

attig-isset, laudabili

nn.rc principum

Parisios mittitur ad
in quibus quasi venis proficere,

ornandum

supra humanum modum

ct
:

se sacns scientus : coepit ju-

utomnes costancos,
ita

multospro-

bet prs Dom.ni vel cognovit sensum tis quis cognoscit

'nobis

Aut
.1

ut cunctis ibidem molixioris aetatis res mira haberetur exmde. rantibus spectaculum, et Sebaldus s.c multiTandem gloriosus adolescens non discipulus, sed magister nlicabat virtutes, ut virtutiprobatus. lgitur optatis adeptis

superaret

haberetur

inLuaret,

in

quo

eum laudare deberemus,

Aut qu.s pnor
ded.t
,

bus

feliciter revertitur

ad patriara

non modica

exinde orta hetitia; illustribus parentibus

quem

S retribueretur
tisemanat
da
t

fuit F uis consiliarius ejus

illi ?

Deus notam facere confessore suo Sebaldo, et saam in glorioso em turrem inexpugnab.rTum veris filiis Abrah est fort.ss.ma.

ltaque exalto ternoque cunct.s hdehbus consilio, ut nobis et viam suam, et vo unta-

De

gravem, loqucla sagacem, in conspieiunt moribus

Tendis providum,
te

bonum in devitando per omnia prudentm locuplesicque vttia cautum,

in actis

^mprJ ogavit,
Qua

Bt ipse certe turris omnes geutes adtpsam confugere debent

sua T*Sed cum pius rex et adolescentis Sebaldi, voto et mater fflorioai C ater geastrixissent, suam generosam b* continentiae nealogiam

couthoralis regina, .***

77n
k. uto.iYua

ACTA

S.

SEBALDI EHEMIT.K
dignitate fultus. Cui
buisset,
ei

nealogiam numerosfu6 augmentare, non inse ipsis, sed honeate et laudabiliter viribus ex totis conabantur in Filio.

cum

ct laudabili vita auditae virtuti

de tanto viro bona fama testimonium perhiveritatem

,

Perlustrantur igitur principatus et

officium indixit praedicaudi

,

regna, patrls c\ imperio visitantur climata mundi, si qu;e uobilis rcj)eriatur virgo, quae filio regio sooietur iu matrimonio.
*i

Post itaque prolixas inquisi-

magnifica ambasatia d dirigitur patri Christianissimo regl Paciae filia cujusdam Comitis in regno Francie, qute etiam de iliustrissima prosapia domus FranciBB descenderat, virgo multam speciosa, et bonis moribus ornnta, quse regi plaouit ; et
tioncs,

eam hononfice
prBemissis.
earum^ue
toiutionem,

filio

suo Sebaldo in matrimonio so-

bonosque malos corripiendi in eo stabilivitaudaciam. Munusconfessor Sebaldus amplectitur imperatum, et, ut decuit, debuit et valuit, exequi festinavit. 8 Sed cum ad euangelizandum pauperes mis- Stmctus sus incederet, comites reperit sui itineris sanctse /"uPonvte peregrinos , et morum honestate probatos 'fi c,sIlo ~ Wilibaldum et "Wuuibaldum k cum quibu.s k
et

Euangelicam
solidandi
;

debiles

confortandi

et doctrina

'

eiavit, dote prasscripta, et

sponsalibus laudabiliter

colles

asperos lapidesque duros

tramite

recto

prima igitur nuptiarum nocte ante medium noctis virgo speciosa non virum maritum, sed suae virginitatis pudicissimum persentit custodem. Post mediura noctis pudicus Sponsus sponsam more sagacis doctoris honeste alloquitur diVirgo generosa, mihi matrimonialiter es cens
5 In
:

leges et jura matrimonii Euangelici te ignorare non decet. Bona res in matrimonio est
sociataj

laito Dei nd laudem tempus exponit voSed nihil ponitur indebite ubi recursus fit ad actionem naturae. Idcirco cum ex itinere fatigati, turbinoso vcnto lassi, fameque reptarent examines, desiderium vescendi sancto Sebaldo expresserunt. Quos cum sanctus Confessor verbo doctrinoe hilares fecisset, ab eis paulisper discessit, orationeque facta, spiritus angelicus a supercaalesti hierarchia missus subcinericium pancm

animoque
lubile,

j{

fcecunditas rorporum, quia inde proles nascitur : sed multo , imo inexplicabili excessu, melior in

detulit.
lsetus

Qucm

capiens,

Deo gratias

retulit, et sic

ad socios

est reversus, et ipsis

panem, quem

matrimonio Euangelico fcecunditas mentium sinc poilutione corporum, seu contactu quovis modo membrorum. Nam in matrimonio Euangelico
,

acceperat, legaliter distribuit. Rivulo prope potati,

inde Eliam esse praedicant, laudant SalvatOrem,

virginibus

consulitur,

vfrginitas

probatur,

vir-

ginitas perficitur,

stipendia

colligit

meritorum.

Quare, dilcctissima sponsa mea, certare et militare Deo debemus, et summo studio in nostra virginitate servare Apostolicum dictum Virgo cogitat, quaj sunt Domini, ut sit sancta corpore etspiritu in
;

quod feliciter invenerant, cui sanctitatis deferrent honorem. 9 Festinavit itaque Vir Dei professor Longo- prxdicat bardis l spiritualem tribuere alimoniam, quorum wbumDei
paraphrasin

more principum Iaudabili. Et cum prope Vincentinam n civitatem parvum silvaticum reperisset locum
in paterna didicerat
,
,

domo

L "3J"
\

m
n

Christo Jeau.
relicta
pont(t.
(i

llac doctrina

sponsae virgini pro

Valete

utique tactus divinitus, ulterius progredi distulit. Cujus fama gloriosa cum vicina loca personas,

ei imperavit silcntium, et more beati Alea virgine recessit. Itaque in nocturno tempore quidquid divitiarum, quidquid delitiarum ac honorum hujus mundi, a se abdicavit, et ar-

data,
\ii,

tum

otam vitam eleglt eremiticam. Nam silvam densam, et ab hominibus remotam in sure habitationis exercitinm clegit, in qua diurnis pariter et nocturnis prolixis ae dcvotis insistebat orationibus; divina et quotidiana persolvebat jejunia, et multas noctes perduxit insomnes.

etiam ad distantes civitates evolavit, iu tanut Mediolanenses et Papienses o, ceterarumqne civitatum utriusque sexus homines ad ipsum Virum Dei audiendi gratia confluerent; quos benigno amore suscepit, et in flde Catholica diligenter instruxit. Sed illico quadam vice cum post
set,

suam
chi

przedicationem encenium
,

facerent, discipulo suo

potum

ipsis prsecepit

p charitatis secum nomine Dionysio, Bacministrare. Sed cum non

/,

Interea

dum

quasi

haberet, quia nocte praecedenti,

ebiberat,
et aliis
,

cum

siti

laboraret,

funereum e\ arcta vita corpus suum gestaret pne pondere, nullo tamen modo destitit malignus spi-

ritus lividas carnis scintillas

instaurare;

ita

ut et

unde ministraret non dimiserat, mandato sancti Sebaldi non tam ob erubescentiam, quam ob diflicultatem, non parebat. Sed
bis aut pluries fuisset admonitus, per improbitatem q sancti Patris, ac obedientiam prsecepti

in

ncmore non modicum minus certaret spinoso,

tyro secularis fecisset in
victoria,
laetitia

cum

p
'

quam

Sed amplior excrescit

devincitur in pugna raro aut ut saepe de
verso) stimuli,
toties
:

mundiali! ubi exccllentior

ad vas
rat,

nam
hoste

quoties carnis (sed ut

[ triumpnaret] perrcpugnare nitebantur,

quod vacuum ex toto reliqueAd quod incaute accedens, vinum cum impetu saliente in gremium toaccessit, et

ex toto plenum invenit.

legi mentis

vepres electas intime perlustravit, in easdem acerbe volutatus, extinxit per vulnera corporis, quidiuid delectationis

undecumque
toties

venientis insurrexe-

rat carnis.
Puttvitum
nliauot

Tum autcm
vitaa.

tum perfudit. Unde invitati sunt sobrie refecti, quibus clare patuit miraculum , quod Deo faciente, per sanctum Sebaldum fuerat operatum. Cujus exinde approbant doctrinam, et eum heroicum fatentnr, sicque benedictionem ab ipso accepe,

illi

cumulabatur prsemium,
opere
plures
lustrfs

runt,

et.

im

magna cum

laetitia

qnoties e\

ipsius

bouo

unusquisque remeavit

uitin ercuu

captabant

ad propria.
10 Aiia etiam vice , cum multis hominibus etiam verbum Dei prasdicaret, et meute devota
Christiana? fidei astrueret veritatem, e medio audientium quidam surrexit haareticus, qui omnia esse falsa, quaa S. Sebaldus praedicaverat , pertinaci animo asserebat, et sic in publico nefanda
illudque

trantactam
r

emendam
naclius

Proinde

cum

tribns/mo-

Reg-i

summo

militasse in eremo, flagra-

Sebaldus conversationem in populo, ut granum scholasticum g in agro seminaret Dominico, et ut cx effectu operis sequeretur sui laudabilis convenientia nominis h propulsa tamcn inani gloria, quia sic in eo Euange'icus spi,

bat

eremita

miracnlis
confirmat.

perenni dono fuerat illustratus. Jam pia silvarum ligna deserens, limina Sanctorum amplectens, ima ex devotione sarco-

ritus operabatur, cujus

verba atque scelerata promebat. Quod cernens Sebaldus Dcum exoravit, ut evidenti signo patefaceret hominibus, quod fides Catholica solum
sit

seala

Boma? visitabat ubi tunc Prasul egregius Gregorius Secundus i Papali erat
,

phaga Apostolorum

usquead collum

eum

innixus est Dominus. Statim aspectu omnium, qui aderant, deglutivit tellus, sed cum ad os ulterius vo,

illa

cui
in

rago

DIE DECIMA
mergeret, alta voce S. Sebaldum invocavit, ut pro eodem intercederet,

NONA

rago

AUCJUSTI
indiderunt,
et

ip suni

771

tem hajreticam abnegare, et soli Christian sincera mente inhasrere spopondit.

omnem

men suum

falsita

vulgo Lombardia appellatur.

quw adhuc hodiedum

fidei

nem

Sebaldi faetum est, corporead ima, jam clarus fide

S.

Sicquead oratiot qui pri us tendebat

Aditaporem hujus
nd ndcm

elevaretur ad alta miraculi multi tunc infidelium sunt conversi.

loco paraphrasis accipitur pro idiomamfallor;et auctor Vitx hac voce innuit, S. Sebfildum in domo patema didicisse idioma Longobardorum, quod tunc forsanad linguam Italite,

lloc

cam

deflexerat.

ANNOTATA.
a Pipimts
iste

n Vicentia passim nota Italise urbs in Longobardia, quve ab incoiis vemacute Vicenza apoellatur.
o Mediolanum et Papia. gum posterior ctiam Latine Ticinum vocatur, sunt notissimie civitates inLongobardia, ita ut utteriorem de iis notitiam hic suggerere non oporteat. Sic etiam deinceps

primum anno

Christi 751 vel

752 coronatusestrexFrancicC, ut chronoloaipassim testanhtr.

b Carolus Magnus Pipini fUius natus est anno tantum anno 768 cum fratre suo regnare coepit. Sed nativitas S. Sebaldi sub his Francorum regibus non facile cum Actis ejus conciliaripotest, ut^Z Commentarii pr&vii breChristi 747, et
viter ostendimus,

ad inclytas Germanite urbes; puta Ratisbonam et Norimbergam, nihit annotabo. p Encenium vel excenium s<vpius accipitur pro dono sive munere. At hoc loco videtur convirium
signiftcare.

Dacia plerumque accipitur pro Dania, ut in Commentario prsevio monuimus Sed eo tempore Dania nondum conversa eratadfidem Christianam, et Dacia propie dicta tunc Christianos reges non habebat. d Ambasiata, Ambassata, Ambassiata, et ptures
c
.

q Per improbitatem, id est, importunitatem vel imperantis perseverantiam eo sensu, quo S. Lucas de illo, qui importune media nocte tres panes sibi amico commodari postulat, in Bvangelio suo cap. xi ? 8 scribit Si ille perseveraverit
:

vicinee voces significant legationem, Gallice bassade, ut in Glossario Cangii videre est
e

amquo

pulsans, dico vobis, eUi non dabit illi surgeus, eo quod amicus ejus sit , propter impiiobitatem tamen ejus surget, et dabit illi, quotquot habet
necessarios.

Id

est

pro

valedictione vel idtimo verbo,

,

ab amicis discedere solemus ut ex sensu patet f Lustrum apud Latinossignificatspatiumquinque,k annorum. Unde pleraque Actorum compendiaveleorum explicatores quindecim annosper
tria lustra intelligunt.

CAPUT
Prwdicatio
et

II.

nisius noster
tus est,

dum

Sed forte venerabilis Casensum auctoris melius interpretain Martyrologio suo Germanico ad

miracula ejus in Gerlocus

diem

19 Augusti in elogio S. Sebaldi scribit, eum tribus aimis in solitudine vixisse, priusquam in
;

mania,

obitus, et

sepulturce

Italiamproficisceretur nam apud scriptores meolii sevi, qualis hic noster est, lustrum pro spatio unius anni accipitur, ut quibusdam exemptis ad hanc vocem in auctiore Cangii Glossario demonstratur.

mirabiliter assignatus.
Bavariam
Ratisbo-

R
le

elictis

itaque

Italiae

partibus
,

in

Nnrifdi* m%-

peregre

proficiscitur
,

ubi

civitas

po

riorfo

vc-

g Scholasticum granum hicpro grano evangeseu semine doctrinte evangelicee ponitur, ut ex sensu colligimus. h Hoc loco biographus verosimiliter alludit ad Germanicam nominis Sebaldiani etymologiam, quam Justus Georgius Schotelius in Opere suo de Lingua Germanica lib. 5 tract. 2 pag. 1083 exponit his verbis Sebaldus, Sewaldus est relative contrarium Hegbaldo, Hegwaldo; ut Seebaldus,
lico

nensis obtinet primatum

fluvius et

ad cujus latus iugens invadabilis deeurrit, ubi tunc instabise obtulit sancto Sebal,

Mt Raltibonam.

elementum obsequiose
,

facile

do

labilitate

ac ferocitate depositu
:

suo cervi-

cem supposuit imperio

posset
,

nam cum
,

illa

aqua pon-

te careret, et ad praBdictam

civitatem venire non

idcirco forte, aliquo navigio mcdiante quia pauper temporalibus bonis erat, et naulum ut suae doctrisolvere non habebat, aut ideo
,

nae

illi

homines

collu

Sceroalt,

sit

illececonomus, quiforas exportat, sej

minat, plantat, arat, colit terram, rus, hortos

Heg-

waldus C)cgumU
recipiat,
dicit

qui collecta, demensa, decerpta

domum

vehat, condat ac custodiat, quod

stupendo miraculo et proinde melote a, per quam operiebatur cilicium, quod continue gestabat, posuit super aquam, et stetit super eam mox ita factum est, ut nulla
;

jugo subjicorent, quem in humilem viderent ; exutus

Sebaldum agricolam , Hegbaldum promum condum. Hinc prmterpropter intelligimus quid scriptor Vitee hic obscura sua ad nomen S. Sebal,

suo .corpori iuesse gravitas videretur; sed quasi

dote subtilitatis fulcitus, more periti pyratis b felieiter adeptus est portum, at aqua quasi naturse
lapidea;
facta,
sic

di allusione velit
i

gressus solidos, ac iter

pra>

Pipini

Tempora Gregorii II Pontificis cum regno et CaroliMagni componi non possunt, ut

buitse calcanti.
tatis,

Quod videns quidam incola civiipsum ad suum hospitium conduxit. Sed

,

ostendimus. initio 3 in Commentario preevio monet, in margine k Amanuensis noster hic autographi Gemnicensis diversa manu cujusdam
antiquarii post
:

cum hospitaliter illum tractare vellet, et vas Iucia dum, in quo potus cernitur, non haberet
vicino

quodam

vitrum solenne c excredidit *

S.

, '

Wunibaldi addi Qui fuerint tf lii regis Anglise. Ceterum Jwec Opere nostro de S. Wiilibaldo ad diem 7 Julii in TVunibaldi postmodum illuegimus, et Acta S

nomina

Willibaldi

et

quod cum impleto vino'porrigeret

SebalJu, in-

hi est

mu-

caute tenens in terram cecidit, et fractum est. Sed ut luctus verteretur in gaudium, S. Sebaldus particulas legit
,

tuavil.

atque adeo

sic fracta

reunivit fra-

stranda erunt. sunt populi septemtrwnales, qui 1 Longobardi

sedes fixerunt in

gmenta
post
12

ut absque

lassionis

signo vas crcditum

usum nccessarium

restitueret integrunv
,

ampla

Italise

provincia, cui no-

E\pIeto igitur modico tempore

quod

in
illa

772
A. MtOWTIIO ac drmtle

ACTA
civitate

S.

SEBALDI EREMITjE
quia considerabant , etjuste, qui per factaopeni illuminabat hominem in corpore, per sanctam doctrinam illos illuminaret
celebris facta est;

illa

devotc perfecerat

Norimbergam,

bergense, cui adjacet silva rare ejus c\ preesentia, et plebcm illam, quoe in beneplacitis tartaricomm spirituum caecis mentibua perfidiam explebat, ne sic miserabiliter periluce veras fidei manuduxit, et normam miret
,

oppidum Nuramagna, studuit deco,

quod
in

talis,

mente.
15 In progressu igitur

bonorum operum

evenit,

pre
ft

montur

litandi

summo

Keg*i verbo eis ac faoto prsescripsit.

ut xiv Kalendas Septembris debitum lethale solveret conditionis humanae, quod et ipse multis devotis
et

mxrabi-

litcr eepxifIxis.

Nam
cit

vitjim turbaticam

d activam benig-ne

perfe-

in oppido; sed vita quieta et contemplativa fungebatur in silva; in qua accidit, quod quidam boves amitteret eo quod propter pascua eos minaverat, sed cum quaerendo huc illuc per totam diem moesto corde, long-is suspiriis et ejulatu maffno incessisset, hora crepusculi S. Sebal,

hominibus certitudinaliter ante praedixerat, humi partem, ubi mortuum corpus sepultur

cum horam

quietem acciperet, patenti miraculo indicavit. Nam clausisset extremam, feretrum in cur-

ru ab indomitis jumentis, ubi nunc quiescit, deductum. Et cum stimulis multis jumenta impeterentur ad progrediendum ulterius, recalcitrando indicarunt, solum illum esse Iocum, ubi sarcophagrum elegisset inchtum. Sed cum devote ejus

dum obviam
dixit
:

habuit; ab eo accersitus duleiter

Qusere diligentius, et quod perdidisti invenies. Cui villanus e : Statim apprehendet me

nox,
et

ignoro.
tatis.

cum amiserim lucem, quo ire debeam, Sicquti fletu modo verba promebat anxie,

Perstrictus igitnr fraterna compassione Se-

celebrarentur exsequiae, incenso redolente et [candelis k. ] accidit casualiter, ut una candelarum non solide posita de basi caderet, quod cernens devota mulier. quae pcenitentium jam vitain agebat, quia

baldus pro
dit.

damno villani se in orationem deEt quam sincere Deo pro eo preces effuderit,
:

circulum ferreum in laraentum l gestabat ad brachium, cum precibus et humili mente levavit, et
firmiter in debito ordine
collocavit.

penset unusquisque ex opere et ex actu, stupenda

Tunc circulus

f
h

qua intenam rei magnitudine /'sulcanu* g breve tempus aestimarim speoificatus

finita oratione,
vjt,

ferreusfractus. de brachio
prosiliit.

cum

strepitu in

medium

nnnuate h dixit

S.
,

Sebaldus
digiti

Erige manus
sine
ar-

conjunetas.

Quo

facto

manuum
Deum

sura lucem radiabant fulgidam, ita ut non noctis videretur tenebra; sed ut haberetur lux meridiana.

devota mens eonsideret, quam magnura meritum participet, qui religiose funereis corporibus astat. 16 Sed accidit, ut supra sanctum exstinctum

Jam

et
lis

miracutlarxts

Ad quem

S.

Sebaldus

ait

lauda Sal,

vatorem, et vide cito, quod amisisti in tristitia reduces in lictitia. Qni impigre ivit, et boves perditos celeriter reduxit inventos.
ubi popxtIxtm (hreiis,

fiecorpus ecclesiuncula ad modum pandochii ret, quae cum fulmine consumpta esset, sanctum corpus ad ecclesiam S. yEgidii Ordinis S. Bene-

lionoratur,

13

Cum

autem Nurnbergensibus

salutaris do-

impenderet liberaliter , accidit, ut ex illis quidam pauper mechanicus, machinarumque factor ipsum colligeret hospitio. Hyems autcm crat, et charitatis signa non multum luccbant in hospite. Tunc S. Sebaldus dixit
ctrin

bcneficium

dicti ab hominibus delatum est, quousque fabrica alia fieret solennis n. Ubi uni ex hommibus ad caput feretri barbam mortui corporis tetigit, in nefanprocaci mente et impudicis verbis Inveterate dam blaspbemiam prorupit dicens
,
,

dierum malorum quamplurimos seduxisti. Mox sanctum corpus, ut ab improperio se immunem manum dexteram levavit et impeostenderet
, , ,

hospittt

ut

ligna

portarct,

et

ignem

faceret

ut gelidum corpus posset renovare ad ig*nem. Quae ob tenacitatem sui mariti ipsam ]>i'ohibentem , piuries a S. Sebaldo jussa non fecit. Tandcm mente

tuose percutiens, improperanti unum eruit oculum. Qui statim conscius suae culpa?, in casti ga-

tranquilla, impetuosis

tamen

verbis,

dixit

Si

lig-na afferre

non

vis vel vales, apporta

glaciem

dierum et devotamm precum miconsecutus rehabuit ab ipso oculum excussum. Hac forsitau ex causa corpus illud mortuum in illo noluit habere quietis locum ; sed
tione raultorum

sericordiam

de platea. Quae ut.se ab immanitate expurg-aret, certe glaciem et stillas portavit oppido quibus
:

insimul

conjunctis,

se
,

in

orationem dedit

S. Se-

baldus
ctus

qua

rinita

ex glacie ignis copiosus fa-

ac doctri-

aridorum lignorum strues fuisset inoensa. Ad visionem hujus stupendi neg-otii, frigidus hospesad ipsum factusest liberalis. 14 Sed sequitur miraculum miraculo , ut socst, ita

ut

si

ab angelicis spiritibus in locum suae sepulturee, quem elegerat portatum est. Imo cum pluries reverenter illuc delatum esset, semper statim in suo loco inventum est, ubi tunc basilica solennis inchoata est et modo honorifice completa ,
, ,

nam

sitam

lerter pensctur,

miraculls
confirxnunr,

misericordia, et
ritas

quam quam

dira

poena plectatur

imcha-

dulciter remuneretur

honorem dedicata est. Ob quorum miraculorum et fide dignarum personarum audientiam, Cephas o et Monarcha supremus militantis Ecclesiae ipsum instituit revereri mente devota , et superduliae p cultum, utdecetSanctum, praeceet in ejus

viscerosa.

Nam

hospes ad

et ibi

ultro pisces, sub orbatione

forum cucurrit, oculorum ana,

pit exhiberi. Sicque a

nus

colitur, et abipsis dies ejus,

Nurnbergensibus, ut patrovelutsuprema fes-

thematizatos cmit,
sit.

Ad quem

S.

qui deprehensus, oculos amiSebaldus ait Justura est ut

: :

tiva, celebratur.

luat poenam nam ligna lumen habuissem, uxorem tuam ministrare mihi prohibuisti ideo a lnmine corporisjam cstseclusus. Sedquoniam ex pietateadid inalum corporis dcvolutus [ es, ] beneficium acciquaelibct culpa

suam

ANNOTATA.
a Melote est species vestis
et

unde ig-nem

et

monachis JEgyptiis

eremitis usitata, de qua consule Glossario suo fusius disserentem.

Cangium

in

pies curationis

et collectis

de terra oculis, [de,

sidcratum

lumen oculorum redditurus illos oratione i ] quoque prsemissa, debitis eorura locis imposuit. Sed supra naturam fecit S. Sebaldus, ut qui de amissione oculorum dolebat, jam de restitutione visus Deum et S. Sebaldum glorificaret. Ad factionem hujus miraculi, tunc omnibus Nurenbergensibus vita et fama S. Sebaldi

b Quamvis pirata proprie significet prsedonem maritimum, tamen ex sensu patet, eam vocem
hic pro nauta usurpari.
c Solenne hic

pro raro vel pretioso accipi

vi-

detur.

d Auctor hoc loco per vitam turbaticam intelliurbibus et in turba populi habetur.
git conversationem, quse in

eVillani

DIE DECIMA
e Villani

NONA AUGUSTl
ctitatem S. Sebaldi
in
:

dicuntur a

77:1

vilta, eo

morcntur, qm et rustici ut tangius Glossario suo expticai. f Nescio, an adjectivum apecificatus hoe

quod in villis coma rure , quod excolunt,

loco

ea ostendit nam eadem a.oomko. hora factura est, ut etiam non parvo dolore visum amitteret. Sicque fecit Deua ut quse ad
,

sigmflcet simpliciter supramemoratumvet inspecie assignatum rusticum ; an vero auctor ea phra sz veht quod iste rusticus tempore orationis S.Se-

honorem
rat
,

S. Sebal.ii

spiritualiter

gaudere debue-

de mechanico opere corporaliter tristarctur

in ejus die.

baldi

fuent

specificatus id est specie

veiin ecstasin raptuseo sensu, quo propheta Damelcap. 10 ? 8 dese ipsoscribit Speciesmea immutataest in me.
:

immutatus

Quai monita [est,] ut ejua f<-stum dcinceps solenni voto praemisso studeret venerari cum offertorio singuhri ; et tunc S. Sebaldus suam

clementiam ostcuderet,
fieret

ita

quod tacredula
ct
,

cceca,
:

videns

fidelis.

Quod

factum
et

est

nam

pcenitentia
cto,

Etiam ignoro, utrum hic vox sulcanus sit nomenproprium istius rustici, an autemvocetur
g-

salutari

purg-ata

voto amoris fa-

ad intercessionera S. Sebaldi visura lucidins accepit.

:

amissum

sulcanus forsan a sulcisin agro ducendis, quem admodum superius a villa appellatur villanus.

Interim ingenue fateor, me in hac et prtecedente annotatione tantummodo divinare, et utramque

explicationem esse meram conjecturam, cui nihil
certitudinis tribui volo. h Annuate id est affimanter vel quasi annuens, ut hic etiam ex sensu et mera conjectura suspicor.

18 Sed simplici animo famulemur sicut [eniu.] ef uvaritiduplex cor et malum maehinans, cum viator es- am rujut-

semper redarguit, ita jam comprehensor existens prodit; nam qufedam rustica forte ex voto, saltem e\ devotione pro offertorio in honorem S. Sebaldi caseum unum notabilis quantitatis
set,
,

f/m viri
paniverit,

studuit impendere. Sed infirmitate prajpedita cum in persona propria honestum desiderium non posset perficere,

maluit hoc in persona alieua

Nam
:

exemplari Gemnicensi occurrere tacunam, quam ex

i

Amanuensis

in

margine monet, hie

istis verbis,

in

conjectura imptevi
sunt.

quee uncis inclusa

k Hic in apographo nostro ponitur vox corrupta duplers, quee nihil significat, in cujus locum
substitui
1

cuidam rustico suo vicino caseum suum dedit, ut ad sepulchrum S. Sebaldi pro ea offerret qui, accepto caseo, cupido amore quantitatem ejus eonsiderans, illius loco malo cambio b substituit minorem et alteratum. Itaque rusticus Nurenberg*am perrexit et obliquum offertorium probae
,

vocem candelis, eamqueuncis inclusi. Midier illa circulum ferreum in lamentum,

mulieris viciuae
obtulit,
tita
erit

suae

supra

tumbam
Tunc

S.

Sebaldi

etiam

more
;

distorto.

statirn

men-

id est in

signum

poenitentiae vel doloris de suis

peccatis gestabat.

quia caseus ille adhuc cernentibus, versus est in lapidem Sicque duplicitas
iniquitas sibi

Pandochium apud Gnvcos

,

navSoxziov
,

pro-

cordis iu
sei in

prie significat publicum hospitium ad quod unusquisque libere divertit ut in Hierolexico Mdcri explicatur. Hic metaphorice videtur accipipro publico sacelto, ad quod multi ex Catholicis concurrebant. n In Commentario prrnvio ex illa Actorum narnatione eruimus, S, Sebaldum Ordini Benedictino nOn fuisse adscriptum. Pontifex Romanus ab auctore vocatur Cephas, quia est successor S. Petri, qui ab ipso Christo Cephas, seu Petra Ecclesi&, appettatus
est.

homine patefacta [est] a S. Sebaldo ex calapidem mutatione. 19 Sed devotis precibus gementium, et in tribulatione positorum, benig-ne accommodat aurem,
et

pioi perey' 1
'"

opem
non

ferre
long*o

praesto

est indigenti constanter.

Nam

tempore accidit, quod peregri-

ni, qui

peregre proficiscebantur, in Nurenbergam venirent; qui, auditis vita et fama,

et

Romam

quomodo stupendis miraculis

si

coruscaret
S.

muet iu

tuo conseusu et deliberato animo

Sebaldo pro-

miseruut, ut
itinere

ipsorum bonus conductor

eorum ad unam dietam c nudis pedibus ad ipsum repius protector esset, in reversione
dire
vellent.

p Biographus hanc vocem ex propositione Laperperam composuit, C cum cultus ille etiam apud Latinos integro nomine Greeco hyperdulia passimvocari consueverit. Preeterea ille sc^nptor utens voce superduliae, non satis accurrate distinguii inter venerationem, quamCatholici Deiparse et Sanctis exhibent nam
tina et substantivo Grseco
:

Sicque recesserunt de Nurenbenra.

Qui nihil incommodi in itinere passi suut, nisi quod prope Romam invaserunt eos latrones, bo- Y na eorum cupientes ab ipsis auflerre. Ubi tunc S. Sebaldum peregrini invocare cceperunt, et viriliter resistendo

cum

baculis peregrinalibus, la,

tronibus praevaluerunt
ipsis

sicque

latrones

viuctos

cultu latriae

Deum,

nem, postremus cultus tanium

et duliae

hyperduliae beatissimam VirgiSanctos venerantur. Hic autem

S.

Sebaldo convenit,

eoegerunt ire, donec ad eum locum cum [perducti essent,] iibi ulterius secum Komam venerunt. 20 Boui peregrini alacriter revertuntur et prospere usque ad hunc locum, ubi ipsorum votum

&i,,

man i-

Out tatro-

CAPUT

III.

debebant perficere; quod cum iuehoassent devote, et ad unam parvam silvam venissent nudis pedibus, duo raptores equestres, unus cum balista d, alter

Miracula, quce post obitum ipsius

contigerunt.
Cam
baldus

cum
,

Qui

priori

modo

se defendentes ut
et

gladio bicipiti eos invaseruut. et raptoribus ita

infesti extiterunt
alteri

uni

balista

caderet,

et

de

manu

gladius bis acutus.

S. Se-

jam

Odam

quod quaeQsed. modernis temporibus factumest, solennitatis suae, advena mulier in die
:

terra levatis, pro offertorio

ad

S.

Quibus de Sebaldum por-

mortuus
blasphcmi-

am
rit,

mulie-

ceconofuso et gargillo a intenderet. Tunc a suis qu<e garrulose excusando se, est mis prohibita Ad quinque milliaria incusavit Sanctum dicens
:

taverunt, et rerura ordinem plcbauo, qui et eos invitaverat, praesentibus pluribus fide dignis personis narraverunt; sicque sanctum Sebaldum venerantes, redieruntad propria. 21 Non solum autem in terrenis periculis poejus senserunt anuis naufragium patientes
siti

nescitur,

sanctus Sebaldus; unde laboinchoatum perficiam. Ipsa enim a tanto sparem Deus manu justitise santio accola fuerat. Tunc
quis
sit

ptriduanti-

auxilium
;

verura

etiam

in tusmman
$uccurrerit,

nam

accidit,

ut qui-

dam

774
uo -

ACTA

S.

SEBALDI EHEMIT^
spondens tantam suo ejus iraploravit auxilium quantitatem cerae in pondere ad ejus sepulchrum una cum nepote offerre. Sed devota et honesta petitio ab ipso non patitur repulsam. Idcirco devotas preces cum voto bonffl matronse exaudivit,
,

p&regrinus sanoto Sebaldo devotus ultramapeteret, et classem aseenderet iu parfflquore magno. Et cum j;im maximam maris

dam

rinaa partefl

tem prospero eursu

transierat, subito densis sur-

g-entibus ubique veutis, horrida tempestas cffllum commovit et undas. Fatigatis igitur proretis e

et subito ejus

nepotem

in firma sauitate stabilivit.

ultra

reverti

eupieutibus

fracta

arbore

velo

Quse votum

S.

Sebaldo persolrit, et pro quo famiraculi

alia
,

fuuibus ruptis, spes saiutis amittitur. Nihil euim uisi submersionis indicium miserabiliter expectabatur. [n tanto periculo peregrinus delacerato,
votus, quoad potuit,

ctum
25

fuit,cunctis indicavit.

Ad audientiam hujus
filiam

etiam

otaiterim
filiam para.

matrona dilectam

cum nimia
et

anxietate sanctum
ejus implora-

jam

paralytica

fieri

incepit. Hsec

quffl habuit infirmam etiam in oratio-

hjlicam sanaverif,

Sebaldum invocavit,
rent auxilium
,

ut ceteri

bortabatur

instanter;

qui
,

cum

nem se dedit pro filia sua, et sancti Sebaldi devote cura rivulo lacrymarum imploravit auxilium,
sing-ulare sibi

postuSebaldo committerent Iando auxilium spondendo singulis annis singularem sibi exhiberi reverentiam, statim S. Sebaldus in forma peregrini eis apparuit, et suo ba-

omnes

se

sancto
,

promittens offerre

donum. Quam
et

benig-ne exaudivit sanctus Sebaldus,

mox

fi-

liam ejus ab infirmitate curavit, quae subito votum persolvit et alta voce praesens factum pu,

ventum percussit, sieque tranquillum factum est mare et continuo disparuit.

culo
liinc

inde

blicavit.

Mox
et

peregrinus reversus est ad partes [suas, f] quibus potuit, qui in mari eg-erat S, Sebalet

EPILOGUS
E
a sarcma amnesad exonerari [cupiens, ] S. Sebaldi implorat auxi- vcnerationemhujus !ium ? Nam si caecus es, cur non a S. Sebaldo

dus, enarravit.

H
famulum
periculo

22 Exeitatur animus, et tanto avidiusad ipsum pro quanto nos minus ab recursum habemus
,

y jbi
KJ

igitnr

nunc

torpescit viator pondere pec

?

biographus

catorutn

prsegravatus

Cur

non

mortis,

cogmoscimus. Nam ex g-estis de pra?terito spe armamur de futuro. Sic namque factum est, quod quidara adultus famulus
eo repulsnm
pati
,

Saneti hor
latur.

pellieiarum artifex pelles consneret, et acum ore ut in tcneret. Cum supra genu pelles volveret
,

cur non foveri? Si cur non aridus, cur non rigari P Si infirmus sanari? Si reus cur non tueri? Si insons, cur non salvari a S. Sebaldo cupis? Normam vivendi
petis illuminari?
Si

frigidus,

labore

ulterius procederet
est

fortuito

evenit

ut

tibi prfflscripsit in vita,

quam
prsesto
si

si

imitari

non

vales,

acus in gutture, et gdntiendi horridam minabatur mortem. Cui statirn consultum est, ut ad tumbam S. Sebaldi curreret, et ibi auxilium devote postularet; qui
attractiva
virtute

mersa

scito

quod cupienti

est

porrigere maipso

nura adjutricem; cujus aut vag-a mente leve

protuleris
nis
,

contempseris auxilium,

verbum de

lingua

consulte bene adhsesit consilio et cito festinavit ad sepulchrum S. Sebaldi, ibique prostratus dequamvis cum magno dolore lacrymas" ao vote preces ad S. Sebaldum misit, ut a dolore et imminente morte eum dignaretur eripere spondens sibi omni anno ohsequium singulare. Fini,
, ,

nam

procul dubio flagellum senties ultiosic factum est. Cuin aliqui devoti hovita et miraculis S. Seoaldi in longuin

mines de
texissent

sermonem, quidam sacerdos subsannan;

do subrisit
et

qui

magma

infirmitate percussus fuit,

tamdiu pondus

infirmitatis

sustinnit

clonec

ta opatlone,

mox

ut

domum

rediit,

fortiter

vo-

mendo ferrum
vatus
et

extra guttur venit,

et statim sal-

gravitatem delicti sui cognovit, et a sancto Sebaldo vrniara promeruit. Idcirco singulari praeconio et speciali devotione ipsum venerare, et tunc
in tuis ag'endis semper finem senties g-loriosum. Veneraraur igitur te, sancte Patrone et supini mente precamur, ut rorem caelestis gratiffl nobis impetrare dig-neris, ut mundis mentibus in hoc
,

est, Qui non ingratus ad S. Sebaldum rediit, quod prius facere voluerat, firmius tenere puhlice proraisit. Hujus rei testes et multi existunt

etiam viventes
cto Sebaldo.

g cum

eo, qui

curam

reeepit a san-

seculo
deificis beneficiis

C
et

23 Sed

in

nullus secernitur

vxrtjtnvv

dtufurna
paraiysi
beravcrit,
li-

liominum sexus. Idcirco sieut apud virilem sexuin a poric,ulis liberandum S. Sebaldus liberalem ostendit potentiam, ita et in sexu muliebri mirifica virtute cluruit sanandi nam quaedam virgx> in hospitali sex annos paralytica consurapsit; cui
:

Deo gratam degamus vitam, et ut post hoc r exilium ante Dei et Virg-inis Filium stemus sine rubore, atque ad vitam beatam tecum intremus
g-loria
et

cum

honore

g*netur Sanctus

quod nobis Sanctorum cui laus

;

prsestare disit et g-loria

inseculaseculorum. Amen.

iuspiravit Deus,
S.

auditis

tum

g-enerosis miraculis

Sebaldi,

ut ejus sepulchrum personaliter visiin potestate

ANNOTATA.
gargillo, ut in apographo noscribendum esse girg-illo nam istuci nentium instrumentum in Lexico Etymologico apud Martinium ex veterv Dictionario sic describitur Girg-illus dicitur instrumentum feminarum, quod alio nomine dicitur volutouium et

taret.

Sed

cum

mcrabra gradiendi non

a Arbitror,

haberet,

hominum

de grubato paralytica auxilio sanorum posita humiliter reptabat in terra

, :

pro

stro exprimitur,

donec ad locum sancti corporis pervenit ubi tunc fusis laerymis precibusque devotis, larg-am
obtinuit sanitatem. Quae post gratiarum actionem surgens, Deura et S. Sebaldum omni populo glorificabat,

pandens

quod

in

ea acciderat

ex quo

prius paralytica extiterat.

matronxcujusdam neV

24 Sed virtuosi ad plenum parura putant liberalitatem, nisi transeat in magnificentiam. Ideo
et

proximwn

Q llia qutedam honesta matrodilectum nepotem haberet orphanum aegrotantem, sicque infirmitate laboran*Id,t*tm tem, ut aut * vivus, aut * mortuus [esset,
^

^oc

aetum

est

na,

cum unicum

quod vertendo in gyrum inde fila devolvantur:filum enimde colo dicitur in fusum, a fuso in alabrum vel traductorium, ab alabro in girg-illum vel devolutorium, a girgillo in glomicellum. a g-lomicello in pannum, a panno in telam. Etiam auctor Gtossarii Cangiani editio ad vocem girg-illus consuli potest.

dicitur a gyrus,

b Cambium est permutatio ab Italica voce cambio,

non cognosceretur; quaa cum sancto Sebaldo

g-is

lon-

temporibus

devote

servivisset

pro

nepote

c Dieta

utpassim notum est. prxter illa significat

iter t

quod uno
die

DIB DECIMA

NONA AUGUSTI
i

die confwitur, quse significatio hic ex sensu satis colhgitur.

d

775

Balista est

machina

bellica,

qua saxa

gilLv emittuntur, ut Cangius in recuso suo Glossano fusius exponit. e Proreta apud Plantum est is, qui in prora navim regit. Videtur ea vox hic generatim pro nautis accipi.

vel sa-

Iterum amanuensis in margine monet, hoc a.Asmtmo. loco aliquid deesse. Quapropter hic sensum supplevimus duabus vocibus, quee indicant, istum peregrinum adpatriam suam rediisse.

gHvcet

similia miracula testimonio multo-

rumtunc adhuc viventium

satis confirmantur sed utinam biographus vel uno verbo indicasset tempus, quo miracula hujusmodi contigerunt

DE

S.

LID01IC0

EP.

TOLOSAftO

ORDINIS PRATRUM MINOHUM

BRINCOL^E IN PROVINCIA GALLI^E

COMMENTARIUS PR^EYIUS
I.

J.

P.

Regium

Sancti genus; fratresac sorores; primogenitura;

nomen;

tem-

pus ac locus natalis;

B
Anno
mccxcvm.
Itegia
cti

captivitas in Hispania.

-w jita S. Ludovici nostri ab

Sanex

Anonymo

conscri-

prout observavit Antonius Lasale,

Catellus citat
, .
.

quem laudatus

**

\l pta, et a Fratre Henrico Sedidio edita, re* gium ipsius genus paucis admodum hisce
Ludovicus patre Caverbis perstringit cap. i rolo II, rege Siciliae, e Francorum regali stemmate; matre Maria, Hungarise regis filia, natus est. Gui:

et ita
i

perqit
V

Ex hac deductione
S.

Molltc ~
'"

discimus, quoraodo S Ludovicus episcopus noster

fuerit filius regis Siciliae;

o t

scayoux
gioso

al.

Montcsca-

stirpt

partcpatris;

quodque

Ludovicus

Galliae rex exstiterit propatruus ipsius, aliunde con-

juncti affinitate cura

summis

reipublicae Christianae

lielmus Catellus in Monumentis nicB lib. 5 a pag. 910 hoc argumentum et repetit altius et fusius deducit, heec scribens, quas ex
historise Occita-

regibus. Consuli etiam potest Sedulius

mox

ci-

tandus pag.

98.

Gallico sic sonant

S.

Ludovicus episcopus Tolo-

3 Stirpis maternm S. Ludovici nostri seriem Matemoetiamre9 i0 flcontexit Sedulius, supra nominatus, in Commentario

sanus fuit oriundus stirpe regia cum ex parte panam Ludovicus YIII Galliarum tris, tum matris Blanca conjugesua, Alfonsi Castelrex plurimam e
:

ad Vitam ejusdem Sancti a

i

se

editampag.

Unctui','*

99 et sequente, ubi hsec scribit

Hic mihi face

lee

S.

prolem habuit, quam inter exstitit Ludovicus, et Carolus Comes Andegavensis, et

regis
filia,

causa uxoris Comes Provinciae, ac deinde Siciliae nec non Neapolis rex : qui Carolus uxorera duxit Beatricem Comitissam Provinciee, peperitque ei filium nomine Carolum, in principio nuncupatum principem Salernitanum, qui patri suo successit in regno Siciliae, aliaque dominia ejus. Carolus ille, hujus nominis secundus Siciliee rex et Comes ProHungariae vinciee, conjugem habuit Mariam, regis
filiara,
fratres uc sorores
;

opus est in propemodum iuextricabilibus tenebris, quas offundunt (a me tamen non nominandi) qui S. Ludovici episcopi seriem materni generis explicare sunt conati quara ego secutus P. /Emilium, hac de re ex professo et Antonium Boniinium scribentes, in hunc raodum recenseo Andreas II Ungariae rex (inquit /Emil. in Philippo IV) ex uxore Gertrude Sueva genuit Belam, Colomanum, Andream, et quasdam praaterea filias, in quibus di:

vam Elizabetham

quae in patris sui regno successit. Siciliae ac Ma2 Hpc conjugium Caroli II regis fortunavit Deus, ut ex riae Himgariae adeo bene

etc. Cum Andreas excessisset humanis (auctore Bonfinio Rer. Ungar. Dec. n lib.vm) F Bela filius natu major ab Ungaris omnibus rex

consalutatur. Extincto Bela, Stephanus ejus

haereditario jure

filius

regnum

accepit. Stephano

Belee

eodem

nati fuerint liberi

filiee

quatuordecim

masculi

IV

filio

(idem

lib. ix)

Maria gnata

fuit, aviae sortita

filia

quinque. Primus e liberis ejus fuit qui, suCarolus Martellus, princeps Salernitanus, patre suo ac matre, rex Hungariee coronaperstite

novem, ac

nomen, quae imperatoris Gnecorum quondam

tus

* al.

dux

Calabria
ai.

Chri-

Ludovicus MassilienTolosanus. Tertius Robertus sis, episcopus noster princeps TarentiSiciliee rex *. Quartus, Philippus sextus, Berengarius nus Quintus, Rainiundus Tristandus*; octavus, Joannes Joannes; septimus,
fuit.

Secundus

exstitit S.

Caroli fuerat. Hanc pater Stephanus Carolo Claudo, qui auctoritate heneficentiaque Senatus Apofilio, legitimo stolici Siciliae regnum sibi vendicaverat,

vinculo conjugavit. Huic ex uxore Maria

;

regis

slianus

est dux Dyrradux Mores, qui postmodum dictus Gravinae nominati chinus; nonus, Petrus comes dicta esf Clementia Primogenita e filiabus

fuere.

quos iimmo Margarita secundum Sammarthanos cap. i Vitse Sancti lit. a) citabo in Annotatis ad
,

Ungariee filia, filii quatuordecim fuere, mares noante vem, ferainaB vero quinque de quibus paulto quas notavi Catello agebam, variis lectionibus, e datur,deibidem ad marginem, e textu, qui hic sumptis. ita pergit Sedu4 Et nonnullis interjectis eisdem fere eadem verba, licet non lius Posui
,

qui nonfuit

jrimogeni"

secunda Blanca, quae qu83 Carolo Valesiensi nupsit;

;

tertia Eleonora Jacobo AragoniDB regiuxor obtigit; quarta Mana, conjux Frederici Siciliae regis conjux Beatrix, qu* primis nuptns

intelligas, quoto A. Bonfinii. Primum, ut locis Ludovicus episcopus consanguinitatis gradu S. cum illa fuent matn Elizabetham

attigerit S.

Ludovici Marise proamita. Deinde,

ut videas

regis Majoricee; quinta autem Bertrando marchioni Ferrariensi; secundis * (ut vocat) juncta est; Montestayoux

fuisse primogenitum patri, sed S* Ludovicum non Martellum natu majorern. Errant lgitur Carolum

101

quot

comitide Augusti

Tomus

III.

770
tinonk
J P.

DK

S.

LUDOVICO

EPISC.

TOLOSANO

quot Ludovicum primog-enitum scribunt, ut liber Conformitatiim ( Barthoiomsei Pisani) fructu 8, atque illum" secutus Itobertus a Licio serm. de Pelbertus a ThemesS. Ludovico, qui est-40;

Neapolitano, ut volunt aliqui, inter quos Wadding-us anno mcclxxv, num. 4, natum esse, quod
diserte asserit Franciseus de
,

Minorum

dictus

doctor

Ludovico; Petrus Rodolphius lib. i Ilistor. Seraphicffi religion.j Vinea S. Francisci Teutonum lingua conscripta, Item Hieronywair serm. de
S.

Joannis XXII vivens, in de hoc Sanctu, qui anno mcdxciii impressus est
Venetiis

Mayronis, Ordinis tempore sermone, quem habuit.

illuminatus
,

cum
,

aliis

pluri-bus de

Sanctis, ejusdem
privileg"iis

mus

Platus

lib.

26 etc.

Robertus

dc Bono status religiosi cap. pro se bullam canonizationis

S.

Mayronis; in quo loquens de

tatis
ii

nativi-

ejus

ait

adducit, quae

tamen nusquam
,

Ludovicum

ap-

tatis

in terra,

Quartum fuit de loco nativiquam Dominus sanctificavit prse

a

pellat primofrcnitum scd dicit eum jureprimo" g-enitnrae renunciasse et regmo, quod (historia, sicut interserit Sedulius, narrante) sibi hserediii

"
ii

cffiteris

mundi

locis

illis

Sanctis, qui viderunt

debebatur > Debebatur illi reg-num, non quia primog-enitus sed quia primogen

taria successione

"
ii

faciem Christi corporalibus oculis. In reg"ione siquidem sus nativitatis inveniuntur septem, de quibus tit mentio in sacra Scriptura vi,

disse

Christum
:

scilicet

Lazarus

cum duabus
:

nitus ejus frater Carolus Martellus abierat e vivis

cui
ille

"

sororibus

ei duas sorores

Matris Domini

et

legibus etjure succedere posset,

esset.

cum

secun-

dogenitus
Nomen
ii

cjui

Non abs
hsec

re fuerit, nonnulla hisce annectere

et cognomine. Et de nomine memorat Lucas Waddingus in An-

cogno~

de Sancti nomine

min

quidem
nalibus

Theophilus ( leg-endum Maximinus ) et caecus " natus > Quos omnes in Provinciam advenisse, ibique mortuos fuisse, jam erat traditio ineunte seculo octavo... Quod attinet ad locum ejus nativitatis in Provincia non potest alius assi.

Minorum tomo
:

num
B

Inditum

ei

ad annum Christi 1275 Ludovici nomen in bapti2

smate, intuitu sanctitatis beati Ludovici regis Gallorum, ut referret morcs, cujus nomen exprimeret,

prseeunte biographo

Anonymo

cap.

i.

Est,

qui dicit S. Luddvicum Gaiiise regem nostri San~ cti synonymi fuisse patrinum ; ut videsis infe?ius 15. At quid de cognomine ? Apud Catellum, sicut modo vidimus vocatur Massiliensis adde
, :

cum enim in confesso apud omnes eum obiisse die xix Aug^usti anno mccxcvii Brincolae ubi eodem die condidit testamentum quod editum est ab Antonio E Pagio in calce sermonum S. Antonii Paduani, et ex eodem Francisci Mayronii sermone liabeamus, eum natum in eadem domo , in quo defunctus
g-nari,

quam

BrincolaB
,

sit

est,
"
ii

manifeste

sequitur,

eum natum

Brincolse.

Sexta contemplatio (inquit paulo post Mayronius) est

tionis, quia

Sammarthanos tomo
scopis

Gailise Christianse in epi-

Tolosanis pag. 689, qui cognomento de Marscillc eum nuncupant. Neotericus biographus Galtus affirmat in Vita Sancti, quam edidit ad diem xix Augusti, eum a pluribus vocatum esse

ii

quantum ad statum suas consummam eodem loco penitus, et quan,

/'

tum ad domum
functus ad
incipit
.

ubi

fuit

natus, ibi fuit dequi terminatur ubi

<>

modum
Certa
S.

circuli,

//

itaque est Brincolensium tra-

Ludovicum Massiliensem potius quam Tolosanum, quando voluerunt ipsum distinguere a san~ cto Rege synonymo eaque de causa id factum ait, quia corpus ejus ad Minoritas Massilienses detatum fuit, ubi sepeliri voluit. Sed cognomentum illud non est extendendum eo usque, ut nataS.
;

ditio, et

Brincolse et natum mortuum non vero Nucerise in Italia editum. Quod autem de anno ejus natali asserebat modo
scilicet
j

Ludovicum

les sancti Episcopi attribuantur Massitiensibus, prout jam dicemus. Petrus Rodulphius Tossinianensis in HistoJVo Vu ceritr. ria Seraphicw Religionis lib. 1 fol. 120 verso, Ortus*est, inquit, B. Ludovicus (ut ferunt) in caC stro Nuceriae Pag*anorum, ubi sacellum erectum in
(>

Pagius, in confesso esse apud omnes, eum obiisse anno mccxcvii, verum non est nam Waddingus totus est pro anno proxime sequente; alii atium signant , sicut planum fiet infra 5 a
:

num.
8

49.
t

honorcni ejus.

Waddingus proxime

citatus

ma~

QucV narrat biographus Anonymus cap. i de purze vitse S. Episcopi nostri a tenera setate primordiis, commentario non indigent ; quamobrem, misso illuc lectore, ad ejusdem captivitatem progredior. Annis ig-itur puerilibus, exemplo

Eiuadan"" **,

-p

gis affirmate Sancti patriam determinat, dicens: Nucerise Sarracenorum nascitur hoc anno (1275)
vel

domi simpliciter actis; dispositione Dei rlag-ellantis omnera filium, quem

sancti patriarchae Jacob,
recipit, cum attig-isset annum setatis quanum decimum, missus est in Cathaloniam pro liberando patre, filius Ludovicus obses, cum duobus g-ermanis fratribus ubi toto septennio constantiam ejus tum ipsa captivitas tum adhibiti custodes mirum in
:

superiori

mense
4
:

Februario

S.

Ludovicus.

Idem auctor tomo num. 37 luvc scribit

'

ad annum

Christi 1400

In custodia Massiliensi coe-

i.

dona-

iuiii

nobium oppidi Brincolae, in quo Pisanus perperam ait S. Ludovicum natmn, et donatum * verius secundum, quam primum alibi enim diximus or:
:

modum

tum

iu

regno Neapolitano. Judicio itaque Wad-

dingi,quod tamen alibi ab ipso videre meprobatum non memini, consequens est, ut haltucinatus sit Saussayus, quando in suo Martyrologio Gallicano ad diem xix Augusti de sancto nostro
PrcVsule sic loquitur
Brignolae etc.
;

exercuerunt, plures ut confirmaret piis exemplis, et salutaribus monitis ad patieutiae viry

tutem animaret, inquit Vita cap. i num. 3. Locum ego hunc quo magis reddatur perspicuus,
sequentibus elucidationibus exponendum censeo. Eenricus Sedulius-in Commentario ad caput i Vitse Anonymi, de causa hujus captivitatis observat ista ex Pauio J&milio, quem citat in S. Ludovico IX, nec non in Philippo III, Gaitiarum regibus Carolo II, ait pater fuit Caro:

Pari loco et die quo natus

sed BrincvIx

Adde Cateltum, quem antea designabam,pag. 912 ubidicit, Sanctum in loco isto natum fuisse. inquam Waddingi quod quia 7 Judicio
, , ;

Pro-

vincia

wi-

longe probabilius falsi convincitur, falsa etiam sint oportet consectaria proxime ex eodem deducta.

Ludovici IX Galliarum Postmodum a Clemente IV Pont.

lus
I
S.

reg-is

frater...

Max. contra

Manfredum, Prederici
matre
rex creatus.

tit* vst.

Nam

apud Franciscum Pagiu?n

II imperatoris ex

in Brevia-

filium, Sicilise regni

rio

Ponti/icum

Romanorum tomo

Papa XXII num. cum in provincia

4 in Joanne 14 recte ostenditur, S. LudoviProvinciea, non vero in reg'no

concubina usurpatorem , Sicilias

Romam
//

Bde

siquidem evocatus ipse uxorque sP eq Lateranensi (auctore .Emilio) a pur- " an

*

"

purato

, ,

DIE DECIMA

purato legato jussu Pontiflois, veges Sicili , Hieroso ymorumque desig*antur . QuamobremCarolushfcdictusestprimusSiciliaj rexcuns filius regni lueres, et patri successor Carous II pater-fuit S. Ludovici
, , ,

NONA iUGUSTI
certe dc Carolo Martello

777
1

tamen bunc

dando pactum ait; non sed Raymundum BereugaTium quar-

CTutl
.1

I'.

de

quonunc

tur, episcopi Tolosani.

agi-

Hujus avusCarolne cupatum non sine sanguine Sicilije reg-num no salutis nostrse mcclxxxi tota Sicilia
,

tog-enitum postea in potestatem Aragonii veni Ludovicum vero et Robertum pro patre libcrando traditos a principio. Adisis Suritx Annales

I oc,

Aragoriix tomoi,

an-

cajsis

nious Franoie perdidit in Yesperis Siculis , Petro Tarraconensi rege Siciliam invadente; quod llh Constantia, filia Manfredi uxor esset
jure

om-

regnum
,

parat

cujus petebat. Carolus I dum bellum refilius ejus Carolus II capitur ab Hispanis
,

lib/4*, cap. 104. Quibus autem conditionibus res UUe transactx fuerint pluribns ibidem exponit dictus Annalium conditor ubi tamen non reperio plures nominari liberos Caroli , quam fllios septem et quinque filias, contra quam superius aliunde prsemissum fuit. Vide nostra Annotata ad caput i Vitse litt. a.
, ;

et captivus in

Hispaniam abductus est. Cum ( teste yEmilio ejus pater aitate gravi, laboribus ) , luctu, tsedio adversarum rerum sic quoque non cedere, non succumbere animo statuens sed " expertadum ag-endumque ratus, dum Calabro;

II.

Captivitas virtutibus illustrata;

liberatio;
et

primatonsura

clericalis,

"

rum

"

Apulorum Lucanorum Picentinorum Brutiorum urbes , ad confirmandos animos circumit morbo correptus decessit rex indole animi summus vir sed peccato suorum ( ut
, ,
, ,

minores Ordines singulari cum

obtenta
;

privilegio
sarius.

Sancti confes-

B
ad captivi
latem S.

auctores tradunt) miser maximis viotoriis perdiu clarus sed senior vim fortuiiHe malis expertus .
j ;

Anonymus
,

10 Carolus ejus filius

tur Barcinone
,

dum

in custodia habere,

Ludovici

transactum est , ut 1111 ad componenda regni negotia dimisso filii obsidessubstituerentur quomm unus fuit hic S. Ludovicus episcopus Tolosanus Hasc ex Paulo JEmilio, libro Conformitatum aliisque diligenter collecta, plusculis verbis adscribenda fuerunt ad historias lucem. Hxc Sedulius de causa captivitatis Sancti nostri qui clein in suis Commentariis ad hsec quze supra ex eodem allegabam , filius Ludovicus obses cum duobus fratribus, de numero obsidum sic disserit ex Paulo JEmilio in Philippo IV Blondo apud JEneam Silvium, Platina in Nicolao IV PP. ad marginem db eo designatis. Carolum II patrem Ludovici in belio captum ab Hispanis dictum est ad initium capised dimissum paulo post ad comtis praecedentis ponenda regni negotia certis conditionibus, atque filiis datis obsidibus , et ( quod P. Mm\\. narrat) quadraginta praeterea e provincia Phocensi sive Narbonensi ; nunc ditionem illam Provinciam vocant uti observarat Seduhus ad caput i) nobi,
: . .

auctorapud Sedulium egregian Sancti virtutes commemorat, quas longo juxta acpermolesto su<v captivitatistempore exercuit durissimum videlicet illud exsilii jugum cum suavi Domini jugo ac levi onere gnaviter ptacideque conjungens nec non heroico animo utrumque portans ab adotescentiu sua. QuomVitze
,

E
.v 1(
.

i8m

vuptivUau

indtfmum
exercu"

quam

vero in Vita ejus sat multis tractatur de hoc argumento, aliquamdiu tamen lectorem hic detinebo, et nonnv.Ua dabo ad rerum ibidem narratarum complementum. Ut autem deloco captivitatis nihil dicam qui fuit Barcino urbs in Catalonia et ibidem arx Surana* ( Vide apud
,

j.sciu-

nos Vitam capp. 1 2 et 3 ) indefesso ipsius precandi studio de quo Vita cap. 1 possunt adjungi ista ex Bartholomwi Pisani libro Conformitatum antea citato Sanctse orationis studium hic Sanctus nondum factus P. Minor specialiter ha, , , :

rena

buit in

amicum.
,

Nam

ut de hoc attestabatur rex

,

Eobertus
lissimi,

et ejus frater

ac

domicelli sui nobi-

qui in sua jacebant camera,

et tenellus
,

cum
,

esset
ser-

ii

parvulus

omni tempore postquam

vitoressuirecesserant, surgebat de lecto

tione et lacrymis usque ad

et in ora-

mediam noetem

persis,,

C
epecant.

Heinsic notat Seduliusad cap. 2 11 S. Ludovicum datum obsidem omnes scribunt in numero tamen obsidum plerique variant. /Emilius duos tantum obsides scribit , Kobeutum kt Ludovicum. Blondi Epitome Carocui postea Martello regi lum primogenitum
libus viris,,.
: :
,

tebat

et a Pratribus

qui

eum

in confessione au-

diebant, fuit multotiens reprehensus de hoc propter

ejus delicationem. 13

Unde

in illisdiebus
et

cum semel ad

orationem

arandittu-

surrexisset,

Hungarise

fuit

cognomentum
,

et

Loysium
,

".

Similiter Platina.

dovico familiaris

S. LuAt vero noster auctor Ludovicum obsidem pro pacum duobus germanis fratre datum testatur tribus. Quod ipsum attestatur Joannes PP. XXII
,

ad mediam noctem dinni, ac de essetque lumen ardens in dxmonetriin oratione pervig'il um Phat camera, sicut mos est nobilium et dominus rex et frater ejus dominus Raimundus in Robertus
staret usque
,
-

lecto ejus
et

essent

cum omnes
j

simul dormirent
S.

actualiter vig'ilarent

viderunt

Ludovicum
iuspicerent
et
i.

histori vitae S. Luin bulla canonizationis 3 Primus obses S. Ludodovici a nobis addita.
,

ad orationem conspexerunt

surrexisse.

Cumque
,

unum gattum
cum
eo

* nigerrimum

e,

felem

fit vicus; alter Robertus frater ejus , cujus mentio 4 Vitse S. Ludovici. Tertius Raymuninitio cap. dus, cujus meminit sub finem capitis 5. Petrus

mag-num per eum,

:

sicut esset

unus canis
:

saltantem suipse sacer

et praeliantem

quem

de Natalibus lib. 7 cap. 77 desolo Ludovico meCaminit obside dicens Pro illustri domino obses fuit. In Libro roio patre suo in Catalonia
, :

juvenis Ludovicus signo crucis facto a se abig-eet cum pluribus vicibus sic super eum salbat scilicet Robertus et tasset ; exclamaverunt pueri
,

frater

statim disparuit gattus

ille.

Quod
,

adver-

StrXm^^7con^^ annum
"

'tur S.

Ludovicus

cum

duo-

aP ud

Waddingum ad

12S8

cui res gesta ab

exponitur num. eo innectitur, et hoc modo ibidem rejecta opinantium va26; At verro tres fuisse , et scriptor netate, probat Sudta exactissimus
;

tens S. Ludovicus, ab oratione surgens venit quamut, ad eos et juramento eos astrinxit diu viveret, nul,i quod viderant reserarent. His confirmantur et itlustrantur ea quae narran. tur ab Anonymo Sedxdiano num. 10. Factus autem ( Liceat mihiet iltud hisce annectcre ex Piaormientibus sano loco cUalo) Frater Minor
,
, ,

..

:, ,

;, , ,

778
ACCTOHt
J. 1\

DE
surgeus ad orationcm
,

S.

LUDOVICO
,

EPISC.

TOLOSANO
cum
fratribus suis tali in tem,

BOCiis

devotc orabat

et in-

Studio scientiarum

D
i-it

terdum in terra cubitabat.

Interprxtti
ta

Verum

paupcri
It-

bus ac
proits
tteria,

quee adeo juvenis

preeclara supersunt alia referenda, et heros quasi veteranus jam

mini

tum, reliquit virtutum exempla tempore captivitatis suee. Anonymus a Sedulio vulgatus apud nos cap. 3 commemorat submissum S. Ludovici

haben- eijrcgium ti bi comparado mag-istros in scientiis Fratres Minores, scilimtditwhominera sufficicn- uis ihesancet Pratrem Pontium Carbonelli, tem et sanctum et alios Fratres Minores, quod rum. infra septenniura quo ibi fuit in gframmatica, metaphysioa et morali logica, scientia naturali
pore, captivitatis videlhet
sic se dedit
,
,

ergapauperes ministerium, leprosum oscido ipsius dignatum, ejusque merita miracidis a Deo comprobata quo pertinent maxime Pisani dicta Iiic Sanctus tam ex gratia quam dono his verbis
:

et

sacra

theologia,

Deo *

fuit

suincienter

'

f.

adoo

instructus,

quod

et disputare de prasdictis sciret,

docere et prasdicarc Clero et populo , et Dei ut scientia putaretur mngis verbum proponcrc
;

naturae hoc habebat praecipuuiu, ut ad pauperes et specialiter leprosos manus suas libenter extenderet,
et

ipsos

personaliter
,

visitaret.

Barchi-

nonae

dum
,

esset obses

nec ipse adhuc erat 1S

,

annorum
,

visitabat leprosos
,

suis

manibus ebur-

quibus omnes alios excedebat eorum lavabat membra, tangcbat ulcera , educebat sanicm et in oscula devotissime proruebat et hoc specialiter in hebdomada sancta
neis et pulcherrimis
, :

quam humanitus aoquisitas. P. F. Benignus Fremaut ex Ordine FF Minorum Recollectorum provincise S. Josephi in Comitatu Flandria?, in sua Legenda generali Sanctorum ac Beatorum etc. Ordinis S. Francisci , Flandrico idiomate edita , lib. 8, qui complectiur Vitas mensis Augusti pag. 374, meminit de V. Pontio Carbonelli, sanctitate ac doctriua, nec
sibi infusa divinitus,
, ,

minus
3

rairaculis post

et singulariter in
testis fuit

Domini coena
,

faciebat.
alii
,

Nam

ut

tratis celebri.

rex Robertus

et

qui praesentes

ad diem

xi

mortem patrocinio ejus paDe eodem egerat idem auctor lib. Martii pag. 189. Apud Waddin-

fuerunt;
cisset

cum semel
,

in

ccena Domini vocari fe-

gum
S.

inter scriptores Ordinis

:

Minorum

heec

de
,

omncs leprosos de civitate Barchinonae ad B suum hospitium ut eorum pedcs lavaret, et cibaria ministraret , mcmor Domini , cujus aspectus apparuit leprosus
lis
vidotur de
Giritto vel
,

ipso exstant

Pontius Carbonellus,

Catalanus
(

percussus et humiliatusil-

Ludovici episcopi Tolosatis ex Ordine Min. non sancti Ludovici regis Galliarum, uti scribunt Possevinus, "Willotus, et Bibliothecae Hispanicae auctor
)

diebus
15

magister et rector

vir sanctissimus et

do-

Cumque omnes

leprosi convenissent

ad

e-

ctissimus; scripsit

jus hospitium, affuit unus statura

angilo optl

me meritut /WfM

et in illa infirmitate horribilissimus

minus rex Robertus, frater, hoc vidcntes

accedens
tius lavit
,

et

permaximus, ita quod doDominus Raimundus, ejus

,
; ,

adsingula loca
sententiis
. .

Commentaria in universa Biblia, collectis abunde sanctorum Patrum

Jacet in templo
fol. 121

Miuorum Barcinone.
:

summe

vir
et

Dci

timuerunt ad quem Ludovicus hunc diligen-

devotius

quam

alios

ac studiosius

mensa, nessaria ministrando. Sed cum in crastino in dic Parasceues in memoriam passionis Christi qui apparuit leprosus in cruce praefatum lcprosum in suo habere voluissibi servivit in
,
,

memoratis modo S. Ludovici Annum magistris accenset alium his verbis agens septimum habuit institutorem et ducem D. Gulielmum deManerio, militem strenuum, sedvirum probum. 18 Illibalam quoque Juvenis castissimus virginitatem dum Barcinone detentus degeret ita
Rodulphius
, ,

Excellit vastitale et vi-

sibi cordi esse comprobavit, ut vel

umbram solam,
,

tx infegrita-

set hospito

in tota civitate

non

est inventus

di-

ligentissime requisitus. Et
prosi interrogati
,

cum
,

fuissent caeteri le,

responderunt

quod numquam

quee isti virtuti angelicee offcere posset studiosissime declinaret. Exemplo sit relatio Bartholomeei Pisani. A pueritia , inquit amorcastitatis
,

aliquis talis afluit inter eos

nec

umquam

illum

sic ejus

affecit
,

mentem

ut non solum

mulierum
:

Undc pie credendum est, ipsum fuisse Dominum Jcsum Christum, vel ejus angelum
viderunt..
,

aspectus

culloquia et consortia vitaverit

,

sed et

qui in specie leprosi horribilissimi sevoluit exhi-

C bere beato Viro, ut

virtutem
Tempore
ejutdem en
ptivitatit

ejus humilitatem probaret ac

16 Divina providentia
diee exsilium convertit

diuturnum illud custonon solum in omnigena;

rum virtutum scholam Adolescenti piissimo verum etiam in rarte eruditionis ac scientiarum variarum gymnasium.
batissimis viris
in
,

verba carnalia , vel ad talia pertinentia nullus eum loquentem audivit. Unde Barchinonae dum esset obses et homines nobiles illius regni , qui eum visitabant, verbadissoluta aliquandoloquerentur, ut ad malum eum incitarent, adducendo ad eum virg-ines, puellas et nobiles ipse Vir angelicus et purissimus , quasi ribaldos * a se abji,
;

* i.

e.

liomi-

ciebat

fratresque suos acutissime reprehendebat

nes vilissi-

Nam consuetudine cumproVita cap. 2

.-

quorum
,

suaque dirigebat

instructus consilio se ibidem contracta, utvidere est

;

de ipsius eruDocuit itaqueillum Deus, scicntiarura dominus, bonitatem et disciditione hsec ibidem exstant
plinara et scientiam, brevi spatio temporis.
illo
,

Anonymi Seduliani

dabant aspectibus mulierum nec aude- mos vcl scortalorcs bant propter ipsius reverentiam et timorem aliquid agere inhonestum. Suae virginitatis testes fuerunt fratres qui ipsum nutrierunt ; qui in sua jaccbant camera et sibi a pueritia adstiterunt et ipsum angelicae puritatis fuisse testimonium

cum

se

Nam

reddiderunt.

Unde

ejus conversatio

inter

homi-

dumtaxat septennio suae captivitatis quo perpetua consuetudine Pratrum Minorum utebatur
,

nes quoad hoc potius angelica fuit quam humana. Perhibuerunt etiam testimonium nobiles viri cum

qui illum in disciplinam acccperant

tantos

fecit progressus

nedum

in

literis

liumaniuribus

verum ctiam sacris, ut in corona etiam doctissimorum virorura prudcnter respondere posset ( uti ipse vidi Barcinone ) et argute disputare. Nec hoc feolura vcrum etiam, tamquam Vir apostoli,

ad omnes paratus conciones promptusque Clero et populo concionabatur magna gratia et

cus
,

quod numquam , ex quo na, ad vigesimum quartura annum , in quo decessit ab ejus ore exivit verbum nec jocose nec seriose unura lascivum , aut declaraus seu importans aliquam inhonestatem ; sed semper verba ejus castissima fuerunt et honesta et, quod magis est tam secularis quam Frater
fratribus praedictis

tus est ,usque

et

episeopus

omnem aspectum

et

fruetu etc

omnem

contuivir121,

tum mulierum perpetuo

Tesmntur,
ait,

vitavit.

Bartholomxum Pisanum audiamus, qai argumentum prwsens magis distincte explicat

17

tute etiam dicetur inferius.

P.

At de hac Rodulphius pag.

Franciscus Scarerius

episco-

DIE DECIMA

NONA AUGUSTl
tem, faterii
celebratis
i,
,

779
e

^*lT
.

t&

?> F

Fortins, ejus"

Pctrus .ei>copus Bpulanus,et comites individui, qui eura jm"

prfEScnptas

dilig-enter'
sibi

adim-

lltTOftl
J.

te

familiariter noverant, se eo audivisse vel vidisse quod aaperet

tale.

plet, et Caroli

filiam

Blancham

despondet,

P.

uspiam peccatum mornihil

nuptiis ad villam Beltranam primo die

Noverabris,

vovet ingredi

10

Ordinem detmebatur, FF. Minoperfectioris. rum, ct

VOtUIH
get.

Quo tempore apud Barcinonenses captivus

inflammari sesensit desiderio
vitse

Quilielmo Ferrario tituli S. Clementis Cardinale leg-ato, qui una cum Carolo rege reginam deducebat, prius mortuo Perpiniani,

Etenim

atqueapud Minoressepulto.. Reddi/liletiam

W-

In arce Surana, uti narrat

Vita cap- 1, gravissimo morbo correptus.. vovetDeo pro salute.. vitara et institutum Fratrum Minorum, seque in eo. quoad viveret, perseveniturura. Nec oblitus beneficii fuit sed proxima Pentecoste Spiritu sancto adflatus, summo
;

Jacobus rex Carolo ultimo die Ootobris quo , ab eo Blancham filiam in sponsam suscepit, filios tres,

Ludovicum, Robertum

et

Raymundum,

proceresque omnes Provinciae,

sides

accepisse Ufonsum , fratrem , et in regno praedeccssorem.

quos diximus obreg-cm hujus Jacobi

Verum

pri-

mane
cis

ad memoriam B. Dei Genitriexstructa, quod secum tacite promiserat, ad

in rcde

arcis

usquam pergamus ad

Domini aperte renovans, manifcste seipDomino. Usec confirmantur, et sequentibus vestiuntur rerum adjunctis apud Bartholonitcum Pisanum Cernens Vir Deo devotus
altera

Ludovici ex ista custodia liberati res gestas, placet referre singulare aliquod pvivitegium, quod ejusdem temS.
obtenta ante

illustrandas

sum

obtulit

pore a Sede Apostotica impetravit. 22 Factum constat ex Utteris Ccetestini PP. V,

hoc
tituto
:

Dilecto
filii

filio

Ludovico,
Caroli

nato

cha-

priviUgio
singutari

munduin
di
,

transire velut
effici

umbram, ac amicum mun;

rissimi in Christo
illustris. "
"
ii

nostri

Sicilise reg-is

Dei
sui

inimicum

dum adbuc

Barchino-

nse in obsidioue esset positus, obses videlicet patris

;

mino

desideres in Clerciali habitu Do- tnnsuram famulari nuperad tuse supplicationis in- !> imnm r<
,

Cum

arcipiendi

mundum
quia

abdicare de

proponens, ibidem

stantiam dilecto
Ordinis

filio

fratri

Francisco de Apta,

Ordintt miuoret a

voluit effici Frater

perficere,

Minor: sed
accepisseut

hoc
;

non valens

"

ii

Fratrum

Minorum,

quod

mo

tibi

,
,

qui

'til^nario.

Fratres

provincia

prae timore

eum non

Aragonise tunc votum so-

apud hostes Fjcclesiaj detineris ut obses pri- E mam tonsurnm, et omnes minores Ordines
conferre

lemniter emisit de intrando Ordinem Fratrum Mi-

norum. Nec vero quod fervide voverat, segniier ibidem exsequi voluit. Nam, uti est apud

valeat, per alias literas nostras concessimus facnltatem . Epistola data est Sulmonevnldus Octobris, rontificatus ejusdem Papre
"

Anonymum
stodia,
tri,

cap. 3. In Cathaloniae cum esset cuaperuit suae mentis arcanum Religioso pase

Deo

vota fecisse perpetuae castitatis, et

divi
licet

capicndi institutum

Francisci

Deo me
;

obli-

gavi, inquit

nec

fidem frangere.

Rem

au-

anno i. Extant istee litterce apud Raynaldum inAnnalibus ecclesiasticis ad catcem tomi\ inter ptwtermissa et suis locis reddenda. At quisnam ille Franciscus de Apta ? Franciscus Pagius in Breviario gestorum Pontificum Romanorum in
Ccelestino
istimare,
.

Poit annos

teptem in
captivitate

exactos

tem quopacto urserit, ibidem invenies uti etiam qitomodo libertati redditus sponsionem voti rursus iterarit. Sed quandoquidem de restituta Sancto libertate mentio incidit, queedam de ista re observabimus, postquam stabiliverimus captivitatis durationem. 20 Petrus de Natalibus lib. 7 cap. 77 eam videtur extendere ad annos quatuor. Cum esset, in Catalonia obses annorum duodecim ait
,
. .

PP. V num.
.

15,

Pronura

est,

ait, ex-

Franciscum Brun sive Bruni, socium et familiarem ejusdem S. Ludovici ( De quo vide ipsius tesiamentum infra 7 num. 61. ^ Nullus euim alius Franciscus Minorita hoc tomqui S. Ludovico minores Ordipore reperitur nes conferre potuerit, prreter istum Franciscum qui adeo Aptensis fuit. LauBrun vel Bruni datuft Pagius ibidem nun%: 16 ex Harotdi Epitoesse
,
,

fuit

cui astiterunt Fratres

vitae

Minores
percepit,
custodia

a quibus

me Annatium Waddingi ad annum

i

1295

num

legem
Doraino
tur,

et

disciplinse

votumque
dimittere-

vovit,

quod,

si

de

Minorum Fratrum
;

Ordinem

ing-rederetur

virginitatem quoque suam Domino perpetuo desed post quadriennium dimissus etc dicavit
.

Dixi videtur extendere nam cum -odimiss.usjsossit afficere votum virginitatis, et tempus captivitatis. c-equivocatio quzedam temporis, quo demissio accidit, relicta videtur apud Petrum de Na;

Sancto tum temporis confessarium fuisse Fr. Franciscum de Apea * Caroli genitoris 'AbApea sacellanum, docere regia scrinia Neapolitana. Et * roldus addit Quare non dubitavi, quin iste Franciscua F de Apta fuerit ipsius confessarius, et quin llaroldus male legrerit de Apea cum legere debuisset
refert,
, :
.

talibus.

Sienimdemissum vetitpost quadrwnmum,

illud

incipiendo

ab

initio

captivitatis,

non

autem ab emisso voto, ( quod quoto captivitatis anno nuncuparit,nos latet ) hallucinatus est in
ratione temporis, quo illa duravit, toto septennio videlicet, teste biogropho nostro cap. i,ac septennibulla canonizationis, quee de illo Infra

Nulla enim civitas, nullum oppidum reperitur Ape.e nomine indigitatuzn. Beindeprceptacet Pagio conjectura, Francisoum illum fuisse non quod Aptensis fuerit; sed de Apta dictum quod ejus cog-nomen fucrit de Apta. Quomodo autem hanc conjecturam futciat, legiapud ipsum potest. Ceterum, inquit, facultatis minores Ordines ministrandi, alicui simplici sacerdoti, non
de Afta
.

abbati ab aliquo
liud

Romano

Pontifice concessa

a-

ura, ait, quo.

Carolus,
.

ibi

obses

fuit,

sic

profecit.

exemplum non inveni. Poterat hic a nobis conveniri Waddingus, qui in definiendo tempore

Adde Bartholomseum Pxsanum

datis

ita

loquentem:
obsidibus
:

tribus

filiis

suis

Ordinum minorum a SanctO acceptorum hallucinatus est sed cum nostra adversus ipsum sen;

tandemex
Uberatur

pax ad suum reg-num est reversus et cura ipse. S. Ludoper septennium non fuerit reformata, pertantum temvicus cum duobus fratribus suis fuit, occasione matrimonii pus Barchinouae obses patri resororissum cumJacobo Aragonixrege, sicut mox dicam. stitutus, num. 21 Waddingus ad annum Chnsti U9o
3

tentia confirmetur

ex

aliis

documentis, quee sta-

timproducemus,eorem remittimus. Videitaque inferius dicenda num. 25.

GS>
$ii

^ 4 rem

exp0 nU

Jacobus.

Frederici Frater,
sui
re^rni quie-

Anm

oii^tt^

d^id^tfanpra,

et

780

DE S..LUDOVICO

EPISO.

TOLOSANO

J. P.

II.

Sanctus ad cathedram Lugdu-

nensem nominatus; tempus primse tonsurse ac minorum Or-

dinum
latis.

item de majoribus

ei

col-

Promotio

Smctiad
";
'"

'"-

gduntntcm

s-\celeslinus Papa hujus nominis quintus litK^leris suis confirmat S. Ludovico aolministrationem ecclesise Lugdunensis tam in spirituau$ ^ uam in i emp 0ra u OU s postquam jam antea adejvsdrm cathedrsc gnbernarida ipsum promocivisset. Etenim in litteris supra num. 22 a me Eapropter licet ob locorum tatis dicuntur ista distantiam, qua separaris a nbbis [et ob] bre-

quasiln Fratrum Minorum Ordine Religio- D fuerat jam tum, quodfatsum est, sicut demonstrabitur postea, quando deanno Retigiosx ejus professionis tractabimus. 2 Scrtipulum tamen bic movere posset, prout ibidem sequitur, quod de his altum sit apud Waddingum, eruditum alias ae dilig-entem scriptorem, silentium. Sed scrupidum illum non recte fundatum atque adeo deponendum esse probatur ex eo quodpreedictse litterse opera Raynaldi in lucem prodierint anno tantum 1652, quo Annatium ecctesiasticorum tomus 15, cujus appendici illsesunt intextse, excusus prmnotatur. Quomodo igitur ipsas viderepotuit Waddingus, dum res gestas S. Ludovici pertexeret ? Nam tomus ejus Annalium secundus
nostri,

sam vitam professus

anno 1628 impr^essus

est.

Quamvis autem tomus

octavus istius Operis ab ipso sit in tucem datus anno 1654-, ac proin post titteras illas a Raynaldo vulgatas, una cum additionibus ad privcedentes tomos, nihit tamen in rem nostram in iltis in-

quo praedicta concessimus, advitatcm temporis huc nequieris Ordines prasdictos assumere: ta,

jj

nunc

quia in e.sse videntur quodammodo, quaefieHperantur in brevi, tuum honestum et salubre propositum g-ratiosius prosequentes procurationem Lugdunensis ecclesise vacantis tunc * per pro-

men

ri

motionem venerabiiis
scopi Albanensis,

fratris nostri

'

Kemundi

epi-

ad apicem cordinalatus ecclesia; archiepiscopi (quamassumpti, olim ipsius quam tonsuram et Ordines ipsos nondum recepe-

nuper

ris)

ac administrationem ipsius in spiritualibus, et

*/>

tibi fiducialitcr duximus committendam, et recipereet habere valeasjuxta formam aliarum literarum nostrarum tibi proinde concessarum, auctoiitate praesentium de ceita sci-

ut

* temporalibus,

Pagius in Breviario gestorum Pontificum in Ccelestino PP. V num. 1S ita conctudit contra Waddingum: Ex his porro omnibus ( egerat antea de privilegio E conferendi minores Sancto nostro Ordines, ac denominatione ad Lugdunensis cathedras administrationem, dequibus modo egimus etiam nos constat, deceptum esse "VVadding-um, cum scripsit ad annum mccxcv num. 5 ( immo num. k) S. Ludovicum minoribus Ordinibus eo anno initiatum, prsesente Jacobo Arag-onio, et Carolo reg'e g-enitore, qui tamen anno mccxcv Eomae erat, ut infra
venio. Franciscus

Romanorum

videbitur.

26

andus,

Waddingi verba accipe Itaque jam initicum pro Ecclesiae more primam tonsuram
:

quoanno

entia et speciali gratia indulgemiis. Dat.

vii Idus Octobris, Pontiflcatus nostri

Sulmone

coram utroque .rege Arag-onio,

tisque Apostolieis,
ret,

et patre suo, leg:a-

annoi, Chri-

qui

a Ca'titino

PP. vfa-

autem serse 1294-. Quod vero et quam graves causee S. Ccelesiinum moverint ut ad ecclesiw Lugdunensis regimen promoveret 8. Ludovicum, conficitur ex aliis ejusdem sancti PontiftcisMtteris apad Raynaldum loco citato, in qitibus Attendentes, instianas

mag-na

omnium
;

?A

quit,

claritatem excellentis ffeneris, cminentiam

scientiae, venustatem morum, et muldona virtutura, quibus clarere dignoscedepressum quoque ac laceratum statum maris joris ecclesiae Lugduuensis, quae per vicinorum C polentum injurias ac pressuras gravem diminutionem suorum jurium, et facultatum amaris fletibus ingfemiscit; quodque per tui tuornmque favoris auxilium prastacta diminutionis incommoda, etvotiva recipiet rcstitutionis aug-menta etc. Datum in monasterio S. Spiritus prope Sulmonam Non. Ootobris Pontific. nostri anno i. Verum hvec Sancti nostri ad prccdictam cathedram assumptio executioni mandata non est. Nam, prout ibidem subnectit Raynaldus, rescidit hasc postea Boni-

luminosffl

tiplicia
:

cumstantium flexis illud reg-ii Prophets reg-ius Adolescens ex animo pronuntiabat Dominus pars hsereditatis mese, et calicis mei tu es qui restitues haereditatem meam mihi ... Et quo se gratum Deo offerret holocaustum, rursus Deo votum nuncupavit perpetuse castitatis, et capiendi instituti Fratrum Minorum. Hxc itaque non videntur posse combinari cum iis, quse antea de singidari privitegio primmton:

tunc aderant, accipeadmiratione , et fletu cirgenibus, profusis lacrymis,

ibi

surce et

minorum Ordinum

e litteris Ccelestini

ad

S. Ludovieum, tunc in captivitate degentem Barcinone, scriptis, recitata a nobis sunt, multo mi-

nus cum denominaiiqne ad archiepiscopatem sedem Lugdunensem, in eisdem contenta. Hinc etiam neutiquam ptacent nobis, quse memorat Haroldus ad annum Christi 1295 num.i. Ludovicus, ait, in concepto proposito

Minorum

institu-

tum
rat,

suseipiendi perstitit

et,

accepta Clericatus

prima tonsura,

votum, quo secreto se oblig-ave-

facius

VIII

ademptamque Lugduuensis
aiquo

archie-

piscopatus dig-nitatem

animo

tulit S.

Lu-

in Siculi et Jerosolymispes educabatur, subdiaconum et sacellanum Bonifacii VIII singulari demissione egit^ ex epistota Bonifacii 107 ineodem Ms. ar:

dovieus

etquamquam

solemniter multis prsesentibus et audientibus renovavit quamquam Carolus rex ejus g-enitor obtulisset, se reg-num statim illi cessurum, si
:

tani reg-norum

ducere vellet uxorem. si hoc verum esset sequeretur, eumprima tonsurainsignitum fuisse tunc, quandopost Caroli primogeniti sui fratris

Nam

chivi Vaticani, e quo duas alias

ad

S.

Ludovi-

cum datas
tedafioni-

epistotas protuterat

Raynaldus, sicut

Mh?'
'miwrelordinti

apud ipsum licet videre. 25 In nova editione Gallix Christianx tomo 4 COt 15? agitur eoc & a yn*teo de Lugdunensis arc,lieP is copatus administratione jam memorata, ac rescissa postmodum sed primo eadem ibidem perperam dicitur a Ccelestino collata S. Ludovico
'

obitumjus primogeniturae ad se esset devolutum : obiitautem Carolus anno 1295 awte uiKalendas Septembris, et pridem quidcm, ufvidesis
infra
5
-

27 Tonsuram itaque primam ac Ordines mi- suiceperit. nores innecti debere censemus anno Wico. Christi 1294, quolitterge superiores ApostoliccV datx fuere An- "'"" nus autem ilte cohxret cum Anonymo Sedutiano, qui apud 7ios num. 26 adprmens

propositum hmc narrat

:

, ,

,: ; ,

'

DIE DECIMA
narrat:

Vigesmmm

NONA AUGUSTI
cap.
-

7-1
tUCToat
iI*.

ffitatis

mitiatus est Ordinibua

annum cum

exerisset

cemprimam

ecclesiaflticis.

Bienimhl

babimus tempore recte intelUgitur illis tavero cum ammi demissione

Sanctus vidit anno 1271, sicut 6, atque adeo dicto jam xtaUs

wo

iL^n%Z-

sZ

memori* produum

mumhts verbs^ec vero majorunt Ordinul, qm sacn vocantur dumtaxat, sed miuorum etiam ^ulorum officiis voluit perfungi.
Eoma, mter pueros constituens non ded.gnatus cereum gestare, acoluti
Natal,

eosdem exercuerit; legitur apud citatum Anony-

Custodia itaquesoluts venit cum patre Komam, sicut idem Anonymus narrat; ibi Bonlfaeius ejus nominis Papa VI 11 voluit enm b episcopum Tolosanum. Ule vero secum statuit non pnus assentiri quam voto, quo tenebatur,
3.
,

seliberasset.

Summo autem Pontifice

devotioni ejus

annuente, professus esl rastUutum u. Frani Koma* in conventu Aras casliin vigilia Nativitatis Dominicse. Et ne pater offendi posset, indulget
Pontifex, ut occultata monastica veste, vulganClericorum, qua etiam aliquanto usus fuit. Sed non ita diu potest instinctu sancti, et amorc Christi.. illum cultum
utei

Dommi

in

se

est

tempore
Spiritus

pho, inde tamen concludi non potest, illum ibidem mmonbus Ordinibus initiatum fuisse propter

officium dilie-entissime administrans. Quamvis autem Romx tllud offxcium obierit S. Ludovicus, leste bioqra-

tiorem

posuit

duobus

honoraipsaque die S. Agathas sa Cardiualibus prresentibus , indutus vili

,

etiam deducitur errasse Fremautum cap. 3, ubi dum prxmisisset, Sanctum anno 1296 cum suo patre acfratnbus e Gallia in Italiam profectum, eique
dictis
,

rahones supra allegatas.

Ex

tunica, etfune praecinctus, ad prjescriptum regulfie S. Prancisci, a Capitolio ad usque palatium S. Petri,

perluta

illa

incessisse.

Eomana nudis pedibus conspeotu Bulla canonizationis Miranda, inquit t

!

res, et alias insueta

Vir

namque virtutum

positus

niatremacfratremsuumprimogenitum Carolum Martellum, tunc denuntiatum Hungarite regem una cum magno insignis nobilitatis comitatu obviam factos Floreniise extra portas;
subdit, ibidem loci
S.

in

subhmi,

juri

priinogenitura?

reuuntiavit et

rejrno

reg-alis

;olii

spreta
ac

corruptibili aeternurn

pompa, pro regno plenum delitiis regnum

postea

mercans.

E
imtilutum
nrofitstnr
:

Ludovicum accepisse ante festum Natatis Domini minores Ordines, ac etiam subdiaconatum quem. ubiet quando susceperit non est mihi promptum certo definire. Virtutes autem, quas occasione illius exercuif refert Petrus Calo seu Calotius quem indicabo
.-

Bartholomccus Pisanus heroicum mundi contemptwn merito sic extoltit qualis fuit iste mundi contemptus sanctissimi Juvenis qui reg-num Siciliae et Jerusalcm, quod sibi debebatur ex patre
30
;

fratris) ac

utpriniog-enito/^os^ ??iortem videlicet p?n?nogenili regnum Ungarite, quod silu debcbatur

vasis aureis et argenteis uti noluit, vel pellibus variis griseisque,sed nec alio aiiimali quam mulo vehi
: ,

infra

Subdiaconus ordinatus

sustinuit..

ex matre, Comitatum Provinci et Ploquarqueri *, pro Christi amore reliquit, nihil omnino sibi de mundialibus reservans. Nec ordinem aliqucm

' I.

Forii

qualquei
vcl

Forcal-

Faotus subdiaconus stamineam asperam addidit, nec rog-atus usque ad mortem dimisit.
:

Chordam semper

portavit ad

carnem

habentium saltem in communi voluit intrare,- sed Ordinem beati Francisci paupemmum qui nihil
,

qucrii

ttiuconatu

ac mcerdu
tin ejus

28 Anonymus Sedulianus de diaconatu ac sacerdotio hsec docet loco citato Consecrandus diai

dat suis Fratribus uec in proprio, nec iu communi nec in senectute nec in juventute, aetate videlicet

annorum
31

xi\

vel

ad plus

vig-inti.
fratt uvi
tffnoi N
iii

conus

et

saeerdos Neapoli in asde

S.

Laurentii

Qua vero de causa Ordine?n hunc prxtu,

ubi Eratrum

Minorum est monasterium, (quod a Carolo secundo post Carotum primum fuit absolutum, teste Rodulphio fol, 120 verso) nnWo modo

lerit aliis

refert apographiun Vitgs,

?xotatur

quod habe-

permisit sibi quidquam honoris prte creteris haberi ita segerens, quasi omnium minimus et postremus.

desumptum ex P. Calo p. ex cod. 929 (de quo auctore ac codice conside quas dixi tom. in Augusti die xiii
2
f.

mus, quodque
S9,

Id quod etiam prve se tulit in vestibus nam uti lego in nostro Ms. Calotiano, Post etiam susceptos
:

Ordines sacros, portando vestes de camelino bigino, aut panno nigro humillime incedebat. Quo autem loco ac modo sese ad sacerdotium comparaverit , exstat apud Waddingum ad
,

pag. l-k) Auctor autem ille cum S. Ludovico sy?ichronus fuerit , qui xndelicet claruerit sub F fi?\e?n seculi xm, p?vut ibidem invenies, tibenterex ilto excerpimus sequentia i?i rem nostra??i Yolebat autem iutrare Ordinem illum, ut postea
ut penitus esset ig-notus ; ubi cum contemplativa vita exercere posset humilitatis obsequia, scopare domos, lavareparopsides, etsimilia.
retulit
,

annum
ut
[

1296
]

num.

ubi h&c scribit

ceremoniis

Porro
,

de

disciplinse
rite

ecclesiasticffi

legibus

et

sacerdotii

subeundi

perfectius

Frequenter dixit post suam liberationem quod bene et quiete sibi fuerat iu castro de Siurana, et
,

edoceretur, extra Neapolim

quodam

in loco Pra-

quod
inibi

numquam
fuisset

fastiditus fuit in castro illo, licet

trum Minorum habitationi

disciplinis

se adjunxit,

eorumque
egregie

sane

sanctissimum

animum

informavit.

quinque (i?n?no septem) annis detentus, percipiens illud Psalmi; Cum ipso sum in tribulatione dilatasti mihi. Nec vero insignem hunc profundissimce demissio?iis animi spiritu?n posiea preeiermisit vel intermisit umquam nam Omnia sua clericus sacerdos episcopits
,
,

$ IV. Mira rerum caducarum

spicientia; professio instituti

de-

facta decorabat

humilitate,

uti dicitur in

Vita

FF.

Minorum; episcopatus duplex.

Hebus
oiiini-

Ludovicus semper et ubique sui similis > et in tenues se colligens solidissimse humilitatis umbras publico actu renuntiavit regno ierreno, de quo dicebam; et eodem quidem
cap.
4.

num.

27. Ita S.

anno

et die

quo adsacras infulas promotusest,

Apud Anonymum
,

Vitee

scriptorem vivis

colo-

sicut videbitur paullo post.

bus

r.aducis

tletpcctif,

ribus depingitur summa rerum caducarum despicientia qua S. Ludovicus intime flagrabat, splendida regni terreni vincula, ac fucatamvere

servitute?nconte?nnens,aspiransqueadgenuina?n datur libertatem fdiorum Dei, prout videre

32 Laudatus Waddingus ad annu?n 1296 "wv*,c num. 5 de Sancti episcopatu ista memo?Hte prodi- T^\p die vi Decem- j-///. Vacavit sub hoc ipso anno dit per mortem Guidonis Mascarii ccclesia Tobris
:

losana,

, .

7 82
iCCTOHt
J

Dfc S.

LUDOVICO
sed

EPISC.

TOLOSANO
,

losana, ia Gallia illustris, tunc episcopalis;

P,

per

Joannem
in

Wll

anno uoccxvn, utcommemora-

Jure eanonico (quod ibidem. citat') archieBonifacius longe antea racta. Quare pisoopalis pietate perspecta, pariterque prudentia Ludovici
tur

et mensi Pead finem usque hujus anni (1290) vigiliam Nativitatis enumeraveris, scilicet ad computabis annum unura ultra viginti ferme expletum. Atque haec magis concordant cum au-

g-esimo quinto supra millesimum

bruarii
:

a quo

si

eum ad sedem illam administrandam evocavit. Recusavit constanmuneris ter Lndovicus, negavitque, se aliquod
ac eruditione

singulari oognita

ecclesiastici

officium suscepturum

nisi prius in

thore Vita^ ejusdem apud Sedulium, quem coffiviim, et sancto Viro familiarem diximus alias, qui scribit, quartum decimura jam annum agere ccepisse, cum ohses mitteretur in Ilispaniara; deinde ibi
hffisisse

verba regulamque D. Jrancisci solemni professione seseque totum sanctissimo illi instituto jurasset consecrasset njuod, annuente PonHfice, execulioni mandavit, sicut superius in antecessum diximus). Susceptus a Pr. Joanne de Muro, hoc anno,ut mox dicemus, creato Ministro Qenerali; in cujus
,

annis circiter septcm; quibus

si

addas in-

tegrum uunc aunum decursum a

j

reddita libertate,

sane hie numerabitur annus vigesimus primus a quo non inaniter ita stabilito ffltatis ejusdem
clarius inferetur

annus mortis, circa quem expli,

candum

densse etiam se offerunt tenebras

et variae

manibus eodem isto die solemnem emisit professioncm

illius

authoritate
:

Pontifieia

et

mox sub

diei

declaratus

est
,

episcopus

vespere Tolosanus.

scriptorum opiniones. Nos dispiciemus postea an illas dissipare utcumque possimus; et ipsum Waddingum conveniemus. Ex iis vero qum
,

His subdit idem auctor usum aliquamdiu ipsum esse monastica veste sub habitu clericali occultata ex consensu Pontificis, propter patrem suum; sed non ita diu post Romse palam vili Franciscanorum tunica indutum ac pedibus nudis incessisse; de quibus rebus paulto ante per anli* B cipationem alia occasione ex Biographo actum a
nobis
et

notabimus, temporis punctis ad annum tertium supra vigesimum erit removendus

,

<vtatis
S.

Lu-

dovici episcopatus.

Ludoviei

Nostrum exemplar Ms. Calotianum ViUe S. memorat diem quo episcopus' conse- E
,

est.

Factus autem Frater Minor in Vigilia JJativitatis Domini.. ipsa die pronuntiatus est episcopusTholosanus, et sequenti cratus fuit.

En

tibi

verba

laudatvt
eo.

88 Etogia, quibus

novum Prsesulem

conde,

Dominica consecratus.

Cum autem annus

,

Christi

ab

corat Pontifex, habentur in hujus bus illum assumit ad infulas, ac super defectu
litteris

qui-

(numerabat enim Princeps noster regius tunc annos dumiaxat viginti tres, secundum computationem nostram postea dandam). Elogia inquam, illa ac dispensatio
ipsius sstatis dispensat
,

129G fuerit intercalaris sub litteris Dominicavigitiam Nativitatis libus A G; inde colligo incidisse in diem tunse; Dominicam vero sequen-

hisce litteris

contenta exstant

in Annalibus ecctesiasticis
ficatus Bonifacii

apud Raynaldum ad annum. IHOG, ubi

tem in diem xxx Decembris. Voluit autem ipsemet Bonifacius Papa VIII episcopalis consecrationis digniiaiem Sancto impertire sicut diserte referunt ejusdem Pontificis iitierse, superius num. 88 a me designatsc, his terminis Tibique
;
:

hte signantur dat. Laterani iv Kal. Januarii, Ponti-

subsequenter

consecrationis

munus

propriis

ma(juiticet tit

VIII anno n. Sic itaque S. Ludovicum ibidem affatur Pontifex ille Ad personam tuam sublimibus natalibus productam ex claris utriusque parcntis tui progeniebus rejralibus praefulgentem, eminenti Hterarum scientia prffiditam , vitas munditia redolentem, gravitnie morum et consilii maturitate conspicuam aliarumque donis virtutum ab Altissimo multiconvi rtiraus aciem nostra; pliciter deeoratam raentis; et tecnm super ffitatis defcctu, quem maxirae eura defectum ipsum supplere pateris prffidiotis virtutum donis, ct aliis exiraiis et laudabilibus meritis, qua; tibi suffragari novimus, dignoscaris, auetoritate Apostolica dispensavimus etc. Errat itaque Joannes Antonius Summonte tomo 2 Historue Neapolitanw anno 1675 Neapoti recusm, pag. 336, ubi scribit, quod summus Pontife.r eum vocatum ad se die 8. Agathse anni 1296 elegerit episcopum. Sed quo cetatis anno
: , j ,

nibus duximus impendendum. 35 Si quis vero (verbis utor Sedulii in Commentario ad caput 19 Vitse ab ipso vulgatas pag
,

jitxmatuHS
;

non vereatur, etiara D. Paulnm sugillet, quod Timotheum episcopum creaverit adolescentem ; atque adeo adolescentem ut ejus rei gratia contemni

mihi 110) adolescentiam

illius sugillare

"W r -

debeti

creatus est antistes

Quii ,i/nli)

periculum fuerit; et, ne fieret, scribitiTim. 4 12. Xemo adolescentiam tuam contemnat. In quem locum D. Chrysostomus Hom. 13: Si aetatis defeetum indolis magnitudine morumquegravitate suppleveris; nullus jam te adolescentias causa y contemnet, verumndmirabiturraagis. Contingit aliquaudo adolescentes cordatos esse qui, si ad illud "episcopale munus evehantur, non derogatur muneri quia non vita respieitur sed virtus desideratur. Talis S. Remigius episcopus Kemensis, quem Baronius (vide notas ad Martyrologium Romanum die i Octobris) ex Fortunato et aliis scriptoribus adfirmat, episcopum creatura Eetatis
f

ii

ti

ii

artno,

quo

item die
Buscepetit

epitcopa-

Spondanus in Annalium Baronii Continuatione ad annum 1296 num. 6 ait, fuissecum quod non vigesimum priraum eo dispensatum excederet annum. Bartholomwus Pisanus hsec
3-1
,

annumagentemvigesimumsecundum. Quot autem quantisque meritorum parasangis Prassid noster

immaturam ad munus
verit
;

episcopale setatem supple-

liquet
,

scribit

annorum
accidit

Factus est Frater Minor.. ajtate videlicet 19, vel ad plus viginti. Habitu igitur
,

Papm

abunde tam ex elogio Bonifacii de quo superius num. 33 quam e Vita

,

induto.. fecit professioncm; quoe

uti ante dictum,

quo declaratus est cpiscopus Tolosanus atque adeo eadem Sancti nostri setate, quam designat Pisanus si veram designaret. Sed ittum refutat Waddingus ad annum pnedictum num. 6 hoc ratiocinio Bartholomseus Pisanus undeviginti annos dumtaxat ei tribuit, quando habitum Minorura assumpsit quod minime colueret auno et raensi nativitatis a nobis superius statutisj videlicet ducentesimo septuadie,
, ,
:

eodem

Anonymi,aliisqueauctoribus. En tibijam, lector, alia qumdam de Sancti infulis. 36 Quseri etenim potest, an soli ac uni Toiosanm caihedrm preefuerit. Respondeo, ipsum etiam prmfuisse Appamiensi in Gallia Narbonensi; quamquam eodem anno, quo Tolosana, einon
collaicV, sicut vult

Sannusetiamprrfuit

Spondanus Appamiarum

epi-

scopus, ad annum 1296 num. 8, cujus verba refero Sed quod rursum episcopatum Ludovici attinet.. legimus in Chronico Nangii, et apud
:

"Walsingamum

, ;

DIE DECIMA NONA AUGUSTI 783 Walsinghamum Ang-lum, eum etiam simul reunipermissus est a rege, ut ex Nangio, et aliis tum (ut Anglus loquitur tenuisse episcopatum intelligitur ideo secundus dicendus episcopus raAppamiensem recens erectum a Papa Bonifacio, tione administrationis, quamquum primus ratioet a Tolosano separatum,
)
:

J. P.

sive,

ut Nangius

ait'

utrumque episcopatum
esse consecutum.

integraliter
et

Bonifacio

Ex quibus

ne erectionis. Si vero constaret, Sancto collatos fuisse simul episcopatum Tolosanum et Appami-

intelligimusquod

ensem

Bernardus Guidonis in llist. Pontif. , Almaricus Augerii, Chronicoh Monfortianum, aliique chronographi scribunt Bonifacium erexisse hoc ipso ;mno mccxcvi, Pontificatus sui' secundo, villam
,

tunc

innectendus esset

uterque

anno

Christi 1296, quo exeunte, ad iv Kal. Januarii signatur bulla Bonifacii VIII qua eum assumit
,

Appamiam
tem, mag-is

adinfulas Tolosanas,quemadmodum pateteprsemissis antea num. 33 quo etiam die et anno acci*
;

dioecesis
referri

novam civitadebere ad annum superiorem.

Tolosanae
in

Quomodo miensem

enim Ludovicus
distinctum

episcopatum

Appa-

ditprofessio ejus Religiosa, ex num ibidem 32, atque adeo solennis ille actus heroicus, quo renuntiavit paterno regno. Quoniam vero de istius
rei tempore liberabo.

una cum isto tenere potuit, si nondurn, quando ipse Tolosanum accepit, erectus erat? Lenique diserte ipsa
a
Tolo.sano

acturum me dixi supra, fidem nunc

bulla seu coustitutio ipsius erectionis,

quam

vi-

dimus, data ponitur xvi Cal. Octobr., Pontif. anno primo ubi etiam dicitur, erectionem episcopatus
:

V. Tempus, quo Sanctus renuntiavit terreno resjno.

uri primog-eniturce Sanctum renuntiasse et re. gno, habes in initio quarti e bulla canonizationis.Adde Anonymum nostrum biographum

jam destiuatam

Clemente IV, quem pariter anno superiori vidimus curam monasterii suscepisse, ac reg"i Ludovico sancto commisisse.
fuisse a

Re/ertur

B
t-alhtthji

37

Verum quoniam eadem

bulla

institutionis

Appamirmi:

ppiscopatus per Bonifacium factse, non nisi prsesenti anno publicata fuit per ^Egidium Narbonensem archiepiscopum cujus metropoli novus
,

cap. 3.

De facto

itaque constat ; de tempore autem,

scribit
:

quo id actum

episcopatus suppositus fuit seque ac Tolosanus, a quo divulsus est (quam publicationem etiam vi-

dimus factam sabbato

praesentis anni

post

Dominicam

Laetare
alii,

mccxcvi) inde Bernardus et

quos diximus, chronographi, non nisi eidem praesenti anno prsedictam erectionr^m assignarunt. Constituit autem ibi Bonifacius primum episcopum Bernardum Saj-sseti, abbatem monasterii S. Antonini Canonicorum Reg-ularium ejusdem civiipsam tatis, de quo dictum est anno superiori; et
abbatialem
pluribus
et

Spondanus ad annum 1296 num. 7 his verbis Antcquam porro votum Religionis emitteret omnem suam in regnuin Sicilise actionem in fratrem Robertum ajtate minorem transtulisse dicitur, extntque hacteuus in ecclesia S. Laurentii Ordinis Minorum Neapoli imago ipsius ad vivum depicta diadema regni procumbenti coram se Koberto iinponentis. Verum
sit,
,

eam

bertus natu minor

ecclesiam
ut

erig-ens

in

cathedralem
limitavit.

postquam Roest quod debitum fuisset Ludovico majori natu, si non mundo renuntiasset, quam quod revera nunc Lupotius existimamus

factam,

regnum adeptus

redditibus optime dotavit et

dovicus

tali

actione

re^num

in

eum

transtulerit,

Quod tamen,

scribunt

alii,

ejusmodi erectio

cum adhuc vivercnt pater ejus ac

genitus

frater

primo-

persome electio ingratae fuere reg-i Philippo ideoque utramque diaecesim reg-ere habuit Ludovicus. Unde et reperimus inter epistolas Bounam ad Philippum reg"em scriptam nifacii Idibus Augusti anno tertio, qua eum rogabat,
ut executionem ab ipso Pontifice cominissam archiepiscopo Narbonensi pro eodem episcopo Appamiarum, non permitteret, per regios ministros

Carolus Martellus Hungarice rex. Cum alioqui, quod abiisset hoc tempore prajdictus Martellus in Hung-ariam sibi jure dcbitam (ubi tameu

indebite impediri. Quo factum est, ut, defuncto, nnnt. biennium Ludovico. tum demum Bernardus post hiPTininm Ludovico

ob partem Andreanam de qua re Spondanus egerat ad an. 1290 num. S, haud pacifice rerum potiri potuit) nec videretur sufficere aliquando posse ipse unus duobus regnis adeo dissitis adad Robcrtum post Ludovici reministrandis nuntiationem, rcg:ni Siculi successio spectare vi, ;

deretur.

Appamiensem susceperit, nempe anno mccxcviii.. iunUt sic gloriari liceat ecclesiffi Appamiensi primum habuisse principem martyrem datorem
,

40 Quam etiam ut Pontifex Bonifacius in ex- anobu clusionem Aragoniorum stabiliret, dato anno sequenti
sexto Calcndas Martii rescripto, omnem dubitationem de futuro post Carolum patrem in regno Sicilite successore tollens, illud nulli Ara-

Antoninum, de quo anno superiori, et protoprsemagnum pium, sulem principem Ludovicum et admirari didoctum, sanctum confessorem quse non permisit, vinam in se providentiam, rixarnm et dissensionum virum,
, ,
:

goniorum, sed pnedicto Roberto omiiino deberi

Bernardum. haberet vite "imo sedem ibi figere, ut tantum Txemplum, quod intueri et imitarideexewpium, ^ morum et rorum
,

beret.
ffll

tjesln CIH

nus mqniritur.

cujus ratiocinium nobis 88 Ita Spondanus illud ordinat , ut Sanctum displicet, quia ita
:

Hactenus Spondanus. Sed illustrisBaronii continuator ponit systema Ludovico in juris ad regnum paternum a S Ludov cohseret fratrem Robertum translaU, quod necco chr gestie, gestz, nec cum vera chronolonatura rei cum exgia. Non cohseret cum natura rei. Nam
declaravit.

simus

ille

^^

demum suscepisse infulas Appamienses anno quando videlicet non vivebat amChristi 1298, mortuus sicut infra plius anno utique 1297 rem gestam conabimur probare. Interim rectius Sammartham tomo 2 Galiix anno 1297 affigunt
velit
,

: pressis terminis asserat bulla canonizationis et Anonymus Juri primogeniturae renuntiavit; Sedulium, Potentissimum regnum, quodsibi

apud
in

hsereditaria successione dcbebatur etc; quomodo sententia Spondani jus illud ac debitum intelligi

queant vere ac proprie ad

S.

Luduvicum per-

Christianse pag.

dovicus

Lu163, quia tunc saltem S. prout etiamnum vivebat; ipso autem

,

tinuisse?
vel ante hunc acwito postea umquam pertinere potuit annum vel tamquam hereditarium jure primogcniturse ad sententia antepaS Ludovicum, qui inSpondani

41

Quomodo, inqnam, jus regni

multo post defuncto, ut videre ibidem habent, non metropoli. tunc demum Bernarest in Tolosana mccxcviii episcopatum gerere dus Saisseti anno

lOi

tretn

Augusti Tomus III.

,, ,

784
J. P.

DE

S.

LUDOVICO

EPISC.

TOLOSANO D

trem ac fratrem primogenitum e vita excessit, anno videlicet 1297 mortuus ? Carolus enim Martellus, frater ejus primogenitus, anno 1301 apud Spondanum ad annum 1300 num. 7 obiisse quo Romain primum ad consequenscribitur indulgeutiani jubilsei, Neapolim inde ad padam trem accessit, ut ei post mortem succederet tamquam primogenitus, trauslato jam in lilium Hun,

regis Sicitiae Caroti II, atque adeo regni istius juri hereditario proximus, successisse ejus loco

g-arias

rrjicilur

regno sibi materua hereditate debito, sicut ibidem narralur, diem 42 Carolus vero Claudus , pater ejus
,

admodum ac puquando Roma> anno 1296 in Conventu Arte cceli solennem emisitprofessionem Ordinis FF. Minorum (Vide biographum apud nos cap. 3, num. 21 ) ita tantisper tamen se gerens occulte, ut patrem non offenderet; sed die S. Agathse suam professionem atque adeoprimoin illud jus
;

cui actu solenni

blico renuntiavit,

geniturse susejuri renuntiationem publice declaravit

,

ex

suum obiisse ad annum 1309 refertur apud eumdem Baronii continuatorem num. 3, ubi et de Roberto ejus filio, eorumqui tunc supereranl,
natu maximo, ac patris in regno ac in Comitatu Provincise, et aliis universis bonis, ejusdem
patris ac Pontificis voluntate, successore agitur, nec non de coronatione ejus, magna cum celebritate per Clementem PP. V Avenione facta. Hsec

publico.

4. Dixi actu solenni admodum ac Dubium quippe mihinonest, quinjam

cum

ita referat

Spondanus, quisnam concipere

satis queat, qui fieri potuerit, ut S. Ludovicus regno paterno, tamquamjure hereditatis sibi de-

tum ob anno 1295, quo obiit frater ejus primogenitus,juri suonuntium remisey it vel actu aliquo minus sotenni quam fuerit professio Religiosa, vel privatim sive apud se, tam ob innatam rerum caducarum despicientiam, quam ob votum, quo in ipsa sua custodia Barcinonensi se obstrinxerat, quodque deinde renovarat, ingrediendi Qrdinem S. Francisci, sanctissimi istius decreti semper tenacissimus. Quas cum ita sint, consequens est, ut Sanctus noster necpublice nec pri%

13

bito,nuntium vere ac proprie remiserit umquam, patri ac fratri primogenito, ad quem post patris

mortem jus
in

illud spectatfat,

prsemortuus etiam

ad annum 1298 num. 5, Hoc aii, anno (ut recentiores Annales Minorum apud Waddingum quem citat, contendunt; cum nonnulli auctores pruecedente, alii
sententia

Spondani?

Nam
,

vatim jus primogeniturm transtulerit in Robertum ante annum Christi 1295, cum tunc dumtaxat habere illud cceperit; nec post annum 1296, quo dictam Ordinis Seraphici professionem E
edidit.

etiam sequente ponat) S. Ludovicus episcopus ToIosanus, et primns Appamiensis.. diem extremum..
obiit.
tenientla

45 Ex ante dictis deducimus 2. Varios quidem Atiomm annos emortuales Caroli pratdicti referri apud ?" ac/""Sammarthanos tom 2 Eistorise genealogicse do- mmt
'

mus

Francise

lib.

30 cap. 4

videlicet

annum

SnonUani,

43 Dicimus itaque, Spondanum tam in iis, quae proxime ex ipso retulimus, quam in ratiocinio, quod paullo ante etiam ex ipso recitavimus,
hallucinari
,

sicut

modo probabimus

simid

ostensuri, quo pacto et ipse aliorum corrector

corrigi, et prsesentis controversise difficidtas extricari possit.

atque adeo potiore jure illos auctores rejiciendos, qui loco citato vitse Sancti finem extendunt ulterius. Hac itaque temporis ratione ita superius a nobis stabilita Antistitem nostrum ad ditectam sibi sponsam iler instituentem comitemur.
esse;
,

1297, 1301, 1302; sed

nidlum verum

Sciendum itaque

est

Carolum

Martellum

germanum Sancti primogenitum

ante iu Kal. Septembris, et pridem quidem, anno Christi 1295, Bonifacii PP. VIII primo vivere desiisse. Raynaldus quippe ad eumdem
Christi annum,
nifacii titteras

VI. Discessus

et
;

adventus ad urvirtutum exem;

bem Tolosanam
pla;
et

postquam num. ad Landutfum

18 protidisset BoS. Angeli diaco-

vigilantia pastoralis

locus

Cardinalem, in regno Sicilife Apostoticaj Sedis legatum, datas Laterani viii Id. Aprilisanno i, in rem nostram ita ibidem memorai num, 19
:

num

annus mortis.
ad annum
Christi 1297

Waddingus

num.

n m <1

#*
'J

Cum

vero postea Carolus Martellus, jure materno Ungariai rex a patre Carolo , qui in Gallias
,

exhibens Sanctum, Ro?naad sedem

:

suam

deme
0>a di
entix

,e ,ct ~

abierat, relictus
in ipso astatis

regni

Siculi

vicarius Neapoli

Tolosanam proficiscentem, ita scribit Consecra.... tus episcopus dilabente anno praBtento S. Ludovicus, uti suo loco retulimus,

mi

ediispcci-

flore,

cum jam ad mag-nas

;

spes

{Consule

annum

mina:

adolesceret,

obiisset,

Bonifacius
,

administrando

regno
fecit.

Landulphum Cardinalem
At paulo post
melius publicaa

Caroli II regis rilium principem

et Pbilippum Tarcntinum pra> et Phi-

1296 num. 5 et Q) sub initio hujus decrevit collatam sibi sponsam invisere, et oves sibi commis-

et Cardinalis leguti,

gubernare.

sas solicito studio, et sub oculis positas praesens Bona itaque Pontificis venia Roma

lippi

prim-ipis conailiis adductus,

rei

cum

spes afful-

g-eret

eonsultum

iri, si

Maria;

discedens pervenit Senas, apud Eratres Minores exceptus hospitio, voluitque inter illos esse unus

regina; procuratio regni deferretur, illam eo munere exoruavit, prout constat e litteris ad illam datis Anafruiaj ni Kal. Septembris anno i, quse

ex

illis,

atque omnia subire humilitatis

oflicia

ita ut

a prandio

cum eisdem omnia

abluerit cu-

lina^ utensilia.

apud laudatum Rainaldum subjiciuntur hoc

principio Pridem, non absque gravi nostrae mentis amaricatione percepto, quod clarte memoriffi
:

magno
qui

Iiinc abiens Florentiam, a civibus exceptus honore , ad Pratres etiam mo-

Carolus rex Ungarice

charissimi in Christo

filii

nuper constructi divertit in cubiculum, pro personae dignitate nobilibus aulasis adornatum de-

nasterii sanctse crucis

cum eum deducerent

nostri Caroli regis Siciliaj illustris,

ac tuus pri-

aurato lecto resplendens, et

Siciliae

regum

Galliaj
;

mogenitus, ipsiusque regis in regno Sicilia; vicanus generalis mortem.. apud ^capolim subierat

atque

stemmatibus variis condecoratum

:

pedem

tcmporalem
ac nostra
*tnbititi*r.

etc.

44-

Ex

his itaque

deducimus
,

10. S.

Ludovicum

jam tum ab anno

Martellus,

Christi 1295, quo obiit Carolus

rex Hungarise

ac primogcnitus

Minoego jam seculi pompis publica professione renuntiavi et summae me paupertati devovi. Quare si juxta animum meum et statum a vobis recipiar, apud vos manebo
ris
;

retraxit dicens

Non

est Inec cella Pratris

sed aula principU

mundani

DIE BECIMA A ncbo

autem, illuc occulte per^am, ubi non oporteat nrmiter a me propositam vitam adulterare. Non sunt ausi lYatres pii Principis
;

NONA AUGUSTI.
Tolosanus per

si

n
i

785
familiarera sccretarium
iCCTOtl

unum suum

resistere

voluntati, quin statim omnia removerent relicto lecto dumtaxat. Neque in hoc etiam ille voluit
dor-

mire sed, strato in pavimento pallio, humi tota nocte decubuit. Devota et celebris fuit deincepsin
;

mandavit inquiri de suorum quantitate reddituum, quantumque sibi sufficeret pro moderatis expensis faciendis et rationalibus, volens quod totum residuura in sustentandis pauperibus poneretur,

l.t.

quamquam
tanti regis.

pnelatus tam

magnus

esset,

et

filius

illo

loco hujus Sancti

est,

Verum Dum

istos redditus, teste

Wad-

adnumeratus
lum, et prre lacrum.
Tolostttn in-

memoria et statim ut Sanctis egregium ei consecratum sacelecclesi foribus aeneum ejusdem simu:

omuium amtjtessM
tnot et ocm-

47 Hcvc edidit demississimse et innatse sibi moomnis humani fastus contemptriczs exempla noster Preesul, quando iter dirigebat ad eccledestuv,

siam Tolosanam
oculis

sponsam. Quantam vero, ubi eo pervenit, in animis atque

,

charissimam

sibi

omnium concitarit sestimationem de se atque exspectationem, perspicuum fit ex Waddingo, dum ita prosequitur num. 2 Ut pervenitTolosam, turmatim per vicos et plateas suo occurre:

dingo ad annum 1297 num. 3* ad quadraginta millia librarum ascendisse cog-novit ... triginta millia in pauperes et pios quosquensusjussit distribui. At de Pr cvsulis nostri virlutibus loquemur alias pluribus, seorsim easdem in unum quasi fasciculum collecturi. 50 Observare intcrim juvat dignissimum Virum itaincubuissetoto pectoreinstudiavirtutum, ut ea, qinv officio episcopali propria sunt, neutiquam neglexerit. Nam, uti habetur in bulla ca, ,

tttr

non mi-

rifiea

nonizationis Pontificatus etiam officium exercebat cum diligentia Servus hic Christi ridelis et
,

bant cives pastori, indefesse eum collaudantes a pietate, a nobilitate, et ab ang-elico aspectu. Neque eis sufficiebat semel aspexisse sed praatereuntem sequebantur, ad alia accurentes diverticula, ut iterum et ssepius occurrentem pro suo desiderio respi;

dines

prudens, Missas dicendo assidue, devotissime Orcelebrando Clericos quibus de benefiexaminando de virtuticiis providere volebat bus et vitiis et articulis fidei vita et moribus diligenter. Judaaos et gentiles zelo fervens Dei
, ,
,

cerent. Secreta

qusedam virtus ex placidissimo et grato prodibat aspeetu, qui intuentes, quantumvis

eogitatus

ac quosdam eoinducebat sedulo ad baptismum rumdem sacro de fonte levavit. At pastoralis ejus solicitudo distinctius ,ac prolixius recensetur
,

a virtute devios, flectebat, et ad nobiliores excitabat

Interhosunum

carnis operibus addictum

Alvarus Pelagius de Planctu Eccles. lib. 2 cap. 22, hujus fermetemporis author, qui vehementer compunctus interius, coram omnibus proclamarefert
vit:

apographo Vitse ipsius e Petro Calotio, de quo antea dixi, desumptse. Textum accipe: Miro modo erat sollicitus episcopalia officia exercere. Confirmabat pueros, reconciliabat et conin nostro secrabat ecclesias, benedicebat virgines ecclesiastica vero beneficia nisi matura deliberatione nolebat
:

te

con-

verlti.

48 Hic noster Praesul vere sanctus est quod asserentes jactantes laeti et alii affirmabant se omnium totius mundi prselntorum habere sanctissimum, nobilissimum, et aspectu gratissimum; sed conceptum de tanto obtento Viro gaudium
: ,

conferre. Ipse

enim beneficiandum examinare vq-

lebat, et faciebat

eum

construere, ut intelligeret,

quae leg"ebat.
51 Volebat quod beneficiandi essent in cantu convenienter instructi examinabat eo8 de decem praeceptis, de articulis tidei, et de oapitalibus viqui bene et ordinate netiis, et repellebat eos respondere de hujusmodi. Accidit per sciebant
:

Viijilantiii

cpittopalit
in
p-0

eln:

timore misceri, ne aliquando, ut in aliis visum est, a pietatis gradu decidcret, et a via virtutis, quam majrno aggressus est fervore, vellet declinare. Expletis publicis functionibus, dum a turba declinanti hoc posterius ei quidam ex iamiliaPrius vellem ribus referret; protinus subjunxit
:

cenl

tres

quemdam

septimanas ante mortem ipsius, ut Clericum repelleret, qui impetraverat [ benefi-

hanc vitam

quam viam

deserere

et

tam

vitffl

cium ] in forma pauperum in episcopatu suo, licet examinatum se diceret in Koraana ouria, quia
pro adipiscendo beneficio videretur, Propter hoc Clerici in suo episcopatu ad haec discenda diligenti studio se parabant. Comptulos sa- j cerdotes sanctus Proesut nolebat. Rem narrat Waddingus ad dictum annum num. 17 post bioinsufficiens

quam
ab
illa

viae

me

hujus authorem obnixe obsecro, ut prius abstrahat, quam ab hac me separari per-

mittat.
Auttenias
viix,
ei tni-

AS-Dictis respond.it eventus. Audiatur Bartholomeeus Pisanus: Factus ig-itur episcopus Toet losanus, de perfecto tendens ad perfectius virtutum de bono pertingens ad melius, quse ante acquisierat, positus super candelabrum suum lumen coepit plenissime refulgere, exemplar se
,

tericordia

graphum Sedulianum

cap.

5,

ubi agit etiam de

erna jumprraj,

ejus vigilantia pastorali, moribus initiandorum serio exploratis, ac de solerte circumspectaque prudentia cjus. Breve sed nervosum exstat illud

ostendens tam subditis

ribus,

quam

praelatis

tam
:

seculaccepit
disci-

apud eumdem biographum ibidem effatum

Nec-

quam

aliis

vitre

et

perfectionis

dum

initiatus
,

enim carnem suam crucifigere cum

,

vitiis,

lie-iosissime

probissime; factus Clericus, recreatus episcopus, sanctissime vixit.

,

quandoque plinis ferreis aliquando per seipsum, deferendo pro disciplinans per-socios se fortiter
grossam camisia rudem stamineam et chordam carnem ; multotiens lectum declinando dorad servire miebat in terra et sic carnem spiritui
,

Exauctore Vitm apud

...

Sunum

pati voluitaliis se vestibus indui,

vili

habemus ista: Nec quam suscepti

Ordinis

habitu et cingulo nodoso. Jara enim

se episcooblitus erat se reg-is filium, nesciebat se Pratrem esse instituti pum: solum cogitabat,

coeg-it.

Et

licet in

ejus
,

daretur; de uno solo est, ut dictum quia nihil qurerebat mundi, hinc de snis redditibus quarta parte retenest, quod, erogabat pauperibus et egeta, 'tres alias partes liberalis erga pauperes misericordia nis. bulla canonizationis ejus, ubi ita

mensa de duplici ferculo et parum comedebat: et

Minorum.

Canes

venaticos
ipsi

rapaces

volucres

Itistriones et lcvitates

omnes a

suis a-dibus arcebat,

utpersonis ecclesiasticis

assistentibus posset

Em

eloquia, et eanctffl tanto expeditius divina promere pratbere. vitffl de se exempla Ludovicus in omm sua Sacritm su52 Quemadmodum S. um miniileanimi sui despicientiiV creberrima

vita mirificcv

rium

confirmatur e ad pauperes refertur: Mira vero compassione

privatas batur quibus largas tam

fere-

quam

publicas

virpnvbuit ac prwclarissima exempla, ita hac fundamento, pontifwium tute, aliarum omnium

eleemosynas

faciebat.

Undejam

factus episcopus

suum munus

egrcgie illustravit. Inter oinnia, uti

legere

786
ftUCTOM
J.

DE

S.

LUDOVICO

EPISC.

TOLOSANO
obiit,

P.

apud Surium, diviua cliarismata prascipue in eo relucebat eximia humilitas, haud aliter atque carbuneulus in aureo ornamento. Annis sing-ulis die eoenae DominicEe duodecim paulegere est

acquonon diupost Sanctus

egregie con

1)

perum abluebat manus, cibum potumque illis apponebat, ac deinde in g-enua se submittens , eodem itidem lavabat pedes : in quibus officiis tametsi pric sc ferre vidcretur servilem personam; at nihilominus honorificansministerium suumpontificiam servabat authoritatem. Observa, zb annis sing-ulis non potuisse habere locum in S. La-

firmat. 51 Locus, in quo ex hctc serumnosa vita ad me- ^cus liorem migravit est Brincola ; seu Brinolium tl$, c et Brinonia vulgo Brignoles ) urbecula Gallia^
,
(

o
diet

prunis suis celebris , ad amnem Caranne ; 6 leucis distat a Telone, et 2 a fano D. Maximini ; estque inter montes sita olimque Brincola castrum dicta fuit uti videre est apud Baudrandum quamquam etiam olim Briin Provincia
,
, , :

nonise

nomen

habuerit, ut illico apparebit. Locus

qua episcopo, morte utique nimium matura e vita erepto. Aliud est in ralione temporis apud aactorem Surianum, sed falsa cum ibi dicatur annos natus triginta tres... migravisse ad Dominum; quod erroneum esse probabitur, quando de anno mortis agemus. Quamquam vero adeoesset meritis acornamentis gratiarum ccetestium dives, ut propria virtute sibi a Deo indita egregie se sustentaret, ita tamen erat simut modestus, ut alienis prxsidiis juvaricuperet. Etenim petebat sollicite, sicut legitur in Ms. Calotiano, et devote oratiomim suffrag-ia; maxime episcopusconsecratus pro se orationem illam dicivoledovico
;

bat
lo

OmnipotenssempiterneDeusmisererefamu"

porro ille Sancto emortualis fuisse diserte apud biographum dicitur, non autem natalis. Sunt, qui uirumque in eodem isto ioco accidisse velint eaque sententia nobis placet prx Waddingiana. Vide quct? pr&misi de loco natali superius i num. 6 et 7. Locus autem mortis confirmatur e testamento Sancti quod postea producemus facto apud Brinoniam. Heec de loco emortuali de anno autem inter omnes non ita convenit; quod mirum videri possit, cumtam is quam dies mensis distinctissime signetur ab Anonymo seduliano cap. h ubi hgcc sunt Obdormivit in Domino... anno salutis nostra: millesimo ducentesimo nonagesimo septimo quarto decimo Kalendas Septembris,
; ,

tuo etc.

pondacornl
viFtutibus
1 1

53 Quanta
nse,

autem cum

aitctoritate sucV perso-

ii

iii

jilis:

ccch-

siam comecrai Barti

itone.

modo dicebam, sese quanto cum fructu auditorum ac mira frequentia, pasceret gregem suum pabulo salutis ac verbi Dei memorise proditum legitur apud eumdem Surium hisverbis: Ad ejus
tametsi ad infima,
ut
abjicientis ofjlcia,

conciones audiendas tanta aviditate accurrebant homines, ut, propter turbas sese invicem com-

secunda in Octavis Assumptionis B. Maria?. Annus idem notatur distincte in prasfato testamento his calcidis chronologicis ln nomine Domini. Amen. Anno Nativitatis ejusdem millesimo ducentesimo nouagesimo septimo, Indictione decima... mense Augusti, die nono decimo ejusdem decimaelndictionis equibus idtimis notis discimus, mortem S. Ludovici ac testamentum concurrisse simid in eumdem diem.
feria
: ;

primentes
rentur.

quidam

in

mortis discrimen adduce-

55 llludsi vidisset

Waddingus, aliam

inivisset

de

anno au-

Quod de fructu dicebam, confirmatur ex Anonymo apitd Sedidium cap. 5 Aug-ebantur ejus excmplo omnes tam pura vita, tanta modestia et humilitate... igneis eoncionibus. Nec vero illud sanctum munus alibi omisit extremo tem:

sine dubio viam, vel certe inire debuisset, in ejus genuino obitus anno figendo. ad annum 1297 num. 18, Sunt inquit , qui scribant , hoc

tcm morlis

Nam

anno satis concessisse sed verius id accidisse probabimus anno sequenti. Ad annum itaque
;

pore
est.

vitos, sed hac et illo simul fere perfunctus Nani, uti est apud Anonymum ibidem, Immincnte transitu ejus ad Patrem caelestem, post multas pcregTinationes in aliorum bonum, revertens ad Tolosanos suos e Cathalonia, ubi sororem

Tarascum vcnit ubi corpus MarthaB, hospitalitate in Christum illustris, quicscit. (Consute tomum vn Julii pag. GJ IIlic Vir sanctus, jam nunc caslesti accipiendus
reg-inam inviserat,
S.
,

Christi 1268 num. G ita loquitur Non alio, quam hoc anno obiisse S. Ludovicum episcopum Tolosatem mox uno atque altero efficaci probabo argumento si prius diversas aliorum de hac re sententiam prsefig-am. Anno mccxcv decessisse, scribit Petrus de Natalibus lib 7 cap. 77 ; anno mccxcvii
:

mortuum aiuntauthorvitieejusdem apud Sedulium Anonymuscap. 19, Bartholoma?us Pisanus citatus,

anno vero mccxcix V Firmamentum Trium Ordinum, i par. in memor. Ord. sub xv gener., Marcus Ulissipponen. lib. cap. 12. et Breviarium Minorum in die octava lect. 5. Demum anno altero long-e posteriori obiet

Baronius ad xix Aug-usti

laudem hospitse Christi insig-nem habuit concionem. Atque inde quidem profeclus et arcem petens qme Brincola dicta, febre corripitur, qua. consumptus est. Et divinitus certior vitie iinis, studiosc parat se ad mortem; prout idem narrat Anonymus apud Sedulium. Pr&via ad eam pr;rj>aratio describitur ibidem. Supremo aidem vitse tempore, antequam e Catalonia veniret Tarascum, prsesente F. Bernardo Peregrihospitio, in
,

isse necesse est, ut aifirment, qui aetatis suse

anno

33 fatis concessisse dixerunt, quos statim refere-

mus.
56 At non nisi hoc ipso anno defunctum ere-

no cpiscopo
eoclesiam
inquit

Barohinonensi
S.

Minorum

Minorita consecravit Nicolao dicatam Barchi-

none, ut diximus

alias anno mccxiv num. 30, Waddingus ad annum 1298 nirni.S; ][et

cet crror irrepscrit in notis,

pro mccxlvii
,

scriillo

bendum
loco

duo pras creteris me movent. Primum omnes ferme (praeter Surium ad xix Aug-usti, et Petrum de Natalibus citatum quibus accedere videtur Claudius Eoberti de Episc. Toloste qui , ad trig-esimum tertium pervenisse conscribunt) viginti trium annorum et sex mensium fuisse dicunt,
dere
,
;

pluribus
dissercns

IVaddingus

fuerit

tum apud Gonzag:am

tum

imo vero secundum nostram temporis computationem potius 1297, de qua paullo post. Hanc eonseci^ationem etiam refert Franciscus Diago in historia Comitum Barcinonensium lib. 3 cap. 16; dumque eamdem innectit diei xv Jutii anno 1297 ex inscriptionelapidis, qua id probat; nostram rationem temporis, quo et hoc factum accidit

citato,

mccxcvii vel

potius mccxcviii;

quando extremum diem obierat. At si ex anno mcclxxv, ei mense Pebruarii ejusdem anni quo natum scribunt meliores authores, connumeraveris, in hunc annum mortis tempus incidisse deprehendes. Secundum , quod author ille coa> vus et familiaris, quem supra anno mcclxxv num. 4 diximus ejus Vitam scripsisse, asserat duobus dumtaxat annis, et decem mensibus vixisse postquam e custodia liberatus est. Ostendimus vero anno
,

,,

DIE BECIMA anno mccxcv num. 4 secundum melioris notee et bonae fidei authores in mense Octobris anni mccxcv libertate donatum, a quo tempore usque ad men.sem Augusti hujus anni illud tempus interlabitur. Quare firmiter dixerim, non nisi hoc anno defun-

NONA AUGUSTI

787
AIXTOftl J

mentario num. 34 contra Waddingum; anno autem Christi 1296, ex prsemissis 4. Nec proin Sedulius audiendus quando inter alia, quee observat in suo Commentario ad annum Sancti
,

P.

etum.
a nobit hic
evnuenitttr.

emortualem 1297 ab Anonymo signatum

bit
: ;
,

ita scri-

ac rejicitut

57 Sed ego firmiter mihi persuadeo Waddingum hallucinari, et aberrare a vero mortis anno. Primo enim consectatur rivulos, et fon_

Ceterum et hic densae tenebrse forsan a numeris quibus scribendis vitium facile irrepit.

tem
scio

Eirmumentum trium Ordinum S. Francisci aic liber inscribitur) tradit S. Ludovicum regulam
(

relinquit,

quando ex

aliis auctoribus,
S.

ne-

S. Francisci

quibus

annum

1275 natali

Ludovici

ut ait, affigentibus, reformat auctorem synchronum in anno moriis ejus 1297, quem tamen au-

professum anno supra millesimum ducentesimum nonag-esimo sexto. Ad hoc auctor noster disertis verbis docet ipsum posteaquam
, ,

custodia liberatus

ctor idem, adjectis etiam diei mensis ac feriat no-

Siergo expungendus anexpungenda erit etiam feria ista. Secundo, annus idem invicte probatur e testamento uti vidimus et Indictione decima ibidem addita, quacum concurrit. Tertio an propter alios auctores metiores sicut vult Waddingus, sed quos ne quidem supra nominabat, Sancti natatem affxgentes anno 1275, reformari debebat auctor synchronus in anno 1297 ejusdem emortuaB H- an contra potius hi ex illo in anno natali quem, referente Waddingo, ponunt? Quarto, cum itaque duo habeamus irrefragabilia documenta pro annis mortis 1297 Vitam videlicet synchroni, et testamentum eodem, quo obiit Sanctus,
tis

tam

diserte definit.

nus
,

iste,

esset duobus annis et df.cen mensieus vixisse. Quod si verum est, sequitur, aut prius fuisse professum, aut non nonagesimo septimo, sed nonagesimo nono anno discessisse.. autcertealicubi in numeris scribendiserratumesse. Quod in aliis nonnullis contig-isse, mihi equidem persua,

sum

est.

VII.
ra,

Testamentum

sepultueffl

elogia,

forma corporis,

gies.

die conditum; ego ptane censeo,

isti

anno, tam-

quam puncto firmissime fixo, accommodandumesse tam annum S. Ludovici nataiem, quam alias
notas chronologicas, ratiocinio superiori intextas a Waddingo, ei aptandas ita, ut cum dicto puncio conveniant. Convenient autem concinne, si natalem ejus affigas anno 1274, prout planum fiet

testamento, quod eodem, quo Deoravit condidit sanctissimus gravit

e
, .

vita

mi-

Teitamen.iu(i

die

Antistes

hnc

noster, mentio

fit

apud biographum Anonymum

cap. 5 occasione sepidturie ejus. Edidit iiiud Anionius Pagius post Opus, anno 1684 a se vidga-

tum hoc
Minorum,
ctis et

titulo

Divi Antonii Paduani

inediti
,

OrdinLs

Seraiones hactenus

annorum calcidos computanti, ac mensi, si vis cum

Waddingo, Februarii. Sic enim Sanctus, quando obiit, habebit annos viginti tres cum mensibus sex. Sic item duobus dumtaxai annis et decem mensibus, uti referebat Waddingus a biographo synchrono, vixerit, postquam e custodia liberatus est,a mense nimirum Octobris anni 1295, prout
ponebat Waddingus, usque ad mensem Augusti anni 1297. Sic cohserebit Religiosa professio cum anno 1296. Sic denique apparebit, Waddiyigum,

de diversis etc. Testamentum sancti Ludonotatur hic titulus episcopi Tolosani. His vici, Ordinis Minorum autem terminis contextum ibidem subditur h\
,
-.

de SanIbidem itaque pag. 485

nomine Domini.

Amen. Anno

Nativitatis ejus-

dem

millesimo ducentesimo nonagesimo septimo,

Indictione decima,
rolo secundo, Dei
g-e illustri,

regmnte
grratia

inclyto principe Caet Siciliae re-

Jerusalem
,

Ducatus Apulia;

et principatus Ca-

puae, Provincia: et Forcalquerii Comitc,

regnorum
Pagio

quando annum 1275 num. 4 scribebat, Nascitur C hoc vel sivpcriori, mense Februario S. Ludovicus, tametsi nullum pro hac re citari ibidem ab illo auctorcm inveniam, minus tamen tunc ab anno
natali disjunctive utique posito aberrasse, quam superius, ubi annum \Z15ponit simpliciter et absolute.
Aliu nonnulla consc

ejus anno decimo

tertio, feliciter.

Amen.
<t

60 Mense Augusti die nono decimo ejusdcm apud Briuoniam in prsesendecimfe Indictionis ubiquc per retia Thomai de sancto Georg-io
, ,

gnum

Sicilia? .et
,

per Comitatus Provincia? et Forreg'ia

calquerii

publici

auctoritate

notarii

et

testium subscriptorum, ad hoc specialiter vo<_nto-

etariaobser vantur.

58 Atque Juvc affatim sufflcere arbitror, ut superde anno emortuali sancti Pnvsulis nullum recte quidem signat esse dubium possit; quem in suis Annalibus ecciesiasticis ad an-

rum

et

rog-atoruni;

videlicet

venerabilis viri Du-

randi Mauritii Prioris Conventualis Cserasii, FraFratrum tribus Bercerandi Prioris sancti Genit
,

Guillelmi de Corneliano

Prancisci

Bzovius

sed erravit in anno, quampoejus trigesimo tertio, atque adeo in nit, ceiatis designatis corrigi eo cum aliis antea a Waddingo Calotianse de debet ; uti et apographum Vitw expirasse anno Domini quo supra, ubi dicitur

num

1297

num.

i;

Scarrerii, Bartholomei Vitalis eg;o Frater Loet magistri Hugonis Pabri physici,

Brun , Petri Ordinis Minorum,

doycus, permissione divina episcopus Tolosanus,

memor

conditionis

humana; quam

semper

co-

cum millesimo ducentesimo nonagesimo quinto.., annorum viginti trium ; {qui cum notato esset

ibidem anno 1295 neutiquam cohcerent.) 9 Bouchium in Historia Provincix tom. 2 hb. obitum ejus affigit ansect a, cap. 2, 6, ubi superius num. 57 no 1299. Ex subducta etiam concludimus, nostrum regium ratione temporis Ordinis Principem nuncupasse professionem

Adde

mitatur innata frag-ilitas, cui ab ipso vitae duia essem cipio mortis imperium dominatur ; tamen mente ac composisanus ffi^er corpore memoria in taloquela, directa discretio et sana
, ,

priu-

me

integ-riter

vigerent

voleus

peregrinationis

testamentaria mete diem extremam dispositione Sedis Apostolica; inhacparauctoritate

prcevenire,
te

meam admihi concessa, de bonis meis, sive ad spectantibus, in hunc modum ordiministrationem
noetdispono.
61 In primis in eligo silia3 meam

Fratrum Minorum,

etantistitem Tolosanum esse

declaratum anno xtatis tertio id quod obiter innuebamus

supra vigesimum; hoc nosfro Com-

domo Fratrum Mmorum Massepulturam.

Deiude de bouis
meis,

7SS
,

DE

S.
,

LUDOVICO

EPISC.
judicio

TOLOSANO
et exig-endi ea

P.

meis et primum quidem de capellis quas habebam tempore, quo professus sum beati Fraucisci reg*ulam, et habitum ejus assumpsi, ordino in quod scilicet capellce ipsae, et hunc modum ea, qua; ad easdem capellas pertinent, sint Convcutuum fratrum Minorum Tolosse Massiliae et
:

hi debeantur; ac petendi,

tam

in

quam

extra judicium; et
,

omnia

alia cir,

ca
si

hsec

faciendi

quae ego ipse fncere possem

praesens adessem. Et hanc meam ordinationem valere volo jure testamenti , vel jure codicillo,

rum
vel

vel

donationis

causa

mortis inter vivos

Aquarum

prout

viri Religriosi

Fratres

Raymun,

dus Goffridi mag;ister in theologia et minister in Provincia et Guardianus Tolosae ordinaverint ct eas intcr eosdem Conventus duxerint dividendas. De libris nostris lcgo Religioso viro Fratri Guilbelmo de Corneliano socio et familiari meo Biblinm in uno volumine, quam praefatus domidominus et genitor meus dcdit mihi nus rex et etiam Snmmam Thomae. Item Fratri Beren<rario de Bosco familiari meo, Bibliam, quam dedit mihi Conventus Tolosae. Item Fratri Petro Cocardi, familiari meo , Bibliam et Flores Sanctorum pulchriores, qui fuerunt praedccessoris mei. Omnes
,
,

seounmelius de jure valere potest ; rog^ans supplicitcr praefatum dominum et g*enitorem me-

alterius cujuslibet ultimae voluntatis,

dum quod
,

um

ut circa efficaccm

ordinationis ejusdem

et celerem executionem dignetur et velit praedictis

alii

executoribus meis, ac dicto Fratri Raymundo, et ex eis, quem cum ipso nd executionem eamet favere, ac opporet

dem vocare contigerit, assistere tunum consilium, protectionem

tiri.

auxilium impar-

64 In quorum omnium praemissorum fidem et recumm cautelam, factum est per manus mei prsedicti no- profertmu. tarii praesenspublicum instrumentum, quod scripsi
eg^oidera notarius, qui prsedictis
et

autem
inter

alios libros

rerii, ct

meos leg-o Fratribus Petro ScarFranciaco Bruni sociis et familinribus meis,

,

omnibus

interfui,

ipsos aequaliter dividendos propter plura grata servitia, quoe ab ipsis long-o tempore recolo

signo signavi rog-atus. Quae ordinata etactaper prasdictum dorainum Episcopura supra continentur, de praefato scilicet, episcopo Carcassosolito

meo

p snsoepisse,
62 Capellas siquidem, quas habui prius quam professionem feci , lego ecclesiae Tolosanae : annulos quoque meos omnes leg*o et relinquo praedicto domino reg-i , ac dominae reg-inae , parentibus meis, in hunc videlicet modum , quod re-

nensi, quod

sit

unus dictorum executorum

leg*atis et relictis praedictis

ejus, ei

de annulis suis
reg-i,

domino

ac dominre reginaj, ut dictum est, ordinata et acta sunt praedicto nono decimo die dicti mensis

Augusti. Caetera vero praemissa, prout superius exprimuntur, ordinata et acta sunt per euradem prasdicto die

eumdem dominum regfem illis, quos volnerit, reliqui sint prsedictae dominae matcntis ex eis per

nono decimo mensis ejusdem. Ita

testa-

mentum.
ravit
65 Defuncti vero sepulturam prssclare deco- Decoratur Dominus nam non tantum mag-nifice per- Sanciiwactis exequiis , conspectus est paullo post a fide f" 1 '""'
:
-

meae. De aliis autem omnibus bonis meis , utpote vasis arg-enteis , equitaturis , et quibuslibet aliis ac etiam iis quae debentur mihi ex
tris
, ,

t.

e.

iii[ii.

quacumque causa solutis inde debitis ad quae quibuscumque personis teneri [possirn] ac emendffl *, si quae apparuerint faciendse volo quod
,

qui se eum vidisse testati sunt FF. Minorum Massiliensiam choro supra summum nltarc. facie admodum laeta et sedig-nissimis viris,
ecclesiae
in

ponsatiO'

nci aui
nmlcifij, vei

infra nominati executores mei, familiares ac servitores meos remunerent prout attentis eorum
,

rena feMcitatem beatitudinis 33ternae sig-nificante;

guidsimUe

conditionibus et impensis per eosdem mihi servitiis

viderint,

faciendum

et

residium ipsorum

omnium distribuant infer Conventus Relig-iosorum civitatis Tolosae, et Conventus Fratrum Minorum Massfliae et Aquarum, ac Conventus Fratrum
Pivedieatorum sancti Maximini, et Conventus sanctffl

Biographus Sedulianus cap. 5; verum etiam ante illas Dum de Brincola corpus ejus Mnrsiliam duceretur, apparebant nobilibus, qui
uti narrat
,

sae

comifcibantur sanctum corpus, quasi lanceae radiosuper ipsum corpus de caelo descendentes. Cum

Clarae AssisH,

C ad servitium rem

adconstruendnm unam capellam domus episcopalis Tolosae, in honoprout eis videbitur

.

autem pervenissent ad quamdam planitiera prope Marsilinm, cerei, qui erant extiucti, subito caelesti lumine sunt accensi, teste Bartholomeeo Pisano

supra

allegato, cujus verba recitavi.

9 e

Waddingus

beati Lnurcntii martyris,

feciendum. Item volo quod Officiarium ct Responsornrium, qusa dedit mihi Conventus Draguininni, reddantur illi. ltem leg-o Conventui Brinonia3

indumcntum unum sacerdotale completum de

uti

meis coTnmunibus, quibus familiares mei

consueti.
htc a nobis

Bobertia Licio sermone p de S. Ludovico, ac Breviario Minorum , antea apud eumdem Waddingum citato, rei isti mirabili, quam statim e Pisano dedi, aliam hancaddit Deindevisus est ipse B. Ludovicus a quodam
:

ad annum 1298 num.

sunt

Relig-ioso Fratre a multitudinc

magna

ang-elornra
:

63 Executorcs autem hujus meae ordinationis facio et ordino revercndos in Christo patres do-

minos arohiepiscopum Arelatensem et episcopum Caroassonensem dominum episcopum et G-abbntem Massilienscs, et Religriosum virum pnefatum Fratrem Raymundum Goffridi , ac vi, , ,

paradisum deferri voce mag-na clamantium Sic fit servienti Deo in munditia et puritate. Sepidcro Sancti glorioso superaddimus laudatioin
,

numdecora.
66 Elogia, quibus Sanctum laudari invenio, uudatw sunt mxdta ac varia. Joannes PP. XXII in suis Sanctw a litteris, quibus illum adscribit numero pp Sancto1

rum venernbilem majristrum Petrum de Ferreriis decnnum Anicienscm regni Sicilia? cancellarium et nobilem virum dominum Hug-onem de
, ,

rum

hcvc

memorat
Dcus Dci plenum

Sol oriens
. . .

mundo

i! XXII

in altis-

simis Dei,

bulia cuiuinisationit.

Filius

nunc hora instan-

Vicinis
ita

Provinciae ct Forcalquerii

senescallum

scilicet

quod

omnes simul
Pratre
in

vcl

quicnmque

ipsorum

cum

prffldicto

Raymundo ordinanpraemissis et quoli-

dum
bet

et

faciendum duxerit

pnemissorum , roboris firmitatem habeatj dans eis omnibns executoribus et eidem Fratrj , Raymundo cum quocumque alio ex ipsis plenariam potcst.ntem bona et credita mea recipiendi, ubicumque fuerint, et a quibuscumque mi,

opns produxit mirabile, claritate bonitatem suam monstrans magmifice JVam qui facit rairabilia mag-na solus, dilectum suum confessorem eximium beatum videlicetLudovicum, puritate candidum,
gioriae

te novissiraa..

suae
.

ca-

rubicundum, electum ex millibus produxit noviter, ut exemplnr pnefulg-idum cunctis Fidehbus imitandum; cjus vitae sing-ularis exceHentiam sig-nis probans, et prodig-iis coruscantibus, crebns miraculis manifestans. Sic in principio

ritate fervida

DIE DECIMA
cipio dictarunt laudatur litterarum
.-

NONA AUGUSTI
dominabatur, ut

789

vero hxc sunt

noster,

sub fidem

Laudetup igitur magnifice Deus cujus dextera huio Episcopo confert stelliferum regni diadema. Applaudaut et isti
i

numquam

lieris converteret.

in faciem alicujus muEffigiem vero ipsius, de qua

ita

i. P.

agebam,

e laudato

Rodulphio

noster xytogra-

Cffili

cives,

quorum

pariter ccetibus Sanctus hic sole spleu-

phus imitari conatus est,quemadmodum hic illam

repraesento
:

didior est insertus.

cise,

Canant quoque altissime

felicia,
.

1'ran-

Siciliae

ac Hungari regna

de quoLaitetur

rum

hopto candoris

nivei flos erupit

insuper civitas Tolosana; tanto ditata Praesule.. Vere felix es otu, Massilia, facta divinorum aro-

matum tam sancti corporis apotheca. Sed et Fratrum Minorum Ordo conspicuus novae laudis canticum promere non desistat, in aula cselesti tam
prseclarum Alumnum divinis festive conspectibus repr&sentans.

ub aliU

67 Robertus a Licio Ordinis Minorum, episcopus Aquinatensis; in sua Concione de S. Ludovico

cap.

citatus

apud Sedulium

inter elo-

gia Vitaea sein tucem'editce praefixa, Quis, ait, non magnifaciat sanctum Ludovicum ? qui regus et reginae filius formosus corpore divitiis affluens, aetate florens , ingenio acutus , ac quibuslibet temporalibus bonis abundans, vitia spreB vit , terrena calcavit et Christum Jesum bene beateque vivendo quaesivit. Sedulius ipse ibidem satis prolixum Sancti texit elogium; quem, ut paucitla heec inde delibem, miraculis coruscum infinitis Joaunes XXII inscripsit catalogo Divo,
, ,

rum

in sanctitatis eximiae fidem, capitis ejus ce,

rebro

an.

morte xvni, integro reperto. In-

ter alia, quee in laitdem Sancti ibi afferunter e nostro Hieronymo Plato lib. 2 de Bono status Re-

Ludobreve illud transcribo Gallorum (immo Siculorum) regis filius primogenitus (fuit secundogenitus dumtaxat ) omnibns certe auimi et corporis bonis ornatus. Hsec de prieclarissimis animi pracsertim divinorum chaiHsmatitm abundantia cumulatissiligiosi

cap.

26,

vicus Caroli II

69 Bartholmxus Pisanus, saepius antea designatus, prtesens argumentum diu ante Rodutliic Sanpfiium confirmavit, sic enim scribit
:

nc ortt ve-

twstatrm

ctus

etsi

pulcherrimus esset corpore

Fratre,

adeo,

ut

mi ac de insigni vitie integritale delibasse sufftciat. Addamus his prseconia qu&dam de formee
t

audivi

qui vidit eum, quando

primo

episcopus
lieres

ejus elegantia, ac concinna corporis compositione, propter quas merito etiam laudatur , cum sitgratior virtus pulcro e corpore veniens, uti est

Tholosam intravit, ut omnes dicerent, et homines

faciem

concorditer

muvi-

sive viri, se pul-

chriorem

numquam

vidisse.
;

Nec de

inproverbio. tametsi vultits frons , oculi 68 Et sane lundatur etiamob fur- totiusque corporis externa conformatio cum inmam, mo terna mentis pulcritudine quasi certatim, ut ita rei, de preemio viderentur concertare , mira c dicam, tamen simul consensione singulares nostro Sancto honores ac venustatem afflaverunt natura et gra tia Dei. Utramque laudans biographus Sedidia,
,

dendo ejus faciem poterant satiari et de vico iu vicum ibant cuncti ad eum videndum ac in mundi
:

deliciis enutritus, post carnis concupiscentias uul-

latenus abiit, llinc conftrmantur ea,

qux narravit

Waddingus supra num.

47.

Sed virtutem hanc

atque alias, longe utique ac unice prxstantissima hominis ornamenta, cum in itlis vera, sotida ac sola ejusdem venustas sitposita, seorsimja?n itlustrabimus.

nus cap. 5, Omnes

inquit

ipsum videre

de-

siderabant, vultu angelico decoratum, factis mirificum, conspicuum honestate. Mira inerat amo3-

VIII. Qusedam de prsecipuis Sancti

nitastaciei et pulchritudo. In fronte, in oculis, iu humanitas mel in toto corpore liabitare videbatur
:

virtutibus additamenta,

lingua, in pectore candor

et

simplicitas. Formae

gratia et honestatis omuium oculos in se convertehoiniuem. bat, angelum potius arbitrautium quam Pulcherrimo erat corpore, et aptissima compositione membrorum ; sed louge pulchrior moribus et sanctitate etc.

demissio seu humilitas, uti vocari virtutum omnium fundamentum, solet, noin gradumirificoet prorsus heroico Sanctum cutmen-evexit. strumadaltissimum perfectionis

nvmi

Mirabitem
cjus Imvii-

a:

titutem

Rodulphius Ristoriarum Seraphicx

lib. 1 fol.

Variis, quee
'6

Retigionis
ui,

120 verso
fol.
)

rem

ita exprimit.

et 4,

apud Anonymum Sedulianum cap. non apud nos superius in Commennec

,

(Vera, uti affirmarat

eflBgie

120, B. Ludovici Tolosacouspi-

facie pulchra et

prxmissa tam venusta, ut omnes eum

voluptate

Fuit autem B. Ludovicus

afficereutur; inces,u,
aptis, et

ptis

cientes

pectu et as]

honesta gestu gravi; membris omnibus

referuntur exemquibus ista itluButla canomzationis strentur ac stabitiantur. Christi imitatore. . . ejus sic fatur: In hoc etiam
tario pnevio, edita ab ipso

visum

est

adjungere

ha>c,

corpon

corbene cohserentibus, decore totius mansuetudini eximio, voce humauissima , )0 ris uitore, quibus ita que pleua, egregio oculorum

quod humilitas vera fulsit. Attendit namque Vita Calotiana Deus.. ponit humiles in sublime. alienarrat, quam ab arrogantia et fastu fuerit primum incurrit Tolosuin, rogatus a

nus

Cum

magnis

790
41'CTOM
J. I\
* I.

DE

S.

LUDOVICO

EPISC.

TOLOSANO D

mag-nis viris, aut raagnum mulum ascenderet, obstinate renuit, arroganasserens id nil prsetendere nisi fastum et
tiara
luit,

* ut deambulatorem vel palafredum

"JUUIW

prauatorum.
nisi

Ad

hsec, Frater

Minor esse voaliud opta-

ait Bartholomasus Pisanus,

et nil

episcopatu renuntiare , ut Frater Minor et simplex remaneret. Semel dormitorium Fratrum Tholosae dum intrasset; Ileu! inquit, quando videbo me esse sine episcopatu ut sim
bat
,

Nequaquam; sed ego descendam , audiam eam, quoniam ad me spectat. Descendit, tugurium intravit, eam audivit ad confessionem, consolatus est eam, et eleemosynam impendit. Egressus autem inde plenus fuit pediculis, et immunditia; quod "Vir sanctus cum maLudovicus,
et
,

g-na consolatione conspexit g-audenter, et

portavit pediculos, et hujusraodi

cum risu gemmas paupe-

rum
nos

vocabat.

in

uno loco dormitorii, sicut unus pauper Frater

semel esset, et quiquod multum Ordinem dam Frater sibi diceret, honoraverat de sua persona insigmi respondit impatiena ex humilitate, et quodammodo indigne immo ferens, Male dicitis, Frater, male dicitis Ordo multum me honoravit, quando dedit mihi
et simplex. In capitulo
\
:

dum

habitum suum.
compeiuat

Oau
ijni
(a

inti-

mivacu

Singutarem hanc animi modestiam acpauperlatis amorem eidem affnem, miro cccli favore ostendit Deus sibi gratissima fuisse. Rem gestam narrat Fremautius in Vita Sancti superius allegata cap. 4 pag. 386 in hanc sententiam, e lingua nostra Flandrica ita Latine sonantem Dum interdum abjicere se, prout genuinum Mi71
,

noritam decet, haberet fixum, emendicando panem ostiatim, pater ejus rex aegerrime id ferebat.

um

Quodam itaque tempore Sanctum filium suconspicatus manticam humeris suis gestantem
,

cuidam in mandatis dedit, ei ut denuntiaret, regna Gallicum ac Neapolitanum hujusmodi honorem ab ipso non exspectasse, ut aurea ornamenta commutaret in emendicatum panem. Ludovicus blande subridens ac manticam aperiens, Boce, ait, verum non est, quod miincedere
nobili
hi

factum Anonymus commemoral apud qitfiiUttmvi quod tamen rerum adjunctis tnttCF QC tte37 tpectus discrepat nonnihil a superiore id quod in causa est, cur censeam, idem fere humilitatis specimen bis accidisse, semelquidem in Piremeis monac iterum eundo tibus secundum Anonymum Parisios cx Pisano, si videlicet locus ab eo recte Quam sit notatus. Adde, quod dicat Anonymus pauperculam serio hortabatur ancto peccata connam et ego inquifiteri socio Fratri, aut sibi ens FraterMinor sum. Sed illa noluit. In superiore autem exemplo longe aliter res illa narratur. Adjungi his velim exemplum aliud, quo egregie ostendit, neminem quantumvis miserum et abjectum, sibi vilem fuisse. Nam, uti refert Frater E Marcus Ulyssipponensis in Chronicis FF. Minorum tom. 2 lib. 6 cap. 6, quadam vice Sanctus Sacro intererat et ille, qui offerebat pacem pauperi leproso illam dareprmtermisit quo viso, si?ie mora surrexit, ad leprosum se contulit, et,
73 Simile

num.

positis

humi
est.

genibus, faciem ejus devotissime

osculatus

cxj)robas

quippe

in

aurum
,

converti.

74 Nec vera dumtaxat paupertaie spiritus ac wi paupern corporis egregie preeditus fuit S. Ludovicus, ut ac ep eni e**' n " mo ~ videre datur in ejus Vita ; sed etiam tenerrimo )!^ misericordicV erga pauperes et egenos affectu,im-

Nobilis
nis

summo cum
:

stupore videbat, frusta pa-

commutata

in frusta auri

stellarum adinstar

PUtilantia
petiit,
g-e

in g-enua concidit, a Sancto veniam Deoque vovit, se, consentiente conjusua, Fratrum Minorum instituto nomen da-

pensisque eorum usui obsequiis mirabilem omnino se ostendit, et ita quidem, ut Deus prajclarissima ejus in hoc genere offcia miraculis compensare voluerit, secundum ea, qusc in Vita apud nos num. 25 narra?itur quibus addi potest aliud
:

hoc prodigio magna cum lffititia audito, numquam ostendit amplius sibi displicere opera humilia tam sancti Filii. Prseclarissimum enimvero ac summo stupore dig?iissimum miracxdum, quo Deus humilitatem Servi
turum.
Itex

autem, miro

exemplum, quod exstat apud Waddingum ad an-

num Christi 1297 nu?n. 6, et quod, uti addit, ex vetusta Legenda exscribit Marianus; eum adhuc puerulum
cibos,

pie suffurari solitum vel ex culina, vel ex alia quacumque officina pauperes distribueret. Conquestus

vel ex triclinio,

sui ad infima se abjicientis comprobasse fertur.

ut in

Ego quidem tam non nego factum, quamdesidero illud videre stabilitum ex antiquis auctoribus. De eo certe nihil ab Anonymo VitcV scriptore, a Pisano nihil, nihil denique ab alio apud Waddingum memoruv novi proditum quod mihi apparet mimm, eo prxsertim quod ille Anonymus infraapud nos in Vita num. 21 et ZZalia re;

aliquando de his praefectus coquorum apud Caro-

lum patrem, comprehendit eum actu clam aufe- F rentem caponem regiae mensae prasparaturn et obvio patri dixit, Ludovicum pro more suo quid;

quam sibi * sub pallio praeripere. Jussit pariter, ut furtum deteg-eret ille, elato pallio, ostendit manu
:

f. cibi

pendenti

egTegium florum fasciculum

qua mi-

ccnset singitlatim perfectissimse humilitatis seu paupertatis evangeticcV (hscc enim illius esse cosolet) exempla , quas de more inFranciscani edere haud erubuit Princeps noster regius ; et hasc quidem displicentia amicis etfamiliaribus, multo aliter sentientibus; patri vero maxime. 72 Quandoquidem vero Sanctus adeo eratparvus in oculis suis, mirum non est, neminem ad-

raculosa metamorphosi impunis dimissus, conversis floribus in pristinam substantiam alitis, eum inter

mes individua
Stituti

quatuor pauperes distribuit.

ter rescivit, laudavit

Dum

omnia postea pain operibus suis,

filio

Dominum

larg-issimasque erogabat elcemosynas pio peribus distribuendas.

pau-

Vewic

si

75 Miraculum hoc confirmatur inter illa vel ab ipta t qus; in nostro apographo ?iotantur ex collect. F. P uerilia Aroldi desiwipta, et sic illud exponitur forte
-

eo vilis fuisseconditionis, ut ei vilesceret.

Exem-

plo

Semel eundo Parisios pauquem reperit; propriam cappam dedit. peri Nullum quantumque pauperem et despectum desit illud
,

Pisani

ilig-uabatur.

Quadam

vice accidit quod, ipso trans-

eunte

cum

tota familia sua,

quaedam mulier pauet

percula et antiqua in

quodam tugurio humili

Audiquod cum esset puer parvus, ibat sa> pe ad locum culinie, et petebat ab eo carnes, quas absconse portabat in sinu suo. Quod cum semel rex videret, vocavit eum ad se, et dixit. Quid est quod portas ? Quo audito, verecunde
-.

epi^ocessu
vi recitari,

ad canonizationem ext?^actum

despecto jacens clamaret peteudo.

Et

cum

confcssionem Immiliter aliqui de sacerdotibus vellent

Januario, et fuit

aperuitsiuum,eterat plenum rosis cum admiratione

76 Viri sancti abstinentiam,

et

hoc

fuit in

magna omnium

notum.

de equis descendere, ut

eam

audirent, dixit S.

seve?mm vivendi An 9^ a ^ caslUat ' m rigorem

cum accuratione ac ditigentia operam daret quam poterat maxtmam, ut nitidissimum hunc virgi-

DIE DECIMA NONA AUGUSTl 791 mgorem, nec non integerrimam ipsius pudicimagis singiltatim memorat twn desmbU Anonymus SeduManls his verbis Vigiliaa apll nosa nuee beatfesimffl num. Vlrgmia jejunaoat in pane et Quanla autem et quam circumspecta
:

ACCTOIt
J.P.

,..).

mtatis florem conservaret ab omni vel tevissimx etiammaculxumbra; indicat idem biographus num. 60. Confirmatur illibata ejus virginitas e outta canomzationis, ubi leguntur ista Castitatia autem amor a puero affecerat ejus mentem adco, quod ob ipsius fidam custodiam, mulierum
:

aqua: aliorum Banctorum vigWas etAdveirtBinDomim tam Bfcricto obaervabatjejuotos "t*etiam in itinereetcorporiaanxietate.posiras, iih nequaquam
solveret.

Semel

dum
licet

cquitaret per Franciam, B.

Marci
socns,

vin-iH ;ini(

omnino

debili ^ et con tradicentibus voluit jejunare. In vigilia quoque B.

Joannis multo labore afflictus propter laboriosum transitum montis Pyrenrei, nec mcdiei jussu, nec

consortia fugriebatomnino; in tantum, forsan matre et sororibus,

quod, nisi

umquam tempore
nus

loquebatur.

soluscum sola nullo Barthotomxus Pisa-

Fratrum inductionibus, ad eapiendum vespertinum cibumpotuit suaderi.In cibo et potu tantumerat

parcus, ut familiares sui abstinentia;
ejus paverent

Quo ad hoc referam, ait, quid hic Sanctus circa sororem suam reg-inam egit in Aragonia. Cum enim venisset ad eum visitandum, nullo mndo potuit obtinere precibus quibuscumque, ut eam
in

excessum.

IX.

Mortui per S. Ludovici merita

faciem

aspiceret

sed respondit,

quod

erat

ad vitam revocati.
VartOI
ii

fatua
fjnata;

ut

in

hoc petens. Dominre regina; Francia? cosme, utpote filii duorum fratrum, roganti suo adventu more uobilium de Francia

eam

reciperet ad

ampiexum

nus acquievit,

etsi

osculum, nullatesumraa devotione ferretur ad

et

gui est mirabdis in Sanctis suis Famu* hunc sutim, advilissima 'ju.cqueacpauperrimasese, dumviveret, adjicientem, illustrissirno miraculorum splendore ac siugtf/ci,-ihus

Deus, um
ti

Smicto od

vilam revrn(a$

ipsum... Tholosse qutedam domina,

cum

audisset

gloriie

eum ab oculorum
dit:

custodia commendari, responivisset,

sum dicitiis jam vita functum insignivit, Quee apud Sedulium exstant, dabuntur in Vita
;

Ego probabo. Cumque ad eum

et

inferius
sitione

hic vero ea aliunde supplebimus appo*

ipsum,
iste

dum

esset in

ecclesia, diligentissime con-

siderasset, reversa

ad

domum
cst.

dixit

vicinis;

Vere

Dominus

sauctus
suis

Numquam enim
oculis, nisi

vidi
mirifica

aliquem,. qui

dominaretur

plurium atiorum. Incipiamus a mortuis advitam revocalis. BiUla canonizationis sex memorat de hoc genere. Recitemus verba Qusedam namque duorum annorum puella, qu;e vi febris,
:

istum.
77

quam
Mirabilcm
quoque ejus in conservando

cauieta con-

facto voto per

servabat, ad

angelicee virginitatis nitore cautelam itlustrat

eamqtte aliOi
induccbut

hoc factum, quod refert Waddingus ad annum 1296 num. 4 Voluit sane ille apud Montis pessulani Patres, iterati voti, de subeunda nimirum vita Minorum, testes, remanere, et eorura vestem assumere,- sed hi petenti dare non sunt ausi, timentes reg-is, patris Adolescentis, tune in urbe
:

mensibus exspiravit patrem Sancto isti qui ipsi imagrinem de cera offerret, si vitam a Deo tiliae suffi impetraret, resuscitata ubera matris suxit. Forte hoc miraculum est idem cum eo, quod habetur
,

passa fuit duobus

apud Anonymum Sedutianum num.

eo,
:

50, vet

cum

quod Rodulphius fot. 122 verso, brevissime sic ndrrat Guliclmam tiliam Adami Parisiensis a
mortuis
suscitavit.

Pergamus

cum

precdicta

praesentis indig*nationem. Illinc

cum

patre recedens

Bulla

matremsuam Mariam Hungaricam, et Carolum Martellum fratrem primogenitum, jam renunitatum ex jure materno reg:em HungariaB: qui magno comi-

veuit in Italiam, et Florentice obviam habuit

Quidam etiam quinque annorum puer vehementia febris eontinua? vita functus, facto voto

per pa-

trem, est

vita? prisrina? restitutus,

nec

dictas /ebris

in eo apparuit

ullum sigmum.
-p

tatu etapparatu, adjuncto sibi itineris comite marchione Montis-ferrati, illuc venerunt, reg-em et

Regina in omnium amplexus et sed verecundus et puoscnla gratulabunda irruit dicus juvenisLudovieus faciem a genitricis labiis avertit, necse oscularipermisit. Cui dummater, se, matrem esse recordaretur, neque in casto materno osculo esse Numinis offensam demisso et revefilios

exeepturi.

Qua?dam puella annorura septem, quaa per septimanastresfebrem passacontinuamexspiravit,facto ad dictum Sanctum voto per suos, spiritum recupcravit et revixit.

80

ceperat

qua; duas conQuEudam denique mulier illarum in ventre mortua ex filias, una
,

,,, lal1 .

bnitacano.

casu

renti vultu

respondit:

Scio,

mater,

te

matrem

matris de asino, et in ejus ventre ex nisationu ^ 1"*' coepit puerperio labomora diutina putrefacta rare. Cumque dictus partus jam putridus per frudictse
,

esse

sed
licet

non

nec igmoro, te mulierem esse, quam servo Dei osculari. Hujus facti sub-

stafuisset extractus, et alia filia mortuajam educta esset obstetricum ministerio violenter, et projecta in stabulo super

stantia confirmatur ex S. Antonino Historiarum Fratre Marparte 3, titulo 24, capitulo 4, 1. co Ulyssipponensi parte 2 Chronicorum Ordinis

fimum; emisso ad
si

ipsurn

Sanctum

voto,

quod

partus

ille

resurgeret,
;

unam

sibi

cerae

imuginem

prajsentaret

puella

Fratrum
rnus
,

Minorum

tib.

cap. 4 etiam

disci-

palpitare ccepit,
pervixit.

etbaptizata septera mensibus supuer,aetatis

hanc pecutiarem gratiam S. Ludovico fuisse donatam, at, qui eumaspicerent, ad amo-

Quidam etiam
tus

annorum septem, dum

rem

castitatis

illos

induceret

in

cujus

rei

testimonium ibidem indicatur, multos, qui in florem vidisse obitu ejus aderant prxsentes
,

sub lecto, in quo cumsuisjacebatparentibus.repcrmortuus, rigidus et frigidus aliquo tempore permansisset, facto per parentes ad liunc Sanctum voto,
fuitdivinitus suscitatus, Mulieri cuidam, qu3 propter

adinstar pxdcree rosee e sanctissimo ipsius ore

prodeuntem.
rigidisshna

vehemcntem

infir-

ISRemedia etiam adhibebat prorsus

ria, ut

singula-

observa(]jejunia.

corpus suum
;

castigaret, ac in servitu-

mitatem diem extremum ad Sanctum istura voto,

vita.

clauserat, emisso persuos

ejus raeritis

reddita fuit

tem redigeret
lianus num.

de quibus agit

29.

Verum

quee ibi

Anonymus Sedusummatim nar-

Calotianum rat de ejus jejuniis, nostrum Ms. Augusti Tomus III.

Sed mirabite omnino est prodigium, quod brevissime refertur apud Pisanum his cerbis
Sl
.-

^,

103

Marsilia?

792
VCTOKI

DE
duo
Sed
ernut
fratrcs c:iptus fuit

S.

LUDOVtCO
;

EPISC.
83
in

TOLOSANO
uobilis in Massiiia

Marsiliae

cnrnales

quorum

Quidam

ex voto emisso

D
p'urfu
(itiorum

J.P.

unus alium occidendo,

oapitatus.

ex hoc et de-

cum amborum

corpora in ecclesia

invocatione ejusdem sancti S. Ludoviei essent, Ludovici facta a matre, a mortuis et omni laesioneipse curavit. S.Antoninus superius assignatus narrat % evenlurn plane stupendum in hac

honorem S. Ludovici, cum uxore obtinuerunt a Domino prolem optatam; et quia quod voverant, non reddebant, ostendit Dominu.s, quod displicet ei non solum stulta, sed etiam infidelis promissio, cum non solvitur, quod Deo pro,

bellum esset inter nobiles et Burgenses in Apulia in diversis partibus una parte plures ex adversariis contra aliam pnevalente fuere captivati. Sed inter illos unus nobilis, qui propter damna multa illata ab eo, victoribus erat multum odiosus, ut non redemptionem il-

materia

Cum

puer jam septennis Tunc parentcs pueri implornntes clamaverunt preeibns ad Sanctum auxilium se ingratos et iniidelissimos accusanmittitur.
esset

Nam cum

coepit gravissime

infirmari.

tes,

et

quam primum, quod

iterum
in

promiserant, Domi,

no reddituros
plura se
filio
,

voventes

ac

etiam
si

alia

facturos

honorem

Sancti,

vitam

lius
ei

sicut

casterorum,

sed

mortem decernerent
ille

conservaret.

Sed beatus Ludovicus vota eo-

inferendam. Intclligens autem nobilis

\

se

ad

suspendium judicatum cum lacrymis et intenso cordis affectu S. Ludovico se commendavit, votum emittens de quibusdam implendis ad honorem Sancti , si mortem evaderet. Nempe ad suspendium ductus cum elevatur in patibulo, et
fune in collo imraisso iu aere suspenditur frang-itur funis, et ille ad terram cadit illffsus. Ad:

contempsit, ut eorum ingratitudinem utcumque puniret, et potentiam suara majori miraculo monstraret. Quid plura? Solvit puer dcbitura universffi carnis,

rum

ejus prae tristitia quasi lacrymis etejulatu pro resuscitatione filii invocare non cessant continue. Et cum sui ad sepulchrum funus ferre disponerent
et parentes

in furiam versi,

cum

quo constrictussuffocetur; illud quoque similiter rumpitur. Apponitur et tertiura, quod eodem modo confrin-

ditur aliud vinculum fortius,

parentes ; ipsi nullo modo acquiescunt, confidentes meritis Sancti gratiara obtinere optatam.

gitur. Stupentibus cunctis ait nobilis ille suspen-

adjudicatus In vanum Ludovicus, cui me devovi,

dio
:

Jaboratis,

quod

S.

me

defendit.
illi

Quod

videntes, adversarii destiterunt a poena

da, et liberum

inferen-

abire

permiserunt. Qui iraplevit

et sui

vota sua ex integTO, visitans eeclesise illius limina,

et narrans

omnibus casum ad gloriain Dei

1298
et

Sancti.
adjunyitw

82

Waddingus ad annum

quidam, inquit,

Marianum

num 16, Eques Marcum citans,

laxatis habenis obvium fortuito puerum prostravit, ungulisque equi conculcavit, ita ut omnino exani-

Sed quia diu expectantibus ex compassione painerat puero vox neque sensus aliquis E vel motus, tasdio victi ad ecclesiam sepeliendum ferunt. Sequuntur eos parentes cum clamoribus multis Sanctum invocando. Peracto officio, cum jam in sepulchrum vellent inferre, sanus et incolumis puer surrexit parentes arguens denegligentia voti nonimpleti. Quo facto, puer ad sepulchrum Sancti deportatur a parentibusin integrum vota sua solventibus, et gratias pro tanto munere agentibus. 84 Exemplar nostrum Ms. Calotianum non nsuscitatoilleberalem de mortuis a S. Ludovico ad vitam >um

rentum non

revocatis

mem

reddiderit. Viso miserabili eventu in

terram

num

fit

e sequentibus,

materiem nobis suppeditat, proutplaquse narramus ex fide

eques , puerulumque collisum, et collo confractum ulnisexceptumS.Ludovicoflensetorans commendavit; statimquc puer revixit, et ab omni
prosiliit

ipsius, factis.

Nam

quindecim,

ait,

mortni per

ejus merita redierunt ad

vitam.^o
:

e dicto

exem-

.plari excerpo sequentes

Puer septem annorum

malo
long-o

liber evasit.

Nobiles

quidara

conjuges

prope

Massiliam

de Marsilia, PetruS Duranti noraiue, novera diebus pnecedente continua febre mortuus, factis tribus
traetibus verce mortis. Quadam nocte, hora primi somni, fuit dimissus in lecto, cruce posita super pectus, ut moris est, et medicus et quidam alii
consolati sunt patrem de morte pueri, et abierunt. Post quorura recessum pater cum tota familia sua remansit plorans et gemens custodiens corpus pueri usque ad horam matutinam. Qua hora
,
,

runt a

tempore infoscundi, S. Ludovico prolem

fcetu.,

magna

efficacia petie-

sibi concedi.

mox

novem

decursis

Concepto mensibus mulier

,

massam
C
lente

parientis ocuiis absconditam obstetrix sepeliri curavit. Vo-

carneara edidit

inforncem.

tamen matre partuin suum couspicere,

;

et

ad importnnas ejus preoes re orani relata adhuc illa in suo desiderio persistente, exhumatus
fuit fcetus informis,
S.

quera

cum manu
,

recepisset,
objecit-

tit

Ludovico pie
sibi

cum lacrymis

cum magna fide planctus et luctus suos converad Dominum et S. Ludovicum cui pro
, ,

obtulit,

vita

filii

votum

fecerat, et ejus

meritis et sanita

que, Dei opera esse perfecta

atque ejus meritis

ctitate

sub spe certa suspirans,

,

loquebatur

concessam
horrorem

illam prolem,

ctabat potius ad solatium et et luctuin ; nihilque proinde se dubitare, quin beneticiura compleret , formam hominis
illi a se conprius dixit marito, et undecim matronis praesentibus, quam caro illa conveteretur
et.

quam tamen expegaudium, quam ad

obducens,

animain inducens masste

ceptae.

Non

in

puerulum pulchrura,primos emittentem vagitus.

simili

Alia

prfflmlssa prccc concepit;

sed

post

mortuus frustratim educitur. Renssumptis aliquantum viribus et auiuio puerpera suas preccs ad S. Ludovicura
prirai

novem menses transversus

in utero fOBtus

Male exaudistis , Pater, preces quas vobis porrexi prima vice. His'verbis et similibus iteratis, respiciens puerum, vidit eum suscitatum ; vocatisque medico et aliis, qui recesserant, magnum gaudium fecerunt de mortuo suscitato per merita Sancti hujus. Si miraculum hoc sit idem, quod biographus Sedulianus brevissimis verbis perstringit cap. 6 num. 49 ; meretur tamen hic referri, ut ex narratione hujus exemplaris compensetur brevitas alterius. Pergamus cum Ms.
Calotiano
:

beneficii

authorera

cum lacrymis

effudit;

factumque ut statim inter se partes coirent, efformarentque formosum et auimatura infantulum. Duo ultima hxcmiracula habentur etiam apud S. Antoninum t de quo ante; ubi et aliud ad~
jungit

Rostagnus Albua de Narbona, et Joannes Bissani asseruerunt juramento, se firmiter audivisse a matre, et a quampluribus aliis, qui videaunt. quod G. Columbina de Nnrbona habebat quam-

annorum duodecim, quae fuetandem vere mortua stetit fere per diem. Facto igitur voto per dictam matrem
filiam

dam

quasi

rat infirma, et

r\

CIE DECIMA NONA AUGUSTI. e _ a adS.Ludovicum.quod visitaret ejus aeuulchr una cum filia, et cum posuit in naribns audario, si ips.m
.

m
rjus,
<-<-.
J

suscitaret; statim

Deus Sancti

lam revocavit ad vitam. 85 Bamnosade Manuasca,

bnt fflira,

WKaSK?
t

Tm

puel "

auriculam perforavit, fune non erat motus neque sensus. Facto autem voto ad S. Ludovicum, statim surrexit, et ille super
TraN.t
:

eum
civis

infirmatus est ad mortem, ita ut ommbus mortuus videretur. Pater pueri fecit votum, qiiod, si per merita B. Ludovici
stitueretnr,

qm

Massil^, habe-

ascendit. Sed, ne

iUa significatur equus minor, gregamis, Gallis roncin, utihabet Cangius in Glossario

runcinus,

quempiam moretur vox

ad scnptores medix

et

ejus faceret prffisentari. Confestim facto voto puer a eP ruit oculos, et patrem ad se vocavit, ut potuit/restitutus plenanae sanitati.

ipsum cum sudario ad sepulchrum

filius sibi re-

infimw

latinitalis,

quemplura de hac voce. De alio animali ad invocationem

viLv reddito
ita scribit

apud

S.

Ludovici

Waddingus num. 18:

JacobusMacellariusde
bat fihum, qui fere per

civitate Arelatensi habein infirinitate labo-

annum

Accipitrarius cujusdam regis Luaitani falconem nutriebat, quem rex suramo inpretio habebat. ln cujusdamdiei diluculo iuvcnit per fasciolas tibiales

ransad mortem usquepervenit; itaquod perhoram fere completam nec consensum nec raotum habuit necsig-num aliquod nisi mortis. Facto voto

pendentem,

et

semi-mortuum duxitque ad Conven:

tumFratrum Minorum
coram

Bejie sive Pacis Julise, ubi

per suos ad 8. Ludovicum, revixit puer quasi subrideus, et oblatam sibi mamillam de matre ipsa suxit avide et gaudenter.
fjwm

altari S. Ludovici dum oraret pro vita volucris,illaintermanusexpiravit. Iraet indignatione

commotus super

86 Jacoba Kascabona filiam

cum laVoremagno

peperit mortuam, ut sibi et aliis videbatur, quia sine flatu, sine motu, sine calore, et cum nigre-

altare projecit raortuam, et regi per duas leucas llispanicas inde distanti non sine metu omnem narravit eventum, Sed dum rex animo in hominem comraovetur, ecce, per fenestram
falco advolat. et accipitrarii brachio requievit.

Mi-

dine corporis erat

quse et

modo

consimili fcetus

semper pepererat mortuos, sic quod de ca;tero non vivebant. Facto autem per eam voto ad S. Ludovicum, coepit infantula palpitare et vag-itum
emittere, et baptizata
pervixit.

raculum hoc pturibus verbis narratur e Chronicis antiguis apud Marcum Olyssipponensem
cap. 10.

tandem diebus pluribus

su-

Jacoba Ariola obstetrix praesens fuit, quando Bertranda Massequa peperit filium vere mortuum
:

S9 De hominibus autem a morte resuscitatis prsemiserat idem Waddingus num. 17 istos eventus Aretii in Tuscia enixa quaedam filium mortuum S. Ludovico commendavit et consecravit,
:

ttcf)imut.

modo

votum cum viro suo et amita pueri ad S. Ludovicum cum magnis clamoribus et devotione confestim puer aperuit oculos, perfecte Sancti meet fecit
ritis suscitatus.

revivisceret. Ad vitam ren T essus, vocatus est a Sancti nomine, etMinorum amplexus est institu-

tum. Confirmatur hoc miraeidum ex Pisano, qui

adiripotest.

Adalisia Reclandi habens infantulum ex gravi

mortuum, facto v to cum clamoribus et S. Ludovicum, recepit eum mirabiliter suscitatum. Miraculum, quod e dicto exemplari modo subdam, niultum adeo habet convenientise cum eo, quod exstat apud biographum Anonymum Sedulianum infra recudendum, cap. 6 num. 47, ut hoc videatur esse idem cum illo quia tamen Calotianum variat circumstantias, illud etiam nuncsubjungimus.Alterum autem ex altero, si sit idem, sic confirmabitur. Est vero
infirraitate

Vir quidam nobilis dum equum conscenderet, territum animal et in furoreni actum equitem uno implicitum pede in stapia vel subice pedaneo per abrupta et saxea traxit, ungulisque eollisit. Inventus

Uevotione ad

mortuus a parentibus

et servis,

dum

tertio ef-

ferretur die ad sepulchrum, rcvixit, neque ulluni

tot oicatricum et vulnerum, qus accepit, in eo remansit vestig-ium. Hxc Waddingus. Ex dictis

itaque conficitur,

S.

thaumaturgum

exstitisse, ac

Ludovicum magni nominis omnino mirabilem

propter tot preesertim mortuos, quos meritissuis ad vitam reduxit.

hOC

q
e variis

87 Adalasia
filiam

Lombarda de Rocha
,

parvulam

quae

penitusexpiravit, sic

habebat nigredinem conversa mortua diutissimepermanens.

in

X. Contracti,
grici, surdi,

febricitantes,

poda- p

Facto autem voto, meritis Sancti fuit suscitata. Ipsa etiam propter infirmitatem incurrerat surditatem,

muti,

cseci,

amentes,

naufragi sospitantur.

quod per tres menses nihil penitus audierat. Facto autem voto, in crastino recuperavit auditum.
ita

Ipsa etiam

lacte
;

in
ita

mamillis carens ex praece-

Anonymus
set

quod unus puer ex farae pequod lactare non posset, emisso votp, forriit, eo rnosas mamillas recuperavit. Hsec tria miracula credit Deum fecisse eo quod esset incredula de midenti infirmitate
raculis Sancti prius.

a Sedulio viUgatus postquam egisp de mortuis, patrocinio S. Ludovici ad vi- rum tam revocatis claudos ac corpore impeditos exhibet, ejusdem Sancti ?neritis sanitati restitutos ; de quibus in Vita apud tws a num. 51. Adde
,

Puer unius anni in parentum absentia cadens de quadam fenestra, ubi erant g-radus duodecim lapidum, vere mortuuserat, ettotaliter conquassatuset
itaquod sibi os non poterat aperiri. Faeto autem voto ad S. Ludovicura fuit illico suscinig-er factus,

ponit

sequentia. Ecgraphum nostrum Calotianum hsec Constantinus Mercery impotens de bra:

chio sinistro sic inepte, quod manus erat post terg-um per 15 annos, facto voto juxta sepulchrum

Sancti

audientibus cunctis fragorem,

fuit

cura-

tu & .

tatus.

Dominus N. de Narbona habens filium de febre continua vere mortuum, facto voto, quod eum duceret ad sepulchrum S. Ludovici, ejus meritis eum
suscitatum reccpit.
documentis

Puer quinque annorum plantas pedis tenens suquod debebat esse supra, habens infra a sua nativitate; cum mater sua fecisset votum in die commemorationis S. Ludovici, fuit plene satispra, et
factus.

88 Quidam habens runcinum iufirmum mortuum tandem jacentem baculum unius palmi
,

tens de

Nixidio de Podio Kicardi tribus annis impomanu et digitis, supra sepulchrum San,

cti,

794
*LCt.
J.
ftl

DE
quod

S.

LIDOVICO

LPISC.

TOLOSANO
,

cti,

visitabat, fuit plene curatus.

p.

Galterus Au<r)icus impotens existens tribus sibus de manu, facto voto, fuit plcne sanatus.
Alegreta, ietatisduorum annorum, sic
bris

men-

erdtmem-

omnibus deformata; quod manus

et brachia te-

Ordinis Minorum de diana Quidam , inquit Conventu Alisbroniffl passus febrem continuam per tredecim dies, in tantum, quod medicus de eo quam plurimum desperabat, in tantum, quod dixit de mane, quod horam Completorii non vide,

D
De
febriri-

tantibw

et siceata,

uens retro pedes, et tibias versus caput, adeo rig*ida quod parentes omnino desperarent de

ret.

Dictus infirmus se sentiens taliter pra?gravari,

vita, facto voto visitandi

sepulchrura

cum imagine,

Btatim fuit curata.

corporc
tftt-

pr ditorum

Domina Maria Guillelma de Massilia cadens, fracturam tantam habuit in ingfuine, quod intestina
01
in

grossitudine unius allae inferius

descendebant

cnm dolore intolerabili. Quse nullum humanum remedium inveniens, facto voto quod cum imagine
Sanctum visitaret [convaluit.] Statim enim isum est, quod cum manu cjus intcstina ad locum debitum restituerentur; et sic fuit plene sanata. De voce alla Cangius in Glossario paullo ante decerca
\

devotionem fervidam habens in S. Ludovico, qui tunc vivus er:it, et in dicto conventu existens, propter vitffl sanctitatem quain ipsum sciebat dixit si haberem aliquid de residuo habere Aucibi Fratris Ludovici, essem statim curatus diens hoc infirmarius Conventus, illico ivit ad Fratrem Guiliclmum de Corlinione socium suum, et ab ipso solicite petiit aliquid de cibo ab ipso
,
,
: !

relicto.

Statim dictus socius portavit sibi paropsi-

signato, Allo, inquit,

in Breviloquio dicitur

In-

dem, ubi erat aliquantulura de pane , quem S. Ludovicus diviserat quem dum gustasset statim fuit a febre curatus, et eadem die ambulavit per mediam leucam. At raedicus veniens, putans
:

strumentum acuendi
tundus,

cultellos

ej est lapis ro-

eum

in extremis

ag-ere

vel

mortuum

citius in-

quo faber purgat instrumenta, ut sint acuta. Dicitur etiam alla . Redeavel in

cum quo

mus ad priora.
B

Domina Aycarda in festo S. Agnetis gravem dolorem incurrit, et impotentiam dextri brachii, sic quod per triduum stetit mente capta, ita quod sibi videbatur, quod scintillse ijrnese de brachio et manu egrederentur, emisso voto ad S. Ludovicum de manu cerea deferenda, fuit continuo liberata.
'.yz E collectione P. Aroldi superaddo illud Quasdam mulier, noraine Beatrix, de castro Alanconi, passa fuit morbum caducum perannos duos,
:

audiens recessisse, admirans petiit, et audiens facti seriem, dixit quid hoc esset Potens est Deus etiam mortuos suscitare, et sic reputo illum vere.
venire,
:

eum

E
niratis nc

95
:

Ms. Calotianum pauca etiam

hsec

memo-

rat Frater de Ordine B. Mariae, Prior Massiliensis, semel sanatus est a S. Ludovico a g-utta, et serael a
febre. Frater N. cnstos Massiliensis laborans febre

pudagrich

fortissima, recurrens

ad

S.

Ludovicum statim
.

fuit

curatus./fo?c de febricitantibus

et

ope S.

Lndovici

nnatorum

Podagricos accipe e bulla canonizationis Vir quidam paasus annis sex gruttam in manu et brachio, ventre ac humero facto voto, quod ejus
: ,

ab eo in hebdomarle bis vel ter acerrime vexabatur qua3 qnidem mulier Sanctis plurihus se devovcrat, nec a quoquam adjuta, et quasi desperata, vovere se nemini araplius disponebat. Contiper locuin git, Deo volente ubi dicta mulier crat, Fratres transire Minorcs quam audientes tali morbo gravari , ad devotionem S. Ludovici incipiunt animare qu audiens vir mulieris pra3l';it;i', ipsam Sancto priBdicto devovit quo emisso voto, ex tunc a dicto morbo extitit libcrata quod ipsa et vir ejus prffidictus juramcnto firmaverunt, nec non et testes sunt plures, Hadrianus Valesius
et
:

limina visitaret; statim fuit sanitatis beneficium consecutus.

Quidam denique presbyter passus g-uttam

latere, quce

in

facto voto

ipsum afllixit graviter diebus septem, ad memoratum Sanctum, dilig-entius

visitando
,

ejus

tumulum

recepit continuo

sani-

tatem.
9C De surdis Sancto patrocinante curatis Anonymus noster duo dumtaxat exempla nar,
,

itemde surtlis

mulis

(ic

rat

apud nos infra num.

56; nos aliunde uni-

crcis etr.

ait, vulg*o Alencon, positum ad flumen Sartam, Ducatus titulo insigne in Normannia. Varias ibidem ejusdem nominis efformationes invenies inter quas Alenconium corrupte scribi observat dictus

in Notitia

Galliarum Alentio,
,

oppidum

est

auctor.
exanpla.

Sequens miraculum narratur in butla caan diversum ab eo, quod habetur in biographo Sedulia?io apud nos num. Q.u&dam etiam mulier dum ex 65? En illud partu quodam violento de puero mortuo, et in ijus utero trausversato, eontracta in manibus et
9$

nonizationis, idemne

his superaddimus. Apographum nostrum Calotianum Dorainus Jacobus, ait, Marconii passus multis diebus surditatem et dolorem in aure sinistra, ita quod sibi videbatur, quod omnes cives canerent in auribus ejus, facto voto de imagine deferenda, statim sanatus est. Mutis loquetam restitutam, probant facta, quse apud dictum Anonymum narrantur. Vide Vitam apud nos. num. 57. Sed miraculum, quod ibidem incipit, Alazatia a Campis, vel quod proxime sequitur, hoc initio, Similiter alia quaedam, etsi forte alterutrum

cum

pedibus et fenjoribus, biennio pcrmansissct, facto voto ad Sanctum praefatum, quod, si curaretur,
scoparet in tota yita ecclcsiam,

inqua

jacet; dor-

idem in substantia cum eo, quod exstat in exemplari Aroldiano, aliter tamen, et sic in eo exprimitur : Qusedam mulier, nomine Alazatia Araig-a, de castro de Rampnis subito loquelam amisit, ac per totam hebdoraadam stetit muta, nec aliquod verbum valebat expriraere. Dicta vero
sii

mire ccepit, et expergefacta a morbo pnedicto penitus cst curata. In eadem butla legitur itlud Mulier qudam, qu subito muta, et im]>otens de uno brachio facta fuit, hac infirmitate sibi per mensem durante, cmisso voto pcr inatrcm, statim ad sanitatem pristinam est reducta. Hisce adjttmje fmtfagra et chirayra laborantes ct sanatoSyde quibus Iractat biographus Sedulianus apud nos num. 53; de febrieitantibus autem a num, 51; quibus nos adjungimus sequens sup~
:

multa, quae de beato Ludonequiret se raoverc, devovit se tamen corde pariter et affectu et suvico audierat,

mulier

considerans

quamquam

bito coepit loqui,

tingum vinculo .dissoluto. Quod qnidera firmavit proprio juramento; testes autem
plures scripti,

plementum.
94

Hisce unicum in hoc genere mali subjungo exin nostra regione factum. Ne$ue enim dicina bonitas Belgium nostrum a mirabiii Sancti sui in ope miseris ferenda patrocinio excludi pe-

emplum

nitus voluit.
e collectione Arol-

Rem

Apographum nostrum

in caput 20 Vitte

S.

accipee Commentario Sedulii Ludovici a se vulgatx, quam

LIE DECIMA
a rem

NONA AUGUSTI
;

dem

manuscripto exemplari Lovaniensi, pene iisdem verbis exscripsisse

e

795

et qui-

Accidit,

se indicat

inquit,

Lovanii
s.

postquam vitam
oassef
F.

nnno Domini kcdxxvi

unam tantum fangam eum pecunia ad dorsum suum portabat, qusa fuit dissoluta de qn
pars pecunisin mare. Cuin autem ad portum seu ad terram venirent, omnes res ^uas, quas perdiderant in mari, ad littus irivenientes
projectae erant
praiter
:

P.

fflfrfl tn'1'lit

Ludovici et miraoula praediHenricus de Zichem in platea dicta Groefstrate, qu*dam mulier ejusdem platea retuht, cuidam viro dicto Henrico Iseren, et Catharinae uxori filium puerum
,

fuisse

toto seienuio

*, qnteamari omncs erg-o res suas invenientes pecuniam et marsupium, quod a quodam

mwnr-

,u " 1

mutura. Parentes, auditis raira