09

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCION 1
A instauracin da Segunda Repblica supn o inicio dunha serie de reformas en diversos mbitos, como os que aparecen reflectidos nos documentos 1, 2 e 3. luz dos textos, debes comentar cada unha das cuestins que se citan neles, sen esquecer tratar no seu conxunto a poltica de reformas atendendo sa caracterizacin xeral, s forzas sociais e polticas que a promoveron e a aquelas que se opuxeron (Doc.4), e aludindo s derivacins ou desenlace da confrontacin en torno a tales medidas. Doc. 1.-No seguinte discurso (13 de outubro de 1931), Manuel Azaa refrese aos principais problemas que debe afrontar a Repblica, prestando especial atencin cuestin relixiosa: A revolucin poltica, dicir, a expulsin da dinasta e a restauracin das liberdades pblicas, resolveu un problema especfico de importancia capital, quen o dubida!, pero non fixo mis que suscitar e enunciar aqueles outros problemas que han transformar o Estado e a sociedade espaois ata a raz. Estes problemas, ao meu curto entender, son principalmente tres: o problema das autonomas locais, o problema social na sa forma mis urxente e aguda, que a reforma da propiedade, e este que chaman problema relixioso, e que en rigor a implantacin do laicismo do Estado con todas as sas inevitables e rigorosas consecuencias. Ningn destes problemas os inventou a Repblica (...). Refrome a iso que chaman problema relixioso. A premisa deste problema, hoxe poltico, formloa eu desta maneira: Espaa deixou de ser catlica. Doc. 2.-Lei de Bases da Reforma Agraria (1932): Base 5. Sern susceptibles de expropiacin as terras includas nos seguintes apartados: 1. As ofrecidas voluntariamente polos seus donos (...). 4. As fincas rsticas de Corporacins, fundacins e establecementos pblicos que as exploten en rxime de arrendamento, parcera ou calquera outra forma que non sexa explotacin directa (...). 5. As que polas circunstancias da sa adquisicin, por non seren explotadas directamente polos adquirentes (...), deba presumirse que foron compradas con fins de especulacin ou co nico obxecto de percibir a sa renda. 6. As que constituron seoros xurisdicionais (...). 7. As incultas ou manifestamente mal cultivadas (...). Doc. 3.-O 21 de setembro de 1932, a Gaceta de Madrid publicou o Estatuto de Autonoma de Catalua: Art. 1. Catalua constitese en rexin autnoma dentro do Estado espaol, de acordo coa Constitucin da Repblica e o presente Estatuto. O seu organismo representativo a Generalitat (...). Art. 2. O idioma cataln , como o casteln, lingua oficial en Catalua (...). Dentro do territorio cataln, os cidadns, calquera que sexa a sa lingua materna, tern dereito a elixir o idioma oficial que prefiran nas sas relacins cos tribunais, autoridades e funcionarios de todas clases, tanto da Generalitat como da Repblica (...). Art. 11. Corresponde Generalitat a lexislacin exclusiva en materia civil, ags o disposto no artigo 15, nmero 1, da Constitucin, e a administrativa que lle estea plenamente atribuda por este Estatuto. Doc. 4.-Manifesto electoral da Candidatura antimarxista por Madrid (outubro de 1932): Os candidatos da coalicin antimarxista defendern resoltamente a necesidade dunha inmediata derrogacin, pola va que en cada caso proceda, dos preceptos, tanto constitucionais como legais, inspirados en designios laicos e socializantes (); traballarn sen descanso para lograr a cancelacin de todas as disposicins confiscadoras da propiedade e persecutorias das persoas, das Asociacins e das crenzas relixiosas (). A impedir que a poltica anticatlica, antieconmica e antinacional, representada polo socialismo e os seus subalternos auxiliares, mis o menos descubertos ou subrepticios, prevaleza ou sequera infla predominantemente, como ata agora, na gobernacin do Estado, irn vigorosa e enerxicamente encamiados todos os nosos esforzos.

31

09

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCION 2
Os documentos seguintes deben permitirche elaborar un texto que tea por asunto central a vida poltica durante o reinado de Isabel II. Enfrontado desde os seus inicios pretensin carlista (Doc. 1), os principais protagonistas do xogo poltico foron os progresistas (Doc. 2) e os moderados (Doc. 3), con claro predominio dos segundos. A aparicin e desenvolvemento doutras forzas polticas opositoras ao rxime (Doc. 4) remataran propiciando a cada da raa por medio dun pronunciamento militar (Doc. 5), recurso frecuentemente utilizado para promover cambios de goberno. Lembra que non se trata de elaborar un tema marxe das fontes propostas, polo que debes referirte a elas na ta redaccin.

Doc.l.-Mara Teresa de Braganza y Borbn, muller do infante Don Carlos, expn as algunhas das ideas do carlismo: Relixin, Patria e Rei (...). Rei, digo por ltimo, pero rei pola graza de Deus e non pola graza da soberana nacional (...). Segundo o liberalismo, da soberana nacional emana todo o poder e os poderes que existen, negando deste xeito todo poder de orixe divina. Agora ben, isto est condenado pola Igrexa catlica e con razn; pois a Escritura sagrada di expresamente: todo poder vn de Deus (...). O liberalismo puro absolutismo, porque se atribe a si un poder que non lle vn de Deus, de quen prescinde, nin do pobo soberano, porque a este non se lle concede senn o van e ridculo dereito de depositar un billete nunha urna electoral. Doc.2.-Prembulo da Constitucin de 1837: Sendo a vontade da Nacin revisar, en uso da sa soberana, a Constitucin poltica promulgada en Cdiz a dezanove de marzo de mil oitocentos doce, as Cortes xerais, congregadas a este fin, decretan e sancionan a seguinte Constitucin. Doc.3.-Prembulo da Constitucin de 1845: Dona Isabel II, pola graza de Deus e da Constitucin da Monarqua Espaola, Raa das Espaas, a todos os que a presente viren e entenderen, sabede: Que sendo a nosa vontade e a das Cortes do Reino regularizar e poer en consonancia coas necesidades actuais do Estado os antigos fueros e liberdades destes reinos, e a intervencin que as sas Cortes tiveron en todos os tempos nos negocios graves da Monarqua, modificando ao efecto a Constitucin promulgada en 18 de xuo de 1837, vimos () en decretar e sancionar a seguinte Constitucin da Monarqua Espaola. Doc.4.-En 1860, o republicano Fernando Garrido caracteriza as as mis importantes tendencias polticas do momento: Os moderados representan un paso mis na escala do progreso, non conceden senn a medias o principio da soberana nacional. Din: o rei ten o seu dereito de ser soberano, dereito histrico e de raza, pero o pobo tamn ten dereito a intervir co rei na xestin dos pblicos intereses; e conservando as institucins do absolutismo, lganas o menos mal que poden coas novas, que deben satisfacer os desexos das clases acomodadas, e unha pequena parte das medias. Os progresistas parten do principio da soberana nacional, que colocan sobre todos os outros. O rei, segundo eles, o porque a nacin quere que o sexa, e non porque o herdara dos seus devanceiros (). Hai unha fraccin demcrata que cre posible a amalgama da monarqua e dos principios democrticos, da liberdade individual e da soberana nacional. Segue a esta a fraccin republicana propiamente dita. A democracia como rxime poltico quere, segundo vemos nas sas publicacins, no canto do rei, un consello ou xunta federal composta, como en Suza, por un ou mis membros por cada provincia ou Estado. No canto de das cmaras, unha soa. No canto do censo electoral, o sufraxio universal para toda clase de eleccins. Os seus elementos mis activos pertencen s profesins liberais, aos traballadores e artesns, e unha parte mis considerable cada da clase media. Doc.5.-As forzas militares mandadas por Prim, Serrano e Topete pronncianse en Cdiz en setembro de 1868, publicando o seguinte manifesto: Aldraxada a lei fundamental (), corrompido o sufraxio pola ameaza e o suborno (), pasto a Administracin e a Facenda da inmoralidade (), muda a prensa (). Tal a Espaa de hoxe (). Queremos que un Goberno provisional que represente todas as forzas vivas do pas asegure a orde, en tanto que o sufraxio universal bota os alicerces da nosa rexeneracin social e poltica.

32

09

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCION 1
Os seguintes documentos permiten a realizacin dunha redaccin que tea por tema central as relacins entre a Igrexa e o Estado dende a implantacin do liberalismo na dcada de 1830 ata o franquismo. Dende a inicial confrontacin que a liquidacin do Antigo Rxime supn, e que exemplifica a desamortizacin (Doc.1), as relacins Igrexa-Estado sern cambiantes, en funcin do carcter conservador ou progresista dos distintos gobernos e rximes polticos; en lias xerais, nos perodos de predominio conservador o poder poltico favoreceu a Igrexa, facndolle importantes concesins e buscando o seu apoio (Doc.2), ocorrendo o fenmeno contrario en momentos como a Segunda Repblica (Doc.3). A Igrexa, que non agachou as sas simpatas polo bando sublevado durante a guerra civil, constituira un dos piares do rxime franquista (Doc.4). Lembra que debes contextualizar os documentos e referirte aos seus contidos ao longo da ta exposicin, pois non se trata de elaborar o tema de referencia marxe das fontes propostas.

Doc.1.-Desamortizacin (1836): Art. 1. Quedan declarados en estado de venda dende agora todos os bens races de calquera clase que pertencesen s comunidades e corporacins relixiosas extinguidas (...). Doc.2.-Concordato entre o Estado espaol e a Santa S (1851): Art. 1. A relixin catlica, apostlica, romana, que con exclusin de calquera outro culto contina sendo a nica da nacin espaola, conservarase sempre nos dominios da S. M. Catlica con todos os dereitos e prerrogativas de que debe gozar segundo a lei de Deus e o disposto polos sagrados canons. Art. 2. Na sa consecuencia a instrucin nas Universidades, Colexios, Seminarios e Escolas pblicas ou privadas de calquera clase, ser en todo conforme doutrina da mesma relixin catlica; e a este fin non se poer impedimento ningn aos bispos e demais prelados diocesanos encargados polo seu ministerio de velar pola pureza da doutrina da fe e dos costumes, e pola educacin relixiosa da xuventude no exercicio deste cargo, mesmo nas escolas pblicas. Doc.3.-Constitucin de 1931: Art. 3. O Estado espaol non ten relixin oficial (...). Art.26. (...) O Estado, as rexins, as provincias e os municipios non mantern, favorecern, nin auxiliarn economicamente s Igrexas, Asociacins, e Institucins relixiosas. Unha lei especial regular a total extincin, nun prazo mximo de dous anos, do orzamento do clero. Doc 4.- Normas para la Escuela Primaria. 1939. Ao de la Victoria: O oprobio dunha escola laica rematou. Para formar espaois profundos, crentes e patriotas austeros Espaa rexorde, gloriosa, polo esforzo decidido e xigante dos seus fillos, dos que morreron alegremente por ela, dos que por ela se sacrificaron e quixeron renderlle o mellor e mis esplndido da sa vida. A Escola ten que recoller o ambiente heroico das xuventudes guiadas polo Caudillo vitoria... 1 A reposicin do Santo Crucifixo marca a apertura do curso (). 2 Ademais do retrato do Caudillo, haber no saln de clase unha imaxe da Virxe, con preferencia da Inmaculada, e en sitio preferente (...). 4 entrada na escola os nenos saudarn co tradicional Ave Mara Pursima, sendo contestados polo mestre: Sin pecado concebida (...)".

33

09

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCION 2
Tendo en conta os seguintes documentos, aos que debes referirte ao longo da ta exposicin, debes elaborar unha redaccin sobre a ditadura do xeneral Primo de Rivera, centrndote nos mbitos poltico e econmico. O golpe de Estado (Doc. 1), aprobado por Alfonso XIII, pon fin ao rxime constitucional e instaura no goberno a un Directorio Militar que ser sucedido en 1925 por un Directorio Civil (Doc. 2). Os xitos militares en Marrocos e un crecemento econmico sustentado no nacionalismo e no intervencionismo (Docs. 3 e 4) non puideron evitar a cada do ditador en 1930, enfrontado a unha crecente oposicin (Doc. 5) e ao cambio de tendencia na conxuntura econmica internacional.

Doc.1 .-Manifesto do xeneral Primo de Rivera (13 de setembro de 1923): Espaois: Chegou para ns o momento mis temido que agardado (...) de atender o clamoroso requirimento de cantos amando a Patria non ven para ela outra salvacin que libertala dos profesionais da poltica, dos que por unha ou outra razn nos ofrecen o cadro de desventura e inmoralidades que comezaron no ano 98 e ameazan a Espaa cun prximo fin trxico e deshonroso (...). Non vimos chorar mgoas e vergoas, senn poerlles axia radical remedio, para o que requirimos o concurso de todos os bos cidadns. Para iso (...) constituirase en Madrid un Directorio Militar con carcter provisorio encargado de manter a orde pblica (...). Doc. 2.-Proposta de Primo de Rivera a Alfonso XIII para substitur o Directorio Militar por un Directorio Civil (1925): En suma, seor, para expoer o meu pensamento clara e sinceramente, o que propoo a V. M. a substitucin dunha ditadura militar por outra civil e de organizacin mis axeitada, pero non menos vigorosa. E permtome propoelo as, recollendo a arela popular, que s teme do cambio de goberno que se debiliten os resortes do mando que foron carcter do Directorio militar, cuxa vida, como xenuna representacin do exrcito e da maria, que tan patrioticamente ofreceron o prestixio dos seus nomes corporativos a este arriscado labor, non debe levarse a momento de desgaste ou de quebranto; nin tampouco debe subtraerse por mis tempo ao pas, na sa representacin civil, que a axeitada e tan manifestamente est da nosa parte, a participacin e a responsabilidade na obra de reconstitulo e reeducalo administrativa e politicamente. Doc. 3.-Jos Calvo Sotelo, na sa obra Mis servicios a Espaa (1931), expn e defende as que foran lias mestras da actuacin econmica da ditadura: As ditaduras propenden fatalmente ao intervencionismo. O seu omnmodo poder incompatible coa inhibicin (...). O intervencionismo de Primo de Rivera abrangueu a agricultura, a industria, o mesmo comercio (...). Primo de Rivera profesou un entusiasta nacionalismo econmico que eu compartn co mis caloroso fervor. Pero o noso nacionalismo mantvose dentro de correctsimos lmites. A xuzo do xeneral, Espaa deba nacionalizar unicamente: a) as industrias para as que a primeira materia se obtn no noso territorio; b) as que dentro do mbito nacional de consumo poden achar mercado suficiente de vida; c) as indispensables para asegurar a nosa independencia poltica nacional. Doc. 4.-Incremento da producin en Espaa en diversos sectores, 1922-1930:

Mineira e industrial (base 1906/13=100) Enerxa elctrica (millns de Kw.) Aceiro (toneladas) Cemento (toneladas)

1922 84,7 1.040 326.136 729.035

1930 144 2.609 953.673 1.820.011

Doc. 5.-Rematada a ditadura, ngel Ossorio, que sera deputado nas Cortes republicanas, enxuza as a situacin de Espaa: E despois de seis anos longos de Ditadura, que queda en Espaa? (...). Roto o Exrcito con mltiples sublevacins sucesivas (...); rota a Universidade, coas aulas pechadas (...); rota a Facenda, coa moeda derrubada (...); rota a Xustiza (...). Todas as forzas lextimas, rotas; pero, en troques, intactas todas as forzas nocivas (...): o caciquismo en p, as sas falanxes unidas; o sindicalismo revolucionario, latente e prevido; os extremismos nacionalistas, mis esaxerados que antes; nin un s dos elementos da patoloxa nacional quedaron suprimidos ou atenuados.
34

CONVOCATORIA DE XUO
Dado que a proba consiste na composicin dun texto, como criterio xeral de avaliacin terase en conta a suxecin s pautas bsicas que rexen a expresin escrita, esencialmente a precisin lxica, a correccin da sintaxe, a claridade na expresin e a coherencia na exposicin das ideas. En canto aos contidos concretos tratados na redaccin, e referidos aos documentos presentados, deberan ser abordados os seguintes: OPCIN 1 -Contextualizacin da instauracin da Segunda Repblica e caracterizacin bsica das forzas que asumen dende o poder a realizacin desta poltica de reformas. -Exposicin dos principais mbitos de actuacin, especialmente os reflectidos nos documentos, aludindo s forzas e intereses aos que se enfrontaron: a. A reforma relixiosa, en relacin coa cuestin educativa, e a posicin contraria da xerarqua catlica. b. A reforma agraria, atentatoria contra os intereses dos grandes propietarios agrarios. c. O recoecemento da autonoma catalana, extensible a outras nacionalidades histricas, agravio para os defensores da unidade de Espaa. -A confrontacin constante entre posturas reformistas e progresistas por unha banda e conservadoras e tradicionalistas pola outra como esencial na evolucin da Repblica; a este respecto pertinente que se mencionen etapas posteriores ao bienio reformista, e mesmo que se aluda a unha Guerra Civil que ten a sa razn de ser nesta mesma conflitividade. OPCIN 2 -O carcter convulso e inestable da vida poltica durante o reinado de Isabel II, exemplificado na frecuencia coa que se produciron cambios de goberno marxe dos mecanismos electorais, nos diferentes textos constitucionais elaborados ou no propio final da monarqua isabelina, salientando o papel poltico xogado polo Exrcito ao longo do perodo. -As formas que reviste a confrontacin poltica: guerra, eleccins, pronunciamento militar. -O espectro poltico, coa caracterizacin bsica das distintas propostas ideolxicas, e que abrangue non s s forzas integradas no sistema (moderados e progresistas), senn a aquelas que o doutrinarismo liberal deixa fra: carlistas por unha banda, demcratas e republicanos pola outra. -O predominio do moderantismo, con longas etapas de permanencia no poder, e exemplificado na Constitucin de 1845 ou outras medidas significativas (fundacin da Garda Civil, Concordato...), fronte a perodos mis breves de progresismo, nos que sen embargo se adoptan medidas de notable relavancia (desamortizacins, lei de ferrocarrs...). -As circunstancias que conflen no derrocamento da raa, tratando tanto as forzas sociais e polticas que o pulan como a frmula utilizada

CONVOCATORIA DE SETEMBRO
Dado que a proba consiste na composicin dun texto, como criterio xeral de avaliacin terase en conta a suxecin s pautas bsicas que rexen a expresin escrita, esencialmente a precisin lxica, a correccin da sintaxe, a claridade na expresin e a coherencia na exposicin das ideas. En canto aos contidos concretos tratados na redaccin, e referidos aos documentos presentados, deberan ser abordados os seguintes: OPCIN 1 -As relacins Igrexa-Estado como asunto recurrente na historia da Espaa Contempornea, cun tratamento cambiante en funcin da maior ou menor sintona poltica entre as das partes. -A desamortizacin de Mendizbal entendida como ruptura co Antigo Rxime neste mbito, comentando a perda de poder econmico e poltico que implica para a Igrexa e a confrontacin entre esta e o novo Estado liberal. -O Concordato de 1851, como mostra de reconciliacin entre Estado e Igrexa pulad a pola hexemona do moderantismo durante o reinado de Isabel II. -A instauracin dun Estado laico en 1931 como acentuacin do conflito e en relacin coas reformas noutros mbitos- factor explicativo da postura da Igrexa a prol dos sublevados en 1936. -O peso da Igrexa na conformacin do franquismo e a posicin de privilexio que ocupar durante a ditadura, exemplificada no abandono dun sistema educativo laico. OPCIN 2 -O golpe de Estado, consentido polo monarca, como intento de solucin longa crise do rxime restauracionista. -Os fundamentos ideolxicos, polticos e institucionais da ditadura primorriverista. Directorio militar e Directorio civil. -As bases do crecemento econmico: conxuntura internacional, intervencionismo estatal e nacionalismo econmico. -A cada do ditador: inicio da crise econmica, perda de apoios e incremento da oposicin poltica. - pertinente aludir inminente cada da monarqua borbnica.

35