You are on page 1of 284

ju ,fpifrsm;7J h rdcif

(1915 -1 2008)
uG,fvGefoGm;+yD=zpfwJh
tarvlxka':trm7J h
93 ESpfa=rmuf arG;aehtxdrf;trSwf
*k%f=yK pm uAsmrsm; 2
ju,fpifrsm;7J h rdcif

uG,fvGefoGm;+yD=zpfwJh tarvlxka':trm7J h
93 ESpfa=rmuf arG;aehtxdrf;trSwf
*k%f=yKpm uAsmrsm;

2008 ckESpf/ Ekd0ifbm 29

3
4
rmwdum
ESif;qDvGifjyifpmay pmwnf;tzGJ@. trSmpm

tcef ; (1) tar vl x k a ':trm. ajym=um;csuf E S i f h a&;om;csuf r sm;


tar vlxak ':trm. pum;
tEkynmpmtkyaf wGudk bm&nf&, G cf suef @J
a&;ovJ æ æ vlxak ':trm
aps; (c&D;oGm; aqmif;yg;) æ æ vlxak ':trm
91 ESpjf ynfph um; æ æ (rk;d rcu vlxak ':trmtm; ar;jref;csu)f

tcef; (2) tar vlxk a':trm uG,fvGefjcif;twGuf ay;ykd@=uonfh o0%f


v$ m rsm;
ArmjynfueG jf rLepfygwt D wGi;f &Sd acwf+ydKifvyk af zmfuidk zf ufrsm;rSu, G v
f eG f
ol vlxk a':trmtwGuf xkwjf yefa=unmcsuf æ æ
‘vlxrk cd if’psmyeyGu J dk &nfp;l I ArmjynfueG jf rLepfygwrD S rsKd ;qufopf &J
abmfrsm;.xkwjf yefa=unmcsuf æ æ
vlabmifopf 'Dru dk &pfwpfygwD (XmecsKyf) . tar vlxak ':trm uG,f
vGejf cif; twGuf 0rf;enf;o0%fvm$ æ æ
tar vlxak ':trm uG,v f eG t f edpaP &mufjcif;twGuf jrefrmEkid if v H ;kH qkid &f m
ausmif;om;rsm; 'Dru dk &ufwpfwyfO;D (ausmif;om;wyfrawmf) . 0rf;enf;
a=umif; o0%fvm$ æ æ
vlxck spo f nfh owif;pmq&m pma&;q&mr}uD; vlxak ':trm uG,v f eG f
oGm;onft h wGuAf rmEkid if vH ;kH qkid &f m ausmif;om;or*~rsm;tzG@J csKyfEidk if jH cm;
a&;&maumfrwDrS ay;yk@d onfh 0rf;enf;jcif;o0%fvm$ æ æ
jrefrmh*% k x f ;l aqmif pma&;q&m owif;pmq&mr}uD; tar vlxak ':t
rm (1915 Ek0d ifbm 29 - 2008 {+yD 7) uG,v f eG jf cif;twGuf jrefrmo
wif; or*~. txl;0rf;enf;o0%fvm$ æ æ

5
‘ik&ifjyif’&Jabmfrsm;. tar vlxak ':trm (1915 - 2008) ok@d æ æ
0rf;enf;jcif; o0%fvm$ æ æ
‘tm[m&pmapmif’0kid ;f awmfom;rsm;. 0rf;enf;jcif;o0%fvm$ æ æ
‘vrif;w&m pmayqufqaH &;’ESihf ‘rm,mpmayr*~Zif;’rS ay;yk@d aom 0rf;
enf;o0%fvm$ æ æ
‘opPmawmfveS af &;tiftm;pk’rS ay;yk@d aom 0rf;enf;o0%fvm$ æ æ
*syefEidk if aH &muf pmaytiftm;pkrsm;jzpfwhJ ‘tm[m&pmapmif’ ‘opPmpm
aytiftm;pk’‘tvif;tdrrf *~Zif;’tzG@J om;rsm;u *syefEidk if aH &muf jrefrm
Ekid if o
H m; nDtpfudk armifErS rsm;ok@d vlxak ':trmtwGuf 0rf;enf;jcif;
txdr;f trSwf tcrf;tem; zdwpf m æ
z'kd ref;+idr;f &J@ 0rf;enf;o0%fvm$ æ æ
&Jabmfarmif0À&J@ 0rf;enf;o0%fvm$ æ æ

tcef ; (3) tar vl xk a':trmtwG uf *k%fj yKa&;zG J@=uaom uAsmrsm;


tarhb0 aiGvrif; æ æ Aef;armfnKd EG@J
jrifjh rwfwu hJ avmif æ æ wifr;dk
jrwfrcd if. jrwfaomvrf; æ æ wifr;dk
tarhr;D wkid f r+idr;f Ekid f æ æ wifr;dk
tarhuefawmhyef; æ æ wifr;dk
tarharwWm urBmtqH;k æ æ armifaygupf nf (ref;wuUov dk )f
vlxk a':trm arG;ae@ trSww f &uAsm
r[mav;csKd ;}uD; æ æ armifprG ;f &nf
vlxrk cd if ææ armifprG ;f &nf
[dopPH æ æ armifprG ;f &nf
cGyaf 'gi;f rdcif tarrmok@d æ æ armifprG ;f &nf
tarrm uG,v f eG cf sed f æ æ armifprG ;f &nf
uk,d &hf ifxu J ææ rmrmat;
88 ESpaf jrmuf *g&0 æ æ ta0;a&mufwynfo h m;ajr;rsm;
ae@wae@&@J ed'ge;f æ æ aqGEidk f (e,fomvef)
91 jynfh tarok@d æ æ zk;d oH (vlx)k
vlxt k ar oufawmf&n S fææ vlxo k m;cspf

6
'efu@dk toJ omwJn h ææ ZGerf id_ ;f
igw@dk acwf&@J =u,fwm&m vlxak ':trm æ æ xGe;f jrifah tmif
tma0%du*k%&f iS f tar æ æ atmif[ed ;f (rH&k mG )
or*~tarok@d uefawmhyef; æ æ cGeq
f idk ;f
tJ'gtar vlxak ':trmaygh æ æ armifp;dk csed f
tarrm b,fawmhrS rao æ æ ZifZif
tarrm xm0&raoyg æ æ &J&ifo h ufZJG
em;pGix hf m;&wJh toH&iS f æ æ &Jabmfp;dk cspf
oHr%dvyd jf ym yef;vdyjf ym æ æ +idr;f csr;f ol
tareJ@ww l thJ ar ok@d r[kwf æ æ zk;d eD
vGr;f xku d vf @dk reS ;f æ æ &efEidk x
f eG ;f (vGwaf jrmufe,fajr uk&d ;D ,m;)
taræ ok@d æ æ atmif+idr;f
+idro
f ufwrdepf æ æ pk;d jrifjh rwf
tarrmok@d *g&0jyKjcif; æ æ ausmaf qG
tarac:oHrsm; æ æ &Jabmfausmaf v;
,Ofaus;r_ppfrsuEf mS .rdcif æ æ cspaf tmif
jynfo@l rcd if æ æ &JabmfatmifEidk Of ;D
jrwfrcd if æ æ &JabmfaiG (r=unfav;)
om;trdcsi;f ay;pmwapmif æ æ zk;d oH (vlx)k
92 ESpjf ynfh arG;rdcifo@dk ay;pmwapmif æ æ zkd;oH(vlxk)
vlx*k sme,fEiS hf vlxak ':trm æ æ ZifZif
tarhvrG ;f csi;f æ æ &J&ifo h ufZJG
rEWvmajru vlxt k ar æ æ &J+idr;f
qD æ rvl;wJh ayzl;v$m æ æ cifarmifviG f (jynf)
{&m0wD&@J orD;aumif; 'k@d acwf&@J rdcif æ æ armifv0S if; (jrif;+cH)

tcef ; (4) tarvl x k a ':trmtwG u f *k % f j yKa&;zG J @ =uaom pmay


aqmif ; yg;rsm;
tbk;d tbGm;awG r&Sad wmhwhJ wkid ;f jynf æ æ armif&pf
OD;acgi;f um;r!¸wf æ æ vlxak rmif0
jrrOPL±kyyf v
kH m$ æ æ '*kew
f m&m

7
vlxak ':trm&J@ tHrh cef;avmufwhJ
pGr;f aqmifcsurf sm; æ æ vif;,keaf rmifarmif
rm;om;atmhzf bm;rm; æ æ vlxpk ed 0f if;
vlx&k @J a':trm vlxak ':trm æ æ armifomEk;d
wk@d rmS tar&Sad o;w,f æ æ armifprG ;f &nf
vlxak ':trm (ok@d r[kw)f
&mpkEpS . f pmayrD;±SL;wefaqmif æ æ csr;f +idr;f
at;&dyo f m,m æ æ a'guw
f mjrrOPL
vlxak w;oH/ oHr%dcw H yfEiS hf
ref;awmif&yd if dk æ æ armifvrG ;f %D
*k%ef @J j'yfuu dk n f w D hJ r[mjrpfEpS pf if;wk@d &@J
aygi;f pnf;jcif;oauFw æ æ bkw d ;l
vlxt k wGuf vlxb k ufu vlxak ':trm æ æ 0if;wifx
h eG ;f
a':a':&J@ v_y&f mS ;aeaom TurBmeJ@ usr æ æ vSausmaf Zm
a=uuGzJ , G yhf &kH yd rf sm; æ æ a'guwf mjrrOPL
tarwk@d 'kw, d urBmppftwGi;f
ppfajy;=uwke;f u æ æ zd;k oH (vlx)k
tarwap>ra=umufb;l æ æ zk;d oH (vlx)k

tcef; (5) tar vlxka':trm uG,fvGefjcif;twGuf ay;ykd@=uaomt*F


vd y f bmom a&;om;csuf r sm;ES i f h *k % f j yKpmuAsmrsm;
(ENGLISH SECTION))
The Sails Are Up Again! æ æ Prince Taw Phaya Galae
Ode to Ludu Daw Ahmar æ æ Dr. Maung Maung Nyo
Dear PTJ æ æ KKChaw
Ludu Daw Amar
(As a leading dissident writer she fought
for democracy in Burma) æ æ The Guardian (Saturday April 12 , 2008)
My Mum æ æ Po Than Joung

8
ESi;f qDvi
G jf yifpmay pmwnf;tzGJ .
h trSm

(1)
tarrm
90 ausmfoufwrf;rkd@ orkdif;a=umif;&Snfygonf?
ukdvdkeDacwfu pcJhwJh acwfqkd;acwfusyftrsdK;rsdK; jzwfoef;cJh&ol æ
yGJ=unfholtjzpf ai;armaewmr[kwf/ pOfqufrjywf jynfolbufrSm
&yf+yD; a&S@wef;u wkdufyGJ0ifvmol æ
'ga=umifhvnf; txktaxmif; ±kdufcsufjyif;jyif;awG vSdrfhcH&onf?

(2)
uk d , f w k d i f u pma&;q&m owif ; pmq&mjzpf v k d @ w&m;uk d z uf u
avmifukdif+yD; rw&m;wmawGukd xkd;ESufcJhonf?
trsdK;om;tarGukd qufcHxdef;odrf;+yD; ukdvkdeDpepfukd ±_wfcs/ e,fcsJ@ukd
&J & J q ef @ usif c J h o nf ?
vGwfvyfa&; &+yD;acwfwGif u|efawmfwkd@ tarhukd 'Dvkd awG@=u&jyef
onf ?
jynfwGif;azmufjyefwJh tpkd;&tqufqufawG&J@ tvkdus ra&;/ jynf
oltwGufom a&;cJh/ ajymcJhol æ
ppftpkd;&awG vufxufrSm jynfolawG&J@ pm;0wfaea&;/ 'DDrkdua&pD
a&;twG u f ae@pOf y l y ef aomuyG m ;aeol æ
ppftm%m&Sif oufqkd;&SnfoGm;rSmukd cGifhrjyKEkdifol æ
'ga=umifh acwfqkd;pepfqkd;awGukd ajymif;vJypfzkd@ qufwkduf}udK;yrf;
wkdufyGJqifaeol æ
wzufrSm rsdK;cspfjynfcspfpdwf&SdolawGeJ@ vli,fausmif;om;awGukd vrf;
a=umif ; rS e f w if a y;aeol æ
±kd;&m jrefrmh,Ofaus;r_ tarGtESpfrsm;ukd xdef;odrf;umuG,f ay;ae
ol æ tjzpf xif&Sm;pGm jyoGm;cJhygonf?

9
(3)
wkdif;jynftwGuf vkdtyfaewmawGukd xwfpGrf;or# tar jznfhpGrf;
ay;cJ h y g+yD ?
bufaygif;pHk wm0efauscJholtar æ
'Dtar&J@ 93 ESpfajrmuf arG;ae@rSm tarhaus;Zl;awGukd atmufarh
owd & jcif ; tm;jzif h Tpmpk u k d ES i f ; qD v G i f j yif u *k % f , l p G m xk w f a 0jzef @ csd
vk d u f y gonf ?
Tpmtkyf xkwfEkdifa&;twGuf ESif;qDvGifjyifu qufoG,fEkdifor#
aom pma&;q&m}uD ; rsm;/ pmay0goem&S i f r sm;/ pmaya&;zG J @ ae=uol r sm;
xH pmrl a wmif ; ygonf ?
jyef@usJaeonfh pmrlrsm;ukd pkpnf;=uygonf? pkpnf;&or#xJu a&G;
Ekwfaygif;csKyfum oufqkdif&m pmrl&Sifrsm;xH cGifhjyKcsuf awmif;cHcJhonf?
vufvSrf;rrDolawGeJ@ qufoG,fvkd@ rjzpfEkdifolawG&J@ pmrlawG t
wGufawmh cGifhv$wfay;=uyg&ef ESif;qDvGifjyifu tEl;tnGwf awmif;yef
ygonf ?

pmwnf ; tzG J @
ESif;qDvGifjyifpmay

10
tar vlxka':trm.
ajym=um;csufESifh a&;om;csufrsm;

11
12
“taruawmh ausmif;om;vnf; EkdifiHa&;vkyfoifhw,fvkd hjrif wmyJ?
bmjzpfvkd hwkef;qkdawmh ausmif;om;vnf; wkdif;oljynfom; wa,mufyJ r
[kwfvm;? olwae hvl}uD;jzpfvmOD;rSmyJ? tJ'Dawmh EkdifiHa&;rvkyf&if‘t’
w,f ? jynf o l v l x k e J h t wl a&m_yD ; awmh wuf º uG & rS m yJ / Ek d ; -um;&rS m yJ /
v+yf&Sm;&rSmyJvkd h jrifwmyJuGJ h? ausmif;om;awGukd tukefvkH; [kda±$ h'Da±$ h/
wcgwnf ; z±k d z &J j zpf a tmif tpG r f ; uk e f ol w k d h b uf u vk y f a wmh w myJ ?
ausmif;om;ukd olwkd hu odyfa-umufaewm? tJ'gyJ tarjrifwm”

vl x k a ':trm(1915-2008)

13
14
tEkynmpmtkyaf wGud k
bm&nf&, G cf suef @J
a&;ovJ
vlxk a':trm
arv 27 &ufae@u tr&yl& awmifav;vH;k OD;ynmausmif;rSm jynfol
cspfaom tEkynmonfrsm; pmtkyfxGufwm 25 ESpfjynf@wJh txdrf;trSwfeJ@
awG@qykH u JG av; vky=f uw,f? rEWav;/ ppfuidk ;f / tif;0/ wHwm;OD;/ pOfu h idk /f &Gmaxmif/
+rdK@ompwJh 0ef;usiu f pma&;q&m/ uAsmq&mawG/ obife,f/ *Dwe,fuvlawG
awmfawmfppkH kH vm=uw,f? ±ky&f iS rf if;om; ukx d eG ;f a0}uD;vnf; ygw,f? a&eHajr
a':cifpv k J a&mufvmao;? eef;awmfa&S@q&mwifo h m; a&$eef;wif/ +rdK@r+idr;f om;
+rdK@r uk&d e$ ;f +rdKif/ pdeaf A'g}uD;&J@om; OD;aX;/ +idr;f csr;f a&;nGe@f wif/ vrif;w&m ukjd rwf
r_id ;f eJ@ yefwsmaX;aX;jrif/h vl&i$ af wmf udo k m"k/ apmif;rlro l ed ;f wk@d nDtpfr pojzifh
vlu awmfawmfpv kH mawmh qk=d uwD;=ueJ@ aysmpf &m vGr;f p&m}uD;ygy?J tJ'rD mS vGecf hJ
wJh 25 ESpu f xGucf w hJ hJ u|erf a&;cJw h hJ pmtky[ f m ckaetcgrsm; a&;prf;ygqv dk m&if
[kw d ek ;f u u|erf awG@qakH r;jref;cJo h al wG tm;vH;k eD;yg; aoqH;k ukew f mvJwa=umif;/
u|erf uk, d wf idk f [kw d ek ;f uavmuf tyifyef; rcHEidk af wmhwmvJ wa=umif;a=umifh
'Dpmtkyrf sKd ;jzpfz@dk rvG,b f ;l ? i,f&,G o f al wG uk,d v f yk cf siw
f mukd tm;aumif; armif;
oefjzpfwkef; +yD;ajrmufatmif }udK;pm;vkyfaqmif=u/ tcsdefumvqkdwm apmifh
aewmrsKd ; r[kwb f ;l vk@d ajym&w,f? 'Dpmtkyef @J ywfouf+yD; uAsmq&m uk=d unf
atmifu &oajrmufwJh twÎKy`wWdpmayvkd@ ajymvkd@ u|efru a&;pOftcg
wke;f uawmh twÎKy`w&dW ,fv@dk a&;wmr[kww f t hJ a=umif; enf;enf;yg;yg; ajym
jycJw h ,f? tdrjf yefa&mufawmh 'Dta=umif; a':a': rEWav;+rdK@awmfcef;r (1) rSm
wcgu a[majymzl;om;yJv@dk uae@tcrf;tem;wufwhJ rdwv DÎ maumvdyf pm=unhf
wku d rf LS ;uk0d if;wifu h ajymygw,f? [kwv f m;/ wk@d rrSwrf ad wmhb;l vk@d ajymawmh olu
olord ;f xm;wJh u|erf a[majymcsuu f av;udk rdwv DÎ muae jyefy@dk ay;vdu k yf gw,f?
odr;f xm;azmf&vk@d aus;Zl;wif&ygw,f?
15
bmvk d @ a&;ovJ
trsKd ;om;obife@J ywfouf+yD; a':a': pm 4 - 5 tkyf a&;cJyh gw,f?
(1) jynfocl spaf om tEkynmonfrsm;
(2) atmifAv/ zk;d pde/f pdeu f wk;kH
(3) a&$ref;wifarmif
(4) t+idrhf
'Dpmtkyaf wGxu J tukev f ;kH r[kwaf wmifrS wcsKd @uadk wmh zwfz;l =urSmyg?
'gawG a&;jzpfwhJ aphaqmfcsuu f ppf+yD; 'DbufumvrSm trsKd ;om;obif&@J tqifh
twef; tifrwef edru hf svmwmukd awG@&awmh pdwx f rJ mS t&ifu vlawGudk vGr;f +y;D
uk,d o f cd hJ rDchJ =unhcf hJ jrifc&hJ wJh obifynmonfawG/ =um;zl;em;0&Sad ewJh obif
ynmonfawG [kw d ek ;f u b,fvdk tvkyv f yk =f uwmuvm;qk+d yD; uae@ obif
avmuxJuadk &m yG=J unfyh &dowfjynfou l akd &m jyefajymjycsiv f @dk a&;wmyg?
ppf+yD; 'DbufacwfrSm trsdK;om;obifawG&J@ tqifhtwef;u awmf
awmf}uD;ukd edrfhusysufpD;vmygw,f? bmvkd@vJqkdawmh e,fcsJ@,Ofaus;r_awG&J@
txk;d tESuu f dk cH&vk@d uk, d rhf ul dk qkyu f idk rf xm;Ekid b f J wzufu u,dr;f u,kid f jzpf
wmeJ@twl ajymif;vJaewJh acwftajctaeukdrSD+yD; tawG;tac:opfawGeJ@
wDxiG q f ef;opfra_ wGudk u|erf wk@d obiform;awG vku d rf vkyEf idk v
f @dk a&S@rrD aemuf
ra&mufe@J paumpu jzpfae&wmvJ ygygw,f? tJ'v D dk trsKd ;om;obifawG jzpfwhJ
Zmwf/ ±kyaf o;/ t+idr/hf qdik ;f awG tqift h wef; edru hf swmawG awG@&awmh pdwx f rJ mS
tm;rvkt d m;r& jzpfae+yD; ajymif;vJaewJh tajctaeopfawGudk Ekid if H a&;tod
r&Sad o;vk@d vku d rf rD&if &Syd gap/ &S&d if;pGJ trsKd ;om;obif&@J tqift h wef; ukad wmh
qkyu f idk v
f @dk xm;zk@d aumif;ygw,fv@dk atmufarh+yD; uk, d o
f rd w
D hJ jrefrmhobif ukd
jyefa&;jywmygy?J

twÎ K y` w W d v m;
a':a':hpmtkyaf wGudk wcsKd @u jrefrmobif ynm&Siaf wG&@J twÎKy`wadW wG
jzpfw,fv@dk q+dk y;D twÎKy`wpdW mayxJ oGwo f iG ;f =uygw,f? wcsKd @uawmh jrefrm obif
orkid ;f yJq+dk y;D orkid ;f pm&if;xJ oGwof iG ;f =uygw,f? orkid ;f eJ@ twÎKy`w[ dW m qufE, G rf _
&Syd gw,f? 'ga=umifh a&;cJw h hJ pmtkyaf wG[m twÎKy`wedW ,fy,fxJ 0ifoavmuf
awmh 0ifygvrd rhf ,f? Ek@d ayr,fh a&;pOftcgwek ;f uawmh twÎKy`wadW &;wm r[kwyf gb;l ?
OD;zk;d pdew
f @dk / a,mufsm;rif;orD; OD;atmifAvwk@d / OD;pdeu f wH;k wk@d / &Gmpm;}u;D pdeaf A'gw@kd
twÎKy`wadW wGudk tjcm;pma&;q&mawG a&;+y;D om;&Syd gw,f? wtkyrf u wcsKd @y*k Kd~ vf
16
awGq&dk if ola&;iga&; ESpt
f yk o
f ;kH tkyf &Syd gw,f? Ek@d ayr,fh olw@dk a&;xm;wmawGu
u|erf a&;wmeJ@ ,lwhJ pmay±_axmifch si;f rwlygb;l ?

yGJ=unfh±_axmifh
u|erf pmtkyaf wGu yG=J unf±h a_ xmifu h a&;wmyg? u|erf wk@d yG=J unfwh t
hJ cg
aemufw&uf 'Dyu JG dk =unfo h cl si;f qHrk &d if yGJ pm;+rHK@jyefwwfygw,f? vljyufu bm
ukd b,fvjdk yufvu dk w f muvm;qk+d yD; jyufv;kH ukd jyefajym+yD; &,f&w,f? rif;om;
rif;orD;qdw k hJ oDcsi;f awGxu J uk, d &f wJh tvku d uf av;eJ@ tyk'd uf av; qk=d unf&h
w,f? Zmwf0ifcef;xJu uk, d Ef pS of ufwhJ pum;vH;k av;awG jyefajym&w,f? yGJ
=unfch si;f 'Dvdk yGpJ m;+rKH @jyef&wm yDwed @J yg? u|erf i,fi,fu tvkyo f rm;awG =um;xJ
}u;D jyif;vmcJw h myg? u|erf wk@d rdbbk;d bGm;awGu aq;/ aq;±k;d a&mif;0,f=uolawGr@dk
tdrrf mS aq;aygv h yd cf /kH aq;jyif;vdycf kH &Syd gw,f? tJ'aD wmh aq;vdyo f nfv@dk ac:wJh
tvkyo f rm;awG=um;xJrmS aecJ&h wmyg? u|erf olw@dk e@J twl yGJ pm;+rKH @ jyefwmawGudk
tck jyefowd&+yD; tJ't D vkyo f rm;awG&@J aveJ@ 'Dpmtkyaf wGudk a&;wmyg?

b,f v k d p k o vJ
uae@ jrefrmhobifonfawG trsKd ;om;obif tpOftvmawGudk av;
av;pm;pm; rxm;bJ jzpfuwwfqef; vkypf m;ae=u&yHak wGudk tm;rvkt d m;r&
&Sw
d mrk@d [kw d ek ;f uawmh qkid ;f ynmqk&d if &Gmpm;}u;D pdeaf A'gw@dk u b,fv&dk mS rD;S qnf;
yl;cJhwm/ tEkynmorm;wa,muf[m aowyefoufwqHk; ynmqnf;yl;jznfh
wif;ae&w,fv@dk pdeaf A'g}uD;u ,H=k unf+yD; ol@,=kH unfcsut f wkid ;f rsupf Ed pS vf ;kH
zGiuhf wnf;u rSw d w
f t hJ csed x
f d ynm,lwm/ tvkyv f yk cf sed u f sawmhvnf; tvkyu f dk
b,fvadk v;av;pm;pm; vkyo f mG ;w,fqw dk mrsKd ;awGukd wifjyEkid af tmifv@dk olw@dk
tvkyv f yk cf w
hJ ahJ cwfudk wu,frcD w hJ v
hJ al wG/ olw@dk e@J wGzJ ufvyk u f idk of mG ;olawGukd
vkud v f pH pkH rf;+y;D olw@dk qu D ar;jref;rSwo f m;ygw,f? u|erf a&;wJh tEkynmonfawG
xJu taraxG;ac:wJh raxG;av;&,f/ q&myk}uD;&,f/ atmifAv&,fukdawmh
rrDvu dk bf ;l ? u|erf rarG;cifu 'DynmonfawGu aoqH;k =uwm? Ek@d ayr,fh wu,fh
ynm}uD;wJhvlawG jzpfavawmh olwkd@&J@ ynm&nfu orm;pOf trSwftom;
tjzpfeJ@ ajymprSwfawG obifavmurSm trsm;}uD; usef&pfygw,f? 'ga=umifh
tJ'aD jymprSwaf wG olw@dk wynfw h yef;awGqu D vku d vf &H mS azG pkaqmif;&ygw,f?
uset f EkynmonfawGuawmh odvu dk w f m/ rDvu dk wf m/ =unfzh ;l vku d w f m/
wcsKd @u u|r;f u|r;f 0if0if &Sw d mawG ygygw,f? a&$ref;wifarmifq&dk if t&if;ESq D ;kH
17
wa,mufyg? ukw d ifarmif rif;om;rjzpfcif q&mawmf OD;auo&qDrmS bke;f }uD;
ausmif;om;b0uwnf;u odygw,f? ol@q&mawmfu u|efrwdk@vJ ukd;uG,f
wmukd;? ol@udk rif;orD;}uD; raiG+rdKifqDukd ynmoiftyfawmhvnf; odwmyJ?
raiG+rdKif&@J yOPi;f u u|erf wk@d trd u f qGr;f cHu, dk af wmfu;dk ? aemuf ol rif;om; jzpf
vmw,f? ausm=f um;vmw,f? aemuf urBmppf}uD; jzpfvmw,f? ola&m u|erf
wk@d a&m a&$ref;q&mawmf OD;auo& ppfwiG ;f oDwif;oH;k wJh uykid af wmifipl ak usmif;
xJrmS oGm;+yD;cku d ;dk &w,f? w0kid ;f wnf; oH;k ESpaf vmuf twlaezl;oayg?h ppf+yD;awmh
udw k ifarmif jyefuw,f? xef;jrif&yfxJ raecsib f ;l / u|erf wd@k tem; aecsiw f ,fqv dk @dk
u|erf cJtu kd ol@wu dk u
f dk }uD;=uyfaqmufay;w,f? u|erf wk@d e@J ig;tdryf J jcm;w,f?
tJ'aD vmuf &if;ES;D ayr,fh ol tedpaP &mufv@dk jrefrmZmwfobifavmu
twGu/f ol@ta=umif; a&;r,fqakd wmh ole@J od±kH u|r;f ±Hk &if;ES;D ±Hek @J pmtkyw f tkyf
rjzpfygb;l ? ole@J twl wGzJ uftvkyv f yk =f uwJh ZmwfoZl mwfom;awG tm;vH;k eD;yg;
ac:awG@&/ ar;&/ jref;&/ rSwo f m;&ygw,f? ol@xrif;csu/f ol@refae*smygrusef awG@qkH
&ygw,f? +yD;awmh olay:vm/ oltvkyv f yk o f mG ;wJh acwfwav#mufv;kH ukv d nf;
+cKH +y;D odxm;zk@d 'DrmS 'Dvadk y:vmwJh rif;om;qdw k m yDyjD yifjyif jyEkid zf @dk avhvmrSwo f m;
&ygao;w,f? +yD;awmhrS ol@u, dk af &;uk, d w f mawGudk ol@aqGrsKd ;/ ol@trd o f tl rd o
f m;
awGqD wcg ar;jref;,l+yD; wifjy&ygw,f?

aumuf o if ; aumuf
tEkynmonfawGta=umif; 'Dvdk &SmazGwifjywJt h cg jrefrmhobif ynm
rSm xH;k pH&w
dS t
hJ wkid ;f oH;k pGw
J hJ uAsmvuFm pmtzd;k wefav;awG &Sw d ,f? Zmwfjzifh
vJ ZmwfrmS rk@d v@dk / ±kyaf o;jzifv h J ±kyaf o;rSmrk@d v@dk / t+idrjhf zifv
h J t+idrahf yg?h wdrx
f ;dk wJ/h
avajywJh/ qkdif;qifhwJh/ ywfwkdufwJh/ cGef;axmufwJh/ awmvm;wJh/ oajyvm;
a&vm;wJ?h 'DuAsmvuFmawGu ol@ae&meJ@ol oH;k &E_e;f &ygw,f? ckawmh obif
tqifhtwef;awGu edrfhusvkdufvmawmh 'DuAsmvuFmawGvJ aysmufrSef;rod
aysmufukef+yD? tJ'guav;awG[m raysmufysufxkdufbl;? odrf;qnf;xm;Ekdif&if
aumif;w,f? ESajrmp&mawGqw kd hJ tode@J u|erf a&;wJh pmtkyaf wGrmS obifqikd &f m
'DuAsmvuFmawGudk ae&m&Sm+yD; xnfyh gw,f?
'gav;awG[m u|erf awG@qakH r;jref;xm;wJh obifonf}uD;awG&@J ajym
pum;awGxu J aumufoif;aumufxm;wmawGyg? +yD;awmh yG=J unfah wG yDwed @J
oDqckd &hJ wJh oDcsi;f av;awGuv kd J &wwfor# jyefazmfxw k +f yD; u|erf pmtkyx f rJ mS
xnfx h m;ygw,f? 'gav;awGvnf; ESajrmvk@d raysmufysu&f atmif odr;f qnf;ay;
18
wmyg?

owif ; pmq&m&J @ owif ; ay;csuf


tJ'v D dk awG@qakH r;jref;+yD; pkaqmif;+yD;wJt h cg owif;pmq&mwa,muf&@J
vmbfeJ b,ftuGuu f adk zmf&if bmygrS jynfph rkH ,f? jcL;a&;&if +cHKygawmh ykrd aumif;
vm;qdw
k hJ tode@J qDqidk &f m ygoifyh gxu dk f wmawGudk uk, d jf rifoavmuf vufwH
t&SnfqHk;eJ@ vufvSrf;rDor#udk &,lw,f? +yD;awmh owif;axmufaumif;w
a,muf&@J owif;ay;yHrk sKd ;eJ@ pHpk akH phaph tuGuv f nfvnf a&;om;owif;ay;ygw,f?
owif;,lpOftcgwek ;f uvJ obifonfawG&@J avukd wwfEidk o f avmuf trdzrf;
w,f? olw@dk oH;k E_e;f ajymqkw d hJ olw@dk yidk af 0g[m&/ olw@dk bef;pum;awGuv dk J &
atmif,l+yD; owif;ay;ygw,f? 'ga=umifh u|efrpmtkyfawGpm trsm;a&;wmeJ@
rwlwmyg?

ta&;tom;
'Dpmtkyrf mS jynfocl spaf om tEkynmonfrsm; pmtkyu f vG&J if usepf m
tkyaf wGrmS pum;ajymwJt h wkid ;f a&;xm;ygw,f? tJ'gvJ u|erf ajymcsiw f mawGudk
'DypkH eH @J a&;rS ukepf ifatmif ajymjyEkid rf ,f? zwf&wJo h vl J 'grS t&omjynfh cHpm;Ekid f
r,fq+dk yD; a&;wmyg? pma&;w,fqw dk m yg;pyfe@J ajymvk@d r=um;ra&mufwq hJ D pm
eJ@a&mufatmifvkyfwm/ pum;ukd tuQ&meJ@ zvS,fay;wmukd pma&;w,fvkd@
ac:wmygy?J pm pay:wke;f u ajymwmukd a&;cs&mu pmpay:wmyJ? pmu t&if
ay:wm r[kwb f ;l ? pum;u t&ifay:vmwm? pmu aemufrS ay:vmwm? 'g
a=umifh ta&;[m tajymukd ajymwJhtwkdif; a&;wmygyJ? ta&;wrsdK; tajym
wrsKd ;vk@d ay:wke;f u r&Scd yhJ gb;l ? Ek@d ayr,fh vl@pum;qkw d m ausmufw;kH }uD;vkd ikwf
wkwaf ewJo h abm r&Sb d ;l ? pum;rSm touf&ydS gw,f? vl@tajctaeawG ajymif;
vJwkd;wufwmeJ@tr# pum;awGvJ ajymif;vJvm&w,f? pum;vHk;awG wkd;vm
&w,f? pum;wk;d wufajymif;vJovkd pum;ukad &;wJph muvJ trDvu dk +f yD; wk;d wuf
ajymif;vJ&w,f? u|erf wd@k pmrSm wcsed w f cgwek ;f u tajymeJ@ta&; wajy;nD&cdS ahJ y
r,fh wcsdefusawmh tajymuom ajymif;ajymif;vm+yD; ta&;u wae&mrSm
rd;k wk;d rwfwwf &yfuse&f pfw,f? 'ga=umifh a&;pmeJ@ ajympum; enf;enf; uGm[
oGm;w,f? 'gudk a&;pmu ajympum;rDatmifajymif;zk@d r}udK;pm;=ubJ ta&;u
ta&;wrsKd ;/ tajymu tajymwrsKd ; &S&d r,fv@dk ynmwwfwcsKd @u qkad e=uygw,f?
ynmukd vlwpkvufxrJ mS om qkyx f m;csi&f if/ ynm&Sd vufqyk u f dk rajzcsi&f ifawmh
19
xm;yg? 'Dvdk r[kwb f eJ @J pmqkw d mukd vlwidk ;f a&;Ekid /f zwfEidk af pcsiw f ,f? vlwidk ;f
vG,v f , G f em;vnfapcsiw f ,fq&dk ifjzifh pum;ajymwwfw,f? pum;yDem;=um;&Sd
w,fqw dk hJ vlwa,mufu tJ'pD um;ukd tuQ&mpmvH;k eJ@ zvS,w f wfw,fq&dk if
olvJ pma&;Ekid yf gap/ pmzwfEidk yf gap/ 'grS pD;yGm;a&;edru hf svw S hJ u|erf wd@k tvkyf
orm; v,form;awG pma&;wwf zwfwwfvm=urSmyg? u|erf pmtkyaf wGudk
pum;ajymwJhyHkpHeJ@a&;awmh u|efrbmajymcsifwmwkH;? ajymcsifwmukd tdwfoGef
zmarSmuf pmeJ@ ajymvk@d &vmw,f? 'Dtjyif b,fapwemeJ@ ajymcsiw f mvJ? wdraf um
ukew f mawG ESrEd aS jrm wifjycsiw f mvm;/ aESmif;vlawG aygah ygw h efwef tvkyv f yk f
ae=uvk@d u±k%ma'goeJ@ ajymcsiw f mvm;? 'Da&;enf;u u|erf rSm&Sw d hJ apwem
twkid ;f wdwu d sus a&;jyvk@d &ygw,f? 'ga=umifh pum;ajymwJt h wkid ;f a&;xm;
wmyg?
trsKd ;om;obifqidk &f m pmtkyf 4-5 tkyu f dk 'Dvdk }udK;}udK;pm;pm; a&;&
wJth wGuf wd@k ,Ofaus;r_ rSm 'gawG 'gawG &Syd gw,f? wk@d wawG wwfEidk o f avmuf
qufvufxed ;f odr;f r,fv@dk oabmayguw f hJ ynmonfwcsKd @ ay:xGuv f mygw,f?
'g[m tjrwfyg? Ek@d ayr,fh jrwfoifjh rwfxu dk wf hJ twkid ;f twmtxdawmh rjrwf
vmao;ygb;l ? uk, d yf idk &f w
dS hJ trsKd ;om;,Ofaus;r_udk qufvufxed ;f odr;f +y;D ajymif;vJ
vmwJh tajctae t&yf&yfe@J tnD trsKd ;om;[ef rvGwb f J qef;opf wDxiG rf _
awGukd jyK=u&rSmu vlawGc, H l usio hf ;kH &r,fh vrf;pOfygy?J
'ga=umifh a':a':uawmh wkd@,Ofaus;r_tarGawGukd wwfEkdifoavmuf
pkpnf;+yD; pmtkyaf wGtjzpfe@J rif;wk@d vufudk tyfcrhJ ,f? rif;wk@d u 'Dta[mif;ukd
qkyu f idk /f ta[mif;xJu taumif;uk, d +l yD; vl@abmifopftwGuf jynfou l dk tusKd ;
jyKr,fh tEkynmukd zefw;D =uayawmhv@dk wku d wf eG ;f &if; ed*;kH csKyfygw,f? ?
(tustaysmufrSvGJI owfyHkrsm;ukd rl&if;twkdif; xdef;odrf; azmfjyxm;ygonf?)

vlxa k ':trm
pmay*sme,f trSwf (5)/ 1989

12 &uf/ 'DZifbm/ 1975 ck/ n 7 em&DrE Wav;+rdK@awmf cef;r (1) rSm


vlxka':trm a[majymcJhwJh pmwrf;?

20
12345678901234567890123
c&D;oGm;aqmif;yg; 12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123
12345678901234567890123

vlxk a':trm

rESpu
f qef;uzD;u OD;av;}uD; OD;wifyeG @J a':a': a':wifw h @dk udk
yk*H bk&m;awG zl;&atmif edAmŠ efu;l wk@d vku d yf @dk cw
hJ ,f? u|erf wk@d bk&m;zl;tzG@J u
tpkpk vlESpfq,fausmfygw,f? 'ga=umifh yk*H anmifOD;eJ@ yky`m;c&D;twGuf 'Dvl
oku d }f uD; pm;zk@d / aomufz@dk awGudk rEWav;uyJ wwfEidk o f avmuf csujf yKwfa=umf
avSmf ,lomG ;&w,f? yk*[ H m te,fe,f t&yf&yfu bk&m;zl;awG tvGev f mwwf
wJhae&m jzpfayr,fh ntdyfnae wnf;zkd@ckdzkd@ae&m pm;zkd@ aomufzkd@ ae&mawG
vG,fvG,fulul b,frSmrS rpDpOfEkdifao;bl;? 'ga=umifh vlwtkyf}uD;twGuf
pm;a&;aomufa&;ukd tdru f xnfo h ,
dk il ifomG ;&wm[m 0eftav;om;?
yk*Hukd a&muf=uvkd@ wnvJtdyfrda&m reufvif;awmh yk*Haps;xJrSm
[if;csupf &mawGtwGuf vkcd siw f hJ om;ig; toD;t&Gut f m;vk;H 0,fv@dk jcrf;vk@d
&w,fvkd@ =um;&yga&m? 'ga=umifh pm;tkd;}uD;vSwJh u|efrwkd@tzGJ@u trsKd;orD;
ok;H av;a,muf yk*aH ps;ukd tajy;vmcJ=h uw,f? aps;a&mufawmh o@+l rKd@O;D a&eJ@ol
oifah wmf±Hk cif;usi;f xm;wJh aps;uGi;f ukd awG@&ygw,f? a&mufw,fq&dk ifyJ u|erf
wk@d vo l u
dk uf om;ig;a&mif;wJt h wef;ukd yxrqk;H &Sm+yD; 0if=uw,f? ig;awG om;
awG[m u|erf wk@d +rKd@}uD;aps;awGvadk wmh tajrmuftjrm; rawG@&bl;ayg?h Ek@d ayr,fh
a&mif;or#ujzifh tm;vk;H vwfvwfqwfqwfawGcsn;f yJ? aps;awGudk ar;=unfh
vkud af wmhvJ =uufu ckEpS u f syaf ps;wJ?h 0ufuvJ ckEpS u f syaf ps;wJ?h ig;uvJ av;usy/f
ig;usy?f ajcmufusyu f &Spu f syf uk;d usyaf ps;txd ig;vku d v f @dk y?J trJom;wk@d / qdwf
om;wk@d uvJ 0,fcsiphf zG,?f tom;wk;H }uD;awG &Jv@dk cJv@dk ? csed af &mif;r,fh tav;awG
21
ukd =unfv h u dk af wmhvJ jynfrh ,fyh yHk g? 'ga=umifh =uuf0,fwv hJ u l 0,f/ 0uf0,fwhJ
vlu 0,f/ ig;0,fwv hJ u l 0,f/ wkid yf ifrxm;&bl;? qk;d qwfe@J usrwk@d vlou dk u
f
tm;vk;H vlc+JG yD; csed =f u wG,=f u 0,f=uw,f? +yD;awmhvJ rEWav;xuf trsm;}uD;
aps;aygw,f? wk@d rEWav;rsm;jzifh 0ufq&dk if uk;d usy/f =uufq&dk if uk;d usyf wq,f?
'DrmS awmh Zvkwv f J rygb;l ? aygvu dk w f mvk@d t*Fvyd v f dk ajymwJo h ul ajym/ toHtyk f
uav;eJ@ vufuw k af jymwJv h ul ajymeJ@ aysmv f @dk ayg?h
om; ig;wef;u +yD;awmh [if;oD;[if;&Guaf &mif;&m oGm;=ujyef
a&m? tJ'rD mS vnf; ocGm;oD;/ bl;oD;/ c&rf;oD;awG aygvu dk w f m? ZGeyf ef;uk;H awG
uvJ wuk;H rS ig;jym;wJ?h rEWav;rSmqk&d if q,fih g;jym;/ jym;ESpq f ,fay;rS &r,fh t
wkwu f ;Hk }uD;awG? u|erf wk@d vo l u dk u f waps;vk;H odr;f 0,fawmhrvm; atmufarh
&avmufatmif avmbw}uD; av#muf0,f+yD; aysmfaysmf}uD; jyefvm=uw,f?
wnf;&mae&ma&mufawmhvJ tdru f 0,fcsucf rhJ w d m rSm;wJt h a=umif;/ yk*rH mS 'Dvdk
0,fv@dk &rSe;f od&if 'kucQ +H yD; csu, f v l mrSm r[kww f thJ a=umif;/ 'DrmS aygvaJ ygao;/
vwfvJ vwfao;/ odyaf umif;wJt h a=umif;awGudk ajymajym+yD; &,f=uarm=ueJ@
csuv f u dk jf yKwfvu dk =f uwm qlv@dk ?
aemufwae@ a&mufawmhvJ yky`m;rSm pm;zkd@ 0,f&OD;r,fqkd+yD;
yk*aH ps;ukd rae@uvkyd J ajy;=ujyefyga&m/? aps;a&mufawmhvJ ig;onf/ =uufom;
onf/ 0ufom;onfawGqDu 0,fcsifwmawG qkd;qwfeJ@ 0,f=uwmyJ? 'gayrJh
uae@awmh aps;ta=umif;ukd od+yrD @dk rae@uavmuf r[m;w&m; rvky=f uawmhb;l ?
cyfreS rf eS yf J 0if0,f=uw,f? tJovk0d ,fawmh u|erf wk@d 0,faewJah ps;qkid af wGu
0,folvkH;vkH; r&SdwmrS r[kwfbJuvm;? aps;qpfaewJh yk*Hol/ aps;ar;aewJh
yk*o H al wG &Sad ewmrk@d olw@dk u u|erf wk@d udk armh=unf+h yD; +yKH;=uw,f? +yD;awmh u|erf
wk@d 0if0,f&if aemufqw k af y;w,f? 'gudk u|erf u 0,fae/ csed w f , G af ewke;f uawmh
uk, d ahf vmbaZmeJ@u, dk rf @dk owdrxm;rdb;l ? aps;xJu xGuv f mawmhrS ‘wk@d aps;
0,f&if yk*o H al wGu z,fay;=uygw,f’vk@d owd&vmw,f? 'ga=umifh wk@d z,fay;
wm[m yk*o H al wG&@J ,Ofaus;r_y?J yk*o H al wGu rEWav;u bk&m;zl;awGy/J 0,f&mS yg
apqk+d yD; aemufqw k af y;wm xifyg&@J v@dk atmufarhwmeJ@ yxrawmh aus;Zl;wif
vkdufao;w,f? Ekd@ayr,fh awmfawmfav;=umawmh rEWav;bk&m;zl;awGrkd@
om;ig;&apcsiw f hJ apwemcsn;f rS u ygavp? olw@dk qrD mS aps;onfudk aps;0,f
wa,mufu aps;ar;aps;qpfae&if wjcm;wa,mufu 0if+yD; ar;±k;d qpf±;dk xk;H pH
r&Sb d ;l ? yxrvle@J ta&mif;t0,fwnf+h yD;rS/ 'grrS [kwf rwnfah wmhrS aemufw
a,mufu0if+yD; aps;ar;w,f? 0,fw,fqw dk hJ xk;H pHrsm; &Sad vovm;vk@d awG;rdw,f?
22
tJ't D awG;vJ 0ifvmyga&m/ ‘,Ofaus;vSygw,f’ qkw d hJ rEWav;olawG/
wufx&Geaf wG ygww d af wGe@J 0ifvm=uwJh rEWav;olawG yk*aH ps; xJ0if+yD; trsm;
olwum 0,fa&mif;aewJh =um;xJ bDv;l ol&aJ wGvdk vk,uf0,fomG ;ovk&d rdS ,fh
uk, d t
hf jzpfudk awG;rdv@kd &Suv f u
dk w f m rajymyge@J awmh? yk*o H l trsK;d orD;awGu
u|erf wk@d udk armh=unfw h ,f/ +yD;awmh +yKH;w,f? +yD;awmh olw@dk 0,fcsiv f @dk ukid +f yD;
aps;qpfaewmukd v$wcf s+yD; z,fqw k af y;w,f? tJ'D tao;pdwu f av;awGuydk g
jyefjrifa,mifawmh &Suv f @dk udk rqk;H awmhygb;l ? olw@dk pw d xf rJ mS awmh b,fvrdk sm;
xif=ur,f rodb;l ? u|erf wk@d i,fi,fu yG=J unfw h thJ cg vljyufawGu ajymwwf
w,f? ‘a[h/ ,Ofaus;wJah e&mrSmawmh 'l;jzwf &ifbwfe@J vrf;oGm;w,f? igu
rEWav; a&$+rKd@awmfom;tppf/ eef;awmfwidk f zufarG;wmrk@d Aku d f a&$awG ckawmif
&Sad o;w,f’ vk@d ol tvGe, f Ofaus;wJt h a=umif; pum;Ekid f ajymwm =um;&zl;
ygw,f? rEWav;u vlawGu ya'o&mZf ,Ofaus;r_udk tvGef tr$r;f wifygw,f?
yk*aH ps;xJrmS awmh usrwk@d a=umifh rEWav; t&Suu f cJG yhJ g+yD? ruGv J J cHEidk af &mhrvm;?
u|erf wk@d +rKd@}u;D awGrmS aps;0,f&w,fqw dk mu uae@ vlaer_&@J t}u;D qk;H b0wku d yf JG
wpdwfwa'o r[kwfvm;? aps;qkdwm qefay;&if aq;&w,f qkdwhJ ae&mrsKd;
r[kwfygbl;? ^m%f&Sdoavmuf ykdufqH&Sdoavmuf vnfovkd v$mpm;ae=uwJh
ae&myg? 'ga=umifh +rKd@ae tdr&f iS rf wa,muf edp"P 0l aps;0,fwhJ udpu P dk omref tdrf
r_udpPvkd@ oabmxm;&if rSm;ygvdrfhr,f/ tdrf&Sifrwa,muftzkd@ reufvif;vkd@
rsupf Ed pS v
f ;Hk zGivhf u
dk wf meJ@ w+yKdief uf reuf 6 em&D/ 7 em&D/ 8 em&D/ 9 em&DrmS
tvkyo f mG ;/ ausmif;oGm;=ur,fh vifom;eJ@ om;orD;rsm;/ apmapm}uD; roGm;cif
pm;oGm;p&meJ@ ae@cif;pm;p&mukd tcsed rf u D suaf tmif tjrefq;Hk csujf yKwf au|;arG;
+yD; xnfah y;vku d &f w,f? tJ'w D m0ef +yD;wmeJ@ w+yKdief uf aps;qGjJ cif;ukd qG+J yD; teD;
qk;H aps;ukd tjrefq;Hk ajy;vmcJ&h w,f? cifyeG ;f onf[m wv &Spq f ,fEh pS u f sypf m;
jzpfcsijf zpfr,f? vc 1500 pm; jzpfcsijf zpfr,f? &Spq f ,fEh pS u f sypf m;qk&d if aps;zk;d tjzpf
wusy/f wusyf jym;ig;q,fxuf ykrd ok;H Ekid yf gb;l ? vc waxmifausmpf m;jzpf&if
wae@aiGwq,f ywf0ef;usirf mS ok;H Ekid yf gvrd rhf ,f/ 'DaiGuidk +f yD; tdr&f iS rf u aps;0,f
vmcJw h ,f? aps;ukad &mufawmh uae@ bmawG trsm;qk;H usovJqw dk mukd =unfh
&if; rae@u bm[if; pm;cJo h vJqw dk mukd pOf;pm;&ygw,f? uk, d 0f ,fEidk wf hJ yku d qf eH @J
bmcsupf &m 0,f&rvJ pOf;pm;&w,f? +rKd@aps;qkw d m [if;oD;[if;&Gujf zpfjzpf/ toD;
tESjH zpfjzpf/ om;ig;jzpfjzpf aps;xJudk rsm;rsm;}u;D a&mufvmrS ypPn;f vJ aumif;w,f?
aps;vJ aygw,f/ 'gah =umifh bmoD; bm&Guf bmig; trsm;}uD; a&mufaeovJ qkd
wmukd t&ifq;Hk rsupf ed @J av#muf=unfh wwf&w,f? 'guvJ odyf cufcufccJ J
23
r&Sm&wwfb;l ? aumif;w,f aygw,fq&dk ifjzifh vlawG 0kid ;f tkaH eyg+yD? tJ'u D o dk m
aps;jcif;awmif;qGJ+yD; taomhESifyga&mh? a&muf+yD qkd&if bm0,f=uwmvJ?
bmonfrkd@ 'Davmuf 0kdif;&wmvJvkd@ wkd;=unfhyg? vl=um;xJ acsmif;=unfhyg?
jrif&w,f? uk, d 0f ,fcsiw f hJ ypPn;f yJ/ aumif;w,fq&dk if b,faps;vJv@dk aps;onfudk
rar;eJ@? olu rajztm;bl;? t0,form; tcsi;f csi;f ukd ar;/ aps;vJ oda&m/ aygwm
aocsmw,fq&dk ifjzifh 'Dvt l yk x f u J dk wk;d ygawmh? wk;d vk@d ab;uqJ&ifvJ tomik@H cyH g?
wuk, d v f ;Hk wk;d r&&if vufwzufjzpfjzpf aps;onf&&dS mukd oGi;f ESi+hf yD; ig;jzifv h J ig;/
iSujf zifv h J iSu/f toD;t&Gujf zifv h J toD;t&Gu/f uk, d t hf wGuf &&mwckudk qGx J m;/
OD;xm;yg?
‘'g u|erf ,lrvk@d / u|erf ay;yg’vk@d vJ yg;pyfu jrnfaeyg? 'grS vl&iS ;f awmh
usoifw h hJ yku d qf u H dk ay;+yD; 'DypPn;f ukd uk, d &f vku d w f ,f? 'Dvdk rvkyEf idk v f @dk t˜ww
qk&d if vlxJ wk;d &rSma=umufv@dk rwk;d Ekid w f meJ@ r&vku d b f ;l ? jzKwfqdk ukeo f mG ;a&m?
uk, d uf &csiw f ,f/ vkcd siw f ,fq&dk ifjzifh 'DypHk [ H m taocsmqk;H ygy?J ‘wuwnf;
awmf/ tvum;ay;wm usaewmyJ? aomufusK;d enf;’vk@d r&vku d w
f vhJ u l qJcsif
vJ qJygap? 'gavmufawmh ta&xlxm;yg? r[kw&f if +rKd@aps;uvm;/ vufaES;
&if vGwfw,f? ukd,fh+cHu xGufwm/ ukd,fhtcif;u xGufwmrsKd;uav;awGukd
yk*v ~ u d vma&mif;wm/ wqifch H vm+y;D a&mif;wmrsK;d qkad wmh 'Dvdk 0,f&wJh ykpH rH sK;d u
trsm;pkyg? tJ'aD wmh aps;0,fwm rsupf d &Si&f w,f? vufou G &f w,f? 'Dvdk aps;0,f
wwfaerS jzpfwmyg? r[kwv f @dk / tdraf xmifusp tdraf xmifwm0efudk ckrS p xrf;p/
rD;zkad csmifudk ckrS p 0ifp trsK;d orD;qk&d ifawmh aps;0,fz@dk aps;jcif;ukd qGx J uG v f m
ayr,fh aps;xJa&mufawmh bm 0,f&rSe;f rod/ bmcsu&f rSe;f rodv@dk aps;onfawGudk
=unf&h if; aps;wef;ukd av#muf&if;eJ@ wa,mifayay jzpfaevdrrhf ,f? tdref ;D csi;f
tdraf xmif&iS rf aemufu waumufaumufvu dk +f y;D ol bl;&Guw f pnf;0,f&if uk, d f
bl;&Guw f pnf; vku d 0f ,f/ ol ZD;jzLoD; 10 vk;H 0,f&if uk, d f ZD;jzLoD; 10 vk;H
vku d 0f ,f/ ol trJom; tpdwo f m;0,f&if uk, d f trJom; tpdwo f m; vku d 0f ,f&wJh
tjzpfrsK;d a&mufwwfw,f? uk, d [ hf if; uk, d rf pyfwwf/ uk, d ahf ps; uk,d rf 0,fwwf
ao;bJ [muk;d ?
'Dvkd tdrfaxmifonf a,mifeersKd;ukdawmh aps;onfvlvnfawGu
rsupf ed @J awmif =unfzh @dk rvkb d ;l ? wcsu0f ifv h u dk ±f eHk @J vlucJ wfr+d yD; jzpfaevdrrhf ,f?
'ga=umifh tpdwo f m;0,fayr,fh ESpq f ,fom;xuf ykrd &aybl;? tav;ck;d ,lvu dk f
vdrrhf ,f? ig;uav; pm;&atmif 0,fjyefawmhvJ tykyu f dk taumif;vky+f yD; aiguf
a&mif;vku d v f rd rhf ,f? aps;0,fu ig;ukid =f unf+h y;D uk, d b hf mom rodv@dk ‘vwfuv hJ m;’
24
vk@d ar;&if ig;onfred ;f r}uD;u 'Dred ;f r[m ig; jrifv@dk rS vwfreS ;f / ykyrf eS ;f rodwhJ
tpm;xJuyJvkd@ csufcsif; odvkduf+yD; ol@ig;yg;[uf nKd±kHru 0rf;ykduf}uD; b,f
avmuf yGaeae ‘usKyfw@dk tykyf ra&mif;bl;? 'gavmuf vwfwihJ g;ukd vwf&@J vm;
vk@d ar;raeeJ@’ vk@d aigu+f y;D ajymvku d yf gvrd rhf ,f? ig; vwfrvwf rodwwf&mS ao;wJh
tdr&f iS rf u ol@pum;ukyd J ,kpH m;+yD; 0,fomG ;rdwwfw,f? tdraf &mufv@dk ig;ukd ckwrf d
vS;D rdrS ykyrf eS ;f odvrd rhf ,f/ ig;pdr;f onfu ig;ykyu f dk taumif;vkyaf &mif;&rvm;vk@d
0,fob l ufu =unfah wmh tjypfwifp&mayg?h Ek@d ayr,fh ol@crsmvJ ol@pm;tk;d ukd
xde;f &wJah e&mrSm tcuftcJawGu trsm;om;aerSmyJ? aps;onf&,f bmvk@d t
av;ck;d &ovJ? }uKduw f ahJ ps;eJ@ a&mif;+yD; tav;uawmh jynfjh ynfu h av; ay;yg
awmhv@dk u|erf wk@d aps;0,fawGu tjypfwifcsiw f ,f? Ek@d ayr,fh aps;onfbufu
tajzu wyd\mukd 15 usyef @J 0,fcw hJ ,f? 10 usyo f m;csi;f vDcsed af wmh csed cf iG vf #m
omwmeJ@ tqpfawmif;vkd@ xnfh&wmeJ@ wyd\m[m jyefcsdefa&mif;awmh 90
usyo f m;/ 85 usyo f m;yJ xGuaf wmhw,f? aps;usawmhvJ olu 10 usyo f m;ukd
1 usyf 75 jym; a&mif;csiaf yr,fh wjcm; ole@J ukew f ol rm;u 10 usyo f m;ukd 1
usyf 50 jym;eJ@ a&mif;aeawmh aps;oufomwJh tJ'DqkdifukdyJ 0,fwJholawGu
oGm;wmrk@d oluvJ 1 usyf 50 jym;aps;yJ vku d af &mif;&w,f? tJ'aD wmh 0,f&if;
aps;twkid ;f jyefa&mif;&w,f? vDcsed &f vk@d 15 usyo f m;/ 10 usyo f m; avsmw h m
±_;H &OD;r,fq&dk if bmeJ@omG ;pm;rvJ? ol@trd u f om;orD;awGudk b,fou l vmau|;
rvJ? uk, d w hf u G f tjrwfu ygO;D rSayg?h 'gah =umifh a&rxk;d csib f eJ @J x;dk &w,f? tav;
rck;d csibf eJ @J tav;ck;d &w,fv@dk ajymygvrd rhf ,f? tJ'ga=umifh aps;onfuvJ t+yKdif
tqkdif a&mif;=uwJh aps;}uD;xJrSm ol@xrif;tkd;uav; ajyvnfatmif olwwf
oavmuf }uHzef vkyfaqmif&ayr,f? u|efrwkd@ aps;0,fawGuvJ ukd,fhykdufqH
uav;eJ@ b,f'if;ukd 0,fEidk rf vJ? b,f[m taumif;qk;H txku d w f efq;Hk &rvJ
qkw d mukd trsm;}uD; pOf;pm;&ygw,f? uk, d q
f yk uf ikd v
f mwJh yku d q
f u H av;eJ@ aps;
onfawGu a&mif;r,fqw dk hJ a&mif;aps;eJ@uvJ t}udr}f udrf tcgcg pdwx f rJ mS wGuf
=unf&h ygao;w,f? rde;f rawGu twGut f csuf }uD;w,f/ ESajrmw,f? jrifajrmf
w,f? tlwkdw,f? bmw,f nmw,f pwJh pwJh rdef;rukd ESdrfenf; qJenf;awG
trsK;d pkaH tmif ajymyg? udpP r&Syd gb;l ? tdr&f iS rf [m 'gudk wwfudk wwf&r,f? 'g[m
ol@b0 &yfwnfa&;yg? uk, d v hf ufxu J ygvmwJh aps;zk;d u 3 usyw f nf;? pm;r,fh
vlu uk, d v f ifr,m;&,f/ om;orD 3 a,muf&,f/ 5 a,muf &Sad eawmh 'D 5
a,muf ESpef yfpm pm;zk@d twGuf om;ig;0,fr,fq&dk if tpdwo f m;eJ@ ravmuf bl;?
aemufxyf t0ufom;avmuf 0,fEidk yf grS nreuf pm;avmufr,f? 'gvJ Avm
25
tom;csnf; rau|;Ekdifbl;? toD;tESH ta&mtaESmuav;eJ@ csufau|;rS
vkHavmufr,f?
'ga=umifh 0ufom; wyd\m 9 usyfaps;eJ@ tpdwft0uf 0,f&if 50
usyo f m;u 4 usyf 50 jym;/ tpdwo f m;u 2 usyf 25 jym;/ t0ufom;u wusyf
15 jym;/ tpdwt f 0ufq&dk if 0ufom;zk;d 3 usyf 40 jym; ukew f ,f? ygwmu 3
usyrf @dk ‘0ufom;em; ruyfEidk yf gb;l av’ qk+d y;D tdr&f iS rf u 0ufom;qDu aemufqw k f
&w,f? 0ufrS r0,fEidk &f if =uufqw dk mawmh a0vma0;a&m? =uufu 9 usyaf ps;/
10 usyfaps;? ajcaxmufeJ@/ vnfacsmif;eJ@? acgif;eJ@/ ZvkwfeJ@? ypfp&mawGu
trsm;}uD;? +rKd@xJu =uufqkdwm ao+yD;rSvJ ZvkwfxJ tpmawG w0w+yJ}uD;
=uufonfu oGwx f m;ao;wm? Zvkwx f uJ xrif;ukd =uufom; vky+f yD; a&mif;
&atmifv@dk w?hJ 'gah =umifh =uufvJ r0,fEidk b f ;l ? ig;uav;rsm; aps;aygovm;vk@d
ig;wef;rSm av#muf=unfv h u dk &f w,f? wefaqmifrek ;f vrk@d ig;uswma=umifh ig;r_ef
ig;zGaJ v;awG tpdwo f m;ukd 75 jym;wJ?h 'gqdk rqk;d bl;? Ek@d ayr,fh qDuek rf ,fh ig;awmhvJ
0,frpm;Ekid jf yefb;l ? tk;d uyfcsuv f @dk &r,fh ig;usjyef awmh tpdwo f m;ukd 2 usyu f
ratmufjyefb;l ? ig;tpdwo f m; tk;d uyf&ifvJ weyf yJ pm;&r,f? 'DaiG ok;H usyef @J
rjzpfao;ygbl;? 'gha=umifh tdrfuvifonfukd om; uav; ig;uav;eJ@ +rKd;+rKd;
jrufjruf wcgwav csufau|;csifayr,fh 0rf;bJO a=umfuav;rsKd;/ c&rf;oD;
tk;d uyfuav;rsK;d ukd csOaf &[if;uav;eJ@ iydzw k af vmufe@J yJ pDrEH idk yf gawmhw,f?
c&rf;oD;&,f/ csOaf ygi&f u G &f ,f/ ig;yd&,f 0,f+yD;wJah emuf c&rf;csOo f ;D uav;/ i±kwf
oD;pdr;f uav;/ =uufoeG ef u D av;uvJ 0,fO;D rS? yku d q
f H 10 jym;qk&d if eHeyH ifz;dk
&w,f? 'ga=umifh tdrf&Sifru 5 jym;ukdvJ wGufwGufcsufcsuf okH;&w,f? 10
jym;ukdvJ ukefoifhrS ukefap&w,f? 'DypPnf;u 10 jym; av#mh,l renf;bl;rkd@
qpfvnf; qpf&w,f? +rdK@aps;qkw d mu ol@c&rf;oD; a&mif;csiw f mu 10vH;k ukd jym;
50 jzpfayr,fh 'gb,favmufvJ ar;vku d &f if 75jym;vk@d aps;wif qkw d myg? rav#mh
bl;vm;ar;&if b,fEpS v f ;kH ,lrmS vJ/ 10vH;k pvH;k ,l&if jym; 60 ay;oGm;wJ?h uk, d u
f
0,fcsiw f mu 3vH;k wnf;? 10vH;k ukd jym; 50 aps;xm;yg? 15jym;zk;d a&mif;ygv@dk
qpfcsifw,f? Ekd@ayr,fh aps;onfrsufESm vSrf;=unfhkvkduf& ygao;w,f? 'Daps;
onfu tqpfrS cHyghrvm;qkdwm? wcsdK@u aps;OD;}uD; vmrqpfeJ@vkd@ aiguf
v$wfwwfwmuvnf; &Sdao;awmh olwkd@u aps;wifqkdwwfrSef; odayr,fh
t&rf;rqpf&Jbl;? rqpf0Hhvkd@ 'Dtwkdif; xGufoGm; jyef&ifvJ wcsdK@aps;onfu
‘r0,fbeJ @J ujrif;vk@d ar;ovm;’vk@d vSr;f qJwwfygao;w,f? 'ga=umifh =unfh
uGu=f unfu h u
G f vkyaf e&if qif;&JyakH yguw f hJ aps;0,fusawmh aps;onfu ‘uJ ,l
26
rSmvm; ,l/ awmhwa,mufwnf; a&mif;aewm r[kwfbl;’wJh? csrf;om
w,fxifwhJ aps;0,fusawmh ‘0,fyg tpfr&,f/ 10vH;k jym; 60 rrsm;ygb;l ’wJ?h
aps;0,fu tqpfaumif;&if jym; 50eJ@ &wmyJ? tqpfnHh&if jym; 60 ay;+yD;
0,fch&J wmyJ?
‘+rdK@aps; a,muQr rodapeJ@’qkw d hJ yHck idk ;f &Syd gw,f? +rdK@aps;rSm ukeyf pPn;f [m
uae@ 2 usyaf ps; a&mif;ayr,fh eufjzefcgawmh ypPn;f rusv@dk q+dk yD; 4 usyf jzpfcsif
jzpfaewm? tJ'Dawmh rae@u 2usyfyJ ay;&w,f? uae@ 4usyfajym&rvm;vkd@
a,muQrvkyfwJhvlu r,Hk=unfaybl;? ol@ukd tukeftodray;eJ@vkd@ owday;
wJyh ckH idk ;f ayg?h +rdK@qwdk m aps;0,fawGuvnf; aygvu dk w f m }udw}f udww f ;dk yJ? vqef;p
we*FaEGae@rsm;qk&d if wu,fyJ wk;d rayguaf tmif pnfygw,f? aps;0,fcsn;f pnf
wmr[kwb f ;l ? aps;onfuvnf; aygvu dk wf m 'if;=urf;? wjcm; tvkyt f udik af wG
ae&mrusvkd@ &wJh0ifaiGeJ@ravmufvdk@wJh? aps;a&mif;wJh vlawG 'gavmuf ayg
vmwmjzpfw,fv@dk aps;onfawGu ajym=uw,f? jrLeDpy,f tr_xrf;awGu aps;xJ
ovm;ae+yD; vrf;ay:rSm csa&mif;vk@d aiguw f m/ irf;wm/ zrf;wm/ qD;wm awGuvJ
ae@widk ;f ygy?J
aps;0,fw,fqw dk m wu,fawmh tenf;qH;k ESpEf pS /f oH;k ESpf tdraf xmif&iS rf
jzpf+yD;rS 0,fwwf/ jcrf;wwf/ uk, d uf temrcH&wJb h 0/ wef&mwefuaJ y;0,fv@dk
&wJb h 0ukd a&mufwmyg? aps;t0,f0g; r0ao;&if aps;onf taigucf &H wmu
c%c%? tav;cd;k cH&wmu ae@widk ;f yJ? +rdK@rmS aps;onfuidk w f t hJ av; jynfw h ,fv@dk
tvGeef nf;ygw,f? ravsmyh gb;l qk&d if wyd\macgi;f rSm 5usyo f m; 10usyo f m;
avsmw h wfwmyJ? wcsKd @rsm; 20usyo f m;txd avsmw h ,f? olw@dk uawmh yGe;f vk@d
avsmhw,fvkd@ qkdygw,f? wu,fuawmh oHav;awG[m aoG;ypfawmifrS 'g
avmuf yGe;f p&m r&Syd gb;l ? tav;avsmw h u hJ pd P aps;}uD;awGrmS jrLeDpy,fu csed cf iG f
awG csw d +f yD; vlapmifch sed af y;ae&w,f [kwv f m;? tjynf&h a&maygv h @dk ajymp&mygy?J
jrLeDpy,fu tav;eJ@ csdefcGifeJ@ tvkyform;wa,mufxm;ay;+yD; rouFmvkd@
csed cf siw f hJ aps;0,f b,forl qkd csed af y;wJah e&m &Syd gw,f? 'gayrJh tJ't D av;orm;&J@
tav;uukyd J rjynfb h ;l ? aps; onfawGu rke@f z;dk yJz;dk ay;xm;w,fqw dk hJ toHrsKd ;vJ
=um;&zl;ygw,f? csed af y;wJh tvkyo f rm;u aps;pnfcsed f vufzuf&nfaomuf xGuf
&atmif rke@f z;dk ay;wJv h l &Sw d ,fqw dk hJ pum;rsKd ;vJ =um;&zl;ygw,f? +rdK@aps;[m vnf
ovkd pm;=uwJh ae&m}uD;ygy?J aps;onfu tav;ck;d / &mZlc;dk ovkd aps;0,fuvnf;
vpf&if vpfovkd E_u d , f w l mrsKd ;vnf; &Sw d myJ? 'gah =umifh aps;0,fomG ;&if tdr&f iS rf u
wwfEidk &f if t0wftpm;vwfvwfudk 0wfomG ;&w,f? r[kwv f @dk t0wftpm;
27
EGr;f yg;pkwyf ahJ e&if aps;onfu aps;ck;d tpGcJ &H wwfao;w,f? 'Dvrdk sm; cH&rvm;qk&d if
tpGJcH&wJholu ‘rsufESm=unfhajymaemf? 'Dvkdvkyfr,fh tpm;vm;’vkd@ jyef+yD;
a[muf&w,f? vufqyk v f ufuidk f rrd&ifawmh tJ'aD voHrsKd ; ypfvu dk rf S pGypf w
JG v
hJ l
u aemufqkwfw,f? vufqkyfvufukdif rdjyefawmhvJ aps;onfawGu 0kdif;+yD;
±ku
d =f uESu=f uvk@d ypPn;f cd;k rdwchJ rsmrSm zGwzf w G af usrwwf &Sw d thJ cgvJ &Syd gao;w,f?
aps;xJrmS bmE_u d af jy;vk@d w/hJ bmqGaJ jy;vk@d wq hJ +dk yD; ±kw±f w k f ±kw±f w
k f jzpfwmawG/
vkduf[ zrf;[ ajy;[ jzpfwmawGuvJ r=umr=um awG@&wwfao;w,f?
tJ'=D um;xJurS uk, d ,f vl mwJh yku
d q f uH av;eJ@ pm;aumif;r,fh pm;p&m csupf &m
awG trsKd ;rsKd ;ukd =unf&h if; wwfEidk w f mav;awGukd oGuo f uG v f ufvuf 0,fvu dk f
&w,f? tdrfeD;csif;qDtyfxm;cJhwhJ ukd,fhuav;rikdcif/ orD;i,fukd xdef;&pfygvkd@
rSmcJ&h wJh uav;ti,f rvJruGcJ if ajcukeo f w k jf yefz@dk u &Sad o;w,f? taraps;u
jyefvmawmh rke@f 0,fcrhJ ,faemfv@dk acsmx h m;cJ&h wJh uav;i,fpm;zk@d rke@f yo J m;a&pm
uav;uvnf; 0,fvkdufcsifao;? cifyGef;onfeJ@ om;}uD;orD;}uD;rsm;pm;zkd@
csdKcsdKcsOfcsOfuav;uvnf; ygvkdufcsifao;? ygvmwJh ykdufqHuav;uvnf;
ravmufriSr@dk &wwfor#uav;eJ@ yifo h ufcs okwaf cswif jyefc&hJ wwfygw,f?
u|erf wk@d rmS 'Dtavhtusiahf wGu &csiw f idk ;f &aeawmh yk*aH ps;rSm vwf
vwfqwfqwfeJ@ aps;aygvSwJh om;ig;toD;t&GufawGukd awG@&wJhtcg u|efr
wkd@wawGu avmbw}uD; 0,fcJhjcrf;cJhrdw,f? tvkt,uf 0,f&avhr&Sdao;
wJah ps;rSm tusi}hf u;D ygaewJh u|erf wd@k wawG avmbwyfcyhJ akH wGuadk wmh 'Dae&muyJ
}uHKwke;f }uHKcku d f yk*o H al wGudk awmif;yef&awmhrmS yJ? ?
(tustaysmufrSvGJI owfyHkrsm;ukd rl&if;twkdif; xdef;odrf;azmfjyxm; ygonf?)

vlxak ':trm
rEWav;0dZ…m/ody`HwuUokdvf ESpfvnfr*~Zif;
1969 - 70

28
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
91 ESpjf ynfh pum;
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123
vlxak ':trm
12345678901234567890123456789012123
12345678901234567890123456789012123

Ekd0ifbm 29 &ufae@wGif touf 91 jynfhrnfjzpfaom pma&;q&m owif;


pmq&mr}uD; vlxk a':trm. arG;ae@trSwfw&pum; &&SdEkdif&ef rkd;rc
0kdif;awmf om; xdefvif;u w,fvDzkef;jzifh qufoG,fcJhygonf? Ekd0ifbm
17 &uf a e@wG i f &&S d c J h a om quf o G , f a r;jref ; csuf r S vl x k a ':trm.
trS w f w &pum;rsm;tm; azmf j yygonf ?

• tarharG;ae@eD;vmvkd@ tarharG;ae@ trSwfw&pum; vkdcsif


vkd@yg tar? vli,fawGyJjzpfjzpf vlvwfykdif;awGyJ jzpfjzpf
taruae =o0g'pum;wck c k ajymwmyJ j zpf j zpf / tarh & J @
trSwfw&m ajymcsifwJh ta=umif;t&m bmyJjzpfjzpf ajym
apcsif v k d @ ygtar?

• taruav æ touf}uD;u &Snfvkdufwm? wkd@Armouf


r[kwb f ;l / 91 ESpq
f w
dk m? t*Fvyd v f q
dk &kd if Ek0d ifbm 29 &ufae@rmS
jynfhawmhrSmaemf? tJ'Dawmh raoao;bl;aygh? 91 ESpfjynfwJh
tarwkd@b0rSmav æ tarwdk@ 'DrSmae&wm tifrwef usOf;
usKwfw,f? bmrS rv_yEf idk b f ;l ? bmrSvnf; rajymEkid b f ;l ? rif;wk@d
tjyifudk a&mufaewJh om;awGorD;awGu ajymEkid q f Edk idk f v_y&f mS ;
Ekid ?f tJ'aD wmh tarwd@k uv dk nf; owd&w,fqadk wmh tarwk@d u
0rf;omw,f?

'gayrJh tarrSmcsiw
f ,faemf wck? wk@d ArmawGuav æ ody+f yD;
awmh pkpkpnf;pnf; nDnD!Gwf!Gwf raeEkdifbl;uG? uGJw,f
+yJw,faemf? tJ'gawG wwfEidk o
f r# a&Smif=uygu,
G af emf?

29
bmrSrvkyfEkdifwJh wkdif;oljynfom;awGukd,fpm; ig@om;wkd@u
wwfEidk of avmuf tjyifu vkyaf y;=uyg? om;wk@d udk tarwk@d u
tukefvHk;odw,f? od+yD;awmh rif;wkd@ukd aus;Zl;wifaew,f?
a=omf æ ig@om;av;awG ig@orD;av;awG v_yEf idk v f @dk v_yaf e=u
wm/ wk@d uo dk wd&&Smw,fq+dk yD;awmhav? tJ'aD wmh arwWm apw
em tjynfhxm;+yD;awmh Armtcsif;csif; pnf;pnf;vHk;vHk; nDnD
!Gw!f w G f cspcf spcf ifcife@J ae=uuG,af emf? vkyEf idk w
f muawmh 'gy?J
tarwk@d b0uawmh rv_yEf idk b f ;l om;&J@? olw@dk uvnf; olw@dk
tiftm;u rawmifhwif;awmh bmrS vGwfvyfcGifh ray;Ekdifbl;
tarwkd@ukd?

• tarqdkvkd@&Sd&if acwfawG trsm;}uD;vnf; rDcJhw,f tar


&,f ? acwf a wG x J r S m 'D a cwf u om;wk d @ awG @ &wm awmf
awmf a v; qk d ; aew,f a yg@ tar&,f ? taru acwf
awGtrsm;}uD; rDvmwJh tcgusawmh 'Dacwf&J@ tae txm;
u b,fvkdyHkpHrsdK;jzpfaevJvkd@ tar b,fvkdjrifvJ tar?

• 'Dacwftaetxmm;u om;&,f æ tar t*FvdyfacwfrSm


aecJ&h w,faemf? t*Fvyd af cwf aecJw h ek ;f u t*Fvyd af wGu aer0if
tifyg,m}uD;&J@ ocif? olwkd@u tus,f}uD;tkyfcsKyf=uwm?
tJ'aD wmh olw@dk rmS ckid +f rJr_ trsm;}uD;&Sw
d ,f? &Sad wmhow l @dk u tar
wk@d udk 'Dru
dk a&pD ajcmufq,fom; ckepfq,fom; avmufawmh
ay;xm;wmayg@? tJ'gudk wk@d ArmawGu tckbmajymw,f rSwf
wke;f æ “t*Fvyd u f |ejf zpf&wm awmfao;w,f”wJ?h

b,f'v D [
kd w
k yf g@rwke;f ? olw@dk u olw@dk wwfEidk of avmuf vdrmR
oavmuf wk@d udk csKyfxm;wmyJu?G tck wk@d rvkyEf idk w f muvnf;
olwdk@rSm bmrSrcdkif+rJvkd@/ bmrSraocsmvkd@ wkd@tay: zdwmuG?
taru tJ'DvkdyJ jrifw,f? tJ'Dawmh 'gukd wkd@u wwfEkdifo
avmuf wif;cH+yD; wk@d tcsi;f csi;f nDn! D w G !
f w G f &So
d xuf jr‡ihf
ay;&rSmyJ?

30
rSmcsifwmu tJ'gyo J m;? tjyifbufrSmae=uwJh om;awGorD;
awGu trsm;}uD; vGwv f yfw,fav? vGwv f yfayr,hf wk@d Arm
vlrsKd ;&J@ xH;k pHaygo
h m;? ody+f yD;awmh =um=um}uD; vufwEJG idk w f m
r[kwb f ;l ? uGwJ ,f+yJw,f 'g æ xH;k pH? tJ'aD wmh taru tJ'D
tuGt J +yJudk a&SmifEidk o
f avmuf a&Smif+yD;awmh wkid ;f jynftwGuf
vlrsKd ;twGu/f wk@d ArmawG (jrefrmawG) tm;vH;k twGuf rif;wk@d
wwfEidk o f avmuf nDn! D wG !f w
G f pnf;pnf;vH;k vH;k cspcf spcf ifcife@J
vkypf &m&Sw d m vkyaf y;=uygv@dk ajymcsiw f myJ?

• [kwfuhyJ gtar æ tarvnf; 'Dxufykd+yD; usef;rmygapvkd@ qk


awmif;ygw,f tar?

• at; æ 0rf;omygw,f?

• tar wjcm; ajymcsiw


f m&S&d ifvnf; ajymygO;D tar?

• tar use;f rmaeoa&G@ v_y&f mS ;Ekid af o;oa&G@awmh tarvnf;


rif;wk@u
d vdk nf; qkawmif;r,faemf? tarwk@d uv
dk nf; ig@om;wk@d u
tm±Hjk yKay;=uygv@dk aemf? ?

tuG J t jyJ u k d a&S m if E k d i f o avmuf a&S m if j yD ; awmh


wkdif;jynftwGuf vlrsdK;twGuf/ wkd hArmawG (jref
rmawG) tm;vHk;twGuf rif;wkdh wwfEkdif oavmuf
nDnD !Gwf!Gwf pnf;pnf;vHk;vHk; cspfcspf cifcifeJh
vkyfp&m&Sdwm vkyfay;-uygvkd h ajymcsifwmyJ?

31
32
tarvlxka':trm
uG,fvGefjcif;twGuf ay;ykd@=uonfh
0rf;enf;o0%fv$mrsm;

33
A[kpd nf;±H;k a&;aumfrwD ArmjynfueG jf rLepfygwD
CENTRAL ORGANIZING COMMITTEE, COMMUNIST P
ORGANIZING AR
PARTY OF B
ARTY URMA
BURMA

ArmjynfuGefjrLepfygwDwGif;&Sd acwfòyifvkyfazmfudkifzufrsm;rS
uG,fvGefol vlxka':trmtwGuf
xk w f j yef a =unmcsuf

&ufpJG 7/ 4/ 2008

1? wdkif;jynfudkcspfoltm;vHk; 0rf;enf;=u&rnfh owif;w&yf ,ae@yif


=um;odvdkuf=u&onf? “a':trmuG,fvGef+yD” qdkaomowif; jzpfonf?
a':trmonf
- e,fcs@J qef@usiaf &;acwf oydwaf rSmufausmif;oltjzpf xif&mS ;cJo h l
- xufjrufaom uavmif&iS w f OD;
- jynfwGif;ppfumvwav#mufvHk; q&m}uD;ocifudk,fawmfrd_if;aemufrS
urBm+h idr;f csr;f a&;/ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;twGuf pdu
k v
f u
kd rf wfwwf pGr;f pGr;f
wrH aqmif&u G o
f l
- b,facwf b,ftcsed rf mS jzpfap jynfo@l a0'emudk a0r#cpH m;ol
- touf 90 ausmaf omfvnf; tem;r,l u¾aygi;f pHrk S wdik ;f jynftusKd ;
&S&d m&Sad =umif; vkyu f ikd af y;aeol jzpfonf?

2? u|Eyfk w
f @kd owdxm;rdonfrmS
- wdik ;f jynfukd cspo
f t
l m;vH;k u a':trmudk csp=f uonf?
- wdik ;f jynf. ,Ofaus;r_/ "avhx;kH pH/ ±d;k &mtarGtESprf sm;udk wefz;kd xm;=u
oltm;vH;k u ol@ukd jrwfE;kd =uonf?
- bmomra&G;/ vlrsKd ;ra&G;/ vlwef;pm;ra&G;/ touft&G,rf a&G;

34
jynfot l m;vH;k u cspcf if=u - av;pm;=ujcif;udk cH&onf?
- pmayynm&Sirf sm;/ owif;pmq&m/ uAsmorm; pmorm;rsm;eJ@ pmaycspf
cifjrwfE;kd olawGu ol@ukd ae&may;=uonf? ol@pmawGzwf+yD; vdrmR ,Of
aus;vm=uonf? ol@ukd OD;xdyw f if=uonf?

3? pmayorm;rsm;u ol@uakd y;xm;aom*k%x f ;l *k%yf 'k af wG rsm;ygonf?


- teEWaus;Zl;&Si/f r[mrmwm/ vlx. k tmom0wD
- urBmwGif pHerlemðyavmufatmif yHjk yifa&;avmufatmif }uD;jrwfol
- jynfocl spaf om tEkynmonf
- jrefrmpmayavmu&J@"0l =H u,f
- &J&aJ wmuftar[k azmfjy=uonf?
- wcsKd @u yifv,f}uD;ESihf cdik ;f Edi_ ;f cJo
h nf? 'Dyifv,fjyif}uD;rSm arwWm/ opPm/
orm"d tawG;tac:/ vkypf rG ;f &nf ponfrsm; p&e,fum t&nfaysm0f if
aer_ukd &nf!eï ;f vdyk &kH ygonf?
- wcsdK@u tajymus,fwJh ‘aumif;uif’vdk@ wifpm;=uonf? jrifhjrwfr_/
wnfwrhH /_ +idr;f csr;f r_ukd ajymvd=k u[ef&o dS nf?
olonf ruG,v f eG rf u
D yif TuJo h @kd yal Zmfjcif; cH&ol jzpfonf? ylaZmfxu
kd f
olukd ylaZmf ae=uwmjzpfI u|Eyfk w f @kd rk'w d myGm;rd=uygonf?

4? olEiS yhf wfouf+yD; csKyfvu kd v


f #if
- uG,v f eG o
f mG ;=u+yjD zpfwhJ ole@J acwfòyif vlawGuvnf; wefz;kd xm; av;pm;
oGm;=uonf?
- ouf&x dS if&mS ; rsuaf rSmufacwfvt l rsm;uvnf; ol@vyk af qmifcsurf sm;udk
auseyf tm;&=uonf?
- tvm;wl aESmif;vlawGe@J arG;zGm;vm=uOD;rnfh jrefrmEdik if o H El ikd if o
H m;rsm;
uvnf; rarhraysmufoifo h t l jzpf jyefvnfazmfxw
k f *k%ðf yae=uygvrd hf
rnf?
av;pm;tyfaom vlxrk cd if}uD; +idr;f csr;f pGmtem;,lygavmh? ?

35
A[kd pnf;±H;k a&;aumfrwD Armjynf uGejf rLepfygwD
CENTRAL OR GANIZING COMMITTEE, COMMUNIST P
ORGANIZING AR
PARTY OF
ARTY
BURMA

‘vlxkrdcif’psmyeyGJukd &nfpl;I ArmjynfuGefjrLepfygwDrS


rsd K ;quf o pf & J a bmf r sm;. xk w f j yef a =unmcsuf
(1§ 2008)
9 - 4 -2008

,ae@onf vlxrk cd if. ±kyu f vmyfudk jymcs+yD; {&m0wDjrpfwiG f a&ar#mrnfh


ae@jzpfonf?
jrpfrif;{&monf ol@orD;}u;D ukd axG;yku d }f uKd qkI
d ol@c&D;ol qufygvrd rhf nf?
vlxrk cd if. ±kyef mrftpkta0;onf trdajrrS aysmufu, G o f mG ;cJyh g+yD? ok@d
aomf ol.pdwf"mwfonfum; urBmajrrS aysmufuG,froGm;/ {&m0wDuvnf;
taysmuftysucf rH nf r[kw[ f k vH;k 0yif,=kH unfonf?
,if;pdwf"mwfum; ‘zdESdyfcsKyfcs,fr_rSefor# tnHhrcH wGef;vSefwkdufckduf
oGm;rnf’ qdak om pdw"f mwf jzpfonf?
ArmjynfuGefjrLepfygwDrS rsdK;qufopfrsm;onf ,if;pdwf"mwfukd tarG
qufcu H m rw&m;rif;rlowfjzwfaeonfh ppftyk pf . k zdEydS cf sKyfcs,rf r_ eS o
f r#udk tnHh
rcH wGe;f vSef wku d yf 0JG ifomG ;rnf[k oEMÏd mefjyKygonf?
vlxrk cd if. pdw"f mwf xm0& t"Ge@f &n S yf gap?

Auy rsd K ;quf o pf r sm;uk d , f p m;


&J a bmf p k d ; cspf
9 - 4 -2008

36
tarvlxk a':trm uG,fvGefjcif;twGuf
0rf;enf;o0%fv$m

tarvlxka':trm tvGefjrifawG@vdkaom 'Drdkua&pDacwfopfw&yfudk


jrifawG@ roGm;&ao;cifrmS tckvu kd ,G v f eG o
f mG ;jcif;twGuf u|eaf wmfw@dk vl@abmif
opf'rD u kd &ufwpfygww D pf&yfv;Hk u rdom;pkEiS x hf yfwx l yfr# ESajrmwo 0rf;enf;
a=uuGJ&ygw,f?
tar vlxak ':trm[mæ
1936 ckEpS f 'kw, d ausmif;om;oydwu f kd OD;aqmifcw hJ hJ ausmif;olb0rS
p+yD; 2008 ckEpS f {+yDv (7)&ufae@ qk;H yg;uG,v f eG o f mG ;csed tf xd puUe@f rvyf vlxk
bufu&yfwnfc/hJ vlxEk iS t hf wl cHpm;cJ/h vlxEk iS t hf wl wdu k yf 0JG ifcohJ l jzpfygw,f?
vlxo k wif;pmwdu k u f kd tkypf ;kd oltm%mydik rf sm;u Oya'rJph mG 'dik ;f erdu k cf +JG y;D
zsufqD;wmudk cHcJh&pOfrSmjzpfap/ ppftm%m&Sifpepf&JΠzdpD;ESdyfpufr_rsm;a=umifh
rdom;pk0ifrsm;ESihf aouG&J iS u f /JG uGcJ =hJ u&wJh uH=urRmrsm;ESihf }uHKqkcH &hJ wJt h cgrsm;
rSmjzpfap/ ppfa=uma&; pcef;rsm;ESihf tusO;f axmifrsm;twGi;f ud, k w f ikd jf zwfoef;
cJ&h pOfrsm;rSmjzpfap vlxak ':trm[m pd;k pOf;r# wkev f y_ jf cif; r&S/d tenf;i,fr#
awGa0,dr;f ,dik o f mG ;jcif;r&Sb d J vlxt k ay: xm0& opPmcdik =f unfco hJ l jzpfygw,f?
,ae@wikd ;f jynfrmS }uKH awG@&ifqikd af e&wJh jy\emt&yf&yfukd qk;d onfxuf
qk;d roGm;apa&; twGuf olrem ud, k rf emawG@qaHk qG;aEG;tajz&Sm&ef ppftpd;k &udk
t}udr}f udrf t}uHjyKwdu k w f eG ;f awmif;qdck o hJ vl nf; jzpfygw,f?
tar vlxak ':trm&JΠb0woufwm[m trsK;d om;vGwv f yfa&;/ 'Drkd
ua&pDa&;/ +idr;f csr;f a&;/ pmayESifh trsKd ;om;,Ofaus;r_ azmfxw k f xde;f odr;f um
37
uG,af &; paomwdu k yf rJG sm;ESihf twd+yD;aom b0woufwm jzpfygw,f? vlxEk iS hf
twl vlxt k wGuw f u kd yf 0JG ifcahJ om b0woufwmjzpfygw,f?
ppftm%m&Sipf epf tuket f pif zsuo
f rd ;f a&;/ vl@tcGit
hf a&;ESi'hf rD u
kd a&pD
tjynft h 0&&Sad &; wdu k yf pJG Of}uD;twGi;f rSm tarvlxak ':trm&JŒordik ;f [m xm0
pOf O'ge;f wGiaf eygvrd rhf ,f?
u|efawmfwkd@vl@abmifopf'Drdku&ufwpfygwDtaejzifh tarvlxk a':
trm&JΠwdik ;f jynfEiS vfh x l t k wGuf rm;rm;rwfrwf pGr;f aqmifcrhJ r_ eS of r#ukd av;av;
eufeuf wefz;dk xm; *k%jf yK armfueG ;f wiftyfygw,f?

A[d k a umf r wD
vl @ abmif o pf ' D r d k u &uf w pf y gwD
2008 ckESpf/ {+yDv (8)&uf

38
tarvl x k a ':trm uG , f v G e f t ed p P a &muf j cif ; twG u f
jrefrmEkdifiHvHk;qkdif&m ausmif;om;rsm; 'Drkdu&ufwpfwyfOD;
(ausmif ; om;wyf r awmf ) . 0rf ; enf ; a=umif ; o0%f v $ m

e,fcs@J qef@usiaf &;/ vGwv f yfa&;/ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;/ trsKd ;om;a&;wk@d
twGuf a&S@wef;rS pGr;f pGr;f wrH aqmif&u G cf o
hJ /l jynfov l xl b k ufrS tpOfxm0&
&yfwnfco hJ /l tmZmenfo&l aJ umif;wOD;jzpfaom tarvlxak ':trmum; 2008
ckEpS f {+yD 7 &ufae@wiG f uG,v f eG t
f edpaP &mufcahJ y+yD?

TtwGuaf =umifv h nf; rdrw


d @dk jrefrmEkid if vH ;kH qkid &f m ausmif;om;rsm; 'Drdk
u&ufwpfwyfO;D (ausmif;om;wyfrawmf) u tarvlxak ':trm uG,v f eG f tedpP
a&muf oGm;jcif;twGuf rdom;pk0ifrsm;ESihf xyfwx l yfr# ESajrm 0rf;enf; a=uuG&J
ygonf?

ausmif;om;b0rSpwifI aemufq;kH xGuo f uftxd b0wav#mufv;kH Y


rdrw
d @dk jynfov l x l }k uD;w&yfv;kH twGuof mru vlom;wkid ;f twGuf pmaytEky
nm/ Ekid if aH &;/ vlra_ &;/ ,Ofaus;r_/ e,fy,ftoD;oD;wGif pHerlemxm;avmuf
onfh tar. vkyaf qmifcsurf sm;ESihf tar.owW/d apwem/ ZG/J 0D&, d ESihf pGe@f vw
$ f
tepfemcHrw _ @dk rmS pum;vH;k tm;jzifh azmfjyIr&Ekid af vmufatmif }uD;us,jf rifrh m;
vSonfrmS tarhukd cspaf om av;pm;aom wefz;dk xm;aomolwidk ;f u tpOfxm0&
*k%jf yKrSww f rf;wifxm;+yD; jzpfygonf?
39
xk@d a=umifv
h nf; ta0;a&mufom;orD;rsm;jzpfaom jrefrmEdik if v
H ;kH qkid &f m
ausmif;om;rsm; 'Dru dk &ufwpfwyfO;D (ausmif;om;wyfrawmf) rS tar. OwkZ
±kyu
f vmyftm; OD;cku d Ef w
_ q
f ufvsuf T *g&0jyK 0rf;enf;o0%fvm$ tm; ay;yk@d
vkduf&ygonf?

tarvlxak ':trmtm; xm0& av;pm;wefz;dk xm;vsuf

A[kdaumfrwD
jref r mEk d i f i H v H k ; qk d i f & m ausmif ; om;rsm;
'Drkdu&ufwpfwyfOD; (ausmif;om;wyfrawmf)

&ufp?JG ? 2008 ckEpS f {+yDv (8) &uf

40
vlxkcspfonfh owif;pmq&m pma&;q&mr}uD; vlxk a':
trm uG , f v G e f o G m ;onf h t wG u f ArmEd k i f i H v k H ; qd k i f & m ausmif ; om;o
r*~ r sm;tzG J @ csKyf - Ed k i f i H j cm;a&;&m aumf r wD r S ay;yd k @ onf h 0rf ; enf ; jcif ;
o0%f v $ m

jynfow l &yfv;kH u cspcf ifwefz;dk xm;onfh jynfo@l bufrS b0w


oufwmvH;k rm;rm;rwfrwf&yfwnfay;cJo h nfh vlx&k @J tar a':trmonf(07/
04/ 2008) eHeufykdif; 8;37 rdepfwGif rEWav;+rdK@aq;±kH}uD;wGif qHk;yg; uG,fvGef
oGm;a=umif; =um;od&onft h wGuf rdrw d @dk ArmEkid if vH ;kH qkid &f m ausmif;om; or*~
rsm;tzG@J csKyf (Ekid if jH cm;a&;&m aumfrwD)taeESihf tvGe}f uD;rm;onfh qH;k ±_;H r_}uD;
tjzpf rdom;pkESifh xyfwl/ Armjynf ausmif;om;jynfol wpf&yfvHk;ESifhxyfwl
0rf;enf; a=uuG&J ygonf?
tarvlxka':trmonf wuUokdvfausmif;olb0wGif 1936
'kw, d ausmif;om;oydwrf S pwifI Armjynf. ausmif;om;v_y±f mS ;r_ orkid ;f wGif
wufºupGm yg0if v_yf&Sm;cJholwpfOD;jzpf+yD; e,fcsJ@qef@usifa&;/ trsdK;om; vGwf
ajrmufa&;umv/ 'Dru dk a&pDEiS hf +idr;f csr;f a&;wkud yf u JG mv/ 1962 ckEpS f Akv d af e0if;
ppfwyf rw&m; tm%modr;f cJo h nfh umvrS pwifI jynfou l dk rw&m; n‡O;f yef;
ESyd pf ufaeaom e0w etz ppftyk pf ±k adS eonfh ,ae@umvxdwikd f touf 90
41
ausmf t±G,ftkdpmvmayr,fhvnf; ae@pOfESifhtr# =um;odae&onfh jynfol
vlxk. ae@pOfb0'kuQ taxGaxGtusyftwnf;rsm;. a&S@rSaeI 'Drkdua&pD
ta&;/vltcGit hf a&;wk@d &&Sad &;twGuf uG,v f eG o
f nftxd &yfwnfwu dk yf 0GJ if
oGm;onfh yk*~dKvfxl;yif jzpfygonf?
tarvlxak ':trm uG,v f eG o
f mG ;onfh ,ae@umvonf u|Eyfk w f @dk wkid ;f
jynf. 'Drdk ua&pDa&;twGuf tvGew f &m ta&;}uD;aeonfh tcsKd ;tauG@ wpfco k @dk
OD;wnfaeonfh tcsed jf zpfonft h wGuf wwkid ;f wjynfv;kH twGuf ,lusK;H r& jzpf&
ygonf? ok@d aomf vlxt k arrmonf vl@oufwrf;wav#muf orkid ;f . wm0efudk
tvGef ausyGefcJhonfhtwGuf u|Ekfyfwkd@ Auorsm;tzGJ@csKyf (EkdifiHjcm; a&;&m
aumfrwD) taejzifh 0rf;enf;pGmESihf OD;n¸wu f efawmh&if; tarvlxak ':trm.
vufqifu h rf; orkid ;f tarGudk qufvuf o,faqmifygrnf[k uwdjyKtyfyg onf?
vlx. k rdcif
ausmif;om;xk. tbGm;
aumif;&mok*wd vm;ygap?

Ed k i f i H j cm;a&;&maumf r wD
ArmEdkifiHvkH;qdkif&m ausmif;om;or*~rsm;tzGJ@csKyf
&ufpGJ - 2008ckESpf/ rwfv (9)&uf

42
jrefrmh*%
k x f ;l aqmifpma&;q&m owif;pmq&mr}uD;
tar vlxak ':trm (1915 Ed0k ifbm 29 - 2008 {+yD 7)
uG,v f eG jf cif;twGuf ‘jrefrmowif;or*~’ .
txl;0rf;enf;o0%fvm$

jrefrmh*%
k xf ;l aqmif pma&;q&m owif;pmq&mr}uD; tar vlxk a':
trm (93 ESp)f onf {+yDv 7 &uf/ wevFmae@ eHeuf 8 em&D 37 rdepfwiG f rEœ av;
+rdK@ jynfo@l aq;±k}H uD;/ ESv;Hk a&m*g txl;ukaqmifY uG,v f eG o
f mG ;a=umif; =um;od
&onft h wGuf tar vlxak ':trm. use&f pfol rdom;pk0ifrsm;ESihf xyfwx l yfr#
ESajrmwo 0rf;enf; a=uuGjJ cif;jzpf&ygonf//
tarvlxak ':trmonf trsKd ;om;a&; *k%&f nfvuQ%mudk jr‡iw hf if azmf
aqmif&mwGif rsuaf rSmuf jrefrmpmayavmuY +yKd ib f ufuif;aom a&S@aqmifvrf;jy
pmqdak wmf jzpfygonf// tarrmonf ol}uD;jyif;cJ&h m a&ajravmuywf0ef;usi/f
olusiv f nfc&hJ m vlrb_ 0 ywf0ef;usi/f ol±ek ;f uefjzwfoef;cJ&h m ordik ;f acwf ywf0ef;
usif ponfw@kd EiS hf qufpyfvsu&f adS om Edik if o H l Edik if oH m;wd@k . awG@}uHK cHpm;&onfh
"rR"Ïd mefjzpf&yfrsm;udk acwfa=u;rkw H iG f owif;pmynmjzifv h nf;aumif;/ pmayjzifh
vnf;aumif;/ ±d;k om;jzLpifpmG rSww f rf;wifavh&ydS gonf? Edik if EH iS hf vlx. k em;rsuf
aphozG,jf zpfaom owif;pmynm&Si/f pmayynm&Sif yDyD tarrmonf ol@acwf
ol@umv. acwf+ydKifordik ;f udk owif;jzifv h nf;aumif;/ pmayjzifh vnf;aumif;/
wnf=unfajzmifrh wfpmG rSww f rf;wifEikd cf o
hJ nfh &Sm;yg;xl;c|eaf om pmqdak wmfjzpf
ygonf//
jynfolvlxk. vlom;qefaom arwWm apwem/ jynfolvlxk. pH,l
avmufaom Zmwdrmef/ jynfov l x l . k twk,zl , G f ZGJ owWd tm;rmef/ jynfol
vlx. k jrwfE;kd zG,f ,Ofaus;r_ xk;H "avh tp&So d nfw@kd ukd *EÎ0ifajrmuf wdik ;f jyKjynfjyK
43
pmtkypf mwrf;/ okawoeusr;f tapmifapmif/ aqmif;yg; pmrGef yk'af & ajrmuf
jrm;pGmjzifh a&;om; rSww f rf;wifum rsKd ;qufopfw@kd twGuf wefz;kd rjzwfEikd af om
pmay,Ofaus;r_ tarGtESprf sm; tjzpf csex f m;&pfayonf? tarrmonf 1936
ckEpS f touf 21 ESpf t&G,f 0dZm… wef;ausmif;oltjzpf &efuek f wuUov kd wf iG f
ynmoif=um;aepOfu 'kwd,ausmif;om;oydwfwGif oydwfarSmufausmif;ol
wOD;tjzpf a&S@wef;rS wufºupGmyg0ifco hJ nf? touf 30 t&G,rf S pwifI vlxk
owif;pm. t,f'Dwmtjzpf wm0ef,lum vlxktusdK;pD;yGm;bufrS tjrJ
&yfwnfvsuf owif;pmacgi;f }uD;rsm;/ a0zefpmrsm; a&;cJo h nf? ta&;}uD;onfh
tcgwdkif;vnf; jynfolESifh waoG;wom;wnf;&Sda=umif; tpOft+rJ &yfwnfjy
ocJo h nfh pmay ynm&Siv f nf; jzpfonf// xd@k a=umifyh if wEdik if v
H ;Hk &Sd pma&;q&mrsm;/
owif;pmq&mrsm;/ uAsmq&mrsm;/ yef;csq D &mrsm;/ umwGe;f q&mrsm;/ obif y
nm&Sifrsm;/ tEkynm&Sifrsm;/ pme,fZif;avmuom;rsm;/ pmay0goem&Sifrsm;/
pmzwfy&dowfrsm;onf ESppf Ofrysuf usi;f yavh&adS om tarrm. arG;ae@yo JG @kd
rysurf uGuf wufa&muf=ujcif;tm;jzifh tarrmtm; 0ef;&H *k%jf yKcJ=h uonf?
tar vlxak ':trmonf tm%m&Siw f @kd .rsuEf mS udk axmufxm;avh r&S/d jynfol
vlxk rsuEf mS udo k m tjrJ axmufxm;ojzifh tarrmh ywf0ef;usi&f dS rdwaf qGrsm;
jynforl sm;u tarrmhtm; vlxb k ufutjr&J yfwnfaom pHerlem,lp&m jrefrmh
*k%x f ;l aqmif pma&;q&m/ owif;pmq&m/ jynfo@l pmqdt k jzpf vufcH owfrw S f
=ujcif; jzpfonf//
jrefrmh*%k x
f ;l aqmifpma&;q&m owif;pmq&mr}u;D tar vlxak ':trm
uG,v f eG f oGm;jcif;onf ,ae@ jrefrmpmayavmu. ‘a±$awmif}uD;’ +ydKusonfh
yrm tpm;xd;k r&Edik af om uGuv f yf}uD;wck use&f pfouJo h @kd jzpf&ayonf?
tarrmh rdom;pktwGuf tpm;xd;k r&aom qk;H ±H;_ r_}uD; jzpfouJo h @kd / jrefrmh
pmay avmuESihf wdik ;f jynftwGuv f nf; tpm;xd;k r&Edik o f nfh qH;k ±H;_ r_}u;D jzpfygonf?
odk@aomf tar vlxka':trm. wdkif;usdK;jynfusdK; aqmifchJonfh }uD;jrwfaom
*k%fowif; tpOftvmonfvnf;aumif;/ tarcsefxm;&pfaom pmay,Of
aus;r_ tarGtESprf sm;onfvnf;aumif;/ tem*wf jrefrmhordik ;f armfueG ;f wdu k wf iG f
wefz;kd rjzwfEikd o f nfh &wemrsm;tjzpf xm0pOf xGe;f vif;aevdrrhf nf[k ‘jrefrm
owif;or*~’ u rrSw d rf okef ,k=H unfygonf//
rsufarSmuf jrefrmpmayavmuY +ydKifbufuif;aom a&S@aqmifvrf;jy
pmay okcrdefjzpfonfhtavsmuf jrefrmpmay/ tEkynm/ ,Ofaus;r_/ xkH;"avh
tp&Sdaom trsdK;om;a&; *k%ftifvuQ%mrsm; raysmufrysufatmif xdef;
44
odr;f ay;±krH u/ wd;k wufymG ;pnf; ap&efvnf; ZGJ vk@H v 0d&, d }u;D pGm aqmif&u G cf o
hJ nfh
tarrm. }uD;jrwfaom apwem arwWm w&m;wd@k uv kd nf; ‘jrefrmowif;or*~’
tzG@J om;rsm;u tpOfyif atmufarhowd&ae=urnf jzpfygonf// tarrm vdv k m;
awmifw h cJah om qENjzpfonfh ‘jrefrmEdik if w H iG f owif;pm vGwv f yfciG hf ay:xGe;f a&;’
udkvnf; ‘jrefrmowif;or*~’tzGJ@om;rsm;taejzifh udk,fpGrf;^m%fpGrf;&Sdor#
}udK;pm;tm;xkwo f mG ;rnf jzpfygonf?
jrefrmh*%
k x f ;l aqmifpmqdk tar vlxak ':trm aumif;&mok*wd bkb H 0
odk h a&muf&ydS gap// jrefrmh*% k xf ;l aqmifpmqdk tar vlxak ':trm. wdik ;f usKd ;
jynfusKd ;aqmif *k%o f wif; t"Ge@f &nS yf gap?
jref r mowif ; or*~
tvkyftr_aqmiftzGJ@

45
(1)? (vlxOk ;D vS). ZeD;/ ArmjynfueG jf rLepfygwD ajyma&;qkcd iG &hf o
dS l &Jabmfz;dk oHacsmif;
. rdcif/ jynfocl spaf om vlxpk mqkad wmf tarvlxak ':trm uG,v f eG o
f mG ;a=umif;
od&onft h wGuf rdrw d @dk ik&ifjyif &Jabmfrsm;rS rdom;pkEiS hf xyfwl 0rf;enf;a=uuG&J yg
a=umif; use&f pfaom rdom;pk aqGrsKd ;rsm;tm; odaptyfygonf?

(2)? arG;zGm;jcif;rS aoqH;k onftxd ukv d edk eD ,fcs@J awmfveS af &;/ zufqpfqef@usiaf &;/
jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;/ ppftm%m&Sipf epf wku d zf suaf &;wk@d wiG f tzdEydS cf jH ynfov
l x
l k
ESihf trSewf &m;bufrS &J&ifph mG OD;aqmif&yfwnfco hJ nfh rsKd ;csppf mqkad wmf}u;D tarvl
xka':trm uG,v f eG jf cif;onf wkid ;f jynfEiS hf jynfov l x l t k wGuf tvGeef pfemqH;k ±_;H
r_ w&yf jzpfonf?

(3)? trsLd ;bmom/ omoem t"Ge@f &n S w f nfwahH &;ESihf ,Ofaus;r_tarGtESprf sm;
rwdraf umap&ef apmifah &Smufonfh ol&aJ umif;wOD; usq;kH jcif;vnf; jzpfonf?

(4)? wkid ;f jynfEiS hf jynfovl xl t k wGuf ppftm%m&Sipf epf/ ppftyk pf /k ppftpk;d &tm;
&yfwnfcsucf idk rf mpGm wku d yf 0JG ifaeaom u|e;f jyefo&l aJ umif;wOD;vnf;jzpf/ Arm
jynfueG jf rLepfygw. D ajyma&;qkcd iG &hf o
dS l acgi;f aqmifwOD;tm; arG;zGm;ay;cJo
h nfh rdcif
tmZmenfwOD; usq;kH jcif;vnf; jzpfonf?
46
(5)? jynfo@l pmayynm&Sif trsm;tjym;ESihf wkid ;f cspjf ynfcsppf w
d &f adS om vli,frsm;
pGmukd oabmw&m;a&;&mt&/ vky[ f eft& vrf;!¸ef arG;jrLjyKpk ysKd ;axmifay;cJh
aom wm0efod rsKd ;csp&f aJ bmfwOD; usq;kH jcif;vnf; jzpfonf?

(6)? jrefrmh pmayynm&Si}f uD; q;H±k ;H_ jcif;vnf; jzpfonf?

(7)? taronf aoqH;k jcif;r[kwf &Sijf yefxajrmufrnfh olawmfpif jzpfonf? 0dnmOf


onf jrefrmjynfov l x
l .
k xGu&f yfvrf;tm; !¸ejf yay;aevdrrhf nf? vlx. k &ifxJ
wGif xm0& ude;f atmif;aernfh =u,fpifwpif; jzpfaernf[k tºuif;rJh ,H=k unf
onf?

tav;eDjyKyg. æ æ
tar aumif;uifbYkH at;csr;f pGm pHjref;Ekid yf gap?

sm;
ik & if j yif & J a bmf r sm

47
“0rf;enf;jcif;o0%fv$m (okd@) uEWm&ESif;qDjzL tarokd@ uefawmhyef;”

ESvHk;vSol. tvkyfonf avmuukd tvSqifjcif;jzifh vlom;. t


"dym` ,fudk ykrd adk v;eufapaoma=umifh uk, d u hf ,dk w
f idk vf nf; tvSqif+yD;om; jzpfae
ayonf? pmaywGif trsm;tusKd ;twGuf apwem E_;d ay;aom txl;ojzifh ab;
'ku}Q u;D us a&mufaeol trsm;jynfow l @dk udk 'kuaQ b;rS vGwaf jrmufatmif apwem
E_;d ay;aom pmrsm;ukd a&;jyEkid o f w l @dk um; ykI d yif armfueG ;f awmufajymif }uD;us,f
=uvdrrhf nf?
+idr;f csr;f at;jraom pmayv0ef;}uD;wql uG,af ysmufc+hJ yD?
jynfou l cdk spaf om jynfou l csp&f aom pmayv0ef;}uD;wql uG,af ysmuf
cJ+h y?D
taronf i,fi,fwkef;uvnf; EkdifiHukd cspfonf?
}uD;awmhvnf; EkdifiHukd cspfonf?
i,f i ,f w k e f ; uvnf ; vl a wG u k d cspf o nf ?
}uD ; awmh v nf ; vl a wG u k d cspf o nf ?
i,fi,fwkef;uvnf; rSefuefr#wr_ukd cspfonf?
}uD;awmhvnf; rSefuefr#wr_ukd cspfonf?
trsm;jynfot l usKd ;/ wkid ;f jynftusKd ;/ omoemtusKd ;twGuf vGwv f yf
a&; }udK;yrf;r_umvrsm;rSonf rsuaf rSmufacwfxw d idk f xrf;&Guo
f mG ;onfh ESv;kH
vSpmqkd&Sif tarh*k%faus;Zl;twGuf usaemfwkd@ zGJ@qkdEkdifaom pmpkonf r[m
48
ork'&N m a&jyifus,x f rJ S wpufwaygurf # jyEkid o f nfom jzpfvrd rhf nf? aESmif;acwf
rsKd ;qufopfrsm;twGuf tarhapwem/ tarharwWmrsm;jzifh jyKpka&;om;oGm;aom
pmayrsm;onf xkxkxnfxnf usef&pfcJhayonf? ±kyfcE<mtm;jzifh tarao
qH;k cJ+h yD;onfw
h idk f tarhpm/ tarhemrnf/ aESmif;vlw@dk tay: xm;&Sad om tarharwWm
w&m;wk@d onf b,faomtcgrS aysmufu, G yf supf ;D Ekid af wmhrnf r[kwaf cs? Arm
pmay/ raysmufuG,frysufokOf;oa&G@ ESvHk;tdrfpOfquf udef;atmif; aeawmh
rnfomwnf;?
tarhpma&;ouf wav#mufv;kH wGif tqdyt f awmufjzpfaponfh pm[lI
pkd;pOf;r#r&SdcJh? tarhuavmifzsm;rS xGufay:vmavor# pmwkdif;onf trsdK;
om;a&;udk b,fawmhrS vufrv$wcf ?hJ trsKd ;om;,Ofaus;r_ taqmufttHu k dk
tzufzufu xde;f odr;f umuG,f wnfaqmufomG ;aom uavmif&iS f tar æ?
tzdEydS cf H tESrd cf H vlqif;&JausmrGrJ sm;bufrS rm;rm;rwfrwf &yfco hJ t
l aræ?
rw&m;r_reS o f r#udk cg;cg;oD;oD; wGe;f vSecf o hJ l tar æ?
ay;qyfjcif;wckwnf;twGuf touf&iS f &yfwnfc=hJ uwJh arwWm&Sif rdom;pk&@J yJu h idk f
&Sit f ar æ?
avmu"Hw&m;aygi;f pHek @J &if;ED;S u|r;f 0ifco hJ t l ar æ?
twk,pl &m *k%o f ed af ygi;f eJ@ wifw
h ,fxrkH rG ;f xm;wJt h ar æ?
om;wk@d qak wmif;ygonf uEWm&ESi;f qDjzL tarcifAsm; æ?
tarh&ZJ /JG tarh&@J owW/d tarh&@J ou d mQ / tarh&@J orm"dw&m;rsm; wpGe;f
wpyif jzpfygap/ om;wk@d &@J ESv;kH tdraf oG;a=umtwGi;f jzwfoef;pD;qif;ygapom;?
oDvpif=u,faom arwWm apwem u±k%mw&m;rsm; jynf0h aom tar
vlxak ':trmtm; tm[m&pmapmif 0kid ;f awmfom;rsm;rS ±kad ojrwfE;dk vufprkH ;kd I
&Sdckd;uefawmhygonf?

tm[m&pmapmif0kdif;awmfom;rsm;

49
vrif;w&m pmayqufqHa&;ESifh
rm,mpmayr*~Zif;rS ay;ykd@aom
0rf;enf;o0%fv$m
ES a jrmwojcif ; ES i f h 0rf ; enf ; a=uuG J j cif ; ?

tarrmuG,v f eG jf cif;[m awmfveS jf ynfoal wGtwGu/f wwkid ;f


jynfv;Hk twGu/f jynfow l &yfv;Hk twGuf t}uD;rm;qk;H aom qk;H ±_;H r_}uD;jzpfw,fv@dk
cHpm;&ygw,f? tarvkd cspfcif ±kdaoav;pm;wJh vlxkacgif;aqmif}uD;twGuf
ESajrmwor_vnf; jzpfovk0d rf;enf;a=uuGrJ v _ nf; jzpfa=umif;?
tar wzGzG oGeo f ifcwhJ t
hJ wkid ;f om;wk@d vku
d ef musi}hf uH tm;
xkwo f mG ;rSm jzpfa=umif;?

vrif ; w&m pmay quf q H a &;ES i f h rm,mpmay r*~ Z if ; ?


{+yD (7) / 2008?
wef c l ; vqef ; (2) &uf / 1369?

50
usef & pf o l rd o m;pk o k d @

owif;pmq&m/ pma&;q&mr}uD; vlxka':trm (tarrm)


uG,v f eG jf cif;twGuf use&f pforl o d m;pkrsm;ESit hf wl xyfwx l yfr# 0rf;enf;a=uuGJ
Irqk;H / ESajrmworqk;H pdwx f cd udk v
f pS mG cHpm;=u&ygonf?
q&mr}uD;uG,fvGefoGm;+yDqkdaomfvnf; ae0ef;v0ef;ozG,f
awmufyonfh q&mr}uD; tarrm. *k%yf 'k rf sm;rSm raoqk;H bJ use&f pfcyhJ gonf?
tarrm. vlrsK;d ESihf wkid ;f jynftwGuf acwfwm0efudk xrf;aqmifcyhJ rHk mS pHerlem
aumif;rsm; jzpfonf? 1936 ausmif;om;oydwfrS pwifI e,fcsJ@qef@usifa&;/
trsK;d om;vGwaf jrmufa&;rSonf 'Dru dk a&pDEiS hf jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;/ urBmh +idr;f
csrf;a&;/ ,ae@rsufarSmufumv ppftm%m&Sifpepf zsufodrf;a&;txd 77 ESpf
twGif; EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_/ pmayv_yf&Sm;r_jzifh OD;aqmifum tzdESdyfcH vlrsKd;pkH
jynfov l x l b k ufrS rm;rm;rwfrwf tpOfwpku d f &yfwnfco hJ nf? tkypf ;dk olw@dk .
tusO;f axmiftwGi;f tzdEydS cf &H onftxd axmifwef;tcscu H m pmayjzifh v_yf
&Sm;cJo
h nf? xkt d csuu f jynfo@l owif;pmq&m/ pma&;q&mtjzpf tarrmtm;
tawmufyqk;H azmfjyaejcif;vnf; jzpfonf? tarvlxak ':trm uG,v f eG f oGm;
jcif;onf tarcspo f nfh tarhudk cspaf om trsK;d om;jynfov l x l t k wGu/f wkid ;f
jynftwGuf aewpif;/ vwpif; aysmufu, G q
f ;Hk ±_;H vku
d &f ouJo h @dk ESajrmIrqk;H
jzpf=u&ygonf? ok@d aomf tarrm. "rRudk cspaf om pdw/f w&m;r#wr_e@J vGwv f yf
r_ukd cspaf ompdw/f zdEydS rf u _ dk ckcaH ompdw"f mwfEiS hf ,Ofaus;r_pmay tawG;tac:
rsm;rSm vlxEk iS w hf idk ;f jynftwGuf wefz;dk }uD;rm;aom tarGtESprf sm;jzpfojzifh tar
rmonf xkt d arGtESprf sm;ESit hf wl aoEkid yf g±;dk vm; vlxak ':trmtjzpf urBmajr
ay:wGif &Sio f ef awmufvuf aerSmjzpfonf?
use&f pfol rdom;pko@dk ed*;kH csKyftjzpf ajymvkad omtcsurf mS ppf
tm%m&Sipf epf zsuo f rd ;f a&;/ jynfo@l 'rD u dk a&pDxeG ;f um;a&;wku d yf x JG w
J iG f tarh
51
pmay/ tarhpw d "f mwfonf vrf;jywefaqmiftjzpf xGe;f vif;aerSmjzpfa=umif;ESihf
usef&pfolrdom;pkESifhtwl tarhtvif;a&mifatmufwGif u|Ekfyfwkd@ ±kef;uef
v_y&f mS ;=urSmjzpfa=umif; To0%fvm$ wGif tav;teuf azmfjyvku d yf gonf?

opP m awmf v S e f a &;tif t m;pk

52
*syefEkdifiHa&muf jrefrmEkdifiHom; nDtpfudk armifESrtaygif;wkd@cifAsm; æ
vGwv f yfciG t hf m;vH;k twGuf wku d yf 0JG ifol vlxt k ar a':trmonf 2008
ck/ {+yDv 7 &uf/ wevFmae@reuf 8;37 em&DwiG f rEWav;+rdK@/ jynfo@l aq;±H}k uD;Y
b0wyg;ok@d ul;ajymif;oGm;ygonf?
vlxt k ar a':trmonf tzdEydS cf jH ynfov l x l b k ufu t+rJwrf;&yfwnf
+y;D trSew f &m;twGuf olyidk w f hJ uavmifprG ;f jzifh ckccH o hJ jl zpfygonf? xk@d jyif wkid ;f jynf
twGuf +idrf;csrf;a&;udkvnf; aqmif&GufchJoljzpfygonf? &Snfvsm;wJh oufwrf;
wav#muf ArmpmaytwGuf tusKd ;jyKwJph m/ todtjrif ºu,fapwJph mayrsm;ukd
trsm;tjym; a&;om;xkwaf 0cJo h l jzpfygonf?
vlxak ':trmonf uk, d uf sKd ;riJb
h J wkid ;f jynf. aumif;&maumif;a=umif;
rsm;ukd t+rJwrf;aqmif&u G cf ohJ l jzpfonft h wGuf pmaye,ftwGuv f nf;aumif;/
wkid ;f jynftwGuv f nf;aumif; }uD;rm;wJh qH;k ±_;H r_wckjzpfygonf?
ok@d jzpfI *syefEidk if aH &muf pmaytiftm;pkrsm;jzpfwhJ tm[m&pmapmif/
opPmpmaytiftm;pkESifh tvif;tdrfr*~Zif;tzGJ@om;rsm;u vlxktara':trm
twGuf 0rf;enf;jcif;txdr;f trSwf tcrf;tem;udk atmufyg tpDtpOftwkid ;f
qif,if usi;f yrnf jzpfygonf?
*syefEidk if aH &muf jrefrmEkid if o H m; nDtpfuadk rmifErS tm;vH;k wufa&muf=u
yg&ef cifrifav;pm;pGmjzifh zdw=f um; tyfygonf?
t ae@&uf ? ? 13-4-08 (we*FaEGae@)
pD ae&m ? ? Recycle Center , 4th Floor
Takadanobaba
t
pOf tcsed f ? ? nae (6;00) em&DrS
(10;00) em&Dtxd
53
z'kdref;+idrf;&J@ 0rf;enf;o0%fv$m

okd@

April 9, 2008

&Jabmf zk;d oHacsmif;


b0avmu"HawG&@J xkaxmif;±ku d yf wk f avSmif ajymifra_ wG&@J '%fudk }u}hH uchH H
Ekid w
f hJ &Jabmfwa,mufjzpfwt hJ wGuf cifAsm;rdcif}uD; qH;k yg;cJ&h wJh avmu"Huv kd nf;
cHEidk &f nf tjynft h 0 &Srd ,fv@dk ,H=k unfygw,f?
tarrmvkd rdcifrsKd ; &&Scd w hJ hJ cifAsm;wk@d ro d m;pk b0ukd usaemfw@dk tm;vH;k
av;pm; *k%, f yl gw,f? jynfow l &yfv;kH vH;k 0vGwf ajrmufwt hJ xd wku
d yf 0JG ifomG ;
r,fqw dk hJ cifAsm;wk@d &@J oEdÏM mefuv dk nf; ykrd cdk idk rf mapygw,f?

oif&h aJ bmf
ref;+ird ;f

54
usaemfwkd@ jynfoltm;vHk;twGuf wkdifwnfp&m/
tm;xm;p&m tar qHk;±_H;cJh+yD

&Jabmfatmifxuf
tarrm uG,v f eG w f m[m usaemfw@kd jynforl sm;twGuf }uD;rm;euf±i_d ;f
aom qH;k ±_;H r_}uD;jzpfygw,f? b,fvrdk S tpm;xk;d Ir&Ekid af om qH;k ±_;H r_yg?
tarrm&J@ ‘tarha&S;pum;’ (wwd,wG)J ukd rwfv 22 &ufae@u 0,f
xm;ygw,f?
trSmpmukd zwf=unhaf wmh -
“ æ æ yxrtkyw f ek ;f u u|erf aqmif;yg; tyk'f (40) ygw,f? 'kw, d
tkyfrSmvnf; u|efraqmif;yg; tyk'f (39) yk'f ygw,f? 'Dwwd,tkyfrSmawmh
aemufxyfpwkww Î x
JG w
k Ef idk af wmhr,fh tvm;tvm r&Sad wmhv@dk tyk'af ygi;f (59)
yk'f ygw,f?
æ æ a':uvsm xk w f a 0wJ h uvsmr*~ Z if ; rS m ‘tarh a &S ; pum;’
qkw d t hJ cef;ukd ra&;Ekid w f muvnf; tckq&dk if 2 vxufrenf;awmhb;l ? aemuf
vnf; a&;Ekdifawmhr,fh tvm;tvm odyfr&Sdawmhbl;? tkdemukd t±_H;ay;vkduf
&+yDav? tarht oufu 92 ESpx f u
J dk 3 v 0ifae+yD[muk;d ?
æ æ vli,fawGukd 'Dae&muae+yD; ukd,fhrsufpdxJu tjrifrawmfwm
xifor# apmifah &;vmcJw h [ hJ muk;d ? tm;vH;k 13 ESpf &S+d yDr@dk vGr;f awmhvrG ;f vku
d yf g
ao;&J@” qk+d yD; a&;xm;ygw,f?
tJ't D rSmpmukzd wf&awmh tm;i,fryd gw,f?
tckawmh usaemfw@dk jynfot l m;vH;k twGuf wkid w
f nfp&m/ tm;xm;p&m
qH;k ±_;H cJ&h yg+yD?
tarrm[m usaemfw@dk jynfot l m;vH;k &J@ taryg?
jynfo@l rcd if}uD;/ vlxrk cd if}uD;jzpfygw,f?

euf±id_ ;f aoma=uuGrJ j_ zifh


&Jabmfarmif0À
2008 ck/ {+yD & &uf?

55
56
tarvlxka':trmtwGuf
*k%fjyKa&;zGJ@=uaom
uAsmrsm;

57
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234

tarhb0 aiGvrif;
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
Aef ; armf n d K EG J @
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234

onfavmuonf
wufcsnu f scsn/f puf0ef;vnf+rJ
"m;oGm;r+id/ twdrcH
trSeb f ufae/ &SmazG trSew f &m;
±ke;f oGm;wk;d a0S@/ wa&G@a&G@aom
tarhb0/ t&dyjf rY
,k,yku d jf zm;/ pkpnf;tm;jzifh
om;wk@d 0ef;vnf@ &Syd ga=umif;?

(81 ESpfajrmuf tarharG;ae@okd@)

u|eaf wmf æ
Aef;armfnKd EG@J
(21/ 11/ 96)

58
jrifjh rwfwuhJ avmif
wif r k d ;

wk@d tar
tom;ta&awGpkd+yD;
w&m;awGe@J ysKd aea&mhxifh
pum;awGuvnf; csKd vScsn?hf

tdak &; ema&;awGudk


tykad wG;+yD;
tvkad v; wraebk
naecsed f a&mufaomfvJ
eHeufcif; rk;d aomufovkd
&Gm±kd;rav#muf
pmrk;d ayguaf wG&mG
vkypf &m&So d r# vufiif;vkyf
tm;,kwv f @dk ,kwrf eS ;f rod
rk;d csKyfv@dk csKyfreS ;f rod
tzGm;tk&d @J
ndKaewJhta&mif
ysKd aewJu h avmifrS
vl@abmifudk tusKd ;jyK
vlxu k dk tazmfvyk f
rqkww f rf;a&S@o@kd csD
a&mifeaD wG vuf=um;,kd
oufusm;tkd rsux f m;csKd
aemiftuJvaS pzk@d yg?

59
aumif;aomtkjd cif;eJ@ tkw d wf&if
taejrwf/ taojrwf
toa&awG xyfygvrd ?hf
jrifjh rwfwhJ wk@d tzGm;ukd
xdjcif;}uD;ig;yg;eJ@
0yfwmG ;rmefav#mh
wk@d wawG uefawmhvu dk yf g&@J
Ek;d xavmh vltrsm;
wHcg;awGzGifh
w&m;awGjr‡ifh
tm;awGe@J jr‡i=hf upk@d ?

opPmrD;wkid f xGe;f n‡Ed idk zf @dk


pdwcf ikd cf idk ef @J apmif=h ur,f æ æ?

(vlxka':trm arG;ae@ 29/ 11/ 97 okd@)


wifr;dk

60
jrwfrcd if. jrwfaomvrf;
wifr;dk

1?
jcLoHvnS ;f oH/ [Jah iguof EH iS hf
omvm,H&yd /f ykw;D pdy&f if;
t*Fvyd af cwf vGecf w hJ ,f?

2?
AH;k oHaoewfo/H av,mOfoEH iS hf
ausmif;uef}uKd=um;/ yke;f cked m;&if;
vkypf m;}uHzef/ xufatmufqefvsuf
awmfveS o f wd/ Ek;d =um;odEiS hf
'kw, d urBmppf vGecf whJ ,f?

3?
vGwfvyfa&;oH/ aomif;aomif;nHvsuf
tvHviG v hf iG /hf rmef0if0h ifEh iS hf
jrifw
h uf'aD &/ v_id ;f avtHºk u
wke&f ajr}uD;/ odro hf rd [hf nf;cku d f
0rf;enf;v_u d zf /dk rk;d vH;k +ydKonfh
Akv
d af tmifqef;acwf vGecf w hJ ,f?

4?
acgi;f avmif;xk;d oH/ c&moHEiS hf
atmifpnfo[ H ed ;f / u|eZf mwford ;f aygh

61
+idr;f csr;f ompG/ xkcd %wGif
vrf;r'k;d ,k/d aoG;pkpd Edk iS hf
wJtrdk ;D avmif/ awmifurdk ;D wku d f
om;i,fyu dk v
f su/f ajy;vku d v
f m$ ;vku
d f
'ke;f ±ku
d [ f u
dk af rm/ jynfwpfa=umwGif
tawmrowf/ tvGr;f Zmwf[k
vGwv f yfa&;acwf vGecf w hJ ,f?

acwfawGacwfawG/ vGecf ahJ csvnf;


wae0ifaysmuf/ wrk;d aomufaomf
av#muf&acsao;/ igah wmifa0S;[k
pdwaf v;vHvsu/f c&D;quf&
&ifu h suaf wG@}uHK/ OD;rokeo f nfh
rwkev f y_ b
f /d orm"dEiS hf
0D&, d pGr;f / ^m%ftpGr;f wk@d
tHrh cef;avmuf/ cef@widk ;f ayguaf p
awmufavmif&&J /J csw D ufqyJ if
ZGEJ iS rhf mefEiS /hf tvHvi$ o
hf nf
jrifjh rwfrcd if pdwyf gwum;? ?

wifr;dk
(vl x k a ':trm arG ; ae@ok d @ )
vlxak ':trm *0 jynfah rG;ae@ ‘rk'w d m’
pmapmiftwGuaf &;? a'guw f moef;xGe;f
t*Fvyd v f dk jyef+yD;? (29-8-85)

62
tarhr;D widk f rjird ;f Eidk f
wifr;dk

ra&r&m tylacwfrmS
tarrm vljzpfc&hJ
a0'em ,lypfz@dk
apwem jzLjzLopfcahJ ygh
ajy&Gmukd olcspcf w hJ ,fav?
t&Sncf &D;&J@ rkid t f arSmif waxmifwukaËrSm
tar ykw;D eJ@uavmif ukid Ef idk yf gap?
vl@&yf&mG u ol@pmzwfawGudk
u±k%m"mwf a&pifzse;f +yD;
a&$&ifvef;apcJw h hJ wk@d tar?
ol@r;D wkid f wk@d &ifwiG ;f
t+rJvif; vif;vk@d ae?
tarrmqkw d hJ trmarar
rmapomap/ q,furBmajr
b,ftcg rao
b,ftcgr#rao wu,fxm0&tar?

(tarvlxka':trm 87 ckESpfjynfharG;ae@okd@)

6-10-2002
Ak'[< ;l eHeufcif;
wkud sKd

63
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012

tarhuefawmhyef;
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012

aoEkid ±f ;kd vm; wk@d tar


wk@d widk ;f jynfudk apmifah &Smufae
rmapomap arwWmyk@d
tarhrsu&f nfp@dk !
igw@dk 'uk Q jrifwchJ g
tar rcsr;f om
u±k%meJ@ arwWmzse;f
zl;yGivhf mwJyh ef;/
vGr;f ygao;&J@ tara&
oufawmf&mausmf &Snyf gap
tar&Su d tm;uk;d &
wk@d jynfceG t f m;y?

(tarvl x k a ':trm arG ; ae@ t}ud K uef a wmh y ef ; )


wifr;dk
23/ 10/ 2006
tar&du

64
123456789012345678901234567890121234567890123

tarharwWm urBmtqH;k
123456789012345678901234567890121234567890123
123456789012345678901234567890121234567890123
123456789012345678901234567890121234567890123
123456789012345678901234567890121234567890123
123456789012345678901234567890121234567890123
123456789012345678901234567890121234567890123
123456789012345678901234567890121234567890123
123456789012345678901234567890121234567890123
123456789012345678901234567890121234567890123
123456789012345678901234567890121234567890123

armif a yguf p nf (ref ; wuU o k d v f )

a&$aiGvkdu
0,fv@dk &.? ?
ynmvkdu
oif,&l .? ?
*k%o f rd v f u
dk
zefw;D &.? ?
tarh arwWm
urBmtqH;k
oDu;kH r&? ?
b0ukv d nf; a0ap.? ?
tvSuv dk nf; a0ap.? ?
tr#uv dk nf; a0ap.? ?
tara&
raoyge@J O;D æ
wefaqmifrek ;f eJ@ awmifjyKef;yGJ
vSn;f uav;eJ@ oGm;&atmif
i,fpOfaus; aw;wabmif
arSmifjcif; vif;jcif;
jcif;ESpjf cif;
±ke;f &if; uef&if;
aysm&f i$ jf cif;ESihf
pm&if;vufusef &Si;f ygaemh - tar? ?

armifaygufpnf (ref;wuUov
fdk )f

65
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
vlxka':trm arG;ae@
trSww
f &uAsm
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123

r[mav;csKd ;juD;
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123

armifprG ;f &nf
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123

a=omf æ [kt d &if,ref xrf;yk;d wJw h hJ xrf;cJ=h uwJh


“pk;d ”eJ@”oef;” wk@d uv dk J wrsKd ;uG@J vGr;f ol q&mzatuvkd
rmapomap&atmif tnmajrrSm uAsmawGpmawGo+yD;
b}uD;r_id ;f [m a&S;±k;d twwfawGe@J
aw;wrsKd ;trSwf av;csKd ;pyfcu hJ m yrmwifcsi&f @J
ta&;wrsKd ; xyfayrJh
tawG;r±k;d rxyf&atmif uAsmqifv@dk r@kd
tnmwcGirf mS wcgt&ifu xrf;yk;d wJw h hJ xrf;cJ=h uwJh
“rk;d ”eJ@”pGr;f ”wk@d uv
dk J wrsKd ;uG@J vrG ;f ol q&mratu
rmapomapatmif&,fvkd@
uAsmawGpmawG wazmifazmife@J
onfEpS af umif onfw&SO;f ukd
u|r;f bdoeJ@ twdwf rSe;f rdwphJ w d ef @J
vGr;f rdvrd hf u|eaf wmfxif?

eef;ueufA[krd mS
ref;wuUov dk &f ,fv@dk oD;jcm;zGijhf yefawmh
tqD;twm;awG yGichf sed }f udKufork@d
toifch sed u
f u dk +f yD; p±ku
d n
f D t}udKufnw D jhJ yif
(0g) trdu k vf n J =D uwJh &Jabmfwpk[mjzifh
tEkynmyef;O,smOfrmS tqef;tEktqif
ta&miftaoG;jzmwJh
uavmifav;awGoum wc|ecf |ef wjrjreJ@ayg@

66
rGe&f rJh aemifacwfwcef;ukjd zifh
tarSmif rnpfroef;&apbk
“*sr;f ”“pGr;f ”eJ@wuG xrf;&vSr;f &ayr,fh
ryef;=uwJjh yif
ref;wb0rSmjzifh vGr;f wooygyJ
vrf;wqqeJ@ rSe;f =uaysm&f i$ ?f

tnmppfukdif;qDu
u0gvrkid ;f [Jv h @dk
pmorkid ;f uAsmorkid ;f rSm wefc;dk awmufcw hJ hJ
b}uD;r_id ;f tbk;d wa,muf[m
rd;k raomufcif uG,cf jhJ im;ayr,fh
'd@k tzGm; 'd@k tzk;d 'k@d trsKd ;&,fv@dk
tm;uk;d avmufol q&mvSijhJ yif
q&mr twdwaf umuf&&if
oydwaf rSmufausmif;ol tarrmwk@d e@J
aiGwrmys@H &m a&$pum;0g&eH@jzmwJh
ajytnmtES@H ajryxAsmqef@+yD;
aypmawG a&$urR0g awG jzef@umjzef@um yk&yku d af wGe@J
aemufaemufu uwku d u f ±ku
d f a&;cJ=h uwJh
aumufpu dk af w; AH}k uD;oHawGuv dk J
'*ket f +yD;rjyefcif oajyndKawG yku d rf ,fv@kd
a&$bw dk 0ku
d rf mS yavGww dk ±_u
d ±f u
d_ f
arysKd woku d Ef pS o
f u
dk yf g xa&csKd awG w}udKufEpS }f udKufe@J ayg@
oku d &f wem jrefrmr_awGudk
&Smpkwm yHjk yifuvJ oaÏ;ygyJ
tvHw k cGirf mS }uHK&if}uHKovkd ar;+yD;awmh
rajy;wvSnhf ajy;wvSnehf @J rav;wG@J cyhJ gbk
ac|;rjy,fw h jy,frmS / a&G;wJah &G;wJ+h yD; aumufumpOf
ausmufum0ifjyefawmhvJ aqGo[mawGursm;
aemufaemufu &wemawGukd

67
raysmufygapcsiw
f muawmh apwemw&m;?

a=omf æ rif;orRwawG axmifcw hJ hJ


tif;0awmif Z&yf}uD;tysurf mS
jrif;rESpaf umif v#ypf ;D vufpOfu
"mwfr;D ysu+f yD; zdeyf}uD;wzufaysmufatmif zJt±ku d rf ufc=hJ uwJh
pyf+zD;+zD; “i0uf”eJ@ twGv J u dk uf Asmq&m
wufopfp ESpOf ;D [mvJ
w&ufEpS cf g ESp&f ufwcgqo dk vkd vufypfu;l ul;+yD;
urf;OD;aZ,smrSm pwkid x f mG ;cJoh /l “wkid w f m;”qkw
d m
r[mtbk;d ygwhJ
romEk;d Ek;d omEk;d Ek;d eJ@ uAsmvJ rqk;d ygb;l
pmtk;d av;wa,mufr@dk y&Hya&mu
oHa,mZOf[m rsm;ygvsurf @dk x (ef;) awmt0if cg;rSmzuf+yD;
&xm;rxGurf D ta&mufEiS cf =hJ u/
taemufjyifu “rk;d ol”/ yk;d =uLeJ@ “apmvGi”f
iSuaf ysmyifawGe@J aAm"duek ;f rSm
awmu0d uwH;k Za'guef @J
t+yHK;ig;oavmuf
cH;k aumufaumf erlexlr@dk
usKH ;a=umufol “armifb*sr;f ”ukv d J
t&zrf;um ac:cJ=h u
“ay:OD;”eJ@ “0if;az”ukv d J tysi;f ajy *vdx;dk &atmif
“rd;k =unf”eJ@ t}uHKrSm+yD; “rH&k mG armifoed ;f ”ukv d J
ta&Smiftwdr;f ta=umif;t+rJjy+yD;
acgi;f ucJovkv d dk ESmacgi;f u c|o J vdv k ekd @J
tuJrykad pbJ bJbadk uukd ememqGJ
wcgxJac:cJh&mu
a':a':eJ@ a':rmvm ESpv f m$ w&Guu f vJ
bmcsu+f yD; bmawG txl;au|;rvJaygh
OD;av;ukd tm;uk;d +yD; tpm;uvJ trsKd ;rsKd ;

68
tcg;uvJ wtk;d ESpt f ;dk eJ@
trsm;tusKd ;&,fv@dk cg;csKd ;um twlwukyu f yk ef @J
bolbmvkyrf ,f wm0efawGa0jcrf;+yD;
ukad &$*sr;f u 'gzwf/ ukad &$prG ;f u 'ga&;vk@d
OD;av;u enf;jy/ a':a':u E_;d aqmf
&Jabmfav;awGu a0zef=u aqG;aEG;=u a&;om;=u
av;pm;&wJh q&mawmfaombdweJ@vJ
oabmrn‡&d bJ ta[mtp>&, d ygbJ
tajymt"du r[kwf
tvkyv f yJ gatmif pmapmifawGxw k f
vkyaf eus pmwrf;zwfyaJG wGudk rjywfEu J$ m ESppf OfEpS w
f idk ;f aygh
jrpfpOftwkid ;f xufatmufnma=urSm
pmayawG *,ufx+yD;
or*~aumifav;awGu
wufwufºuºu uavmifaoG;=uawmh
a&S;uvJ aumif;wm,l acwfrel @J vJ avsmu f efatmif
awmfvSefwJhtawG;awGeJ@
pum;ajy ta&;awmfykH uAsmta&;awmfy&kH ,fv@dk
ta&;awmfykH pmwrf;topftopfawG[m
usr;f jzpfjzpf+yD; ref;wacwf&,fv@dk
vGr;f &pfatmif wluav;awG w+rHKwreJ@ayg@
'*keu f satmif olyek yf x J awmhrvkd w±ke;f ±ke;f eJ@
“zH;k ”rruf/ “±H;k ”rrufbJ trke;f rpGuf ycH;k zufusawmh
t+yHK;wvufvufe@J edrw d rf EWvm “tzGm;”eJ@omy
a=omf æ ±ke;f xGu=f ur,fv@dk xifh
usKH ;txuf "rRArd mefwcH g;qDu
wtH;k tH;k wºuufºuufe@J uAsmt h "dÏmefpum; æ æ? ?

armifpGrf;&nf
2003 Ekd0ifbm 5
tkdiftkd0g wuUokdfvf?

69
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
A[de;f atmifqef;
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
&ifaygifwef;cJh
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
vlxk rdcif
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
‘+idrf ;f csr;f ’ orD;
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
‘vS’ ZeD;/
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901
1234567890123456789012345678901

cifyGef;axmifus
om;axmifusvnf;
vH;k 0raysmh tm;ravsm/h

cifyeG ;f vnf;qH;k
om;vnf;qHk;cJh
vH;k 0raysmh rmefravsm/h

ukd,fwkdifaxmifus
ESyd u
f yG =f uvnf;
rc ‘ppf’ atmuf 'l;raxmuf/

zufqpfqef@usif ppfqef@usiw f hJ
armifpGrf;&nf
onfvif onfom; onfro d m;pk
pGe@f vw
$ rf j_ zifh vlxt
k m;rmefwcH eG x
f /l

zufqpfppfom; ppfAv dk rf sm;ukd


om;rawmfol vlausmrf cd if
csKd ;jzLrdcif a'gi;f rdcifudk
OD;wifuAsm ylaZmfygthH
arrm +idr;f csr;f ygapaomf/
jynf&mG ude;f cef;omapaomf? ?

(2006 atmufwkdbm 27)

70
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
[dopPH
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
(vlxktarrm arG;aehoPm)
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
armif p G r f ; &nf
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901

jrwfpmG bk&m; æ ?
bk&m;wynfhawmf[m
vlwum&J@touf
zuf&u G af v;avmuf/ rav;raxmuf
wa,mufurdk #/ +idK+idKjiifjiif
okwo f ifuyG n
f y‡ /f rowfz;l yg?
[dopP?H
Tpum;onf rSe. f ?
TrSeaf om opPmpum;a=umifh
'k@zd mG ;ouf&n S f 'k@d tarrm
pmtkyw f &m oufw&meJ@
jynf&mG tusKd ; aqmifapownf;?

jrwfpmG bk&m; æ ?
bk&m;wynfhawmf[m
olrsm;tm%m/ olrsm;OpPm
wcgz;l r#
r±l;rruf/ vk,ufor_
rjyKzl;yg?

jrwfpmG bk&m; æ ?
bk&m;wynfhawmf[m

71
rawmfrw&m;/ arSmufrmS ;avmfvnf
wkid ;f jynfOpPm
opfwxGm/ aumufw±k;d
qefusKd ;wr#/ ck;d 0Suaf &mif;xkwf
rvkyzf ;l yg?

jrwfpmG bk&m; æ ?
bk&m;wynfhawmf[m
rawmfrw&m;/ olwyg;ukd
zrf;xm;csKyfaESmif/ axmifcsEydS pf uf
tdyrf ufaomfr#/ rrufz;l yg?

jrwfpmG bk&m; æ ?
bk&m;wynfhawmf[m
Ak'o < m;ac:/ oHCmawmfw@dk uv dk nf;
rawmfrw&m;
zrf;vm;qD;vm;/ csKyfaESmifxm;jcif;uk‚ d
xkvm;axmif;vm;/ ,Hrk mS ;owfjzwfjcif;uk‚d
‚ - ‚aomtr_/ wckr#uv dk nf;
rjyKzl;yg?
[dopP?H
Tpum; xkpd um;
pum;tpkpkonf
wckruse/f rSeyf g.?
TrSeaf om opPmpum;a=umifh
'k@d zmG ;ouf&n
S /f tarrmonf
toufw&m/ ESpw f &mwGif
zrf;wm csKyfwm/ xkwm axmif;wm
ypfwm cwfwm/ owfwm jzwfwm
tedÏmawG/ bmwckr#
wckwzef/ xyfraH rSmufrf mS ;

72
jzpfymG ;onfudk
r=um;rjrif/ r,SOaf e@n
rawG@&onf jzpfapaom?

jrwfpmG bk&m; æ ?
bk&m;wynfah wmf/ jrefjynfay:rSm
rawmfrw&m;
pD;yGm;ukvd /k tm%mvkr_
wckcrk mS / usL;vGeyf gu
i&JusI/ turBmbm/ avmif+rdKufumv#if
“rdwnf;&Sif”ukd
tu|ef rzl;&ygapownf;?

xkdxkdraumif;r_
wckcu k dk rjyKrSev
f #if
“rdwnf;&Sif”ukd
tu|ef zl;&ygapownf;?
xdktcgwGif
pmqkt d ar/ zGm;ouf&n S vf J
pmaytz/ bbvSe@J
wlurG aoG/ pmrdwaf qGw@dk
zl;&ygapownf;
“jrwfrw d nf;”? ?

(rSwfcsuf? ? “rdwnf;&Sif” qkdwm a&S;jrefrmwkd@u t&darawW,sbk&m;ukd


ac:wJhtrnf)

armifprG ;f &nf
2003 Ekd0ifbm 1
tkdiftkd0g wuUokdvf?

73
cGya
f 'gif;rdcif tarrmokd h
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901
123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901

tbk;d qH;k I-
ndK‡ ;csKH ;tm;rmef/ &Scd jhJ yefaomf
“ref;awmif”o¿mef/ “bvS”useI f
tm;rmefrus/ wif;Ekid =f u.?

tbqH;k I-
ndK‡ ;csKH ;tm;rmef/ &Scd jhJ yefaomf
“csKd ;jzL”o¿mef/ “trd”useI f
tm;rmefrus/ wif;Ekid =f u.?

“trd”qHk;aomf-
rqH;k tm;rmef/ cGyaf 'gi;f use+f yD
a'gi;f vHjr‡iI
hf
v$i=hf uuke?f ?

armifpGrf;&nf
7 {+yD 2008?

74
tarrm uG,fvGefcsdef

trdrJhvnf;
rrJt
h m;rmef
wkdufyGJusefcJh
a'gif;rmefaw;jzifh
rdaus;Zl;*k%f jr‡iwhf if=uuke?f ?

armifpGrf;&nf
7{+yD / 2008

75
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
123

uk,
d hf &ifxu
J
12345678901234567890123456789012123456789012
123
12345678901234567890123456789012123456789012
123
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012
12345678901234567890123456789012123456789012

rmrmat;
pmayu0d
pmaytrd
wwfodopPm
pmrS pm&Sihf
=urRmuHa[mif;
wifhawmif;usufoa&
cspf=uavol
&ifYwlchJ
uJh&@J rhJuif;
[if;vif;arwWm
rsuEf mS ay:wGif
a':a':rmav æ?

rmrmcsmcsm
awG@aomcgu
+yKH ;jrjrESihf
wlrpma&;
pao;bl;vm;
=umoGm;awmh&if
arhcsifcsifwJh?

76
ajymcsifao;w,f
aq;vdyyf ,faemf
tazmfayvJ
ole@J w&JG if
aumif;rxifwJh?

ckwifcck g
uAsmpma&;
jynfol@aw;ESifh
±_u
d af q; y,fowf
aq;vdyjf ywf+yD
a':a':rDu aumif;avpG? ?

rmrmat;

arv 18 &uf 2008 ckEpS f


we*FaEGeeH uf 12 ; 30 em&D
avmhpt
f ed *f sv
f pd +f rdK@
tar&duefEidk if H

77
88ESpfajrmuf*g&0
ta0;a&muf w ynf h o m;ajr;rsm;

ESppf OfE0dk ifbm/ 'Dvcdk ga&mufavwkid ;f


tif;a&ywfvnf0ikd ;f / r,fZ,fyif}uD;awGqidk ;f
'k@d widk ;f jynf weHwvsm;/ wynfo h m;ajr;rsm;
oGm;a&mufpak 0;=u/ *g&0jyKp+rJy?

'Dvcdk sed 'f vD cdk g/ tcGirhf om vrf;romvk@d


wacguw f cgr# ra&mufz;l / OD;rcs&ayr,hf
acsmifwacsmifuvk@d yJ ajymajym
tarSmifxu J vk@d yJ qkq d dk
usaemfw@dk wawG[m/ ewfu&m=unhaf rm
tEkarm'em ac:±Hrk [kwyf g?
vl@urBmeJ@ Armajy
tarjyKcJw h hJ 'geawGudk
tEkvkH yËdv/kH +cHKiHpk Of;pm;
rk'w
d myGm;um/ uk, d &f &dS mt&yfuae
awmifav;vHk;ausmif;qD
a&mf&nfar#mrf eS ;f / ESvo kH m;rS wrf;w&if;
xdjcif;ig;yg;eJ@/ usaemfrsm; uefawmh=uygw,f?

rE_id ;f aumif; E_id ;f aumif;/ yHck idk ;f aumif;vk@d ckid ;f ygrh ,f/
wkid ;f w,fv@dk rxifapcsi/f (uefawmhygy)J
bk&m;avmif;yifv#i/f trSaD umif;&Srd S
bk&m;tjzpf a&muf&ovdk
rmhupf w f @dk / vDeifw@dk [m
78
olwkd@tdrfom;awG&J@
yg&rDjznfch suaf =umifo h m
tdrw f m0efawG pGe@f ypf/ ,H=k unf&mukd ZGwEf pS v
f @kd
uGejf rLepf}uD;awG jzpfc=hJ uovkd
vlxw k u
dk ef @J OD;vS a':trm
rwif0if;wk@d uydk g trSjD yKvk@d
renf;vSwhJ pmaytEkynmonfawG/
awmfveS af &;orm;awG/ usaemfw@dk widk ;f jynfrmS
ay:xGef;vm&wmy?

pdwcf syg tar -


tarav#mufwv hJ rf;eJ@ usaemfw@dk vrS ;f wJb
h uf
qHck suwf ckrmS / rkcsqakH wG@=urSmyg?
tarrm[m pmayavmurSm/ qifr}uD;waumifvdk
axmifaxmif - axmifaxmife@J
awmifajrmufyrmrxm;/ &J&}J uD;oGm;Ekid cf o hJ vdk
u|eaf wmfw@dk v/J uk, d Zhf uJG ,
dk rhf mefe@J
qifwaumifr[kwfao;awmif
jrif;aumif;wpD;jzpfatmif
}udK;pm;ae=uygw,ftar?

ta0;a&muf w ynf h o m;ajr;rsm;


Ekd0ifbm 20 &uf/ 2002 ckESpf

1365 ck/ ewfawmfvqef; (4) &uf/ 2003 Ek0d ifbmv


88 ESpfajrmuf tarrm(vlxka':trm)arG;ae@twGuf
xkwfa0wJh rm,mr*~Zif;rS jyefvnful;,l azmfjyonf

79
ae w
h ae &h J h ed'gef;
aqG E k d i f (e,f o mvef )

zwfjyefaomfum;/ zwfzefrsm;aomf
om;r,m;yif/ rvdrmR vnf;
pmaypum;/ ae@widk ;f =um;u
xl;jcm;vdrmR &So
d nfomwnf;

&Sirf [m &Ïom&&J@ æ
pmom;tESpaf wG 0wfqifxm;wJh
owk@d orD;}uD;[m æ
jynfox l u J arG;zGm;vmcJoh rl @kd
jynfoel @J wom;wnf; æ
tusKd ;ay;jcif;vnf; wlcwhJ ,f?

olr[m æ
&mZ0fxJu
owk@d orD;}uD;awmh r[kwb f ;l
orkid ;f &J@ t±k;d pkawGæ
xk;d xk;d axmifaxmif xaewJh
tnmajr&J@ oJEu k |e;f rsm;&m
jrpfi,f æ
yvdyf æ
tif;0 æ
acgif;axmif+yD;
&moDtvku d f pD;qif;aewJh
jrpfi,fwpif;eJ@ rvSr;f rurf;

80
tr&yl& æ
ppfuidk ;f æ
wac:pm
{&m0wDjrpf}uD;&J@
rdwfaqG&if;csm
rEWav;+rdK@}uD;rSm æ
vlwpk rsurf ek ;f usKd ;aewJh
pmayol&aJ umif; vlxt k ar
toufxif&mS ; &Sad eav&J@?

tJ'g æ
om;rsm;tar
umvoHk;yg;xJu
+rdK@jyaps;uGuf a&mif;ol0,fol
aus;vufu xef;wufol
v,fvkyfol
edp"P 0l yH&k yd rf sm;eJ@
±kyaf o;acwfu tp
Zmwfobif pwJah cwf
&opHk pmpum;eJ@
yDjyifpmG ±kyv f ;kH ºuatmif xkqpf
jynfwiG ;f jzpfppfppf
olr&J@ vufjzpfawGayg?h

tJ'g æ
orD;rsm;tar
Z&maxmif;ayr,fh
uavmifapmif;xufxufeJ@
rm&oGef c&D;&Sn}f uD;xJ
csDwufaeqJayg@?
a&$tjrKaw ±kypf rkH *~Zif;rSm

81
‘u|erf a&;wJh ol@b0
vlxOk ;D vS æ (vlxak ':trm)’
avmu"H v_id ;f *,ufawGxrJ mS
olw@dk jzwfoef;cJ&h wJh acwf}uD;
pmom;awGe@J pum;ajymaeav&J@?

tJ'g æ
wkid ;f jynf&@J tar
wdifk ;f jynf&@J vwpif;
jynf}uD;&J@ =u,fwyGihf
jynf}uD;&J@ tbd"mefusr;f
jynf}uD;&J@ orD;&wem?

vlxak ':trm
ESpo f ;kH q,f oH;k cgajrmuf
1 ESppf eG ;f xJa&mufc+hJ yD
Ek0d ifbm 29 &ufrmS aygh æ
ouf&ifeh @J oufi,f
aESmif;jzpfawGudk
vuf&nfwjyifwnf;
r#a0cHpm;=u&if; æ
ESi;f rk;d +zdKif+zdKif &GmwJyh JG
E$aJ e=u+rJ?

(vl x k t ar 91 ES p f j ynf h a rG ; ae@wG i f


touf & mausmf &S n f y gapa=umif ;
qk r G e f a umif ; awmif ; vsuf )

aqGEkdif
(e,f o mvef )

82
(91) ESpf+ynfh tarokdh h h h
ukd;q,fausmfvkd@rS
oufjyif;rcs
&ifpnf;rjzKwf
ac|;rokwfEkdifao;wJhtar?

q&m1vnf; r&Sd
zkd;o H(vlxk) awmfawmf 2vnf; r&Sd
rif;om;}uD; 3vnf; r&Sad wmhum
'DwcgarG;ae@rSm
tar b,fvv dk rG ;f &Smr,f
usaemfwkd@ ukd,fcsif;pmrdygw,f?
usaemfwkd@vnf; vGrf;ygw,ftar?

tarqkdwm
uefawmhzkd@
ajcqkyfvufe,fjyKzkd@
rodrDwmar;zkd@
ausmif;&dyfuef&dyfykd@zkd@
'gayrJh tckawmh
tarhudk pum;ajymckid ;f
tifwmAsL;awGajzckdif;
(usaemfwkd@uav)
a&S@wef;u ygckdif;aew,f
a=omfæukd;q,fausmf}uD;tay:
w&m;awmh rw&m;vSb;l aygah emf/ tar?

tarhrSm
em=unf;p&m

83
a'gojzpfp&m
cHjyif;p&mawG
toacsFteEW
vGepf mG rS rsm;vSayr,fh
tck tarvkyfaewmawG[m
vufpm;acswmvnf; r[kwf
vufwkH@jyefwmvnf; r[kwf
apwem/ arwWm
u±k%moufoufeJ@
toufriJhbJvkyfaerSef;
oef;aygif;ig;q,f odygw,ftar?

ajymomajymw,f
'Dwcg tarharG;ae@
usif;yavh&Sdovkd
usi;f yvk@d rS &ygrh vm;
pOf;pm;ylyif/ aomuawG0if=uwm
jynfoltm;vkH;yg
'DwESpf awmiforefrmS
tarharG;ae@om rjzpfc&hJ if
q&mwifh oDcsif;xJuvkd
“oef;acgifausmf&if
ewfpnfarmif;oH
=um;w,f/ =um;w,f”4
usaemfwkd@ wkdufarmif;oHawG
=um;&awmhrmS ra0;ygb;l tar? ?
zkd;oH(vlxk)

q&m1- q&m}uD;a'guw f moef;xGe;f


2
awmfawmf - awmfz&k m;av;
rif;om;}u;D 3- OD;xGe;f a0
æ=um;w,f/ =um;w,4f æ eef;awmfa&S@ q&mwifa&; awmiforefocD si;f oHòyify'k rf æ
S

84
vlxktar oufawmf&Snf
vlxkom;cspf

1365 ck/ eawWmfvqef;/ 2003 Ekd0ifbmv 88ESpfajrmuf


tarrm (vl x k a':t rm) arG ; ae@twG u f &nf p l ; xk w f a 0cJ h w J h
rm,mr*~ Z if ; rS jyef v nf u l ; ,l a zmf j yygw,f ?

(ed'ge;f )

vlxak ':trm&J@ ±kyyf v


Hk m$
uAsmuav;awGeJ@a&;jcpf
jynfolcspfwhJ owif;pmq&m
jyefajymif;owd&p&mawGyg?

(1)

ol@u,
dk o
f l a':a':wJh
toufu 40 ausmpf ˜uav;
tawmfi,fygao;&J@
ta&;awmfykHuvmwJh owif;pmq&m
vli,fawGtay: =uifem&Smw,f

85
tnmqefqeftvSeJ@
wufºuxufoef
tm;rmef&w dS hJ ±kyt
f oGif
jrif±kHe@J =unfnKdrdw,f
ol@uavmifuawmh
pdefaA'gxufawmif
vufoHajymifao;w,f?
tJ'Dwkef;u
AD,uferfrmS tar&duef e,fcs@J orm;awG
&rf;&rf;um;um;ar$aESmuf
ppftiftm;eJ@ ajcmufcw hJ m r[kwv
f m;?

a':trm&J@
‘v_yf&Sm;aeaom urBm’u¾u
e,fcsJ@vkyf&yfrSefor#
axmufjya0zef
vlxuk dk tjrifreS af pcJw
h ,f?

(2)

orD;t}uD;u oef;&ifrm
aq;ausmif;ol orD;&wem?
ukdpkd;0if; +yKH;csKdcsKde@J
wuUokdvfwufp xifyg&J@?
zk;d oHacsmif; ac: armifcspcf if
pdeyf wD mrSm pmoifwek ;f ?
rwif0if; ydef&Snf&Snfuvnf;
ÁajEN&&eJ@
ausmif;utjyef vG,ftdwfuav;csvkd@?
Akv
d n f Kd ac: nDyak v;
ajy;wkef;v$m;wkef; abmfvkH;uefwkef;aerSmaygh?

86
yGm;pnf;vmwJh om;orD;&wemawGuvJ
vdrRm,Ofaus;/ cspfp&mav;awGyJ?

OD;av;eJ@a':a':uvJ
tajrmftjrif}uD;}uD;eJ@
om;orD;ukd ysKd;axmif&if;
uavmifuvJ xufxuf
ewfzufwhJ vifr,m;
rsufpd&Sif&Sifxm;+yD;
trsm;twGuf w&m;zuf&atmif
tm;wuf&$ifvef;/ EkdifiHh0efxrf;cJhwm
0rf;ajrmufEak rmf/ om"kac:p&myg?

(3)

q&m}uD; a&$Oa'gif;uawmh
vlxk&J@OD;acgif;aygh?
ESvkH;om;uawmh
t+yKH;rsm; wa0a0eJ@
taz tar yrm
OD;av;vSe@J a':a':rm?
vlxkukd toa&wufapwJh
ajcvufyrm t,f'Dwmrsm;uawmh
ol& &Sr;f jynf ac: OD;xGe;f az
a'geawmifajcu armifr/J
axmifxJoGm;&&SmwJh armifae0if;
rif;ol&defwkd@/ ukdodef;[efwkd@vJ ygao;&J@?
rEWav;u atmif0if; pdwyf nm wk@d uvJ
0g&ifh orBm&ifh pmjrifjh rifah wGa&;wJh pma&;q&mawGayg?h
wuUokdvf0if;/ armifom;Ekd;wkd@0kdif;uvJ

87
tcsed yf idk ;f t,f'w
D mqkx
d ifyg/h
ynm&Sd OD;qef;xGe;f wk@d uvJ
vlxk&@J &dyfuGef;rSm ckdv_Hcho
J lawGyg?
wuUokdvf armifapmvGif/ vlxkarmifopfvGif
a&$jynfOD;bwif&J@om; ukdwif0if;
vlxkpdef0if;wkd@wawGomru
OD;0if;az/ ay:OD;oufwkd@uvJ
yef;csbD ufu wtm;wtif r[kwv f m;?
vlxkwkdufom;rsm;&J@tay:u
q&mawmf a&$ukdif;om;vJ &Sdav&J@?

armifodef;Ekdif/ armifrkd;ole@J tjrifrsK;d wla,mif


wifr;dk / =unfatmif/ armifprG ;f &nf
tif;0*k%f&nfu ukdav;wkd@uawmh
uGr;f aoG;eDeeD @J vufzuf&nfqidk f xkid o f rm;awG
pwkdifxGm;xGm;eJ@
v#mzsm;wyGwfyGwf/ tm;0g;v$wf+yD;
uAsmrsm; &Gwfae=ua&mhxifh?
+yD; - vufzsm;wcsuEf ydS ±f eHk @J
ykH&dyfawG woDwwef;xGufwJh
owif;&J@touf "mwfykHq&mawGuvJ
apwemvSwhJ uko d ed ;f wefe@J ukad &$
nKdnKd&Snf&SnfeJ@ ukdvSjrifhwa,muf
ewfarmufxGef;&Sdefwkd@vJ ygao;&J@?
pmpDcef;u ukw d ifa&$
ykEH ydS rf ifawGwayayeJ@ tvkyq f if;
OD;pkd;0if;uvJ
wvkH;csif; pmjyifaewmukd jrifa,mifa,mif?
ukad rmifarmifuawmh refae*smcsKyf
vlx&k @J OD;xkyaf ygAh sm?
{nfch ef;t0if0rSm wv_yv f y_ ef @J

88
tvkyf vkyaf eav&J@?
'Dvkd vlxk 0kdif;awmfom; wavS}uD;eJ@
pmayc&D; avSmfcwfch=J uwm
trSwf& vGrf;qGwfrdao;w,f?

(4)

vlxkvrf;ukd vkdufwJh
vlxkwkduf vlxkae&m[m
pmaytEkynm bk&H yd o f myg?

rEWav;&J@ &eH@
wysH@ysH@oif;aewJh
vlxkpmayyGJcif;yg?

tarrm[m
ta=utnmu pmayrdcifyg?

pmaytEkynm/ yef;yGi&hf mrSm


vdyjf ymawmifyH wzsyzf syf cwf+yD;
pmaypdw"f mwf rsK;d aphcsz@dk
xm0& touf&iS af erSmyg?
tarrm raoyg/
&mpkaxmifcsD+yD;
awmif'yD g ZrŠLu|e;f rSm
vGr;f &pfz,
G hf tajctae
xGe;f opfr,fh taryg?
vlxkom;cspf
9 &uf/ pufwifbm 2003 ck?

89
'efuhdk toJ omwJn
h
ZGer
f i
kSd ;f
• i,fi,fu
ok;d aqmif;'¾m&Dxu J ol&aJ umif;
'efu@dk ta=umif;=um;&
tm;uscJhzl;w,f?
• “a[m'D zke;f qk;d uEWm&ukd csex f m;&pf
rwfapmufawmifwef;awGudk ausmv f m$ ;ypf
a&=unf&m ya&&D jrufcif;opfqu D dk oGm;=ur,f”
ol@val wGudk tcgcg &Si;f jy
ta&S@q;kH u cscD whJ ,f?
• vrf;ckvwf
&dumQ jywf vrf;aysmuf
awmeufeuf&@J tacsmuftcsm;awGudk aoG;ysuf
c&D;rqufEidk f vufrid_ cf s
jiif;=ucke=f u tcsi;f rsm;=u
azsmif;zsjcif;rsm;pGmukd acgi;f cgae=uwJh tqH;k
uEWm&om;tm;vH;k &J@ a&S@a&;ukjd rifwhJ 'efudk
ol@&ifucdk JG ol@toJux dk w k f
toJudk ukid af jr‡mufjy
‘vm usKyfaemufu vku d cf =Jh u’wJ?h
• wqwfqwf wkeaf ewJh ol@toJu
tvif;qufawG wzswzf swf ckex f u G vf mvku d w
f m
=u,fwcH eG w f ckxuf vif;vufomG ;
r=umrD
ya&&Dudk bGm;ueJ awG@&owJ?h
• 'Dn
awmiforeftif;rSm

90
vwpif;omw,f
taotcsm =unhaf wmh
'g æ vrSr[kwb f J
'g æ 'efu@dk toJ
[kww f ,f æ 'g Armjynfu 'efu@dk toJ?
• tJ'v D if;vuf &$e;f jr awmufyr_rmS
ya&&D jrufcif;oGm;wk@d
uAsmawG xGe, f uf=u
&ifcek o f aH wG }uJyuf=u
tcspaf wG ysKd ;axmif=u
yifv,fawG pku d yf sKd ;=u
ÁajEN}uD;vSwhJ r,fZ,fyifwef;
=uufo;D jzef;jzef; xrdw,f?
• wu,fudk 'Dv[m
yde;f ydwaf ewJh OD;ydew f w H m;xdyrf mS om
va&mifqw d af ewJh xD;aygi;f um;rSm om
r,fawmfarSmifusaewJh a&$0gjynfrmS om
aAvifpD rnDEidk af o;wJh +*dK[fjymtkrd mS om
vrif;w&mxufvnf;om
&mpkwcke;D eD;
om+yD;&if;omcJw h mrd@k
[kd æ ra0;awmhwhJ umvwckrmS
rdom;pkuu JG mG ukaËukËm xrif;vufqpkH m;apr,f
yef;ork'&N m a&mifpjkH zm wku d wf aomif; wkeaf tmif
yGiahf pr,f
acwfru D se;f rm urBm&Gm +idr;f csr;f oHpkH v$r;f apr,f?

( tusOf;axmiftwGif; usif;ycJhwJh tarrmharG;ae@ tcrf;tem;rSm


*k%fjyK &GwfqkdchJwhJ uAsm jzpfygw,f?)
ZGerf id_ ;f
29-11-2001?

91
igwkhd acwf&hJ ju,fwm&m
vlxka':trm
xG e f ; jrif h a tmif
vlxak ':trm
tar[moauFwwck
touf&w dS hJ edrw
d yf kH
orkid ;f ZmwfcakH y:u
e,fcs@J qef@usiaf &; trsKd ;om;vGwaf jrmufa&;
tm%m&Siq f ef@usiaf &; jynfo@l vw
G af jrmufa&;
ausmif;om;oydwf
jynfo@l pmay
tar bmeJ@rS vJrpm;cJb h ;l ?

yljcpfawmufavmifaewJh zke;f qk;d ajrrSm


taru
tarb0ukd ausmufom;ausmufpidk v f dk oabmxm;
avmu"H&@J txktqpfudk }uH}h uHch H
acwfumvrsm;&J@ Zmwf0ifaw;*DwawGudk
pnf;0g;yDovmapzk@d
*EÎ0ifajrmuf±u dk cf suaf wGe@J tpGr;f ukew
f ;D cwf
tzdEydS cf v
H x
l b
k ufu
rm;rm;rwfrwf &yfwnfcw hJ ,f?

tarwdk@acwfuta=umif;awGukd
jyefajymaewJh tarha&S;pum;
usaemfwkd@acwfrsm;pGmtwGuf
vwfqwfwJhaw;oGm;awGygtar?

remvkdp&maumif;avmufatmif

92
aumif;vkdufwJhtarhyg&rD
td}k uD;tkrd eJ@
xrf;xm;vkdufwJh0efawG
wcsufrnnf;bl;
usaemfwkd@vli,fawGxufawmif
tarhvufapmif;u xufao;
EkysKd aevku d wf m
88 rsKd ;qufawGrajymeJ@
2007 AuorsKd ;qufawGe@J awmif
pum;vufqHkusvkdufao;
nDnGwfa&;
+idr;f csr;f a&;
tar wzGzaG jymcJw h phJ um;
usaemfw@dk &@J ESv;kH om;rSm
ausmufom;twd jzpfaerSawmh
tarpdwcf sc+hJ yDayg?h

usaemfwkd@
ikad ºu;raeawmhb;l tar
taru aooGm;wmrS r[kww f m
ol&aJ umif;wk@d aumif;uifxufrmS
tvif;vufq;kH =u,fwm&mtjzpfe@J
ESpaf ygi;f rsm;pGm
rd;k pk;H pk;H csKyfaewJh
ppfzed yfxu J jrefrmjynfudk
tarhEv S ;kH om;ay:rSm
rk;d pifpifvif;apzk@d
tarht+yHK;awGe@J
rsuEf mS opfay;tke;f r,fqw dk m æ
tarh±;dk &myHjk yifawGe@J

93
pmrsuEf mS topfudk
'DZidk ;f topfqifay;OD;r,fqw
dk mæ
tar rajymcJah yr,hf
usaemfwkd@odaew,ftar
usaemfw@dk odaew,f? ?

xGef;jrifhatmif
88 rsd K ;quf a usmif ; om;rsm;

94
tma0%du *k%f&Sif tar

atmif[e
d ;f (rH&
k mG )

[,f—
r&%rif;
tvdu k uf ef;qd;k rod vky&f ufygbd uG,±f @kd
'g 'k@d tar
jynfocl spw f thJ ar/
vlxkcspfwJhtar/
&J&JawmuftaruG?
ukv d ekd u D dk tHwk
zufqpfudk rr_
tm%m&Siu f dk *±krjyKwJth ar 'd@k taruG?
vGwv f yfa&; 0ef
awmfveS af &; 0ef
+idr;f csr;f a&; 0ef
trsK;d om;a&; 0ef
0ef tvDvD xrf;cJw h t
hJ ar 'd@k taruG?
pmay*Dw tEkynm
±d;k &m ,Ofaus;r_

95
vlro _ rdik ;f
tarGtydik ;f ydik ;f ukd ay;oGm;wJth ar 'k@d taruG?
jrefjynfordik ;f rSm
om;orD; teEWudk arG;xkwf
aemifvnf; arG;xkwOf ;D r,ht f ar
tma0%du *k%&f iS f
om; teEW&@J rdcif
om; teEWu cspw f t
hJ ar
om; teEWudk cspw f thJ ar
teEW arwWm&Sif tar
teEW u±k%m&Sif tar
teEW rk'w d m&Sif tar?
vlxt k ar 'd@k taruG/ 'k@d tar?

,ae@ eHeuf (8 em&D 37) rdepf u uG,v


f eG cf w
hJ hJ jynfocl spw
f hJ
tar (vlxk a':trm)/ (93) ESpf/ om; teEW&J@ rdcif}uD; twGuf
ta0;a&mufom;wa,muf&J@ 0rf;enf;rSwfwrf; uAsmjzpfygw,f?
tarrm aumif;&m ok*wdvm;ygap?

atmif[e d ;f (rk&
H mG )
7 &uf/ {jyD/ 2008? eHeuf (10 em&D 40)

96
or*~tarokd h uefawmhyef;

cGefqkdif;

aus;Zl;wifygw,ftar
'Davmuftouf&Snf&Snfaeay;cJhwm?
touf 90 ausmaf tmif 'Dtusihf 'Dpm*
'DovD 'DarwWm
'Dapwem 'Dtode@J
uwdwnfwnf
owd+rJ+rJ 'Dajr'DtajcrSm 'Dvadk e&cJw h m aeay;oGm;wm
enf;wJh r[mu±k%mvm; tar?
vlawGuawmh ESajrm=u 0rf;eJ=uwmayg?h
tar&Sad eor# apwDxu dk w
f muk;d ?
ykxkZOfawGqkdawmhvnf;
tara&pufcsrS
om;wk@d &ifxu J ukov dk af wGu yk;d yk;d ayguaf ygu,
f u
dk s
tartr#a0rS
orD;wk@d vu
dk &f wJh om"kawGu yDwyd jdk zm&wmuk;d ?
om;orD;awGrmS vnf; tusKd ;rsm;
tarhajrtara&rSm wk;d yGm;
aAm"danmifvdk t&dyw f yg;tara&?

pdwcf sv@dk omG ;tar


om;orD;awGvlvm;ajrmuf
trSeef @J trSm; w&m;eJ@rw&m;
ykid ;f jcm;wwfwt hJ &G,af wG a&muf=u+yD
ukokdvfwHwm;rsm;b,fvkdaqmuf
tukokdvfw&m;rsm;b,fvkdazsmuf

97
oabmaygufw,ftar
ajr;cspfawGvnf;tawmifayguf
Ekid if w
H um wHcg;awGudk odumQ &S&d adS cguw
f wf=u+yD?

pdwcf star
"rRurf;yg;rSm tarxm;cJwh m
om;wzsm jrpfwzsmrS r[kww f m
tyGm;tpnf; aoG;opfawGa0a0qmqmzG@J
om;orD; ajr;jrpfawG ukaËukËmeJ@
'Dajr'DurBmrSm
'Drw
dk ajrw&Gm wnfv@dk &yg&@J tar?

(atmif q ef ; wk d @ tar A[d e f ; wk d @ tar atmif a usmf w k d @ tar


c|ef j r=uap/ wG e f u =uap/ Zmenf t k d ; a0)
or*~tar oDcsi;f ukd qkad e&if;
axmifxu J tarhom;awGtarh*% k af wmfawGudk atmufarhae=urSmyg?
ajratmufu tarhorD;awG tarvkjd zpfatmif usi}hf uHae=urSmyg?
ppfzed yfatmufu tarhjynfoal wG ±ke;f xae=urSmyg?
ta0;a&muf tarhom;orD;awG trdajrtwGuf wku f yf q
JG ufae=urSmyg?

cG e f q k d i f ;
8-4-08

98
tJ'g tar vlxa
k ':trmaygh
armifpkd;csdef

ausmufom;ausmufpdkifawG[m
&mpkEpS rf sm; / axmifpEk pS rf sm;
&moDwu kd pf m;r_rsm;xJrmS
aysmufuG,foGm;wwf&Jh?

tar&Jh
vGwv
f yfa&;pdw"f mwfpmaytarG[m
a[mif;tdpk epf
acwfumv &moD wdu k pf m;prf;ygap
b,frmS aysmufu, G f vGiyhf g;oGm;Edik rf ,fy?

vlawG[m
touft&G,f}uD;vm
cg;awGudkif;r,f
tjriftm&Hak wG r_e0f g;r,f
aoqH;k jcif;&J@aemufrmS
ajrv$mtjzpf
a&v$mtjzpf ajymif;oGm;
'g[mobm0 w&m;yJav?

tarhpmayawGu
tcsed uf vkd eG af jrmuf
t&G,u f v kd eG af jrmuf
ae&ma'oudv k eG af jrmuf
wdr;f apmif;!¸wu f ikd ;f azmufjyefroGm;

99
r_eaf 0oGm;jcif;r&Sd
cGet
f m;&Swd phJ may?

tarSmifq;kH nawGrmS
rkew
f ikd ;f vrf;ay:rSm
vrf;aysmufre_ 0f g;
prf;w0g;0g; av#mufvrS ;f &if;awG h
"l0=H u,ftarhukd
tarh pmayawGuakd yg?h

aemufawmh
tarrmeJ@ tarrmhpm
&ifwiG ;f rSm csw
d q
f JG vif;jzm
vjynf0h ef;yrm tarrm
vjynf0h ef;yrm tar ph m

pma&;q&m&J v h ufeufqw
kd m
olwkd &h @J pmtkyrf sm;om
yJ&h JG eh aH [mif pkwn
f pf
a[mif;tdkwJhacwfudk
jzdKzsuyf pfwhJ pmayvufeufawGaygh
tarrm[m
igwkd ah cwf&@J vlom;awGtwGuf
vufeufawGukd ay;cJah v&J@?

wu,fawmh tarhpmawG[m
tarhpmawGxu J tarrm
tarSmifb0awGxJu
w&J&0J ifh / aevH;k yGi?hf ?

armifp;kd csdef
ar 1 &uf 2008

100
tarrm b,fawmhrS rao
Zif Z if

ESpaf ygi;f 93 ESptf wGi;f rSm


omcJw h hJ v
vif;cJhwJhae
aºu oGm;jyDwv hJ m;

wu,fawmh
aºuoGm;wJh cE<mud,
k f yef;wyGiahf emufrmS
raowJph may
&Sio
f efaeayg?h

azmufjyefwphJ maytm;vH;k
aoqHk;aysmufuG,foGm;p+rJ
odk ah yrJh vlxpk may
raobl;a[ h raobl;
tarhpmay/ rao
tar[m usrwdk t h oJEv
S ;kH xJ
pG+kJ rJ &Sio
f efae
w&J&v J if;yae
tarrm b,fawmhrS rao? ?

arv 2 &uf 2008

101
tarrm xm0& raoyg
&J&ifhoufZGJ

r&%rif;&J@
odrzf si;f wJh trde@f o[
H m
use;f rma&; raumif;olwa,muf&@J
aeaumif;xkid o f m &Srd r_ sK;d eJ@
{+yDv 7 &ufae@ reufcif;ukd
jzm;a,mif;aoG;aqmif oGm;cJw h ,f?

*vkb d ,fvu dk af Z;&Si;f


tifazmfar;&Si;f wuUEadk vmf*sD
enf;ynmwk;d wufrr_ sm;u
urBm}u;D ukd
&Gm}uD;w&Gm jzpfapcJ+h yDæ
tJ'&D mG }u;D xJrmS
{+yDv 7 &ufae@ reuf[m
tEkjrLAk;H wvk;H vkd ayguu f JG
igw@dk yk;d pk;d yufpuf
toJawG [ufwufucJG ahJ yg?h

tarrmqkw d m
jynfjrefrm omru
'DurBmrSmyg
vl±adk o &Si±f adk o
b,fawmhrS raowJh
pmaye,f&@J rD;&SL;wefaqmifvnf;jzpf
rsK;d *k%f ±k;d *k%f Zmwdrmef*%k f xufoefwhJ
uEWm&&J@ ESi;f qDwyGiv hf nf; jzpfw,f?

102
taræa&
om;wkd@ac:oH=um;vm;
om;wk@d atmfoH =um;vm;
tarht&dyrf mS
om;wkd@ckdem;
om;wk@d wm0efrausc=hJ uykrH sm;
cGiv
hf w
$ yf g tar?

taræa&
touf uk;d q,fEh pS Ef pS q f wdk m
Armjynf vl@oufwrf;rSm
aoaysm+f yDv@dk qkEd idk af yr,fh
jynfwiG ;f jzpf zufqpfvufatmufrmS
taræaeraysmcf b hJ ;l qkwd m
om;wk@d odygw,ftar?

tckawmhæ
tqkd;taumif;ukd
tusK;d ta=umif;eJ@ &Si;f jyay;r,fo
h l
oGeo
f ifq;Hk r ay;r,fo
h l
tar r&Sad wmhb;l ?

tarhukd,fpm;
tarxm;oGm;wJh
pmay tarGtESpaf wGe@J
Armjynfwacwfopfatmif
om;wk@d }uKd;pm;azmfaqmifomG ;ygrh ,f tar?
tarrm aumif;&m ok*wd vm;ygap? ?

&J&ifhoufZGJ
{+yD 7/ 2008

103
““em;pGix h oH&iS ”
hf m;&wJt f

&Jabmfp;dk cspf
(1)
• rrSew
f &hJ yfwnfcsuf
ol@woufrmS
wpufrrS &Sd

(2)

• acwfwikd ;f acwfwikd ;f rSm


rjrifomwJah umif;r_
r=um;Edik wf t
hJ oHr[kwf

(3)

• jynfot l aygi;f
axmifaomif;ru
aoa=u=uwJh
umvrsKd ;rSm
‘eD;±d;k ’ toGif
tm%m&Siu f
·
0uFEW yGJ
qif,ifEaJ$ omf
‘a':a':’ bmrsm; ajymrnfenf;?
(10 - 5 - 2008)

· 0uFEWyGJ - qENcH,lyGJ

104
oHr%dvyd jf ym yef;vdyjf ym
_i_iddrfrf;csrf;ol
tJ'aD e@rmS
{&m0wD yef;ryef aw;roDbJ
jrpfuwdk w
d qf w
d f +idr+f idref @J pD;qif;apcJw
h ,f
ol@0rf;enf;a=uuGrJ u _ dk
urBmajreJ@twlazmfjycJw h ,f
ol@rsu&f nf[m ol@jrpfa&yJv@dk ajymvku d w
f ,f?

tJ'aD e@rmS
{&m0wDu
uAsmq&mukd wkw
d &dk iS ;f &Si;f yJ ajymcJw
h ,f?

woufvHk;aumif;wmvkyf+yD;
woufv;kH raumif;wmukd a&Smifwo hJ [
l m
tarygwhJ
wb0vH;k rSew f bhJ uf&yf+yD;
wb0vH;k rrSew f b hJ ufudk wku
d cf o
hJ [
l m
tarygwhJ
tvif;ae@opfwcktwGuf
ol@cifyeG ;f onfuadk y;qyf
ol@om;ukday;qyf
rdru
d ,
dk u f ydk g ay;qyfco hJ [
l m
tarygwh?J

tJ'aD e@rmS
{&m0wDu
uAsmq&mukd xyfajymw,f
pGpJ +JG rJ+rJrw
S x
f m;zk@d vJ rSmoGm;w,f?
105
rEWav;&J@usuo f a& tar
{&m0wD&@J usuo f a& tar
Armjynf&@J usuo f a& tar
tJ't D ar[m
oHr%dvyd jf ym yef;vdyjf ym
tJ'tD ar[m tarrm
jynfocl spw
f hJ a':trm
vlxak ':trm æ wJ?h

tJ'aD e@rmS
{&m0wDu
aemufqHk;ajymoGm;w,f?

vlwcsdK@u
uk,
d t fh rnfu, dk ehf mruku
d seaf pzk@d
orkid ;f acwftqufqufrmS xm;&pfz@dk
aoewfvufeufe@J ur`n;f ausmufpmxk;d vk@d
trJut dk jzLvkyv f @dk ?

'gayrJh
{&m0wD&@J r;dk aumif;uifrmS awmh
“trmonf taysmrh [kwf
tjzLonf trnf;r[kwf
tajzmifo h nf taumufr[kw”f
yef;uEkwpf muEkwf tvSw@dk [m
xm0pOfavjynfavnif;eJ@twl
aea&mifva&mifeJ@twl
vGi=hf uLarG;=uLaevk@d
0if;awmuf&aJ wmufaevk@d ? ?

+idrf;csrf;ol
2008 {+yD 7 &uf?
106
tareJ w h wl hJ tar
okd rh [kwf —
zkd;eD
(1)
tara& æ
awmifxh m; awmifxh m;vd@k
tm;jyKae=u&if;rSmyJ
obm0w&m;u
tarhukd ac:aqmifomG ;cJjh yD //

usKH ;a&jyif
abmifbifcwf
a0'emurf;pyfukd
wzsyzf syf &ku
d yf w
k =f uayg@ //

ta&S@bufqDu
&Sr;f &d;k r
ysysrid_ ;f r_id ;f
a0qdik ;f aewJjh rL
ylyifaomu v_id ;f v#ºH uvd@k //

ppfuikd ;f rif;0Hawmif&;kd
“rd;k =udK;” a'goeJ@ypfowJh
aEGacgiaf cgif rd;k &Gm
tvGr;f awGyJ jzpfrmS yg //

107
{&mjrpfr
}udwrf Edik cf rJ &
&if0pnfw;D
a&pD; rwef@apeJ@aemf //
ref;awmif&yd n f Kd
&ifzEkd rG ;f [du
k f
yifhoufv_dufarm
cspfaomolESihfauGuGif;&
w&m;"rRe@J om ajzygawmh //
ykym` ;awmifxk xuf
av;eufw@J t"dym` ,f
tar ao&usKd ;eyfygw,f //

(2)
tara&
ykyt
f n
hJ pfo;kd
pepfq;kd 0J*,uf=uD;xJrmS
om;wdk@udk
xm;&pfc@J aygh //

ar#mvf if@csuef @J
touf&SifcJ@wJ@tar
aemufq;kH ESv;kH ckeo
f H wpfcsuf
ar#mv
f if@vsuyf jJ zpfrmS yg //

yef;jcif;æ yef;acG
tvGr;f awGe@J a0 æ
tar&J@ t+yHK;rSmææ
arwWmt&dyfv$rf;aew,f
owWt d a&mifoef;aew,f æ
arwWmeJ@owWd azsmpf yfxm;wJ@

108
tarh&@J tjyHK;udk zG@J E@JG z@kd
pum;vH;k um&ef &Smay;=uyguek f //

i,fi,fwkef;u
a*:uD&@J tar
pmtkyx f rJ mS awG@z;l w,f
tareJ@wlwJhtar
rEWvmajr rSm
taotcsm&Scd @J w,f æ //
a=omf tar æ
jynfou l ckd spf
wdik ;f jynfcspo f wJh
jynfoal wG&@J 'u k Q æ a0r#
&if0pl;epfaomuawGe@J trkd if;cJ@&w,f //

wlwHpOfudkcspfw@J om;
olyek jf zpfomG ;awmh
olyek @f tarb0
aomuawGxyfqifhchaJ ygh
'gayrJh æ
*k%w f ifyh gw,ftar/

(3)
[d;k twdwf æ
tar@x;D &dyrf mS
ta[mif;eJ@topfw@kd csw d q
f uf
vufcsi;f wGJ vd@k æ
a&mifpykH ef;yGiw
hf @kd
&eH@csif;xd
oHpOfnd‡ =u&if;æ æ
tarhtvif;a&mifatmuf

109
yef;aumufolaumuf
vrf;qufav#mufolav#mufcJhaygh//

ordkif;a=umif;
aumif;cJw h hJ tar æ
b0&J@ rGejf rwfoef@pifru _ kd
rsuv f ;kH tdro f zG,f
umuG,cf @J w@J tar æ
jidr;f csr;f a&;udck spf
ppfuq kd ef@usiw f @J tar æ
pmayudjk rwfE;dk
ordik ;f udw k efz;dk xm;wJ@tar æ
a=omf tar æ
tar&J@*% k af us;Zl; teEW aumif;r_
om"k æ om"kæ om"k//

yef;vdak r$;
yef;vdvk wS hJ ætara&
“a0”aepOfrmS
urBmavmu
tvSqifcahJ ygh æ
toufeJ@tr#
b0ukov kd f
wpfayG@wpfyu kd f
jyKvdu
k &f jyDyJ auseyfygawmh //

ckawmh æ tara&
“aºu”cJah ygh æ rwwfom
tarht&d;k jym
{&meJ@twlp;D arsm
ork'&N m toG,o f ,
G v
f ufqifu
h rf;

110
urBmajrwpf0rS ;f
rkcs O'ge;f wGi&f pfayvdrrhf ,f æ /

vlxck spw
f @J tarrm
aumif;&mok*wdvm;apaom0f //

zd;k eD
1-5-08

111
vGrf;xkdufvkd rh Sef;

&ifukdompnfwD;vkd@
ikdcsif;om nnf;csifawmhw,f
jynf}uD;tvS rJ&h av+yD
aqG;rajyEkdifbk/
a0;wajr tarhom;awGu
aºu;raus rarhw&m;awGe@J
0yfwGm;um ajctpHkOD;ckdufw,f
vGr;f xkud v
f @dk reS ;f ? ?

&ef E k d i f x G e f ;
vGwfajrmufe,fajr ukd;&D;,m;

112
tar h h hodk h

atmifjidrf;

{&m0wD
ol@orD;}uD;&J@ t±k;d jymukd
ayG@zuford ;f qnf;
w+idr+hf idrphf ;D qif;oGm;av+yD

twkid ;f rod aumif;uif


eDvGifawmufy
rd;k vH;k jynft
h vGr;f
yef;rsm;oGecf s ESajrmwrf;w
±k;d ray:u yef;jcif;
vGr;f jcif;taygi;f eJ@ OD;n¸wf
tarrsm;&J@tar
xm0pOf O'ge;f wGi&f pfygap

r_id ;f &J@orD;
qef;&J@&aJ bmf
OD;vS&J@i,fu|rf;ol
oydwfarSmufausmif;ol
vlxkowif;pmq&m
jynfocl spw f thJ arrm
ukdvkdeDacwf

113
vGwfvyfa&;acwf
ppftpk;d &acwf
acwftqufquf
jynfob l ufu&yfwnf
zdEydS rf t
_ aygi;f
axmif;axmif;xqef@usif
arwWm opPm orm"d owWd
*k%&f nfjrifrh m;
tmZmenfrsm;&J@tar
ol&Jaumif;wkd@&J@tar
tarraobl;

93 ESpf
vl@oufwrf;jynfh
aeoGm;cJw
h t
hJ arrm
woufrmS ESpcf graocJh
woufrmS ESpcf gaeapcsi&f @J ? ?

atmifjidr;f
(23/ 4/ 2008)

114
+idrfouf wrdepf·
pk;d jrifjh rwf

(1)
rkd;arSmifusckduf
v_dif;avykwf±kduf
vrku d nf rSm tar[m
u|efawmfwkd@&@J rD;jywkdufaygh?

awm}uD;rsufrnf;
vrf;aysmufolrsm;
vrf;rSe!
f e¸ jf y
tar[m "l0=H u,ftrSeyf ?

euf±_dif;acsmufurf;yg;
awmif}uD;qD;wm;
c&D;qufr&wJhtcg
tar[m tm;vkH;twGuf
aygif;ul;wHwm;aygh?

taru tarawGrsm;pGm
om;orD;ukaËukËm
ArmjynftwGuf arG;zGm;
csex f m;&pfwhJ tzk;d weftarG
pmay
+idrf;csrf;a&;
rsKd;cspfpdwf
ææææææ

115
(2)
7- 4- 08
vlxkukd cspfwhJ vlxku cspfwhJ
tarrm
orkdif;wefzkd;
xrf;&Gufykd;+yD;
c&D;a0;wae&m
xm0&cGJcGm
a=uuGJ0rf;enf;pdwf
tarhtwGuf
av;euft"dÏmef
+idrfoufwrdepf?

· q&mnDyak v; acgi;f pOfjzpfygw,f?

pk ;d jrifjh rwf

116
tarrmokd h
*g&0jyKjcif;

ausmfaqG

tarrm. aemufqHk;c&D;ukd cHpm;a&;zGJ@ygonf

· 2008 {+yD 7 &uf eHeufcsed cf g


ArmjynfrmS
tcsed t
f cgr[kwf aevH;k uG,af ysmuf
tarSmifatmuf usa&mufcw hJ ,f?

· xkpd Ofc%
ivsifawmfvJoH}uD;
wkefcgjrnf[nf;
urBm}uD;uk±d udk cf wf
ae&mtESH@a&mufae=uwJh
tarrmukdcspfolawGt=um;
a=uuGyJ laqG;
ikdaºu;wrf;w
“tarvlxka':trm uG,fvGef&Sm+yD” æwJh?

· tarvlxak ':trmqkw d m
wkid ;f jynfucdk spf
trsKd ;ukcd spw
f hJ

117
bmomukcd spf
±k;d &mtarGtESpu f cdk spw f hJ
pmayukcd spf
,Ofaus;r_ukdcspfwhJ
"avhx;kH pHucdk spf
El;nHo h rd af rG@ru
_ cdk spw f hJ
cspfwwfoltm;vHk;wkd@&J@tar?

· tarvlxak ':trmqkw d m
ArmjynftzdEydS cf jH ynfot l m;vH;k &J@tar
trSew f &m;ukd jrwfE;dk olw@dk &@J tar
tem*wfudk jrwfE;dk olw@dk &@J tar
Auo&J@tar
&J&ifo h w l @dk &@J tar
&JabmfxGef;ausmf&J@tar
&Jabmfz;dk oH&@J tar
q&mnDyak v;&J@tar
olw@dk wawG&@J wku d af zmfwu dk zf uf
aus;vufrek w f idk ;f qifEaJ$ eolawG&@J tar
+rdK@jywkud yf q JG ifEaJ$ eolawG&@J tar
ppftusOf;axmifxJrSm&SdaeolawG&J@tar
vufeufuidk pf w JG u dk yf 0JG ifaeolawG&@J tar
ArmjynftES@H
ppfu|eb f 0u vGwaf jrmufz@dk wu dk yf 0JG ifaeolæ
u|efawmfwkd@tm;vHk;&J@tar?

· tarvlxak ':trmqkw d m
ol@acwfol@tcgu
ol@ycH;k xufrmS wifay;cJw h hJ
ukv
d edk eD ,fcs@J qef@usiaf &;
trsdK;om;vGwfajrmufa&;

118
orkid ;f ay;wm0ef ausyeG cf ±hJ rkH u
vGwfvyfa&;'Dbuf
jynfwiG ;f ppf ESpf 60 c&D;umv
urBm+h idr;f csr;f a&;
jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;twGuf
r_id ;f aA'/ r_id ;f 0g'ukad yG@zuf
r_id ;f &J@aemufu xuf=uyfruGmvku d &f if;
acwftqufqufrSm
jynfob l ufu&yfwnf
jynfole@J twlae
jynfov l ckd pH m;vk@d
jynfot l wGuf ysm;&nfpuf
&efot l wGuf "m;wvufr@dk
ppfb&k ifrsm;u &ef+idK;yGm;+yD;
ZeD;cifyeG ;f vufuseo f m;av;eJ@twl
axmifoGif;tusOf;cschaJ yr,fh
tjzLonf trnf ; r[k w f
trmonf taysmh r [k w f
(1936 'k w d , ausmif ; om;oyd w f
oyd w f a rS m uf a usmif ; ol rtrm.
atmfwkdrSm q&mrif;ok0%f a&;om;cJhonfhpm)
tarrmonf rm+rJrmvsuf
aemufq;kH txd rmcJw h ,f?

· tarrmu
ta0;a&muf om;rsm;orD;rsm;tm;
+idr;f csr;f a&;yef; qifjref;um
tdrjf yefa&mufvm&if
a&$jynfawmfopfxlaqmuffa&;twGuf
cg;awmif;usKd ufrjzKwf
tm;rmefxkwfum

119
waysmw f yg; yg0ifEidk af &;
&or#ynm oif,v l m=uzk@d
rSm=um;cJah yr,hæ f
om;rsm;orD;rsm;jyeftvmukd
rapmifEh idk &f mS awmhyJ
tckawmh
tarrm[m
w&m;bm0emrsm;yGm;rsm;&if;
aemufq;kH c&D;ukd xGucf mG oGm;ESiahf v+yD?

· wkid ;f jynfucdk spf


+idr;f csr;f a&;ukcd spw
f hJ
tarrmukd cspo f rl sm;
&Jabmfrsm;/ rdwaf qGrsm;
om;rsm;/ orD;rsm;
wlrsm;/ wlrrsm;
armifrsm;/ nDri,frsm;
vku d yf gy@dk aqmif=uwJh
tarrm&J@ aemufq;kH c&D;rSm
psmye,mOfwef;a&mufav&m
vrf;ay:&Sd,mOfrsm;tm;vHk;
xm;ay;+idrfouf/
vrf;ab;0J,m aetdrrf sm;rS
rdom;pkrsm; tdraf &S@xu G v
f m
olw@dk cspw f hJ tarrmukd vuftyk cf sv
D suf
*g&0jyK E_wq f ufru _ dk
tarrm &,lomG ;cJw h ,f?

· tarrm[m
touf 90 ausm/f aeoGm;&ayr,fh
ol@b0wav#mufv;kH / tm;xkwv
f ;kH yef;

120
+idrf ;f csr;f a&;yef;rmvmrsm;
yGiv hf ef;a0qm/ trdajrrSm
&Sdrvmao;wmrkd@
{&mjrpf±;dk wav#mufrS
tarrm&J@ t±k;d jymrsm;[m
olcspfwhjJ ynfolrsm;t=um;
tarrmuk, d yf mG ;rsm;
arG;zGm;&Sio f efay;avtH?h ?

ausmf a qG
(14 {+yD 200*)

121
tarac:oHrsm;

&Jabmfausmaf v;

(1)

tar æ æ
tara& æ ævk@d
wk@d wawG æ æ &ifxu J
wrf;wrf;ww
rSe;f qac:wJt h oH
aoG; æ æ
ac|; æ æ
rsu&f nf æ æ
tHucdk J
rmefuw dk if; æ æ
tcsif;csif;vufwkd@
wku d yf 0JG if=uzk@d
wku d yf qJG if=uzk@d
tm;jyKvk@d ac:wJt h oH
tm;pkz@dk ac:wJt h oH
tara&?

122
(2)

[kwyf gw,f æ æ
tara&vk@d qlnw H hJ ac:wJt
h oH
puf±t kH vky±f akH wGxu J ac:wJth oH
±k;d jywfv,fawmxJu ac:wJt h oH
pmoifausmif;cef;awGxu J ac:wJth oH
+yD;awmh æ æ
,rf;aiG@jrLck;d
awmwkd;awmifwuf
c&D;qufae=uwJh
&JabmfawG&J@ac:wJhtoH
+yD;awmh æ æ
u|e;f xJ
wkdufxJ
axmifxJ
wku d yf 0JG ifaeqJ
&JabmfawG&@J ac:wJt h oH?

(3)
tar
tara& æ ævk@d
wk@d wawG &ifxuJ
wrf;wrf;ww
rSe;f rSe;f qq
ac:=uwJhtar[m
tarwumukd
uk,d pf m;jyK
tarvlxk a':trmwJh
jynfArm&J@

123
orD;aumif;wa,mufyg/
orkdif;tqufquf
ol@ycH;k xufu wm0ef
ausyeG cf ±hJ rkH u
ol@trsKd ; ol@tEG,f
tem*wfvrl sKd ;EG,w f ckv;kH
vlneG @f rwH;k &atmif
qH;k ryJjh yif
&moufyef wku d yf 0JG if
Adou k m&Sif taryg/

tarav#mufcJhwJhvrf;
tarazmufcw hJ v
hJ rf;
OD;uxrf;
yJu
h xrf;
w0rf;wpdwfnD
cswD uf&if; OD;n¸wf
uwdjyKvkdufygw,ftar?

&Jabmfausmfav;
(10-4-2008)

124
,Ofaus;rSpk pfrsuEf mS .
rdcif
cspfatmif

· twdik ;f tqr&Swd hJ
}uD;rm;wJh vlxrk cd if
a':trmqdw k m
q&m}u;D rif;ok0%f ajymovdk
trmonf taysmrh [kwf
taysmoh nf trmr[kwcf yhJ g?

· aeSmif;acwfval wG ordik ;f odatmif


r¹cif;rcsef oGeo f ifq;kH r
rdciftrm&J@b0[m
ordik ;f t&Sn}f u;D yg?

· jrefrmtkypf ;dk ol opPmazmuf


,Ofaus;r_aysmufrmS udk
pd;k &draf e&olyg?

125
· ausmif;om;Edik if aH &;rvky&f qdw k hJ
tkypf ;kd ol vkyZf mwfcif;
awmfveS cf siw f ahJ usmif;om;buf
rm;rm;rwfrwf&yfwnfco hJ yl g?

· tkypf ;dk olawG opPmazmuf


wdik ;f jynfu|eb f 0jyefa&mufrmS
t+rpJ ;kd &draf e&olyg?

· rdcifa':trmqdw k m
awmfveS of al wGarG;xkwf
,Ofaus;wJah cwfukd
wnfaqmufcsio f yl g?

7 &uf/ {+yD 2008 wGif


b0wyg;odk@ ul;ajymif;oGm;ol
vlxka':trmtwGuf *k%fðypyfqdkygonf?

cspfatmif
9 - 4 - 2008

126
jynfol rh cd if
&Jabmf
abmfatmifEkdifOD;

awmfajzmifhausmf=um;
0Hph m;xGuaf y:
acwfopfar#mfawG;
rEWav;0dnmOf
vlxkrdcifonf
cHrk ifjrwfE;kd
±k;d &mqufpOf
,Ofaus;r_rSwfwkdifawG
wwkid +f yD;wwkid f
ckid cf idk pf u
dk x
f l
jynfoltusdK;
ur`nf;xkd;wGif
armfuGef;wifchJonf?

jynfo@l rcd if
tjrifxufjruf
wkd;wuf^m%f&nf
}uHpnf}udK;ukwf
tm;xkwfvkH;yef;
apwemv$r;f I
pdw0f rf;=unfjzL
jynfow l efz;dk xm;I
tm;ukd;avmufonfhtaray?

127
tarhpw d "f mwf
vGejf rifjh rwfudk
b,fvrdk sm;wk,OS f
tpm;0if,El idk =f uygrh vJ
ighjynfighvlxk
ig=unf±h t _ hH
&Si;f oef@=unfvif
=u,fpifawmufy
vrf;jyaqmifae
tkæ d tar
tarhtod
cGet f m;&S. d
owWdawGarG;
tarGay;jyef
avmu"H±idk ;f
'Dvid_ ;f ±kud yf w k f
=urf;=uKwfarSmifwiG ;f
avSmf&if;cwf&if;
&ifqidk jf cif;jzifh
rmef0w hH if;cH
awmfvSefoabm
trSeaf jymI
pdwfa&mukd,fyg
oGefoif&Smonf
tm*Zmenf
jynfo@l rcd ifwnf;? ?

&J a bmf a tmif E k d i f O D ;


25-4-2008?

128
_rwfrcd if
&JabmfaiG (r}unfav;)

(tarrm&J@ b0woufwmukd cHpm;zGJ@qkdygonf?)

(1)

2008 {+yD æ
aEGO;D &J@reufcif;rSmaygh
“vlxktarrm uG,fvGef&Sm+yD” æ wJh?

'Dowif;ukd =um;&awmh
orD;wkd@tm;vHk;
,lusKH ;r&
ikdaºu;wrf;w
0rf;enf;cJ=h u&w,f?

xkdtckduf0,f
[kd æ tjrifrh mS
0VmwcGif
xufaumif;uifvnf;
jympifrvJ/h ikrd [ hJ efa,mif
jrLarSmifc;dk awG/ r_id ;f ndK@aevk@d
vGr;f rk;d apGapG a0awmhw,f?

129
[kd æ ta&S@rmS
vGvw G ±l /l aiGcsKd ;jzLvnf;
csKd aw;oHjr‡L/ ulEidk &f mS bJ
ys0H aJ v[ke/f edrjhf rifw h rHk S
rpkeaf wmh+yD/ &*H+k rdKifxyd f
awmt&dy0f ,f/ wdwq f w
d n
f ifom
arS;;puf&mS onf/ xHwsmcsKd aw;pJawmhw,f?

[kæd ta0;rSm
Ek,axG;,ysKd ,jrpf
yk&pfz;l csed /f *drmS efO;D rk@d
av±l;aqmfaoG;/ ulumay;vnf;
awmawmifp+kH rdKif/ *Ekid t f wGi;f
yef;rsm;tvSæ
&eH@rpH/k yef;r_e0f wf&nf
zl;iHwk iG ;f rSm/ arS;puf&mS +yD
yGivhf m$ xHek @H uif;awmhw,f?

(2)

tarhb0 woufwm
twdwt f a=umif;/ iJah pmif;wGupf pf
zGivhf pS =f unf&h if/ i,fpOftcg
wuUoDvm/ausmif;olb0rSmyif
e,fcs@J qef@usif
wkud yf 0JG ifcw
hJ hJ ol&aJ umif;?

wkid ;f jynfucdk sp/f trsKd ;cspv


f @dk
jynfwiG ;f ppfurdk vkv d m;
+idr;f csr;f a&;w&m;
tpOfvufukdifxm;vsuf

130
jynfo@l bufawmfom;tjzpf
wpku d rf wfrwf
jynfob l ufu tpOf&yfwhJ
b}uD;r_id ;f &J@orD;
tpOftvm}uD;cJh
jynfocl spw f hJ tEkynm&Sif
+idr;f csr;f a&;rdcif?

&efou l æ
e&odew f iG ;f / tusO;f csum
zdEydS u
f mjzif/h wif;rm&ufpuf
t=urf;zufvnf;/ vufrajr‡muf
'l;raxmuf
&J&JawmuftmZmenf?

tar[mæ
a&$ref;olyyD /D wnf=unfat;aq;
,Ofaus;odraf rG@/ tpOfavhvnf;
&efoltay:usawmh
toGm;xufwJh
"m;wvufvdk jywfom;w,f/
jynfot l ay:usawmh
ar$;xHjk rwJ/h yef;wcufvdk
usiohf ;kH wJt
h ar æ
jynfocl spw f thJ ar?

tar[m
b0wav#mufvHk;
aemufq;kH tcsed x f d
b0ukEd pS +f yD;
cspv f wS jhJ ynforl sm;eJ@twl
+idr;f csr;f a&;/ w&m;r#wa&;
131
'Dru
dk a&pDa&;twGuf vH;k yef;tm;xkwcf ?hJ

taræ
tara&;cJw h hJ tarhorkid ;f
yHEk id_ ;f &efcuf
o*ôxuf0,f
pdew f cufjrwcuf
ywWjrm;cufwkd@a&m,Suf+yD;
pDjc,fv@dk xm;wJh
o&zltvm;
cHhnm;ºu,fvS
tarhb0?

(3)

ckawmhjzifh tar&,fæ
±kwfw&uf
E_wrf quf vufrjyEkid b f J
xm0& cGcJ mG oGm;wmrk@d
a=uuGrJ qH;k Ekid af wmhygb;l ?

wacwfrSmwa,mufom
xGe;f ayguEf idk w f hJ tarhvo dk rD;aumif;
*k%t f *Fgtaygi;f eJ@jynfph kH
&mZ0ifrmS pHwifavmufwo hJ rD;
jynfocl spwf o hJ rD;rk@d
ESajrmwo ,lusKH ;r&jzpf&ayr,fh
a=uuGrJ u_ dk tiftm;tjzpfajymif;um
pHq
k ,fjzm/ yefxmG OD;wifv@dk
uefawmhyef; qifvu dk yf gw,ftar?

132
taruG,fvGefoGm;ayr,fh
tarxm;&pfcJhwJh
tarhpw d "f mwf
tarhpmay
tarh&@J tarGtESpfawG[m
jynfolvlxkt=um;
rjywfqyGm; }uD;xGm;&Sio f efæ
tarar#mrf eS ;f wJh
+idr;f csr;f a&;eJ@
'Drudk a&pDa&;atmifyef;
rvG{J uefqifjref;&rSmtrSeyf g? ?

&JabmfaiG (r}unfav;)
28 {+yD 2008?

133
om;trdcsi;f
ay;pmwapmif
zkd;oH (vlxk)

w&mpkrmS q,fEpS af vsmh


tarawmhjzifh touf 90
r=umrDrmS jynfah wmhr,f?

ausmif;}udKausmif;=um; olroGm;
awmiforeftif;apmif;u
awmausmif;qDukdom
0wW&m;rysufvm
avmukwW&ma=umif;rajym
avmuDa=umif; oufoufa[mvk@d
avmuom;awG om"kac:apw,f?

'DtESpf uk;d q,ftwGi;f


usaemfrarG;cifu tESpf 30
arG;+yD;aemuf twlrae&wmu tESpf 30 ausmf
a&$aoG;vlv/S ±_r0ukd
qHyif+zD;/ em;zmuavmf
vufonf;n‡y/f tuôszm
rdcifyo D pGm/ jyKpkEidk w
f mu
tESpo f ;kH q,fr&Sd
0wfig;tifrmS
ESpt
f ifcaJG vmufom jznfq h nf;Ekifd u
f m
tJ[kdae@rSmawmh

134
ighom;ajy;aya&mhvkd@om
ar;wcsux f ;dk jyum
E_wqf ufEidk &f mS wJt
h arukd
igjzifh vnfjyefawmif jyefr=unfh
wdceJoHa,mZOfjzwfcJh&w,f?

a=omf æ twlraewJo h m;u


'kutQ rsm;qH;k ay;cJw h m
'Dtarrk@d em;vnfum
onf;cHEkdifwmy?
wcgw&HrSm
rif;'%foifEh idk wf /hJ qufo, G cf iG ahf v;rsm;
&Sm;&Sm;yg;yg;/ &yvm;qk&d if
igo
h m;use;f rma&; *±kpu dk f
pmawGrsm;rsm;zwf
pmawGreS rf eS af &;
twefwefrmS &Sm&J@
iguawmhjzifh bmrSm&rSe;f rod
pm&Gujf zLuk=d unfh
=unfh æ =unfh æ =unfh
aigif;wdwd
b,fEpS cf g &Sod mG ;+yDv?J

igo
h m;jyefvmwJt h xd
tarapmifah er,f æ wJh
=um;vk@d vnf; vSygh
om;wk@d vnf; tm;&
tarhrmS pum; (ac:oHr[kw)f
jrm;wHvpdk ;l &S/ &if0ukrd eS o
f mG ;
usijf rovkd cHpm;&
wcgw&Hawmhvnf;
tonf;ESv;kH ukd aywifovkd
aq;om;us/ xkom;&apwm
135
'gightarvkd@
qufoG,fa&acwf}uD;rSm
tD;ar;vfra&;Ekid f
w,fvzD ek ;f rqufEidk f
pmwku d af wmif roH;k Ekid v
f @dk
vl}uHKukdvufukwf
pmwkw d kd w&Guxf wk u
f m
cyfokwfokwfa&;rdwmu
o[maqGtaygif;wkd@ukd
rmygapa=umif;qkw d m&,f
usaemftvmaumif;eJ@om
a&$tdk;xrf;+yD;
jyefvmr,ft h a=umif;
ukud ;dk u|e;f u jyefvmovkyd J
&ifaumhumjyefvmrSm
tar}udKvk@d omaeaya&mhv@dk ? ?

zk;d oH (vlx)k

136
92 ESpjf ynfh
arG;rdcifokd h ay;pm wapmif

zdk;oH (vlxk)

tJ'n D uav/ tar?


rd;k av;awGu wzGzJ u JG sv@kd
ronf;vSayr,fh toJuawmh usiaf ew,f
rcGcJ siw
f mawmh trSeyf g
t&ifq;kH jzwfwmu wHceG w f ikd f
aemuf-t&mawmf
awmifjrifh
arSmife@J rnf;rnf;xJrmS
wae&m+yD;wae&muse&f pfcw hJ ,f
pm;csipf w d v f nf;r&Sd
tdycf sipf wd v f nf;r&Sd
pOf;pm;csiw f myJ&adS yr,fh
bmrSpOf;pm;vd@k vnf;ray:
a=omf/ jrpfi,fawmifausmo f mG ;ygaygv
h m;?

tazeJ@tarudk
uefawmhcJhygw,f
nDe@J tr ESr
igu h ckd iG v
hf w
$ =f uaemf
wudk,faumif;qefwmr[kwf
ol&aJ umif;jzpfcsiw f mvnf;r[kwf
tajctaeu wGe;f yd@k awmh
'k@d rmS a&G;p&mr&Sv d @kd om
em;vnf=uyguGm

137
tazeJ@tarudk
*±kpu
kd =f uygumG vd@k ?

tJ'aD emufawmh tar&,f


awmifawG/ awmawG
acsmif;awG/ tif;awG
v$m;ceJ v$m;ceJ/ woGm;xJomG ;/
e,fpeG ef ,fzsm;xd
uAsmwyk'fawmifa&;rdao;w,f
tarrSwrf rd ,fxifygw,f-
“taemufudkwcsufiJh=unhfvdk@
ta&S@uw kd hJ xGucf w
hJ ,f”qdw
k mav?

jyuQ'ed pf mrsuEf mS awG


opf&GufajcmufawGvdk
wa0a0vGifhus
eDoal wGjzL/ jzLolawGeD
b0awG/ cspcf if&if;ES;D olawG
aouGaJ &m/ &Siu f aJG &m
cGcJ mG uke=f u
topfawGeJ@vnf;
wif;wif;usyu f syyf J
vufqGJE_wfquf=u
bmompum;awmif
tawmfpHkatmifwwfcJh
ESpaf ygi;f oH;k q,fqw kd m
enf;ordk@vm;;tar&,f?

tyg;rSmtazvnf;r&Sd
usaemfw@kd vnf;r&Sd
tarcsnhfwa,mufxJ

138
r[kwb f ;l / avScu G cf sn;f r[kwb
f ;l
jynfolawGeJ@vufwGJvdk@
om;ajr;opfawGeJ@vufwGJvdk@
tr,ft@kd ajcvSr;f rd@k
olwdk@avmufroGufvnf;
1936wke;f uvdyk J
csq
D w J ufqJ
tckvnf;vufwGef;vSnf;eJ@
&J&}J uD;cswD ufaewJh
tarh&@J om;rSm 1300&wD*
tarqdw k phJ ed ef m;uyfa=umifh
yg;tajymif}uD; ajymifc&hJ ygw,f?

tarvnf;vSrf;
usaemfvnf;vSrf;
'Dvrf;}uD;wav#mufrSm
armw,fwcGe;f rajymygb;l
90ausm}f uD;E_wu f
wcGe;f yJxu
G &f mS w,f
bmt"dym` ,fvJ
uAsmzwfolawG;=unhfyg
“ighom;usef;rmatmifae
tarvnf;use;f rmatmifaew,f”wJ?h

zdk;oH (vlxk)

*1300jynf@rsKd ;qufukd !¸e;f wmyg?

139
vlxk*sme,f
eJh
vlxka':trm
ZifZif

usrwdk vh rl jzpfcif
1945 u p xkww f hJ vlx*k sme,f
1946 u p xkww f vhJ xl ok wif;pm
usr
vlvm;ajrmufp/ pmzwfprSm
pmtkyEf iS hf rsuEf mS / rcGrJ cGm
tarrma&;wJh aqmif;yg;wdx k mG
avhvmrSwo f m;/ trSew f &m;rsm;
ESv;kH om;xJrmS odr;f xm;w,f?

vlxk *sme,fxJu +idrf;csrf;a&;


trsd K ;om;a&;/ vG w f a jrmuf a &;
e,fcsJ hqef husifa&;

tJ'u
D p
tkyfpdk;cH vlxk=um; tkyfpdk;olwdk hrw&m;r_rsm;
usr
pwifem;vnfch&J w,f
usr&J h
pmtkypf ifay:rSm / bmomjyefa':trm

140
orRw[dck srD if;/ oufwaH &mif
+idr;f csr;f a&;odk /h tdk ,ef;uD;wdk h
aiGEiS v hf ufeuf/ qd&k , S v
f pfwikd ;f jynfrsm;odk h
uGejf rLepfw&kwjf ynftiftm;+ydKifyJG
b0csif;rwlonfhw&kwfjynf
awmfvSefwJhw&kwfjynf
usr zwfrw S f avhvmcJ&h ygw,f tar ?

pm pa&;awmh
tarht&G,f
touf 20 av;yg ?
pma&;q&m / owif;pmq&m
a':trm &,fvkd /h jynfoal wG=um;
vlxEk w
_ zf sm;rSm ausm=f um;cJw
h hJ tarrm ?

tarrm touf 40 rjynfch if


vlxOk ;D vS udk zqyvu/ yk'rf 5 eJ ah xmifcs
rde;f rom;&,fvkd t h m;ri,f/ vlrr,fuav; 5
a,mufeJ h
av#muf&wJb h 0=urf;/ pmayhwm0efxrf;vdk h
ydwx f m;&wJh owif;pmwdu k f
jyefziG /hf jyefvyk /f jyefxwk f
OD;xrf;yJ&h u G f r[kw/f yJh csn;f ygvm; tarrm ?

vlxak ':trm ycH;k ay:rSm


*sme,fwm0ef/ axmifxu J cifyeG ;f wm0ef
vlxo k wif;pmwm0ef/ ausmif;om;t&G,f
uav;i,frsm;&J w
h m0ef?
wm0ef/ wm0ef/ wm0efawG —?

1978 ckEpS f rSm

141
tarrm/ vlxOk ;D vS/ om;ti,fq;kH nDyak v;
rEWav; axmifxJ wESp/f wv/ w&uf
&ufpuf,w k rf m olwkd u
h tusO;f cs
rde;f rom;qd+k yD; tm;ri,f
twk,zl , G cf sn;f yg tar ?

jynfob l ufu &yf/ jynfol t h wGuf awG;


trSew f &m; a&;wJh owif;pmq&m
pma&;q&m/ tarrm
urBmwnfoavmuf /
ordik ;f raysmuf Edik yf gtar? ?

ZifZif

142
tarhvr
G ;f csi;f

&J&ifhoufZGJ

rw&m;zdEydS rf r_ sm;
ESpf/ &uf/ v =um&Snfvmawmh
“tarhwouf
'Dacwfavmuf qif;&Jwm
vlawG 'kujQ zpfwm r}uKHz;l bl;æ
tJ'Dæqif;&JaewJh vlawGukd
ukd,fpm;jyKr,fqkd&if
rif;wk@d &yfwnfcsuf rSerf mS yJ”qkw
d hJ
tar&J@ qk;H r vrf;n¸ejf ywJph um;
ta0;a&muf tarhom;orD;rsm;
ESv;Hk om;eJ@ qwfqwf em=um;cJ&h ygw,ftaræ?

wu,fawmh tar&,f
tarharG;ae@awGrSm om;wkd@wawG
uAsmawG &Gw=f u
qkawG awmif;=u
tarh&@J *k%yf 'k af wGudk azmfusL;=u
tarh&@J pmayorkid ;f ukd armfueG ;f xk;d =u
tJovkd vkyfay;±kHuvGv J kd@
vlxktwGuf
143
om;wk@d bmwm0efrsm; ausyeG cf =hJ uovJæ
tarht&dyu f dk ck+d yD;
om;wkd@ qkd;cJhrkdufcho J r#
cGifhv$wfyætaræ?

,k=H unfcsuef @J trSew


f &m;wk@d &@J jy,k*f
tJ'DZmwfxkyfxJrSm
&mZ0ife@J rEWav;vnf; ygw,f/
vlxkOD;vSe@J vlxka':trmvnf; ygw,f/
&mpkw0ufausmf
tm%m&Siu f dk awmfveS cf w
hJ hJ
awmfveS af eqJ (90) ausmt f ar
oufawmf &mawmf &Snyf gap/
jrefrmjynf tarSmifaysmuf+yD;
tvif;a&mufcsdefrSm
tarhudk rsu0f g;xifxif
awG@jrif uefawmh&vkdyg.æ?

tar vlxka':trm (91) ESpfajrmufarG;ae@okd@

&J & if h o uf Z G J

144
rEWvmajru vlxt
k ar

t"rRurdk ek ;f
trSefw&m;ukdxkH;
ua'gif;
cGyfa'gif;
ESi;f qDeD
py,fjzL
oHr%d
za,mif;
va&mif
aerif;
'Dta=umif;&if;&J@
ajr}uD;eJ@aumif;uif=um;
trsdK;orD;
vlom;yrm
tarvlxk a':trm?

(uG , f v G e f o l vl x k t arrm twG u f )

&J+idrf;
(12-4-2008)

145
f

qD h h h h rvl;wJhayzl;v$mwcsyf

cifarmifvGif (jynf)

om;wk@d a& æ
tar æ oGm;&awmhr,f?

om;wk@d a& æ
tar æ rE_wq f ufcsiaf yr,fh
E_wfqufcJhygw,f?

om;wk@d a& æ
tar æ om;wk@d udk OD;!¸w+f yD;
xGufcGmcJhygw,f?

om;wk@d a& æ
tar æ tdrw f cH g;aomhudk
jyefvnfay;tyfcJhygw,f?

om;wk@d a& æ
tarhæ tdrrf mS &Sw d hJ
tareJ@ ywfoufwhJ
ykdifqkdifr_tm;vHk;
om;wkd@tm;ay;tyfI
pGef@xGufcJhygw,f?

146
om;wk@d a& æ
tar aemufq;kH wck rSm æ cJyh g&ap
tar tqH;k owfv@dk roGm;&ao;wJh
tar@ æ &J@ tdru f av;ukd
avmu}uD;tv,frSm
om,mvSywJh xnf0gchHnm;wJh
tar&J@ trnfa&S@rmS
t+rJwrf; &yfwnfchw J hJ
“vlxk”awGtwGuf
pnf;vHk;nD!GwfpGmeJ@
wnfaqmufay;=uygvkd@
“vlxka':trm”qkdwJhtar
om;wk@d udk rSmcJyh gw,f? ?

88 rsd K ;quf r sm;twG u f tarvl x k a ':trm&J @


&ifwGif;cHpm;csuf rsm;ukd xyfwljyK cHpm;vsuf

cif a rmif v G i f (jynf )


15-4-2008

147
{&m0wD&hJ orD;aumif;
'k@d acwf&@J rdcif
armifv0
S if;(jrif;jcH)

(1)

&Jabmfwkd@&@J
usuo f a& &$e;f jr 0if;y tarwa,muf
&k&mS ;rSm =u,feaD &mif rawmufao;cifu
ay:aygucf zhJ ;l w,f?

ypPn;f rJx h k ukid af qmif/ v$ixhf /l csw


D uf
wkud yf cJG s/D vGiyhf s/H avrSm w0J0J
jrifrh m;/ tvHerD sm;/ wyfO;D tusq;Hk
tvHawmfaxmifph eG ;f rSm
“csDavmhæcsDavmh?
tvHvnf;eD/ aoG;vnf;eD/ nDavmh/ csaD vmh/
wkduf=uavmh”vkd@
aºu;a=umf/ atmf[pf/ vufnK‡ ;d n¸ejf y
tarvnf; tvHawmfe@J twl/ olvnf; rk;d aumif;uif/ jrifrh m;/ ys0H J
aemuf+yD;æ+yKH;vk@d ?

}uKd;wku
d ef &H u
H dk azmufxiG ;f
tvif;a&mif rayguw f v hJ rf;/ taruawmha&mufvm
arharsm&Jabmfudk ayG@zuf/ ,k,/ =uifem
wcsed x
f rJ mS vufnK‡ ;d xk;d / &efaxmif/ eifvm;[Jah orif;

148
r&%rif;eJ@ pum;ppfcif;
&Jabmfudk toufjyif;atmif u,fcw
hJ ,f?

&efaxmifaewJt h ar
tm;rmef/ pdw"f mwf/ owW/d aoG;/ prf;a&waygu/f arwWm
aorif;ukd pdeaf c:aewJh tar&J@ ±kyyf v Hk m$
}uKd;wku d /f }uKd;pif/ tusO;f cef;/ n‡O;f yef;ppfa=uma&;cef;awGrmS
&JabmfopfawG wzGzJ JG a&mufvmwkid ;f
eH&rH mS yk&H yd x
f if/ tpOftm;ay;aeowJ?h

tvkyo f rm; rdom;pk/ pm;yGaJ [mif;wck/ npm


aygirf ek @f ajcmufwzJ/h [if;&nfusw J cGuf
caemfeD caemfe@J / pm;yGv J y_ w
f idk ;f
v_ycf wfaewJh [if;&nfusJ
[if;&nfus[ J m v_ycf wfaewJh a=u;rkjH yif
tJ'aD =u;rkjH yifrmS xif[yftar@rsuEf mS
&JabmfawG/ om;awG/ tvkyo f rm;awGudk
tm;ay;/ =uifempGm=unf/h EkysK/d csKjd ræ
‘Zmtpk;d &’ukd =unf/h wif;rm/ okerf e_ /f aumif;uifwufavmifr,frh ;D
used q
f v J @dk r+yD;wJh tar[m/ om;wk@d bufrmS ae@widk ;f &Scd yhJ gw,f?

ypPn;f rJ/h awmfveS af &;orm;/ ajratmufvy_ &f mS ;ol/


rmhupf v f eD if0g'avhvmol
om;awG om;awG/ avSwpD;xJru wjynfv;Hk
om;awGudk tm;ay;/ aEG;axG;/ cspcf ifoavmuf
jynfou l dk owfo/l om;awGuo dk wfo/l azmufjyefo/l vlwef;pm;&efol
tJ'&D efot l ay: cg;onf; trke;f / bGmcwfausat;r&wJh em=unf;r_/
a'gotm;rmefr;D v#H
tJ'rD ;D v#aH wGe@J twl olu,dk w
f idk af vmifu|r;f &if;u
om;wk@d tay: vlwef;pm;arwWm prf;a&jr/ oGecf s
awmfvSefa&;tvHeDu
atmifyaJG w;eJ@ wHy;dk c&moH/ nHvmcsed f
149
tJ'aD tmifveH /D Ekid if w
H um cs/D rsK;d aph}uJ&mrSm
tarvnf; vku d yf gcw hJ ,f?

&JabmfawG&@J tarawG toD;oD;xHrS


pHus 0if;vufru _ dk pkpnf;/ uk,
d pf m;jyK
‘a*:uD’u ykaH vmif;/ oGe;f xk/ pD&if/ a&;om;
yDjyifwt hJ ar/ &JawmufaewJh tar
touf0ifvy_ &f mS ;vmwJh tJ't D aru
&JabmfawG&@J taropfrsm;ukd arG;zGm;
tarawG&@J &Jabmfopfrsm;ukd arG;zGm;ay;um
±k&mS ;jynfrmS / Ekid if w
H umrSm
wefckd;}uD;xGm;cJhzl;w,f?

(2)

&JabmfawG&J@
usuo f a& &$e;f jr 0if;y tarwa,muf
ArmjynfrmS ay:aygucf hJ
oGe;f xk/ wifpm;/ v_@H aqmfjcif;r[kwf
tppftrSe/f &Sio f efc/hJ v_y&f mS ;cJ/h zl;yGichf /hJ wzdwzf w
d v
f ufchJ
u|eaf wmfw@dk acwf/ u|eaf wmfw@dk rsK;d quf/
&Jabmfw@dk u|eaf wmfw@dk
{&m0wD/ 'kÏm0wD/ ±k;d reJ@ jrpf0rS ;f rsm;
tm;vk;H twGuf *k%, f pl &myg?

teEWaus;Zl;&Si/f rdcifqw dk m
orD;om;/ &wemrsm;
uvv&nf=unf/ wnfprS
rdcif&@J qnf;qm/ aemufq;Hk xGuo f uf/ t±k;d ajruscsed x
f d
ay;quf/ pGe@f vw $ /f tepfemcHr/_ avmifu|r;f r_/ ylavmifr_
uk,d wf idk af vmifu|r;f &if;/ tvif;jzef@cif;ol/ aiGvrif;uJo h @dk æ
onfokd@qkdv#ifæ
150
wk@d acwf&@J tar/ vlxt k ar
tzdEydS cf eH @J awmfveS o f wl @dk &@J tar
cGyaf 'gi;f wk@d &@J tar
tarqkw d hJ *k%yf 'k &f @J
xdyzf sm;/ ezl;pnf;rSm
b,ft&mawG &Sad eavrvJ?

ukdvkdeDacwfrSm
u|eo f abmufrjzpfvo dk l
wkid ;f jynfucdk sp/f Ekid if o
H pfuv dk v
dk m;ol
oydwaf rSmufausmif;ol rtrm
a&$w*d Hk apwD,*F%rSm/ olwufvrS ;f vku d w
f m[m
w&m;a[m pifjrifrh [kwf
oydw&f aJ bmfawG&@J wGv J ufaz;ul/ tm;ay;r_e@J twl
yDygcaHG [mif;wvk;H ay:ok@d om
'g[m e,fcs@J udk pdeaf c:wJh
jynfcsppf wd "f mwf/ Ekid if aH &;Zmwfcw Hk ckvnf; jzpfcw
hJ ,f?

yDygy;Hk cGaH y:u e,fcs@J udk pdeaf c:cJo h l rtrm[m


uavmifzsm;rSm awmfveS w f cH eG v
f i$ hf
pmay/ ,Ofaus;r_/ owif;pm ppfrsuEf mS zGihf
ol@&&J ifhjcif;eJ@twlæ
tJ't D csed u f
“e,fcs@J orm;ukd wku d /f azmufjyefa&;ukw d u
dk ”f qkw
d ahJ w;oH
&JabmfawG=um;rSm v#cH w hJ ,f?

‘=u,fe’D ukd rdwq f ufay;cJo h /l Armjynfpu


dk cf if;rSm olrsK;d }uJchJ
‘,ef;uD;’wk@d udk pdeaf c:cJo
h /l Armjynf uwkwu f si;f rSm olwyfveS @f chJ
OD;}uD;azode;f (a&$Oa'gi;f ) tm; ‘t&if;usr;f ’ay;zwfum
vlxk t,f'w D mtzG@J rmS tawG;tac: nDnw G af p&if;
Armjynf pmayppfrsuEf mS rSm ol‘tvif;vrf;’azmufc?hJ

151
‘±l;'D;,m'f upfyvif;’wk@d ajymcJ=h uwJh
ESi;f qD0g rEWav;[m
a':trm&J@ ‘vlx’k acwfrmS
ESi;f qDeaD wG wqkyw f cJ/ wcif;wajr
&J&}J uD; yGichf =hJ uw,f?

“rEWav;+rdK@}uD; eDomG ;awmhr,f”wJh


“Armjynf}uD; eDomG ;awmhr,f”wJh
&efovl wl ef;pm;/ acsmufcsm;apwJh
‘vlx’k ppfrsuEf mS rSm ol[m &J&ifw
h hJ ppfonfawmf?

&efot l pk;d &/ tcJra=u


vlxo k wif;pmwku d u
f dk 'kid ;f erku
d ef @J azmufcpJG Ofu
vifom;cifyeG ;f onfuv dk nf; zrf;
pm&Gupf mwrf;awGvnf; rD;pGJ
rD;xJu cJpmvk;H rsm;ESit
hf wl
ol@Ev
S ;Hk om;vnf; avmifu|r;f cJ&h rSmyg?

azmufjyefa&;tpk;d & tqufquf/ ppftm%m&Sit f qufquf


tarwk@d [m awmfveS af &;bufrmS
cifyeG ;f onf tzrf;cH&
om;awG tzrf;cH&
ukdukd;u|ef;a&mufola&muf
usq;Hk ol usq;Hk
uk,
d w f idk v
f nf; tzrf;cH&
onftcsed 'f t D cg rSm
tpOfvm&Sw d thJ ar/ wnf=unfwt hJ ar/
odumQ / orm"d/ ajzmifrh wfrt _ jynfh tar
&efou l dk tnHrh cH/ }uH}h uHch w
H thJ ar
om;awGudk pGe@f vw $ &f wJt h ar/ pGe@f vw$ af y;qufr_
tpkpjk yKcJ&h wJth ar
em=unf;avav/ &efot l ay: jywfom;av
152
rawGa0bl;/ ‘oHacsmif;’wk@d &@J tarrm?

rEWav;òr@&@J orD;ysK[ d m
rEWav;òr@&@J rdcifjzpfvmwJt h cgæ
te,fe,ft&yf&yf pmayorm;wk@d jrwfE;dk &m ‘tarrm’
rsK;d qufopfrsm; ,k=H unftm;uk;d &m ‘tarrm’
tzdEydS cf w
H @dk ar#mu
f ;dk &m ‘tarrm’
tarhpum;wcGe;f ukd vrf;n¸ecf suw f &yfvdk
apmifhcJh=uw,f?

*vkb d ,fvu dk af Z;&Si;f 0uFygrmS


rsufpdvnfolvnf=u/
csmcsmvnf av#mufol av#muf=u
e,fcs@J qw dk m aysmufoal ysmuf=u
&efoq l w
dk m azsmufoal zsmuf=u
uk;d q,fausmf tarwa,mufuawmh
tapm}uD;uwnf;u um;vfrmhupf w f u
G cf sujf ycJw
h hJ 'D0uFyg
tjrif&iS ;f pGm =unfEh idk cf w
hJ ,f?

wkid ;f jynf a&ajro,HZmw a&mif;pm;/ yGe;f yJ/h ukecf ef;


jynfo@l b0 rGaJ w/ iwfjywf/ n‡K;d EGr;f / ajcmufcef;
wkid ;f jynf ,Ofaus;r_ ,k, d iG ;f / ysupf ;D / azmufjyefrv
_ u
d_ pf m;
tem*wfrsK;d qufopftwGuf
tar[m jrefrmha'gi;f ua'gi;f &J@a&S@rmS wnf=unfpmG &yf&if;
Armjynf orD;rsm;twGuf ,Ofaus;r_tarGay;
Armjynfom;rsm;twGuf cGyaf 'gi;f aoG; tarGay;
&Jabmfrsm;twGuf
“vlxn k rD /S vlx}k uD;ukd tm;uk;d +yD;wku d rf S
atmify&JG r,f”qkw d hJ tarGay;
‘tarha&S;pum;’eJt h wl ajym=um;cJw h ,f?

&Jabmfp;dk 0if;
153
&Jabmfz;dk oHacsmif;
nDykav;wkd@omru
tarhrmS rsm;avpG om;awG orD;awG wavSwnf;ru wjynfv;Hk
uk,d pf m;vS,af wGu awmifav;vk;H rSm
wESpw f cg pka0;vm=uwm
ppftm%m&Sipf epf qef@usiaf &; tiftm;jyyGyJ gy?J

toufudk;q,fausmfvmwmawmifrS
&efou l tarhudk ta=umuf}uD;a=umuf=u
awmifav;vk;H arG;ae@yu JG dk zsuv f zdk suf
ck;d a=umifc;dk 0Suf toa&zsupf mawG }uJv}dk uJ
&efol aoG;enf;or#
taraoG;&JpG
b0qnf;qm tarhaowrf;pm[m
‘rw&m;r_udk tnHrh cH/
acgi;f ik@H rcH/ awmfveS /f wGe;f vSe/f wk@H jyef’qkw
d meJ@
‘+idr;f csr;f wJ/h om,mwJ/h 0ajymwJ/h
trsK;d om;wk@d aoG;pnf;wJh Armjynfopf’wJh
tarh&@J jynfcsp0f g'?

tar[m
rEWvm&J@ orD;aumif;
{&m0wD&@J orD;aumif;
tbk;d r_id ;f &J@ orD;aumif;
ukx
d eG ;f ausmf zk;d oHacsmif;wk@d utp
Armjynfom;aumif;&wem/ orD;aumif;&wemwk@d &@J rdcifaumif;?

&JabmfawG&J@
usuo f a& &$e;f jr 0if;y tarwa,muf
ArmjynfrmS ay:aygucf hJ
tppftrSe/f &Sio f efc/hJ v_y&f mS ;cJ/h zl;yGichf /hJ wzdwzf w
d v
f ufchJ

154
u|eaf wmfw@dk acwf/ u|eaf wmfw@dk rsKk ;d quf/
&Jabmfw@dk u|eaf wmfw@dk
{&m0wD/ 'kÏm0wD/ ±k;d reJ@ jrpf0rS ;f rsm;
tm;vk;H twGuf *k%, f pl &myg?
armif v S 0 if ; (jrif ; +cH )
8/ 4/ 2008

155
156
tar vlxka':trmtwGuf
*k%fjyKa&;zGJ@=uaom
pmayaqmif;yg;rsm;

157
tbk;d tbGm;awG r&Sa
d wmhwhJ wki
d ;f jynf

armif&pf

{+yDv 3 &ufae@u owif;pmq&m/ pma&;q&m a=u;rHkOD;aomif;


(atmifAv) 82 ESpf tar&duefjynf zavmf&'D grmS uG,v f eG yf gw,f? aemuf 4
&uftwGi;f rSmyJ pma&;q&mr}uD;/ owif;pmq&mr}uD; vlxk a':trm (93) ESpf
jrefrmjynf/ rEWav;rSm uG,v f eG yf gw,f? uAsmq&m}uD; OD;wifr;dk (73) ESp/f 2007
Zefe0g&D 23 rSm uG,v f eG +f yD;wJah emufyidk ;f usaemfw@dk rmS tm;uk;d tm;xm;jyKp&m
jrefrmpme,fZif;avmu&J@ aeawG/ vawG/ =u,fwm&mawG wpif;+yD;wpif; uG,f
uke&f wJt h wGuf pdwx f cd u dk &f ygw,f?
txl;ojzifh jrefrmjynfrmS w&m;r#w vGwv f yfre_ @J trSew f &m;wk@d E_wf
ydwcf aH e&csed /f omoem&J@tvif;a&mif trku d w f u dk cf xH m;&csed rf mS tzdEydS cf x
H m;&wJh
jynfolvlxktrsm;pk}uD; bufu olwkd@ukd,fpm; tarSmifcGif; tvif;aqmifwJh
rD;tdr&f iS af wG uG,u f ek =f u&wmtwGuf usaemfw@dk a=uuG&J ygw,f?
q&marmifpGrf;&nfuvnf; oli,fcsif; q&mwifrkd; r&SdawmhwJhaemuf
pmayrdcif}uD; vlxak ':trmtwGuf arG;ae@uAsm xD;xD;csn;f a&;yk@d &zk@d 2008
rSm tm;wif;p&m rvkad wmhyg? q&mr a':rmrmat;uawmh q&mOD;aomif; t
wGuf pdwx f cd u
dk af e&mu vlxak ':trm uG,v f eG +f yD =um;awmh 'Dtwmo}uFef
qkw d m jrefrmjynfoal wG&@J rsu&f nfr;dk awGa=umifh od=um;rif;awmif qif;vmcsif
ygrh vm; rodawmhb;l vk@d rSwcf suaf y;ygw,f?
tpm;xk;d r&wJh qH;k ±_;H r_}uD;awGv@dk qkv d u dk af wmh usaemfw@dk rmS tpm;xk;d
p&mawG enf;aewJo h abm/ r&Sad wmhwo hJ abmvm;vk@d awG;rd+yD; 0rf;enf;&ygw,f?
olwkd@wawGu ukd,fhtbkd;tbGm;awGav? olwkd@r&SdwJhaemufrSm ukd,fhtaz/
tarawG/ uk, d n hf tD pfukd armifErS om;csi;f awG vufwv JG @dk tm;ud;k tm;xm;jyKvk@d
r+yD;ao;wJh vGwv f yfa&;wku d yf uJG dk qufwu dk =f u&OD;rSmuk;d ?
158
vlxkOD;vSqHk;+yD;aemuf/ usaemfhtbkd;tbGm;awG r&SdawmhwJhaemufykdif;
(usaemft h wGu)f usaemfph w d x
f rJ mS q&mr}uD;vlxak ':trmukd pmayeJ@pme,fZif;
a&S@aqmif tbGm;wOD;ozG,f OD;wifxm;cJw h mjzpfygw,f? usaemf}uHK}udKufwhJ tcg
wkid ;f rSm ajr;awGe@J awG@widk ;f tbk;d awG/ tbGm;awGe@J ywfouf+yD; t+rJajymygw,f?
cifAsm;wkd@ tbkd;awG/ tbGm;awGeJ@ aexkdiftouf&SifcJh=u&wmawGtwGuf cif
Asm;wk@d auseyfaysm&f i$ zf , G f trSww f &awGe@J wGiu f se&f pfw,fr[kwv f m;vk@d ?
usaemfw@dk rmS olw@dk udk igw@dk &@J bk;d bGm;awGyv J @dk owfrw S *f % k , f &l ovk/d
ol±kd@rSmvnf; olwdk@a&S@u “olwkd@&J@ tbkd;”qkdwmvnf; &SdcJhwmyJqdkwm awG@
&ygw,f?
tJ'q D &m}uD;awG/ q&mr}uD;awG olw@dk oufwrf;rSm olw@dk trsKd ;om;a&;eJ@
pmay v_y&f mS ;r_oufwrf;wav#mufrmS pHxm;+yD;armf=unfch &hJ wJh “olw@dk &@J pmayeJ@
trsKd ;om;a&;tbk;d ”wkid ;f jynfe@J vlxw k &yfv;kH &J@ “+idr;f csr;f a&; tbk;d ”wOD;jzpfwhJ
“ocifu, dk af wmfrid_ ;f ”ukd olw@dk xm0& OD;wifv@dk olw@dk b0udk atmifjrifatmif
csw D ufEidk cf =hJ uwmyJv@dk usaemfu tm;uspw d ef @J *k%, f rl w d ,f?
ocifatmifqef;usq;kH +yD;awmh wkid ;f jynf&@J tvif;a&mifu, G +f yDv@dk jynf
olawG cHpm;ae&csed rf mS pmaytEkynm&Siaf wGu q&m}uD;ocifu, dk af wmfrid_ ;f &J@
+ird ;f csr;f a&;v_y&f mS ;r_aemufrmS wom;wnf;&yf=u+y;D jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;/ wkid ;f jynf
+idr;f csr;f a&;eJ@ tm%m&Sif pepfusq;kH a&;twGuf wcJeufaqmif&u G cf =hJ uw,f?
q&m}uD;tbk;d ocifu, dk af wmfrid_ ;f qkw d m oDaygrif;ygawmfrw l mukd rsuf
jrif }uHKawG@co hJ /l wyg;u|eaf tmufu jrefrmjynfvw G af jrmufvmwmukd wzuf
wvrf;u uavmifxrf;+yD; aqmif&u G cf o hJ ql adk wmh jynfwiG ;f ppfumv/ wygwD
tm%m&Siv f ufatmufu jrefrmjynf}uD;twGuf pdwaf jzmihcf o hJ l r[kwyf g? igr
aocif wkid ;f jynf}uD; +idr;f csr;f wm jrifomG ;csiw f ,fumG vk@d qkcd o hJ yl g?
olwkd@&J@ tbkd;uG,fvGefawmh usef&pfcJhwJh jrefrmpmayynm&SifawG[m
tbk;d &J@ vrf;pOftwkid ;f quf&yf+y;D +ird ;f csr;f a&;ta&;awmfyu kH dk qifEcJ$ =hJ u? onfvedk @J
jrefrmjynf+idr;f csr;f a&;c&D;vrf;ay:rSm q&mr}uD;vlxak ':trm[m cifAsm;wk@d us
aemfw@dk twGuf tm;uk;d vrf;jy tbGm;wOD;jzpfvmcJw h m r[kwyf gvm;?
onfawmh cifAsm;wk@d usaemfw@dk qrD mS a&S@uvrf;jywJh rD;tdr&f iS f tbd;k awG
tbGm;awG &Sad ezk@d / olw@dk udk ta&;ta=umif;awG }uHKawG@widk ;f rSm rS0D q J nf;uyf
zk@d qw kd m rvdt k yfayzl;vm;cifAsm?
tbk;d tbGm;awG vrf;raysmufcv hJ @kd pkud v f udk rf wfwwf vrf;azmufcs@J xiG f
cJ=h uvk@d usaemfw@dk cvkwrf xd ql;r+icd b hJ J arSmifaomvrf;rSm prf;w0g; rjzpfc=hJ ubl;vk@d
159
qkcd siyf gw,f? ,ckvdk tcsed rf sKd ;rSm ocifu, dk af wmfrid_ ;f om &Scd v hJ #if bmvkyaf vrvJ
vk@d pOf;pm;vku d wf meJ@/ vlxak ':trmwk@d wawG b,fv&dk yfwnfvu dk af vrvJv@dk
pOf;pm;vku d wf meJ@ usaemfw@dk cGet f m;awGjzpfv@dk vrf;rSeu f dk &J&ifph mG wd;k zk@d tode@J
owWad wG jzpf=u&wmyg?
tckrmS awmh usaemfw@dk tbk;d awG/ tbGm;awG uG,cf +hJ yD? uG,v f eG u f ek f
+yDjzpfygw,f?
trSww f &jzpfwmwcktaeeJ@ vGwv f yfa&; &+yD;wJah emufyidk ;f jynfwiG ;f
ppfumv}uD;ukd pwifjzwfoef;&wJt h cgrmS tJ'w D ek ;f u usaemfw@dk wawG&@J tbk;d
awG/ tbGm;awG a&G;cs,af v#mufvrS ;f cJ&h wJh vrf; a=umif;ukyd J pHerlem,lp&mtjzpf
tck 'Dtcsed rf mS jyefajymif;jrifa,mif=unfrh yd gw,f?
olw@dk wawG ppftm%m&Si/f wygwt D m%m&Siaf tmufudk 'l;raxmuf
cJ=h uygb;l ? b,fvedk nf;eJ@rS atmufusKd @+yD; olw@dk &@J opPm/ orm"d/ oDveJ@ynmukd
bmeJ@rS a&mif;vnf; rpm;cJh=uygbl;? zufqpfawGe@J rnfokd@aomenf;eJ@rS aygif;
vnf;rpm;cJh=uygbl;? q&m}uD; ocifukd,fawmfr_dif;uJhokd@ jywfom;wJh pl;pkduf
wnf+ird rf e_ @J +ird ;f csr;f a&;eJ@ zdEydS cf jH ynfoal wGbufu &yfc=hJ uw,f? E_wyf w d cf x
H m;&wJh
jynfov l x l &k @J toHtjzpf &yfwnfc=hJ uwmukd awG@Eidk yf gw,f? xdr0f u S rf &wJh orkid ;f
[m awmfveS af &;v_id ;f ay:rSm wifuse&f pfcw hJ m tcktcsed rf mS txift&Sm; awG@Eidk f
ygw,f?
,ae@tcsed rf mS vnf;yJ ppftm%m&Siaf wGe@J tvkad wmf&ad wGu rnfo@dk yif
odr;f oGi;f pnf;±H;k ajrm‡ ufyifh aoG;aqmifaeapumrl use&f pfaeqJjzpfwhJ usaemfw@dk &@J
awmfveS af om tbk;d tbGm;rsm;u ukv d edk aD cwf/ *syefacwf/ jynfwiG ;f ppf acwfq;dk
toD;oD;u oifcef;pmawGe@J usaemfw@dk a&Su rm;rm;rwfrwf&yf+yD; owWad wGe@J ZGJ
vH@k v 0D&, d awGe@J pHerlemjyK &yfwnfjy=u+yD jzpfygw,f? usaemfw@dk wawGtwGuf
olw@dk yck;H xufu +idr;f csr;f a&;rD;&SL;wefaqmifudk xku d x f u
dk wf efwefe@J vufqifu h rf;
csDwuf=uzkd@y&J Sdygw,f?
usaemfuawmh usaemft h azeJ@tarukd “taz”“tar”vd@k ? usaemfh tbk;d
eJ@tbGm;ukd “tbk;d ”“tbGm;”vk@d 0rf;ajrmuf*% k ,f pl mG tm;yg;w& tmvkyo f }H u;D eJ@
ac:cJh&vkd@ vljzpf&usdK;eyfvSygw,f? vlxk a':trmukdvnf; “tbGm;”vkd@
uk, d pf w
d Ef v S ;kH 3 yg;vH;k eJ@ ESpEf pS u f mum tm±Hjk yKac:cJ/h ac:cGi&hf cJ/h tzd;k rjzwfEidk w f hJ
ynm&Su d dk qnf;uyfyal Zmf zl;ar#mcf &hJ vk@d olw@dk jywJv h rf;ukd &J&w J if;wif; aemifwrJph mG
av#mufvrS ;f csD wufciG &hf cJv h @dk vljzpf&usKd ;eyfv/S auseyftm;&vSygw,f?
tbd;k tbGm;r&Sad wmhww hJ idk ;f jynfrmS jrifjh rwf&&J ifah om rdcif/ zcif/ om;
160
ol w k d @ wawG ppf t m%m&S i f / wygwD t m%m&S i f a tmuf u k d 'l ;
raxmuf cJh=uygbl;? b,fvkdenf;eJ@rS atmufusdK@+yD; olwkd@&J@ opPm/
orm"d / oD v eJ @ ynmuk d bmeJ @ rS a&mif ; vnf ; rpm;cJ h = uygbl ; ?
zuf q pf a wG e J @ rnf o k d @ aomenf ; eJ @ rS aygif ; vnf ; rpm;cJ h = uygbl ; ?
q&m}uD; ocifukd,fawmfr_dif;uJhokd@ jywfom;wJh pl;pkduf wnf+idrfr_eJ@
+id r f ; csrf ; a&;eJ @ zd E S d y f c H j ynf o l a wG b uf u &yf c J h = uw,f ? E_ w f y d w f c H
xm;&wJ h jynf o l v l x k & J @ toH t jzpf &yf w nf c J h = uwmuk d awG @ Ek d i f y g
w,f? xdrf0Sufr&wJh orkdif;[m awmfvSefa&;v_dif;ay:rSm wifusef&pf
cJhwm tcktcsdefrSm txift&Sm; awG@Ekdifygw,f?

orD;awGeJ@ usaemfwkd@ wnfaqmufxlaxmif=u&rSm jzpfw,f? aemifvmr,fh


tmZmenf ajr;jrpfrsm; twGuf usaemfw@dk wawGu usaemfw@dk a&S@u ajzmifrh wfaom
tbk;d tbGm;rsm;&J@ vrf;ukd qufav#muf/ qufazmuf=urSm jzpfygw,f?
tbkd;tbGm;awG r&SdawmhwJh wkdif;jynf? 'gayrJh 'kd@bkd;bGm;tarGppfrkd@
usaemfw@dk qufcsp&f r,fh urBmra=uwJh jrefrmjynf? ?

armif&pf
7 &uf{+yD 2008

161
OD ; acgif ; um;r!¸ w f
vl x k a rmif 0

pma&;q&mr}uD; tarvlxak ':trm uG,v f eG cf ge;D ae+yDqw


dk m {+yD (7)
&uf reufcif;rSm om;orD; ajr;awG tm;vH;k odae=uyg+yD?
rEWav;jynfol@aq;±Hk}uD; ESvHk;a&m*g txl;ukXmerSm tarrm wuf
a&muf+yD; aq;ukor_c, H al ecJw
h m (8) &ufajrmufae@yg? reufapmapmuwnf;u
tarmazmufaecJw h ,f? avukd yg;pyf[+y;D ±SLoGi;f ae&w,f? ajczsm;vufzsm;awGu
a&cJwkH;wr# at;pufaecJhyg+yD? tarhcE<mukd,feJ@ csdwfqufxm;wJh aoG;wkd;E_ef;
awGjywJh ud&, d m armfewD m zefom;jyifrmS rsO;f auG;awGu yHpk rH rSeaf wmh? yHrk eS vf id_ ;f
wGef@awGjzpfvkduf/ 0J*,ufxovkd v_dif;}uD; v_dif;uav;awG uqkefpkdif;ovkd
jzpfvu dk ?f wcgw&HrmS awmh rsO;f ajzmifah wG jzpfvjdk zpf? aoG;aygijf ywJh ude;f *%ef;
awGuvnf; tajymif;tvJ jrefveG ;f vSw,f? (70) jzpfvu dk /f (58) jzpfvu dk /f (101)
jzpfvu dk /f oknawG jzpfaevku d ?f
{+yD (6) &uf nae (3; 00) em&Dausmu f wnf;u tarrm tarmazmuf
vmwmyg? tarhtajctae r[efb;l qk+d yD;/ tarhom;orD;awG ckwifab;rSm 0kid ;f
0kdif;vnfae+yD? a'gufwm a':oef;&ifrm (pma&;q&m a'gufwmjrrOPL)/ ukd+idrf;
csr;f (pma&;q&m nDyak v;)/ rwif0if;wk@d &Sw d ,f? om;}uD;ukpd ;dk 0if;u yJc;l ±k;d rrSm
usq;kH cJ+h yD;/ om;tvwf ukzd ;dk oHacsmif;u ta0;ajrwae&mrSmyg? tar&J@om;ruf
uk*d su/f ac|;r rwifwif0if;wk@d vnf; ab;rSm &Sw d ,f? tar&J@ om;&if;csmawGvjdk zpf
wJh pma&;q&m ausmf&ifjrifh/ ausmfoD[/ a'gufwmvif;xGËfwkd@vnf; ab;rSm
0ef;&Hv@dk ?
n (9) em&DavmufrmS tarrm tarmazmufwm oufomoGm;+yD; &$if
&$iv f ef;vef; jyefjzpfw,f? wawmifawmh ausm+f yDaygv h @dk tarhteD;rSm 0kid ;f +yD; apmifh
aewJo h al wGu &ifwrreJ@ oufjyif;csrw d ,f?
tarrm&J@ ajr; rpkpkrm/ rjzLjym/ rvif;vif;rGef/ armifatmifbmav
wd@k uvnf; &yfa0;ajrjcm;rSm? puFmyla&mufaewJh rvif;vif;rGeef @J armifatmif
bmavwk@d u {+yD (7) &uf reufapmapm jyefvm=ur,f?
&$if&$ifvef;vef;jzpfvmwJhtarrmu ol@&J@ yHkrSefjzpfwJh csdKjrwJhrsufESmeJ@
“tarcspw f hJ ajr;av;awGe@J awG@&awmhr,f”vk@d ajym+yD; +yHK;aew,f?
162
tarcspw f ahJ jr; rvif;vif;rGeef @J armifatmifbmavwk@d puFmylu&efuek u f dk
apmapma&mufygw,f? &efuek rf S rEWav;ukd av,mOfe@J vku d yf gciG &hf zk@d / wHwm;OD;
avqdyu f rEWav;ukv d mzk@d c&D;tqifq h ifh zifEh aJ$ ewmukd &ifarmae&csed rf mS tarrm
uvnf; aorif;ukd &ifqidk af e&yg+yD? ajczsm;vufzsm;awG at;pufae+yD;/ tarhudk
=uyfrwfukoay;aewJh ESvHk;txl;ukq&m0ef}uD; a'gufwma':oef;oef;}udKif/
a'guw f mOD;ausmpf ;dk 0if;eJ@ tpmtdref @J tlvrf;a=umif; orm;awmf}uD; a'guw f m
a':EG,ef w D @dk u tarhudk rsujf cnfrjywf apmifah &Smufay;ae=uw,f?
tar toufq;kH ±_;H cge;D ae+yq D w dk m odayr,fh b,forl S ysm,mcwfraebl;?
q&m0efawG&@J aemufrmS om;orD;ajr;awGtm;vH;k wnfwnf+idr+f idryf J &yfae=u
w,f?
ausmo f [ D u tar&J@ ajc/ vufawGudk oljyKaeustwkid ;f ajcqkyv f ufe,f
quf+yD;vkyaf y;aew,f? a'guw f mvif;xGËu f ckwifajc&if;u&yf+yD; =unfah ew,f?
orD; rwif0if;u tarhO;D acgi;f ukd ol@vufe@J x+d yD; uefawmhw,f? ausm&f ifjrifu h
y&dww f &m;awmfawG zGix hf m;wJh qJvzf ek ;f trfyo D &D;ukd tarhnmbufem; teD;rSm
xm;&if; tarhacgi;f ukd xde;f ukid x f m;w,f?
taru toufudk cufcufccJ ±J LS &if; y&dww f &m;awmfawGudk tm±Hjk yKae
wJyh ykH gy?J
ESv;kH ckeEf e_ ;f / aoG;ckeEf e_ ;f awGjywJh pufarmfew D mrSm *&yfrsO;f awGu ay:vku d f
aysmufvu dk /f q&m0efawGu armfew D muk=d unf+h y;D tm;r&wm rsuEf mS jyifrmS txif;
om;ay:aew,f? a'gufwmOD;ausmfpkd;0if;u tarrm&J@ vufnd‡K;rSm uvpfeJ@
n‡y+f yD;qufo, G x f m;wJh 0g,m}udK;awGudk jzKwf+yD; ol@vufnKd‡ ;rSm uvpfajymif;
n‡y=f unfw h ,f? *&yfrsO;f awGu vSvyS y jyefjzpfomG ;w,f? pufu c|w, f iG ;f wmrS
r[kwb f ?J tarrm&J@ vufnK‡ ;d rSm uvpfawG jyefny‡ af y;w,f? armfew D m zefom;
jyifrmS v_id ;f awG abmifbifa0vk@d ?
reuf (8) em&DcrJG mS touf±LS yHu k ykn d ifomvmw,f? reuf (8; 37)rSm
tar vl@avmuukd pGe@f cmG oGm;ygw,f?
aorif;ukd tarrm &ifqidk o f mG ;yHu
k av;pm;p&myg? uG,v f eG o f mG ;csed rf mS
OD;acgif;vnfxGufoGm;wm/ ZufusdK;usoGm;wmvnf; r&Sdbl;? ckwifay:rSm cyf
apmif;apmif; rSx D idk v f suf taetxm;/ wnfw h nfrh wfrwfygy?J aorif;eJ@ &ifqidk f
&ayr,fh tarhO;D acgi;f r!¸wcf b hJ ;l ? ?
vlxkarmif0

163
jrrOPL
±kyyf v
kH m$
'*kew
f m&m

(u)
usaemf olrukd jrrOPLtjzpf pwifo&d jdS cif;r[kw?f oydwaf rSmuf
ausmif;ol rtrmtjzpfom pwifjrifzl;cJh&jcif; jzpfonf? 1936 ausmif;om;
oydww f iG f e,frS usaemfw@dk yxrqH;k Ekid if v
H ;kH qkid &f m nDvmcHo@dk wufa&mufpOfu
olrukd pwifjrifz;l onf? *sLAvDa[mwGif usi;f yonf?
,if;nDvmcH}u;D rS yxrOD;qH;k aom ArmEkid if v H ;kH qkid &f m ausmif;om;or*~udk
arG;zGm;ay;vkdufonf? ,if;nDvmcHwGif tqdkwifoGif;aom tif;vsm;aqmifol
rtrmukd awG@&onf? pum;ajymaumif;onf[k cHpm;vku d &f onf?
xk@d aemuf usaemf &efuek w f uUov dk o f @dk a&muf&o dS mG ;pOf ‘a'go’[laom
0wÎKwkduav;ukd wuUokdvfausmif;wkduf r*~Zif;wGifvm;rod zwfvkdufrdonf?
a&;olu jrrOPL/ *smref0wÎK/ 0wÎKa&;q&m [mrd. Fury 0wÎKukd bmomjyefxm;
aom 0wÎK? usaemf ‘a'go’ ukd }udKufomG ;onf? xk@d aemuf jrrOPL 0wÎKrsm;ukd r
zwfr?d usaemfyJ rzwfro d vm;/ jrrOPLyJ qufra&;ovm; rodawmh?
xdk@aemuf ppfrjzpfrDumvu }uD;yGm;a&;pmtkyfwkdufrS ‘arm&pfaum
vpf’. ‘tr_tcif;rsm;’pmtkyf bmomjyefudk zwf&onf? xk@d aemuf ppf+yD;pwGif
‘0gvpD pk um;’. ‘oufwaH &mif’0wÎKbmomjyefudk zwf&onf? ,if;oufwaH &mif
0wÎK trSma&;olu ‘ocifoef;xGe;f ’? oluvnf; pma&;aumif; tzG@J tEG@J aumif;?
1950 'DZifbmvu rEWav;ok@d a&mufomG ;onf? pma&;q&m rdwq f uf
yGjJ zpfonf? 0ef}uD;csKyfocifEu k txufjrefrmjynf pma&;q&mESihf atmufjrefrm
jynf pma&;q&m rdwq f ufyJG vkyaf y;onf? xkt d cgu a':trmukd awG@&onf?
usaemfu touf 30 t&G,/f a':trmu usaemfx h uf 4 ESpcf ef@ }u;D onf?
164
rdwq f ufyjJG zpfojzifh [k{d nfch yH o
JG mG ;&/ onf{nfch yH o
JG mG ;&ojzifh a':trmESihf aumif;
pGmyif pum;rajymjzpf?
1939 usaemf rEWav; a&muf/ ukAd [de;f u a':trmqD ac:roGm;/ rawG@
vkud ?f a&$jynfO;D bwifxo H @dk ukAd [de;f u ac:oGm;onf? a&$jynfO;D bwifEiS t hf wl
OD;xifudk awG@&onf? aemufrS OD;xifonf a':trm. zcifreS ;f od&onf? a&$jynf
OD;bwifu usaemfw@dk &Sr;f jynfomG ;rnfqI dk &Sr;f jynfwiG f a&ukd txl; *±kpu dk f
aomuf&ef rSm=um;aeonf? OD;bwifrmS ,ck &o 'g±u dk w
f m uk0d if;az. zcif
jzpfa=umif; aemufrS od&onf? aemufawmh rEWav;a&mufv#if OD;vStrd rf mS wnf;ckd
onf? owif;pmbufwiG f a&mufae+yD? xkt d cg a':trmonf vlxk a': trm
jzpfae+y?D

(c)
pmayb0qkdonfu ajym&tcufom;? tuJjzwf&cufonf? rdrdwkd@.
yk*v ~ ud b0ESihf qufpyfaeonf? ukv d ES iS hf ta=umif;ygaomtcg owif;pmq&mr
jzpfomG ;[efwo l nf? ukv d ES iS hf usaemfw@dk u cif=uonf? ausmif;om; b0uwnf;
u odu|rf;onf? usaemfhxuf tawmfvnf; }uD;onf? ppfjzpfcgeD;u ukdvS
wm0ef,x l w k af eaom }uD;yGm;a&;r*~Zif;wku d of @dk 0wÎKwkad v;wyk'af &; ay;cJoh nf?
xkt d cgu usaemfusKd ufvwfo@dk a&mufaeonf?
0wÎKa&;q&m armfygqeG ;f . ‘rGe;f vku d ’f trnf&dS 0wÎKwkad v;ukd rS;D um a&;
vku d o f nf? ‘tvS*% k ’f [k trnfwyfonf? }uD;yGm;a&;r*~Zif;rSm xk0d wÎK ygvm
onf? ukv d uS usaemfzwf&ef pmtkyrf sm;pGm yk@d vu dk o
f nf? 1946 u usaemf wm&m
xkwfa0aomtcg a':trmxHu pma&mufvmonf? usaemf. wm&mr*~Zif;
twGuf uk, d pf m;vS,v f yk &f ef jzpfonf? ok@d aomf usaemfu vlxw k udk tf wGuf
uk,d pf m;vS,f ray;jzpfbJ tjcm;wku d o f @dk ay;jzpfomG ;onf? usaemf tm;emaeonf?
usaemfu vkyif ef;aumif;pGm rvkyw f wfI t&ifvmajymI ajymoludk ay;vku d f
[efwo l nf? usaemfu rEWav; ta&mufenf;onf? xk@d a=umifh a':trmESihf txd
tawG@enf;onf? rEWav;a&mufv#ifvnf; vlxkwkdufwGif ukdvSESifhom pum;
ajymjzpfonf? ukv d ES iS phf um;aumif;aepOf a':trmu 0ifajymwwfonf?
a':trm a&;aom ocifu, dk af wmfrid_ ;f / jynfocl spaf om tEkynmonf
pmtkyrf sm;xGuv f #if usaemfx h H yk@d wwfonf? usaemfzwf&onf? a':trmu tpk
taqmif;aumif;? rEWav;rS tEkynm&Sif Zmwfq&mrsm;ta=umif; aphaphii a&;
onfudk zwf=unfjh zpfonf? usaemfonf Zmwfobif 0goemygojzifh zwfjzpfonf?
165
a':trmonf Zmwfobifavmu *DwavmuESihf tu|r;f 0if em;vnfonf?
ocifu,dk af wmfrid_ ;f pmtkyq
f v
dk #if txl}uD; ususeeavhvmum twÎK
y`wu
dW dk a&;onf? usaemfu &opmayukd a':trmxHrS ar#mv f ifo
h nf? jrrOPL.
pmayta&;tom; tzG@J tEG@J udk odaeojzifh jrrOPLuJo h @dk 0wÎKrsm; bmomjyefapcsif
onf? ok@d aomf jyefonfudk rawG@&? jrrOPLu jyefvnf&iS o f efxajrmufjcif; r&S?d
vlxak ':trm[laom owif;pmq&m/ twÎKy`wadW &;q&m oabmrsKd ;uko d m awG@
ae&onf? pdwx f u J odyrf auseyf?

(*)
owif;pmq&mESihf pma&;q&m (0g) &opma&;q&muawmh odyrf wl?
owif;pmq&mqko d nfuawmh wu,fjzpfysuaf eonft h &mwk@d udk rSww f rf;wif
&onf? &opma&;q&muawmh wu,fhtjzpftysufukd tajcjyKI Zmwfvrf;
Zmwfuu G wf @dk jzifh jc,fo&onf?
usaemfu jrrOPL jzpfapvko d nf? olr. tawG@t}uHKESiq hf v
dk #if olrjzwf
oef;cJah om/ olrjzwfoef;aeaom orkid ;f tawG@t}uHKESiq hf v
dk #i/f jrrOPL tzG@J tEG@J
rsKd ;ESiq
hf v
dk #if 0wÎK&Snf a&;zG@J Eidk rf nf[k xifxm;cJo h nf? ok@d aomfowif;pmq&m
tcef;uvnf; ol@tcef;ESio hf l &So
d nfudk usaemfem;vnfonf? ,ckvnf; r*~Zif;
rsm;wGif ol.tawG@t}uHKukd tajccHum a0zeftuJjzwfaom pmrsm;ukdvnf;
zwfae&I jrrOPLukd rawG@&aomfvnf; vlxak ':trmtjzpf awG@&I wrsKd ;auseyf
&onf?
rESpu
f tr&yl& *E<m±Hak usmif;wku d tf eD; awmifav;vH;k ausmif;wku d ft
oGm; rEWav;blwm±Hq k if;v#if a':trmhtrd o f @dk 0ifomG ;&onf? q&m}uD;ocifu, dk f
awmfrid_ ;f . qDaq;um;csyaf &S@wiG f usaemfw@dk udk {nfch o H nf? c%wjzKwfawmh pum;
ajymonf? rEWav;u uAsmq&mESihf pma&;q&mrsm;vnf; ac:xm;I pHpk v kH ifvif?
jrrOPLta=umif; ajymjy&if; jrrOPLemrnfEiS hf a&;aom 0wÎKrsm; pkxw k rf nf[k =um;&I
0rf;omrdonf? pum;ajym=u&if; wm&memrnfEiS hf pyfxm;aom tqkad wmfpma&;
q&mta=umif; a&mufomG ;onf? ‘rde;f uav;vm;/ a,mufsm;av;vm; rodb;l ’
[k usaemfuajymjyvku d &f m a':trmu +yHK;I ‘&Siu f rde;f uav;jzpfapcsiw f m
vm;’ [k usaemfu h dk pvku d o f nf?
(C)
jrrOPL 0wÎK/ bmomjyefæpaompmrsm;ukd rzwf&aomfvnf; ,ae@ xGuf
aeaom r*~Zif;rsm;wGif a':trm. aqmif;yg;rsm;ukd zwfae&onf? yxr rsKd ;quf/
166
'kw, d rsKd ;qufrsm;ukd jzwfoef;oGm;+yD; wwd,rsKd ;qufudk jzwfoef;aeqJ? ,ae@
acwfay:tajctaeukd ol.cHpm;onft h wkid ;f a&;om;xm;onf? ppfrjzpfraD cwf
ESihf ,ae@acwfudk E_id ;f ,SOI f azmfjyxm;ojzifh todw;dk &onf? todqo dk nfrmS
E_id ;f ,SOcf surf sm;jzifo
h m rSeu f efaomtodudk awG@&onf?
csKo
d nf[k t&omcHv#if omrefxuf rcsKd aom &ocHpm;csurf sm;om jzpf
onf? omrefxufcsKd v#if ,cktcsKd onf aygo h mG ;rnf? olr. t,ltqrsm;/ olr.
cHpm;csurf sm;ukd ,ae@wwd,rsKd ;qufrsm; ykI d zwfoifo
h nf? ok@d ro
S mv#if olw@dk .
tjrif/ olw@dk . v_y&f mS ;r_ rnfo h nfah e&m a&muf&adS e+yDudk ykI
d odEidk af oma=umifh
jzpfonf?
usaemfu trsKd ;om;ae@rsKd ;qufcsi;f jzpfI olr. cHpm;csuu f dk zwfcsiaf erd
onf?
1936 ausmif;om;oydwrf S pwifawG@xcd &hJ aom oydwaf rSmufausmif;ol
rtrmukd ,ae@aps;uGuf pD;yGm;a&;pepf[k ac:aeaom acwfwacwfwGifvnf;
pl;&SxufjrufpmG / &$iv f ef;pGm/ a0zefpmG jzwfoef;aeonfudk awG@jrif&ayonf?

'*kewf m&m
10 &uf/ azazmf0g&D/ 1995
pmay*sme,f?

167
vlxak ':trm&J@
tHrh cef;avmufwhJ
pGr;f aqmifcsurf sm;

vif ; ,k e f a rmif a rmif

±k d ; &mrysuf w uf a &muf o l
'Dae@jrefrmEkid if w
H 0ef;vH;k rSm &S=d uwJh pmorm; uAsmorm;rsm;eJ@ *Dwobif
tEkynm&Sirf sm;twGuf rxifrw S bf J xl;jcm;vSwhJ ‘trSww f &ae@’wae@udk }uKH awG@
jzwfoef;vmcJ=h uwm q,fpEk pS w f ckru ausmv f eG vf mcJ=h uyg+yD? tJ't
D rSww f &ae@
uawmh wjcm; r[kwyf gb;l ? u|eaf wmfw@dk wawG cspcf ifav;pm; =unfnKd tm;xm;
ae=uwJh rEWav;u pma&;q&mr}uD; vlxak ':trm&J@ arG;ae@ tcrf;tem;ygy?J
'DarG;ae@txdr;f trSwt f crf;tem;ukd ESppf Of Ek0d ifbm 29 &ufae@widk ;f tr&yl&
awmifav;vH;k q&mawmf ukyd nm&J@ausmif;rSm usi;f ycJ=h uwm 12 }udrf &Scd yhJ g+yD?
wdwdususajym&r,fqkd&if vlxka':trm&J@ arG;ae@tcrf;tem;ukd
a':trm touf 70 jynfw h hJ 1985 Ekid 0f ifbm 29 &ufae@u p+y;D usi;f yvmcJ=h uwm
vGecf w hJ hJ 1997 ckEpS f Ek0d if bm29 &uf vlxak ':trm touf 82 jynfw h t
hJ xdygy?J
'DvEdk pS pf Ofrysuf usi;f yvmcJ=h uwJh arG;ae@tcrf;tem;eJ@ ywfouf+yD; tcgoifv h @dk
tcGi}hf uHKwke;f u|eaf wmfu h , dk u f |eaf wmf *k%, f l ajym=um;&r,fq&dk if u|eaf wmf[m
vlxak ':trm&J@ 70 jynfah rG;ae@up+yD; 82 ESpjf ynfh arG;ae@txd ESppf Of±;dk &mrysuf
wufa&mufcyhJ gw,f? 1988 ck ta&;tcif;umvrk@d arG;ae@ tcrf;tem; rusi;f
yEkid cf v hJ @dk tJ'w D ESpf ysuu f u G cf yhJ gw,f? 'Dvdk *k%, f al jym=um;&wmuvnf; wjcm;
a=umifh r[kwfygbl;? ESpfpOf tcrf;tem;ukdwufa&mufvm=uwJh y&dowf oHk;
av;&m (wcgw&H y&dowf 500) avmuf &Sw d t hJ xJu u|eaf wmfw@dk ESppf Ofrysuf
wufa&mufcJhwJh olawGukd vufcsdK;a&wGuf=unfhr,fqkd&if vufwzufawmif
jynfrh ,f rxifv@dk ygy?J +yD;awmh 'Dvdk ±k;d &mrysuw f ufa&mufcw hJ m[m vlxak ':trm
tay: u|eaf wmf&@J =unfnKd av;pm;r_ twkid ;f twm b,favmuf}uD;rm;w,fqdk
wm ay:vGix f if&mS ;apcsiv f @dk ygy?J
168
‘Asd K ;’[pf z d w f = um;cJ h a om tcrf ; tem;
vlxak ':trm&J@ arG;ae@tcrf;tem;eJ@ ywfoufv@dk a&mufz;l }uHKzl;olawG
a&m ra&mufzl;r}uHKzl;olawGtwGufyg xl;jcm;wJhtcsufuawmh 10 ESpfausmf
usi;f yvmcJ=h uwJh 'Dtcrf;tem;ukd zdwpf meJ@ zdw=f um;cJw h m[m yxr w}udrf ESpf
}udrjf zpf+yD; usew f EhJ pS f usewf hJ tcsed af wGrmS wcgrS zdwpf meJ@ zdw=f um;cJ=h uwm vH;k 0
r&Scd yhJ gb;l ? zdwpf mvnf; rvkyd gb;l ? ESppf Of Ek0d ifbm 29 &uf/ 'Dae@'&D uf[m a':
trm&J@ arG;ae@qw dk m te,fe,ft&yf&yfu pmayorm;rsm;eJ@ pmayjrwfE;dk olwidk ;f
od+y;D jzpfae=uygw,f? 'ga=umifrh @dk vnf; arG;ae@ra&mufrD wv avmuf}uKd+y;D tcsi;f
csi;f vufw@dk owday; ta=umif;=um;cJ=h uygw,f? 'g[m tnm"avh tnmxH;k pH
twkdif; tvSLwckvkyfawmhr,fqkd&if oD;oef@zdwfpm±kduf+yD;rurf;awmhbJ ‘AsdK;’
[pfvu dk ±f ekH @J w&GmvH;k u od=uwJo h abmygy?J
'ga=umifhrkd@vkd@ ‘AsdK;’[pf+yD; zdwfvkdufovkd tcsif;csif;vufwkd@+yD; owd
ay;=u/ tazmf&mS =u/ tazmfn=d‡ ueJ@ tcsed w f efawmh Ek0d ifbm 29 &uf reufcif;
awmifav;vHk; ausmif;0if;twGif; rEWav;/ rHk&Gm/ rkd;ukwf/ rdwÎDvmeJ@ jrpfi,f/
ausmufqnf/ rauG;/ awmifwiG ;f eJ@ &efuek t f ygt0if te,fe,ft&yf&yfu pm
ayorm;awG[m tv#Kd v#Kd eJ@ a&mufvm=u+yD; awmifav;vH;k ausmif;twGi;f rSm
y&dowfawG jynfu h sy+f yD; azG;azG;v_yo f mG ;cJw
h mygy?J

‘apwem’csrf ; omol vl x k a ':trm


1985 ckESpfu yxrqHk;usif;ycJhwhJ 70 jynfharG;ae@rSm vlxka':trmu
‘u|erf rSm csr;f omwmqkv d @dk apwemyJ &Syd gw,f’vk@d ajymzl;ygw,f? 'Dpum;av;[m
u|eaf wmftygt0if vlxak ':trm&J@ pmzwfy&dowftwGuf tonf;cku d af tmif
}udKufEpS o f ufc&hJ wJh pum;av; wcGe;f jzpfcyhJ gw,f?
wu,fawmh t"dy`m,fav;eufvSwJh 'Dpum;uav;[m pma&;q&m
pmayorm;rsm;twGuf aoG;xGuaf tmifreS w f hJ pum;uav; wcGe;f ygy?J wu,fh
wu,ftm;jzifh vlxak ':trm a&;om;jyKpkco hJ r# aqmif;yg;/ 0wÎKawGe@J bmomjyef
pmaytpkp[ k m a':trm&J@ apwemukd txift&Sm; azmfjyaeygw,f? 'Dvdk apw
emtjynfeh @J a&;om;jyKcv hJ @dk vm;rodb;l / ESpaf ygi;f 50 ausmtf wGi;f a':trm a&;om;
jyKpkcw
hJ hJ pmaytpkp[ k m awmify&kH myHk ‘tH=h oukeEf idk zf ,G ’f vk@d qk&d avmufatmif
rsm;jym;vSygw,f? b,favmufawmifrsm;ovJqadk wmh rdwv DÎ maumvdyf pm=unfh
wkud u f q&m0if;wifh pkaqmif;jyKpkyEkH ydS x f m;wJh “vlxak ':trmb0eJ@ pmay&ufpJG
rsm;”qkw d hJ rSww
f rf;pmtkyrf mS azmfjyxm;csut f & 1995 ck (touf 80 jynft h xd)
169
vlxak ':trm a&;om;jyKpkcw hJ hJ vH;k csi;f pmtky/f ed'ge;f eJ@ trSmpm a&;cJwh phJ mtky/f
owif;pm*sme,f acgi;f }uD;/ aqmif;yg;/ yifu, dk af &;eJ@ bmomjyef 0wÎKwkad wG tyg
t0if pmrsKd ;pHk pkpak ygi;f 874 ck&w dS ,fv@dk od&ygw,f?
q&m0if;wifh }udK;yrf;jyKpkxm;wJh tJ'rD w S w
f rf;pmtkyu f av;ukd 1995 ckEpS f
vlxak ':trm&J@ touf 80 jynfh arG;ae@trSww f & vufaqmiftjzpf jzef@a0cJh
ygw,f? 'Dpmtkyu f av;xJrmS pepfwus azmfjyxm;wJh vlxak ':trm&J@ pmrsKd ;pHk
pmpkpm&if;ukd awG@vu dk &f awmh u|eaf wmfrh mS acgi;f em;yef;awG}uD;+yD; rsuv f ;kH awG
jyL;oGm;rdygw,f? ‘a&;Ekid v f cS snv hf m;’vk@d E_wu f toHxu G of mG ;avmufatmif
wtHw h =ojzpfc&hJ +yD; wcsed wf nf;rSmyJ a':trm&J@ apwemeJ@ pGr;f aqmifcsuaf =umifh
rlvu &S&d if;pG=J unfnKd av;pm;r_[m ESpq f oH;k qavmuf wk;d oGm;cJyh gw,f?
'Dpmtkyaf v;xJu pmpkpm&if;uk=d unf+h yD; pmzwfy&dowfjzpfwhJ u|eaf wmf
wk@d om wtHw h =o jzpfomG ;cJw h m r[kwyf gb;l ? um,uH&iS f pma&;ol vlxak ':trm
uk, d w
f idk f ‘rsm;vS yguvm;/ [kwaf um [kw&f @J vm;’vd@k awmif atmufarhc&hJ w,f?

wtk y f w avrS ypf & uf p &mr&S d a ompmtk y f r sm;


u|eaf wmf[m vlxak ':trmeJ@ ppf+yD;acwf 'Dbufyidk ;f 1950 jynfv h eG Ef pS f
(vGecf w hJ hJ ESpaf ygi;f 40) cef@u vlcsi;f pwif awG@qckH ifrifc&hJ ayr,fh vlxak ':trmqkw d hJ
uavmiftrnfuadk wmh ppfrjzpfrD wESpaf vmuf 1938-39 uwnf;u rSwrf w S f
xifxif u|r;f 0ifaecJyh gw,f? ppf}uD;rwkid rf D tJ't D csed uf vlxak ':trm&J@ ‘jrefrm
jynfwiG f ppfaq;cJah om r_cif;rsm;’eJ@ ‘pENrmvm’0wÎK[m u|eaf wmfu h dk bmom
jyef pma&;q&mwa,mufjzpfatmif yxrqH;k v_@H aqmfcw hJ hJ pmtkyaf wGygy?J tJ'D
pmtkyu f zdk wf+yD; a':trm&J@ okweJ@&o bmomjyef ESprf sKd ;pvH;k u|r;f usiyf idk Ef idk rf u _ dk
vlcsi;f rawG@&cifuwnf;u cs;D usL;av;pm;rdcw hJ ,f?
ppf+yD;acwf onfbufykdif;usawmh vlxka':trm&J@ ‘jynfolcspfaom
tEkynmonfrsm;’‘a&$ref;wifarmif’pwJph mtkyaf wG[mvnf; u|eaf wmft h wGuf
vufurcsEidk af tmif wpdrphf rd hf zwf+yD; wodro hf rd hf cHpm;&wJh pmtky}f uD;awG jzpfcyhJ g
w,f?
tJ'aD emuf vlxo k wif;pmacwfrmS a&;om;jyKpk xkwaf 0cJw h hJ ‘qk&d ,S vf pf
wkid ;f jynfrsm;ok@d ’‘tk, d ef;uD;wk@d ’eJ@ ‘aiGe@J vufeuf’‘b0csi;f rwlonfh w±kwjf ynf’
pwJh pmtkyaf wG[mvnf; u|eaf wmft h wGuf Ekid if aH &;vrf;!¸epf mtkyrf sm; jzpfcyhJ g
w,f?
'Dae&mrSm okawoDrsm;twGuf “vlxak ':trm&J@ b0eJ@ pmay&ufprJG sm;”
170
pmtkyx f rJ mS awG@&wJh vlxak ':trm&J@ uavmiftrnfcrJG sm;ukd rSw&f om;&atmif
qifyh mG ;r#a0vku d yf gw,f? tJ'u D avmiftrnfcaJG wGuawmh æ
(1) cifv0if;
(2) ZrŠL'Dyg atmifxeG ;f
(3) zcifatmifEidk f
(4) zdk;omatmif
(5) jrrOPL
(6) trm
(7) trm (oydwaf rSmuf ausmif;ol)
(8) tif;vsm;ausmif;aqmifolwOD;
(9) vlxak ':trm æ ponfw@dk jzpfygw,f?
txufazmfjyyg pmtkypf mwrf;awGtjyif arG;ae@usi;f ywJt h cgwidk ;f wESpf
wcgvufaqmifay;cJw h hJ ‘aq;vdyef @J vol m;’ ‘b0eJ@pmay&ufprJG sm;’ ‘urBmh t}u;D
qH;k ausmufqif;wkawmf’ pwJh pmtkyu f av;awGutp a':trm a&;cJw h hJ pm
tkypf mayawG[m trSww f & odr;f xm;&r,fh pmtkyaf wGygy?J
tm;vH;k uk+d cHK+yD; pum;ukeaf jym&r,fq&dk if vlxak ':trma&;cJo h r# pmtkyf
awG[m wtkyw f avr# ypf&ufp&m r&Syd gb;l vk@d qkcd siyf gw,f? umv&Sn=f um
anmif;vSwhJ ESpaf ygi;f 50 ausmt f wGi;f pmayodumQ eJ@ pmaywefz;dk }uD;rm;vSwhJ
'Dpmtkypf mayawGukd a&;om;jyKpkEidk w f m[m aiGtojym csr;f omvk@d r[kwb f J apw
emcsr;f omvk@d a&;Ekid cf w hJ ,fqw dk m pOf;pm;p&m/ tjiif;yGm;p&m r&Syd gb;l ? 'ga=umifh
vlxka':trm apwemawG csrf;omonfxuf csrf;omygapvdk@ 'Daqmif;yg;eJ@
*k%jf yK qkawmif;vku d yf gw,f?

tH h = ozG , f a umif ; vS a om t"d u pG r f ; aqmif c suf


&Snfvsm;=umanmif;vSwJh ESpfaygif; 50 ausmftwGif; 'Davmufta&
twGurf sm;jym;+yD; 'Davmufpmaywefz;dk }uD;rm;vSwhJ pmtkyaf wGudk tqufrjywf
a&;Ekid cf w
hJ hJ vlxak ':trm&J@ pGr;f aqmifcsuw f ckudk u|eaf wmf owdjyKrdygw,f?
tJ't D csuu f awmh bmvJqadk wmh a':trm[m 'Dvpdk mtkypf mayawGukd
a&;om;cJ&h mrSm at;at;aq;aq;eJ@ pdwcf sr;f omuk, d cf sr;f om a&;cJw
h m r[kwf
ygb;l ? cifyeG ;f onf OD;vS uG,v f eG o
f mG ;+yD;wJah emuf ESpaf ygi;f 15 ESpv f ;kH vH;k txD;
useb f 0eJ@ aecJ&h ygw,f? tifrwef cspcf if=uifemcJ=h u+yD; wa,mufe@J wa,muf
wrsuEf mS w&Gmxifae=u&mu aouGu J +JG yD; cGcJ &hJ wmrk@d a':trm&J@b0 b,f
171
avmuftxD; useq f efvw S ,fqw dk m odom xif&mS ;vSygw,f?
'Dvdk txD;useb f 0eJ@yJ w&m;r#wr_ uif;rJv h wS hJ avmu"Hw&m;&J@ '%f&m
'%fcsufawGa=umifh vlxka':trm[m vlr_a&;'kuQawGeJ@ aomu yifv,f
a0aecJyh gw,f? tJ'=D um;xJu uk, d u hf ,
dk u
f ,dk f tm;wif;+yD; pmaypmtkyaf wGudk
wukyfukyfe@J ae@a&mnyg tqufrjywfa&;omEkdifchJwhJ vlxka':trm&J@ pmay
oDveJ@ pmayorm"d[m tifrwefcs;D usL;p&m aumif;vSygw,f? vlra_ &;'kueQ @J
aomuawGyifv,fa0aewJh=um;uyJ pmtkyfpmayawGukd prf;a&pD;ovkd w
oGio f iG pf ;D aeatmif tqufrjywfa&;om;Ekid cf w hJ hJ a':trm&J@ ZGo
J wW[
d mvnf;
pHjyKxku
d yf gw,f?
u|eaf wmf tck touf 73 ESpf &Syd g+yD? vlxak ':trmxuf 10 ESpif ,fyg
w,f? 'gayrJh pma&;vmcJw h m ESpaf ygi;f rsm;pGm=umvmawmh wcgw&H pma&;csipf w d f
ukecf ef;ovdjk zpfvmrdygw,f? 'DtcgrsKd ;rsm touf 83 ESpt f xd uavmifukd vuf
urcsbJ avmu"Hukd }uHh}uHhcH+yD; pmtkyfpmayawG a&;om;jyKpkaewJh vlxka':
trmukd pHxm;+yD; ukd,hfukd,fukd,f tm;ay;&if;eJ@ pma&;wJhtvkyfukd touf
xufq;kH vkyo f mG ;zk@d qH;k jzwfcyhJ gw,f? ?

vif;,keaf rmifarmif

1995 ck (touf 80 jynfh txd) pum;uk e f a jym&r,f q k d & if vl x k


vlxak ':trm a&; om;jyKpkcw hJ hJ a':trma&;cJ h o r# pmtk y f a wG [ m w
vH;k csif;pmtky/f ed'gef;eJ h trSmpm tkyfwavr# ypf&ufp&m r&Sdygbl;vkd h qkd
a&;cJ h w J h pm tk y f / owif ; pm csifygw,f? umv&Snf-umanmif; vSwJh
*sme,f acgif; }uD;/ aqmif;yg;/ ESpaf ygif; 50 ausmftwGi;f pmay odumQ eJ h
yifu, dk af &;eJ h bmomjyef 0wÎÎK pmaywefzkd;}uD;rm;vSwJh 'Dpm tkyfpmay
wkad wG tyg t0if pmrsdK;pHk pkpk awGudk a&;om;jyKpkEkdifwm[m aiGtojym
aygif; 874 ck&Sdw,fvkd h od& csrf;omvkd hr[kwfbJ apwemcsrf;omvkd h
ygw,f? a&;Ekid cf w
hJ ,fqw
dk m

172
rm;om;atmhzf bm;rm;

vlxp
k e
d 0
f if;

Ekd0ifbm (28) &uf


awmif a v;vH k ; ausmif ; wk d u f
tr&yl & ?
awmiforeftif;apmif;&Sd xkad e&mav;xJwiG f v_yv f y_ &f &G G pnfpnf um;
um; jzpfaeonf? trsKd ;om; trsKd ;orD; vl}uD; vlvwf vli,f t&G,pf jkH zpfonf?
jrefrmjynfweHwvsm; ajrmufbuf jrpf}uD;em;rS awmifbuf +rdw/f wm;0,ftxd/
rk;d acgiaf &&Sm;&yf0ef;a'orS rtlyif/ ajrmif;jr/ jrpf0u|e;f ay:a'otxd?
xkod t
l m;vH;k ukd xdak e&mok@d xkad e@x&dk uf a&mufvmap&ef zdw=f um;xm;
wmr&Sd/ pnf;±Hk;v_H@aqmfa=umfjima0wmr&Sd/ olwkd@tm;vHk; olwkd@apwem/ olwkd@
arwWm/ olw@dk r'k w d meJ@ pka0; a&muf&adS e=uwmyg?
olwkd@tm;vHk; bkef;}uD;ausmif;0kdif;xJ a&mufwmeJ@ touf 80 ausmf
trsKd ;orD;}uD; wOD;qD t&ifq;kH oGm;+yD; Armhx;kH pH vuftyk cf srD ;dk &Scd ;dk vku
d =f uw,f?
+yD;awmh olw@dk yg;pyfu“tar touf&mausmf &Snyf gap”wJ?h
“tar”
“tar”
“tar”
wa,mufvmvnf; tar æ
aemufwa,mufvmvnf; tar æ
bmjzpfv@dk 'Davmufawmif warwnf; arae=uwmvJ?
arr,fav?
tJ'D yg;yg;vsm;vsm;eJ@ t+rJwrf; EGrf;vspGm +yHK;aewJh trsdK;orD;}uD;u
vlxak ':trm æ? tJ'aD e@u vlxak ':trm&J@ arG;ae@av æ?
173
zdwpf mra0 a=umfjimrurf;ayr,fh tJ'aD e@ tJ'&D ufa&mufvm&if vlawG
wzGzJ JG a&mufvm=up+rJy?J tar tareJ@ warwnf; ar=u+rJyJ æ?
bmjzpfv@dk 'Dvdk warwnf;arae=uwmvJ?
touf 80 ausmrf @dk vm;?
=oZmtm%mjynf0h olr@dk vm;?
wckrS r[kwyf gb;l ? touf}uD;wkid ;f vnf; 'Dvcdk sp=f u/ ±kad o=uwm r[kwf
ygb;l ? =oZmtm%mqkw d mvnf; b,fwek ;f b,ftcgurS r&S±d rHk u/ =oZmtm%m&Sd
olwidk ;f &J@ t+idK jiifc&H wJb
h ufucsn;f woufv;kH aecJ&h wmyg?
jrefrmjynfrSm EkdifiHa&;e,fy,fu r[kwfbeJ @J 'DvkdwrsdK;om;vHk; vl}uD;
vli,fra&G;/ cspcf ifav;pm;jcif;cH&wmqkv d @dk orkid ;f wav#mufv;kH ESpaf ,mufom
&SdcJhzl;ygw,f?
yxrwOD;u +idr;f csr;f a&;zcifq&m}uD; ocifu, dk af wmfrid_ ;f ? aemufwOD;u
tcktm;vH;k u tar tareJ@ ac:ae=uwJh vlxak ':trm? a': a':vlxak ':trmukd
bmjzpfv@dk 'Dvdk vlawG csp=f uwmvJqw dk m avhvm=unf&h atmif æ ?

a':a':vlxka':trm&J@b0[m jrefrmjynfolawG&J@ b0eJ@ t+rJwrf;


wxyfwnf; wom;wnf; usaewJb h 0av æ?
aumvdyaf usmif;olb0rSm Akv d cf sKyfatmifqef;wk@d e@J twl oydww f yfO;D rSm
ygcwhJ hJ ausmif;ol æ ?
wcsKd @ausmif;om;acgi;f aqmifvyk o f al wG oydwjf yefveS +f yD; ausmif;jyefwuf
ayr,fh &moufyef oydwaf rSmufc+hJ yD; bDatukd r,lcw hJ o hJ ?l
tJ'aD umvdyaf usmif;olb0+yD;awmh owif;pmq&mb0? b,fvdk owif;
pmrsKd ;udk vkyw f hJ owif;pmq&mrvJ od&atmif vlxo k wif;pm&J@ orkid ;f a=umif;
av; jyefajymyg&ap?
owif;pmqkw d m Ekid if w H ck wnfaqmufwahJ e&mrSm r&Srd jzpfaxmufr ay;
xm;&wJh wkid }f uD;av;vH;k xJu wwkid jf zpfw,f? tkycf sKyfa&;r¾dKif/ w&m;a&;r¾dKif/
Oya'jyKa&;r¾dKifqw kd hJ wkid }f uD;oH;k wkid ef @J twl Ekid if 0H efudk OD;yJx h rf;&wJh pwkwrÎ ¾dKif
vnf;jzpfw,f?
tJ'w D idk }f uD;av;wkid pf vH;k wnfrh wfygrS Ekid if w H Ekid if H wnfwchH idk +f rJEidk yf gw,f?
wkid wf vH;k vH;k ,kid ef @J wmeJ@ Ekid if [ H mvnf; ,kid ef @J omG ;rSmyg? tJ't D csuu f dk r¾dKif}uD;
av;&yfrmS yg0if ywfoufae=uoltm;vH;k uk, d pf u
D , dk if S oabmayguf em;vnf=u/
uk,d ihf ef;uk,
d w hf mrSm wm0efaus=uw,fq&dk if Ekid if [ H m zG@H +zdK;pnfyifvm&wmyJjzpf
174
ygw,f?
&wemyH+k rdK@wnf rif;wke;f rif;w&m;}uD;[m ya'o&mZfb&k ifwyg; jzpfay
r,fh tajrmftjrif tifrwefrS }uD;rm;cJw h hJ yk*Kd~ vf}uD;wOD;jzpfygw,f?
“igraumif;&if igu h adk &;/ igrh zd &k m;raumif;&if rdz&k m;ukad &;/ igo h m;orD;
raumif;&if om;orD;ukad &;/ +rdK@0efraumif;&if +rdK@0efuadk &;/ rif;wk@d owif;pmY
tjypfr&Sad p&m? eef;awmfwiG ;f ok@d owif;pmwku d uf rnforl qkd twm;tqD;r&Sd
0ifapxGufap”
1875 ckESpfrSm rif;wkef;rif;w&m;}uD;&J@ trdef@awmfeJ@ ay:xGufvmwJh
“&wemyHk aejynfawmf”owif;pm tr_xrf;owif;pmq&mrsm;ukd rde@f =um;cJw h hJ
tJ'Dpum;&yf[m urBmhowif;pmorkdif;rSmawmif r&SdcJhbl;wJh O'gef;wGifaer,fh
pum;&yfjzpfygw,f?
t*FvefEidk if rH mS owif;pmay:OD;p 1680 ckEpS af vmufqu D bk&ifta=umif;/
w&m; ol}uD;awG&@J ta=umif; owif;awG a&;om;azmfjyrdcv hJ @dk emrnfausmf pma&;
q&m}uD; 'ife, D ,f'zD ;dk +rdK@v,facgi}f uD;rSm vnfyif;ukd xdyw f ;kH cwf+yD; '%fcwfccH hJ
&wJt h jzpfe@J E_id ;f ,SOf =unfv h u dk &f if rif;wke;f rif;w&m;}uD;&J@pum;[m urBmo h wif;
pmorkid ;f rSmawmif r&Scd zhJ ;l qkcd w hJ m rvGeb f ;l vk@d qkEd idk yf gw,f?
vnfyif;ukd xdyw f ;kH cwfw,fqw dk m vlurdk wfwwf&yfvsuaf eap+y;D wkid Ef pS f
wkid rf mS uyf±u dk xf m;wJh ysOjf ym;ESpcf sy=f um;rSm vnfyif;eJ@ vufEpS zf ufudk tayguf
azmuf n‡yx f m;wm jzpfygw,f? tJ'v D dk n‡yx f m;wke;f rSm bk&ifv h ufyg;apawGu
c&rf;csOo f ;D eJ@aygu=f u/ =uufO bJOeJ@ aygu=f u/ rsuEf mS ukd wHaxG;eJ@axG;=u vky=f u
wmawGvnf; cH&ygao;w,f?
rif;wke;f rif;w&m;}u;D vkd wnfrh wfwt hJ yk cf sKyfa&;r¾dKifrsKd ; &Scd o
hJ vkyd /J pwkwÎ
r¾dKif orm;awGbufuvnf; r,dr;f r,kid f ausmufpmwkid }f uD;uJo h @dk ajzmifrh wfreS f
uefwhJ wkid ;f usKd ; jynfusKd ;aqmif owif;pmq&m}uD;awG&cdS =hJ uygw,f?
trsdK;om;vGwfajrmufa&;/ e,fcsJ@qef@usifa&;/ zufqpfqef@usifa&;eJ@
urBmh+idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm;&J@ rD;&SL;wefaqmif/ pwmvif+idrf;csrf;a&;qkeJ@ *k%f
xl;aqmifyg&*l a'guw f mbG@J & u|eaf wmfw@dk &@J aus;Zl;&Sif q&m}uD;ocifu, dk af wmf
r_dif;[mqkd&if æ “aeaomif;axmif ta&mifrnd‡K;ovkdy jynfaumif;atmif
aqmifrud;k &,fv@dk a&$a'gi;f awmifuavmif wrsKd ;&,fEiS hf awmif±;dk rSm q&m }uJ
raygv h @dk æ ”qkw d hJ aºu;a=umfot H wkid ;f acwftqufqufrmS wkid ;f usKd ; jynfusKd ;
onfy;dk xrf;&Gucf w hJ myg? tJ'aD us;Zl;&Siq f &m}uD;ukd jrefrmhpmayorkid ;f tpDtpOfrmS
u¾oD;jcm;zGichf &hJ wJh uAsmq&m}uD;wOD;tjzpfom rSw, f v l @dk r&ygb;l ?
175
q&m}uD;[m jyZmwfawG tajrmuftjrm;a&;cJw h hJ jyZmwfq&m}uD;vnf;
jzpfygw,f? owif;pmq&m}uD;vnf; jzpfygw,f? 'gawGxuf yk+d yD;ta&;t}uD;qH;k
tcsufwcsufuawmh q&m}uD;[m xD;usdK;pnfayguf rif;ygaysmufcJh&wJhacwf/
e,fcs@J qef@usiaf &; trsKd ;om;vGwaf jrmufa&;acwf/ zufqpfqef@usiw f ahJ wmfveS f
a&;acwf/ zqyv tpk;d &vufxuf trsKd ;om;pnf;vH;k nD!w G af &; jynfwiG ;f +idr;f
csrf;a&;v_yf&Sm;r_acwfpwJh acwfawGtqufqufrSm touft&G,f }uD;vSyg
yaumqk+d yD; pdyyf w k ;D eJ@ &dy}f uD;ckrd aebJ jynfoal wGa&S@u rm;rm; rm;rm;eJ@ OD; aqmif
vrf;!¸ef ay;cJw h hJ Ekid if aH &;orm;}uD;wOD;jzpfw,fqw dk t hJ csuyf gy?J
q&m}uD;[m ol@&@J vufpaJG wmf “a&$a'gi;f awmif uavmifwrsKd ;”eJ@vnf;
wkid ;f usKd ; jynfusKd ;ukd aqmifcyhJ gw,f? touf 70 ausmf tk}d uD; tkrd a&mufaewJh
txdvnf; jynfciG t f ES@H uo dk mru Ekid if &H yfjcm;wkid ;f jynfrsm;txd c&D;vSnv hf nf
oGm;vm+yD;awmhvnf; urBm+h idr;f csr;f a&; qdw k hJ vl@abmifv@l avmu&J@ tusKd ;ukd
xrf;aqmifcyhJ gao;w,f? trsKd ;om;tusKd ; urBmol urBmom;wk@d &@J tusKd ;ukd q&m
}uD;[m ol@ycH;k eJ@xrf;+yD; aqmif&u G o f mG ;cJw h myg?
q&m}uD;ocifukd,fawmfr_dif;vkd owif;pmq&m}uD;rsdK;ukd =unfh+yD;
owif;pmq&mqkdwm “jynf}uD;ycHk;”“jynf}uD;vuf±Hk;”jzpfw,fvdk@ owif;
pmq&m}uD; OD;xGe;f azu ajymcJw h mvk@d xifygw,f?
usi0hf wfov D +rJcw hJ hJ owif;pmq&m/ wm0efauswo hJ wif;pmqkw d m jynf
}uD;0efudk ycH;k eJ@xrf;rxrf;qkw d ahJ ywHe@J wkid ;f =unfq h ;kH jzwf&ygw,f?
vlxo k wif;pmukd pxkww f hJ (19-4-46) ae@uae &yfqidk ;f oGm;cJ&h wJh (7-
7-67) ae@txd/ w&ufrusef jyefveS =f unf+h yD;awmh qkcd w hJ ahJ ywHe@J wkid ;f =unfrh ,f
qk&d if æ æ
1946-47-48 umvrsm; æ
&efuek +f rKd @}u;D zufqpf*syefw@dk vufatmuf&adS eqJumv/ rEWav;ukd r[m
rdww f yfawG odr;f +yD;+yD;csi;f OD;av;vSu q&m}uD;OD;ausm&f if (ygarmuQcsKyfa[mif;-
uG,v f eG )f eJ@ vufw+JG yD;/ jrefrmEkid if &H @J yxrqH;k zwyv (zqyv) qkid ;f bkwu f dk
wifcyhJ gw,f? OD;av;vS[m aemifrmS ol@udk axmifoiG ;f tusO;f csxm;cJw h hJ zqyv
tzG@J }uD;ukd pwifwnfaxmifco hJ v l @dk qkEd idk yf gw,f? vlxo k wif;pm[m zqyv
eJ@twl vGwv f yfa&;wku d yf 0JG if “jynf}uD;vuf±;kH ” tjzpf yg0ifc?hJ
1949 {+yDv 24 &uf æ zqyvtpk;d &u owif;pmwku d u f dk 'kid ;f erku
d jf zifh
azmufccGJ h?J
1949 Ekd0ifbm 1 &uf æ owif;pm jyefvnfxkwfc?hJ
176
1953 rS 1956 cktxd æ vlxkOD;av;vStm; yk'fr (5) jzifh &efukef
axmif}uD;rSm csKyfaESmifxm;cJ?h
1956 ck arv (10) &uf r S atmuf w k d b m (1) &uf t xd æ
vlxo k wif;pm t,f'w D mcsKyf q&m}uD; a&$Oa'gi;f tm; yk'rf (5) jzifh zrf;qD; cH&?
12-3-1959 æ owif;pm csdwfydwfcH&?
10-5-1960 æ owif;pm jyefxGuf?
7-7-1967 æ owif;pm &yfpcJ &H ? pma&;oltygt0if &efuek w f u dk cf EJG iS hf
rEWavrS wku d of m; (5) OD; xde;f odr;f cHc&hJ ?
tJ'gawG[m “jynf}uD;0ef”ukd xrf;yk;d &if; vlxo k wif;pm }uHKcJ&h wJh “opPm
w&m;”eJ@ obm0w&m;awGyg?
vlxo k wif;pm[m “opPmw&m;”ukd eif;ajcwJh t"rR0g'rSeo f r#udk wo
rwfwnf; qef@usifwkdufckduf+yD; tzdcH/ tESdrfcH/ aoG;tpkyfcH/ tjc,fvS,fcHawG
bufu t+rJ&yfwnfwhJ “jynf}uD;ESiw f ”H wm0efuv dk nf; xrf;&Gucf yhJ gw,f?
· *syefzufqpfw@dk &@J t"rR0g'ukd jynfow l &yfv;kH eJ@wuG wGe;f vSef wku d f
cku
d cf ahJ yr,fh tar&duefu ol@&@J topfpufpuf tEkjrLAH;k vufeufqef;ukd tm&S
wku d of m; *syefvrl sKd ; awGtay:ukd prf;oyfazmufccJG w hJ hJ &mZ0wfr}_ uD;ukd qef@usif
±_wfcsygw,f?
· uk&d ;D ,m;u|e;f qG,f ppfy}JG uD;jzpfymG ;cJw h t hJ cgvnf; tar&duef e,fcs@J
vufopfawGu ukvor*~tzG@J udk ckw;kH vky+f yD; 0ifa&mufpu G zf uf jc,fv, S cf w hJ mukd
qef@usicf yhJ gw,f?
· tar&dueforRw uae'Dvyk }f uHc&H awmh Ekid if aH &;t& vky}f uHowfjzwf
r_rsKd ;ukd ±_wcf scyhJ gw,f?
· tar&duefu AD,uferf/ avmeJ@ uarŠm'D;,m; oH;k Ekid if u H dk usL;ausmf
wku d cf udk wf hJ urBmt h }uD;rm;qH;k ra=unmaomppfy}JG uD;ukv d nf; jyif;jyif;xefxef
±_wfcscJhygw,f?
· tar&duefe,fcs@J &@J vufyg;aptjzpf Ekid if u H dk ESpjf crf;cGyJ pfcw
hJ hJ ik'd ifZif;/
ik'd if;EknaD emif&@J vky&f yfawGudk qef@usicf ahJ yr,fh olw@dk naD emifudk pDtidk af tu
tm%modr;f yGyJ o kH ¿mefzefw;D +y;D owfjzwfypfcw hJ hJ tar&duefe,fcs@J orm;ukd tjyif;
txef±w _ cf s uef@uu G cf yhJ gw,f?
· e,fcs@J t&if;&Sipf epf}uD;ukd qef@usiw f u dk cf u kd cf whJ hJ qkAd ,
D ufjynfaxmif
pk}uD;bufu wav#mufv;kH axmufct H m;ay;cJah yr,fh tJ'q D Adk ,
D uf uk, d w f idk uf
e,fcs@J vrf;pOfuv dk udk +f y;D “qd&k ,
S ef ,fcs@J ”b0ukd ul;ajymif;oGm;awmhvnf; jywfjywf
177
om;om; qef@usiaf 0zefcyhJ gw,f?
· bmwpPwm tm%m&Si&f @J e,fcs@J vufa0cHtpk;d &ukd awmfveS yf ek u f ef+yD;
usL;bm; Ekid if o H pfudk xlaxmifcw hJ hJ uwfpx f ±ku d dk cs;D usL;axmufccH ahJ yr,fh uk, d hf
Ekid if u H dk qkAd ,
D uf&@J vufa0cH ±kyaf o;±kyt f jzpf ta&mufccH w hJ hJ uwfpx f ±ku d adk wmh
a0zefuef@uu G cf yhJ gw,f?
· e,fcs@J trsKd ;rsKd ;&J@ vufatmufu vGwv f yfa&;twGuf wku d yf 0JG ifc=hJ uwJh
tmz&duwku d ef @J vufwiftar&duwku fd u f e,fcs@J qef@usiaf &; wku d yf 0JG ifawGudk
axmufccH ahJ yr,fh vGwv f yfa&;&+yD;aemuf zdEydS cf sKyfcs,af &;0g'ukd usio hf ;kH vm=u
olawGuadk wmh qef@usif a0zefcyhJ gw,f?
· +Adwo d #e,fcs@J orm;awG&@J vufatmufu vGwaf jrmufa&;twGuf &J&J
awmuf wkdufy0JG ifchw J hJ tpPa&;EkdifiHom;awGukd axmufcHchaJ yr,fh tJ'D tpPa&;
Ekid if o H m;awGu, dk w f idk u
f ygvufpwkid ;f vlrsKd ;awG&@J e,fajrukd t"rRord ;f ,l tEkid f
usichf +hJ yD; ygvufpwkid ;f vlrsKd ;awGudk Ekid if rH v hJ rl sKd ;awGjzpfatmif vkycf w hJ mawGuadk wmh
qef@usicf yhJ gw,f?
· e,fcs@J qef@usiaf &; wku d yf 0JG if tdE, dN acgi;f aqmif}uD; ae±l;ukd axmufccH hJ
ayr,fh tdref ;D csi;f Ekid if aH v;awGjzpf=uwJh eDayg/ qpfuif;/ blwefe@J oD[Vdk Ef idk if w H @dk tay:
Akv d u f s v$r;f rk;d csiw f hJ ae±l;ukd qef@usiaf 0zefcyhJ gw,f?
· tm&Svr$ ;f rk;d a&; &nf&, G cf suef @J vufopfuv dk edk eD ,fcs@J orm;u zG@J pnf;
wnfaxmifcw hJ hJ qD;wk;d / pifw;dk pwJt h zG@J awGrmS wufºuyg0ifc+hJ yD; jynfwiG ;f rSmvnf;
t"rR0g'ukd usio hf ;kH cJw
h hJ rm&S,t f ,Gwcf &H @J ygupPwefEidk if u H dk ±_wcf scahJ yr,fh uuf&fS
rD;,m;jynfe,fudk tdE, dN u odr;f yku d pf ;dk rk;d xm;wJu h pd rP mS awmh ygupPwefEidk if b H ufu
axmufcH&yfwnfcJhygw,f?
· =um;aeEkdifiHwEkdifiHjzpfwJh avmEkdifiH&J@ rif;om;}uD; ok0Àzl;rm;ukd
pDtkdifat&J@ vufoyfarG;ppfAkdvfwpku jzKwfcstm%modrf;cJhpOfu rif;om;}uD;
bufu axmufcHtm;ay;cJhayr,fh tm%mjyef&wJhtcgusawmh rif;om;}uD;u
ol@&@J naD wmf rif;om;}u;D okzmEk0%f&@J youfaf vmtzG@J udk jynfwiG ;f ppfcif;+y;D wku d f
cku
d w f mukad wmh uef@uu G ±f w
_ cf scyhJ gw,f?
tJ't D csuaf wGu pmrsuEf mS awGu ajymjyaewJh vlxo k wif;pm&J@orkid ;f yg?
“aeaomif;axmif ta&mifrn‡Kd ;ovkyd jynfaumif;atmif aqmifruk;d
&,fvkd@ a&$a'gif;awmifuavmifwrsdK;&,fESifh awmif±kd;rSm q&m}uJrayghvkd@ æ”
aºu;a=umfcw hJ q hJ &m}uD; ocifu, dk af wmfrid_ ;f &J@ a&S@aqmifvrf;!¸erf t l wkid ;f razmuf
rjyef raoGrznf ac|;eJ@aoG;eJ@ a&;cJ=h uwJh orkid ;f yg?
178
tJ'v D o
dk rkid ;f aumif;cJwh hJ vlxo k wif;pmrsKd ;ukd OD;pD;xkwaf 0cJw h hJ owif;
pmorm;yg?
tJ'o D wif;pmorm;b0rSm b,fvrdk ek w f idk ;f awGudk }uH}h uHch idk cf idk f &ifqidk Ef idk f
cJo
h vJqwdk m wEkid if v H ;kH u od=uw,fav? tJ'ga=umifh ckvdk “tar æ tar æ
taræ ” jzpfaewmyg? cspcf if=unfnKd av;pm;r_qw kd m vky, f vl @dk &wmrsKd ;rS r[kwf
wm?
vlawG&@J &ifxu J tvkv d dk jzpfvm=uwmav æ ? tJ'ga=umifh -
vlwkdif;&J@ tar æ
jrefrmjynfoltm;vHk;&J@ tar touf&mausmf&Snfygap æ ? ?

vlxp
k e
d 0
f if;

a':a':vlxka':trm&J hb0[m jrefrmjynfolawG&J h


b0eJ t h _rJwrf; wxyfwnf; wom;wnf; usaewJb h 0av æ?
aum vdyf ausmif;olb0rSm Akv d cf sKyfatmifqef; wkd h
e hJ twl oydww f yfO;D rSm ygcJw
h hJ ausmif;ol æ ?
wcsd K h a usmif ; om;acgif ; aqmif v k y f o l a wG oyd w f
jyefveS _f yD; ausmif;jyefwufayr,fh &moufyef oydwaf rSmuf cJ_h yD;
bDatukd r,lcw hJ ohJ l æ
tJ'aD umvdyaf usmif;olb0_yD;awmh owif;pm q&mb0?
b,fvdk owif;pmrsdK;udk vkyw f hJ owif;pm q&m rvJ od&atmif æ

179
1

123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
vlx&k J ah ':trm
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456

vlxk a':trm
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456
123456789012345678901234567890121234567890123456

armifomEkd;

vlxak ':trmqkw d m jrefrmEkid if rH mS ay:xGe;f zl;or# trsKd ;orD;awGxrJ mS


t}uD;rm;qH;k vk@d q&dk if vGe&f musrmS rk@d v@kd rqkcd siaf wmif t}uD;rm;qH;k awGxrJ mS wOD;
vk@d awmh qd&k vdrrhf ,f? ol@ta=umif;ukd olrsm;awGta=umif; ola&;ovkd pmtky}f u;D
wtkyf jyKpka&;om;&rSmjzpfw,f? wae@ a&;=uygvrd rhf ,f? 'Dae&mrSmawmh u|ef
awmf awG@}uHKcJ&h or#awGxu J tenf;tusO;f yJ wifjyEkid rf ,f?
a':a':[m tif'yD if;'ifh a':pef;wk@d / a':cif=unfw@dk vdk Ekid if aH &;orm; r
[kwyf gb;l ? 'gayrJh ygwED idk if aH &;vk@d wcsKd @u ac:=uwJh Ekid if aH &;qdw k m vl@b0yJv@dk cH
,l owfrw S wf hJ owif;pmq&mr}uD;/ pma&;q&mr}uD;jzpfygw,f? ol@b0[m Ekid if H
a&;eJ@ ruif;bl;? ol@orkid ;f [m Ekid if aH &;orkid ;f / ol@ta&;tom; tm;vH;k [m ol@
EkdifiHa&;cH,lcsufeJ@ jrpfzsm;cHxm;+yD; 'Dta&;tom;awGonfyifv#if ol@EkdifiHa&;
vkyaf qmifcsurf sm;jzpfw,f? 'Dta&;tom; 'Dvyk af qmifcsuaf wGa=umifyh J jynfol
vlxu k ol@udk csp=f u/ jrwfE;dk =u/ =unfnKd =uovkd jynfou l dk u|ejf yKaeol rsm;u
'Dred ;f r}uD;ukd t+idK;}uD;}uD;eJ@ rke;f =uw,f?
wkid ;f jynfucdk spw
f ,f/ jynfov l x l u k cdk spw
f ,fqw dk hJ olawG jrefrmEkid if aH wmf
}uD;rSm trsm;}uD;ayg@? 'gayrJh yg;pyfu ajymwmoufoufr[kw/f ta=umxJ/ aoG;
om;xJuukd pdr+hf yD; wkid ;f jynfe@J vlxu k cdk spw f hJ jrefrmtrsKd ;orD;qdv k @dk uae@ ouf&dS
180
xif&mS ;xJrmS ESpOf ;D yJ u|eaf wmf awG@z;l w,f? wOD;u a':trm? vlxak ': trm?
vlxOk ;D vSe@J a':trmukd ‘uGejf rLepf’awGv@dk wcsKd @u xif=uw,f? xifv@dk
vnf; zqyvtpkd;&u OD;vSukd axmifoGif;tusOf;cscJhwmayg@? twGif;od w
a,muftaeeJ@ajym&&if olwkd@[m vHk;0 uGefjrLepfr[kwfygbl;? omrefwkdif;cspf
jynfcspyf *k Kd~ vf}uD;awGyJ jzpf=uw,f? 'gayrJh vlwidk ;f eJ@ wnfah tmifaygi;f um vlwidk ;f
vkvd u kd cspcf ifav;pm;=uwJt h wGuf olw@dk taygi;f toif; rdwaf qGo*F[rsm;xJrmS
acgi;f yHjk zwf t&if;&Si}f uD;awGygovk/d uGejf rLepfacgi;f aqmifawGvnf; ygw,f? aemif
awmh om;ESpaf ,muf[m awmcku d eG jf rLepfawG jzpfomG ;=uw,f? 'gayrJh olw@dk u
awmh b,fwek ;f urS uGejf rLepf r[kw=f uygb;l ?
wckawmh &Sw d maygah v? uGejf rLepfr[kwo f vkd uGejf rLepf qef@usio f l awG
vnf; r[kw=f ubl;? uGejf rLepfa&m/ qk&d , S v
f pfa&m/ zqyva&m/ wkid ;f jynfcsp=f uol
csif; twlwl nDnD!Gwf!GwfeJ@ wkdif;jynftwGuf twlvufwGJ vkyfukdifaqmif
&Guo f mG ;=uapcsiw f ,fqw kd hJ apwemrsKd ;yJ OD;vSe@J a':trmrSm &Sw d ,f? q&m}uD;
ocifukd,fawmfr_dif;&J@ pdwf&if;apwemeJ@ twlwlygyJ? q&m}udD;ukd bk&m;wql
*lwvH;k vkd uk;d pm;,H=k unf qnf;uyf=uwJh &SmrS&mS ; wynf&h if; yDoolawGu;dk ?
u|eaf wmf[m wuUov dk rf a&mufcifu udpw P cke@J vlxo k wif;pmwku d u f dk
a&muf&if; OD;av;vS (vlxOk ;D vS) eJ@ yxrqH;k awG@qzkH ;l wmyg? wuUov dk af &muf+yD;
ausmif;tm;wJhtcg rEWav;wuUokdvfuae vlxkwkdufqDvmawmhrS a':a':
(vlxak ':trm) ukd pwifawG@z;l wmjzpfygw,f? 'gawmif vlxw k u dk vf m&if OD;vS-
a':trmxuf vlx*k sme,fpufcef;rSm owif;oH;k aewwfwhJ to#if ^m%d\&
qD a&mufaewwfwt hJ wGuf aemif to#if ^m%d\& vlxu G +f yD; (OD;) qef;xGe;f
jzpfomG ;wJt h cg ol@udk &nf!e¸ ;f ajymqkpd &m&Sw d idk ;f OD;av;vSu ‘rifq h &mav/ rifh
q&m’vk@d +yHK;+yD; ajymavh&w dS ,f?
u|efawmf[m tJ'Dwkef;u uAsmav;tp/ aqmif;yg;av;tp/ 0wÎKwkd
av;tp vufwnfph rf;aecsed f jzpfavawmh tJ't D csed yf idk ;f u vlx*k sme,fudk ukid af y;
aewJh to#if^m%d\&qD r=umc% a&mufaewmyJ jzpfygw,f? aemifawmh
ausmif;om;&JabmftcsKd @e@J u|eaf wmf[m *k EWmef&yfu tdrw f tdru f dk iSm;+yD; aexkid f
=u&m u|eaf wmfw@dk trd ef @J vlxk owif;pmwku d q f w dk m vrf;[kb d ufxyd ef @J 'Dbuf
xdyjf zpfaeavawmh tm;wkid ;f a&mufaerdawmhw,f? u|eaf wmfw@dk u uav;cspf
wwfawmh OD;vS-a':trm&J@ uav;awGe@J vnf; oGm;aqmh=uw,f? tJ'w D ek ;f u
u|efawmfu t*Fvdyfowif;pmwapmif&J@ owif;axmufvkyfaew,f? reuf
reufq&dk if u|eaf wmfu vlxo k wif;pmwku d uf vufEydS pf ufe@J owif;awGudk ±ku d f
181
+yD; yk@d wmyg?
u|eaf wmfw@dk wawG[m tJovkd vlxo k wif;pmwku d u
f dk 0ifxu G of mG ;vm
aeayr,fh wcgz;l r# OD;vSe@J a&m a':trmeJ@yg Ekid if aH &;/ ausmif;om;ta&; aqG;
aEG;jcif;/ ajymqkdjcif; r&dScJhpzl;? tjcm;vlr_ qufqHa&;pum;-pmaypum;awGyJ
ajymcJh=uwmyg? 'gayrJh zqyvtpkd;&&J@ taxmufawmf}uD;awGuawmh vlxk
OD;vSu ausmif;om;awGukd !¸ef=um;aew,f? aiGa=u; axmufyHhaew,fvkd@
xifuek =f uawmhw,f? 'Dvekd @J 1953 atmufwb dk mrSm wuUov dk f ausmif;wv
ydwaf &; wku d yf jJG zpfawmh u|eaf wmfw@dk ausmif;om;acgi;f aqmifrsm;eJ@twl vlxk
OD;vSuydk g zrf;vku d yf gawmhw,f? ol@vydk J txifrmS ; tzrf;cH&ol aemufwOD; uawmh
'k@d b&k if OD;b&if?
'k@d b&k if OD;b&ife@J wcsKd @udk yxr v$waf y;w,f? wESpcf =JG umwJt h cg u|ef
awmfwkd@ ausmif;om;awGukd v$wfay;w,f? 'gayrJh OD;vSukdawmh v$wfray;bJ
av;ESpx f d axmifxrJ mS qufxm;w,f? 'gawGrmS ;rSe;f aemifov d mwJt h wGuf tJ'D
acwfu zqyvtpkd;&&J@ jynfxJa&;0ef}uD; Akdvfcifarmifav;[m aemif ol&m
xl; jyKwfvmwJhtcg vlxkOD;vSqDvm+yD; uefawmhoGm;ygw,f? (28-11-79)
“OD;av;vnf; ol@udk qkawG t=um}uD; ay;ypfvu dk of uGm”vk@d 'Dta=umif; u|ef
awmfu h dk jyefajym&if; OD;av;u &,f&,f+yHK;+yHK;ajymygw,f? (OD;Ekuvnf; rSm;a=umif;
0efco H mG ;ygw,f?)
1955 rSm u|eaf wmf axmifxu J xGuv f mawmh wuUov dk jf yefaecGihf r&
ao;ygb;l ? u|eaf wmf vlxo k wif;pmwku d rf mS nt,f'w D m 0ifvyk yf gw,f? ae@
t,f'w D mu OD;xGe;f az (ol&/ &Sr;f jynf)? olu owif;pmtwGi;f pmrsuEf mS awGudk
ae@cif;rSm vkyo f mG ;+yD;/ rsuEf mS zH;k eJ@ ausm&,f/ tv,fpmrsuEf mS ESprf suEf mS &,fudk
u|efawmfhtwGuf xm;cJhygw,f? ta&;}uD;wJh pmrsufESmawGyg? wkdif;jynfrSm
wae@wmtwGi;f jzpfysucf w hJ hJ owif;awGxu J ta&;}uD;qH;k owif;awGudk aemuf
usEkdifoavmuf aemufusatmifapmifh+yD; rsufESmzHk;rSm xnfh&wm jzpfygw,f?
rEWav;eJ@ txuftnm owif;awGuadk wmh uk, d yf idk o
f wif;axmufawGu a&;+yD;
om;av;awG u|eaf wmfph m;yGrJ mS vmyk@d =uw,f? wcsKd @ pm;yGrJ mS xkid af &;w,f? &efuek f
owif;ukad wmh w,fvzD ek ;f eJ@ ay;w,f? urBmo h wif;twGuf &GKu d wf m/ attufzyf /D
atyD/ &Sif[Gmowif;XmeawGu owif;v$mawG pmwkdufu a&mufaeayr,fh
aemufq;kH owif;ukad wmh bDbpD /D bDtadk t/ armfpuk/d yDuif; a&'D,o dk wif;awGuydk J
tm;udk; &w,f? u|efawmfhatmufrSm vufaxmuf t,f'Dwm wOD;&Sdygw,f?
'gayrJh u|eaf wmfu h dk t+rJwrf; vma&mufun l D oGeo f ifaewmuawmh a':a':ygy?J
182
tJovkd twlvufwJG vkyv f mvku d af wmhrS a':a':&J@ pdw"f mwf/ a':a':&J@
t,ltq/ a':a':&J@ oabmxm;awGudk yk+d yD;odem;vnfvm&wm jzpfygw,f?
yxrOD;qH;k ajymcsiw f muawmh a':a':[m tvGet f vkyv f yk of l jzpfw,f
qkwd mygy?J w,fvzD ek ;f eJ@owif;ay;wm/ a&'D,u dk owif;vmwmukd twkad umuf
tajy;tv$m; vku d rf w S w f ,f? +yD;tJ'gudk tacsmjyefa&;w,f? wcsKd @owif;awGu
t&Sn}f uD;/ owif;pm wrsuEf mS ausmw f m? tJovkd owif;ukd apmif&h if; tm;wJh
tcsed f rdepfyidk ;f rSm aqmif;yg;u a&;vku d af o;/ bmomjyefp&m&Sw d m jyefvu dk af o;?
aemuf+yD; æ u|eaf wmfw@dk owif;pmwku d uf 0wfauswef;aus vky=f uwmrsKd ; r
[kwb f ;l ? n 9 em&Dausm&f if tdrjf yefz@dk em&Darmh=unhw f hJ t,f'w D mrsKd ;awG r[kwf
=ubl;? owif; ta&;}uD;&if }uD;ovkd oef;acgio f ef;EGx J d apmif+h yD; owif;,l o
wif;ay;=uwm? Oyrm tar&dueforRw a&G;aumufy/GJ qkdAD,uf acgif;aqmif
ukvor*~omG ;jcif;/ *seD AD mrSm aqG;aEG;=ujcif;qkw d mrsKd ;awGrmS aemufq;kH owif;
od&wJt h xd (b,foEl idk o f mG ;w,f/ b,fwek ;f u a&mufomG ;w,f/ bmawG aqG;
aEG;=uw,f) apmif+h yD; owif;ay;=uwmyg? ae&mr&awmhavmufatmif tcsed f
aemufusveG ;f &if puf&yfowif;qk+d yD; twkad v; xnfah y;wm? tJ'v D dk ttdyyf sucf H
vky&f wJh tcsed t f cgrsKd ;xd u|eaf wmfw@dk vli,f t,f'w D mrsm;eJ@ twl&w dS wfwm?
owif;pmwku d yf idk &f iS v
f nf; [kw/f wm0efcH t,f'w D mqkv d nf; [kw/f uk, d t hf ar
t&G,af vmuf rde;f r}uD;u tJovkd rtdyrf ae vkyjf yaeawmh u|eaf wmfw@dk vli,f
awGrmS tacsmifczdk @dk qw kd m pdwu f dk rul;rd=uawmhb;l ?
qkdAD,ufacgif;aqmifESpfOD;jzpfwJh c±ka&SmhzfeJ@ blv*geif tvnftywf
vm=uawmh a':a':u u|eaf wmfu h ydk J owif;vku d cf idk ;f ygw,f? u|eaf wmf[m reuf
csr;f jrompnfavqdyu f dk qku d af &mufvm=uwJt h csed u f p+yD; n ar+rdK@ (jyifO;D vGi)f
npmpm;yGJxd owif;,l&w,f? acgif;aqmif}uD;rsm; rdef@cGef;ac|wmukd ygvmwJh
±k&Spum;jyefu t*Fvdyfvkdjyefay;w,f? c±ka&SmhzfqkdwhJ yk*~dKvfu &$wfwGwfwGwf
aemufawmufawmufqkdawmh c&D;oGm;&if; aemufajymif ajymwmawGus bm
omjyefay;avh r&Sb d ;l ? u|eaf wmfuawmh ±k&mS ;pum;av; rawmufwacguf wwf
xm;awmh tJ'gav;awGutp noef;acgiaf usmrf S rEWav; vlxo k wif;pmwku d u
f dk
zke;f eJ@vrS ;f +yD; owif;ay;w,f? wzufu a':a':u vSr;f +yD; a&;rSww f ,f? reufus
vlxo k wif;pmrSm c±ka&Smzh /f blv*geifowif;[m &efuek o f wif;pm }uD;awGxuf
ukyd J +rdKif+rdKifqidk q f idk f pHpk v kH ifvif ygvmawmhw,f?
wkid ;f cspjf ynfcspyf *k Kd~ vfyyD D vlxak ':trm[m jynfot l wGuf tEkynm/ jynf
oltwGuf pmay/ jynfot l wGuf owif;pmqkw d mukd rl0g'tjzpf pGpJ +JG rJ+rJuidk pf o JG jl zpf
183
w,f? owif;pmq&m usi0hf wfqw dk mukv d nf; wdwu d sus apmifx h ed ;f w,f? rk'rd ;f
owif;/ uav;oli,f tusiyhf suo f wif;/ rde;f rom;wk@d tzdEydS cf v H w l ef;pm;wk@d
xdcu dk ef pfemapr,fh owif;wk@d q&dk if owif;pmrSm vH;k 0rygap&bl;? owif; toGm;
tvmt& wzufowfjzpfaeayr,fh tcsKd @tcsut f vufu rSeaf eyH&k &if tJ'o D
wif;ukd csichf sed o f ;kH oyf+yD; jyefa&;w,f? e,fowif;axmufawG yk@d wo hJ wif;awG/
Ekid if jH cm;owif;awG tm;vH;k vkv d [dk m jyefa&;&wmcsn;f ygy?J
u|eaf wmfw@dk vnf; tJ't D &G,u f jynfo@l twGuf tEkynm/ jynfo@l t
wGuf pmayqkw d mukd ,Hak umif;wke;f yg? 'gayrJh u|eaf wmfw@dk ,ykH u kH ±k&u S rd[idk ;f vf
±_v
d adk [mhzf wk@d vrdk sKd ;? Socialist a&S@u wyfrxm;wJh Realism jzpfw,f? t,kwf
wrm udpPrsdK;r[kwf&if rSefwmqkd&if a&;&rSmaygh qkdwhJ cH,lcsufaygh? a':a':u
tJovkrd [kwb f ;l ? rSeOf ;D awmh jynfou l /dk tzdEydS cf v
H wl ef;pm;ukd xdcudk ef pfemap&if
ra&;ygb;l ? a&Smifw,f?
a':a':&J@'o D abmxm;cH,cl suu f dk owif;pm ta&;tom;rSmomr[kw/f
ol@&@J tjcm;pmayta&;tom;rsm;rSmyg awG@&w,f? a&$±;dk / buav;/ atmifAv/
zk;d pde/f pdeuf wk;H / a&$ref;wifarmif twÎKy`wadW wG/ jynfocl spaf om tEkynmonfrsm;
pwmawGu=kd unf?h qkid &f m tEkynmonf wcsKd @e@J ywfoufv@dk vlawmfawmfrsm;rsm;
odxm;=uwJh tusiyhf suu f av;awG &Sw d ,f? 'gawGukd a':a':vnf; odwmygy?J
odayr,fh a&Smifw,f? 'Dawmh 'DtEkynmonfawG[m pif;vHk;acsmawG/ cspfcif
=unfnKd av;pm;p&mawGyJ jzpfaeygawmhw,f? b,fZmwfq&m}uD;[mjzifh t*F
vdyfe,fcsJ@udk xkdif&Sdckd;wJhta=umif;/ b,foDcsif;a&;q&m[mjzifh ol@qDukd ukd,f
um,vmquforS rif;orD;ukd oDcsi;f aumif;aumif; a&;ay;wwfwt hJ a=umif;/
b,frif;orD;[mjzifh ppfajy;pOfu w±kwf}uD;wa,mufeJ@ aygif;oif;aewJh t
a=umif;pwmawGudk æ a':a':hpmrsm;rSm rawG@Eidk af ybl;?
a':a':[m tEkynmonfawGudk olw@dk ta=umif; ra&;cif uarBurBm
wnf;u ESpEf pS u f mum cspcf ifav;pm;cJo h yl g? jynfoal wG&@J b0ta=umif;/ Ekid if aH &;
ta=umif; a&;cGihf r&awmhwt hJ cgrmS rS tEkynmta=umif;/ ,Ofaus;r_ta=umif;
a':a':huavmif OD;vSnfhvmcJhwmjzpfw,f? t&ifwkef;u tEkynm,Ofaus;r_
ta=umif; a':a':a&;r,fq&dk if aqmif;yg;av;wapmif/ acgi;f }uD;av;wyk'af vmuf
yJ jzpfayvdrrhf ,f? ckvdk pmtkyx f xl }l uD;awG jzpfrvmaybl;? 'DtwGuf ,Ofaus;r_
tEkynmbufu=unfrh ,fq&dk if uH=urRmukyd J aus;Zl;wif&OD;awmh rvkv d ?dk
1955 pufwifbmvv,f wnae owif;pmwku d u
f dk tvky0f ifz@dk u|ef
awmf0ifcahJ wmh t,f'w D mhpm;yGaJ y:rSm "mwfyrkH sKd ;pHak wG jzef@}uJxm;wm awG@&+yD;/
184
pm;yGwJ zufrmS idrk wwf ('grrS [kwf ikx d m;vk@d ) rsupf rd suEf mS ndK‡ ;i,fErG ;f vs aewJh
a':a':ukd awG@&w,f? u|eaf wmf bmrS rar;Ekid af o;bJ tajctaeukd tuJcwf
aepOfrmS a':a':u ‘rif;od+yD;yvm;/ q&m+idr;f qH;k &Sm+yD’ vk@d rcsw d ifuJ ajymjyyg
awmhw,f? u|efawmfh&ifxJvnf; 'def;ceJ jzpfoGm;w,f? tJ'Dwkef;u a':a':&J@
y&da'0[m wkid ;f jynfrmS urBmrSm av;pm;&wJh acgi;f aqmif}uD;wOD; uG,v f eG f oGm;
vk@d cHpm;&wJh y&da'0rsKd ;ygy?J uae@acwf teD;uyfq;kH Oyrmukd jy&&if oDv&Si}f uD;
r,fawmf x&DZm/ a0vrif;orD; 'dik , f memwk@d uG,v f eG w f o hJ wif;=um;&wJt h cg
olw@dk udk =unfnKd olawG cHpm;&wmrsKd ;ygy?J
'DaemufyJ a':a':[m owif;axmufaygi;f pHu k a&;ay;xm;wJh owif;awG/
tjcm;olrsm; ajymjy=uwJh rSwcf suaf wGudk pkpnf;+y;D +rKd @r+ird ;f tedpaP &muf&yHk owif;
ukd a&;ygawmhw,f? a&;&if; u|eaf wmfow d mav;awGuv dk nf; ar;jref;wJt h wGuf
ajymjy&ao;w,f? aemufae@ vlxo k wif;pmrSm +rdKr+idr;f uG,v f eG yf kH owif;[m
wcrf;wem; ygvmw,f? acgi;f }uD;ykid ;f uvnf; ‘jynfo@l tqifwefqmwck/ jynfo@l
vnfqw JG uH;k jzpfaom q&m+idr;f æ aºuav+yDwum;’vk@d a&;xm;av&J@?
vlxkowif;pm&J@ t,f'DwmcsKyfu a&$Oa'gif;yg? q&m}uD;[m owif;
pmacgi;f }u;D ukd ae@widk ;f a&;ygw,f? q&m}u;D &J@ pum;vH;k a&G;cs,f oH;k E_e;f yHu k dk ESp+f cKd uf
olwkd@u vlxkowif;pmukd rvGwfwrf;zwf+yD; q&m}uD;&J@avukd vufzsm;cg=u
w,f? 'gayrJh tJ'o D wl @dk vufzsm;cgwahJ v[m wcgwav q&m}uD;a&$Oa'gi;f r
a&;jzpfwahJ e@rsm;rSm a':trm a&;xm;wmr# jzpfw,f qkw d mukd tJ'w D ek ;f u b,f
olrS rodc=hJ ubl;? a':a':[m tJoavmufjrefrmpmukd ykid Ef ifdk w f ,f?
'gayrJh a':a':[m tJ'w D ek ;f u jynfwiG ;f a&;xuf/ jynfya&;ukyd J aZmufcs
a&;cJyh gw,f? urBmt h zdEydS cf H tusL;ausmcf jH ynfoal wGbufu &yfwnfum e,fcs@J
orm;eJ@ usL;ausmaf &;orm;rsm;ukd zGichf swhJ a0zefa&;pmawGuykd J a&;w,f? bm
omjyefw,f? tJ'w D ek ;f u Ekid if w H uma&;&mrSm e,fcs@J qef@usiw f hJ tjrif&o dS wl idk ;f
vl}uD;vli,fra&G; a':trmhaqmif;yg;awGukd zwf&wmcsn;f ? wcsKd @rsm; pmvnf;
rzwfEidk /f a&'D,v dk nf; em;raxmiftm;awmh a':trmhaqmif;yg;eJ@yJ urBmah &;&mukd
od&em;vnf&olawG jzpfw,f?
txufem;rSm axmufjycJw h t hJ wkid ;f vlxak ':trm[m tEkynmonfawG
ukd cspaf yr,fh olavhvmcsif a&;csiw f mu qif;&Jom;/ vufvyk v f ufpm; jynfol
awGyg? 'Djynfoal wG&@J b0 'Djynfoal wG&@J ±ke;f uefrq _ wkd hJ Ekid if aH &;ukd owif;,lwifjy/
oHk;oyfa&;om; csifwmyg? jynfol@owif;pmq&m vkyfcsifwmyg? vkyfcGifhr&vkd@
owif;pmvnf; tydwcf v H u dk &f vk@d ,Ofaus;r_ tEkynmbuf vSno hf mG ;&wmyg?
185
'Dta=umif;ukd aemiftcg OD;av; (vS) vGwv f m+yD;aemuf/ u|eaf wmfu txuf
ArmEkdifiHpma&;q&mtoif; twGif;a&;rSL;wm0efeJ@ u|efawmfwkd@wawG pmay
a[majymyGw J @dk / avhvma&;c&D;wk@d twlxu G =f uwJth cg yko d &d w,f?
vlawGe@J awG@wt hJ cg OD;av;vSvnf; pum;ajymwmyJ/ armifprG ;f &nfvnf;
ar;wmyJ? u|eaf wmfvnf; avhvmwmcsn;f ? 'gayrJh a':a':ar;yHk avhvmyHu k wrsKd ;?
u|eaf wmfw@dk e@J rwlb;l ? pdwyf g0ifpm; pdw&f n S v f uf&n S ef @J olw@dk b0xJ 0ifaESmum
olw@dk cpH m;csuaf wGudk r#,+l yD; tonf;xJ ESv;kH xJ pdr, hf al eyHak y:w,f? a':a':ar;
vkdufyHkuav;ukdu u±k%mtjynfh ygaew,f? ar;jref;pum;ajymcH&ol awm
olawmifom;}uD;rSm owif;pmq&meJ@ tifwmAsL;aew,fvkd@ rxifrdapbJ w
u,fah qGrsKd ;&if;csmwa,muf/ uk, d }fh uD;a':wa,mufe@J w&if;wES;D pum;zvS,f
aew,fvkd@om txifa&mufoGm;apw,f? pum;pyfrdvkd@ajym&&if 'Dae&mrSm
a':a':h ajc&mukd eif;Ekid zf @dk awmfawmfe;D pyfwm u|eaf wmfw@dk taygi;f toif;xJrmS
wifr;dk wa,mufyJ jrifrw d ,f?
yg&rDyg&ufe@J owif;pmq&m qufrvky&f awmhwhJ a':trm[m ,Ofaus;r_
tEkynmta=umif;awG a&;w,f? aemuf c&D;oGm;aqmif;yg;awG a&;w,f? 'Dawmh
‘&efolrsdK;ig;yg;&J@ '%fukd rvSry cHxm;&wmrkd@ +rdK@omqkd&w,f/ &GmomomyJ
usefawmhwJh+rdK@awG/ arSmifckdpD;yGm;a&;&J@'%fukd vl;vSdrfhcHae&wJh a'oawG t
a=umif;’udk,fawG@od&Sd cHpm;&jyefw,f? aemufawmh vlrsdK;p±kduf"avhav;awG
bufukd vSnfhum “vlr_a&;taqmufttHk ysufjym;+ydKqif;vmwmawG t
a=umif;” pdwq f if;&JpmG eJ@ a&;vmjyefawmhw,f?
a':trm[m qdk&S,fvpfwa,muf/ uGefjrLepfwa,mufr[kwfayr,fh
qkd&S,fvpfpepf[m om,mpkdajywJh vl@taqmufttHkukd zefqif;ay;Ekdifvdrfh
r,fv@dk awmh ,H=k unfco hJ l jzpfw,f? tckawmh urBmrSm qk&d , S v f pfpepf +ydKusomG ;wJh
tcgrSm a':a':vnf; t,ltqawG ajymif;vJoGm;&+yDeJ@ wlygw,f? “'gayrJh
'Dvrl qefwhJ t&if;&Sipf epfuadk wmh igoabm rusEidk af o;bl;”vk@d a':a':u|eaf wmfh
ukd ajymzl;ygw,f?
qk&d ,
S v f pftjrifqw dk m vl@tzG@J tpnf;ukd vlrsKd ;vku d f zG@J pnf;xm;wmvk@d
rjrifbJ vlwef;pm;vku d f (tvkyo f rm;eJ@ t&if;&Si)f zG@J pnf;xm;wmvk@d jrifwt hJ jrif
jzpfygw,f? qdk&S,fvpfrSm trsdK;om;pdwfqkdwmr&SdbJ vlrsdK;pHkaoG;pnf;a&;pdwf
Internationalism om&Sw d ,f? qk&d , S f vpftrnfc+H yD; uk, d v hf rl sKd ; }uD;pk;d a&;ukod m
tm;oGe}f udK;yrf;ae&if e,fcs@J vufopf ukv d edk D vufopf Neocolonialist omjzpf
vdrrhf ,f? uae@acwfrmS a&S;a[mif; +Adwo d #/ jyifopf/ tar&duef e,fcs@J ukv d edk D
186
acwfu ukeo f mG ;+yD? 'Duv
dk edk v
D ufopf&@J tEW&m,fyJ &Sad wmhw,f? 'Dtjcif;t&mukd
a':a':vnf; odjrifvmyHk&a=umif; uae@ol@pmawGrSm awG@Ekdifw,f? ol@&J@
aqmif;yg;awGudk pkpnf;xm;wmjzpfwhJ tarha&S;pum; (1997) “a&;ol@trSm”rSm
u|efraqmif;yg;awGxJrSm EkdifiHjcm;om;rsm;eJ@ ywfouf+yD;a&;wm tenf;
tyg; ygw,f? tJ'g[m vlrsdK;a&; qef@usifwJh oabmr[kwfbJ ukd,fh,Of
aus;r_ u d k quf v uf x d e f ; od r f ; =ua&;twG u f &nf & G , f x mom jzpf y gw,f
vk@d &Si;f jyxm;wm awG@&w,f? b,fvydk J &Si;f jyygap? u|eaf wmfw@dk wkid ;f jynfrmS pD;
yGm;a&;t&a&m/ ,Ofaus;r_ e,fy,frSma&m jc,fvS,fe,fcsJ@vmaewJh “ukdvkdeD
vufopf”&J@ tEW&m,fukd a':a': &ifav;vmaea=umif; u|efawmfwkd@ cHpm;rd
ygw,f?
a':a':&J@ ‘rEWav;o&uf’ ta=umif; a&;xm;wJhpmxJrSm 'Dvkdzwf
&w,f?
o&uf o D ; aps;}uD ; &wJ h t a=umif ; uawmh wjcm;uk e f a ps;E_ e f ; awG
enf;wl aps;wufwmrsdK;tjyif/ rEWav;o&ufukd w±kwfjynfbuf 0,fwif
aevkd@ odyfaps;}uD;vmwmyg? æ pwifwJh wjrefESpfu o&ufoD;onfawG
odyfjrwf=uowJh? rESpfuawmh cGufcGufvef ±_H;=uowJh?
‘trsdK;orD;0wfpHk’ qkdwJh aqmif;yg;xJrSmawmh -
'gqkd&if w±kwfrav;awGeJ@ u|efawmfwkd@eJ@ bmuGJawmhrSmvJ tar
&J@? olwkd@ vkdufr0wfao;yJeJ@rS u|efawmfwkd@qDrSm w±kwfrawG wae@wjcm;
aygvm&wJt h xJ æ &,fv@dk ol@udk vlwa,mufu rausrcsr;f ajymjyaewJ[ h efrsKd ;
a&;xm;wm awG@vkduf&w,f?
rEWav;+rdK@o+l rdK@om;rsm;eJ@wuG rEWav;a&mufvmwJh wkid ;f cspjf ynfcspf jref
rmwkdif; &ifrat;=u&wJh udpP}uD;ukdawmh “ajraps;wkdufaps; aumif;vGef;vkd@”
qk+d yD; aqmif;yg;vkv d dk 0wÎKvkv d dk a&;om;wifjyxm;w,f?
“tarwk d @ rEW a v;rS m ajraps;td r f a ps;awG od y f a umif ; vmw,f ?
vl r sd K ;uG J a wG u k d a&mif ; =u&if od y f y k d u f q H a wG & w,f q k d w m =um;ae=urS m
ayg@”vk@d pwifvu dk uf m ol@todrw d af qGvifr,m; wku d u
f dk ode;f 1500 eJ@ a&mif;zk@d
pum;urf;vSr;f vm&mu tbk;d }uD; tbGm;}uD; pum;rsm;&/ txifrmS ;=u&yHak wGudk
[moaESm+yD;a&;w,f? tbGm;}uD; a'gyv G mawmh æ ol@a,mufsm;u æ
“cif A sm;uvnf ; Asm/ b,f h E S m a=umif h 'gavmuf a 'gyG ae&wmvJ ?
0,f c sif w J h v l u cif A sm;xif o vk d w±k w f } uD ; r[k w f b J 0 wk d @ / uk d ; uef @ wk d @
jzpfcsifvnf; jzpfaerSmyg? ArmxJuvnf; tJ'DavmufaiGukd 0,fEkdifoHk;Ekdif
187
wJhvlawG &Sdae+yDqkdwma&m cifAsm; od&J@vm;”
“at;yg? b,foljzpfjzpf 0 ruvkd@ 0d jzpfjzpf ra&mif;bl;”
vifr,m; wa,mufwayguf cGe;f }uD;cGe;f i,f pum;rsm;=u+yD; uodu
atmuf t=um}u;D jzpfvu dk =f uw,f? aemufajyaysmufomG ;w,f? pmukd tqH;k owf
xm;yHk pma=umif;av;uawmh æ
'gwkd@ajy/ 'gwkd@ajr/ 'g igwkd@jynf ygwJh? a':trm&J@ EkdifiHa&;b0ukd
oH;k ykid ;f cG+J yD; owfrw S &f vdrrhf ,fv@dk u|eaf wmfxifw,f? yxrykid ;f u i,fpOf ausmif;
ol b0uae 1948 txd? uk, d whf idk ;f jynfudk u|ev f yk tf yk pf ;dk aewJh +Adwo
d #e,fcs@J udk
qef@usiw f u dk yf 0JG ifwahJ cwf? 'kw, d ykid ;f u vGwv f yfa&; aemufacwfawGrmS urBmrSm
AkdvfusvmaewJh tar&duefe,fcsJ@ukd qef@usifwkdufyGJ0ifwJhacwf? wwd,ykdif;
uawmh uk, d whf idk ;f jynfrmS a&m/ tm&SrmS a&m/ urBmrSmyg wae@wjcm; +cdr;f ajcmuf
vmaewJh ukv d edk vD ufopfudk tefwq k ef@usiw f ahJ cwf? 'Do;kH ykid ;f vH;k rSm a':a':[m
uk,d pf rG ;f &So d a&G@/ ^m%fprG ;f &So d a&G@ tm;xkw&f u G af qmifae&mrSmjzifh wm0efaus
ygayw,fvkd@ rSwfcsufcs&r,f? wu,fhwkdif;cspfjynfcspfyk*~dKvf yDoygayw,fvkd@
armfueG ;f xl&vdrrhf ,f?
a':a':u ol@,Ofaus;r_a&;&m aqmif;yg;awGukd pkpnf;xkwfa0wJh
pmtkyfukd “a&$a'gif;awmif”vkd@ trnfwyfvkdufw,f? q&m}uD; ocif ukd,f
awmf r _ d i f ; &J @ “a&$ a 'gif ; awmif uavmif w rsd K ;&,f e J @ jynf a umif ; atmif
aqmifrukd;&,fvkd@””qkdwJh av;csdK;}uD; pmom;xJu pmvHk;ukd ,lvkdufwmygyJ?
'Dae&mrSm a&$a'gif;awmifqkdwJh pum;vHk;ukd pOf;pm; ppfaq;=unfhoifhw,f?
‘aiGa'gif;awmif’ r[kwfovkd ‘usD;uef;awmif’vnf; r[kwfbl;? ‘pmuav;
awmif’omr[kwaf o;? ‘a&$a'gi;f awmif’ rS ‘a&$a'gi;f awmif’? a&$pife@J vyk x f m;wJh
a&$a&mif0if;aewJh a'gi;f awmift&Sed t f 0ge@J jynfph /kH tpGr;f xufjrufwhJ uavmif
wrsKd ;jzpfw,f? 'Dvu dk avmifrsKd ;rSvnf; ‘jynfaumif;atmifaqmif’ Ekid af yvdrrhf ,f?
cyfcsmcsm uavmifrsKd ;omjzifh b,favmuf}uD; wkid ;f jynfucdk spaf eae/ wkid ;f jynf
aumif;atmif &GufaqmifEkdifvdrfhr,f r[kwfacsbl;? vlu awmfvnf;awmfrS/
aumif;vJaumif;rS vlawmfval umif;rS jynfov l xl t k wGuf tusKd ;jyKEkid yf gw,f?
a':trmvkd owif;pmq&mwOD;/ pma&;q&mwOD;tzk@d awmh tEkynmyg&rD/ tEk
ynmADZ/ tEkynm t&nftaoG;ygy?J
vlxak ':trmom olvu kd ,dk v f rdk sKd ; pma&;wwfwmrsKd ;qk&d if 'Davmuf}uD;
rm;wJh pma&;q&m jzpfrvmEkid yf gb;l ? ckawmh ol@[mu *EÎ0if jrefrmpum; (./
onf/ aom) eJ@ a&;pOfuvnf; q&m}uD;a&$Oa'gif;vm; xifrSwfrSm;&atmif
188
cHhxnfykdifEkdifw,f? “jynfolcspfaom tEkynmonfrsm;”rSmvkd ajyjypfacsmarG@
crf;em;wifw h ,fw,f? aemufyidk ;f acwfay: Armpum;eJ@ a&;vmjyefawmhvnf;
pHxm;&r,fh ta&;tom;jzpfvmjyefw,f? jynfo@l yg;pyfzsm;u tiftm;&Sw d hJ pum;
vH;k awGudk pum;ajym&pforfrrd d pDu;kH oGm;Ekid w
f ,f? tJ'v D dk apwemeJ@ tEkynmukd
a&mpyf orxm;Ekid v f @dk vnf; jynfoal wG&@J pma&;q&mr}uD; jzpfvm&w,f?
a':trmukd avhvm&if ol@&@J pw d "f mwfe@J vky&f yfuo dk mru ol@&@J bmom
pum;/ ol@&@J yg&rDuydk g avhvm&vdrrhf ,f?

armif o mEk d ;

vlxa k ':trmqkw d m jrefrmEki d i


f rH mS ay:xGe;f zl;
or# trsdK;orD;awGxr J mS t}uD;rm;qH;k vkd h qkd
&if vGe& f musrSmrkd v
h kd h rqkc d sifawmif t}uD;rm;
qH;k awGxr J mS wOD; vkd a h wmh qd& k vdrr hf ,f? ol h
ta-umif;ukd olrsm;awGta-umif; ola&;ovkd
pmtky}f uD; wtkyf jyKpka&;om;&rSmjzpfw,f?

189
wkhd rSm tar&Sa
d o;w,f
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456
1234567890123456789012345678901212345678901234567890123456

armifpr
G ;f &nf

vl r S e f & if vl w k d i f ; rS m vl o m;&J @ tm;rmef t jynf h &S d y gw,f ? ig[m


vl @ tzG J @ tpnf ; uk d igpG r f ; aqmif & mbuf u tusd K ;jyKaeao;wJ h vl o m;
wa,mufqkdwJh tm;rmefukd aorS pGef@rSmyg? vlxka':trm (5-8-95)

u|eaf wmfrh mS tartrsm;}uD;&Syd gw,f? arG;tar/ au|;tar/ arG;pm;tar/


pmaytar ponfjh zifh ‘tar’awG trsm;}u;D &Syd gw,f? 'Dae@ jrefrmEkid if pH mayorm;
vlvwfyidk ;f vl}uD; vli,f ykid ;f ua&m/ Zmwfobif/ yef;csyD ef;yk tEkynmonf
ykid ;f uyg tarvk@d ±kad oav;pm;or_e@J ac:ae=uwJh trsKd ;orD;}uD;wOD;&Sad ewm[m
jrefrmEkid if t H zk@d *k%,
f pl &maumif;vSygw,f? tJ't D rsKd ;orD;}uD;[m wjcm;r[kwyf J
vlxka':trmjzpfw,fqkdwmukd txl;ajymp&mrvkdygbl;? tJ'Dtar[m u|ef
awmfw@dk rEWav;xGuf pma&;q&mawG&@J tarjzpf+yD;/ u|eaf wmf&@J pmay tar
jzpfw,fqdk wmvnf; txl;xkwaf zmfa=unmaep&mvnf; rvkyd gb;l ? ig@tar[m
tm;vH;k &J@ tarygvm;qkw d hJ tod[m pmayorm;tcsi;f csi;f cspcf ifr_ ykrd w dk ;dk yGm;
apygw,f?
ESppf Ofatmufwb dk mvxJ a&muf+yDqrdk jS zifh u|eaf wmf &efuek +f rdK@v,fudk
oGm;vk@d pma&;q&mawG/ yef;csq D &mawG/ owif;pmq&mawGe@J awG@&if “q&m
tarhqD oGm;OD;rvm;”vd@k u|eaf wmfu h dk ar;=uygw,f? rEWav;om;eJ@ rH&k mG om;
tp&Sw d hJ tnmom;awGe@J awG@&ifawmh “q&m tarhqD vmOD;rvm;”vd@k u|eaf wmfh
ukd ar;=uygw,f? 'Dvdk ar;=uajym=uwJh toHrsm;ukd =um;&&if tifrwef =unfE;l
tm;wufvSygw,f? “wkd@rSm tar&Sdao;w,f”'Dpum; 'DcHpm;r_[m tifrwef
tm;&Sad p+yD;/ pdw"f mwfv+kH cHKr_ &Sv d yS gw,f? u|eaf wmfrh mS arG;wJt h art&if;vnf;&Sd
ao;w,f? pmaytarvnf; &Sad o;w,fav? trdro hJ m; r[kw?f
190
tarukd cspjf rwftm;uk;d wJph w d qf w dk m csucf si;f jzpfrvmbl;? tart&if;
awmifrS i,fpOfu uGu J mG ae+yD;rS jyefq&kH &if tarvd@k ac:zk@d rvG,b f ;l ? ,H=k unfpw d /f
cspcf ifjrwfE;dk pdwjf zpfvmrS tar&,fv@dk ESpEf pS u f mum ac:vmEkid rf mS yg? u|eaf wmfw@dk
wawGvnf; vlxak ':trmukd tarvd@k ac:vm=uwm ±kwjf cnf; jzpfvmcJw h mr
[kwyf gb;l ?
vlxak ':trmu 1915 ckEpS rf mS arG;zGm;cJw h mqkad wmh Akv d cf sKyfatmifqef;eJ@
oufw&l , G wf yl g? Akv
d cf sKyfatmifqef;[m trsKd ;om;ausmif;u arG;xkwaf y;vku d f
wmjzpfovkd vlxak ':trmukv d nf; trsKd ;om;ausmif;u arG;xkwcf w hJ m jzpfygw,f?
ESpOf ;D vH;k [m q&m}uD;ocifu, dk af wmfrid_ ;f &J@ wynf&h if;csmawG jzpf=uvk@d q&mwl
wynfah wGvnf; jzpf=uygw,f?
ukv
d edk aD cwf e,fcs@J qef@usiaf &; vGwv f yfa&;wku d yf rJG mS 1920/ 1936/ 1938
ESpf toD;oD;u wuUov dk af umvdyf oydw}f uD; oH;k ck[m tvGet f a&;ygc=hJ uyg
w,f? '*kefwm&m&J@ a&;om;csuft& vlxka':trmukd AkdvfcsKyfatmifqef;eJ@
twl Auo yxrqH;k nDvmcH}uD; zefw;D cJo h l rdciftjzpf od&dS cHpm;&ygw,f? 'kw, d
oydw+f yD;csed rf S u|eaf wmfu h dk arG;cJyh gw,f? 1936 oydw+f yD;vk@d 1956 cka&mufwhJ
ESpaf ygi;f 20 wdw=d umwJt h cg u|eaf wmf rEWav;wuUov dk u f dk a&mufvmcJyh gw,f?
oydwaf rSmufausmif;ol/ owif;pmq&m rtrm jzpfaeyg+yD? urBmausmf owif;
pmq&mr}uD; wOD;tjzpfe@J &yfwnfaeayr,fh 1936 ckEpS f &Jabmf&b J uf oydwf
arSmufausmif;ol rtke;f (ausmif;olausmif;om;rsm;u rrtke;f vk@d ac:=uwJo h )l
ukd ta=umif;jyK+yD; wuUov dk ef @J tqufrjywfbJ wuUov dk ef ,fajrrSm jrifawG@
ae&ygw,f? OD;av;uvnf; wuUov kd qf ;D edwt f zG@J 0ifyg? u|eaf wmfw@dk wawGvnf;
wuUodkvf owif;axmufvkdjzpfae+yD; owif;ykd@&if;/ aqmif;yg; uAsmykd@&if; pm
tkyf0,f&if;qkdovkd ta=umif;trsdK;rsdK;eJ@ vlxkwkdufukd a&mufoGm;&mu vlxk
ZeD;armifE&HS @J wl/ om;awGjzpfvmcJ=h uygw,f? pmqkad wmfae@ tcrf;tem;rSm OD;
av;eJ@ a':a':wkd@ukd yifhzdwfuefawmh=uygw,f? OD;av;wkd@ a':a':wkd@eJ@ a[m
ajymyGaJ wG/ pum;&nfvyk aJG wGvnf; vkyyf gw,f? wuUov dk u f r*~Zif;awG pmapmif
awG xkw&f ifvnf; pmrlawmif;ygw,f? wcgw&Hvx l wk u dk rf mS yJ r*~Zif;awG yHEk ydS f
ygw,f? 'Dvedk @J vlxek @J wuUov dk /f wuUov dk ef @J vlxak ':trmwk@d tqufrjywf
&SdaecJhygw,f?
u|eaf wmf[m awm&GmrSm }uD;jyif;cJ&h ayr,fh &GmrSmu pm=unfw h u
dk f &Syd g
w,f? u|eaf wmfrh b d OD;}uD;OD;av; tbk;d tbGm;rsm;uvnf; pme,fZif;awG zwf
=uygw,f? 'ga=umifh ppf+yD;pacwfrmS Armhacwf/ &efuek /f jrefrmhtvif;/ [Hom0wD/
191
vlxpk wJh owif;pmawGudk tm;vH;k vkd zwf±&_ ygw,f? vlxw k u dk uf vlx*k sme,f
vlxo k wif;pmawGtjyif “aAmfv*grS **Fgo@dk ”vkd pmtkyrf sKd ;awGuv dk nf; xkwaf 0
avawmh awm&GmrSm &Spd Ofuwnf;u tJ'gawGudk zwf±c_ &hJ ygw,f? oydwaf rSmuf
ausmif;ol rtrmukd vlxkowif;pmq&mr}uD; a':trmtjzpfeJ@ vlxk*sme,f
owif;pmu wqifh odu|r;f &if;ES;D vmcJ&h mu vlu, dk w
f idk f awG@q&kH wJt h cg tvGef
0rf;ajrmuf *k%, f yl gw,f?
u|eaf wmfw@dk [m rEWav;wuUov dk rf mS uavmif&iS ;f toif;qk+d y;D zG@J ygw,f?
u|efawmfwkd@wawG pma&;q&maygufpawGjzpfvmawmh vlxkowif;pmwkdufeJ@
qufr±d rkH #ru q&mjrrsKd ;vGi/f q&ma&$jynfO;D bwif/ q&m=unfjrwk@d e@J yg qufo, G f
rd+yD;/ txufjrefrmEkdifiH pma&;q&mtoif;ukd jyefvnftoufoGif;=uygw,f?
toif;tpnf;ta0;ukd toif;OuUÏ vlxOk ;D vS&&dS mrSm vkyaf vh&ydS gw,f? 'ga=umifh
u|eaf wmfw@dk wawG[m vlxk a':trmeJ@vnf; ykrd dk &if;ES;D vmcJ&h ygw,f?
tpu vlxw k udk f a&S@yidk ;f cef;rus,x f rJ mS pmtkyq f idk &f ydS gw,f? aemufawmh
r&Sad wmhb;l ? tJ'aD &S@cef;xJ ajrmufbufe&H rH mS tcef;awGz@JG xm;w,f? vlxt k ,f'D
wmawGjzpf=uwJh ukad e0if;/ uko d ed ;f [ef (armfv+rdKif)/ uko d pfviG /f ukpd ed 0f if;/ ukx d eG ;f
&Sdefwkd@ukd ra&S;raESmif;qkdovkd awG@qHkcJh&ygw,f? aemufawmh tJ'Da&S@cef;rSmyJ
vlxak ':trmukd awG@&w,f? vlxOk ;D vSu twGi;f cef;xJrmS tvkyrf sm;aewwf
ygw,f? vlxak ':trmu “rif;OD;av;u rifu h dk ar;p&m &Sw d ,f”qkrd S u|eaf wmf
OD;av;qDomG ;ygw,f? a':a':u OD;av;&J@ ‘yDat’tjzpf wm0ef,al e&wmyg? tJ
ovkd wm0ef r,l&ifvnf; {nfrh sm;vGe;f vk@d OD;av;tvkyv f yk &f rSm r[kwyf gb;l ?
a':a':&J@ armifi,f ukn d n D D (a'guw f m cifarmifat;) eJ@ u|eaf wmfw@dk u
ausmif;aezufjzpfovkd a':a':&J@om;}uD;eJ@vnf; ausmif;aezuf jzpfygw,f?
a':trmu ‘wd@k armifErS pm;vku d =f uOD;pk@d ’‘wk@d armifErS oGm;vku d =f uOD;pk@d ’pojzifh
ajymavh&adS yr,fh u|eaf wmfw@dk u ‘oydwaf rSmuf ausmif;ol rtke;f ’ukd rrtke;f
ac:ayr,fh ‘oydwaf rSmuf ausmif; ol rtrm’ukad wmh a':a':vk@d yJ ac:jzpfygw,f?
1964 ckESpfup+yD; vlxkrSm u|efawmf[m pmtkyfa0zefcef;ukd wm0ef,lvmcJh&
ygw,f? tJ't D cgrmS a':a':eJ@ tquftoG,v f yk &f wm ykrd sm;ygw,f?
pmtkyaf 0zefcef;twGuf 0,fcsiw f phJ mtkyf 0,fEidk yf gw,f? a0zefa&;pmtkyf
r[kww f hJ t*Fvyd pf mtkyaf wGudk 0,fc+hJ yD; pmtkyzf ;dk ukd +yD;rS awmif;csio f avmuf
awmif;vk@d &ygw,f? ‘pmtkyaf umif;&if ig@om;awGz@dk 0,fcyhJ g? jyifopfvdk uAsm
pmtkyaf wG@&ifvnf; ig@om;awGzwfz@dk 0,fcyhJ g’vk@d a':a':rSmwwfygw,f? a':a':u
u|eaf wmfph mrlawGudk b,fawmhrS rjyifygb;l ? wcgrS ry,fz;l ygb;l ? wcgawmh pmay
192
aqmif;yg;wcke@J ywfouf+y;D rajympzl; ajymwm&Syd gw,f? u|eaf wmfppfqef@usiaf &;/
+idr;f csr;f a&;ta=umif;ukd a&;awmh “ppfqw dk m w&m;wJph pf/ rw&m;wJph pf&,fv@dk
&Sw
d mukd owdjyKyg”vk@d ajymygw,f? “igw@dk u rw&m;wJph pf usL;ausmpf pfv[ dk m
rsKd ;ukd qef@usi&f rSmyJ? 'gayrJh ckcpH pf/ awmfveS pf pfvdk w&m;wJph pfuadk wmh axmuf
cH&rSmyJ’vk@d aqG;aEG;ygw,f? u|eaf wmfvnf; tJ'aD wmhrS ppfqo dk r# qef@usi=f uqkw d hJ
t,ltqukd jyifqifcyhJ gw,f?
wcsed w f nf; wku d q f idk rf w
_ ckvnf; &Syd gw,f? u|eaf wmfu ‘pepfaumif;vk@d
vlaumif;xGe;f um;’vk@d pum;vH;k ygwhJ uAsmwyk'af &;xm;ygw,f? ±k&u S trsKd ;
orD;tmumo ol&aJ umif; AvifweD m x&ufuAdk mukd *k%jf yKwJh uAsmyg? 'gudk
teDe@J tjym uAsmpmtkyx f rJ mS xnfzh @dk ukod mEk;d ukd bmomjyefcidk ;f awmh uko d mEk;d u
“usKyfu tJ'grsKd ; b,fawmhrS rjyefb;l ”qk+d yD; csex f m;cJyh gw,f? vlxak ':trmeJ@
uko d mEk;d wk@d rajympzl;ajym=uwJh oabmw&m;awGudk ra&S; raESmif; =um;&awmh
u|eaf wmft h zk@d urBmEh idk if aH &; oabmxm;awGrmS qifjcifrpd &mawG &vmcJyh gw,f?
u|efawmf pmtkyfa0zefcsufawGa&;wJhtcg y,fwmvnf;r&Sd/ qkdif;xm;
wmvnf; r&Scd yhJ gb;l ? OD;ode;f azjrif&h @J 0wÎKwkad wGudk a0zefawmh yg&r,f&h ufrmS / r
ygvmbJ qkid ;f xm;vk@d u|eaf wmf vlxw k u
dk uf dk oGm;ygw,f? OD;av;u uko d ed ;f azukd
rif;a0zefwm ckid rf m&J@vm;? aocsm&J@vm;vk@d qD;ar;ygw,f? a':a':ukv d nf; vSr;f
ac:ygw,f? “rif; armifprG ;f &nf&@J pmukd zwf+yD;+yDvm;”vk@d ar;ygw,f? “ola&;
wm b,fheJ@vJ/ ukdodef;azuawmh b,fenf;eJ@rqkd wkH@jyef a&;rSmyJ? 'ga=umifh
ola&;wm aocsm&J@vm;vdk@ rif;ukd ac:ar;wmyg”vkd@ OD;av;u ajymygw,f?
a':a':u “ola&;wm aumif;ygw,f? ckid rf mygw,f”vk@d axmufccH suaf y;ygw,f?
“rifu h dk uko
d ed ;f azu jyefa&;&if rif;u ckid cf idk rf mrm acsyEkid rf vm;”vd@k OD;av;u
xyfar;w,f? u|eaf wmf u “acsyEkid yf gw,f”vd@k jyefajzygw,f? a':a':udv k nf;
OD;av;u “aocsmygw,faemf”vkd@ xyfar;ygw,f? a':a':u xyfrHtwnf
jyKygw,f? “ukdodef;azuawmh 'grsdK;b,fawmhrS +idrfaerSmr[kwfbl;”vkd@ a':
trmuvnf; ajymygw,f? “'gayrJh a&;p&m&Sdwmawmh a&;oma&;uG” vkd@
tm;ay;ygw,f? vlxo k wif;pmrSm u|eaf wmf a&;cJw h hJ oufwrf;wav#muf 'g
avmufyJ pmrleJ@ ywfoufvkd@ aqG;aEG;&zl;ygw,f? ukd,fht,ltqeJ@ukd,fa&;
p&m&Sw d m qufoma&;ygv@dk vnf; pmeJ@a&;+yD; tm;ay;ygw,f?
a':a':eJ@ OD;av;[m pmayudpaP wGrmS tJovkd t+rJwrf; wkid w f idk yf ifyife@J
vkyw f wf=uayr,fh t+rJwrf; oabm wku d q
f idk af ewmcsn;f yJv@dk awmh rajymEkid f
ygb;l ? u|eaf wmfw@dk ‘pum;ajymovkd pma&;=ur,f’qdak wmh tawmfnEd‡ id_ ;f
193
wkid yf if=uygw,f? OD;av;u a&;&wm vG,w f ,f? zwf&wm vG,w f ,fq+dk yD; u|ef
awmfw@dk e@J csucf si;f oabmwlayr,fh a':a':eJ@ ukb d *sr;f (wifr;dk ) wd@k u oabm
rwlbl;? q&m}uD;a&$jynfOD;bwifuvnf; oabmrwlygbl;? armifomEkd; pm
wrf;wif+yD;wJah emuf rEWav;wuUov dk f ygarmuQcsKyfO;D ausm&f if (&ckid f avxD; ausmf
&if) eJ@ orkid ;f ygarmuQ a'guw f moef;xGe;f wk@d u v_u d v f u
d_ v
f vJS JS axmufcyH gw,f?
‘qifomG ;&if vrf;jzpfw,f/ pwmvifu 'Dvadk jymw,f’vk@d OD;ausm&f ifu vufo;D
vufarmif;wef;+yD;awmh axmufcHchyJ gw,f? a':a':eJ@ ukdb*srf; (wifrkd;) wkd@u
y&dowfa&S@rmS axmufcw H hJ vufcyk rf wD;bJ ae=uygw,f?
a':a':[m aemufwESpf azazmf0g&v D 14 &ufae@rmS u|eaf wmfu h dk ajymp&m
&Sw
d ,fq+dk yD; ol@±;kH cef;rSm c%xkid cf idk ;f ygw,f? +yD;rS odyaH` rmif0&J@ ta&;tom;[m
vG,u f al ygyh g;+yD; ola&;wJt h a&;tom;awmh igvnf;a&;&ifjzpfrmS yJqw dk hJ ,H=k unf
pdw0f ifapw,f? igvnf; a&;csipf w d af yguw f m odyaH` rmif0pm zwfv@dk yv J @dk ajymyg
w,f? ckvnf; “ig rif;pum;ajymovkd a&;wm zwfaumif;wmeJ@ a&;csipf w d f ay:
vmw,f”vk@d ajym+yD; owif;pmrSm urBmEh idk if aH &; owif;aqmif;yg;awGudk jrefrmpm
ta&;tom;topfeJ@ pum;ajymovkd a&;om;ygawmhw,f? 'gu u|efawmfh
trnf ygaevd@k rSwrf ad ewm jzpfygw,f? a':a':u ref;qefwhJ pum;ukd u|r;f usi+f yD;
a'ooH;k / ref;oH;k / vkyif ef;oH;k pum;awGe@J ajymavh&w dS ma=umifh pum;ajymovkd
pma&;wJt h cg yk+d yD; uk, d yf idk pf um;[efay:vGiw f m awG@&ygw,f? a=u;rHk aiGOa'gi;f u
‘qifr}uD; csw D ufvmyg+yD’qkw d phJ um;eJ@ }udKqkyd gw,f? ynm&Sd wcsKd @u jrefrmpm
ayg@oGm;r,fvkd@ajym+yD; uef@uGufolvnf; &Sdygw,f? ref;pmqkdawmfae@ukd wuf
a&mufvmwJh OD;&efatmifuvnf; uef@uu G yf gw,f? q&m yg&*luawmh æ “vlxk
a':trm. pmrsm;onf pmzwfot l m; qGaJ qmif ac:iifomG ;onfjzpfI pm. qGJ
aqmif&mok@d ygomG ;aom pmzwfoo l nf pmukd pum;ajymESihf a&;aeovm;/ pm
a&;aeovkd a&;aeovm;[lonfh ta&;tom; uGjJ ym;jcm;em;r_qo D @dk yif tm±Hk
ra&mufawmhay”? (yg&*l/ 12-9-95/ 1995 Ek0d ifbm pmay*sme,f) vk@d xifjrif
csufay;ygw,f?
OD;av;a&m a':a':a&m pmzwfy&dowf em;vnfa&;udk t"duxm;olrsm;
jzpf=uygw,f? pma&;&mrSm [dw[ f efjyvkjd cif; ynmpGr;f jyvkjd cif; tv#i;f r&Syd gb;l ?
'ga=umifh ESpfOD;vHk; ta&;tom;opfukd ajymif;vJa&;vkdufwm[m olwkd@ta&;
tom;rSm yk+d y;D uk, d yf idk [
f ef ay:vmcJw h ,fv@dk ,lq ygw,f? wu,fawmh a':a':rSm
pum;vH;k toH;k xl;r_ Idomatic eJ@pum;ajym&pforfaumif;r_[m uk, d yf idk [
f efjzpf+y;D
“bm[efrrS ygw[ hJ ef”[m OD;av;&J@ [efyv J @dk qkcd siyf gw,f? ±k;d *k%±f ;dk [efv@kd qkcd siq f kd
194
Ekid yf gw,f?
a':a':ajymavh&w dS mu OD;av;[m a':a':&J@ q&mygyw J ?hJ wu,fawmh
ta=umif;t&mra&G; vlx=k um;u aumufumiifum xkwEf w k f a&;om;+yD; vlxk
qDudk ‘'g[m cifAsm;wk@d ta=umif;yJ’vd@k tvG,ef @J jyefvnfwifjyae&mrSm OD;av;
[m q&mwqljzpfygw,f? 'Dae@a':a':taeeJ@ a&;rukeaf tmif ºu,f0ae wm[m
OD;av;&J@ uGecf suu f dk odxm;vk@d jzpfw,fv@dk qkcd siyf gw,f?
1997 ck atmufwb dk mvxJrmS yJ u|eaf wmf rEWav;ukd a&mufomG ;awmh
a':a':u ukad usm&f ifjrifu h dk a&$uifkd ;f om;eJ@ ywfoufwhJ pmyk'd af wG &Smckid ;f aewm
awG@c&hJ ygw,f? tJovkd &Smckid ;f ae&if;u “'k@d EpS af ,muf ige@J a&$uidk ;f om;ukd ukv d S
arG;xkwcf w hJ m”vd@k u|eaf wmfu h dk vSnafh jymygw,f? trSeyf gy?J OD;av;/ a':a':eJ@
a&$uikd ;f om;wk@d [m a&;wJt h a=umif;t&meJ@ a&;[efrwlayr,fh ta=umif;t&m
rsm; ,lyakH y;yHrk mS awmh a':a':a&m a&$uidk ;f om;a&m OD;av;eJ@ twlwyl J jzpfygw,f?
}u;D yGm;a&;r*~Zif;uae vlx*k sme,f/ vlxo k wif;pmtxd a':a':eJ@ a&$uidk ;f om;wk@d
a&;vm=uwmawG[m OD;av;a&;apcsiw f mcsn;f qkw d m owdjyK&if awG@Eidk f ygw,f?
}uD;yGm;a&;r*~Zif;rSm a':a':[m jrrOPL/ cifv0if;qkw d hJ uavmiftrnf
ESprf sKd ;eJ@ a&;cJyh gw,f? bmomjyef0wÎKwked @J uk, d yf idk 0f wÎKwkad wGudk a&;cJw h myg? vGecf hJ
wJh 15 ESp/f ESpf 20 avmufu tJ'0D wÎKawG &oavmufjyef&mS ay;zk@d u|eaf wmfu h dk
a':a':rSmvk@d wuUov dk rf sm; A[kpd m=unfw h u
dk &f dS }uD;yGm;a&;r*~Zif;awGxrJ mS u|ef
awmf &Smay;cJ+h yD;yg+yD? vlxk }uD;yGm;a&; pmtkyw f u dk uf ±ku
d Ef ydS x
f w k af 0r,fv@dk pDpOf
aea=umif; od&ygw,f?
“tJ'gawGu jyef±u dk zf @dk aumif;rS aumif;&J@vm;uGm”vk@d a':a':u u|ef
awmfh xifjrifcsuu f dk ar;zl;ygw,f? “aumif;ygw,f? u|eaf wmf tm;vH;k zwf=unfh
vku d yf gw,f”vk@d jyefajzcJyh gw,f?
q&m'*kefwm&muawmh 1995 Ekd0ifbm pmay*sme,frSm “jrrOPL jyef
vnfxajrmufjcif;r&S/d vlxak ':trm[laom owif;pmq&m/ twÎKy`wadW &; q&m
oabmrsKd ;uko d m awG@ae&onf? pdwx f u J rauseyfv@dk ”qkcd yhJ gw,f?
“u|eaf wmfu jrrOPL jzpfapvko d nf? olr. tawG@t}uHKESiq hf v dk #if olr
jzwfoef;cJah om/ olrjzwfoef;aeaom ordik ;f tawG@t}uHKeJ@qv dk #if 0wÎK&Snf a&;zG@J
Ekid rf nf[k xifxm;cJo h nf? ok@d aomf owif;pmtcef;uvnf; ol@tcef;ESio hf l &Sod nf
ukd u|eaf wmf em;vnfonf? ,ckvnf; r*~Zif;rsm;wGif ol@tawG@t}uHKukd tajccH
um a0zeftuJjzwfaom pmrsm;ukv d nf; zwfae&I jrrOPLukd rawG@&aomfvnf;
vlxak ':trmtjzpf awG@&I wrsKd ; auseyf&onf? '*kew f m&m (2-10-95)
195
oydwaf rSmufausmif;ol rtrmu 0wÎKa&;q&m jrrOPLjzpfrvmbJ owif;pmq
&mr a':trm jzpfvmw,f? 'gukdyJ “wrsdK;auseyfae&onf”vkd@ q&mwm&m
rSwfcsufcsygw,f? bmjzpfvkd@ 'Dvkdjzpf&wmvJ qkdawmh “pmayb0qkdonfu
ajym&tcufom;/ rdrw d @k .
d yk*v ~ u d b0ESihf qufpyfaeonf? ukv d ES iS hf ta=umif;yg
aomtcg owif;pmq&mr jzpfomG ;[efwo l nf”vk@d yJ tajzxkw=f unfyh gw,f?
}uD;yGm;a&;OD;vSu tpyxrrSm oydwfarSmufausmif;oljrrOPLukd ol@0g
oem&if;jzpfwhJ bmomjyeftvkyrf mS 0wÎKwku d dk rjyefcidk ;f ygb;l ? owif;pmq&m pdwf
0ifpm;wJh ae±l;u orD;tif', D mukd axmifwiG ;f ay;pmrsm;pmtkyf (t*Fvyd f bm
omeJ@) ukad y;+y;D bmomjyef apygw,f? ‘'DtcgrmS 0wÎKwu dk ae urBmEh idk if aH &;bufudk
pdw0f ifpm;r_ ajymif;oGm;Ekid yf gw,f? tJ't D csed rf mS }uD;yGm;a&;OD;vSu a&$uikd ;f om;ukd
a&$bAdk }kH uD;oHawG pkaqmif;ckid ;f vku d yf gw,f? okawoe "mwfcv H nf;&S+d yD; ppfuidk ;f
om;vnf;jzpfwhJ a&$uikd ;f om;tzk@d 'Dtvky[ f m oifah wmf ygw,f? }uD;yGm;a&;ydw+f yD;
vlxo k wif;pm xkwaf wmh 'gawGudk vlxOk ;D vSu qufvuf pkaqmif;ap+yD; ‘v,f
uGi;f xJu vlxak w;oH’qkw d hJ pmtkyu f av;tjzpf txufjrefrmEkid if pH ma&;q&m
rsm;&J@ vkyif ef;w&yftaeeJ@ azmfxw k v f u dk yf gw,f? 'Dtvkyrf mS ausmufqnfe,fu
aumufpu dk af w;awGudk u|eaf wmfe@J twl uGi;f qif;pkaqmif;+yD; vlxak ':trmvnf;
yg0ifqifE$Jvkduf&ygw,f? wu,fawmh 'gawGtm;vHk;[m vlxkOD;vSu vrf;
a=umif;zGiahf y;cJw h mcsn;f yJv@dk u|eaf wmfw@dk wpdrphf rd hf owdjyKrdvmcJ&h ygw,f?
OD;av;eJ@ a':a':eJ@ ESpfOD;=um;rSm txl;qef@usifaewJhjy\emwck &SdcJh
zl;ygw,f? wjcm;awmh r[kwfygbl;? OD;av;u a,mufsm;jzpfayr,fh aq;vdyf
vH;k 0raomufbJ a':a':u aq;vdyu f dk acgi;f wkid u f rD;ck;d xGuaf tmif i,fpOfu
wnf;u aomufvmcJw h u hJ pd yP gy?J a':a': aq;vdyjf zwfptcgudk u|eaf wmf odrD
vkdufw,f? “ukdvSvnf; axmifus/ OD;av;odef; (q&m}uD; a&GOa'gif;) vnf;
axmifusawmh owif;pmvkyfief;awGa&m/ om;orD;ynma&;udpP/ tdrfaxmif
xde;f odr;f a&;udp/P ukv d S vkyaf eus vlra_ &;udpaP wGtm;vH;k ig@qaD &mufvmawmh
aq;vdyu f tvkyo f yd &f y_ w f ,f? 'ge@J ig aq;vdyrf jzwf rjzpfb;l qk+d yD; wcgwnf;
jzwfcsvu dk w f myJ? pdwjf ywfz@dk yv J w dk ,f”vk@d a':a':u ajymygw,f? tJovkad jym+yD;
a':a':h0ef;usifrSm &SdwJh vli,fawGudkvnf; aq;vdyfjzwfzkd@ wkdufwGef;ygw,f?
q&mwm&majymwJh a':a':htem;u 'kwd,rsdK;quftjyif wwd,rsdK;qufu
vli,fawGyg aq;vdyrf aomuf=uawmhygb;l ? ukb d *sr;f (wifr;dk ) wa,mufyJ b,f
vkrd S jzwfcidk ;f vk@d r&wmukd a':a': awmfawmfpw d yf suyf gw,f? 'Dae@txd tjyif;
txef uef@uu G qf yJ gy?J “ukx d eG ;f a0vnf; armifb*sr;f eJ@twl vufzuf&nf0idk ;f rSm
196
rD;ck;d awG xkwaf e=uw,fv@dk armifcidk rf mu wkid o f mG ;a=umif;/ olw@dk udk }udK;pm;+yD;
aq;vdyjf zwfygv@dk igu rSmw,fv@dk ajymyg”vk@d u|eaf wmfu h dk rSmygw,f?
a':a': aq;vdyjf zwfawmh tvkypf m;yGrJ mS pm;p&mawG wifxm;+yD; pm;yg
w,f? yk&pfa=umf/ oajyoD;/ qD;oD;/ wnif;oD;jyKwf/ refusn;f oD;rSnphf wmawG
jzpfyg w,f? wcgawmh refusn;f oD;ykvif;ukd a':a':u u|eaf wmfah &S@ xk;d ay;ygw,f?
“'gu eef;wGi;f refusn;f awmfo;D / tcsKd oD;”vk@d vnf; ajymygw,f? a':a':uawmh
refusn;f oD;ukd rpm;bJ refusn;f aphawGudk uGr;f oD;0g;ovdk tmomajy 0g;ae&Sm
ygw,f? tJ'w D ek ;f OD;av; u|eaf wmfw@dk em;udk vm&yf+yD; rsuEf mS rwif;pzl; wif;oGm;
awmh u|eaf wmfvef@omG ;ygw,f? +yD;rS bmrajymnmrajymeJ@ refusn;f oD;ykvif;
a&m/ refusn;f aphawGyg aumuf,o l mG ;ygawmhw,f? a':a':rsuEf mS i,fav;eJ@ usef
cJh&Smygw,f?
a':a':pm;yGJrSm tm;rem yg;rem vmxkdifwJhtxJrSm a&$ref;wifarmif/
usm;bndr;f / armifr;dk ole@J u|eaf wmfarmifprG ;f &nfw@dk yg0ifygw,f? tvku d rf odbJ
trSww f rJeh @J pum;a&m zGaJ &majym&if; pm;yGaJ y:u &So d r#awGudk pm;ygO;D qkw d idk ;f
pm;oGm;wmuawmh u|eaf wmf wa,mufwnf; jzpfr,fxifygw,f? armifr;dk ol
ukdawmh “rif;u rifhtaz ocifbwkwf twkdif;yJ? reufqkd oltvkyfr&Sdwkdif;
ig@pm;yGv J mxkid +f yD; olajymcsiw f mawG t=um}uD; xkid af jym/ olvnf; ajymvk@d tm;&
a&m bmrajymnmrajymeJ@ xjyefwmyJ”vk@d c%c%ajymygw,f? 'ga=umifh a':a':h
tvkypf m;yGrJ mS u|eaf wmfw@dk t&if ocifbwkwv f nf; aESmif, h u
S cf w
hJ ,fv@kd od&
ygw,f? uko d mEk;d / uko d ed ;f Ekid /f udbk *sr;f wk@d u tzG@J vu dk f vmavh&+dS yD;/ =um=umxkid f
avhr&Sd=uygbl;? u|efawmft=um}uD; xkdifaeavh&Sdwmukd ukdb*srf;u owday;
ygw,f? “vl}uD;ukd oGm;oGm;+yD; ta&mr0ifygeJ@”wJh? “olwkd@udk tm;emyg”wJh?
“aq;vdyrf }udKuforl @dk =um=umxkid cf iG &hf wmyg”vk@d jyefajym&ygw,f?
u|eaf wmfu OD;av;ukd tvGecf sp/f tvGecf ifygw,f? a':a':ukad wmh tpu
cyfprd ;f pdr;f ygy?J 'gayrJh a':a':a&;wJh Ekid if jH cm;c&D;oGm;pmtkyf wtkyx f rJ mS a':a':u
zdk;omatmif oDcsif;qdkw,fvkd@ zwf+yD;uwnf;u igwkd@eJ@ c&D;oGm;&ifvnf; oD
csi;f qkrd mS yJv@dk awG;rdomG ;w,f? wku d w
f u
dk qf idk q
f idk yf J EGm;xk;d }uD;udok mG ;wJh pmay
a[majymyGcJ &D;rSm uko d mEk;d eJ@ a':a':wk@d up+y;D oDcsi;f qdw k meJ@ u|eaf wmfw@dk tm;vH;k
0kid ;f +yD; q&m+idr;f eJ@ q&mwifo h cD si;f awG qk=d uygw,f? OD;av;uawmh a&m+yD; rqkd
yg bl;? a':a':u oDcsi;f 0goemtk;d / yG0J goemtk;d yg? a':a':eJ@ oDcsi;f awGq+dk y;D uwnf;
u a':a':eJ@ yk+d yD; ajym&J qk&d jJ zpfomG ;ygw,f?
a':a':u rsuEf mS xm; wnfygw,f? q&m}uD;a&$Oa'gi;f u vkw d m&S&d if
197
orD;vdak ewJh a':a':qD rajymbl;? a':a':eJ@ qufpyf+yD;rS awmf&wJh OD;vSuydk aJ jym
w,fv@dk =um;zl;ygw,f? a':a':u “tkd æ ODav;ode;f uvJ”vk@d jiif;vku d &f if q&m
}uD;qufajymvd@k r&ygb;l ? aemufawmh =um;zl;wJt h wkid ;f wu,fvnf; [kwyf g
w,f? a':a':u q&m}uD;vlxo k wif;pmrSm a&;aewJh twÎKy`wdW aqmif;yg; awGudk
r}udKuf&if tukejf zwfypfygw,f? u|eaf wmfw@dk pmrludk wcgrS rjzwfz;l ayr,fh q&m
}uD;a&$Oa'gi;f &J@pmawGudk orD;wynfw h OD;taeeJ@ jzwfw,fv@dk =um;&awmh tH=h o
&ygw,f? aemufawmh u|eaf wmfw@dk 'Dta=umif;ukd pum;pyfr=d uygw,f? “OD;av;
odef;u ightazeJ@ ywfouf+yD; igwkd@eJ@ i,fi,fuwnf;u twlaevm=uwm/
OD;{&m&J@ om;uG,f igtukef odwmayg@/ igr}udKuf&if OD;av;ode;f pmawmh igjzwf
ypfwmyJ”vk@d &,f&,farmarm ajymjyzl;ygw,f? &efuek f urm&Gw/f tmwD;,m;
vrf;xdy&f dS +idr;f om,myef;+cHrmS qH=k uwke;f u ajymcJzh ;l wmyg?
u|efawmfwkd@eJ@qkd&if a':a':aysmf&$if+yD; ÁajENysufoGm;avmufatmif
wufrwwf csurf wwf &,fz;l w,fv@dk ajym&if wcsKd @u tH=h oygvrd rhf ,f? udb k *sr;f
(wifrkd;) ajymif;oGm;awmh wnaerSm txufjrefrmEkdifiHpma&;q&mtoif;
tpnf;ta0;ukd vlxw k u dk rf mS vkyyf gw,f? ukb d *sr;f &efuek f ajymif;oGm;+yD; yxrOD;
qH;k tpnf;ta0;qkad wmh tpnf;ta0;rpcif b*sr;f yHjk yifrsm;qk+d yD; uko d ed ;f Ekid ef @J
u|efawmfu wvSnfhpDajym=uygw,f? ukdb*srf; awmu +rdK@ukdwufvmawmh
aumfzDeJ@ vufzuf&nf cGJrodwJhta=umif;up+yD; &,fp&mawG ajym=uwmyg?
a':a':u OD;av;ab;u qufwu D v k m;xkid af y:xkid af e&mu =urf;ay:qif;xkid +f yD;
OD;av;&J@';l ay:rSm rsuEf mS arSmuf+yD; &,fwm rem;wrf;ygy?J qHyifawGawmif ajyukef
ygw,f? tpnf;ta0;vnf; ysuv f @dk aemufae@a&$@&ygw,f? “rif;wk@d aemufae@rmS
armifb*srf; ta=umif;ajym&if '%fwyfr,f? tpnf;ta0;rSm qDcsufacgufqGJ
au|;&r,f”vk@d OD;av;u rSmvku d yf gw,f? aemufae@naeus a':a':u tpnf;
ta0;em;vmygw,f? rif;wk@d armifb*sr;f ta=umif; ajymOD;rSm vm;vk@d ar;vm
ygw,f? u|efawmfwkd@u OD;av;'%fwyfrSm a=umufwmeJ@ rusefawmhygbl;vkd@
ajymawmh tpnf;ta0;em;udrk vmawmhbJ tvkyf oGm;vkyyf gawmh w,f?
a':a':a&;zl;ovkyd J a':a':wk@d OD;av;wk@d [m arG;ae@w@dk bmwk@d vkyw f mudk
r}udKufygb;l ? 'gayrJh wcgawmh OD;av;eJ@a':a': tvkypf m;yGrJ mS pum;ajymaewke;f
u|eaf wmf a&mufomG ;ygw,f? OD;av;u “'Dae@igw@dk vufxyfwm ESpo f ;kH q,fjynfh
wJah e@u?G vmwJv h l au|;rvk@d vyk af ewm/ tawmfyJ rif;ukad u|;&r,f”qk+d yD; qDcsuf
acguq f JG 0,fau|;ygw,f? pm;yGrJ mS ESpaf ,mufrsuEf mS csi;f qkid f xkid af ewJh "mwfykH
av;ukv d nf; vufaqmifay;vku d yf g w,f? (aemufawmh uko d ed ;f Ekid u
f dk 'D"mwfyakH v;
198
xkw+f yD; ºum;rd&mu aysmufomG ;yg+yD?) a':a':u “rif;OD;av;u olpm;csiv f @dk xGif
wmygu, G ”f vk@d ajymygw,f? tJ'w D ek ;f om;i,f bkn d Kd ac: armif+idr;f csr;f av;vnf;
a&mufvmygw,f? om;orD;awGxrJ mS q,fwef;ESpcf guswhJ om;qk+d yD; a':a':u
rauseyfygb;l ? tJ'w D ek ;f u pmay0goemygwhJ t&dyt f a,mifvnf; vH;k 0rjyao;
ygb;l ? qH&n S ef @J vHck sncf sujf yKwfe@J 0ifvmawmh a':a':u atmfygw,f? “vHck snf
ck jyif0wfprf;? qHyif ck oGm; n‡ypf rf; ”vd@k atmfygw,f? OD;av;u“ 'Dvadk umifurS
rdbem;uyfrmS ? rifo h m;}uD;awGu rdbem; b,frmS uyfv@dk v?J om; vmOD; rifu h dk
rke@f z;dk ay;&OD;r,f”vk@d q+dk y;D vSr;f zufxm;ygw,f? a':a':u u|eaf wmfw@dk udk xm;cJ+h y;D
xGufoGm;ygw,f?
wcgawmh u|eaf wmf a':a':pm;yGrJ mS xkid af ewke;f OD;av;0ifvmygw,f?
OD;av;u a':a':ukd “a[h- [kpd mtkyaf &m rif;wluadk y;&atmif” vk@d ajymvku d f
ygw,f? a':a':u “r+yD;ao;bl;”vkd@ jyefajymygw,f? OD;av;u “+yD;wmxJu
ay;&atmifumG ”vd@k jyefajym ygw,f? 'DawmhrS a':a': u “tJ'g cufwmyJ? rif;OD;
av;u pmtkyaf wGujzifh tukerf csKyf&ao;bl;? vufaqmif ay;csiw f mu t&if”
vk@d ajymjyygw,f? 'Dawmh OD;av;u “rif; ta':uuG,f aps;OD;rayguaf o;vk@d w/hJ
OD;av;pmtkyfawGu rukefwmr&Sdygbl;? }uHKwkef; ay;vkduf=uatmifvkd@yg”vkd@
xyfajymawmhrS a':a':u xkwf ay;ygw,f? OD;av;u vufrw S xf ;dk +yD; ay;ygw,f?
“rifh OD;av;u ol@oil ,fcsi;f up+yD; rD;&xm;ay:rSm rdwaf qGjzpfwhJ uav;awGtxd
pmtkyaf wG vufaqmifay;wm/ tJ'ge@J waxmif±u dk &f if ig;&mavmufuek af &m”vk@d
&Si;f jyygw,f? u|eaf wmfuawmh aps;OD;rayguaf o;ayr,fh tvku d rf odbJ ,lvmcJh
ygw,f?
wcgawmh OD;av;eJ@ a':a': u|eaf wmft h rd u f dk a&mufvm+yD; “igw@dk rEWav;
awmifajcukd bk&m;zl;oGm;rvk@d rifu h av;awGvnf; vku d &f if ac:cJ”h vd@k ajymygw,f?
u|efawmfwkd@ ukokdvfawmfem;u apwDwql (uaemifrif;om;}uD;&J@ t±kd;tkd;
apwDxifygw,f) &ifjyifrmS bk&m;zl;=uygw,f? OD;av;u bk&m;zl;wm =umw,f?
a':a':u OD;oH;k }udrcf s+yD; u|eaf wmfw@dk e@J pum;ajymae=uygw,f? pmaya[m ajymyGJ
oGm;&ifvnf; wcgwav rdom;pkyg ac:cJyh gv@dk ajym+yD; c&D;oGm;&if; a':a':u u|ef
awmfw@dk rdom;pkudk "mwfy±kH u dk af y;ygw,f? 'Dvedk @J rEWav;rSmarG;wJh u|eaf wmfh om;
ESpaf ,mufu a':a':hudk olw@dk tbGm;t&if;vkyd J xifaecJyh gw,f? olw@dk arar}uD;
a':trmukd 'Dae@xd olw@dk a&muf&mt&yfu qufo, G =f uygw,f? rEWav; a&muf
&if 0ifuefawmh=uygw,f? tbGm;t&if;u awmrSmqdkawmh awG@&cJ wmukd;?
u|ef awmf &efuek u f dk ajymif;r,fqadk wmh a':a':u “rifOh ;D av;ajymovkyd /J rifw h @dk
199
Axl;uGi;f rSm avhusiv hf mwJh abmhv;kH orm;awG[m wae@usawmh atmifqef;
uGif;ukd oGm;=uwmyJukd;”vkd@ajym+yD; “igwkd@teD;rSm b,folrS r&Sd=uawmhbl;?
rif&h efuek f roGm;yge@J ? &efuek rf mS tdrrf &S/d ,mr&S/d um;r&Sd zke;f r&Sb d J ae&wm tvGef
cufw,f? 'kuaQ &mufr,f? rif;aecsi&f if igt h az 0if;xJu tdrw f vH;k ay;r,f/ vm
aeyg”vkd@ ac:ygw,f? (tvm;wlyJ yef;csDq&m}uD; OD;xGef;!Gef@uvnf; ol@+cHxJ
tdraf qmufaeyg roGm;yge@J v@dk wm;ygw,f)? 'gayrJh u|eaf wmfu rsupf u d ef; wap>
ra=umuf qko d vkd ajymif;cJyh gw,f? u|eaf wmf tdraf qmufw,fqadk wmh “rifah iGvkd
&if ,lyg? ig acs;r,f? 'gayrJh jyefray;Ekid &f ifvnf; ray;eJ@”vk@d ajymygw,f? ck tJ'D
tdraf qmufwm q,fEpS af vmuf&cdS yhJ g+yD? +yD;vnf;+yD;a&m zsu&f ygw,f? wJay:u
wku d af y:ok@d pDrcH sux f J ygv@dk yg? tqifajym&J@vm;vk@d t+rJar; ygw,f? aiGa&;a=u;
a&; use;f rma&; udpaP wGrpS vk@d t+rJem;pGi+hf yD; wwfEidk w f bhJ ufu ulnzD @dk tqifoifh
&Sdygw,f?
a':a':u u|eaf wmfw@dk udk ulnzD @dk tqifoifh &Sad yr,fh u|eaf wmfw@dk u
a':a':hudk rulnED idk w f mawG awG@&awmh pdwrf aumif;ygb;l ? om;orD;awGe@J ywf
ouf+yD; pdwf'kuQ trsm;}uD;awG@&ygw,f? ti,fqHk;om;av;[m vrf;o&Jvkd
aeayr,fh qk&d , S v f pftpk;d & vufxufrmS tJ'u D av;eJ@twl a':a':eJ@ OD;av;wk@d
rEWav; tusO;f axmifxJ a&mufomG ;ygao;w,f? owif;pm a&'D,x kd J rygv@dk
vlrodvu fdk yf gb;l ? wESpaf vmuf=umw,f? a':a':htaeeJ@ axmifxrJ mS b0rsKd ;pHu k
tr_o,f trsKd ;orD;awGe@J awG@c&hJ ayr,fh OD;av;vkd tJ't D awG@t}uHKawGukd jyef
a&;cGifh r}uHKao;ygbl;? axmifxJrSm "rRp=um0wftoif; axmifcJhw,fvkd@ a':
a':ajymjyvk@d od&ayr,fh “usew f mudk aiGa&mifyw d u f m;ay:rSm =unfyh g” qdw k m
rsKd ;vkyd J a':a': pma&;+yD; jyefvnfwifjycGihf &r,fah e@udk ar#maf e&ygw,f?
OD;av;axmifusawmh “zk;d olawmf rsupf v d nfav qef&av qko d vkyd J
axmifxJrSm =um=umae&av a&;p&mawG rukefEkdifvkd@ vGwfr,fh&uf a&muf
vmwmawmif c%aeygOD;vkd@ wm;xm;csifao;w,f”vdk@&,fp&m ajymygw,f?
a':a':axmifusawmh qef&cJah yr,fh tjyifygrvmwmvm;? bmjzpfwmvJ u|ef
awmfw@dk rod? a':a':&J@ [kx d u J ta=umif;pmawGudk u|eaf wmfw@dk zwfciG hf r}uHK&cJyh g?
r,fov D &if rsupf v d nfawmh acG;qGcJ &H ovm; rod? a':a': a&;&ifawmh OD;av;
vkyd J ,leufpukq d k &Ekid rf ,fxifygw,f?
a&mufz;l olrsm;ajymavh&w dS t
hJ wkid ;f ajym&&if ‘[kt d xJ’ayg@? [kt d xJu
oH;k OD;pvH;k jyefxu G vf m+yD; r=umvSygb;l ? OD;av;vS uG,v f eG yf gw,f? aemuf r=um
cif rEWav;rD;}uD;avmifawmh a':a':wk@d yHEk ydS pf ufrsm;vnf; awmfawmfrsm;rsm; rD;xJ
200
ygomG ;ygw,f? om;orD;awG aeylxrJ mS rD;avmifyx kH u J cJpmvH;k awG jyefpk aumuf
aeyHu k dk a':a':=unf+h yD; olw@dk tazrsm;jrif&if b,fvadk ervJv@dk awG;yHu k zdk wf&wm
tvGepf w d rf aumif;p&mygy?J
a':a':[m acwfopf r,fyËmvk@d qkad vmufygw,f? 'gayrJh avmu"Hudk
}uH}h uHh cHygw,f? trsKd ;orD;rsm;[m trsKd ;om;rsm;xuf avmu"Hudk &ifqidk &f mrSm
}uHhckdifw,fqkdwJhpum;ukd =um;zl;ygw,f? pma&;q&mr}uD; a':cifrsdK;cspf[m
jyif;xefwhJ a&m*g&+y;D tdy&f mxJvaJ eayr,fh tifrwef }uchH idk +f y;D u|eaf wmfw@dk omG ;&if
&,fp&mawGawmif jyefajym+yD; {nfch v H u
dk yf gao;w,f? a':cifrsKd ;cspu f tdy&f mxJrmS
vJae&if; avu"Hudk }uH}h uHch H &ifqidk o f vkd vlxak ':trmuvnf; vrf;av#muf&if;
avmu"Hudk }uH}hH uHchH H &ifqidk af ewm[m tH=h op&myJ? touf 80 ausm+f yD;/ ckxd
w&Syf&SyfwzswfzswfeJ@ ae@pOfoHk;rkdifavmufc&D;ukd vrf;av#mufaewkef;ygyJ? “ig
vrf;av#muf &yfvu dk v
f @dk rjzpfb;l ? vrf;av#muf&yf&if igvrJ mS yJ”? tJovkad jym+yD;
vrf;av#mufrysuaf tmif }udK;pm;ygw,f? touf 80 ausmpf ma&;q&mr}uD;u
wvudk r*~Zif; 5 apmifu 10 avmuftxd a&;Ekid af o;&if igbmjzpfv@dk ra&;Ekid f
&rSmvJv@dk ‘igwum;’ZGeJ @J tHc+J yD;/ tvkyu f tem;,l+yD; u|eaf wmfpma&;zk@d }udK;pm;
ygw,f? r&ygb;l ? a':a':&J@ ZGo J wW[ d m tifrwef }uD;rm;ygw,f?
a':a':harG;ae@udk a':a':uef@uu G w f hJ =um;u OD;Zif;OD;ynm OD;aqmif+yD;
ESppf Of arG;ae@vyk yf gw,f? u|eaf wmf rSerf eS rf oGm;Ekid cf yhJ gb;l ? u|eaf wmfw@dk rEWav;oGm;
wJh ta&twGufxuf a':a':&efukefvmwJh c&D;ta&twGufu ykdrsm;ygw,f?
a':a': &efuek v f m&if tdrw f tdrrf mS xrif;pm;yGJ vky+f yD; u|eaf wmfw@dk tm;vH;k eJ@
qHjk zpfz@dk }uKd ;pm;ygw,f? ±ky&f iS rf if;om;}u;D OD;xGe;f a0tdrx f rif;pm;yGrJ mS awmh owif;
pmq&m OD;0if;wifu æ “u|eaf wmfah rG;wJh tar&J@ trnfuvnf; a':trmyJ?
pmaytaruvnf; a':trmyg? tar raoyge@J OD;/ aemufESpfcg wefaqmifrkef;
yG=J unfyh gO;D ”vk@d xajymygw,f? a':a':u tJ'w D ek ;f u 75 ESpaf vmuf t&G,yf g?
“u|erf aemufxyf ESpo f ;kH q,f ae&OD;r,f”vk@d uwdjyKoGm;ygw,f?
“u|eaf wmfw@dk rmS tar&Sad o;w,fv@dk u|eaf wmfw@dk vdk tbk;d }uD;aygupf
av;awGu aºu;a=umfEidk w f m tvGe0f rf;omp&myg? a':a':ajymwJt h wkid ;f aemuf
xyf ESpo f ;kH q,fru touf&n S yf gapvk@d æ”?
¡a':a':u ol@om;i,f vHck sncf sujf yKwf 0wfwmukd u|eaf wmfu ‘vrf;ol&v J ’kd vd@k
oH;k vkud w f mudk r}udKuf&mS ygb;l ?¢
armifpGrf;&nf (9-11-97)?

201
vlxak ':trm
ok@d r[kwf

&mpkEpS .
f pmayrD;&SL;wefaqmifwck

csrf;+idrf;
jrefrmhpme,fZif;e,fy,fwiG f aqmif;yg;&Siw f OD;taejzifh trsm;qH;k a&;cJh
aom trsKd ;om;wOD;ukd !¸ejf yrnfqu dk q&mZ0etm; jy&rnfjzpf+y;D trsKd ;orD;xJY
um; r=umao;rDu uG,v f eG cf o
hJ nfh rEWav;+rdK@rS owif;pmq&m pma&;q&mr}uD;
vlxak ':trmtm; &nf!e¸ ;f &rnfom jzpfayonf?
People vlx[ k al om a0g[m&ESihf wGzJ ufac:qk=d uonfh a':trmukd 1915
Ek0d ifbm 29 &ufwiG f tz OD;xif/ trd a':pkw@dk u rEWav;+rdK@Y arG;zGm;cJyh gonf?
trsdK;orD;ae&Sife,fausmif;/ ABM ausmif;ESifh A[kdtrsdK;om;ausmif;wkd@wGif
ynmoif=um;cJ+h yD; 1933 Y 10 wef;atmifjrifum rEWav;Oypmaumvdyw f iG f 2
ESp=f um wufa&mufc&hJ m 1936 ckY &efuek w f uUov dk o f @dk a&muf&cdS o
hJ nf? wuU
okdvfa&mufonfhESpfrSmyif 'kwd,ausmif;om;oydwf}uD;ESifh }uHKawG@+yD; oydwf
arSmufausmif;oltjzpf yg0ifcu hJ m/ bDataemufq;kH ESpu f s+y;D aemuf rEWav;ok@d jyefI
zcifjzpfol zGiv hf pS af om puULqkid Yf 0ifa&mufvyk u f idk cf hJ onf?
ausmif;olb0rSmyif OD;pdefwif (ody`Harmif0) . pmrsm;ukd oabm
usEpS +f cdKuf&mrS td;k a0/ }uD;yGm;a&;ESihf bm;rm;*sme,fw@dk Y cifv0if;/ jrrOPL trnf
wk@d EiS hf a&;om;cJ+h yD;/ rEWav;ol&, d owif;pmwGif tcef;qufazmfjycJah om tkid , f m
vefzmG ; t*Fvyd pf ma&;q&m arm&pfaumvpf. Trails In Burma ukd ‘jrefrmjynfwiG f
ppfaq;cJah om tr_tcif;rsm;’[lI bmomjyefqdk jcif;a=umifh a':trm[k vlord sm;
vmcJhavonf? tif;vsm;taqmifolb0rSmyif }uD;yGm;a&;r*~Zif;t,f'Dwm
OD;vSEiS hf odu|r;f &nfiI H 1939 ckwiG f vufxyfxrd ;f jrm;cJ+h y;D / OD;vSonfvnf; rEWav;
ok@d ajymif;a&$@um }uD;yGm;a&;r*~Zif;tm; qufvufxw k af 0cJyh gonf? ,if;aemuf
urBmppf}uD;twGi;f uykid &f mG ok@d ajymif;a&$@aexdik cf +hJ yD; pmayxkwaf 0a&; vkyif ef;ukd
qufvufvkyfukdifcJh=uonf?
202
vl x k o wif ; pm/ *sme,f r sm;ES i f h a':trm
Tae&mwGif vlxkowif;pm/ *sme,fta=umif; ajymrnfqkdu OD;vS
onfvnf;aumif;/ a':trmonfvnf;aumif; yg0if=urnfom jzpfygonf?
vlxo k wif;pm/ *sme,frsm;onf OD;vSEiS hf a':trmwnf;[laom yk*Kd~ vfEpS Of ;D wk@d .
}udK;yrf;r_jzifh ay:xGufvmjcif;a=umifhjzpfonf? vlxkowif;pm/ *sme,frsm;ESifh
vlxak rmifEw HS @dk rmS cGjJ cm;Ir&aom '*Fg;jym;. acgi;f ESiyhf ef;ozG,f &Scd +hJ y;D ‚wk@d EpS Of ;D .
vH@k vpku d x f w k rf j_ zifh jrefrmjynftxufyidk ;f t0ef;wGif vlxt k rnfrmS ar$;}uKd iyf iG v hf ef;
I vmygonf?
OD;pGmxkwaf 0onfrmS vlx*k sme,fjzpfonf? 1945 ck Zlvidk f 15 &ufwiG f
xGuaf y:vmaom vlx*k sme,f ESpyf wfw}udrx f w k jf zpf+yD;/ vufqnfuef&yf *4
vrf;&Sd }uD;yGm;a&;yHEk ydS w f udk rf S ±ku
d Ef ydS jf zef@cscd jhJ cif;jzpfonf? *sme,f. rl0g'ESihf ywf
oufI acgif;pD;Y ‘u|Ekfyfwkd@. *sme,fonf rnfonfh*kd%f;*e/ ygwDwkd@ESifhr# aiG
a&;a=u;a&;/ 0g'a&;ESiyhf wfoufI pyfvsO;f jcif;r&S?d u|Eykf w f @dk ,H=k unf,q l onfh
twkid ;f worwfwnf; oGm;rnfjzpfa=umif;’yg&cdS +hJ yD;/ rsuEf mS zH;k yef;csED iS hf ywfoufI
vnf; ‘oef;acgiu f mv vuG,n f Y awmeuf}uD;twGi;f wGif rsupf v d nf vrf;rSm;
oltm; vrf;!¸ev f su&f adS om Guiding Star vrf;!¸ef =u,fwm&monf t+rJ
a&S@aqmifvsuf&Sd.? xkd@twl Armvlxk}uD; vrf;rrSm;&avatmif tjrifrSefjzifh
csw
D ufEidk &f ef pnf;±H;k Ekid &f avatmif "l0=H u,fuo hJ @dk aom vrf;!¸e=f u,f}uD;onf
tvif;a&mif jzef@jzL;vsu&f +dS yD[al om t"dym` ,fjzifh rEWav;yef;csD b&ifuav;onf
u|Eyfk w f @dk . rsuEf mS zH;k ukd a&;qJv G u dk o f nf’onf[I l yg&cdS ahJ vonf?
vlx*k sme,f xkwaf 0pu jrefrmjynftajctaerSm zufqpfawmfveS af &;
}u;D qifE+J¸ y;D csed jf zpfI wrsLd ;om;vH;k Ek;d =um;um trsKd ;om;nD!w G af &; jyefvnfwnf
aqmufaeaomumv jzpfonf? Akv d cf sKyfatmifqef;OD;aqmifrj_ zifh zqyvtzG@J }uD;
onf vGwv f yfa&;twGuf +Adwo d #w@dk tm; tjyif;xefq;kH wku d yf 0JG ifaecsed v
f nf;
jzpfygonf? ok@d &mwGif zqyvtzG@J csKyf}uD;taejzifh ‚wk@d .tmabmfudk oD;jcm;
azmfjyEkid af om pmapmifvnf;r&Sad o;acs? ,if;ok@d aom tajctaeY txufjref
rmEkid if tH xufyidk ;f zqyv0g'jzef@csad &;rSL;vnf;jzpfonfh OD;vSu jrefrmjynf t
xufyidk ;f a'orsm;tm; uk, d pf m;jyKum wrsKd ;om;vH;k vGwv f yfa&;twGuf vlx*k sm
e,frS v_H@aqmfpnf;±Hk;a&;om;cJhavonf? xkdpOfu zqyvtzGJ@csKyf}uD;. tm
abmfudk &efuek +f rdK@rS xkwaf 0aom 'D;'kwEf iS hf *sme,fausmYf trsm;qH;k jrifawG@&+yD;
rEWav;+rdK@wiG u f m; vlxYk zwf±&_ avonf?
tqkyd g *sme,f}u;D 3 apmifrmS pme,fZif;orkid ;f wGif vGwv f yfa&;yef;wkid o f @dk
203
rrSdwfrokefcsDwufaeaom zqyvtzGJ@csKyf}uD;. tmabmfrsm;xif[yfum
jynfov l xl tk m; todtjrifziG ahf y;onfh *sme,f}uD;rsm; jzpfco hJ nf?
a':trmonf OD;vSEiS t hf wl vlx*k sme,fY OD;pD;vkyu f idk af vonf? vuf
axmuft,f'w D mb0ESihf owif;wnf;jzwfjcif;/ pmjyifjcif;ESihf aqmif;yg;a&;jcif;
rsm;ukd vufawG@vyk u f idk cf &hJ m pme,fZif;tawG@t}uHKrsm; &&Scd ahJ vonf? touf
30 jynfch +hJ yDjzpfI csichf sed Ef id_ ;f qr_vnf; &&Sad e+yDjzpf&m *sme,fwiG f vufaxmuf t,f
'DwmrS t,f'w D mtjzpfo@dk wk;d jr‡iv hf yk u
f idk cf ohJ nf? *sme,fwiG f yg&o dS nfh owif;/
aqmif;yg;ESihf 0wÎK/ uAsmwk@d rmS vufiif;jzpfay:aeaom Ekid if aH &;/ vlra_ &;/ pD;yGm;a&;
tajymif;tvJrsm;ukd aphiak &;om;jcif;/ tpk;d &rl0g'rsm;ukd a0zefa&;om;jcif;tjyif
e,fcs@J qef@usiaf &;/ trsKd ;om;vGwaf jrmufa&;twGuf urBmt&yf&yfrS pmrsm;ESihf
,Ofaus;r_/ tm;upm;/ ody`Hqkdif&m tjzpftysufwkd@tm; xnfhoGif;azmfjycJh&m
vlx*k sme,fonf jrefrmjynftxufyidk ;f omru wEdik if v H ;kH ys@H E@HS um =oZm&Sad om
*sme,fwapmifjzpfvmcJo h nf?
*sme,fxkwfa0&if; ae@pOfxkwfowif;pmxGuf&Sda&;twGuf OD;vSESifh
a':trmwk@d onf ,cifuxuf vH@k vpku d f vkyu f idk cf &hJ m 1946 {+yD 19 &ufwiG f
‘vlxyk *k v ~ ud owif;pm’ xGu&f v dS mygonf? t,f'w D mcsKyfrmS q&m}uD;a&$Oa'gi;f
jzpf+yD;/ a':trmonf acgif;}uD;a&;twwfynmukd a&$Oa'gif;xHrS wjznf;jznf;
avhvm oif,cl &hJ m uk, d w f idk v
f nf; acgi;f }uD;a&;ol jzpfvmcJo h nf? vlxo k wif;pm
onfvnf; *sme,fenf;wl atmifjrifr&_ &Sv d m+yD; xkt d csed rf pS I OD;vSEiS ahf ':trmukd
a&S@r‘S vlx’k xnfq h dk ac:a0:vmcJ=h uonf?
vlxkowif;pm xkwfa0pu vli,frsm; twkckd;vGJrSm;rnfpkd;I ±kyf&Sif
a=umfjimrsm;ukyd if vufrcHcyhJ g? ESpt f wef=um 0efxrf;rsm; 0kid ;f 0ef;ajymqk=d uojzifh
±ky&f iS uf ¾ukd xnfo h iG ;f cJjh cif;jzpf.? xk@d jyif vlxo k wif;pmwGif t&ufa=umfjim/
jrif;yGo J wif;ESihf avmif;upm;owif;rsm; xnfo h iG ;f jcif; tv#i;f r&Scd ahJ y? xkrd #ru
vlra_ zmufjyefusL;vGeo f nfh owif;rsm;tm; pdppf azmfjycJo h jzifh owif;pmonf
rdom;pktwGi;f atmf[pfzwfjyEkid af om oduaQ pmifph nf;onfh yk*v ~ u d owif;pm
}uD;wapmif;tjzpf xifxif&mS ;&Sm; &yfwnfEidk cf . hJ ? txl;xkwo f wif;pmrsm;wGif
ay:OD;ouf/ 0if;az/ OD;atmifcsp/f OD;b&ifuav;/ OD;at;jrifh ESihf Ek0d ,fqif;yg;vfw@dk .
vuf&mwk@d jzifh a&mifpjkH c,fre_ ;f um xkwaf 0cJo h jzifh apmifa&rSmvnf; wk;d jrifh vmcJh
onf?
vlxak ':trmvnf; *sme,ftawG@t}uHKrS ae@pOfxw k o f wif;pmbufo@dk
tqifq h ifh ul;ajymif;cJo h nfjzpfI xl;c|ef xufjrufaom trsKd ;orD;owif;pmq&m
204
jzpfvmygonf? OD;vSEiS t hf wl pme,fZif;vkyif ef;rsm;tm; 'k;d wlaygizf uf OD;aqmif
OD;&Guf vkyu f idk cf &hJ m vkyif ef;wckv;kH tm; wuk, d w f nf;OD;pD;Ekid o f nftxd wk;d wuf
vmcJo h nf? xk@d a=umifv h nf; q&m}uD;a&$Oa'gi;f ESihf vlxOk ;D vSw@dk +idr;f csr;f a&; uGezf
&ifrh sm; wufa&mufaepOftwGi;f ESihf txde;f odr;f cHumvrsm;Y owif;pm/ *sme,f
tvkyftm; OD;pD;vkyfukdifEkdifcJhjcif;jzpfonf? ,if;okd@ vkyfukdif&mY pmapmifyHkrSef
xGu&f adS &; }u;D =uyf&onft h jyif acgi;f }u;D ESihf yifwidk f aqmif;yg;&Siu f ¾ aZmufcsa&;
om;&avonf? vlxkowif;pm/ *sme,frsm;tm; olrukd,fwkdif OD;pD;vkyfukdif
aepOftwGi;f acgi;f }uD;ykid ;f yifwidk af &;&onft h jyif a':trmtrnfjzifh v_y&f mS ;ae
aom urBmah &;&mu¾ yifwidk af qmif;yg;&Siv f nf; jzpfco hJ nf? ,if;u¾ukd vlxk
owif;pmY 1961 arvrS 1967 Zlvidk t f xd 7 ESpef ;D yg;a&;om;cJ&h m Personal
Editorial vnf;jzpfco hJ nf? Regular Colunnist yHrk eS af umfvpH m;taejzifh a&;cJah om
‚aqmif;yg;rsm;rSm 2791 yk'fwdwd &SdcJhojzifh jrefrmtrsdK;orD;owif;pm q
&mwOD;taejzifh trsm;qH;k a&;onfh aqmif;yg;ta&twGu[ f v k nf; owfrw S f Ekid yf g
onf?
txl;ojzifh cifyeG ;f jzpfol r&Spd Ofumvrsm;twGi;f om;orD;apmifah &Smufa&;
ESihf pme,fZif;vkyif ef;rsm;xJ csmcsmvnf vnfum pmtkyrf sm; a[mwtkyf a[m
wtkyf a&;xkwEf idk jf cif;rSmvnf; jrefrmtrsKd ;orD;wOD;taejzifh xl;jcm;aom pGr;f
aqmifcsufvnf;jzpfcJhonf? xkdumvu vlxka':trmonf &ifaoG;i,ftm;
csyD ;dk &if; owif;pm*sme,f tcsed rf eS x f u G &f adS &;twGuf pGr;f aqmifcahJ om &SmrS&mS ;
onfh trsKd ;orD;owif;pmq&mvnf; jzpfayonf?
vl x k & yf e m;+yD ; rS
vlx*k sme,fonf 11 ESp=f um xkwaf 0+yD;aemuf 1959 Zefe0g&w D iG f &yfem;
cJ+h yD; vlxo k wif;pmonfum; 7 ESpw f idk f qufvufxu G &f adS e+yD;/ 1967 Zlvidk f 7
&ufwiG rf S &yfem;cJyh gonf? vlxak ':trmonf *sme,f&yfem;+yD;onfrS tcsed yf rdk dk
&&Sv d m+yD; pmaya&;om;jcif;bufY jr‡KyfEv HS yk u f idk cf &hJ m qk&d ,
S v f pfwidk ;f jynfrsm; ok@d /
td, k ef;uD;wk@d / aiGEiS v hf ufeuf (1963)/ jynfocl spaf om tEkynmonfrsm; (1964)/
b0csif;rwlonfh w±kwfjynf (1966)/ atmifAv/ zkd;pdef/ pdefuwHk; (1967)/
a&$±;dk buav; (1970)/ urBmt h }uD;qH;k pmtkyf (1973)/ a&$a'gi;f awmif aqmif;
yg;rsm; (1975)/ q&m}uD;ocifukd,fawmfr_dif; (1976)/ awmfvSefwJhw±kwfjynf
u|eaf wmfrw S rf o d r# (1979) wk@d udk a&;om;xkwaf 0cJ+h yD; (1982) =o*kwf 7 &uf
wGiu f m; 43 ESp=f um aygi;f oif;vmonfh cifyeG ;f onf vlxOk ;D vS uG,v f eG jf cif;ESihf
}uHK awG@&avonf? ,if;aemuf 1984 rwf 4 wGif avmifu|r;f aom OD;usm;}uD;
205
rD;xJ yHEk ydS w
f udk /f pmtkywf u dk Ef iS hf puULokad vSmif±rkH sm;ygomG ;cJu h m 2 ESp=f umrS pme,f
Zif; vkyif ef;rsm;tm; jyefvnf xlaxmifEidk cf o hJ nf? xk@d aemuf rav#mah om ZGEJ iS hf
tusKd ;jyKpmayrsm; a&;om;aeonfrmS 200* aEGO;D wkid f jzpfavonf?
&mpkESpf. rD;±SL;wefaqmif
vlx*k sme,f 11 ESp/f vlxo k wif;pm 21 ESp/f vlx}k uD;yGm;a&;yHEk ydS w f udk f
ESpf &0/ pma&;ouf 72 ESpw f @dk jzifh jzwfoef;cJah om vlxak ':trmonfum; 2008
ck {+yD 7 &ufu uG,v f eG cf +hJ yDjzpfonf? uG,v f eG cf sed xf d pmrjywfa&;cJ&h m ‘u|erf
a&;wJh ol@b0/ cifyeG ;f onf vlxOk ;D vS’ESihf ‘yef;csb D &ifuav;twÎKy`w’dW wk@d tm;
jyKpkaeqJjzpfygonf? uG,fvGefcsdefY 93 ESpf &SdcJh+yDjzpfaom vlxka':trmonf
ol.b0wav#mufv;kH wGif vlxo k wif;pm/ *sme,frsm;ESihf pwkwrÎ ¾dKifa'guw f idk f
wckE, S f wkid ;f jynftwGuf taxmuftyHjh yKcJ±h rkH u bmoma&;ESiyhf wfoufI urBmh
t}uD;qH;k pmtkyEf iS hf omoemh0efaqmif q&mawmf}uD;rsm;ukv d nf;aumif;/ jrefrmh
,Ofaus;r_ESifhywfoufI jynfolcspfaomtEkynmonfrsm;/ atmifAv/ zkd;pdef/
pdeuf wH;k / a&$±;dk OD;buav;/ a&$ref;wifarmif/ t+idr/hf jrefrmh*w D ESihf acwfay: yef;csD
ukvd nf;aumif;/ Ekid if w H um csp=f unfa&;ESiyhf wfoufI xkid ;f 0wÎKwkrd sm;/ tmz&du
0wÎKwkdrsm;ukdvnf;aumif;/ twÎKy`wWdpmayESifhywfoufI q&m}uD; ocifukd,f
awmfr_dif;ESifh rEWav;ol/ rEWav;om;rsm;ukdvnf;aumif;/ jrefrmtrsdK;orD; rsm;
odrw S zf ,G “f tarha&S;pum;”ukv d nf;aumif; pmtkyt f jzpf jyKpkxw k f a0cJo
h nf jzpf
I &mpkEpS w f ckv;kH . rkcOf ;D Y pmayrD;±SL;wefaqmif[v k nf; qkEd idk af yonf?
orkid ;f acwfrsm; tpOfqufjzwfoef;&if; e,fcsq J ef@usiaf &;/ trsKd ;om;vGwf
vyfa&;/ urBm+h idr;f csr;f a&;/ wkid ;f &if;om; nD!w G af &;tm; pmay/ tEkynm/ ,Of
aus;r_EiS hf aygi;f ul;ay;cJah om wkid ;f usKd ;jynfjyK owif;pmq&m/ pma&;q&mr}uD;
jzpfygonf? jrefrmtrsKd ;orD;rsm;xJwiG f vlxak ':trmvkd yk*Kd~ vrf sKd ; awmf±EkH iS hf ay:xGe;f
vmrnfum; r[kwaf cs? ?
pmºuif;? ? xl;c|efaom jrefrmowif;pmq&mrsm; twÎKy`wWd jyKpk aepOf
twG i f ; tarvl x k a ':trmta=umif ; a&;om;aeqJ r S m yif uG , f v G e f
a=umif ; =um;od & ygonf ? ta=umif ; wk d u f q k d i f p G m yif aqmif ; yg; +yD ; pD ;
onfhtcsdefrSm ema&;a=umfjimowif;pmY yg&Sdonfhae@vnf;jzpf aeygonf?

csrf ; +id r f ;

206
a'guw
f mjrrOPL

u|erf tvkyu f tem;,lwt hJ cg touf}uD;vS+yDjzpfwhJ tarhtem;rSm


aezk@d tcsed yf adk y;Ekid v
f mw,f? reuf tdru f a0,sm0pPvyk +f yD;&if tarhem;a&muf
vm+yD; twlwl bk&m;&Scd ;dk / y&dw&f w G /f "rRp=um/ yXmef;ygVad wmfawGudk tararm
rSmpk;d vk@d r&Gwaf pawmhbJ tarhu, dk pf m; &Gwaf y;&ygw,f? 'gayrJh taru u|erf &J@
trSm;awG Xmefu±k% d ;f ruswmawGudk t+rJwrf;jyifay;aewke;f yg?
&Gwzf wf+yD;awmh uG,v f eG o f mG ;wJah qGrsKd ;awGudk arwWmyk@d tr#a0&ygw,f?
Taumif;r_udk bk;d bk;d / bGm;bGm;rsm;/ rrzD/ rr&Sn/f rr*Gr;f / rrar/ azaz/ uku d /dk
ararOD;/ ukjd rifah tmif/ tefwjD rif/h atmif/ armifarmif/ ukrd if;ysKd vk@d emrnfac:&if
taru “[kwyf g&@J æ ig arhaevku d w f m/ uk, d hf [mav;awGyJ trSw&f aewm”wJ?h
10 em&DrmS azsm&f nfe@J aq;wku d &f w,f? w&m;acGziG ahf y;+yD; w&m;emapygw,f?
ykw;D pdy&f if counter vkyaf y;&ygw,f?
tar tdyaf ysmrf ae&if 0rf; ae@widk ;f oGm;&J@vm;? b,fEpS cf g oGm;ovJ?
owif;pmawG/ *sme,fawG/ pmapmifawGrmS pdw0f ifpm;r,fh acgi;f pOfawGudk &Sm+yD;
zwfjy&ygw,f?
tar wa,mufwnf; vkypf &mr&S/d rvkyEf idk v f @dk [kad wG;'DawG;eJ@ acgirf ;dk
=unhaf e&wJh tjzpfrsKd ; rjzpfapcsib f ;l ? pma&;csipf w d &f adS tmif/ arhavsmw h menf;
atmif tarhem;rSm tazmfvyk af y;ae&ygw,f? pma&;wJt h vkyuf adk wmh tarhajr;
uav; a&$jynfp;dk u wm0ef,l vkyaf y;ygw,f?
'DEpS af qmif;wGi;f rSm tat;ykw d mrk@d tar t}udKufawG@+yD; apmifx}l uD;eJ@
tdy&f mxJrmS taersm;+yD; naeykid ;f usrS T.V a&S@rmS owif; em;axmifygw,f?
207
iSuuf av;awGygwhJ Animal Planet eJ@ National Geography tpDtpOfawGudk
=unf=unfE;l El; =unfw h wf+yD; a&'D,dk em;axmifwmukad wmh taru wm0ef w
&yftaeeJ@ ae@pOf vkyaf ewke;f ygy?J wcgwav n 12 em&Dcu JG dk em&D=D unfrh mS ;+yD;
reuf 6 em&Dxifxif+yD; a&'D,kd zGifhygw,f? jrefrmhowif;/ urBmhowif;awGukd
rsujf cnfrjywf&atmif em;pGiahf ewke;f ygy?J
bb OD;okc qH;k awmh u|erf wk@d tar rawG@atmif owif;pmawG/ pm
apmifawG zGu=f u+yD;/ qH;k +yD;aemuf a&'D,u dk ajymawmh tem;em; apmif+h yD; a&'D,u dk dk
,lajy;=uw,f? ig r=uife@J pum;ajymcsiw f ,f zke;f qufay;OD;wJ?h igu h dk zH;k xm; =u
w,f? igpmapmifxu J zwf&wmaygw h ?hJ
tara&;wJh u|erf wk@d i,fi,fwek ;f u ta=umif;awGxrJ mS ol@tar vuf
awG[m rde;f uav;awGvdk ao;oG,rf aebJ tqpfawG}uD;+yD; wkwcf idk af eowJ?h
ol@vufawG[mvnf; tbGm;vufeJ@ wlowJh? 'Dvufuav;awG u|efrwkd@
i,fi,fwkef;u acgif;ukduf&if tarESdyfay;aeus? u|efrwkd@nDtpfrESpfa,muf
tvkyrf sm;+yD; acgi;f ±_y&f if acgi;f uku d +f yD; tefcsi=f uw,f? tarESyd af y;&if aysmufomG ;
wmyJ? 'gayrJh acgi;f ruku d w f wfv@dk 'Dae@txd jyefEydS rf ay;&ygb;l ? 'Dvufuav;eJ@
taz}udKufwhJ tpm;tpmawG csuaf y;cJ?h ig;jrif;om; twH;k awGudk tr_e@f awGuyf+yD;
ºuyf&aG eatmif a=umf+yD;/ =uufwaumifv;kH uvDpmawG xkw+f yD; qDrsm;rsm;xJrmS
xnhaf =umf+y;D ckwx f m;wJh =uufa=umfudk u|erf ody}f uKd ufwmyJ? touf 80 avmuf
txd rD;zdx k 0J ifao;wJt h ar[m u|erf wk@d nt D pfrESpaf ,mufxuf tcsut f jyKwfrmS
omygw,f?
2004 ckEpS f 'DZifbmvrSm 0rf;oGm;&if aoG;awGygwmrk@d aq;±Hw k uf&+yD;/
2005 {+yDrmS ESv;kH a&m*gtwGuf aq;±Hw k ufc&hJ ygw,f? b,fbuf rsupf x d u J t
wGi;f wdruf v kd nf; {+yDvxJrmS cGpJ w d u f o k +yD;/ jyifO;D vGirf mS arvrS atmufwb dk mv
ukex f d aecJyh gw,f? u|erf u wywfw}udrf ae@csi;f jyef ok@d r[kwf wntdyo f m
oGm;Ekid o
f rl @kd olpm;csiw f m vkt d yfwmawG 0,fomG ;ay;ygw,f? jzpfcsiw f m vkyf
csiw
f m oGm;csiw f mawGudk yk@d aqmifvyk u f idk af y;&ygw,f?
2005 ckEpS w f ESpv f ;kH tar@udk u|erf wk@d armifErS wawG yk;d arG;ovkd t&dyf
w=unf=h unfeh @J arG;cJ=h uw,f? tar0rf;csKyfv@kd 0rf;oGm;&if; aoG;ygv@dk aoG; odyrf
rsm;cif aq;±Hu k dk ajy;cJ+h yD; u|erf wk@d &@J rdwaf qGq&m0efrsm;&J@ }udK;yrf; tm;xkwrf _
a=umifh csr;f omcJ&h w,f?
tar[m q&m0efawG ajymwmukd t+rJvu dk ef m em;axmif+yD; nu b,f
avmufarmarm aoG;awGoiG ;f &ayr,fh reufr;dk vif;&if +yHK;+yD; oufomw,fv@dk
208
ajymwwfw,f? aoG;xGuw f ahJ e&m&Smzk@d yg;pyfu yku d }f u;D oGi;f =unf/h ptkx d J yku
d af wG
xnf+h yD; &Smwmukd tarrjiif;bl;?
=unfw h thJ cef;ukd u|erf nDrav;yJvu dk +f yD; q&m0efawGtrsm;}uD;rk@d ta0;
uyJ tar u|erf &Sw d ,faemfv@dk toHay;&Smw,f?
u|efra&m armifav;yg rae&J r=unfh&ufawmhbJ u|efr&J@om;av;vkd
jzpfaewJh q&m0efudk tbGm;emae+y;D u|erf &J@u, dk pf m; vufuav; qkyx f m;ay;ygv@dk
rSmvkduf&w,f?
taru emvGe;f vk@d xGuaf wmifajy;csio f wJ?h ig a'guw f mjrifah iGudk odyf
aus;Zl;wifwmyJ? igv h ufuav;awG qkyx f m;&Smw,fv@dk ajym&Sm w,f? a&m*g&mS
ayr,fh bmrS rawG@bJ temcH+y;D yku d af wG xnf&h vk@d q&m0efawG pdwrf aumif;=ubl;?
aumif;csiv f eG ;f vk@d rnnf;nLbl;? au|;wm pm;+yD; ol@bufu taumif;qH;k vku d f
emwwfw,f?
touf 90 t&G,f tar[m ajr;awG&@J tbGm;/ om;orD;awG&@J rdcif
ayr,hf u|erf wd@k &@J &ifEpS v f dk t&dyw f =unf=h unfeh @J jyKpk&ygw,f? rdwaf qGawGvm&if
taru ol[m om;orD;awGudk a=umuf&wJt h a=umif;/ t}uD;qH;k ukd ta=umuf
&qH;k jzpfwt hJ a=umif; =unfE;l pGm ajymwwfygw,f?
'Dvydk J rdbawGukd pm;0ifz@dk / tdyaf ysmzf @dk / a0'emrsm;rS csr;f omzk@d jyKpk apmifh
a&Smufae=uwJh u|erf &J@ rdwaf qGawGtrsm;}uD; &Syd gw,f? nwkid ;f wnav;ig;}udrf
qD;oGm;&if vJrmS pk;d vk@d qD;wnfay;aewJh r=uL;/ tdy&f may:yufvufae&wJh taz
*s;D (acs;) rsm;or# onf;nnf;cH jyKpkay;aewJh nDrav;rk;d / tarhem;rSm wOD;wnf;
&Swd o hJ m;av; a'guw f mpk;d wif/h xrif;pm;&ifawmif twlrpm;bJ tem;em;xkid +f yD;
tar0g;Ekid rf ,fh oifw h hJ tpm;tpmawG xnfah y;+yD; au|;wwfw,f? olu u|erf
xuf yku d aH umif;w,f? touf 80 ausmf taz}uD; &Syd gao;w,f? tara&m
taza&mudk apmifh a&Smufae&wmyg? uk, d w
f jcrf;aoaewJh taztk}d uD;ukd ae@pOf
yku
d u f tpmxnfah y;/ oef@&iS ;f ay;/ w&m;wdyaf cG zGiahf y;+yD; wcgwav Wheelchair
ay:wif+yD; bk&m;awG/ yef;+cHawGxd av#mufy@dk aewJh raqG/ touf 94 ESp&f +dS yDjzpfwhJ
rdcif/ tdy&f mxJvaJ ewJh 90 t&G,&f w dS hJ }uD;awmfe@J touf 77 ESpt f &G,f cifyeG ;f
vufwek af jcwkeu f dk Wheelchair ay:rSmxm;&+yD; xrif;cG@H au|;&wmutp jyKpk
apmifah &Smufae&wJh u|erf &J@ aus;Zl;&Sif rr=uLwk@d udk uk, d cf si;f pm em;vnfrw d ,f?
u|efr =umoyaw;ae@wkdif; ppfukdif; oDw*laq;±HkeJ@ 0g;csufZD0dwXme
aq;±HkawGukd oGm;a&muf+yD; jyifyvlemeJ@ aq;±Hkxu J vlemrsm;ukd =unfh±_uko
ay;&ygw,f? 0g;csuaf q;±Hu k dk ppfuidk ;f awmif±;dk rSm&Sw d hJ oHCmawmfe@J zGm;oDv
209
&Sirf sm;/ rif;uGe;f / rd;k rdwu f ek ;f ajreJ@ teD;tyg;rS acsmifrsm;/ ausmif;rsm;rS vma&muf
jyo=u/ aq;ukoay;=u&ygw,f? rsupf cd pJG w d rf u_ dk jynfwiG ;f eJ@ jynfyu q&m0efrsm;
vkyu f idk af e=u+yD; oGm;aq;ukXme[m tvkyt f rsm;qH;k jzpfygw,f?
ppfuidk ;f awmif±;dk u ausmif;awGrmS touf 90 ausm/f 80 ausmf i,fjzL
q&mawmfawG tzGm;oDv&Siaf wG &Syd gw,f? ppfuidk ;f jrawmifausmif;u touf
90 t&G,&f w dS hJ q&mawmf}u;D [m wvwcg rSerf eS v f mjyw,f? um;}uKH r&S&d if rkid 0f uf
avmufc&D;ukd ajcvsif ºuvm=uwwfygw,f? ,ckxd use;f rmqJ owdaumif;qJr@dk
oDvaumif;r_udk =unfnKd tH=h ordygw,f? *leaD csmif/ opfqrd ahf csmif/ odrt f pfr}uD;
acsmif/ qGrf;OD;ykn&Siftqif;vrf;rSm&SdwJh 0dy\emacsmifawGrSm tzGm;oDv&Sif
tk}d u;D awG &Syd gw,f? aeraumif;&if rvmEkid w f mrk@d oGm;=unfah y;&ygw,f? acsmifw
acsmifrmS awmh tzGm;oDv&Sif 90 ausmef @J orD;oDv&Siw f @dk aewJh ausmif;av;rSm
bmrS jynhjf ynfph pkH kH r&Sb d ;l ? wcsKd @ausmif;awGrmS =urf;awGu ajymifvufae+yD; y&d
abm*utp jynfjh ynfph pkH kH &S=d uw,f?
=urf;awGajymifacsmaeatmif wkdufxm;wJh acsmifawGukd a&muf&if
u|erf i,fi,fu a&mufz;l wJh *leaD csmifu q&m0ef}u;D ygarmuQ OD;at;/ICS OD;baX;
wk@d &@J ESr oDv&Sif ESpyf g;aewJh acsmifav;ukd owd&rdygw,f? taru 0wÎKtvSLcdik ;f
vk@d oGm;&wJt h cg wHcg;awG/ jywif;ayguaf wGudk t+rJyw d xf m;+yD; acsmifaemufaz;u
rD;zkdaqmifeJ@uGufvyfrSm ae=uw,fxifyg&J@? acsmifxJa&mufawmh arSmifaevdk@
bmrSrjrif&bl;? rsupf u d siohf m;&awmh ajymifvufaewJ=h urf;jyif/ a=u;a&mifvuf
aewJh y&dabm*vufuidk rf sm;/ aºuyef;teDav;awG/ tk;d uav;awGxrJ mS pku d f xm;
+yD;/ a=umifuav;awGrSm okd;arG;eJ@ xkd;xm;wJh vuftdwf/ ajctdwfawG pGyfvkd@
awG@z;l w,f? tdru f dk vSyoef@&iS ;f atmifxm;&if b,favmuf=unfE;l p&m aumif;
w,fqw dk thJ odudk tJ'aD csmifav;u u|erf udk oif=um;ay;cJyh gw,f?
opfqrd ahf csmifudk u|erf tywfwidk ;f oGm;+yD; aygiu f sKd ;aewJh tzGm;oDv&Siu f dk
=unf&h ygw,f? tJ'aD csmifrmS ausmif;rsuEf mS =uufawG/ opfyifawGrmS aewJh =uufwl
a&G;tky}f uD;ukd awG@&+yD;/ =uufwal &G;awG&@J jrL;wl;aysmyf g;aewJt h oHawG =um;&wm
ody=f unfE;l zk@d aumif;vSygw,f? rdbawGu rjyKpkEidk v f @kd ouFe;f pD;ae=uwJh uk&d if
av;awG/ oDv&Sit f i,fav;awG trsm;}uD;awG@&ygw,f? acsmifawGrmS pmoif&
wmrd@k rdbawGu tyfxm;=uwmyg? 'Duav;awG aeraumif;vk@d vmjy&ifvnf;
*±kwpku d v f u dk jf y=u+yD; t&ifu u|erf 'Daq;±Hrk mS tvkypf vkyw f hJ ESpu
f vkd ayG;awG/
'ufawGe@J uk&d ifav;awG tawmfenf;oGm;+yD?
oDw*laq;±Hu k awmh awmifajcrSm&Sw d mrk@d twGi;f vlemawG trsm;}uD;&Sw d hJ
210
aq;±Hu k av;yg? cGpJ w d uf o k r_udk rEWav;u t+idr;f pm;cGpJ w d yf g&*l ygarmuQ a'guf
wmOD;Aked D acgi;f aqmif+yD; Ak'[ < ;l eJ@ we*FaEGae@awGrmS q&m0efawG tvSnu fh s vm
a&mufcpJG w d f ukoay;=uw,f? rsupf cd pJG w d rf /_ a&m*g ukor_awGuadk wmh Ekid if jH cm;u
yg&*lawG wzG@J +yD;wzG@J vma&mufuo k ay;ae=uygw,f? jyifyvlemeJ@ twGi;f vlem
awGrmS a&m*grsKd ;pHk awG@jrifuo k ay;&wmrk@d u|erf twGuf aq;ynmeJ@ awG@xrd _
tquftoG,&f atmif jzpfaewmrk@d wefz;kd }u;D vSygw,f? 'Daq;±Hrk mS wm0ef,al ewJh
aq;±Ht k yk }f uD;eJ@ vli,fq&m0ef oH;k a,muf[m vpmenf;ayr,fh uk, d af &mpdwyf g
aq;±H&k @J vyk if ef;awGrmS ESpx f m;+yD; vkyaf qmifae=uwmukd awG@&ygw,f?
u|erf eJ@ u|erf wk@d armifErS wawG[m rdbawG&@J t&dyt f m0goukd iSuw f
aomif;em;Ekid w f hJ opfyif}uD;atmufrmS t&dycf adk eovdk rdbawG b,favmuf t
ouf}uD;}uD; ckdrDStumtuG,f ,lae=uwkef;ygyJ? rdb&J@ jyKpkysdK;axmifr_a=umifh
u|erf wd@k av;a,mufpvH;k uk, d ahf jcaxmufay:uk, d f &yf+yD; aumif;&maumif;usKd ;
awG vkycf +hJ y;D yg+y?D vkyv f nf; vky=f uOD;rSmyg? armvk@d tdy&f may:rSm aeae&wJt h arhudk
csr;f omatmif tazhu, dk pf m; cspjf rwfE;dk pGm jyKpkae=uOD;rSmygy?J tarr&Sad wmh&if
[moGm;wJh uGuv f yfuadk wmh &ifqidk zf @dk tiftm;awG owWad wG r&Sw d m trSeyf gy?J
Z&mukd tefwv k @dk r&ygb;l ?

a'gufwm_rrOPL

(&GuE
f a
k 0r*~Zif;/ trSwf 21/ azazmf0g&D/ 2006 rSæ)

211
vlxak w;o/H
oHr%dcwH yfEiS hf
ref;awmif&yd cf dk
armifvr
G ;f %D
(1)

jreENmeJ@
o}uFefukdvGrf;
wrf;wrf;vGr;f qGwf
vlu
ydawmufuAsmjzpf&if;
tarhowif;u/ &if0xk;d cGJ
aoG;u
tarhaoG;awG
“aor,fhab; awG;+yD;awmh a&;aewmyg? raocif igvkyfOD;r,f/ raocif
ig vkyfOD;r,f/ tJ'gygyJ?”(vlxktar/ awmifav;vHk;rS ewfu|ef;txd trSwfw&
trSm pum; ærS)
{+yD 7 &uf reuf 10 em&Davmuf ukad wm zke;f vSr;f quf+yD; ajymw,f? 8
em&DausmfausmfrSm tarrm qHk;wJhowif; =um;&w,f? tukd txJukd aocsm
atmif quf=unfyh gO;D æ wJ?h ukzd ;dk oHqv
D nf; wcsKd @ zke;f quf+yD; ta=umif;=um;
ae=uw,f æwJ?h
212
usaemfrifoufrad ew,f/ rwkev f y_ af yr,fh pl;pl;epfepf a=uuGx J &d aS erdw,f? q&m
jroef;wifh qH;k pOfu oHviG u f rf;eHab;rSm? 'DAb GD o D wif;Xmeu tifwmAsL;awmh
q&m uG,v f eG qf ;kH yg;oGm;wJt h wGuf ESarsmrqH;k ,lusKH ;r& xd&aS =uuGo J al wG pm&if;
wk@d &if aemufq;kH eHygwaf wGxrJ mS usaemfudk xnfah y;ygv@dk tqH;k rSm arwWm&yfcw H ;dk
v#dK;cJhw,f?
ck tarqH;k +yD? vlxt k ar qH;k +yD? tarrm qH;k +yD? a':a':rm qH;k +yD? tar
vlxak ':trm qH;k +y?D OD;av;vS ZeD;qH;k +y?D ukpd ;dk 0if;/ ukzd ;dk oH/ ukn d yD ak v;wk@d roef;&if
rmwk@d / rwif0if;wk@d rdcif}uD; uG,v f eG +f yD? ta0;a&muf om;orD;awG&@J ref;awmif
}uD; oufjyif;armawG &yfwef@omG ;cJ+h yD? rtrm qH;k yg+yD? trdwidk ;f Ekid if eH @J tarhZmwd
csujf r‡Kyfudk aemufqw H if;wif; &ife@J &if;+yD; cGcJ mG jcif;ayvm;?
wkid ;f jynfe@J vrl sKd ;/ bmom omoemtusKd ;/ ,Ofaus;r_ tEkock rk ppfrsuEf mS /
pmay tvuFm ckcpH pf/ owif;pm vGwv f yfciG /hf vl@*% k o f u d mQ / e,fcs@J / zufqpf/
tm%m&Sipf epf/ awmfveS af &;0daoorsm;eJ@ ,H=k unfcsuf e&ode&f ufprJG sm;/ vlxk
bufu jywfjywfom;om; &yfwnf av#mufvrS ;f cJw h hJ c&D;&Snf csw D ufyrJG sm;/ +ird ;f csr;f
a&; *DwoHpOfudk Ekid if w H um&ifjyifrmS wD;cwfusL;&ifch o hJ nfh jymvhpJ rd ;f vef;aom
aumif;uifrsm;/ vifaoom;qH;k rEWav; rD;ck;d vH;k atmufu rkq;dk rwOD;&J@avmu"H
wkud yf rJG sm;/ bmvJ[hJ acwfq;dk / acwfusyf b0eJ@xyf pdeaf c:r_ topfawGudk &ifqidk f
jzwfoef;cJrh r_ sm;?
wnf=unf&&J ifw h hJ ±kyyf vkH m$ / jywfom;ckid rf mwJph w d "f mwf/ oef@pifjrifjh rwfwhJ
uk, d uf sKd ;pGe@f tepfemcHr/_ rsKd ;quftqufquftwGuf a&S@aqmifvrf;OD;xGicf w hJ hJ
vlxk orkid ;f pmrsuEf mS rsm; æ ? t&m&mukd aygi;f pk±;kH =unfv h u dk yf gawmh æ ? tJ'gawG
tm;vH;k &J@ wckwnf;aomjy,k*u f awmh tarvlxk a':trm qdw k hJ usaemfw@dk Eidk if H
u pHjyKav;pm; csprf ufjrwfE;dk &wJh ol&aJ umif;}uD; æ ? vlxak w;oHawGe@J pnfa0
vGifhysHaewJh vlxkukd,fpm;vS,f}uD;? vlxktarmukd ightarmvkd@ cH,lwJh vlxk
rdcif}uD; æ?
vlxak w;qkw d m vlxu k a&;w,f? vlxu k qkw d ,f? vlx/k vlra_ 0'emeJ@
tar? tar/ vlxek @J vlra_ 0'em/ xyfwn l }D wd*H æ ?
tJ't D arrsKd ;&wJt h wGuf usaemfw@dk widk ;f jynfe@J usaemfw@dk tzdEydS cf H jynf
olawGtwGuf *k%, f rl qH;k ? tarqH;k yg;uG,v f eG of mG ;wJt h wGuf tarhvrf;pOfrsKd ;/
tarh*k%foduQmrsdK;/ tarhtm;xkwfr_rsdK;/ tarh&J@ }uHh}uHhcHwkdufyGJ0ifr_rsdK;awGukd
oif=um;cH om;orD;awG&@J pDwef;vku d yf gy@dk aqmifwhJ tEWrd c&D;rSmawmh tarhajc
z0g;&J@ teD;qH;k ae&mrSm usaemf&adS ecsicf w hJ ,f? ta0;u ai;&D/ wrf;qGw/f ar#maf rm/
213
acgi;f wvm;ukd rxrf;yk;d Ekid af omfjim;/ trSew
f &m;ukd usaemf ausmyk;d aecJw
h m tar?
tar em;vnfciG v hf w
$ w f efaumif;&J@?
“twdwq f w
dk m &Sv d nf;&Sw d ,f? &Sw
d ,fqw dk mvnf; *k%, f &l w,f? t wdwq f w
dk hJ
avS u m;xpf & S d v k d @ ypP K y` e f q d k w J h avS u m;xpf u k d wuf E k d i f w m jzpf y g w,f ? 'ga=umif h
twdwfukdvnf; rsufuG,fjyKzdk@ r}udK;pm;apcsifbl;? rae@u&Sdvkd@ u|efrwdk@rSm uae@&Sd
aewmyg? uae@&Sd aeEkdif=uwmyg?”(vlxktar/ jrefrmhr[m*Dw æ rS)

vlxak w;oHqw dk m w&Hrqdw/f twdwu f dk E_;d qG/ ypPKy`eu


f dk v_@H aqmf/ tem
*wfukd ,Hk=unfwmyJ r[kwfvm;tar? vlxkukd ,Hk=unfrS/ awmfvSefa&;ukd
,H=k unfr/S ,H=k unfcsuu f dk ,H=k unfr/S atmifyu JG dk ,H=k unfrmS r[kwv f m; tar?
'gawGu tar jyÏmef;ay;cJw h hJ vGwaf jrmufa&; oD0&DawGav? tarh b0wckv;kH eJ@
wkduf,lvkd@ &cJhwJh opPmw&m;awGav? trSefw&m;awG usaemfwkd@b0awGay:
yd+ydKvdrq
hf if; vmatmif/ axG;ayG@arG;jrLwwfatmif/ tiftm;awG }uD;xGm; &ifo h ef
vmatmif b,foal wG aqmif=uOf;ay;cJyh govJ? tarhaus;Zl;/ arwWm/ apwem/
rk'w d mawGu ( 'Dxuf av;euf euf±id_ ;f wJh tjcm;pum;vH;k rsm; usaemfrh mS yg;&Sm;
w,f/ tarh&@J Ek@d &nfwpufv@dk yJ usaemfrw S ,
f yl gw,f) tara& æ vlxt k ara&
æ?
vlxkaw;oHawGeJ@ orkdif;tqufquf/ &mZ0if tcef;cef;ukd tar
jzwfoef;pD;qif; oGm;cJ+h yD r[kwv f m;?

(2)

trsm;eJ@qkdifwJh udpPawGrSm b,fawmhrS rjiif;wJh vlwa,muf? tJ'Dvkdvlukd


“trsm;eJ
taygif ; toif ; a&mif ; &if ; eJ @ ywf 0 ef ; usif v l @ taqmuf t tH k u b,f h E S , f vk y f + yD ;
arhEkdifrSmvJ?”(vlxktar/ awmifav;vHk;rS ewfu|ef;txd trSmpum; æ rS)

tareJ@ pwifqHkqnf;cJh&wJh ouU&mZfrsm;ukd jyefa&wGuf=unfhrdw,f?


1985 pmqkdawmf&moD? usaemfwdk@e,f+rdK@av;rSm pmqkdawmf&moDa&mufwkdif;
pma&;q&m/ uAsmq&mawGudk zdw=f um;+yD; pmaya[majymyGaJ wG usi;f yjyKvkyf
avh&w dS ,f? pmaya[majymyGeJ @J twl usyef; pum;ajymyGaJ wG/ pum;&nfvyk aJG wG/
0wÎK/ aqmif;yg;/ uAsm/ umwGe;f +yKd ifyaJG wGvnf; ,SOwf +JG y;D vkyaf vh&w
dS ,f? usaemfu
rk;d a0 vli,fuAsma&;ol jzpfaeyg+yD? 80 vGeEf pS rf sm;rSm usaemf wk@d +rdK@u pmaya[m
ajymyGaJ wG/ pmayv_y&f mS ;r_awGxrJ mS xJx0J if0if usaemfyg0ifciG hf &aecsed ?f ESpw
f idk ;f
214
&efuek u f q&mq&mrawGcsn;f zdwaf e=uawmh 'DEpS af wmh tvSnt hf ajymif; vnf;
jzpf/ usaemfw@dk tifrwef av;pm;=unfnKd &wJh rEWav;u tarrmwk@d udk zdw&f
atmifv@dk usaemf t}uHjyK=unfw h t hJ cg tm;vH;k u oabmwlvufc/H &ufowfrw S /f
usaemfe@J pmay&JabmfwOD;/ rEWav;ukd tjrefcs/D tarrmwk@d e@J &if;ES;D u|r;f 0ifwhJ q
&m}uD;OD;rif;EG,f (rif;EG,-f v,fuidk ;f ) qDu pm,l/ usi;f ya&;aumfrwDu zdwf
pmawGxnfh/ tarrmwkd@ pDpOfay;EkdifwJh pma&;q&m uAsmq&mawG zdwfac:cJh
ayawmh æ wJ?h
OD;av;vS/ tarrm tygt0if q&mwifrkd;/ q&marmifpGrf;&nfwkd@u
1971-72 avmufwkef;u wacgufwusif; a&mufcJhzl;=uygw,f? tJ'Dumv
awGwek ;f u e,frmS pmaya[majymyGaJ wG us,u f s,jf yef@jyef@ rxGe;f um;ao;ygb;l ?
usaemfw@dk txufwef;ausmif;u ausmif;tkyf q&m}uD;/ q&m}uD; OD;atmif^m%f
(awmifwiG ;f ) u OD;aqmif+yD;/ ynma&;wuUov dk u f qif;vmwJh q&mOD;atmif
0if;wd@k / jrefrmpm q&mq&mrawGu pDpOfusi;f yay;wJh ausmif;a[majymyGrJ sKd ;yg?
ausmif;rSm a[mvkd@jyKvkd@+yD;rS +rdK@ay:u pmay0goem&SifawGtwGuf vSoD&D
±kyf&Sif±Hk}uD;rSm quf+yD; a[m=uajym=u/ pmayaqG;aEG;yGaJ wG vkyf=uw,f/ &Guf
=urf;a&csKd pmaya[majymyG?J
'ge@J yJ rEWvmukd tjrefEiS /f rEWav;vlxw k u dk af &muf/ tarhudk uefawmh/
vm&if;udpaP jymjy/ taryJ tpp pDpOfay;ygayg@? taru +yHK;+yHK;&$i&f i$ f em;axmif+yD;
“bkdndK æ om;yJ armifukdav;wkd@ armif=unfatmifwkd@eJ@ pDpOfay;yguG,f/ t
arvnf; rif;bl;ra&mufwm =umayg@? ukrd if;EG,u f vnf; wul;wuukd zdw&f mS
w,f/ a&$pufawmfbk&m;vnf; zl;&if;aygh”vkd@ ukdndK@ukd rSmajymav;ajymw,f?
usaemfw@dk uawmh tqifajyavawmh 0rf;ajrmuf0rf;om? ukn d Kd (nDyak v;) u
“q&marmifvGrf;%Dwdk@ 'DnaeyJ jyefr,fqkdawmh a[majymr,fh &ufukdvnf;
od&+yDav/ usaemfw@dk um;awGe@J yJ vmcJrh ,f/ wjcm;vkid ;f um;awG bmawGvnf;
rpDpOfygeJ@/ udpPtm;vHk; usaemfwdk@yJ pDpOf+yD;vmcJh=uygr,f? vmcgeD; q&m}uD;
OD;rif;EG,t f rd u f kd zke;f quf vku
d yf g@r,f? tJwckawmh &Sw d ,f/ rauG;urf;uaeawmh
vm}udKay;ayg@aemf?”“pdwfcsyg ukdndK&,f?” rEWav;awmifukd ajy;/ usHK;ukdywf/
r[mrke&d iS af wmfjrwfudk uokwu f &ufz;l / aps;csKd ukd wywfywf/ xk;d rke@f av;/ vrke@f
av;0,f/ naeapmif;awmh rauG;um;eJ@ jyefvmcJ=h u? a=omf æ jzKwfcsn;f ref;
awmif&dyfckd?
a&mufvmr,fh reufyidk ;f rSmyJ usaemfw@dk rauG;bufurf; ul;+yD; rauG;u
pmay &JabmfawGe@J apmif}h uKd ae=uw,f? {&m0wDjrpf}u;D ukd jzwfu;l zd@k Zufv@dk ac:wJh
215
um; wifu;l wJh a&,mOf}uD;&J@wm0ef&o dS al wGuvdk nf; }udKwif+yD; pm&if;ay;/ arwWm
&yfc/H wm0ef&o dS al wGuvnf; usaemfw@dk +rKd @u a&a=umif;0dZm… }u;D awGqadk wmh tqif
ajyw,fv@dk yJ ajym&r,f?
rGe;f vGJ 12 em&D0ef;usiaf vmufrmS rauG;urf;ezl;ukd tarrmwk@d a&muf
vmygw,f? E_wq f uf=u/ rdwq
f uf=uayg?h “'g armifuadk v; (uAsmq&m}u;D ukad v;
- tif;0*k%&f nf)/ armif=unfatmif (uAsmq&m}uD; =unfatmif)/ a[m'gu
wuUov dk f armifapmvGi/f [kb d ufu EkE&k nf (tif;0)/ 'Dbufu ESpaf ,mufu
tarhom; bkn d Kd (nDyak v;) eJ@ rdwv
DÎ maumvdyu f pm=unfw h udk rf LS ; uk0d if;wif”h
tarrmwkd@ukd vl&Sif;+idrfqdwfwJh xrif;qkdifav;wckrSm ae&mcsxm;/
um;awGZufay:wifz@kd pDpOf / rif;bl;urf;bufudk a&muf&adS =umif; zke;f quf/ ygvm
olawG pm&if;yk@d ? rif;bl;urf;bufrmS vnf; vnf;yif;w&Sn&f n S ef @J apmifah eolawG
u oufjyif;wcscs? pdr;f vh=J unfjymaewJh {&m0wD&@J a&pD;oHawGudk em;axmif&if;
taemuf±;dk rbufqD ai;&DaewJh tarhrsuEf mS rSm vGr;f &dyw f csKd @u xif[yf arsmvGihf
aeav&J@?

(3)

“vl
vlqkdwm bmvkyfcsifvkyfcsif raocifyJ vkyfEkdifwm? aow,fqkdwm tm;vHk;
tm;vH k ; bmrqd k tqH k ; ur` w f ed * H k ; owf w myJ ? tJ ' D a wmh vk y f c sif w m&S d & if rao
cif v k y f x m; qk d w muk d yk d y k d + yD ; oabmayguf a ew,f ? ” (vl x k t ar/ pma&;jzpf
wJhta=umif;&if; æ rS)

rif;bl;a&mufawmh q&m}uD;OD;rif;EG,f OD;aqmifwhJ pmay&JabmfawGjzpfwhJ


rif;jrifZh if/ A[de;f atmif/ aZmfoufaxG;/ armifeOD ;D / qufEidk af tmif/ uku d adk t;wd@k
apmif}h udKae=uw,f? t+yHK;uk, d pf uD , dk if eS @J taemufajrvwfrmS pmaya[majymyGJ
rSww f idk w
f wkid f pku d x
f =l uzk@d a&$a'gi;f awmif uavmifrsKd ;awG Ek;d =um;pk@d ?
'Dae@n 7 em&DrmS rif;bl;yG/J aemufae@nrSm ref;a&eHajr tvkyo f rm;rsm;&J@
yG/J aemufwae@rmS a&$a&mifawmf a&eHajr tvkyo f rm;rsm;&J@ yG/J +yD;&if arsmufu
}udK;acG/ a'gi;f tk;d a0vk@d zG@J ocD w hJ hJ &Sirf [m&Ïom&&J@ a&$pufawmfomG ; awmvm;ukd
cHpm;=unf=h ur,fh ajcawmf&m bk&m;zl; c&D;pOf?
tJ'ED pS &f @J xl;jcm;r_av;awGu a[majymyGJ cef;r}uD;&J@ atmufxyf cef;r
}uD;rSm 'Dae@emrnf }uD;aewJh rif;bl;om; yef;csq D &m uk0d if;azjrihwf @dk / ukw
d if0if;wk@d /

216
ukdausmfpdef0if;wkd@pwJh rif;bl;om; yef;csDq&mrsm;&J@ qDaq;a&aq; yef;csDum;
tcif;tusi;f awG/ rif;bl;pmay a[majymyGu J dk ESppf Of tpOftquf vma&mufchJ
=uwJh pma&;q&m q&mrrsm;&J@ twÎKy`wdW tusO;f rsm;eJ@ olw@dk &@J pmaytEkynm
vuf&mrsm; wifqufxm;r_/ tay:xyfcef;r}uD;rSm +ydKify0JG ifpmrlawG/ qk&pmrlrsm;eJ@
eH&uH yfpmapmifawG/ 'gawGtm;vH;k ukd ae@rtdyn f rtdyf tvSqifou l uko d ed ;f Ekid f
(yef;csyD ef;yk- &efuek af usmif;qif;) u wm0ef,cl &hJ mS w,f? ol@aq; ol@ac|;eJ@ ol@tEk
ynm? (vGr;f armzG,f ESpu f mvrsm;/ ESpEf pS q f ,fausm)f
a[majymyGJ rpwifrD tarwk@d u jyyGjJ ycef;awG vku d =f unf=h uw,f? uk0d if;
azjrifh&J@ =uufzESpfaumif cGyfaewJh qDaq;um;ukd &ifoyf±_arm=unfh+yD; q&m
OD;cifarmif&@J EGm;ESpf aumifacG@aewJh yef;csu D m;udk rsupf x d u J rxGub f ;l wJ?h ±k;d om;wJh
tEkynmqdw k m 'Dvx dk ;l jcm; &Si;f oef@ay:vGiw f ,fw?hJ usaemfw@dk u yef;csjD ycef; }uD;
t0if0rSm aumif;usKd ;taxGaxGe@J c|eaf pjrapaom/ a'gi;f tk;d wa0a0eJ@ wGeaf p
uapaom qk+d yD; q&m}uD; tbk;d ocifu, dk af wmfrid_ ;f &J@ 6 ay 4 ay yef;csu D m;}uD;ukd
('gvnf; uko d ed ;f Ekid &f J vuf&m) csw d q f qJG if,if &ifjyif aqmif;aESmif; a'gi;f tvH
qdwk m awmif;yefwyhJ 0gjzL r[kwb f ;l a[h æ ayg@? 'DrmS wif q&m=unfatmifu
“ukv d rG ;f q&m}uD;yHu k a&;xm;wm aumif;vku d w f muGm”wJ?h “wcky”J wJ?h “bm
vJq&m”ayg?h “aumif;usKd ;taxGaxGe@J c|eaf pjrapaom r[kwzf ;l uG@J / c|eaf pjrap
apmrS rSew f ,f? ckjrefjref jyefjyif a&;ckid ;f ygvm;? Ek@d r@dk &if vli,fawG trSwv f GJ t,l
vGJEkdifw,f”wJh? usaemfhrSm ukdodef;Ekdifukd tylwjyif;&Sm/ armifeDOD;wkd@ukd tusdK;
ta=umif; ajymjy? uk, d u hf ,dk u
f ,dk f nHn h zhH si;f zsi;f uAsma&;olreS ;f 0efc&H awmhw,f?
tcrf;tem;udk pmqkad wmfae@ txdr;f trSwf +ydKifypJG mrlrsm;ukd qkcs;D jr‡iw hf hJ
tpDtpOfe@J pygw,f? tarrm/ q&m=unf/ q&mukw d @dk qkrsm;cs;D jr‡iahf y;=uygw,f?
taru rif;yl;q&mawmf bk&m;}uD;&J@ Zmwfawmf}uD;q,fb@JG ukd cs;D yylaZmf a[m
ajymygw,f? jrefrmpum;ajy ta&;tom;/ tzGJ@tEGJ@/ tajy tacsm opfvGif
vmr_awG/ pum;ajyt&mrSm rif;yl;q&mawmfb&k m;}uD;&J@ pum;ajyta&;tom;/
pum;y&d,m,f ºu,f0wJh jrefrmr_ ajympum;/ a&;pum;/ 0pEMvuFm&/ Oyar&/
a=umif;usdK;qifjcifwifjyyHkawGukd aphaphiHkiHk jynfhjynfhpHkpHk ppfykdif;cGJjcm;jyygw,f?
=unfE;l yDwjd zpfjyw,f? &wem tppf trSeu f dk rSwaf usmufwifjyw,f? jrefrmpum;
ajyukd ±ku d sKd ;jyw,f? a0\EW&mbmvJb,fv/J ZlZum bmvJb,fv?J tJ'g rif;yl;
q&mawmf OD;=obmo&J@ ay&Guaf y:u pum;ajy tEkock rk r[kwv f m;wJ?h uJ
æ b,foal wG tJvdk pOf;pm;cHpm; ±_jrif csO;f uyf avhvm qnf;yl;oH;k oyf a0zefchJ
ygovJ? usaemfrh mS yg;pyfta[mif;om;/ ig bmrS rodygvm;/ rodao;ygvm;/ ig
217
tEkynm0rf;pm csKd @wv hJ cS snv hf m;/ ig rif;bl;om;rS [kwyf g avp/ ol i,fcsi;f aumif;
a,mufzwk@d a& æ ?
rSwrf w S &f & jzpfwmav; ajymjycsiaf o;w,f? rif;bl;a[majymyG+J yD;awmh
aemufae@ ref;a&eHajr? aemufwae@ a&$a&mifawmf a&eHajrqkyd gawmh? a&eHajr
tvkyo f rm;xkxrJ mS pmayeJ@ tu|r;f w0if&+dS yD; awmfawmhudk pmaytawG@ t}uHK
rsm;olawG rsm;ygw,f? ynm&nf tawmftoifjh rifo h al wG ygygw,f? trsm;pku
acsmuf/ pav/ a&eHacsmif;/ jrefatmif/ &efuek o f m; rsm;=uw,f?
a&$a&mifawmfa&eHajrrSm tara[majymae&if;u taru OD;av;vSe@J
tarwd@k ro d m;pkta=umif; pyfrpd yf&mav;awG n‡yn f y‡ af jymygw,f? (b,f a[m
ajymyGaJ e&mjzpfjzpf ukn d Kd eJ@ uk0d if;wifwh @dk u usKyfu OD;vS/ a':trm om;As/ usKyfu
vlxw k udk ef @J eD;pyf&if;csmwJh pm=unfw h u dk rf LS ;uGv@dk 0gwm ºum;wm rawG@&yg? a[m
ajymyGJ p+yDqw dk meJ@ olw@dk udk ae&mcsz@dk vku d v f u dk &f mS &wJh usaemf'h u k u Q dk olw@dk u r
jrif&uf/ omrefjynfo/l vlxx k u
J vlxk om;awG/ ESpu f ,kd =f um; pum;wk;d n‡i;f /
yGcJ if;eHab;rSm usKH @usK@H y@kH y@kH ?)
taru a[m&if;ajym&if; pum;av;wcGef; ygoGm;w,f? “usr orD;
oef;&ifrmaygah v? oef;&ifrmu æ tarc% +idrq f w d of mG ;+yD;/ “usr pum; avm
oGm;vk@d jyifajymyg&apaemf? apmapmu ajymwJh usrorD;qkw d mav/ OD;vSorD;/
usrwk@d orD;yg? OD;vSe@J usr orD;yg?”usaemf y&dowf}uD;ukd waphwapmif; iJ=h unfh
rdw,f? ukn d Kd wd@k udk azG&mS =unfrh w d ,f? tJ'v D dk pum;tºuif;tuseaf v;ukad wmif
trSm;rcHbl;? pmaya[majymyGJ vma&muf em;axmif olawGukd a,mifa,mif
rSm;rSm; tjzpfrcHb;l ? tJ'g vlxak ':trm qkw d myJ?
igbh 0rSm pum;aemuf w&m;ygawG rsm;rSrsm;vk@d weifw h yk;d rSwrf w
S o f m;
om;jzpfatmif qkq d ;kH roGeo f ifjycJw h m tarvlxak ':trmygvm;? 'g[m ynm
^m%f&ifrh m+yD; tajrmftjrif}uD;wm/ pum;aemuf w&m;rygwm? armifvrG ;f %DrmS
todonmeJ@ tbd"rRmukd r&Sw d m/ &Si;f aewmyJ? aovku d af wmhv@dk ajymr,fo h &l &dS if
=um+yD?
q&mwuUokdvf armifapmvGifu rEWav;aemufcH jrefrmpmorkdif;rsm;
ta=umif;/ q&m=unfu q&m}uD; ocifukd,fawmfr_dif;&J@ av;csdK;}uD;awGeJ@
jrefrmacwfprf;uAsmrsm;ta=umif;? q&mudu k jrefrmhynma&;avmueJ@ vlru _ Asm
rsm;ta=umif;? q&mr EkEk&nfu b0o±kyfazmf/ o±kyfrSef jrefrm0wÎKrsm; t
a=umif;ukd a[majymcJ=h uw,f? cef;rjynfh vma&mufem;axmif=uwJh pmzwfy&d
owf}uD;[m pdw0f ifwpm;eJ@ pdwyf gvufyg arsmygae=u&J@?
218
'Dvedk @J rif;bl;pmaya[majymyGJ c&D;pOf[m acsmarm atmifjrifpmG +yD;qH;k
cJhygw,f?
r+y;D qH;k wmuawmh rif;bl;pmaya[majymyGJ c&D;pOfe@J ywfouf+y;D aemufv
xkwf cs,&f rD *~Zif;rSm ygvmwJh yifwidk af qmif;yg;&Sif pma&;q&m}uD;wOD;&J@ aqmif;
yg;a=umifyh g? cs,&f rD mS u yifwidk ;f tcef;zGihf a&;aewmawG &Syd gw,f? q&mrif;vS
!Ge@f =uL;&J@ “uAsmtvS &SmyHak wmf”vk/d q&mewfE, G &f @J “awmta=umif; awmif
ta=umif;”vkd yifwidk af qmif;yg;rsKd ;ayg?h q&m armifcifrif ("EkjzL) wk@d vnf; jrefrm
pmaqmif;yg;awG yifwidk af &;ae=uygw,f? aqmi;fyg;&Siu f q&marmifopf (OD;uk, d )k
yg? q&marmifopfuvnf; “usaemf=um;zl;ovkd ajymqkyd grnf”qkw d hJ acgi;f pOfe@J
oa&mfpm yifwkdifaqmif;yg; a&;aewmyg? q&marmifopfu tJ'Dv cs,f&DrSm
a&;vku d w f mu txuftnmu pma&;q&mr}uD;eJ@tzG@J [m e,fpmay a[majym
yGwJ ckudk oGm;a&mufa[majym=uygowJ?h tJ'+D rdK@uav;u cyfajcmufajcmuf/ EGr;f
EGr;f yg;yg;/ a&eH ajrtvkyo f rm;xk tajccHaexkid f wnfr=DS uwJh +rdK@uav;ygw?hJ pmay
pdwu f awmh tawmhu f dk &ifo
h efw+hJ rKd @aygah vwJ?h pma&;q&mr}u;D eJ@tzG@J [m ta[m
tajymawGuaumif;/ tpOftvmawGvnf; &S/d =oZmwdurU uvnf;}uD;qdak wmh
pmaya[majymyGu J tawmfatmifjrifqv dk m;yJayg?h 'gayrJch ifAsm qk+d yD; a&;vku d f
ygawmhw,f? (aqmif;yg;wyk'v f ;kH &J@ tESpcf sKyfudk a&;jycsiw f myg?) tJ'D pma&;q&m
r}uD;eJ@tzG@J udk a'ocHpmayjrwfE;dk olawGu tjyefc&D;rSm a'oxGuyf pPn;f av;awG
eJ@ vufaqmifyg;=uygowJ?h q&mr}uD;eJ@tzG@J u ta=umuftuef jiif;qef=uyg
owJ?h vufaqmifawGbmawG vufrcHawmh a'ocH pmay&JabmfawGvnf; pdwrf
aumif;jzpf=uaygw h ?hJ 'DrmS wif a&eHajru pmay&JabmfawGu 'Dvq dk dk q&mr}uD;wd@k
tjyefc&D;twGuf um; 2 pD;ukd "mwfqD 10 *gvpH aD wmh xnfah y;yg&apaygw h ?hJ q
&mr}uD;eJ@ tzG@J [m ausauseyfeyf}uD; tjyefc&D;ESio f mG ;=uavownf;wJ?h a'o
xGufypPnf;av;awGukdawmh raqmif=uOf; vufrcH/ "mwfqDawmhcH,l? tjyif
ayguaf ps;eJ@ wGu=f unf?h "mwfqw D *gvH 300 qkad wmh *gvH 20 qk&d if b,favmuf
ayg@v@dk aps;ygwu G jf y+yD; axhaxhaigah igh oa&mfawmfawmf a&;vku d yf g a&m?
'Daqmif;yg;zwf+yD; usaemfw@dk rmS pdwrf csr;f rajr@ jzpf=u&wmayg@? aemuf
2 &uf 3 &ufaeawmh usaemft h rd u f dk a&eHajru pmay&JabmfawG a&mufvm=u
ygw,f? “uJ æ q&mvGr;f / 'guawmh &rf;wkw/f rSe;f wkww f myJAs? apmfum;wJh t
&dyt f a&mif taiG@toufawG ygaew,f? tjzpfreS u f dk jyefw@Hk jyef a&;om;zk@d awmh
vkv d rd rhf ,fv@dk usKyfw@dk t}uHjyKcsiw f ,f?”usaemfvnf; a&;zk@d pdwu f ;l &Syd gw,fq+dk yD;
pHy,fjzLr*~Zif;uae “usaemf}uKH awG@ovkd ajymqkyd grnf”acgi;f pD;eJ@ wk@H jyefaqmif;yg;
219
a&;vkdufygw,f?
usaemfw@dk u 'Dvdk pmaya[majymyGrJ sKd ;ukd b,fvdk tuef@towf tcuf
tcJawG=um;u usif;ycJh&wm/ b,fvdkru|rf;rusifwm tm;enf;cJhwm/ txl;
ojzifh q&majymovkd a'oxGuu f ek f vufaqmifypPn;f av;awGuadk wmh jiif;y,fchJ
ayr,hf a&eHajr pmay&Jabmf tvkyo f rm;xk}uD;&J@ ajz&Si;f csuf ok@d wnf;r[kwf
olw@dk &@J ±k;d om;wJh pdwaf epdwx f m;ukad wmh q&mem;vnfEidk rf ,f xifygw,f? wk@H jyef
ajz&Si;f &r,fu h pd jP zpfv@kd tvkyo
f rm;awG tarrmwk@d udk arwWm&yfcw H hJ pum;awGudk
q&muk, d wf idk f em;qif=unfyh g? “tar&,f 'D"mwfqq D w dk m usaemfw@dk aoG;awG/
ac|;awG/ b0xJu wl;azmfnp‡ x f w k f &if;vk@d &cJwh hJ b0&J@avmifpmawGyg? 'gurdk S
h vufrcH&if usaemfwkd@b0awGtay:xm;wJh tar&J@ apwem arwWmawG[m
usaemfwkd@twGuf tcsnf;ESD;awG jzpfukefawmhrSmayg@ tar&,fwJh? bma=umifh
"mwfqD*gvH 20 xnfhay;vkdufwm/ vufcH,loGm;wm &Sif;r,fxifygw,faygh?
usaemfw@dk u q&marmifopftygt0if pmaya[majymyGaJ wG/ pmaytEkynm&Sif
awGe@J pmaycspjf rwfE;dk olawG/ vlxak wGudk cGjJ cm;ykid ;f uef@v@dk +cdr;f ajcmuf jypfwif
vk@d r&paumif;yg? b,fvdk bke;f }uD;wap>awGajcmufajcmuf pmaya[majymyGaJ wG/
pmayv_y&f mS ;r_awGu &yfwef@qw d o f Ok ;f oGm;rSm r[kwo f vkd xdyw f u dk &f ifqidk zf @dk t
wGuv f nf; t+rJwrf; toif&h adS ew,fv@dk a&;vku d yf gw,f?
q&marmifopfuvnf; wzef jrwfav; (ol@nrD rjrwfav;) r*~Zif;uae
jyefa&;jyefygw,f? a&S@aea&S@&yf avoHawGe@J yg? usaemfw@dk uvnf; 'DxufruwJh
Ekid if aH &; &yfwnfcsuaf wGyg jyif;jyif;xefxef jyefa&;wJt h cg q&mewfE, G wf @dk / q&m
cspOf ;D ndKwk@d / q&matmifZifrif;wk@d &@J jzefajzr_awGe@J yGu J +y;D cJwh ,fqydk gawmh? tarrm
bmajymcJo h vJ? “ig@om;wk@d uk, d t hf vkyyf J uk,d t f m±Hx k m;ygu, G ”f wJ?h
1998 ckEpS f Ek0d ifbmvrSm tarh 83 ESpaf jrmufarG;ae@ usa&mufygw,f?
usaemfu tJ'ED pS rf mS yJ usaemfh pmay&JabmfawGe@J yl;aygi;f +yD; trSww f & pmtkyaf v;
xkwyf gw,f? “vlxak ':trm 83 ESpaf jrmuf arG;ae@ txdr;f trSw”f pmtkyaf v;yg?
tJ'ED pS u f awmifav;vH;k rSvnf; taru “83 ESpf 83 cGe;f ”qdw k hJ pmtkyaf v;
xkwaf 0+yD; arG;ae@vufaqmif a0iSygw,f? usaemfw@dk xkwcf w hJ hJ pmtkyaf v;xJrmS
usaemf 'Dvadk &;cJw h mukd aumufEw k af zmfjy vkyd gw,f?
“vlxak ':trm vrf;pOfudk ukid pf JG csw D uf=uqkw d hJ aºu;a=umfoeH @J tcrf; tem;awG
vk y f = uw,f ? trS w f w &pmpk a wG xk w f = uw,f ? uAsmawG &G w f = uw,f ?
tarh&@J toH[m vlx}k uD;&J@toH? tarh&@J pum;[m vlx}k uD;&J@ pum;? tareJ@
vlx}k uD;[m wqufwpyfwnf; jzpfw,f? jynfocl spw f hJ tEkynm&Siaf wGxrJ mS
220
tarvlxak ':trm[m jrefrmh,Ofaus;r_ oauFwqk&d if rrSm;bl;? vlxk a':trm
qdw
k hJ vlx}k uD;&J@ or%dcw H yf}uD; tar[m xm0&&Sio f efaer,fqwdk m urBmh
orkid ;f pmrsuEf mS rSm a&;xGi;f xm;+yD; jzpfw,f? 'ga=umifh vlxak ':trmqkwd hJ jynfol
u tyfEiS ;f xm;wJh trnfudk &xm;jcif;jzpfw,f?”

(4)

“om;wkd@orD;wkd@ukd tarajymcsifwmu ukd,fhpdwfxJ rawmfrSef;odwJh tjypf


wckukd rusL; vGefrdayapeJ@? rusL;vGefrdatmif csKyfwnf;vdk@jzpfap/ a&Smif&Sm;vkd@jzpfap
aevkduf=uyg? r[kwf&if ukd,fhvdyfjymu ukd,fhjyefaESmifh,Sufwm[m rlvusL;vGefrd&
wmr#ru tvGef0efav;aewwfw,f?”(vlxktar/ ukdA[def;okd@ pum;aºu; æ rS)

2008 'DEpS f {+yD 7 &ufae@rmS tarqH;k yg; uG,v f eG o


f mG ;ygw,f? tar&J@
qH;k yg;uG,v f eG jf cif;[m tpm;xk;d r&wJh qH;k ±_;H r_rsKd ;jzpfovkd wkid ;f jynfe@J vlrsKd ;/ jrefrmh
tEkynm e,fy,ftoD;od;twGuf a=uuGzJ , G &f m epfemr_}uD;yg? ok@d ayr,hf usaemf
tarhtwGuf auseyf*% k ,
f El idk cf yhJ gw,f? jrifjh rwfaom uG,v f eG q f ;kH yg;oGm;r_v@dk yJ
owdoHa0,lygw,f?
tarharG;ae@a&mufwidk ;f enf;vrf;aygi;f pHek @J usaemfw@dk usi;f yjyKvkycf w hJ ,f?
2000 jynfEh pS u f p+yD; tcrf;tem;eJ@ usi;f yvmcJw h ,f 8 ESpw f idk w
f idk f &Scd +hJ yD? tarqH;k
yg;+yD; aemufae@rmS yJ “ref;awmiff &dyif ”dk qdw k hJ acgi;f pD;eJ@ uAsmwyk'f rZPsrd 0ufbf
qku d uf dk yk@d vudk yf gw,f?
“jynfyu
om;awGorD;awGudk
tm;uk;d ygw,fv@dk ajymoGm;wJh
tarajymoGm;wJh pum;twGuf
orD;&Suv f yS gw,f tar&,f?”
ESi;f qD
jreENmeJ@
o}uFeu f v dk rG ;f
wrf;wrf;qGwq f w G f
vlu
ydawmufuAsmjzpfae&if;

221
tarhowif;u/ &if0xk;d cGJ
aoG;u
tar&J@ aoG;awG?

tar&,f æ
rEWvmuk/d jrefrmjynfudk
vlxu k /dk atmifqef;pk=unfudk
rif;ukEd idk w
f @dk u/dk ta0;a&mufom;orD;awGukd
tm;ud;k ,H=k unfw,fq?kd

csi;f wGi;f / {&m0wD


±k;d rwa=um/ aomv_yrf ek w f idk ;f
v_id ;f awG ckeaf yguaf e=u+yD?

awmifav;vH;k
awmiforef/ r,fZ,fyifwef;
ikcd ef;awG tcef;quf
&ufpufwhJ Zmwfvrf;&Snf
a=uuGv J @dk rqH;k
ppfrek ;f pdwu f rkid af xmif&n
S ?f

ol&aJ umif;vlxk
aoG;pkr,fah e&m
tar azG&mS awmhavovm;?

tEkynm
pmay t+idrhf obif
rjrif&ufawmhb;l vm; tar?
+rdL@±;dk jym\'f

usKH ;wywfrmS
qH;k jzwfomG ;cJw
h mvm; tar?
222
tar jrifcsiw f hJ acwf
tar awG@csiw f hJ pepf
usaemfw@dk cspw f ,f
usaemfw@dk acwf/ opfudk opf&r,f
jzpfudk jzpf&r,f?
a&mufudk a&mufap&r,f tar?

tar
&SufaeOD;rnf
qufrnfwu dk yf JG
,H=k unf cG&J pfcyhJ gawmh?
armifvrG ;f %D (7-4-88)
tarh&ufvnfae@nrSm atmufarh*g&0jyK tcrf;tem;av; usaemfw@dk
a'gif;&ifjyifrSm usif;yjyKvkyfcJh=uw,f? tJ'Dtcrf;tem;rSm usaemf 'DvkdajymcJh
ygw,f? “tarrmhtwGuf 'Dvdk yGrJ sKd ;usi;f yzk@d b,fawmhrS pdw f uf ;l r&So
d vkd usi;f y
vkpd w
d vf nf; r&Syd gb;l ? ‘&mausmo f uf&n
S f wk@d tar’qk+d yD; tarh arG;ae@&ufjrwf
awGuydk J tlvu d_ o
f nf;v_u d f wufwufºuºu ESppf Of usi;f y vkw d myg? 'gayrJh tar&J@
*k%af us;Zl; txl;xl;ukd qifjcifatmufarhpw d ef @J ±ku
d sKd ; aumfa&mf vkw d t
hJ wGuf
'Dae@'nD rSm a=uuGzJ , G f 'Dtcrf;tem;ukd usi;f ywm jzpfygw,f”vk@d rSwrf w S &f &
ajymcJhygw,f?
ok@d jim; tarum; vlxt k arum; usaemfw@dk &@J wku d yf cJG sw
D uf&mvrf;rSm
OD;aqmif csw D ufaer,fqw dk mukd tºuif;rJh rrSwd rf okef ,H=k unf&if; usaemfw@dk e@J
twl xm0& &Sio f efvsuf &Sad erSmygy?J
“tif; æ vl@b0/ vl@b0 b,fvkdpdwfaumif; apwemaumif; &Sd&Sd/ b,fvkd
ukd,fusdK;pGef@+yD; b,fvkd tepfemcHcH/ b,fvkd }udK;pm;}udK;pm;/ ol@orkdif;eJ@ ol@t±kyfu
vS v S y y wif h w if h w ,f w ,f usef & pf w m rS e f a yr,f h aorif ; ud k a wmh rvG e f q ef E k d i f
=ubl;?”(vlxktar/ ESajrmwo ,lusHK;r&eJ@ vGrf;avmufwJha&;azmfawG æ rS)

tm;vHk;&J@ukd,fpm; tarhukd uefawmhvkdufygw,f? ?

armifvrG ;f %D
(6-5-2008 taruG , f v G e f j cif ; wvjynf h )
223
*k%ef J jh 'yfeJ uh ukd nf wD hJ
r[m+rpfEpS pf if;wdk &h J h
aygi;f pnf;+cif;oauFw

bkw
d ;l

(1)

'Dae@q&kd if obm0w&m;u tarudk olcspw f rhJ o


d m;pke@J / olcspwf hJ &Jabmf
rsm;eJ@/ olcspw f hJ vlx}k uD;eJ@ cGcJ mG apcJw h m wvwdwd &Scd yhJ g+yD? 'gayrJh tarudk owd
&wJph wd /f vGr;f vGr;f wwjzpfaewJph w d af wGuawmh usaemfw@kd touf&iS o f efaeo
a&G@ wnf+rJaeygvrd rhf ,f? 'Dae@rmS awmh tar qk;H yg;oGm;wJah e@u xl;xl;qef;qef;
tdyrf ufwckuv kd nf; jyefowd&aerdygw,f?
tar qk;H ygomG ;wJah e@u usaemf[m Armjynf&@J jyifyEdik if w H ckrmS a&mufae
yg w,f? tJ'aD e@u &Jabmfrsm;/ rdwaf qGrsm;eJ@ pum;0dik ;f aqG;aEG;yGw J ck vkyaf eygw,f?
usaemf a&mufaewJah 'ouvnf; 'D&moDqkd tnmaEGvkd yljyif;ygw,f? tyl'%f
a=umifh ae@cif;ydik ;f rSm aqG;aEG;yGu J kd c%em;vdu k =f uw,f? tJ'cD %em;csed af v;rSmyJ
usaemf[m arS;ceJ tdyfaysmfoGm;ygw,f? 'gayrJh usaemf[m tarhom; (2)
a,mufjzpfwhJ usaemfw@kd &@J &Jabmf (2) OD; eJ@ tm;yg;w& pum;ajymjzpfaecJw h ,f?
tdypf ufjcif;u vef@E;kd vmwJt h cg wu,fr[kwcf b hJ ;l ? tdyrf ufjzpfaeygw,f? pdwx f J
rS m xl ; qef ; th H = oaerd w ,f ? ar#mf v if h r xm;vd k @ yg? vl & ,f / td y f r ,f & ,f /
tjzpf t ysuf awG & ,f u b,f v d k q uf o G , f c suf & S d a e=uovJ q d k + yD ;
tawG ; ud k q ef @ xk w f = unf h vd k u f y g ao;w,f ? wpk H w ck a om
224
ajz&Si;f csuaf wmhr&vdu k ?f tJ'aD emuf em;xm;wJh
aqG;aEG;0dik ;f udk jyefpvdu k yf gw,f?f
naecif; aendKcsed rf yS J wnf;cdt k rd o
f @kd jyefa&mufawmhw,f? tyl'%f&,f/
pum;ajymrsm;vdk@ armyef;vmwJh '%f&,fa=umifh tm;ukefaewJh cE<mudk,f[m
cyfarsmarsm yvyfpwpf ukvm;xdik af y:od@k tvdv k xkd ikd rf v
d suof m; jzpfomG ;w,f?
rSed ;f armae&if; aecif;utdyrf ufukd jyefvnfawG;awmaerdw,f? c%r=umygb;l
twlae&Jabmfu “tarrmqk;H oGm;+y”D qdw k ohJ wif;=um;+y;D +yv D m; wJ?h o@al r;cGe;f udk
em;r&Si;f vd@k jyefar;&ao;w,f? [kww f ,f “reufyikd ;f uyJ tarrmqk;H oGm;+yD?tck
tifwmeuf 0ufbq f u kd af wGay:rSm owif;wifxm;+yD? oGm;=unfv h u kd yf gO;D ” wJ?h
tJ'D&aJ bmf ajympum;udk csufcsif;r,kHcsifayr,fh usaemfhajcvSrf;awGu
owif;awG&rdS ,fah e&mod@k OD;wnfvrS ;f av#mufaerdawmhw,f? owif;awGukd us
aemfjrifawG@vu kd &f yg+yD? tarhom;rsm;jzpf=uwJh &Jabmf (2) a,muf&@J ESajrmwo
jcif;/ a=uuG0J rf;enf;jcif;awG a&m,Suaf ewJh ar;jref;ajz=um;csurf sm;udyk g zwfvu kd f
&wJt h cgrmS awmh usaemf[m tar qk;H yg;oGm;jcif;tay: r,kcH siaf yr,hf ,kv H u
kd f
&ygawmhw,f?
tJ'aD emuf usaemf[m uGejf yLwmrsuEf mS jyifa&S@rmS awG;/ ai;+yD; xdik af erd
w,f? owdxm;rdvu kd w f hJ tcsed rf mS awmh 0rf;enf;r_ rsu&f nfyrl sm;udk okwzf ,fum
tarudq k ;Hk &_;H cJ&h vd@k 0rf;enf;a=uuGaJ ewJh cHpm;csuu f kd tudak v;qD pmwdak &;+yD;
yd@k aeygawmhw,f? tJ'x D rJ mS -
- taruG,fvGefoGm;wJhtwGuf
- nDtpfudkarmifESrrsm;eJ@twl
- &Jabmfrsm;eJ@twl
- jynfolrsm;eJ@twl
tarhtwGufa=uuGJ0rf;enf;aerdw,f qdkwJhta=umif; usaemfa&;jzpfcJhw,f?

(2)

usaemfwOD;csi;f t& tareJ@ywfouf+yD; vkyif ef;qufE, G rf _ r&So


d avmuf
&Sm;yg; ygw,f? 'gayrJh vlx&k @J &ifaiG@uckd v
kd cH_ iG &hf cJw
h hJ tcsed u
f av;[m wdak wmif;cJh
ayr,fhvnf;/ vlxkxD;&dyfatmufuae+yD; b0jzwfoef;cGifh wc%=umcJhayr,fh
vnf; usaemftwGuf }uD;rm;wJh t"dym` ,f&cdS yhJ gw,f? +yD;awmh av;av;eufeuf
225
trSw&f p&mtcsKd @vnf; use&f adS ecJyh gw,f?
tJ't D "dym` ,f&rdS a_ v;awG/ trSw&f p&mav;awGuyJ tarudk ESajrm w
opdwaf wGukd ajzodrEhf ikd v f rd rhf ,f/ tarh&@J b0awGe@J ay;qy+fy;D &if;ES;D cJ&h wJh tvkyf
awGukd usaemfw@kd qufvufvyk af qmifEikd zf @kd &eftwGuf wGe;f tm;wckawmh jzpfap
Edik vf rd rhf ,fv@kd usaemf ,k=H unfaerdv@kd ygy?J
74 ar - ZGef tvkyo f rm;ta&;tcif;/ 75 ausmif;om;v_y&f mS ;r_/ 76
r_dif;&mjynfh ausmif;om;v_yf&Sm;r_pwJh rqv tpdk;&qef@usifa&; v_yf&Sm;r_awG
jzpfawmh usaemf wuUov kd rf a&mufao;yg? od@k aomf tJ'D v_y&f mS ;r_ *,ufawGu
Edik if aH &;Ed;k =um;p vli,frsm;udk }uD;rm;wJh =oZmoufa&mufrj_ zpfapcJyh gw,f? tJ'D
Edik if aH &; Ed;k =um;wufºup vli,frsm; twGuf Edik if aH &;eJ@ywfoufwhJ avhvma&;
pmapmifpmwrf;awGuawmh w&m;0if xkwaf 0cGi&hf xm;wJh vuf0t J ,ltqrsm;
yg&w dS hJ pmayrsm;jzpfygw,f? tJ'w D ek ;f u usaemfw@kd wawG[m vlawGuvnf; csKd @
wJh=uovdk pmtkyfpmwrf;ydkifqdkifr_awGuvnf; qif;&JcJh=uygw,f? wcgw&H
usaemf[m tJ'DumvpdwfcHpm;r_ tajctaeudk jyefpOf;pm;=unfhrdwwfygw,f?
tJ'guawmh awmfveS af &;eJ@ atmifycJG cH w hJ w
hJ ikd ;f jynfrsm;u awmfveS af &;awGukd
wu,f tm;usrd=uw,f? usaemfwdk@ v_yf&Sm;r_rsm;twGuf avhvmp&mtjzpf
ud;k um;p&mtjzpf oabmxm;cJ=h uw,f? tJ'w D ikd ;f jynfrsm;&J@ awmfveS af &;acgi;f
aqmifawG[m usaemfw@kd &@J ol&aJ umif;awG jzpfvmawmhw,f?
jynfwiG ;f Edik if aH &; v_y&f mS ;r_awGbufu=unf&h ifawmh usaemfw@kd e@J teD;
qk;H Ekid if aH &; v_y&f mS ;r_awGukd txl;pdw0f ifpm;r_ jzpfcyhJ gw,f? 74/ 75/ 76 Edik if aH &;
v_yf&Sm;r_awGrSmyg0ifchw J hJ tvkyform;rsm;/ ausmif;om;rsm;udkawmh txl;av;
pm; tm;usryd gw,f? tJ'v D y_ &f mS ;r_awGe@J ywfoufwhJ pmapmifpmwrf;awG/ rSwf
wrf;awGuawmh odawmfrlwhJtwdkif; r&Sdoavmufenf;yg;ygw,f? 62 ausmif;
om;v_y&f mS ;r_q&kd if usaemfw@kd twGuf wu,fyh jHk yifav;wyk'u f kd em;axmifaecJ&h
ovdrk sKd ;yJ=um;odc&hJ ygw,f? 'gawGjyefajym&wmuvnf; rqv acwfq;kd acwfysuf
xJuaeyD; vGwaf jrmufz@kd óu;d pm;aecJ=h uwJh vli,fwpk&@J avhvma&;jrifuiG ;f wpdwf
wydik ;f udk odvakd pvdv k @kd yg?
EdkifiHa&;Edk;=um;p vli,fawG&J@ avhvma&;[m pmayawGtjyif tjcm;
avhvma&; vdt k yfcsuaf wGvnf; &Sad eao;w,f? tJ'x D uJ tcsuw f ckuawmh
Edik if aH &;t& pHuswhJ acgi;f aqmifawG/ ol&aJ umif;awG&@J Edik if aH &;tawG;tac:eJ@
vky[ f efrsm;udk avhvmjcif;awGvnf;ygr,fv@kd usaemfxifygw,f? tJ'u D mvrSm
usaemfwdk@[m t,ltq/ tawG;tac: wlolawGudk avhvmtuJcwf+yD;
226
pka0;wwf=uygw,f? tjrifawGzvS,fwwf=uw,f? owif;awGr#a0wwf=u
w,f? 'Dvt kd cgrsKd ;awGrmS qd&k if rdrw d @kd a'oywf0ef;usiu f Edik if aH &;v_y&f mS ;olrsm;udk
txl;tm&kpH u kd f avhvmwwf=uw,f? xdo k rl sm;&J@ edik if aH &;tawG;tac:/ vky[ f ef
awGu rdrw d @kd e@J e;D pyfovm;/ reD;pyfb;l vm;? olw@kd &@J Edik if aH &;v_y&f mS ; vkyaf qmif
r_awGu bmvJ æ pojzifh pl;prf;rdwwf=uw,f? usaemfw@kd avhvma&;0dik ;f awGrmS
cyfrsm;rsm;ajymqdkjzpfcJhwJh rdom;pkwpk&SdcJhzl;ygw,f? tJ'D rdom;pkuawmh vlxk
rdom;pkyg?
usaemfw@kd pw d 0f ifpm;wJh vlxrk o d m;pk ta=umif;ajymwmawmifrS usaemf
wd@k rmS odrj_ ynfph rHk r_ &Scd =hJ uygb;l ? tJ'w
D ek ;f u usaemfw@kd [m vlx&k @J rb d ESpyf g;udak wmh
omrefpmayynm&Sif tjzpfyJ jrif=uyD; vlx&k @J nt D pfurkd sm;udak wmh awmfveS w f /hJ
wd;k wufwhJ Edik if aH &;orm;awGtjzpf em;vnfc=hJ uw,f? tckaetcg jyefpOf;pm;
=unfrh ad wmh usaemfw@kd odem;vnfcrhJ a_ wGu &,fp&mjzpfaew,fqw kd modom/
jrifomygw,f? 78 ckEpS rf mS awmh rqvtpd;k &[m vlxrk o d m;pkukd zrf;qD;xde;f odr;f
vdu k w f ,f? bma=umif/h b,fvakd =umifh xde;f odr;f w,fqw kd mrodyg? od@k aomf Edik if H
a&;udpP qdw k mawmh usaemfw@kd cef@reS ;f rdygw,f? 'Dowif;udk usaemfw@kd =um;od
vdu k af wmh vlxrk o d m;pkukd av;pm;r_awGjzpfcw Jh ,f? pdw0f ifpm;r_awG yd+k yD;wd;k yGm;
vmw,f?
uHtm;avsmpf mG yJ rEWav;wuUov kd /f blrad A' wwd,ESp&f @J 'kw, d pmoif
wef;rSmawmh usaemfx h uf touf enf;enf; uGmwJo h w l a,mufe@J qkq H nf; jzpf
cJw
h ,f? ol@ukd yxrpmoifwef;rSm rawG@czhJ ;l yg? twef;pwufawmh usaemfah b;u
ae&mtvGwfrSm olvmxdkifyD; vufcsmvdkufygw,f? aemiftcgrSmawmh oleJ@
usaemf[m tvGef&if;ESD;cJholrsm;jzpfchyJ gw,f?oli,fcsif;vdk/ nDtpfudkvdk/ &Jabmf
&Jbufvkd cspcf ifrr_ sKd ;eJ@yg? ol@uawmh trsm;uac:=uwJh bdn k Kd (ac:) ud+k idr;f csr;f
jzpfygw,f?

(3)

wuUov kd rf mS ausmif;wufcphJ Ofua&m / ausmif;+y;D oGm;wJah emufyikd ;f rSma&m


bdnk Kd eJ@usaemf[m taea0;=uayr,fh qufo, G rf r_ jywfc=hJ uyg? usaemf AS od@k u;l
ajymif;+yD;wJah emufyikd ;f awmhoel @J usaemf tqufjywfomG ;cJyh g+yD? tckqkd ESp2f 0 jynfh
awmhrmS yg?
227
usaemf[m bdn k Kd eJ@cifrif&ifE;DS r_ukd tajccH+yD; “vlx”k wdu k o f @kd r=umr=um
a&mufjzpfygw,f? vl}uD;ESpfa,mufeJ@awmh usaemfr&if;ESD;ao;yg? odk@aomf
r=umc% 0ifxu G af eawmh rsuEf mS wef;rdaeyg+yD? xdt k csed u
f vl}uD; ESpaf ,muf[m
xdef;odrf;&mrS jyefvnfvGwfvmcgpjzpfygw,f? taruawmh aemufusrSvGwf
vmw,f? b,fvykd jJ zpfjzpf touft&G,f }u;D &ifv h mrS txde;f odr;f cH&w,fqakd wmh
use;f rma&;[m rSew f ef;rjzpfEidk af wmhyg? bbvSu tarhxuf26 ESpf apm+yD; uG,f
vGecf w hJ ,f? aemufq;Hk tacguf txde;f odr;f cHvu kd &f wmu bbvS use;f rma&;udk
tqd;k 0g;qk;H xdcu kd of mG ;w,fv@kd ajym&if rrSm;ygb;l ? rqvppftpd;k & vufxufrmS
Edik if aH &;tusO;f om;awGwikd ;f &kyyf ikd ;f qdik &f m/ pdwyf ikd ;f qdik &f mcHpm;r_ wckr[kwf wck/
'grrS [kwf ESpcf pk vk;H vnf; cHpm;=u&w,f? touft&G,}f uD;olawGqkd use;f rma&;
ysupf ;D vG,rf ,fqw kd muawmh tusO;f axmifu xGuv f molwikd ;f od=uygw,f?
ausmif;+yD;oGm;awmh usaemf tpd;k & 0efxrf;wa,mufjzpfaeyg+yD? bdn k Kd
uawmh “nDyak v;” qdw k hJ uavmifemrnfe@J r*~Zif;pmrsuEf mS rsm;tay: ol&@J
0wˆKwdak wGuakd w@jG rifae&+yD? bdn k Kd [m pmay0goemygwhJ rdwaf qGoil ,fcsi;f rsm;udk
pma&;zd@k t+rJwrf;wdu k wf eG ;f Ed;_ aqmfwwfwhJ ae&mrSmawmh eHygww f pfy?J pmayeJ@
ywfoufvm&if olwwfEdkifwJhbufu tultnDrsm;ay;avh&Sdygw,f? pmay
udpw P ifr[kwyf g? vlra_ &;udprP sm;rSmvnf; wu,fukd av;pm;cspcf ifavmufatmif/
wzufom;u tm;em&avmufatmif ulnaD y;wwfojl zpfygw,f? wcsKd @rw d af qG
oli,fcsi;f rsm;uawmh bdn k Kd udk bbvS ti,fpm;av;[k csppf Ed;k ajymwwf=uw,f?
usaemhfudkvnf; vlxkxJrSm c&D;oGm;rsm;vdk@ pma&;zdk@ukef=urf;aygw,/f
pma&;ygvdk@ tcgcgwdkufwGef;zl;ygw,f? usaemfu tjzpf&SdvSwJhol r[kwfwm
uwa=umif;/ aemufta=umif;tcsuw f cku usaemf[m tJ't D csed u f 0efxrf;vkyf
&if;eJ@ ajratmufEdkifiHa&;vkyfief;udk pwif+yD; qufoG,fvkyfudkifae+yDjzpfwmu
wa=umif;a=umifh tcsed rf &ao;bl;/ aemufrS a&;awmhr,fq+kd yD; tvG,w f ulyJ
ta=umif;jyefcJhygw,f? tJ'Dtcsdefu ajratmufEdkifiHa&;orm;wa,muf[m
tvkyo f abmt& r*~Zif;pmrsuEf mS rsm;ay:rSm pmaya&;om;jcif;rjyKvky&f ef uef@
owfxm;ygw,f? 'Dupd u P akd wmh bdn k Kd tm; usaemfrajymjzpfcahJ wmhyg? ta=umif;
uawmh ESpaf ,mufpvk;H twGuf rvdt k yf=uvd@k ygy?J
usaemf[m tpd;k &0efxrf;b0eJ@ wm0eft& r=umr=um c&D;xGu&f ygw,f?
txufArmjynf&@J uGi;f qif;c&D;pOfwikd ;f rSm rEWav;+rKd@ukd rjzwfoef;&yJ oGm;vd@k r
&cJyh g? rEWav;udak &mufwikd ;f vlxw k ukd u f akd wmh a&mufjzpfcw hJ ,f? &efuek f jyefwhJ
tcgvnf; xd@k twl wacguaf wmh 0ifa&mufEw _ q f ufjzpfcw hJ ,f? toGm;wacgu/f
228
tjyef w acguf q d k y gawmh ? vl x k w d k u f e J @ ywf o uf + yD ; txuf t nm
uGi;f qif;c&D;pOfxu J trSw&f p&mav;wck usaemfrmS &Scd zhJ ;l ygw,f? tJ'guawmh
rv,f - wGi;f i,f - csyo f if; uGi;f qif;c&D;pOftwGi;f rSm usaemfw@kd ev J yk af zmfuikd zf uf
wa,muf [ m iS u f z sm;jyif ; xef p G m cH p m;&w,f ? usaemf w d k @ tm;vk H ; rS m
a&m*gwckckjzpf&if aq;0g; rvkHavmufwJhtjyif aq;0g;ukoa&;udpPrSmvnf;
tcuftcJ }uD;=uygw,f? tckvkd vkyzf ufuikd zf ufwa,muf zsm;emvmwJt h cg
rwwfEikd af wmhwt hJ qk;H ud, k t hf rd u
f , kd jf ye+fy;D aq;0g;uko=uzd@k yJ pDpOf&awmhw,f?
'Dvekd @J usaemfw@kd &@J vkyaf zmfuikd zf ufoil ,fcsi;f udk ol@rb d rsm;&S&d m cifO;D +rdK@o@kd usaemf
jyefy@kd ay;&ygw,f? tjyefrmS a&$b+kd rKd@a&mufawmh vlxOk ;D vS uG,v f eG wf hJ owif;
=um;&w,f?
usaemfch &D;pOfuzkd suo f rd ;f +yD; rEWav;od@k ajcOD;vSnv hf u
kd rf w
d ,f? bbvS&@J
b0aemufq;Hk c&D;pOftwGuf *g&0jyK E_wq f ufz@kd yg? bbvS&@J psmye+yD;rSyJ wm0ef
us&ma'ood@k jyefomG ;r,fv@kd usaemf qk;H jzwfcsucf svu kd wf ,f? bbvS&@J psmye
tcrf;tem;[m tvGefcrf;em;vSw,f? 'grsdK;wcgrSrawG@zl;yg? &kyfuvmyfo,f
aqmif&m vrf;wav#mufudk =unfhr,fqdk&if ta&mifpkHwJh vGrf;ol@yef;acGrsm;eJ@
a&mifpHk um;wef;rsm;/ qdik u f ,frsm;/ pufb;D rsm;[m vrf;ray:rSm jynf@Eu S vf @kd ae
w,f? vrf;ab; 0J-,mrSmawmh vlxak wGu twef;vdu k f tpDt&D *g&0jyK E_wf
qufae=uw,f? =unfah e&if;tHt h m;oifrh w d ,f? 0rf;enf;a=uuGrJ a_ wGukd vlv;Hk jy+y;D
azmfjyvdkufjcif;jzpfygw,f? vdkufygydk@aqmifwJh um;wef;&Snf}uD;[m bbvS&J@
&kyu
f vmyfu tkwzf kd - cHawmrD;o+*õK[fpuf a&mufaeayr,fh vdu k yf gy@kd aqmifol
awG[m taemufusLH;axmifh/ 26 bDvrf;ray:txdudk &Snfvsm;cJhw,fqdkwm
aemufawmhjyefo&d ygw,f? bbvS&@J b0aemufq;Hk c&D;pOf[m av;eufwhJ *g&
0jyKr_awGe@J vdu k yf gy@kd aqmifay;=uwJh c&D;pOfwck jzpfomG ;ygawmhw,f?
vlxzk cif}uD;&J@ b0aemufq;Hk c&D;udk olcspw f jhJ ynfoal wGu bma=umifh
'Dvdk av;eufr_awGygwJh *g&0jyKE_wfqufjcif;awGeJ@ vdkufygydk@aqmif=uwmvJ?
tajzuawmh &Si;f &Si;f av;yg? vlxu k ckd spwf o Jh w
l ikd ;f / vlxt k usKd ;udk aqmif&u G af y;ol
wdkif;[m touf&SifpOfrSm vlxk&J@cspfjrwfEdk;r_cH&ygw,f? uG,fvGefwJhtcgrSm
b,fawmhrS *k%af &mifrn‡K;d EGr;f bl;qdw k mygy?J 'g[m bbvS&@J b0aemufq;Hk c&D;u
usaemfukd todwck&apcJw h myg? 0rf;enf;a=uuGrJ a_ wG=um;xJu oifcef;pmwckjzpfchJ
ygw,f? rEWav;rSm ESp&f ufavmufqufae+yD; usaemf[m wm0efus&ma'ood@k
jyefvnfxGufcGmcJhygw,f?

229
(4)

tar[m bbvSq;Hk yg;oGm;wJt h cg/ b0tazmfreG f aysmufu, G of mG ;wJt h cg


b,fvckd pH m;&r,fqw kd m vlom;wdik ;f [m ud, k cf si;f pmempdw/f *±k%mpdwef @J cHpm;
em;vnfEikd =f urSmyg? od@k aomf tar[m pdwcf pH m;r_awG&cdS ahJ yr,fh ol@tvkyu f akd wmh
txdcu kd rf cHcb hJ ;l ? pmawGa&;&if;tar[m pdwcf pH m;r_uakd jzazsmufaewmjzpfovd/k
bbvSr+yD;qk;H cJw h hJ pmayvkyif ef;wm0efawGukd qufvufxrf;aqmifaew,fv@kd
usaemfuawmh xifrw S rf wd ,f? r*~Zif;pmrsuEf mS awGay:rSm vpOf yifwikd f aqmif;yg;
awGtjzpf t+rJwrf;a&;om;aewmaw@aG e&w,f/ zwfae&w,f?“i,fuu|r;f wJh
cifyeG ;f onfo@kd ”/ “ajym&tk;H r,focifatmifaza&”/ “usrw@ikd ,fi,fu” / pwJh
yifwidk af qmif;ygawGtjyif/ vkcH si;f bmomjyefpmtkyrf sm; eJ@tjcm;pmtkyrf sm;vnf;
qufwkdufa&;om;/ xkwfa0Ekdifchw J ,f? 'gayrJh wylay:ESpfylqifh qdkovdk 1984
ckEpS rf mS rEWav;+rKd@ukd rD;avmifawmh tarhtvkyw f u kd jf zpfwhJ ykEH ydS pf ufawG/ puUL
*dak 'giaf wGvnf; rD;oifw h mcHc&hJ &Smw,f?
84 ckEpS f rwfv tapmydik ;f u emrnfq;kd eJ@ausm=f um;cJw h hJ OD;usm;}uD;0if;u
rD;[m rEWav;&J@ +rdK@rsuEf mS zk;H taqmufttkaH wGuv kd nf; avmifu|r;f ypfvu kd f
ygw,f? tJ'rD ;D avmifcphJ Ofu usaemf[m [krv R if;- xrHoD uGi;f qif; c&D;pOfxu J
[laemif - [ifaemif aus;&GmrSm&Sad ecJyh gw,f? a&'D,u kd rD;owif;udek m;axmi+fy;D
qk;H &_;H cJ&h jcif;rsm;twGuf pdwrf csr;f romjzpfrw d ,f? {+yDvqef;ydik ;f awmh usaemfw@kd
owWK&Smorm;awG&@J x;Hk pHvykd J uGi;f odr;f +yD; &k;H csKyfjyefz@kd jyifqif=u&yg+yD?
rEWav;jyefa&mufawmh tarwdk@/ bdkndKwdk@xHoGm;+yD; rD;owif;ar;zdk@
wnf;cdkwJhaetdrfuxGufvmcJhygw,f? tarhudkawG@awmhxkH;pHtwdkif; usaemfwdk@
oli,fcsi;f wawGu rD;avmifc&H r_twGuf pdwrf aumif;a=umif; pwifajymrdwm
ayg?h taru t+yKH;vJv h ehJ @J jyefajymcJwh mav;udk usaemfjzifh arhr&cJb h ;l ? “tarwd@k
ykEH ydS pf uf&w dS hJ taqmuftOD;awG rD;avmif oGm;ayr,fh aep&mtdraf wmh &Sad o;
w,fuæ G tcsKd @u tarwd@k xufq;kd w,f æ/ aep&mawmifr&S&d mS awmhb;l ” vd@k
ajymvdkufwJhtcg usaemfvnf; bmqufajymrSef;rodjzpfcJhbl;ygw,f? tar[m
ud, k 'f u k aQ wG&adS ewm/ }uKHawG@aewmawmifrS tjcm;'kuaQ &mufae&SmwJh jynfol
awGtwGuf awG;+yD;ylyif&mS w,f? cHpm;ae&wJh 'kucQ si;f wl&ifawmifrS b,fou l
ud, k x hf uf yd'k u k cQ =H u&ygvrd q hf w
kd hJ tawG;tac:u jynfov l x l u k kd OayuQmjyK+yD;
raewwfbl;qdkwmudk azmfjyygw,f? a=omf æ tar ætaræ udk,fh'kuQxuf
vlx'k u k uQ kd t+rJa&S@wef;wif awG;ylwwfygvm;? av;pm;cJ&h w,f tar æ?
230
84 ckEpS af ESmifyikd ;f rSmawmh vkyif ef;vdt k yfcsut f & usaemf[m tpd;k &0efxrf;
tvkyu f pkd eG @f cmG vmcJyh g+yD? tJ'aD emuf &Sr;f jynfajrmufyikd ;f u taemufbuf tpGef
qk;H +rKd@av;rSm EGm;arG;/ jcHpu kd f toufarG;0rf;a=umif; tvkyu f kd ajymif;vJ vkyu f ikd cf hJ
w,f? &Sr;f jynfrmS aeom;wusjzpf+yq D wkd meJ@ usaemf[m rEWav;udk tvkyaf ygi;f pkeH @J
wufvu kd q f if;vdu k f vkyaf ecJw h ,f? tenf;qk;H wv wacguEf pS af cguaf wmh a&muf
jzpfw,f?
85 ckEpS f ESpv f ,fyikd ;f rSmawmh rqv ppftpd;k &[m wpf&mwefawG w&m;
r0ifa=umif; a=unm+yD; vlxx k rH S aiGawGukd t"rRord ;f ydu k v f udk wf ,f? jynfol
vlxkawGrSm pdwfqdk;a'goxGuf=u&ygw,f? odk@aomf tJ'Dtajctaeaumif;rSm
vlxak wGukd Edik if aH &;t& v_@H aqmfpnf;&k;H a&;vkyif ef;rsm; rvkyEf ikd cf =hJ uyg? rqv
ppftpd;k &&J@ rw&m;r_awGukd zGichf say;Edik rf ,fh Edik if aH &;v_y&f mS ;r_awG[m r&So d avmuf
&Sm;ygw,f? tajctaewckv;Hk udk +cKH=unf&h if ajratmufEikd if aH &; vky&f mS ;r_awG
tm;enf;aeovd/k ajray:Edik if aH &; v_y&f mS ;r_qw kd muvnf; rnfonft h oif;tzG@J rS
r&Scd yhJ g?
usaemf tpd;k &tvkyu f xGu+fy;D aemufyikd ;f vlxw k u kd of @kd t0iftxGuf
tawmftwef &SdcJhygw,f? bdkndKeJ@ awGwJhtcgvnf;&Sdovdk/ rawG@jzpfwJhtcg
vnf;&Scd w Jh ,f? 'gayrJh wdu k rf mS t+rJawGEikd rf ,fo h w
l a,mufawmh &Syd gw,f? olu
usaemfw@kd oli,fcsi;f ud0k if;wifyh g? ud0k if;wifh [m tJ't D csed u f tarh pmtkyrf sm;eJ@
aqmif;yg;rsm;udk pmpkpm&if;ðyvkyf ay;aeoljzpfygw,f? tckawmh armif0if;opfqw kd hJ
uavmifemrnfe@J pma&;aeygw,f? blrad A'bG@J &+y;D jrefrmpmayudk txl; pdw0f ifpm;
ol wa,mufvnf; jzpfygw,f? vlxw k u kd u
f kd a&mufwt hJ cgrmS wcgw&H ta=umif;
udpt P rsKd ;rdsK;eJ@a&mufvmwwf=uwJh pma&;q&mawGuv kd nf; awG@&wwfygw,f?
wcsKd @ukd odciG /hf &if;ES;d cGi&hf cJyh gw,f? rdwaf qGw;kd yGmr_bufu =unfrh ,fq&kd ifvnf;
udpaP umif;jzpfovd/k edik if aH &;vkyif ef;awGbufu =unfrh ,fq&kd ifvnf; tusKd ;&Sw d hJ
qufqaH &;aumif;wck jzpfcyhJ gw,f? 'DtwGuaf wmh bdn k Kd udak us;Zl; trsm;}uD;wif
&ygw,f?
85 ckEpS /f ESpv f ,fyikd ;f u rqvppftpd;k &J@ wpf&mwefawG odr;f ydu k af &;
a=unmcsuf xkwjf yefc+hJ yD;aemuf rqv ppftpd;k &tay: vlxak wG[m ausmcsrS
"m;jyrSe;f odvmovd/k rqv qd&k , S v f pfpepfqw kd m qdwaf cgi;f jy+yD; acG;om;a&mif;
wJh ppft%m&Sipf epfqw kd m &Si;f &Si;f vif;vif;odjrifvm=uw,f? r*~Zif;pmrsuEf mS
rsm;rSm aomfvnf;aumif;/ yef;csD tEkynm e,fy,fbufrmS aomfvnf;aumif;/
t+ird o hf bif tEkynmbufrsm;rSmvnf;aumif;/ tpd;k &qef@usiaf &; t&dyt f aiG@awG
231
udk awG@jrifae&yg+yD? tEkynm&Siaf wG[mvnf; tajctae&J@ awmif;qdck suaf =umifh
vm; rodEikd af yr,fh wOD;eJ@wOD; awG@qpHk um;ajym=uzd@k pDpOf=u/ vk;H yef;ae=uwm
awGukd jrifawG@vm&w,f?
wcgw&HrmS awG@qaHk &;twGuf rzefw;D &yJ xk;H wrf;pOfvmt& vlpak y;wJh
yGv
J rf;obifawG &Sw d wfygw,f? tJ'gawGuawmh q&mOD;udak v; (tif;0*k%&f nf)
u ESppf Ofb&k m;yGv
J yk af vh&w dS hJ ywW@jrm;apwD bk&m;yGv J [kd mrsKd ;/ tarwd@k u q&m
awmf a±$uikd ;f om;tm; ESppf Of uxdeo f uFe;f uyfvw ª hJ uxdeyf rJG sKkd ;awGjzpfygw,f?
tJ'v D akd e@&ufawG qd&k if ud, k thf pDtpOfe@J u,kd f q&mawmf a±$uikd ;f om;&J@ tEk,'k m<
bke;f }u;D ausmif;od@k tkypf zk @JG y;D csw D ufvm=uygw,f? tm;vyfwhJ olawGu ntdyn f
aeoGm;aewwfygw,f? tJ'rD mS pmayudpaP qG;aEG;=urvm;/ rsuaf rSmuf urBmh Edik if H
a&; aqG;aEG;=urvm;/ rsuaf rSmufArmjynf Edik if aH &;aqG;aEG;=urvm; ud, k Ef pS o
f uf
wJh bmom&yfukd tcsi;f csi;f aqG;aEG;=u+yD; tjyeftvSef tm;jznfah y;Edik =f uw,f?
tjyefrmS awmh pdw"f mwfceG ;f tm;opfawG&r,f? tvkyt f opfawG&vmr,f? jy\
emtopfawGvnf; &vmr,f? wenf;ajym&&if wdk;wufr_vrf;pav;awG tJ'D
ae&mu ay:vmEdik w f ,f? usaemft h wGuf 'Dt&mawGu vlxx k ;D &dyaf tmufrmS
c%wm0ifc&kd if; &&Sv d ukd w
f hJ wefz;kd rjzwfEikd w f hJ tawG@t}uKHqef;av;awGv@kd ajym&if
rrSm;Edik yf g?

(5)

85 ckEpS t f ukeyf ikd ;f rSmawmh tdrrf mS use&f w dS hJ om;orD;rsm;u tar&J@ t


ouf (&0) jynfah rG;ae@ukd awmiforef; tif;apmif;u q&mawmf OD;ynmausmif;
rSm yxrOD;qk;H usi;f yay;cJyh gw,f? tJ'aD rG;ae@yaJG v; vkyjf zpfwmuvnf; avmu"Hukd
cg;pnf;cHae&+yD; ylavmifaomuawG jzpfae&SmwJt h arudk vef;qef;oGm;apzd@k om;
orD;rsm;&J@ pDpOfaqmif&u G rf _ vd@k xifygw,f? tarudk vef;vef;qef;qef;eJ@ use;f rmzd@k
touf&n S zf @kd vw
kd ,fr[kwyf gvm;? taru 'Dvykd rJG sKd ;udk rvkycf si&f mS bl;? om;orD;
rsm;/ wynfw h yef;rsm;eJ@ tarh&aJ bmf&b J ufrsm;&J@ arwWm/ apwemudk em;vnf
oabmaygu+f yD; vufcv H u dk &f wJyh yHk gy?J tJ'D yxrqk;H tarharG;ae@yu JG si;f ywke;f u
tar[mol@qENukd azmfxw k &f mS w,f? “ oGm;avol OD;vSom odc&hJ if tjcm;vkyf
p&mr&Sad wmhv@kd 'gawGvyk af ewmvm;” q+kyd ;D bbvS&@J tjypfwifc&H rSmudv k nf;
tawmfp;kd &dr&f mS w,f? =um;cJ&h wJo h w l ikd ;f &J@ &ifxrJ mS pdwx
f cd u
kd pf &m jzpfomG ;Edik f
232
ygw,f? 'gayrJh tJ'aD e@u tarharG;ae@yaJG v;udk atmifjrifpmG usi;f yay;vdu k Ef ikd f
cJw
h ,f? tarhrsuEf mS vnf;=unfvif+yKH;±$iv f @kd ? usuo f a&±Svd u kd wf ahJ rG;ae@yyJG gy?J
yxrOD;qkH; usif;yjyKvkyfcJhwJh tarh&J@arG;ae@yGJ[m xl;jcm;csufwckaw@G
cJ&h ygw,f? tJ'guawmh Armjynf weHwvsm;u tarhuckd sp=f uwJh / av;pm;=uwJh
cspcf ifoal wG aygi;f qkw H yhJ u
JG av;jzpfomG ;vd@k ygy?J vma&muf=uwJo h al wGxrJ mS &ky&f iS /f
*Dw/ obif/ yef;cs/D yef;yk/ pmay e,fy,faygi;f pkrH S tEkynm&Sirf sm;/ tvkyo f rm;rsm;/
v,form;rsm;/ ausmif;om;rsm;pojzifæ h tpkpH jHk rifawG@&w,f? tarharG;ae@yu JG kd
wufa&mufvmolawG[m tar@udk xdjcif;ig;yg;eJ@ &Sdcdk;=uygw,f? q&mOD;okc
tzGifhtrSmpum;ajymw,fvdk@xifygw,f (aumif;aumifrrSwfrdEdkifawmhyg)?
awmfb&k m;av;u tarhtwGuf *k%ðf yuAsm(t*Fvyd f bmomjzifh ud, k wf ikd af &;pyf)
±Gwq f ykd gw,f?f q&marmifomEd;k uvJ tarhtwGuf a&;zG@J xm;wJh uAsm±Gwq f wkd ,f?
q&m=unfatmif/ q&m udak v;(tif;0*k%&f nf) wd@k tjyif tjcm;vli,f uAsm
q&mrsm;uvnf; tarhtwGuf uAsmrsm;eJ@yal Zmf&w G zf wfay;=uw,f?
tJ'D yxrt}udrjf yKvkycf w hJ hJ arG;ae@yw JG ufa&mufoal wGxrJ mS q&m*sr;f eJ@
q&mpGr;f wd@k ukd rawG@jzpfcyhJ g? q&m}uD;awGu ta0;rSyJ uAsmrsm;jzifyh al Zmfc=hJ u
ygw,f? wufa&mufvmolawG[m a'otrsKd ;rsKd ;uvmcJ=h uw,f? touf t±G,f
trsdK;rsdK;/ tvkyftudkifrsdkK;rsdK;/ vlwef;pm;/ vl@tv$mtrdsK;rsdK;udk aw@Gjrif&w,f?
tJ'DarG;ae@yGJrSm touft±G,f}uD; ,lepfazmif;0wfxm;wJh ppfAdkvfwa,muf
udkvnf; xl;jcm;pGmawG@vdkuf&ao;w,f? arG;ae@yGJvmy&dowfawG[m ol@tpk/
ud, k t hf pkav;awGe@J acgi;f csi;f qdik pf um;awGajym=u/ &,f=uarm=ueJ@? 'Dtcsed w f kd
twGi;f rSm b0tarmawGukd tem;ay;&if; tjyeftvSef tm;ay;axmufual ewm
eJ@vnf; wlaeawmhw,f? usaemfuawmh aemifusi;f ywJh arG;ae@yrJG sm;udk rwufjzpf
awmhyg?
tJ'aD e@uakd wmh owdxm;rdw,f? aqmif;OD;aejcnfatmufu awmiforef
tif;[m ajrmufjyefavnif;eJ@t+yKdif uAsmawG±w G qf &kd if; a&mifpyHk ef;awG qifjref;
xm;vdu k yf u
Hk awmh wESpv f ;Hk rSm tvSq;Hk ae@&uf w&ufukd ydik q f ikd xf m;vdu k o f vdk
ygy?J
86 ckEpS t
f ukef 87 ESpOf ;D ydik ;f rSmxifyg&@J ? &Sr;f jynfajrmufyikd ;f ausmufr/J
oDayg/ erRwal bmfwiG ;f owWKrdik ;f rsm;od@k pmaya[majymyGJ c&D;pOfwckukd rEWav;u
pma&; q&mrsm;udk taruOD;aqmif+yD; csw D ufvmygw,f? usaemhjf cHu tarwd@k
oGm;wJch &D;pOfe@J awmh vrf;roifv h yS g? 'gayrJh usaemhjf cHukd wckww f & 0ifvmcJ=h u
w,f? usaemfa&m / usaemft h beJ@ nDav;yg tawmfaysmcf =Jh uw,f? +cHxu G f Ed@k e@J yJ
233
{nfch v H u kd &f vd@k tbu tm;emaew,f? }udKwifppD Ofrr_ &Scd v hJ @kd tbu usaemfu h kd
tjypfwifygw,f? tarwdk@vnf; c%avmufem;+yD; c&D;quf=ujyefw,f? tJ'D
wkef;u tareJ@twlygvmwJh pma&;q&mawGuawmh usaemfav;pm;cspfcifcJh
olrsm;jzpfygw,f? olw@kd uawmh tar/ q&m=unfatmif/ q&mOD;udak v; (tif;0
*k%&f nf)/ q&mOD;apmvGi/f q&marmifr;kd ol / nDyak v;e@J q&mr EkE&k nf (tif;0)
wd@k tjyif usaemfrodwhJ {nfo h nf 2 a,muf/ 3 a,mufvnf;yg ygao;w,f?
usaemfjh cHo@kd tarwd@k tzG@J vmvnfc+hJ yD; &ufowW 2 ywf 3 ywfavmufrmS
usaemfhudk axmufvSrf;a&;u vmzrf;ygw,f? udpPuawmh tarwdk@eJ@rqdkifyg?
usaemfw@kd ajratmufEidk if aH &; v_y&f mS ;r_tzG@J rS &Jabmfwa,muf&@J pnf;urf;csKd ;
azmufra_ =umifh &efou l od&o dS mG ;+yD; tzrf;cHvu kd &f w,f? tzrf;cH&pOfu rdred @J
roufqdkifolawGudk zrf;qD;cH&rSm/ tppfaq;cH=u&rSm tpdk;&drfqkH;yg? aemufqkH;
ppfa=uma&;+yD;vd@k tif;pdeaf xmifa&mufryS J rdred @J roufqikd w f o hJ al wG tzrf;rcH&
bl;qdw k m odvu kd &f rS enf;enf;pdwaf t;oGm;w,f? jyefvw G v
f mawmhvnf; ppfaq;
jcif; rcH=u&bl;qdw k modv@kd pdwaf ygo h mG ;w,f? usaemfw@kd ukd ±k;H wif w&m;pGw J m
rvkyfygbl;? 10 (u) eJ@wdkufydwfxm;w,f? 1988 / *sLvdkif 15 &ufrSmawmh
jyefvw G af y;vduk yf gw,f? tJ't D csed u f rqvppftpd;k &qef@usiaf &; v_y&f mS ;r_awGu
Edik if eH @J t0ef; jzpfaecsed ef @v J nf; wdu k qf ikd af eygw,f?
txde;f odr;f cH&mrS vGwaf jrmufvmch+J yD;aemuf usaemf &Sr;f jynfo@kd jyefvm
cJyh gw,f? jyefa&mu+fy;D aemufrmS vnf; ppfaxmufvrS ;f a&;awG&@J apmif=h unfch aH e&r_
uawmh cHae&qJjzpfw,f? ud, k vf yk pf &m&Sw d m qufvyk zf @kd q;Hk jzwfcw hJ ,f? +cHrmS
wywfavmufem;+yD; usaemf&h @J ZmwdajrjzpfwhJ tnmaus;vufu rdcifxH txde;f
odrf;cH&mu jyefvGwfvm+yDjzpfwJhta=umif; owif;ay;zdk@ &Srf;jynfu jyefqif;
vmcJhw,f? rEWav;udk jzwfoef;oGm;&wmjzpfvdk@ xkH;pHtwdkif; vlxkwdkufodk@
oGm;a&mufum tareJ@ bdn k Kd udk 0ifa&mufEw _ q
f ufcw hJ ,f?
taruusaemfuakd wG@awmh “rif; b,faysmufaewmvJærawG@wm=um
+yD? +cHvyk if ef;aumtqifajyvm;” vd@k ar;jref;ygw,f? usaemfvnf;jzpfpOftcsKd @ukd
tusOf;csKH;+yD;ajymjyygw,f? 'Dwacguf tarqD0ifE_wfqufwJhtcg xl;jcm;wm
wck&Sdchw J ,f? taru usaemfudk pma&;yghvm;vdk@ wdkufwGef;ygw,f? usaemfu
uAsmwcsKd @awmha&;jzpfygw,fv@kd ajymvdu k f rdw,f? taruquf+yD; tckygvm;vd@k
ar;ygw,f? 'Dvekd @J usaemhrf mS ygvmcJw h hJ uAsm 3 yk'u f kd tarudjk y=unfyh gw,f?
tar[m uAsmawGudk taotcsmzwf=unfhygw,f? pum;vkH; tokH;tE_ef;
awGujkd yifay;w,f? owfyt Hk rSm;awGawmif jyifay;vdu k af o;w,f? +yD;awmh tar
234
ajymwmu “ rif;uAsmawGu pdppfa&;udjk zwf&rSmqdak wmh r*~Zif;xJygz@kd rvG,b f ;l /
'gayrJh pdwfrysufe@J / qufa&;yg” vdk@ajym+yD; pum;ajya&;zdk@vnf; wdkufwGef;cJhyg
ao;w,f?
tarudk av;pm;wmawGxrJ mS 'Dvt kd ao;tzGaJ v;awGup+yD; *±kwpdu k f
oif=um;jyoay;wwfwJh tarh apwemav;awGvnf; ygw,f? tar[m
taumif;qk;H oif=um;jyoay;ol/ taumif;qk;H vrf;!$ejf yoay;oljzpfw,fv@kd
usaemfwdk@t&ifu aemifawmfawG/ q&mawGuajymqdkch=J uwm 'ga=umifh jzpfyg
vdrrhf ,f? 'Dtcsuu f kd =unfjh cif;tm;jzifh tar[m vli,fawGukd wd;k wufjrifrh m;
apcsiw f ,fqw kd hJ apemt&if;cHa=umifjh zpfw,fqw kd m b,forl rS jiif;Edik yf gb;l ?
usaemf 0ifxu G of mG ;vmaewm ESpt f cdsK@&cdS ahJ yr,fh taru usaemfu h kd
&Srf;jynfZmwdvdk@yJxifaeykH&w,f? 'Dwacguf usaemfhZmwd&Gmjyefr,fvdk@ajymrS
taru “rif; b,fZmwdvJ” ar;ygw,ff? usaemfhZmwdajymjyawmh taru
“tJ'&D mG u tarhtbd;k / tazwd@k &@J Zmwd&mG eJ@e;D eDav;yJ/ tckxd tarwd@k aqGrsKd ;awG
tJ'&D mG rSm &Sad ewke;f yJ”wJ?h +yD;awmh b,foal wGukd odvm;/ b,f0gawGuo kd v
d m;
pojzifhar;ygw,f? tJ'Dae@u tarudkE_wfqufyD; usaemf[m &efatmifref;
um;*dwb f ufukd ajcOD;vSnv hf u kd yf gawmhw,f?
usaemf[m tnmu Zmwd&mG av;rSm wywfavmuf rdcife@J twlaecJ+h yD;
&Sr;f jynfo@kd jyefwufvmcJw h ,f? xdt k csed u
f jynfwiG ;f rSm rqvtpd;k &qef@usiaf &;
v_y&f mS ;r_awG/ qENjyr_awGu ae&mwumrSm ay:xGupf ðyaeyg+y?D rqv qef@usiaf &;
pmapmif pmwrf;awG/ a=unmcsuaf wG/ owif;pmawG (jynfoal wGu, kd wf ikd f xkwf
wJh owif;pm) u ae&mtES@H rmS yvlys/H ysH @E@HS aew,f? tJ'u D mvrSm xif&mS ;wJh
owif;pmawGuawmh tdraf wmf&m/ *VKefe/D ta&;awmfy/Hk owif;pmawGjzpf=u+yD;/
&Spaf v;vk;H owif;pmeJ@ THE CAll (cGe;f qifo h )H owif;pmawGuakd wmh &Spaf v;
vkH;ta&;awmfykH twGif;rSm xkwfa0cJh=uygw,f? owif;pmawG&J@oufwrf;u
awmh pufwifbm 18 &uf e0w tm%modr;f +yD;wJh txdyJ oufq;kd &Sncf yhJ gw,f?
tJ'o D wif;pmawGu usaemfaewJ&h rS ;f jynfu +rdK@uav;txd ysH @E@HS ygw,f?
usaemfw@kd +rdK@uav;u ausmif;om;vli,fawGe@J 0efxrf;wcsLd @&@J rqvqef@usiaf &;
qENjyyGaJ wGukd &Spaf v;vk;H &uf ausmcf +hJ yD;rS vkyEf ikd cf yhJ gw,f? qENjy w&m;a[myGJ
awGrmS qd&k if ykvyd t f &m&St d csKd @uvnf; rqv qef@usiaf &; w&m;a[majymae
wmawG@jrifc&hJ w,f? usaemhu f akd wmh axmufvrS ;f a&;u aus;&Gmvl}uD;wa,muf
xm;+yD; apmif=h unfch ikd ;f ygw,f? usaemfuawmh jcHrmS aevdu k f jrdK@xyJ rHk eS of mG ;vduk f
vmvdkufvkyfae&if; ausmif;om;rsm;twGuf vdktyfwJhtultnDay; 0dkif;&Hwm
235
avmufyv J yk cf yhJ gw,f?usaemfh tbuawmh usaemfu, kd wf ikd f ta0;od@k roGm;bJe@J
olu, kd w
f ikd f oGm;p&m&Sw d mawGukd aqmif±u G af y;wwfygw,f? txl;ojzifh rEWav;
u&Jabmfrsm;eJ@ qufo, G af y;w,f? usaemfah e&mrSm vkðH cHa&;raumif;&if rEWav;
udk qif;vmcJzh @dk &Jabmfrsm;u t}uH^m%fay;ygw,f? 'Dvekd @J usaemf[m (8) vydik ;f
13 &ufae@rmS yJ rEWav;udq k if;vmcJyh gw,f?

(6)

usaemfrEW@av;udak &mufawmh usaemfw h @kd &aJ bmfawG 0ifa&mufvyk u f ikd af e


wJh &Spaf v;vk;H owif;pmwGif 0if a&mufvyk u f ikd af pygw,f? &Jabmfrsm;u wcgw&H
tawG@t}uKH&&Sad p&ef &nf±, G cf suef @J olw@kd e@J twl owif;,lwm/ tifwmAsL;vkyf
wm pwJh vkyif ef;rsm; vkyu f ikd w
f ahJ e&mawGukd ac:oGm;wwfavh&ydS gw,f?
ta&;awmfyu Hk mvtwGi;f u &Spaf v;vk;H owif;pm[m tjcm;owif;pm
awGvykd J tav;ay;zwf±=_ uwJh owif;pmwapmifjzpfcw hJ ,f? 'Dowif;pmu vlxk
wdu k yf u
JG kd pnf;&k;H v_@H aqmfay;w,f? vlxw k u kd yf uJG kd a&mifjyef[yfay;Edik cf w
hJ ,f? 'g
a=umifh 'Dowif;pm[m apmifa&rsm;rsm; &dkufESdyfjzef@a0cJh&w,f? txl;ojzifh
&Spaf v;vk;H owif;pm&J@ acgi;f }uD;[m wdu k yf 0JG ifumv&J@ aºu;a=umfou H kd rD;armif;
xd;k ay;aeovdk wdu k yf uJG vkd nf; vrf;!$erf a_ y;Edik cf w hJ ,f? owif;pm acgi;f }uD;[m
ta&;awmfyu Hk mvtwGi;f rSm a&;[eftopfe@J a&;zG@J w,f? wdak wmif;aomfvnf;
uspv f spo f yd o f nf;w,f? ypfrw S u f kd wnfwh nfrh eS af tmif ypfEikd w f ,f? 'gawGuawmh
ta&;awmfyu Hk mvtwGi;f u xGuaf y:vmwJh owif;pmwapmif&@J t&nftaoG;
eJ@t&nftcsi;f aumif;rGerf j_ zpfw,f? &Jabmfrsm;&J@ rdwq f ufay;r_t& owif;pm
acgi;f }uD;udk tar a&;om;wmqdw k modvu kd &f awmh usaemfjzifh =unfnKd av;pm;
vd@k ukd rqk;H Edik af wmhyg? xdt k csed uf xkwaf 0cJw h hJ THE CAll (cGe;f qifo h )H owif;pm[m
rEWav; oydww f yfaygi;f pku xkwaf 0wJo h wif;pm jzpfygw,f?
1988 ckEpS f pufwifbm (18) &ufae@ nae (4) em&D rSmawmh ppfwyfu
tm%modr;f vdu k af =umif; a&'D,Ekd iS hf &kyjf rifo=H um;awGuwqifh a=unmygw,f?
jrdK@awGay:rSm qENjyr_awGu yd+k yD;jyif;xefvmw,f? tcsKd @ae&mawGrmS ypfcwfra_ wG
vnf;jzpfay:aew,f? 'Dowif;=um;awmh tjyifrmS xGu+f yD; v_y&f mS ;aewJu h saemfw@kd
vnf; tarhxHoGm;a&mu+fyD; pka0;cJh=uw,f? tarh&J@ pma&;wJhpm;yGJa&S@rSmyJ
236
usaemfe@J &Jabmfwa,muftjyif tif;0u uAsmq&m}u;D 2a,mufEiS hf pma&;q&m
rwa,mufw@kd [m pdwv f ufr=unfromeJ@rwfwwf&yfae=uw,f? txl;ojzifh
ppfwyfu tm%modr;f ydu k v f u kd w f t hJ ay: pdww f akd 'goxGuaf ewJh rsuEf mS ay;awGu
ud, k pf rD suEf mS rSmay:vGiaf eygw,f? taruawmh tajctaeudk cef@reS ;f wGucf suf
xm;rdy&Hk w,f? +idro f ufaewJh tajctaeudk taruyJ pwif+yD; pum;pajymvdu k f
ygw,f? “'DaumifawG tm%m tuef@towfr&Sd odr;f ydu k Ef ikd wf ,f/ e,fawGukd
oGm;wJh qufoG,fa&;vrf;awGvnf; jywfawmufaew,f? a&S@xGufxm;wJhol
awGe@J ay:vGix f if&mS ;wJo h al wGu tckuwnf;u a&Smifxm;oifw h ,f? jyifqifoifh
wmawG jyifqifxm;oifw h ,f? wjynfv;Hk +idro f ufomG ;&if vlawGukd vdu k zf rf;
Edik wf ,f? 'Duae+yD; aemufqw k o f ifw h ,f”qd+k yD;ajymygw,f? usaemfw@kd vnf; ud, k fh
xifjrif ,lqcsuaf wGuakd jymjy=uw,f? +yD;awmh tarhtrd f uae+yD; vlpck JG vdu k =f u
w,f? usaemfeJ@ tif;0u uAsmq&m}uD;wa,mufwdk@u rEWav; ta&S@jyif/
a&eDajrmif;ab;u pHy,fjcH&w dS t hJ rd w f tdrrf mS 2 &ufavmufcakd tmif;ae+yD; toD;
oD;vrf;cGJvdkuf=uw,f?
11 vydik ;f a&mufawmh tajctaeudak xmuf+yD; &Sr;f jynfujkd yefwuf vm
w,f? &Sr;f jynfrmS yJ w&moDv;Hk b,furkd S toGm; tvmrvkyb f J +cHvyk if ef;xJrmS yJ
tm&kHpdkufxm;rdw,f? 'Dw&moDrSmawmh *sLHeJ@ =uufoGefjzLyJpdkufygw,f? oD;ESH
odr;f +yD;csed f (3) vydik ;f tukerf mS awmh usaemf[m tnmu rdcifqjD yefomG ;cJw h ,f?
tcsdK@EdkifiHa&; vkyfazmfudkifzufrsm;u olwdk@wnfaxmifxm;wJh EdkifiHa&;ygwDrsm;
twGi;f 0ifa&mufvyk u f ikd af qmif&u G zf @kd &ef urf;vSr;f vmygw,f? usaemf Edik if aH &;
rvkyaf wmhb;l qd+k yD; ta=umif;jyefvu kd yf gw,f? wu,fu usaemfrmS Edik if aH &; quf
vuf vkyu f ikd af qmif&u G zf @kd vrf;a=umif;a±G;cs,cf +hJ yD;om;jzpfaeygw,f? tJ'v D rf;
a=umif;uawmh AS vrf;a=umif;ygy?J tnmu rdcifuEkd w _ qf ufc+hJ yD; tjyefrmS awmh
usaemf[m rEWav;u vlxw k u kd uf kd acwW0ifa&mufum tarhukd 0if+yD;E_wq f uf
*g&0ðycJhao;w,f? 'Dwacgufvm+yD;E_wfquf*g&0ðycJh&wmawG[m tarrsm;
twGuf aemufq;Hk E_wq f ufjcif; rjzpfygapeJ@v@kd yJ pdwx f uJ qkawmif;aerdw,f?
usaemfjyefr,fvyk af wmh taru “igo h m; 'Dwacguf rif;jyefqif;vm&if
rif;wd@k a'ou =uufoeG jf zLu ar$;w,f/ tvk;H acsmw,f/ tarhz@kd 0,fvmay;?
ydu
k q f ,H o l mG ;vdu k ”f qd+k y;D ajymygw,f? usaemfu“ taruvnf; 0,fvmay;ygr,f?
ydkufqHawmhr,loGm;ao;ygbl;” qdkum tarhudkvdrfnm+yD; xGufvmcJhw,f?
usaemfp;D vmwJu h m;[m usaemfaewJ+h rdK@av;udk c%em;+yD; ta&S@t&yfukd OD;wnf

237
armif;aeygw,f? tJ'u D m;eJ@twl usaemf[m tarhom;&Sw d ahJ e&mqDukd oGm;ae
w,fqw kd mudak wmh taru b,foEd ikd yf grh vJ?
'Dtar/ 'Dom;rsm;jyefqkHwJhtcgrS usaemfvdrfnm+yD;c&D;xGufcJhwmudk
cGifhv$wfem;vnfay;zdk@ awmif;yefcsifwJhpdwfu tarudkowd&wdkif;qdkygawmh?
txl;ojzifh tarhtoHawG a&'D,u kd =um;&wJt h cg/ tarhpmawG zwf&wJt h cgrsKd ;rSm
jzpfay:wwfw,f? cGiv hf wG ef m;vnfay;ygv@kd om t}udr}f udrf awmif;yefaerdawmh
w,f?

(7)

taruG,v f eG wf m 1 vjynfch yhJ g+yD?


tareJ@usaemf[m b,fawmhrS jyefawG@jzpfrmS r[kwaf wmh? 'gayrJh tar
[m usaemfw@kd twGuf tarh&@J wdik ;f jynfcspw f phJ w
d "f mwfe@J ajymqdck whJ t
hJ oHawG
csex
f m;&pfcwhJ ,f? tarhpw d "f mwf/ tawG;tac:awGe@J v$r;f +cKHxm;wJh pmvk;H aygi;f
ajrmufjrm;pGm csex f m;ay;cJw h ,f?
tar[m [musaemfw@kd wikd ;f jynftwGuf wefz;kd rjzwfEikd w f hJ t&mawG ay;
tyfcwhJ ,f? tJ'gawGuawmh -
- Ed;k =um;wufºuGwJ ph w d "f mwfawG
- nD!w G af &; pdw"f mwfawG
- trsKd ;om;,Ofaus;r_uckd spjf rwfE;kd wJh pdw"f mwfawG
- owWd cGet f m;awG
- Ekno hH rd af rG@ra_ wG
- vGwv f yfa&; pdw"f mwfawG
- vGwaf jrmufa&; pdw"f mwfawG
- +idr;f csr;f a&;udk cspjf rwfE;kd wJh pdw"f mwfawG
- w&m;r#wr_ukd cspjf rwfE;kd wJh pdw"f mwfawG
- azmufjyefru _ kd rke;f wD;wwfz@kd pdw"f mwfawG
- vrf;a=umif;rSeaf y:rSm c&D;oGm;vmwwfaprJh oifcef;pmawG æ æ
pwmawGyjJ zpfygw,f?
tar ay;cJah om xdt k &mrsm;onf rd;k aumif;uifrS tvdv k ukd sqif;vmwm
r[kw?f ajr}uD;xJu tvdv k kd xd;k xGuaf y:vmwmr[kwcf yhJ g? xdt k &mrsm;onf
238
tarb0/ tarhro d m;pkrsm;&J@ b0awGe@J &if;ES;D cJ+h yD;rS &cJw
h thJ &mrsm;jzpfygw,f?
tarh&@J ZD00rf;=umwdu k rf S om;aumif;/ orD;aumif;rsm;udk arG;xkwaf y;
Edik cf o
hJ vdk æ
tarh&@J vlx0k rf;=umwdu k rf S jynfcspo
f m;aumif;awG &maxmifcs+D yD;vnf;
arG;xkwfay;EdkifcJhw,f?
tar[m tvif;jrpfwpif;jzpfc&hJ if tarhom;/orD; &m axmif u tarh&@J
tvif;vd_if;awGaygh?
obm0w&m;[m igw@kd &@J tvif;jrpfwpif;udk &ifcek o f &H yfwef@omG ;atmif
vkyEf ikd cf ahJ yr,fh tarhu, kd yf mG ;tvif;vdi_ ;f awGu tarhpw d "f mwfukd udik rf +yD; rd;k
ouf rkew f ikd ;f awGxrJ mS wd;k 0ifjzwfoef;aeygvrd rhf ,f?
+idr;f csr;f pGm tem;,laewJh tar odEikd yf gap?

r[m{&m æa&
igwdk@&J@ r[mrmwm rdcifrmudk
oifh&J@aoG;pD;a=umif;rSm aygif;pnf;jcif;jzifh *k%f,lvdkufygawmh? ?

bdw
k ;l

239
vlxtk wGuf vlxbk ufu vlxak ':trm

0if;wifhxGef;

(1)

usaemf[m tnmom;jzpfayr,fh rEWav;xuf &efuek u f ykd J yd+k yD; u|r;f u|r;f


usiu f sio f mG ;wwfvmwwf &Scd yhJ gw,f? b0rSm tae=umcJ&h wmuvJ &efuek rf mS
r[kwv f m;? [dw k ek ;f u arG;&yfXmae a&$bakd jrqD jyefwikd ;f rEWav;rSmyJ &ufawmf
awmf=um=um 0ifwwf em;wwf a&mufwwfcw hJ m tcgcgayr,fh ‘0if;awGe@J wnf
xm;wJh rEWav;aejynf’udk &efuek af vmuf ru|r;f usicf w hJ muawmh trSeyf g? 'gayrJh
tnmaoG; ArmaoG;uyJ pum;ajymvd@k vm;/ uke;f abmifaoG;uyJ pum; ajymvd@k
vm;/ bmvd@k vaJ wmh rodyg? rEWav;udk cspcf w hJ muawmh i,fi,fuwnf;uyg?
‘ ref;&wemykaH ejynf æ ’qdw k hJ toHav;eJ@pvdu k w f ohJ cD si;f oHu=kd um;&&if i,fi,f
uwnf;u bm&,frod vGr;f wwfczhJ ;l +yD;/ ‘ - -ajcawmf toa&vsrS ;f æjynfawmf
a&$ref;æig;apmifav odu k u f sr;f æpduk ef ef;&,f wnfawmfrl æ’ qdw k hJ cHch n hH m;nm;
pmom;pum;yd'k af wG yg0ifwhJ atmifr*FvmeJ@ tpcsD vdu k w f hJ atmifr*FvmoDcsi;f }u;D
oDcsi;f cHo}H uD;udk =um;vdu k &f avwdik ;f vnf; &ifxw J vSyv f yS f cHpm;cJ&h zl;ygw,f?
‘æ aumfa&mfoH - aumfa&mfoH æ qifyef;vufprHk ;kd w,fæ rsKd ;av;yg; -&m&mausmf
æoufawmf&Snfapa=umif;i,f æawmif;qkac|æ’qdkwJh qkawmif;arwWm ydk@o
oHtyd'k ef @J twl‘ - - bkaH 0,H æedik if H jynfol æat;apAdv k vf l æ’qdw k hJ tyd'k f
uawmh &ifxrJ mS t+rJvv kd kd v_id ;f cwfaewwfcyhJ gw,f?
usaemfi,fi,fav;u usaemfwkd t h rd t
f akd v;&J@ x&Hpw k af v;ay:rSm tar
rSwrf w S &f & 0,fvmcsw d q f x JG m;wJh ‘ref;&mjynf’h jyuQ'ed af v;ay:u rEWav; eef;òr@&;dk
eJ@usK;H &dyaf &jyifnKd n
h Kd h rEWav;trSwt f om; rEWav;yef;csu D m;av;udv k nf; tJ'D
240
wke;f uwnf;u c%c%ai;=unfrh &d if; tdyrf ufxt J xd r=umr=umrufwwfchJ
zl;ygw,f?
usaemfrw S rf o
d rsS usaemft h ar v,forl }uD;&J@woufwmrSm av;ql"mwf
ykH a&$w*d aHk pwDawmfjrwf}uD; ykw H csyef J h r[mjrwfrek b d &k m;}uD; ykaH wmfwcsy+f yD;&if
jyuQ'ed t f jzpf 0,fz;l wmqdv k kd h tJ'rD EWav;&mjynfh txdr;f trSwf rEWav; eef;+rdK@&;dk
eJ@usK;H a&jyifnKd @nKd @yg jyuQ'ed w f ckyJ 0,fczhJ ;l ygw,f? tarcrsm awmfawmfukd }udKuf
vGe;f vSv@kd 0,fcw hJ mjzpfovd/k usaemfb h 0rSmvnf; yxrqk;H tdrrf mS pjrifz;l pGv J rf;
ESpo f ufz;l wJh yef;csu D m;[m tJ'rD EWav;eef;òr@&;dk ykH yef;csu D m;av;yJ jzpfcyhJ gw,f?
i,fi,fwek ;f u a&mifpcHk w J AH ;l av; p &awmh/ ud, k [hf mud, k f r=umr=um vdu k vf u kd f
+yD; ul;,l qG=J unfch zhJ ;l wm[mvnf; tJ'jD yuQ'ed af y:u rEWav;eef;+rdK@&;dk yef;csD um;
av;ygy?J usaemf yxrqk;H rEWav;udk pa&mufawmh/ eef;a&S@buf a&mufatmif
oGm;jyD;/ i,fi,fwek ;f uwnf;u tifrwefEpS o f ufczhJ ;l wJh ref;&mjynfh jyuQ'ed af y:rSm
ygcw hJ hJ yef;csu D m;xJu ±_cif;av;eJ@ wlr,fah e&m aocsma±G;jyD; warhwarm xdik f
=unfch zhJ ;l ygw,f?
rEWav;[m a&$bekd J b h mrSra0;vSayr,fh rEWav;udk i,fi,fuwnf;u
pGpJ vJG rf;f vrf;&Scd ahJ yr,f/h b0tajctaet& usaemf&h @J vli,fb0 ESpaf ygi;f rsm;pGm[m
rEWav;udak usm+f yD; &efuek rf mS oGm;}uD;jyif;cJ&h ygw,f? ta=umif;a=umif;a=umifh
rEWav;udk a&mufjzpf&ifvnf; wywfq,f&uf q,fih g;&ufawGxuf rydck &hJ ovdk
jzpfc&hJ jy;D rcsirhf &J cHpm;cJ&h zl;ygw,f? tJ'v D kd rcsirhf &J cHpm;cJ&h wJh rEWav;udk }uKHr,f}h uKH
qkrH ,fq h &Hk awmhvnf; 0&rf;ajy;b0eJ@yJ &ufaygi;f rsm;pGm v&Snf ESpaf yguf &ifcsi;f tyf
ayG@zufaEG;axG;cJ&h ygawmhw,f// &Spaf v;vk;H ta&;awmfy}Hk uD;tjyD;/ ta&; awmfyHk
}uD;&J htusdK;quf edkifiHa&;ygwDawG tv#dKtv#dKay:xGuftjyD;/ odyfawmif rsm;
rsm;pm;pm; rv_y&f mS ;vdu k &f ygb;l / edik if aH &;eJ yh J 0&rf;ajy;b0 xyfa&muf&ygw,f?
[d[ k 'kd 'D u D ae aemufq;Hk rSmrEWav;udk a&mufvm&ygawmhw,f// ausmif;&dyu f ef&yd f
oHCmht&dyfaygif;pkHrSmcdk&if;/ &Jabmfwum rdwfaqGwum&J@jcHaygif;rsm;pGm tdrf
wumrSmcd&k if;/ rEWav;jrdK &h J ah e&maygi;f pkH vrf;}udKvrf;}um; acsmif=um;ruset f E@HS
a&muf& usiv f nf&ygawmhw,f// vlu 0&rf;ajy;jzpfwt hJ jyif/ pufb;D jrdK @awmf}uD;
jzpfwhJ rEWav;jrdK ah y:rSm pufb;D rpD;wwfwu hJ saemf[m ajrav#muf0Zd m… wydik ;f jzpf
&ygawmhw,f// b,favmuftxdawmif ajrav#muf0Zd m… jzpfae&ovJqakd wmh/
,l*sD wydik ;f tjzpfaeae&wJh umvwcsKd rh mS rEWav;u rdwaf qG&aJ bmfwcsKd u h t
xl;ojzifh [moºu,fºu,fvil ,fwcsKd @u usaemfu h ,
G &f mrSm olw@kd t h csi;f csi;f v#Kd @
0Suef mrnfay;ac:ae=uwmu ‘ajrav#muf0Zd m… }uD;’qdw k hJ txdygy?J aemufyikd ;f
241
us awmh wcsKd u h ‘0dZm… ’}uD;vdk o h w l [ kd molwkd h emrnfajymifay;jyD;v#Kd @0u S af c:qdk
ae=u&muae/ ‘yxrH}uD;’vdk hajymif;vJac:a0:wJholawGvnf; &SdchJ&wJhtxdygy/J /
vluvnf; [dak e&ma&mufvu kd f 'Dae&ma&mufvu kd ef J h rEWav;tESH h ajcp=umjze@f
aecJh&ygawmhw,f// udk,fudk,fwdkifuvnf; tnmom;jzpfwJhtjyif tom; t
a&mifuvnf; a=u;eDa&mifru a=u;ndKa=u;rJa&mifaygufaeawmh/ vG,ftdwf
wvk;H yck;H ay: vG,f jyD; vrf;wumay: uke;f a=umif;av#mufaewJu h saemfu h kd jrif&ol
rod=uol taygi;f uawmh/ b,fu awmom;-jrdK w h uf aps;vm0,fovJvkd yh J
jrif=uvdrrhf ,fxifygw,f? tJ'v D kd awmifa&mufvu kd f ajrmufa&mufvu kd ef @J rEW
av;a&$jrdK hawmf}uD;&J@ESvkH;om;wnfhwnfhay: r=umr=umoGm;vm vSnfhvnf
aewwfwhJ usaemf[m rEWav;jrdK }h uD;&J@ txifu&ae&m(*4) vrf;r}uD;ay:udk
vnf; t}udr}f udrjf zwfoef;cJ&h zl;ygw,f?
(*4)vrf;r}u;D ay:a&muf&vd@k ‘vlx’k wdu k af &S@u r=umc%jzwfoef;oGm;&
avwdkif; zswfceJ &ifckefwwfavh &Sdygw,f? 'DteD;tem;0ef;usifrSm tjrJvdkvdk
axmufvrS ;f a&; olv#Kd 'vefawG csxm;wwfw,f-vd@k ajym=uqd=k u owday;=u
zl;wJh vkyaf zmfuikd zf uf rdwaf qGtaygi;f toif;awG&J ph um;oHawGukd jyefjyef=um;rd
owd&rdaewma=umifah wmh r[kwyf g?
‘vlx’k qdw k hJ pmvk;H av; ESpv f ;Hk eJ ah &;xd;k xm;wJh ur`n;f qdik ;f bkwaf v;[m
qdik ;f bkwt f aeeJ u h awmh bmrS }uD;}uD;us,u f s,f crf;crf;em;em;r&Syd g// 'kw, d jrdK@
awmf}uD;jzpfaewJh rEWav;jrdK }h uD;ay:rSm {&mrqdik ;f bkw}f uD;awG ae&mtESH &h ydS gw,f/
xd;k rkef q
h ikd w f ck&J eh mrnfqikd ;f bkw/f vufzuf&nfqikd w f ck/ vG,t f w d qf ikd w
f ck&@J trnf
qdik ;f bkwaf vmufawmif }uD;}uD;rm;rm; xnfxnf0g0g [dwef J [ h efeJ ah e&m,lxm;
wm r&Sad yr,fh wjcm;wjcm;aom qdik ;f bkw}f uD;awGeJ , h OS v
f u kd &f if qdik ;f bkwaf v;
[m cyfao;ao;ygyv J kd ah wmif ajym&rSmjzpfayr,fh ‘vlx’k qdw k hJ pmvk;H av; ESpv f ;Hk
[m xl;xl;jcm;jcm;ouf0ifv_yf&Sm;aeygw,f//‘vl’qdkwJh yxrpmvkH;av;udku
‘v’eJ@ wqufwnf; ESpaf csmif;iif[m wacsmif;eJ w h acsmif;-cGrJ aebJ cyfaomhaomh
vufa&;toGif wqufwnf;qufaeygw,f// ‘xk’qdkwJh pmvkH;av;u aemuf
qk;H wacsmif;iifav;uvnf; v_id ;f wGef ah v;vdk auG;wufomG ;jyD; &k;d &k;d av;eJ@x;l xl;
jcm;jcm; jzpfae&if; vleJ htwl [efcsufnDtcsdK;usaew,f xifrdw,f// 'gudku
‘vlx’k wdu k &f J v
h x l t k xdr;f trSwf ‘vlx’k vd*k /kd ‘vlx’k rlyikd x f &dwrf wfav;ozG,f
vlxk}um;rSm tom;usaecJhwm ESpfaygif;enf;enf;aemaem r[kwfawmh// ‘vl
xk’qdw k hJ pmvk;H av;u &k;d &k;d av;eJ t h m;ygaeovd/k ‘vlx’k qdw k hJ pmvk;H av;ESpv f ;Hk udk
qufjyD; xGuaf y:vmcJw h AhJ rma0g[m&/ ‘vlx’k qdw k hJ a0g[m&&J@teuf t"dym` ,f
242
uvnf; &k;d &k;d av;eJ t h m;rmefjynfah e&krH u us,u f s,jf yef jh yef ah v;av;eufeufe@J
tajccHusus tESpo f m&oabmudk azmf!e¸ ;f aeygw,f? ‘vlx’k qdw k m tajccHtus
qk;H aom tus,jf yef@q;Hk aom trsm;wumhtrsm;pk}uD;jzpfaom jynfojl ynfom;
tm;vk;H udk ud, k pf m;jyKxm;wJh a0g[m&r[kwv f m;?
uae@umvrSmawmh ‘vlx’k qdw k ahJ 0g[m&[m a&yef;tpm;qk;H a0g[m&
wck jzpfaewm =umygjyD?‘vlxo k abmxm;’ ‘vlxpk pfwrf;aumuf,cl su’f ‘vlxk
wdu k yf ’JG ‘vlxak cgi;f aqmif’ ‘vlxak xmufcrH ’_ ‘vlxk qEN’?
‘vlx’k wdu k ef m;u jzwfoef;oGm;&avwdik ;f / ‘vlx’k qdw k hJ qdik ;f bkwaf v;
qD vSr;f =unfrh v d suo f m;jzpfwwfcjhJ yD;/ edik if aH &;0&rf;ajy;wa,mufb0ayrdk h wcgrS
r0ifjzpfatmif owdxm;a&SmifuiG ;f cJ&h ayr,fh tJ'eD m;u jzwfoef;&wdik ;f &ifcek rf d
wwfwmawmh rSwrf w S xf ifxifygy?J
'D ‘vlxk’qdkwJh qdkif;bkwfav;eJ@‘vlxk’qdkwJh wdkuftdrfav;xJrSm
tarvlxka':trm &Sdaevdrfhr,f/tara':trm[m vlxka':trmqdkwJhtwdkif;
vlxk &yfwnfcsuef @J vlxb k ufu vlxt k wGuf pmayawGukd td}k uD;tdrk ayr,fh
uavmifrcs wufwufºuºua&;om;azmfusL;aevdrrhf ,f - qdw k mawGukd rSe;f ar#mf
awG;q=unfrh &d if; pdwx f uJ ae *g&0jyKrdcw hJ muvnf; t}udr}f udryf gy?J usaemfw@kd
ud, k wf ikd Ef idk if aH &;pmayawGukd tonf;toefzwf±p_ t&G,u f vlxw k u kd xf w
k f pm
tkypf mayawGukd zwf±c_ &hJ wmeJ@ tarvlxak ':trm&J@ ‘b0csi;f rwlonfh w&kwf
jynf’‘tdk -,ef;uD;wd@k ’ ‘aiGeJ v h ufeuf ’wd@k tygt0if vlxOk ;D vS&@J ‘avSmifcsKd ifh
wGif;u iSufi,frsm;’ ‘tm;vkH;aumif;}u&J@vm;’ ‘owif;pmrsm;u ajymaom
ordik ;f ’ pwJph mtkyaf wGta}umif; zswcf eJzswcf eJ owd&rdwwfygw,f?

(2)

usaemfwkd Ah rmjynfpmayordik ;f rSm tav;xm;&r,fh pHwifavmufwhJ


trsKd ;orD;uavmif&iS af wG acwftvdu k f acwftvdu k f xGuaf y:cJzh ;l ygw,f? ya'
o&mZfacwfawGavmufqDudk c%xm;? teD;acwfumvavmuftxdyJ cGu J ef@
=unfrh ,fq&kd if - a': '*kecf ifcifav;/ *sme,fausmf rrav;/a':cifrsKd ;csp/f a':cif
ESi;f ,ke@J tarvlxak ':trmwd@k ukd tm;aumif;armif;oef wu,fu h avmif&iS }f uD;
awGtjzpf awG &h ygvrd rhf ,f// ArmpmaytEkynmavmurSm rSww f ikd u
f , kd pf D pdu
k xf l
xm;Ekid =f ujyD;om;/ tEkynmt&nftaoG;jynfh uavmif&iS }f uD;awG jzpfovd/k a':
'*kecf ifcifav;/ *sme,fausmf rrav;eJ t h arvlxak ':trm wd@k [m - owif;pm
243
eJ@yg ywfoufae=uwJh &Sm;&Sm;yg;yg;trsKd ;orD;owif;pmynm&Si}f uD;awGvnf; jzpfchJ
=uygw,f// a':'*kecf ifcifav;u ,k0wD*sme,fe@J ,0k wDowif;pmudk OD;pD; xkwf
a0cJo h /l trsKd ;orD;uavmif&iS af wGukd ,k0wDuavmif&iS b f @JG ay;jyD; trsKd ;orD;u
avmif&iS rf sm;tzG@J ukd wnfaxmifco hJ l jzpfovd/k *sme,fausmrf rav; qdw k mu
vnf; cifyeG ;f onf *sme,fausmOf ;D cspaf rmif uG,v f eG jf yD;uwnf;u *sme,fausmf
eJ@‘jynfol [ h pfwikd ’f ae ph Ofowif;pmawGukd rde;f rom;wefr,fh ae ph OftywfpOfrysuf
OD;pD;xkwaf 0cJo h l jzpfygw,f? usaemfw@kd awG&@J tar tarvlxak ':trmqdw k mu
awmh tm;vkH;od}uwJh twdkif;ygy/J / vlxk*sme,feJ hvlxkowif;pmwdk@&@J zcif[m
vlxkOD;vS jzpfcJhjyD;/ vlxk*sme,feJ@ vlxkowif;pmwdk@&J@rdcif&if;tppf[m vlxk
a':trm ayyJayg?h cifyeG ;f onf vlxOk ;D vSwa,muf zqqd&k , S af wG&@J ,kwrf mr_e@J
e&odefxJ axmifxºJ ua&mufpHjref;ae&pOf umvwav#mufvkH;rSmvnf; tar
vlxk a':trmuyJ tqufrjywfO;D pD;xkwaf 0 a&S@aqmifc&hJ w,f r[kwv f m;? *sm
e,fausmfeJ@ jynfol@[pfwdkif[m Armjynfpme,fZif;ordkif;rSmomru Armjynf
Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_ordik ;f rSmyg ta&;ygwhJ rSww f ikd af wG &Scd o hJ vd/k vlx*k sme,fe@J vlxk
owif;pmqdw k m[mvnf; vlxt k wGuf vlxb k ufu xGe;f ajymifwhJ ordik ;f tpOf
tvmawG woD}uD;eJ rh [kwv f m;? *sme,fausmrf rav; &J ‘h jynfol [ h pfwikd ’f [m
tm%m& tkypf ;kd ol azmufjyefozl qqd&k , S rf sm;&J@ ,kw, f w
k rf mrm t=urf;zuf0if
a&mufjyD;/ pufawGukd &J'if;awG ykqed af wGe@J &u dk cf sKd ;/ cJpmvk;H eJ@pmpDcu G af wGygrusef
wle@J xk arSmufveS af csrG zsuq f ;D ypfwm cHc&hJ zl;ovd/k vlxOk ;D vS vlxak ':trmwd@k &@J
‘vlx’k [mvJ Ak;H eJ ch w GJ mawmif cHc&hJ zl;ygw,f? uae@acwfumvvdk r[kwb f /J
vGefcJhwJhESpfaygif;rsm;pGmuwnf;u EdkifiHwumhv_yf&Sm;r_awGtwGif;txd wuf
wufºuºuyg0ifvy_ &f mS ;cJzh ;l wJh &Sm;&Sm;yg;yg; ArmtrsKd ;orD;uavmif&iS af wGtjzpf
xl;xl;jcm;jcm; rSww f rf;wifxm;&rSmuvnf; *sme,fausmrf rav;eJ@ vlxak ':t
rmyJ &Srd ,fxifygw,f? *sme,fausmrf rav;[m 195*ckEpS af vmufu *syefEidk f iHrmS
usi;f ycJw h /hJ tEkjrL Ak;H ydwyf ifa&;/ tEkjrLAk;H rprf;oyfa&;/ ppfqef u h siaf &;nDvmcH
uGezf &if}h uD;od@k / urBmjh idr;f csr;f a&;uGezf &ifh - jrefrmedik if rH S ud, k pf m;vS,w f OD;tjzpf
wufa&mufczhJ ;l ygw,f? tarvlxak ':trm[mvnf; 1953 ckEpS u f 'de;f rwfeikd if rH mS
usi;f ycJw h hJ ‘urBmt h rsKd ;orD;rsm; nDvmcH}uD;’udk jrefrmEkid if u H trsKd ;orD;ud, k pf m;
vS,t f jzpf yg0ifwufa&mufczhJ ;l ol jzpfygw,f? q&m}uD;ocifu, kd af wmfrid_ ;f OD;
aqmifwJh urBmhjidrf;csrf;a&;v_yf&Sm;r_? jynfwGif;jidrf;csrf;a&;v_yf&Sm;r_awGtwGif;
wufwufºuºuyg0ifc=hJ uwJh &Sm;&Sm;yg;yg;trsKd ;orD;uavmif&iS af wGxrJ mS *sme,f
ausmrf rav;eJ t h arvlxak ':trmwd@k [m a&S@wef;tcef;u ygczhJ ;l olawG jzpfygw,f?
244
teD;acwfArmjynf Edik if aH &;v_y&f mS ;r_ordik ;f wav#mufrmS / trSew f &m; bufuae
&yfwnfv_yf&Sm;cJh=uwJh/ ordkif;wm0efausyGefch=J uwJh/ xufjrufwhJ uavmifawG
vnf; tqufrjywfvv kd kd ay:aygucf yhJ gw,f? usaemfw h OD;csi;f cHpm;em;vnfrt _ &
ajym&&if/ Edik if aH &;t&yg Ed;k =um;wufºuwJh uavmif&iS af wGxrJ mS trsKd ;orD;awG
xuf trsKd ;om;uavmif&iS af wGu ydjk yD;rsm;ygw,f// tJ'v D kd Ekid if aH &;t&yg wd;k wuf
wJ/h Ed;k =um;xufjrufwhJ &Sm;&Sm;yg;yg;trsKd ;orD;uavmif&iS af wGxrJ mS awmh - usaemfh
tjrifrmS tarvlxak ':trm[m a&S@q;Hk u jzpfw,fvkd h qdv k u kd cf siyf gw,f?
tarvlxak ':trm[m tm;usp&maumif;avmufatmif pmpkaH &;Edik cf w hJ hJ
uavmif&iS v f nf; jzpfygw,f? bmomjyefawGa&m/ yifu, kd af &;awGyg/ &oa&m
okwyg/ EdkifiHa&;a&m vlr_a&;awGyg/ trsdK;bmom omoemta&;awGa&m/
tEkynm ,Ofaus;r_tarGtESpaf wGyg/ bmqdk bmrS rvyf&atmif axmifph aHk tmif
pmpkHa&; EdkifcJhwJh wu,fhuavmif&Sifqdkwm ppfrSefwJhArmjynf pmaytEkynm
orm;wdkif; odygw,f? pmaytEkynm 0rf;pmuvnf; ukHvkHºu,f0olqdkawmh/
aq;pufus&m t&kyx f ifapEdik wf hJ wu,fyh ef;csaD usmw f OD;vd/k jrifjrifor# =um;=um;
or#/ pdw0f ifpm;zG,jf zpfatmif a&;jyEdik pf rG ;f &Sw d hJ pmaytEkynm&Siv f nf; jzpfygw,f?
bmawG a&;a&;/ &nf&, G cf suef @J apwem -twdik ;f om;ygaewmuawmh tar vlxk
a':trm&J ph mayvuf&mawGwikd ;f ay:rSm ygy/J /
tarvlxak ':trm[m rEWav;olyg// rEWav;qdw k m uke;f abmif (11) quf&@J
(10) qufajrmufrif;/ rif;wke;f rif;}uD; wnfaxmifcw hJ hJ &wemykrH if;aejynf jrdK@awmf
}uD;jzpfovd/k aemufq;Hk rif;quf om;awmfoaD ygrif;vufxufrmS xD;usKd ;pnfayguf
ol u h |eb f 0a&mufc&hJ jyD; uke;f abmifacwf&J ah e0ifcsed rf mS Armbk&ifacwf&@J aemuf
qk;H xD;pdu k ef ef;pdu
k cf &hJ m jrdK@awmf}uD;vnf; jzpfcyhJ gw,f// uke;f abmifacwf&@J aemufq;Hk
trSwftom;vdk@qdkayr,fh/ udk,fhxD;udk,fheef; udk,fh=uiSef;&J@jy,k*f/ &mZ0if&SdwJh
a&S;a[mif;,Ofaus;r_tarGtESpaf wGe@J jynfEh u S f xkrH rG ;f aeqJae&m/ ArmtrsKd ;om;
awG&@J xif&mS ;wJh trsKd ;om;,Ofaus;r_ trSwv f uQ%moauFw wckvnf;yJ jzpfcyhJ g
w,f? rEWav;[m xif&mS ;wJh ud, k rhf l ud,
k Xhf mef ud, k o hf ¿mefeJ u h ,kd yf ikd [f ef&wdS hJ
jrKd @awmf}u;D wckvnf;yJ r[kwv f m;? pum;rSmawmif csKd om,Ofaus;wJh tac:ta0:
tok;H tE_e;f awGeJ ‘h ref;pum;’qdw k m xl;jcm;wJh ud, k yf ikd [f ef &Sw d ,fr[kwv f m;//
q&mpGr;f (q&marmifprG ;f &nf )uawmh - rEWav;oljzpfwhJ tarvlxk a':t
rm&J@a&;[efu‘kd ref;oH tjynfeh @J tok;H xl;tvuFmawG a0a0qmqmeJ jh Aef;jAef;uGJ
a&;avh &Sw d ,f’vdk h rSwcf sujf yK azmfjycJzh ;l ygw,f? [kwyf gw,f? tarvlxk a':trm
&J@ a&;[ef[m ref;oH ref;[eftjynfeh J w h u,fu h kd xl;xl;jcm;jcm;ud, k yf ikd [ f ef&w dS hJ
245
a&;[efyg? rEWav;[m Armbk&ifacwf&J ah emufq;Hk eef;pdu k cf &hJ m rif;aejynfjrdK@awmf
}uD;wck jzpfcahJ vawmh/ wcsKd @uawmh - ‘ref;[ef’ ‘ref;oH’ qdw k m ‘eef;qef’wm
v@ykd J jrifcsijf rif=uEkid yf gw,f// tarvlxak ':trm&J@ ref;oH ref;[efuawmh/ usaemfh
tjrifrmS tifrwefukd ‘vlxq k ef’ygw,f? vlx=k um;rSm vlxak wG ae ph Ofo;Hk pGaJ jymqdk
ae=uwJh vlxo k ;Hk pum;awGe@J yJ a0a0qmqmjzpfatmif ay:ay:vGiv f iG jf zpfatmif
a&;om;azmfusL;jyavh&ydS gw,f? vlx=k um; cdik ;f E_id ;f ajymqdo k ;Hk pGaJ e}uwJh ajymxk;H
qdxk ;Hk av;awG/ pum;ykaH v;awG/ qd&k ;dk pum;av;awG/ a'od,avav;awG/ vlxk
tvuFmav;awGuawmh/ ol@ae&meJ o h /l ‘cGi’f udk usv@kd ayg?h wrif[efvyk jf yD; a&;
xm;wm r[kwb f /J &ifxu J vmwJt h oHeJ ah &;xm;wJh tar&J v h uf&mawG[m/
tar 0rf;pmb,favmuf&w dS ,f qdw k m/ a0g[m&awG b,hu f avmufºu,fw,f
qdkwm/ trsdK;om;,Ofaus;r_tESpfom&eJ@ b,favmufwom;wnf;jzpfaeovJ
qdwk m vSpcf eJvpS cf eJ xif[yfjyaeovdyk gy/J /
tarvlxka':trm[m pmaye,frSm oludk,fwdkif tifrweft&dyf
tm0go}u;D wJh pmayyif&yd }f u;D wyifjzpfaeayr,fh aemufxyf aemufxyfaom pmay
yif&yd yf sKd yif&yd if ,fav;awG&@J tqufrjywf zGH jh zdK;}uD;xGm;wd;k wufvma&;udv k nf;
*&kwpdu k f ta&;w,l az;ul vrf;jy oGeo f ifwwfavh&w dS m owdxm;rdygw,f?
ol@ajr;t&G,af vmufyJ &Srd ,f/h ‘acsmtdrmef’qdw k hJ rEWav;ol uavmif&iS rf av;&J@
‘aumif;uifterf;’qdw k hJ pmtkyu f av;twGuf trSmpum; a&;om;cs;D jr‡iahf y;&m
rSm/ tarvlxak ':trmu -‘ taravsmS ufcw hJ hJ vrf;udk acwfvil ,fwa,muf
taeeJ@av#mufazmf&wJt h wGuf tart&rf;0rf;omw,f? pmu apwemeJ@rsm;rsm;
a&;av aumif;avavyJ/ [efvyk jf yD;a&;&if raumif;awmhb;l ? tar rSmcsiw f m
uawmh vli,fawG pmawGrsm;rsm;zwfjyD;/ pmawG rsm;rsm; a&;=uygvkd h - -’wJ?h
vli,fawG pmawGrsm;rsm;zwfjy;D pmawGrsm;rsm;a&;=urSmudk vdv k v kd m;vm;
&Sv
d eG ;f vSwhJ tarvlxak ':trm[m ud, k w f ikd v
f nf; pmawG rsm;rsm;zwfjyD; rsm;rsm;
a&;Ekid cf o hJ l jzpfygw,f// tara&;cJw h hJ pmawG enf;a&mhovm;// vlx*k sme,f vlxk
owif;pm ykrH eS x f w k af 0aewke;f uwnf;u nOfeh ufoef;acgit f xd pmawGzwf/ y&kzf
awGyg zwf&vGe;f vd@k touf(39)ESpaf vmufuwnf;u rsurf eS f pwyfc&hJ wJh tar
[m tdk}uD;tdkrt&G,ftxdvnf; pmawGzwf pmawGa&;aevdkufwm tm;usp
&mygy/J
usaemfw@kd u tarvlxak ':trmudk onfx h ufonf touf&m ausm&f n S f
apcsijf yD;/ vlxt k wGuf vlxb k ufu tarhpmawGukd onfx h ufonf rsm;Edik o f rsS
rsm;rsm;}uD;/ rsm;av aumif;av zwfcsiaf yr,fh rw&m;tm%m,lxm;wJ/h vlxu k
246
vk;H 0r}unfjzLwJh etzppftpd;k &eJ ph pftpd;k &&J@vufuikd w f w k af wG/uyfzm;&yfzm; vl
&rf;um;awGuawmh tarhukd rvdrk ek ;f xm; &efjidK;xm;&if;/ tarhpmawGtay: r±_
pdrEhf ikd &f rHk u wwfEikd &f if tarhukd jrefjrefaoapcsiaf e=uwJt h xdawmif tukov kd f
yGm; ae=uwmudv k nf; =um;ae odae&ygw,f// vGecf w hJ hJ (10)ESpaf vmuf 1997
ckEpS f avmufwek ;f uvnf;/ touf(*2)ESpt f &G,rf mS &moDOwku ylavmifveG ;f vd@k
arjrKd @wufae&&SmwJh tarhu/kd etzbufu olawmif;pm;awGu ‘a':trm tdrrf mS
&So d vm;’vdk o h ;Hk }udraf vmuf zke;f qufar;&keH J ah wmif tm;r&vdk h tdrt f xdawmif
vmjyD;/‘a':trm aow,f =um; vd@k -[kwo f vm;’vdk h vmar;cJ=h uqdyk ?J tr&yl&
awmifav;vk;H ausmif;uq&mawmf OD;ynmqDuv kd nf; ‘a':trm aow,f =um;
w,f/ [kwo f vm; ’vdk ah r;wJo h u
l vmar;=uao;w,f qdyk ?J
tJ'wD ek ;f u tjzpftysuu f akd wmh/ tarvlxak ':trmud, k w f ikd f yifwikd f
a&;aewJh ‘rd;k *sme,f’uae ‘wk;H ausmrf ’ qdjk yD; jyefa&;jycJzh ;l wm usaemfw@kd zwf
&zl;ygw,f// 'ga=umifh (2005) ckEpS u f tarhtouf (90) jynft h jzpf awmiforef
tif;apmif;u udyk nm&J@awmifav;vk;H ausmif;rSm tcrf;tem;yGJ vky=f uwJt h cg/
t&ifu ‘vrif;w&m tjidr’hf udk acgi;f aqmif ucJw h hJ raX;aX;jrifh (yefwsm aX;aX;
jrif)h u tarh&J ah &S ah rSmufrmS yJ yxrqk;H *k%jf yKtzGit hf jzpf emrnfausmf avbm
wD&@J ‘wk;H ausmrf ’oDcsi;f udk oDqjkd yD; *g&0jyK zGiv hf pS af y;cJw h mudv k J AGpD 'D t
D jym;ay:
uaewqifh usaemfw@kd rSwrf w S &f & =unfv h u kd &f zl;ygw,f// taru twD;ryg tqdk
ydik yf ikd ef @J oDqjkd yoGm;wJh raX;aX;jrif&h J w h ;Hk ausmrf oDcsi;f udk em;qif&if; vSvyS y}uD;
jyKH;vdk rh [kwv f m;? a[m - r=umao;cif wavmavmufuyJ/ rEWav;rSm etz
zufom;vl&rf;um;EG,0f if rormtzGJ @0ifwcsKd u h tarvlxak ':trmudk atmuf
vrf;enf;awGe@J [dv k vkd 'kd v
D v
kd kd pum;wif;qdv k m=uwJh toHawG wausmh jyefxu G f
ay:vmwm =um;vdu k &f jyefygw,f//tarhuavmifukd a&mifjcnfrxGuEf ikd af tmif
tarSmifcs/ ydwf=uyif=uOD;rvm;awmif rodygbl;// bmyJjzpfjzpf taruawmh
owW&d &dS dS ESv;Hk aoG;eJ h wk;H ausmrf oDcsi;f oHukd em;qif&if; vSvyS y}uD; jyKH;aeOD;rSmyg
yJ//

(3)

tarvlxak ':trm[m Adv k cf sKyfatmifqef;eJ ah rG;ouU&mZf twlwl wck


wnf;zGm;/ 1915ckEpS zf mG ; qdak wmh/ 'DEpS q
f &kd if touf (92)ESpaf wmif &Syd gjyD? r=umrD
&ufyikd ;f twGi;f / ed0k ifbm (29) &ufae q h &kd iftouf (92)ESpw f if;wif;}uD; jynfah wmh
247
rSmyg? ESppf Ofvv kd kd arG;ae u h si;f yaeus/ awmiforeftif;apmif;u awmifav;vk;H
ausmif;rSm touf (90) jynfyh u JG kd (2005)ckEpS u f usi;f yEkid cf ahJ yr,fh rESpu f (2006)
ckEpS u f awmh touf(91)ESpjf ynfyh u JG kd usi;f yEdik cf iG hf ydwyf ifccH &hJ ygw,f? 'DEpS f aum
- usi;f yEkid cf iG hf &ygrh vm;//
'DEpS [f m tarvlxak ':trm&J t h ouf(92)ajrmuf jzpfovd/k tarvlxk
a':trm&J -h tarud, k wf ikd f acgi;f pnf;wyfjyD; r=umr=uma&;zGJ ah vh&w dS hJ (i,fu
u|r;f wJh cifyeG ;f onfo@kd ) qdw k hJ i,fuu|r;f wJch ifyeG ;f onf vlxOk ;D vS uG,v f eG cf whJ m
(25) ESpaf jrmufvnf; jzpfygw,f// 1982 ckEpS f }o*kwv f (7)&ufae@u uG,v f eG qf ;Hk yg;
oGm;cJ&h wJh vlxOk ;D vS[m 1910jynfh Zefe0g&D (19)&ufae@zmG ;yg/ tckcsed t f xd &SOd ;D r,f
qd&k if (97) ESpaf wmif ausmjf yDayg/h / aemuf (2) ESpaf usmaf usmf 2010 jynfEh pS f Zefe
0g&DvxJqdk&if vlxkOD;vS&mjynfhaygh? usaemfwdk@uawmh vlxkOD;vS &mjynfhyGJudk
tarvlxak ':trmud, k wf ikd f OD;pD;usi;f yoGm;wmjrifcsio f vd/k tarud, k w f ikd f tarh
&mjynfyh u JG kd rsu0f g;xifxif awG jh rifomG ;a&;udv k J wrf;wrf;ww qENjyKrdaeygw,f?
usaemf[m tarvlxak ':trm&J@pmawGe@J i,fi,fuwnf;u &if;ES;D u|r;f
0ifc&hJ zl;ayr,fh tarvlxak ':trmudk pwifawG@z;l wmuawmh usaemf touf
(30) ausmrf yS g? tarvlxak ':trmwd@k vlxOk ;D vSw@kd u, kd w f ikd v
f nf; }uKHawG@ &ifqikd f
jzwfoef;cJ&h zl;+yD;/ emrnfuakd wmif rac:csiv f eG ;f vd@k -‘[dt k xJ’vk@d trSwo f nm
jyKxm;}uwJh ‘axmifx’J uae xGuv f m+yD;wJah emufyikd ;f rSmrS pwifawG@&zl;wmyg?
ESpu f awmh 1986vm;/ 19*7 vm;/ odyrf uGjJ ym;vSawmhayr,fh pmqdak wmfv}uD;
qdw k mudak wmh rSwrf w S &f & rSwrf ad eygw,f// tJ'ED pS rf mS axmifxrJ mS wke;f u twlae
buf wuo Auoacgi;f aqmifa[mif; tpfu}kd uD;udv k aS &$w@dk &J b h u kd av;pmay
a[majymyGJ xl;xl;jcm;jcm;jzpfajrmufa&;eJ yh wfoufjyD;awmh jzpfygw,f// tud}k uD;
udkvSa&$wdk@eJ@ vkyfwludkifzuf ausmif;q&mra[mif;}uD;wa,mufu‘ESpfpOf bdk
uav;jrdK rh mS usi;f yvmcJw h hJ pmqdak wmfae@ pmaya[majymyGaJ wG[m rqvEG,0f if
pmayorm;a,mifa,mifwOD;ucsn;f yJ/ ol ah jcol v h ufvyk +f yD; zdww f m=um;wm
OD;pD;vkyu f ikd af ewm[m wESprf S vloal v;pm;p&m wlww l efwef pma&;q&m/ pm
a&;q&mr}uD;awG rygz;l bl;/ 'ga=umifh 'DEpS af wmh twdu k cf v H yk jf yD; wlww l efwef
pmaya[majymyGJ jzpfatmifvkyfjyr,f qdkjyD; wm0ef,lvmcJh+yD; tJ'DtwGuf
0dik ;f jyD;tultnDay;=uygO;D ’qdjk yD; udv k aS &GS tm;ud;k eJ h udv k aS &$ aexdik &f m &efuek u f kd
qif;vm&muae usaemfeJ@yg qkHjzpfcJhwm jzpfygw,f// tpfudk}uD;udkvSa&$u
‘a[haumif - rif; tultnD ay;OD;’qdjk y;D usaemfu h kd ajymawmh/ usaemfu usaemfe@J
&if;ES;D wJh rEkE&k nf ( EkE&k nf - tif;0) wd@k ukd ajymjyjyD; xyfqift h ultnD awmif;yg
248
w,f// rEkE&k nfu rEWav;u vlxak ':trmudyk g &atmifzw d af y;r,f wm0ef,jl yD;
olyg bdu k av;a[majymyGu J kd vdu k af [mzdk w h m0ef,yl gw,f// tJ'ED pS u f bdu k av;rSm
usi;f ywJh pmaya[majymyG[ J m b,fEpS u f eJ@rS rwlatmif wlww l efwef pnfpnf
um;um;jzpfajrmufomG ;cJyh gw,f? ( q&m*sr;f wd@k / q&mpGr;f wd@k awmif yg0ifa[m
ajymjzpfao;w,f xifygw,f// aumif;aumif;awmh rrSwaf wmhyg? )
usaemf rSwfrdaewmuawmh bdkuav;pmaya[majymyGt J wGuf tar
vlxak ':trm rEWav;uae &efuek u f kd qif;vmawmh/ tud}k uD;udv k aS ±$e@J usaemf
[m tarvlxak ':trmudk oGm;}uKd=uygw,f? rEkE&k nfw@kd vifr,m;&J@ tultnDe@J
tarvlxka':trm wnf;aeus &efukefu OD;at;=unf&J@tdrftxd oGm;awG@
jzpf=uwmyg? tarvlxak ':trmuawmh +yKH;+yKH; +yKH;+yKH;eJ@ygy?J tJ'w D ek ;f u tar
a':trm[m touf(70)ausmf t&G,f &Sad eyg+yD? 'gayrJh oGuo f u G v f ufvuf &Sd
wke;f / oGm;Edik v f mEkid w
f ek ;f ayg?h
tarvlxka':trmeJ@ usaemf 'kwd,t}udrfqkHzl;&wmuawmh vlcsif;
r[kwyf g? pmcsi;f vJ r[kwyf g? 'gayrJh usaemf&h ifxrJ mS b,fawmhrS rarhEikd pf &m
tjzpfwcktjzpf wdkufwdkufqdkifqdkif rSwfrSwfom;om;jzpfaecJhygw,f? ordkif;0if
&Spaf v;vk;H ta&;awmfyv Hk y_ &f mS ;r_}uD;eJ@vnf; qufpyf ywfoufaewma=umifrh @dk yg?
&Spfav;vkH;ta&;awmfykH}uD; ajrwkef[nf;atmif ay:xGef;aeptcsdef}uD;rSm/
bm;aumifpD a=unmcsuf xGufay:vm+yD; r=umcifrSmyJ/ usaemfwdk@ pmaytEk
ynm&Siaf wGuvnf; rqvppftpd;k &udk qef u h siu f ef@uuG w f ahJ =unmcsuw f apmif
vufrw S af wGa&;xd;k v_y&f mS ;cJ=h uygw,f? wm0ef,l aqmif&u G o f al wGu ae&mtoD;
oD; cGjJ yD; vufrw S af &;xd;k aumufc&H ,l&mrSm usaemf&h aJ bmf t,f'w D mwOD;u
usaemfq h D vufrw S , f zl @kd a&mufvmcJyh gw,f? rSwrf w S &f & ‘cs,&f D r*~Zif;’ t,f'D
wmtzGJ@0ifwOD;jzpfwJh ‘udkxGÉf’&J@pm;yGJay:rSmyg? vufrSwfa&;xdk;zdk@ ay;vmol
uawmh q&marmifu, kd k &J @v&l if;/ q&marmifu, kd k em,uvkyaf ewJh ‘jrwfav;’
r*~Zif;u aemufuG,ft,f'DwmwOD;jzpfygw,f? usaemfu wufwufºuºueJ@
vufrSwfa&;xdk;ay;zdk@/ usaemfhqD xdk;ay;vmwJh pm&GufjzLudk aoaocsmcsm
=unfv h u kd af wmh/ tay:bufrmS vufrw S af wGwcsKd @tpDt&D xd;k xm;+yD;om; jzpfae
yg+yD? usaemfq h D ay;vmwJh pm&Gujf zLay:rSm/ usaemfvufrw S af &;&xd;k &r,fah e&m
&J@ tay:rSm aemufq;Hk vufrw S af &;xd;k xm;wmuawmh q&m‘vlxk pde0f if;’yg?
q&mvlxpk ed 0f if;&J@tay:rSm uyfvsuo f m; awG@&wmuawmh/ tar ‘vlxak ':
trm’ygy?J tarvlxak ':trm emrnfe@J vlxak ':trm ud, k pf m; qdjk yD; q&mvlxk
OD;pde0f if;uyJ vufrw S xf ;kd xm;ygw,f?‘vlxak ':trm&J@zek ;f eJ@vrS ;f +y;D ta=umif;=um;
249
csut f &’qdjk yD;vJ q&m vlxOk ;D pde0f if;u az:jya&;om;xm;+yD; vufrw S af &;xd;k
xm;wm jzpfygw,f// usaemfh &ifxrJ mS v_u d cf eJ ckeo f mG ;&jyefygw,f// tarvlxk
a':trmqdw k m tJ'v D kd tarrsKd ; yguvm;? vlxt k a&; vlxw k u
kd yf aJG wGe@J ywfouf
&if/ b,fae&muyJjzpfjzpf/ &S&d mae&m =um;&mt&yfuae wufwufºuºu yg0if
yl;aygi;f wwfoyl guvm;? vlxt k a&;twGuf vlxb k ufuae vlxw k u kd yf aJG wGe@J
tpOfxm0& wom;wnf; usaewwfolrsdK;yguvm;vdk@ rSwfrSwfom;om; jzpf
cJ&h ygw,f? usaemf[m tarwd@k vlxOk ;D pde0f if;wd@k &@J atmufajcuyfvsuo f m;uae
*k%f,lpGmeJ@ vufrSwfa&;xdk;cJh jzpfygw,f? usaemfjyD;awmh tJ'Dpm&Gufay:rSmyJ
tJ'aD e&mem;rSmyJ vufrw S xf ;kd ay;oluawmh umwGe;f ud0k if;xGe;f (tck jynfy
a&muf - umwGe;f rpPwmbm;rm;) vd@k yJ pdwx f rJ mS pGx J ifrw S rf ad eygw,f?
tareJ@ vlcsi;f aemufq;Hk awG@qjHk zpfcw hJ muawmh/ 19**ckEpS t f ukef *9
ckEpS q
f ef;cgpxJrmS ygy?J tarh&@J trd f tarh&@J ‘vlx’k wdu k x f rJ mS yJ oGm;a&muf awG@qHk
cJ&h wm jzpfygw,f? usaemfw@kd tud}k uD;udv k aS ±$w@kd yg yg0ifz@JG pnf;jzpfc=hJ uwJh jynfo@l
wdk;wufa&;ygwD ay:ayguf+yD;p/ odyfawmif umvr=umjrifhvSao;wJh tcsdeft
awmtwGi;f rSmygy?J rSwrf w S &f & ESi;f awGa0aeqJ aqmif;umv}uD;twGi;f rSmygy?J
rEWav;om;&Jabmf}uD;wOD;eJ@twl tarhtdrfudk a&mufatmifoGm;cJh=u
wmyg? vlxw k ukd &f @J {nfch ef;av;twGi;f usaemfw@kd udv k aS &$w@kd a&muf&o dS mG ;csed rf mS
taru tjyKH;vJhvJhav;eJ@ }udKqdkygw,f? ab;em;rSm zwfvufpvdk@ xif&wJh
pmtkyw f tkyef @J tJ'pD mtkyaf v;ay:rSm rsurf eS af v; wvufwifxm;wmvJ awG@&
ygw,f? tJ'u D sawmhryS J usaemfu tarhrsuEf mS udk aoaocsmcsm owdxm;+yD;
=unfrh yd gw,f? touft&G,f awmfawmf}uD;ae+yDjzpfayr,fh tarh&@J rsuEf mS [m
td}k uD;tdrk eJ@ Z&maxmif;aewJyh /Hk tm;tifuek cf ef; n‡Kd ;EGr;f azsmah wmhaewJyh Hk rayguf
ao;yg?
usaemfu tarvlxak ':trmud, k w f ikd f wcsed u f a&;zG@J jycJzh ;l wmvd@k pdwx f J
rSm a&;aw;aw;xifaewJh q&m}uD;ocifudk,fawmfr_dif;&J@&kyfykHbGJ@ pmyef;csDjc,f
ocsuf pum;vk;H pmyd'k w f csKd @ukd zswcf eJ trSw&f rdvu kd yf gw,f? tara&;om;jyKpkcw hJ hJ
‘q&m}uD;ocifudk,fawmfr_dif;’twWKy`wWdpmtkyf}uD;xJrSmyJvdk@ xifrdaeygw,f?
tJ'guawmh - ‘ - - ArmyDowJh &kyq f w
kd m b,fv[ kd mvJ ar;vm&if/ q&m}uD;
ocifu, kd af wmfrid_ ;f udk xd;k jyvdu k pf rf;yg/ q&m}u;D &J@&yk &f nf[m tifrwef ArmyDovS
ygw,f// q&m}uD;&J@EmS wH[m aoaocsmcsmyef;ykxjk yD;wifxm;ovdk ajzmifah jzmifh
pif;pif;eJ@EmS wHay:ay: vSyvSygw,f’vd@k qw kd hJ zG@J qakd &;om;xm;csuyf gy?J wdwd usus
awmh rrSwrf ad wmhyg? tarvlxak ':trmud, k w f ikd f a&;om;jycJw h mvd@k yJ pdwx f rJ mS
250
a0a00g;0g; pGx J ifaerdcyhJ gw,f?
tJ'v D ykd gy/J tarvlxak ':trmudv k nf; av;av;pm;pm; ai;arm =unfh
rd&if;- usaemfu ‘ArmtrsdK;orD;wa,muf&J@&kyfykH[m b,fvdkrsm;ygvJvdk@
Ekid if jH cm;om; 'grrS [kwf avhvmod&v dS okd l wOD;OD;ursm;ar;vm&if/ usaemfw@kd &@J tar
vlxk a': trm&J@&yk yf u Hk ykd J erlemtjzpf xd;k jyvdu k pf rf;yg-’vd@k yJ ajymvdu k cf siyf gw,f?
tar vlxka':trm&J@rsufESm[m tifrwefArmyDovSygw,f? xl;xl;jcm;jcm;
ay:vGif aewmuvnf; ESmwHvkd yh J xifygw,f? rsucf ;Hk arG;uvnf; &Snv f sm;vSwhJ
ESmwH eJ@vu kd zf ufnaD tmif ay:ay:vGiv f iG f &Sv
d yS gw,f?
tarvlxka':trmu usaemfwdk@udk vufzuf&nfawG rkef@awGeJ@vnf;
{nfch v H u
kd &f rHk u/(vufzuf&nftcsKd awG rkef yh o J a&pmawGe@J rqDrqdik Ef idk v f u kd w f mvd@k
yJ qdck siq f )kd tnmxGuyf pPn;f ppfppf tnmZD;csKd oD;awGe@J vnf; {nfch v H u kd yf gao;
w,f? ZD;csKd oD;awGukd yef;uefjym;av;xJrmS xnfv h kd ah yg?h
tarvlxak ':trmqDukd usaemfw@kd vmcJ}h uwmu tarhukd vma&muf
E_wq f ufcsif pum;pjrnf ajymcsiv f @kd omru/ usaemfw@kd jynfol w h ;kd wufa&;ygwD
zG@J pnf;v_y&f mS ;ae+yD/ tJ't D wGuf ygwD &HyaHk iG tvSLaiG xnfzh @kd vma&muftvSLcH=u
wmvnf; ta=umif;wcsut f jzpf yg ygw,f//
taru jynfol w h ;kd wufa&;ygwt D wGuf tvSLaiG (200)vm;yJ xnfh
vdu k yf gao;w,f? tJ'w D ek ;f u tvSLaiG (200)qdw k m odyef nf;vSwahJ iG r[kwyf g//
ygwD zG@J pnf;rSwyf w Hk ifa=u;wckv;Hk rS usy (f 500) yJ owfrw S x f m;wJth csed f r[kwv f m;?

(4)

jynfwiG ;f rSm aevdk rh &awmhv@kd jynfyudx k u


G v
f m&awmhwt hJ csed t
f xd/
usaemfaemufqkH;xGufvmcJh&wJhae&m[mvnf; rEWav;ygyJ? tckvdk ESif;awG
wa0ha0h a0aewJh aqmif;wGi;f umv}uD;rSmygy?J t&k%af wmif rvmwwfao;wJh
aqmif;wGi;f eHeufapmapm jrL&dyaf 0a0awG=um;xJrmS vGr;f p&mh rEWav;udk qGwf
qGwu f siuf sif E_wq f ufc&hJ ygw,f? usaemfi,fi,fwek ;f u pGv J ef;cJzh ;l wJjh rifuiG ;f /
rEWav; eef;òr@&;dk eJ@ usK;H &dyaf &jyifnKd @nKd @[m rvif;Ekid af o;wJth arSmifpawG=um;xJrmS
r_id ;f r_eaf 0&Duse&f pfcyhJ gw,f?
e,fpyfwzufjcrf;qD a&mufvmjyD;wJah emufyikd ;f rSmvJ tarvlxak ':trm&J@
toHukd avv_id ;f ay:awGuwqifh tcgtm;avsmpf mG =um;ae&ygw,f? tarvlxk
a':trm&J@ (*0)jynfharG;ae@æ (90)jynfharG;aehæ pojzifhpojzifhawGomru/
251
tcgtm;avsmfpGm jynfwGif;tajctaeawGe@J ywfoufwh/J 'Drdkua&pDa&; tjzpf
tysuaf wGe@J ywfoufwhJ tarvlxak ':trm&J@tjrif/ vlxak ':trm&J@ oabm
xm;/ vlxak ':trm&J@ toHawG æ
touft±G,fawG b,favmuf}uD;vdk@ Z&mawG b,favmufaxmuf
axmuf/ a':trmqdw k ehJ mrnfe@J ynwfomG ;&m "mwfoufygavmufatmif udu k n
f D
aevGef;vSwhJ tara':trm&J@cdkifrmvGef;vSwhJ vlxk&yfwnfcsuf vlxk twGuf
toHawGujzifh - =um;& =um;&avwdik ;f OD;!¸wcf &hJ ygw,f?
'ga}umifvh nf; ‘vlxak ':trm’ qdw k m ‘vlxak ':trm’jzpfc&hJ wmud;k -
vd@k vnf; &ifwiG ;f uyg eufeuf±id_ ;f ±_id ;f ausauseyfeyf em;vnfc&hJ ygw,f? ?

( 0if;wifhxe
G ;f )
15-11-2007

Ek0d ifbm 29 &ufae@rmS usa&mufr,fh


tarvlxak ':trm&J@touf(92)ESpf
ajrmufarG;ae@ukd txdr;f trSwjf yK
OD;!¸wv f u kd yf gw,f?

252
a':a':&J h
vSyk &f mS ;aeaomTurBmeJh
usr
vSausmfaZm

a':a': (vlxk a':trm) uG,v f eG of mG ;+yD;aemuf a':a':ta=umif; bufpkH


toD;oD;u a&;om;zG@J q=dk uwJh pmapmif/ pmwrf;/ uAsm tajrmuftjrm; ra&
rwGuEf idk af tmif jynfwiG ;f jynfyrSm ay:xGuv f mcJyh gw,f? u|erf u tJ'pD mwrf;
wapmif zwf&wkid ;f &ifxo J rd o
hf rd w
hf ek af tmif cHpm;&+yD; oEMÏd mefwckvnf; r&Jw&J
csaerd ygw,f?
wu,fawmh a':a':&J@ =oZm[m u|erf Ekid if aH &; p,pdw0f ifpm;csed u f pvk@d
u|erf tay: tvGe}f uD;rm;pGm t&Sed f usa&mufcw hJ myg? 'ga=umifyh J a':a': uG,v f eG f
+yD qkw
d o hJ wif; =um;&wJt h cg ESajrmwo vGr;f qGwrf }_ uD;pGm jzpfc+hJ yD;/ tJ'D tusKd ;
quftjzpf oEMÏd mefwck cscsiv f mwmyg? a':a':&J@ }uD;rm;vSwhJ =oZmt&Sed }f uD;
a=umifh usr&J@ oEMÏd mefudk csz@kd vnf; r&J/ b,fo@l urdk v S nf; zGirhf ajym0Heh @J &ifxJ r
tDrvnf}uD;eJ@ tawmf}uD; wm0efrausyeG o f vk}d uD; cHpm;ae&ygw,f?
2008 ckEpS f {+yDv 28 &ufae@xw k f tvif;wef;*sme,fxu J armif0À
a&;wJh “armif0À wm0efr,l&yJ g tar”qkw d hJ aqmif;yg;av; zwfvu dk &f awmhrS
u|erf &J@ r0Hrh &JjzpfaewJh pdw[ f m 'H;k 'H;k usomG ;ygawmhw,f? u|erf eJ@ armif0À cHpm;
csujf cif; wlaeygw,f?
uJ æ u|erf &J@ oEMÏd mefudk ajymjyyg&ap?
a':a':&J@ pmay a&;om;csurf sm;eJ@ ywfoufv@dk awmh pmpHak tmif a&;Ekid f
olqkd+yD; Armpmaytausmftarmform;}uD;rsm;u pmzGJ@ a&;om;+yD;jzpfygw,f?
u|erf rrDwt hJ &mawGyg? u|erf b0ukd ±ku d cf wfvmwJh a':a':h yH&k yd u f ydk J a&;yg &ap
253
awmh?
1950 ckEpS f ukecf ge;D ESprf sm;eJ@ 1960 ckEpS f tpykid ;f ESprf sm;twGi;f uxkwcf w hJ hJ
vlxkowif;pmxJu a':a':ae@pOf rjywfa&;cJhwJh “v_yf&Sm;aeaom TurBm”
tcef;u Ekid if w H umta=umif; aqmif;yg;rsm;yg? ae@pOf urBmw0ef; ay:aygucf w hJ hJ
urBmah =u;eef;owif;rsm;xJu owif;wyk'w f yk'af &G;+yD; a':a':u aqmif;yg;wkd
av;awG a&;xm;wmyg? wcsdK@ aqmif;yg;rsm;uawmh jy\em t±_yftaxG;
t}uD;tus,af y:rlwnf+yD; &Snv f sm;oGm;wwfwmvnf; &Syd gw,f? ±_yaf xG;vSwhJ
u rBmt h cif;tusi;f xJu jy\emrsm;ukd jynfov l xl k tusKd ;pD;yGm;bufu =unf&h if
b,fvdk =unf&h r,f? b,fvjdk rifoifw h ,f qkw d mawGudk xif;ueJ vif;ueJ jzpfomG ;
atmifudk a&;wwfygw,f?
tJ'aD qmif;yg;awGrmS a':a': okrd ;SD xm;wJh A[kow k awG/ rw&m; tzdEydS f
cH&olrsm;bufu &yfwnfwJhapwemawG/ tvm;tvmawGukd wGufcsufjywJh
tjrifawGeJ@ jynhfodyfaeygawmhw,f? wcgw&HrSm ArmjynfEkdifiHa&;tajctae
rsm;eJ@vnf; E_id ;f ,SOjf ywwfygao;w,f? aqmif;yg;wkid ;f / aqmif;yg;wkid ;f rSm a':a':u
jynfoal wGudk (vlxak wGu)dk ay;csiw f hJ owif;pum;rsm; ygwwfygw,f? aqmif;yg;
wkid ;f [m Edik if aH &;tjrift& &Si;f vif;jywfom;+yD; pmta&;tom;uvnf; wkw d dk
&Si;f &Si;f xdxrd rd ed @J ºu&Gaeygawmhw,f? zwf&wm odyu f dk t&om&Syd gw,f?
tJ'aD qmif;yg;awGukd u|erf u ae@pOfzwf+yD;/ ae@pOfvnf; zkid w f JG pkaqmif;
xm;cJzh ;l ygw,f? jyefzwfwidk ;f vnf; tvGet f &om&S+d yD; Ekid if aH &;tjrif pdw"f mwf
=unfvif+yD; wufºuvmwwfygw,f?
tJ'u D mvu vlxo k wif;pmrSm a':a':&J@ bmomjyefrsm;jzpfwhJ “tk-d
,ef;uD;wk@d ” “b0csi;f rwlonfh w±kwjf ynf”qdw k mawGvnf; w+ydKifwnf; azmfjy
aewmyg? tJ'Dbmomjyefrsm;ukdvnf; u|efr tawmf ESpf+cdKufygw,f? 'gayrJh
“v_y&f mS ;aeaom TurBm”u aqmif;yg;rsm;ukd u|erf u yk}d udKufygw,f? ae@pOf
jzpfymG ;aewJh urBmo h wif; twkt d xGmrsm; ukd tajccHa&;om;xm;wmjzpfavawmh
ta=umif;t&mawGu ykrd dk qef;opfvwfqwfaevk@d ygy?J urBm}uD;uvnf; ae@pOf
eJ@tr#/ em&De@J tr# ajymif;vJaew,f r[kwv f m;?
u|efr pmp,a&;awmhvnf; EkdifiHwumaqmif;yg;rsm;ukd ta&;oef
vmygw,f? a':a':csay;cJw h hJ rsKd ;aphyg? “v_y&f mS ;aeaom TurBm” aqmif;yg;rsm;&J@
aphaqmfcsufyg? olrsm;wumawGa&;wJh EkdifiHwumhaqmif;yg;rsm;ukdvnf; t+rJ
zwf±_=unhfrdygw,f? u|efrpdwfxJrSmawmh yk*~dKvfpGJyJ&Sdaevdk@vm;rod? a':a':h
aqmif;yg;rsm;ukd rrDv@dk csn;f xifaerdygw,f? wu,fvnf; a':a':apwemukd rDol
254
r&Syd g?
a':a':uG,v f eG af wmh a':a':&J@“v_y&f mS ;aeaom TurBm”vkd aqmif;yg;
rsm;qufa&;r,fv@dk oEMÏd mef cscsif vmygw,f? rcs&yJ gb;l ?
'gayrJh armif0À&J@ aqmif;yg;xJu aemufq;kH yk'd u f av;ukd uk;d um;yg&ap?
“tara&;wJph mrsKd ;awG u|eaf wmf a&;Ekid rf mS r[kwyf gb;l ? 'gayrJh u|eaf wmf
}udK;pm;ygrh ,ftar? wpfyJ ajcmufjym;zk;d avmufyjJ zpfjzpfaygh tar&,fӾwJ?h
[kwyf gw,fa':a':? tckawmh u|erf oEMÏd mef &J&cJ svu dk yf g+yD? a':a':&J@
jynfoal wG (vlxak wG) tay: xm;wJh apwemukd aus;Zl;qyfwt hJ aeeJ@ u|erf
“v_yf&Sm;aeaom TurBm”aqmif;yg;rsm;ukd }udK;pm;+yD; qufa&;yghr,f? wpfyJ
ajcmufjym;zk;d avmufyjJ zpfjzpfaygh a':a':&,f?

vSausmfaZm

“v_yf&Sm;aeaom TurBm”u aqmif;yg;rsm;ukd


u|erf u yk}d udKufygw,f? ae hpOf +zpfymG ;aewJh urBmh
owif; twkdtxGmrsm;ukd ta+ccH a&;om; xm;
wm+zpfavawmh ta}umif;t&mawGu ykrd dk qef;
opfvwfqwfaevkd hygy?J urBm}uD;uvnf; ae hpOf
eJ htr#/ em&DeJ htr# a+ymif;vJaew,f r[kwvf m;?

255
a'gufwmjrrOPL

u|erf wk@d qu D dk a&mufvmr,fh &ufpufwhJ uH=urRmukd rjrifEidk =f ubl;? 0D&, d aumif;


wJuh |erf +yD;cJw h hJ waqmif;vH;k pdr;f vef;at;u ESi;f qDyifawG tku d ek +f yDr@kd tyif 300
avmuf topfawG vJygw,f? aemufay:wJrh sKd ;awGr@dk Brigadoon wk@d / Paradise
wk@d qw
dk hJ rsKd ;awG[m emrnfausmf Double delight vkd ESpaf &mifpyfawGjzpf+yD;/ ol@
avmuf vSygw,f? aEGO;D rSm yGizhf @dk &moDyef;awG ysKd ;+yD; ESi;f qDyifawG=um;rSm pku d yf g
w,f?
rwfvtv,favmufrmS Summer snow vk@d ac:wJh EG,af ysmEh iS ;f qD±akH wG
a0aeatmif pyGiyhf gw,f? ole@J a&mpku d x
f m;xJh tjzLa&mif Iris awGe@J a&ar$;yef;
awGvnf; yGiahf e=uw,f? 'ga=umifh o}uFerf uscif yef;awG=unf&h atmif u|erf wk@d
nDtpfrESpaf ,muf pdr;f vef;at;ukd tarhtvnfac:vmzk@d wntdypf pD Of=uw,f?
ESppf Ofo}uFeu f s&if tar pdr;f vef;at;rSmaezk@d vmaeusr@dk cwWmOawGudk
a&ravmif;bJ xm;=uayr,fh tzl;awGxu G v
f m+yD; yGizhf @dk }udK;pm;ae=u+yD? ac:vmzk@d
pDpOfwhJ &ufrwkid cf if tar qD;oGm;zk@d xawmh enf;enf;&dycf eJ rl;oGm;owJ?h 'ge@J
armifErS awG wkid yf if=u+yD; odyyf al e+yDr@dk jrefjrefy@dk z@dk pDpOf=uygw,f?
oGm;r,fah e@ eHeuf 7 em&DavmufrmS u|erf nDr zke;f quf+yD; tar 'Dreuf
0rf;oGm;wm aoG;ygowJ?h 'ga=umifh u|erf ajy;+yD; cgwidk ;f vkyd J aq;±Hu k dk ac:oGm;
=uw,f? tJ'aD e@u pdr;f vef;at;ukd oGm;&awmhr,fq+dk yD; 0rf;om=unfE;l aewJh
u|erf tar ol@u, dk o f l bmrSrod&mS bl;? u|erf nDru aq;±Hrk mS ppfaq;p&m&Sv d @dk
c%oGm;&atmifqv kd @dk vku
d v
f mcJ&h mS w,f? w&uf jyef&Ek;d eJ@ “u|erf rqif;&ao;
bl;vm;”vk@d q&m0ef}uD;awGvmwkid ;f ylqmwwf+yD;/ Ek@d r@dk &if ol jyifO;D vGiu f dk a&muf

256
ae+yD? ola=umifh 'Dudk a&mufvm&wmqk+d yD; u|erf ukd tjypfwif&mS w,f?
'Dwcg aoG;0rf;oGm;wm &yfroGm;bJ xyfcgxyfcg ygaewmrk@d aoG;awG oGi;f
&+yD; ta=umaq;awGvnf; tcsed ef @J xk;d &wmrk@d tarhvufu aoG;a=umav;awG
xyfcgwvJ xkd;ae&wm awmfawmfav; yrf;&Smw,f? a=omf æ Z&m Z&mvkd@
nnf;wwf+yD; “ig 'Dvrdk sm;jzifh toufr&Sncf sib f ;l ”vk@d vnf; ajym&Smw,f? aq;±Hk
wuf&wJh 6 &ufajrmufwn hJ rSm tarm azmufvmygw,f? wnvH;k arm&Smw,f?
tem;rSm &Sad ewJh om;orD;awG rsuEf mS wa,mufp&D mS +yD; =unf&h mS w,f? q&m
0efjzpfwJhu|efr tarhrsufESmukd r=unfh&Jbl;? tarhckwifeHab;u wef;av;ay:
rsuEf mS 0Sux f m;&w,f? u|erf tararmwm ajyatmif vkyrf ay;Ekid b f ;l ? wu,f
awmh u|erf tarheaH b;rSm rsuEf mS 0Sux f m;+yD; ikad ewmyg? 'Dtarmukd b,forl S
ajyatmif vkyrf ay;Ekid cf yhJ gb;l ? wnvH;k armayr,fh owdwcsuf rvGwb f ;l ? nae
wkid ;f twlw&m;xkid zf uf raqGu tbGm; w&m;xkid =f upk@d qadk wmh b,fEpS ef m&D
xk;d +yDvw J ?hJ 5 em&Dv@dk qakd wmh w&m;&atmif xkid &f mS ao;w,f? u|erf wk@d y&dwaf wG
wnvH;k &Gwyf gw,f? armaewJh toH}uD;eJ@ tar y&dw0f if&w G yf gao;w,f?
{+yDv 7 &ufae@ eHeufvif;awmh armwm toHaysmv h m+yD; jyif;jyif; xef
xefarmzk@d tiftm;r&S&d mS awmhb;l ? awmfawmfav; nifomvm+yD; eeHuf 8em&D
37 rdepfrmS qH;k &Smw,f? vlwidk ;f av#muf&r,fh tkjd cif;/ emjcif;ukd tar yifyef;pGm
jzwfoef;cJ&h w,f?
ol@u, dk of l bmjzpfreS ;f rodb/J ppfaq;p&m&Sv d @kd qv
dk @dk aq;±Hv k u dk v f m&wJh
u|erf tar/ t&ifu aq;±Hw k ufwidk ;f jyefaumif;vmwmrk@d aq;±Hu k q&m0ef}uD;
awGe@J q&mrawGudk taru aus;Zl;odyw f ifygw,fv@dk E_wq f ufwwfwhJ u|erf wk@d
tarukd um;ay:rSm orD;ti,f&J@aygifay:rSm tdyf+yD; tdrfukd jyefac:cJh&w,f?
tdrfa&mufawmh ckwifav;ay:rSm odyfxm;awmh tdyfaewJhtwkdif;ygyJ? olrSmcJh
wJt h wkid ;f u|erf taz tif'edk ;D &Sm;u tarhtwGuf 0,fvmcJw h hJ tndK&ifah y:rSm
aiGcsnaf wG csw d x f m;wJh vHck snaf v;ukd tarhu, dk af y:rSm v$r;f &w,f?
tarqH;k w,fv@dk =um;wmeJ@ tarhrw d af qGawG/ tarhucdk spw f hJ om;awG/
orD;awG a&mufvm=uwmyJ? n 1 em &D/ 2 em&Dxd tarhem;vm+yD; ik+d yD;ayguu f JG
aewJo h al wGuadk wG@&awmh tarqH;k vk@d a=uuGaJ e&wJh u|erf wd@k rmS tazmfawG trsm;
}uD;&Sw d ,fqw dk m od&ygw,f?
pdr;f vef;at;ukd oGm;&awmhr,fq+dk yD; aysm&f i$ =f unfE;l ae&SmwJh u|erf tar
ukd o+*õK[f+yD; t±k;d jymukd {&m0wDjrpfv,frmS arsmcJ&h w,f? tarh&ufvnf +yD;+yD;
csi;f u|erf pdr;f vef;at;ukd ta&mufomG ;cJw h ,f? 'Dtrd af v;rSm tarh&@J aemufq;kH
257
ESpaf wG/ wESpf 6 v/ 7 v em;ckcd &hJ w,f? om;awGorD;awG ajr;awGe@J ol@ucdk spw f hJ
q&mausmaf usmrf if;wk@d rdom;pk/ ol@om; ti,fq;kH ausmo f [
D / wjcm; om;orD;
awG&@J arwWm&dyrf mS aecJ&h wm tar odyaf ysm&f i$ f =unfE;l cJyh gw,f?
pdr;f vef;at;ukd u|erf 0ifvu dk wf meJ@ acwWmawG a0aeatmif yGiahf eyg+yD?
'Dyef;awG[m u|erf tareJ@ taztwGuf xl;jcm;wJyh ef;awGygy?J olw@dk rdwaf qG
awGtwGuf om;awGorD;awGtwGuf cwWmawG yGiyhf gapvk@d qkawmif;cJ=h uzl;w,f?
Easter Lily tcif;uvnf; tzl;awGu yGiz hf @dk wmplae+yD; tyiftopfawG vJxm;wJh
u|erf &J@ ESi;f qDawG[m tvSq;kH zl;yGiahf e=uw,f?
aEG&moDrmS vma&muftem;,lwhJ olw@dk bmG ;bGm;twGuf tpGr;f ukef tvS
csi;f +yKd iaf e=uovkyd ?J tbGm; rvmEkid w f m olw@dk vnf; odyg&@J vm;? 'grrS [kwf tbGm;
u u|erf t&if olw@dk qD vma&muf E_wq f ufc+hJ yDvm;? 'D+cHav;xJrmS ae@pOf Wheel
chair eJ @ tvnf x G u f w wf w J h u|ef r tar aysmf & $ i f = unf E l ; atmif u|ef r
waqmif;wGi;f vH;k jyKpkysKd ;axmifxm;+yD; vScsiw f idk ;f vSaewJyh ef;awGudk tarjrif&if
ol@udk b,favmufjrwfE;dk w,fqw dk m odygvrd rhf ,f?
u|efrwdk@ rdom;pkawG tareJ@ touf}uD;wJhtxd twlae&+yD; tarh
t&dyrf mS em;ckEd idk cf w hJ ,f? u|erf wd@k zufw, G +f yD; tumtuG,f ,lc=hJ uwJh at;&dyf
om,mav;yg? tarhuv dk nf; tazuk, d pf m; jrwfjrwfE;dk Ek;d apmifah &SmufcyhJ gw,f?
u|erf pdr;f vef;at;u tcef;awG&iS ;f +yD; tarhtaiG@toufav;awGudk vku d v
f H
&SmazG aerdw,f? tar acgi;f +zD;&if u|ww f hJ qHyifav;awGudk xnfx h m;wJh bl;av;
ukd awG@awmh ody0f rf;omoGm;w,f? 'DqyH ifav;awGudk av#m/f bl;av;eJ@ xnf+h yD;
ol@tcspfqHk; ajr;rav;awGukd cGJay;&OD;r,f? u|efrxuf twlwltdyf+yD; teD;
uyfjyKpkae&wJh u|erf nDrav;aum b,fvdk &S&d mrvJ?
r=umcif rkd;awG&GmwmeJ@ tarodyfcspfwJh ESif;yef;av;awG ajr}uD;xJu
jyLxGuv f m+yD; pdr;f vef;at;&J@ teD;tem;u {nfah *[m0if;awGxrJ mS yGiyhf gawmh
r,f? 'Dyef;tvSawGudk tarjrifatmifv@dk ac:oGm;=u+yD; tareJ@twl yef;awG cl;
cJ=h uw,f? rk;d awG +zdKif+zdKif&mG &ifawmh rk;d ESi;f awG/ r_id ;f awGe@J twl u|erf wk@d rsuf
&nfr;dk awG apGryd gvrd rhf ,f? +cHxv J maeus oydwv f ,
G ef @J bGwu f vHk iSuuf av;
awGvnf; bGm;bGm;twGuf vGr;f aw;oDaeoHvnf; u|erf =um;&w,f? tazqH;k +yD;
5 ESpfavmufxd tazqHk;cgeD;tcsdef acgif;xJa&mufvm&if u|efr rl;aemuf+yD;
ac|;awGxGufvmwwfygw,f? tarr&SdawmhwJh uGufvyfukd tarhukdvGrf;wJh
tvGr;f eJ@ u|erf wd@k ESpaf ygi;f rsm;pGm &ifqidk jf zwfoef;&rSmyg?
=umoyaw;ae@widk ;f ukov dk jf zpf aq;cef;av;rSm u|erf vkyt f m;ay;yg
258
w,f? ppfuidk ;f awmifajcrSm wnf&w dS mrk@d &[ef;tk}d uD;awG/ tbGm;oDv&Siaf wGudk
=unh±f a_ y;&ygw,f? touf 90 ausmf tbGm;awGudk ukoay;&wkid ;f Tukov dk f
a=umifh u|erf tar use;f rmygap/ csr;f omygapvk@d qkawmif;wwfwu hJ |erf tck
tbGm;tdak wGudk prf;oyfuo k &wJt h cg rsu&f nfawG pk@d vmwwfygw,f? tar[m
ol@udk u|erf prf;oyfay;&if ody}f udKufygw,f?
omoemh ygvacsmif/ 0dy\emacsmif/ opfqrd ahf csmif/ odrt hf r}uD;acsmif
wk@d rmS toufoyd }f uD;wJh tbGm; q&m}uD;awG aexkid =f u+yD; aq;cef;vm&rSm yif
yrf;rSmpk;d vk@d u|erf eJ@ a'guw f mcs,&f w D @dk ESpyf wfwcgavmuf oGm;a&muf =unfh
avh&ydS gw,f? &ifusyw f t
hJ bGm; oufomatmif/ aygiu f sKd ;aewJt h bGm; pdw=f unfE;l
atmif/ orD;oDv&Sief @J qif;qif;&J&aJ e&wJh opfqrd ahf csmifu tbGm;wk@d udk vkt d yf
wmawG oGm;jznfq h nf;=uwmyg?
u|erf wd@k armifErS wawG xl;jcm;wJt h rde@J tzukd ykid q f idk cf yhJ gw,f? tar
[m ol@om;wa,mufq;kH awmh aemif b0awGom &Sw d ,fq&dk if rif;eJ@jyefawG@csif
ao;w,fv@dk rSwcf suf a&;cJzh ;l w,f? 26 ESpv f ;kH rkq;dk rb0eJ@ wrf;wrf;ww aecJh
awmh u|erf taraum tazeJ@ jyefawG@=uOD;rvm;? u|erf taz[m pdwaf jzmif+h yD;
olwyg;tay: tifrwef ulnaD pmifh a&Smufwwfygw,f? taruawmh trSeb f uf
u t+rJwrf;&yfwnfwwf+yD; tm;enf;oludk uln&D r,fv@dk u|erf wd@k udk vrf;jycJh
w,f? u|efrpdwfxJ pGJaerdwmuawmh olwkd@ESpfa,mufpvHk; odyftvkyfvkyf=u
wmygy?J
t+rJwrf; pma&;ae=u+yD;/ tem;,l tysi;f ajzaewm rjrifz;l cJb h ;l ? olw@dk &@J
t&dyfawG[m u|efrwkd@b0awGrSm rsm;pGm pkd;rkd;cJh+yD; ta&mifwifay;cJhygw,f?
u|erf wd@k om;awGorD;awG/ olw@dk &@J tqH;k rowfEidk cf w hJ hJ tvkyaf wG/ tdyrf ufawG
ukd qufvufo,fy;dk vkyaf qmif=uygO;D r,f? u|erf wk@d +yD;&if u|erf wk@d &@J om;awG
orD;awG ajr;awG jrpfawG[m tbk;d tbGm;wk@d av#mufcw hJ hJ vrf;ukd av#muf=urSm
jzpf+yD; u|erf wk@d rdbawG&@J *k%u f dk aqmifEidk zf @kd }udK;yrf;=uygvrd rhf ,f?

a'gufwm_rrO…L
2008 {_yD / pdrf;vef;at;

259
tarwdk h
'kwd,urBmppftwGif; ppfa=y;juwkef;u

zkd;oH (vlxk)

('D p mpk [ m 'k w d , urB m ppf w k e f ; u tarwd k @ uyd k i f (uef y d k i f ) ud k ppf a jy;=u
wJhta=umif; ajymjyprf;ygvdk@qdkwmeJ@ ajymjy wmawGudk toHoGif; xm;wm
yg? wcsd K @ae&mawG r S m r&S i f ; wmenf ; enf ; ygaeygw,f ? )

ol@arG;r,fqakd wmh rE aW v;rSmnrxGu&f bl;? vrf;axmifah wG-vrf;axmifh


awGrmS tapmihcf sxm;wm? iguvnf; arG;csiw f mun? ud, k u hf m;r&Sad wmh tdrf
rsuEf mS csi;f qdik uf um;iSm;/ 0yfa&Smu h tzd;k }uD;udk um;av;c%iSm;yg/ usrwd@k aq;
±Hk oGm;csiv f @kd qakd wmh um;iSm;ay;w,f? ig&,f/ OD;vS&,f/ &cdik }f uD;udak usm&f if&,f/
udak usm&f ifutdrrf mS aewm/ uav;aq; ±Hu k okd mG ;=uw,f? a±$armif;wdu k f axmihf
usawmh ppfom;awGu ‘&yf’qk+d y;D atmfawmh um;&yfay;&w,f? &yfay;awmh ygvm
wJrh ;D tdruf akd jr‡mufjy&w,f? rD;tdru f akd jr‡muf+yD;Adu
k uf jkd y&w,f? jyawmh uav;rsuf
ESmjrifz@kd aq;±Ho k mG ;&wmygqakd wmh vm=unh+f y;D awmh ‘oGm;’qd+k y;D / tJ'aD wmhro S mG ;+y;D
awmh ol@arG;cJ&h wm?
tJ'aD q;±Hu k b,faq;±Hw k ;kH qdak wmh tckaq;±H}k uD;r[kwaf o;bl;? jyefr
a&mufao;bl;? pdeyf w D mausmif;rSm zGix fh m;wm/ aq;±Hu k tJ'rD mS ? wGuv f ukd af wmh
a':atmifqef;pk=unfe@J ole@J qkd wvavmuf}uD;w,f? 23rd July/ a':pku June?
260
*syefacwfrmS - *syefacwfqakd yr,fv h @kd *syefuajy;+yD;t*Fvyd 0f ifvm+yD? tJ'D
wke;f u tufpt f ufpt f ufpf (Secret Security Service) qdw k mu OD;vSw@kd
udzk rf;oGm;wm? zrf;oGm;awmhjyefrvm/ taruvnf; bmvky&f rSe;f rodawmh awmf
awmfeJ@vnf;rvm/ b,fol ac:oGm;rSef;vJrod/ bmrSef;vnf;rod- - - - -
uydik u f ae+yD;rE aW v;jyefajymif;rS jzpfr,f? ausmufawGuvnf;ayguaf wmh uav;
awGausmuful;ukefr,f/ rE Wav;jyefajymif;=updk@qdk+yD; jzpfvmawmh rE Wav;rSm
aep&mvnf; ±Sw d mr[kwb f ;l ? ud, k tfh aqmuftODawG tukev f ;kH rD;avmifxm;wm?
aemufawmhtarwdk@ rdwfaqGwdkufuav;wvHk;/ tarwdk@ae&m&J@awmifem;rSm-
uGr;f +cHrmS - tJ'w D u kd u f av;udak eyg&apqd+k yD;awmh 'Drw d af qGukd oGm;ajym+yD;awmh
ol@wu kd u f av;udak jymif;oGm;=uwm? [dak &mufawmh/ awmfawmfav;ae+yD;awmh
tarwd@k rw d af qGawGu OD;vSuzkd rf;xm;wmud-k aemh/ t*Fvyd u f zrf; oGm;vd@k &&dS if
tar&duefqv D u kd +f yD;awmh awG@&atmif? twufcsrf ifh 0rf;td0k rf;(Attachment
101) uda k ':trmvdu k cf hJ qd+k yD;vmac:w,f?
vmac:awmh b,fvdkuf&rSmwkH;qdkawmh Aef;armfwJh? bmeJ@vdkuf&rSmwkH;
qdak wmh av,mOfyseH @J omG ;rSmwJ?h taru av,mOfysv H nf;rpD;zl;bl;? Aef;armfvnf;
b,fvo kd mG ;rSmwk;H aemf?h ud, k 0f ef}uD;eJ@/ zd;k oHacsmif;ud, k 0f ef}uD;eJ@? tJ'aD wmh rrOD;
uav-odvm;? igvu kd cf rhJ ,fw?hJ eifw h a,mufwnf; jzpfaevdrrhf ,fw?hJ igt h pfrudk
igaus;Zl;wifvu kd w f mav odvm;? ol ygw,fqakd wmh igvnf;&Jwmayg?h vm-
qd+k y;D nDtpfrESpaf ,muf vdu k o f mG ;=ua&m? vdu k of mG ;=uawmh tJ'u D rG ;f +cu
H ek ;f uae
+yD;awmh av,mOfuGif;u uydkifem;rSm? uydkifem;udkvSnf;pD;oGm;&wm? vSnf;eJ@
udt k =um}uD;oGm;=u&wm? aemuf [dak &mufawmh/ uydik af v,mOfysu H iG ;f uae+yD;
awmh ppfav,mOf}uD;wpD;ay:wufpD;wm? ppfav,mOf}uD;uav- 'gudkwm
av,mOf}uD;? ypPn;f awGo,fwahJ v,mOfys?H [d-k ukvm;xdik af wGbmawG wckrS
udkrygbl;? *a&mif;&Sdcif;xm;wm/ =urf;jyif}uD;? tJ'Dtay:rSmnDtpfrESpfa,muf
xdik +f yD;awmh vdu k o f mG ;=ua&m? vrf;usawmhtaru av,mOfysrH ;l a&m? rl;awmh
tefcsiaf &m? tefcsiaf wmhav tar&duefppfom;wa,mufu oGyyf ;kH }u;D wyH;k qGv J m
w,f? qGv J m+y;D awmh tarhem;csay;w,f? 'Dem;/ 'Dxt J efq+kd y;D ? tarhrmS oGyyf ;kH }u;D udk
udik +f yD; oGm;&wmayg?h tefcsi&f ift'J x D J xd;k tefvu kd /f nDtpfrESpaf ,muf wem&D
avmuf/ wem&Dausmaf usmaf vmuf uydik -f tJav Aef;armfa&mufa&m? Aef;armf
a&mufawmhav/ ppfum;awGe@J uke;f wyfuo kd mG ;&wm? uke;f wyfu twufcsrf ifh
101 pwnf;cswahJ e&m? Aef;armfu a±$us;D em;bk&m;eJ@ rvSr;f rurf;ae&myJ? tJ'g
av,mOfysv H nf; tarhwouf 'DwcgyxrqH;k pD;zl;wmyJ? tJ'gz;kd oHacsmif; uk, d f
261
0ef}uD;eJ@/ tarrSwrf d aewm?
+yD;awmh/ [du k v kd u kd o f moGm;&wmyg/ [du k vnf;/ tar&duefawGuvnf;
bmrS vkyrf ay;Edik yf gb;l ? 'k@d uv kd u S pd u
P 'Dtwdik ;f jyefvmwm? jyef+y;D awmh 0rf;td0k rf;u
ArmawG&@J upd /P bmvkyw f ,frw S wf ;Hk ? tar&duefawGuav? ydu k q f ,H &l r,f qd+k yD;
awmh vcoabmrsKd ;ArmEdik if aH &;orm;awGuakd y;wm? ay;awmh 'd@k val wGu usKyfw@kd
ydu k q f &H vd@k vyk w f mr[kwb f ;l ? 'gEikd if aH &;/ wdik ;f jynftwGuv f yk w f m r,lEikd b f ;l qd+k yD;
jiif;wm/ r,lEdkifvdk@rjzpfbl;/ 'golwdk@xHk;pH/ ,ludk,l&r,f/ 'Duvnf; r,lbl;? 'dk@
vpmvdkcsifvdk@vkyfcJhwmr[kwfbl;? wdkif;jynfvGwfvyfa&;zdk@vkyfwm? tJ'DrSm
t}uD;tus,f pum;rsm;=u+yD; aemufusawmh wa,mufukd wqif(h cent) ESpq f ifh
aygu h mG / very small amount ayg/h 'guakd wmh,w l ,fq+kd y;D / vufrw S x f ;kd &r,fq+dk y;D
twif;vufrw S f xd;k cdik ;f wm? tJ'aD wmh vufrw S x f ;kd rSjyef&r,fqakd wmh vufrw S f
xd;k +yD;jyefcw hJ m? ydu k qf u H awmh wqif/h ESpq f ifq h akd wmh bmvkyrf mS wk;H uGm? bmrS
vkyrf jzpfb;l ayg?h jyefawmhrrOD;eJ@EpS af ,muf 'Dvykd J wem&D ausmaf v,mOfys}H uD; pD;+yD;
jyefcahJ &m? 'guw kd mav,mOf}uD;yJ? aemufawmh tJ'u D qif;awmhvnf; tdraf &muf
atmif vSn;f =urf;}u;D pD;+y;D t=um}u;D / ESpef m&D/ oH;k em&Davmuf armif;+y;D jyefvm=u
wm?
tdrfa&mufawmhav/ odvm;? ighcJtdku/ rrOD;a,mufsm; udkxGef;c|efu
t&ufawGr;l +yD; “trm/ eifh a,mufsm;uav/ ydu k q f aH y;&ifvw G rf mS [/ igyh u kd qf aH y;/
igvu kd af y;csnrf ,f? vGwaf tmif- olrsm;awG/ ig=um;wm ESpaf xmif/ oH;k axmif
ay;wmeJ@vGwfowJh? eifighydkufqHay;”eJ@/ vmvmawmif;wm? iguvnf; EdkifiH
a&;a=umihfzrf;wm/ b,fuydkufqHay;vdk@ vGwfrSmwkH;/ ay;vdk@r&ygbl;qdk+yD; igu
vnf;ray;bl;? Ed@k ayr,fah emf/ wu,fw h u,fwrf;usawmh ydu k q f aH y;+yD;vGww f o hJ l
&Sdw,fawmh? tJ'Du- [dk'if;/ vlawGuvmbfpm;w,f? aemufrSodwm? tar
uray;aygi/f wjym;rS? ol@[molvw G +f yD;jyef vmwm? ac:oGm;wmu Aef;armfvnf;
r[kwb f ;l ? yxr usyif;}uD;wJ/h usyif;}uD;+yD;awmh yk*w H ?hJ tJ'rD mS ppftusO;f om;aygh
orD;&,f? oH@k yef;awGzrf;ovdk zrf;xm;wmwJ?h OD;rl}uD;u ole@J twlzrf;xm;wmwJ?h
OD;rl}uD;u- “trma&/ eifh a,mufsm;uawmhav/ igrajymcsiyf gb;l ? bke;f }uD;vkd
vl[? igw@kd u yk*òH r@d xx J u G +f y;D wHjrufpnf;vSn;f &a&m/ odvm;? wHjrufpnf; vSn;f &
awmh igu ol@zdk@xef;vsufawmif;vmcJh&wm/ t&yfxJu? aemuf+yD;usawmh
'k@d xrif;pm;&atmifav/ ig;aowWmAl;cG&H mS / &Sm+yD;awmh/ tJ'gux kd ±k ukd +f yD; ol@z@kd wcGu/f
igzh @kd wcGu, f v l mcJ&h wm? eifah ,musmf ;u bmrSvnf; rvkyw f wfb;l ? bmrSvnf;
em; rvnfb;l ? bke;f }uD;vdv k ?l bmrqdik gu ol@&mS azGau|;&wm”? olutJvakd jym
262
awmhav a=omfæ olw@kd 'v D akd e&wmud;k ? udv k u
S awmhav wcGe;f rSrajymbl;? ig
b,fvakd e&w,f/ igw@kd ukd b,fvx kd m;w,fv@kd bmrSrajymbl;? OD;rluawmhav-
“'k@d av/ cs;D tdro f mvnf; wl;&w,fa[h/ odvm;? wHjrufpnf;vnf;vSn;f &w,f?
[dak umifawG cdik ;f wm 'd@k vyk &f wm”/ tJvakd jymjyw,f?
1945ckEpS af ygah emf/ uydik rf mS / ud,
k 0f efu uydik u
f ygvmwm? uydik u f ajymif;
vmcJhwm? uydkifrSm oHk;ESpfavmuf=um=uw,f? ppfjzpfawmh om;}uD;pdk;0if;u
2vom;? 2veJ@ppfajy;&wm? b,fupkd ajy;wH;k qdak wmh/ yxrOD;qH;k rrOD;wd@k tr&yl&
'Dbufuav/ uyfausmf/ uyfausmfudkajy;&wm? uyfausmftdrfrSm c%wjzKwf
ae+yD;awmh b,fuakd jy;&vJqakd wmh a¹rGrw S f wmyJ? a¹rG±mG udak jy;+yD;awmh/ tJ'rD mS
av;ig;ajcmufv ae+yD;awmh b,fajy;&wH;k qdak wmh rwW&m[db k ufuav
— —————— (enf;enf;jywfomG ;)——
[kww f ,f/ armifErS awG? tarwd@k caJG ewm enf;w,f? wrdom;pkv;kH / tarh
taza&m/ tara&m/ tarwd@k a&m/ wl-wlrawGa&m? touf}uD;awmh emrnfawG
arhukefwm?
a¹rGuakd &muf+yD;rS yif;,udak jy;=uwm? yif;,rSmawmfawmfae+yD;rS uydik f
jyefwm? yxr uyfausm/f +yD;'[awWm/ '[awWmuae+yD; a¹rG±mG / a¹rGyo k rd ?f tJ'u D
ae+yD;rS yif;,/ yif;,+yD;rSuydik ?f tJ'rD mS t=umqH;k yJ? uydik rf mS oH;k ESpaf vmuf =um
wm? uydik u f ae+yD;uef}uD;? uef}uD;uae uydik jf yefvm/ +yD;rS0gcif;uke;f / r*Fvmaps;
AHk;uswm/ udkbOD;uGrf;+cHu udkbOD;wdkufrSm? tJ'Du+yD;rS udk,hftdrfudk,fjyefwm?
udk,fh0if;udk,fjyefwm?
tar&,f/ taz&,f/ wd@k ro d m;pku av;a,muf? wd@k armifErS u ajcmuf
a,muf? wdk@ta':awG&Sdao;w,f? ta':ESpfa,muf? (Z0e&,f/ Z0ea,muf
z&,fygao;w,f? OD;vSu uydkifrSmtzrf;cH&wm? tufpftufpftufpf udkacgif;
aqmifvmwJo h u l a±$bukd (pma&;q&m)armifaomfu&J@ tpfut kd }uD;qH;k / udpk rwf
qdw k m/ rlqvif? tJ'g usyif;}uD;ac:oGm;wm? wkwaf umufvakd oewfvnf; odr;f
oGm;w,f?)·
———
armfawmfum;ay;vdu k &f wm? *syefuakd y;vdu k &f wm? wd@k taz&J@um;? tJ'D
armfawmfum;uav;/ ppfjzpfcge;D awmh ajy;&atmifq+kd yD; armfawmfum; 0,fwm?
wd@k ut&ifwek ;f u rpD;zl;bl;? ppfjzpfcge;D u wd@k tazu um;0,fwm?
('±dik bf mu armifaxG;wJ?h oGm;acgav;/ a±$omG ;eJ@)·
oH;k axmifvm;rodb;l ay;cJ&h wm? 0,f+yD;awmh um;udak wmh t&ify@kd &/ a¹rG
263
udyk @kd wm? tvkyo f rm;av;a,muf t&if oGm;ESi&fh wm? um;vrf;xGi&f / awm
vrf;}uD;/ usLyif}uD;awG&iS ;f zd@k yif;,uaeoGm;&wJah wmvrf; ajy;zd@k 0,fxm;wm?
wu,fu rE aW v;+rKd@A;kH }uJawmh/ tazwd@k uajy;awmh ajcusiaf jy;&wm? um;r±Sd
bl;?
(wck±w dS ,f? ajcusiq f akd yr,fh vl}uD;ydik ;f avmufuom +rKd@xrJ mS ? uav;
wcsKd @u awma&mufae+y/D 1941, Christmas) ·
rif;omrSwrf w d m/ igrrSwrf b d ;l ? ajcusiaf jy;&wm? um;udzk u G v
f u kd &f wm?
zGuo f mzGu&f wm/ zGuw f myJ tzwfwif w,f? aemufq;kH usawmh *syefut kd yfvu kd &f
wm? um;taumif;pm;?
(aAmufaqm- arm&pf 22/ atmfpwif 8 vd[ k mrsKd ;ayg/h twG}J uD;? qvGe;f
}u;D ? tJ'w D ek ;f u olu0ef}u;D jyKwfp? Aarmf bOD;wd@k u±_yo f aemfqw kd hJ bOD;/ ynma&;
0ef}uD;/ jyKwf+yD;av;-ig;vaeawmh ppfjzpfwm? jyKwfwmr=umao;bl;? tJ'aD wmh
oluum;aumif;}uD;pD;wm) ·
uydik u f t kd wlajy;=uwm? uydik q f vkd @kd +rKd@xrJ mS r[kwb f ;l ? awmifi}l uD;qdw k hJ
awmifipl rk mS ? bke;f }u;D ausmif;}u;D t}u;D }u;D ±Sw d ,f? tJ'aD usmif;0dik ;f }u;D tus,}f u;D
u vlr±Sb d ;l ? bke;f }uD; r±Sb d ;l ? ypfxm;wm? tJ'gukd wd@k bek ;f }uD;OD;auo&u 'g}uD;
udk&Sif;/ wynhfom;ajr;awGudkvm=u-vm=uqdk+yD;ac:/ ab;uausmif;uav;rSm
tukev f ;kH 0ifaewm? tkypf v k [ kd mrsKd ;? oH;k tkypf ?k
a':pktkyfpk/ a±$csnfxdk;utkyfpk/ a±$ref;wifarmiftkyfpk? a±$ref;wifarmif
uvnf; aqGrsKd ;om;csi;f awGtm;vH;k / Zmwf}uD; wckv;kH zsuv f m+yD;ae=uwm? !Ge@f
0if;eJ@ armifp;kd 0if;eJ@ v}uD;vi,f?
jzwfar;- OD;av;udv k mzrf;wmeJ@ywfouf+yD; bmta=umif;jyvJ?
bmrSrodb;l ? wd;k wd;k ajym+yD;awmh ac:oGm;wmyJ? tJ'aD wmh igu bmvd@k
zrf;xmrSe;f awmif rodb;l / jzpf&yHu k ? ac:oGm;awmh igw@kd =um;ae&wmu ausmuf
qnfudkodrf;awmhr,fqdkawmh ppfwyfu OD;vlaz0if;udkpum;jyeftjzpfeJ@ac:
oGm;owJ?h udv k u S v kd nf; 'Dvpkd um;jyefvyk zf @kd ac:w,fv@kd xifwm? zrf;rSe;f rodb;l ?
aemuf+yD;usawmhrS t=um}uD;/ t=um}uD;aeawmh zrf;wmwJh? aemufawmf
awmf=umrS rE aW v;ol&, d udo k ef;armif/ q&m}uD;&mZwf/ OD;rlw@kd bmwd@k / trsm;
}uD;tzrf;cH&wm? igb h ma=umihzf rf;w,f/ igb h ,fvEkd ydS pf ufw,fqw kd m rajymbl;?
ig b,fvdkcHpm;&w,fvJrajymbl;? awmfawmf=umw,fuG? oHk;av;vavmuf
xifw,f/ rrSwrf b d ;l ?
uydik u f t kd &ifu ra&mufz;l bl;? a0;w,fu?G aemufraS &mufwm? igrw S f
264
rdoavmufawmh Edik if aH &;orm;awG vmw,f? Adv k rf Aª xl; c%c%vmw,f/ udv k S
qDu?kd uGejf rLepfygwu D igw@kd zu
G af y;&wm? tòyH;&,f/ trm&,f/ rrav;&,f/ Aef;
armfuaumifrav;-b,fo/l ppfajy;&if;eJ@tarwd@k u ac:+yD; xde;f ay;&wm? Adv k rf ;ª
Axl;u Edik if aH &;udpeP @J vmwm? tJ'aD wmhrE aW v;rSm? ocifoef;xGe;f vmw,f? udk
vSuav- b,fawmhrS bmrSigrh ajymbl;? igutJ'w D ek ;f u uav;arG;+yD;awmh ol@
csuaf u|;ae&wmcsn;f yJ? olEikd if aH &;v_y&f mS ;wmvnf; ig rodb;l ? oluav tJ'D
awmfveS af &;udprP mS b,favmufrsm;vHw k ;kH qdw
k m? igh bmrSrajymygb;l qd?k ig vH;k
vHk;rodbl;? olwdk@vmawmh ig vufzuf&nfwdkuf&w,f? oef;&ifrudk uydkifrSm
arG;wm? rwif0if;udk rE aW v;a&mufraS rG;wm? tJ'w D ek ;f u armif0if;&,f/ oef;&if
r&,fy&J w
dS ,f? wa,mufe@J wa,muf ruGmvSygb;l ? ESpEf pS v f m;yJ jcm;wm?

rSwfcsuf-‘ · ’tarharmif OD;armifav; 0ifajymwJhpum;rsm; jzpfygw,f?

zd;k oH (vlx)k

0rf;t0kd rf;u ArmawG&J uh pd /P bmvkywf ,frwS wf ;Hk ?


tar&duefawGuav? yduk qf ,H &l r,f qd+yk ;D awmh
vcoabmrsKd ;ArmEdik if aH &;orm;awGuakd y;wm?
ay;awmh 'dvhk al wGu usKywf hkd yduk qf &H vdk h vkywf m
r[kwbf ;l ? 'gEikd if aH &;/ wdik ;f +ynftwGuvf yk wf m
r,lEikd bf ;l qd+ky;D +iif;wm/

265
tar
wap> ra=umufb;l
zkd;oH (vlxk)

rE aW v;om;wa,muftaeeJ@ jyefpOf;pm;vdu k &f if usaemfawmh Owko;kH vDxrJ mS


aEGe@J aqmif;udk trSwrf q d ;kH yJ? txl;ojzifah EG? bma=umihrf rS [kwb f ;l ? ylwm}uD;
udyk J rSwrf ad ewmyg? ylywJq h &kd if ae@vnf 2em&De@J 3em&Dt=um;[m tylq;kH / tqd;k
qH;k ? vrf;ay:rSmuwW&mawGu t&nfaysmv f @kd / taiG@awGvnf; waxmif;axmif;eJ@?
avrd k @ wd k u f y wJ h q d k & if v nf ; avyl } uD ; ? 'D x J r S m zk e f a wG u ygvmao;w,f ?
rwwfomwJ@ tajctaer[kw&f if b,forl v S rf;ay:rxGuyf gb;l ? 'Dvt kd csed rf mS
wcgwav vrf;ay:uae qD;,do k nfv[ kd mu c|cJ |jJ ypfjypfe@J “qD;,d-k - - - -
”vd k @ rsm;atmf v d k u f & if / trav;- rE W a v;&J @ aEG y ef ; csD u m;[m
jynfph okH mG ;+yDv@kd qEkd ikd w
f ,f?
usaemf wuUov kd u f ausmif;xkwcf &H awmh toufu 18ESp-f 19ESp?f tar
u usaemhu f kd tm;aewm/ bmrSvyk pf &m r&Sb d J vwfvsm;-vwfvsm;vkyaf evdrhf
r,fq+kd yD; owif;pmvkyif ef;xJ 0ifcikd ;f ygw,f? ynmoif oabmayg?h e,fowif;eJ@
a=u;eef;owif; bmomjyefwmawG vky&f ygw,f? e,fowif;rSmawmh usaemhq f &m
awGu OD;&Jvif;eJ@ ewfarmuf udx k eG ;f &Sed w f @kd ayg?h bmomjyef vkyif ef;rSmawmh taru
yJ uef@uv l ufvn S hf oifay;wmyg?
tJ'u D mvawGtwGi;f rSm ckeuajymwJh aEG&ufrsKd ;a&muf&if tarhtvkyf
pm;yGrJ mS xdik +f yD; tarajymwmawG em;axmif&wm r*Fvmwyg;ygy?J taru trsm;
tm;jzifah wmh usaemfrrDvu kd wf hJ aqGawGrsKd ;awGta=umif;/ rE aW v;òr@d }u;D ta=umif;
awG ajymjywwfygw,f? tarhrmS arG;csi;f 12a,mufawmif±w dS m/ 'DtxJu 6
a,mufyJ vlvm;ajrmufcJh+yD; usaemfwdk@rDcJhygw,f? usefwmawGudk "mwfyHkav;
awmif usaemfw@kd rjrifz;l ygb;l ? tJ'v D o kd al jymjywmawGxu J usaemf&h @J pdwx f rJ mS
pGJvrf;aewJh usaemfhrjrifvdkuf&wJh ta':ESpfa,mufta=umif;udk jyefajymjycsif
ygw,f? 266
tar[m ol@pm;yG&J @J nmbufab;u jywif;ayguaf v;udjk zwf+yD; tjyif
udk =unh&f if; “tarwd@k i,fi,fu 'Dvakd EGq&kd if a&m*guyfawG a=umufp&maumif;
vdu k w f m/ ESppf Ofvv kd u kd swwfw,f? txl;ojzifah wmh ausmufe@J yvdyyf ?J wcgwcg
0rf;a&m*gus&ifvJ ygoGm;olawGenf;wmr[kwfbl;/ tJ'Dvdkuyf}uD;awG wcg/
wcgjzpf+yDq&kd if rE aW v;rSmvlawG axmife@J csD aowm” qd+k yD;pajymygw,f?
“tJ'w D ek ;f u vl}uD;awGajymwmuawmh 'k@d qrD mS t&ifu 'Dvakd &m*gawG/
uyfawGr&Sb d ;l / t*Fvyd af wGvmrS ay: vmwm/ 'Duv kd ekd oD rm;awGu ArmawG +rKd@
awGjyawGrSm pnfpnfum;um;/ pkpk±Hk;±Hk;r&Sdapcsifwm&,f/ olwdk@udkwGef;vSefvdk
pdwaf wG ray:ayguaf pzd@k &,fw@kd twGuf wrif a&m*gy;kd awG,v l m+yD; jzef@=uwmwJ?h
[kwrf [kwaf wmh twnfðy&cufom;? 'gayrJh udv k ekd tD *Fvyd q f wkd muvnf; 'grsKd ;
rvkyb f ;l vd@k b,forl S tmr rcHEikd b f ;l av? 'Dvakd &m*grsm;jzpfywJq h &kd if td;k ypf tdryf pf
awmrSmoGm;ae=u&wm? +rKd@awGuajcmufuyfomG ;wm? aemuf+yD; a&m*gjzpfwhJ tdrf
awGa±S@rmS vnf; 'Dtrd rf mS ausmufa&m*gjzpfaew,f/ ykvyd af &m*gjzpfaew,fqw kd mrsKd ;
qdik ;f bkw}f uD;awGqx JG m;wm? vlawGuvnf; nus&if rD;yHak wGz@JG / oHy;kH awGw;D +yD;
o&Jr&Jajcmuf=u/ vSe@f =ueJ@ayg?h xdwv f ef@p&mtajctae}uD;ayg?h ”
“vlawGrmS vnf; use;f rma&;/ oef@&iS ;f a&;todawGu enf;yg;ao;w,f
av? t&yfxu J kd ausmufx;kd q&m vmw,fq&kd if tdrw f cH g;ydw+f yD; wdr;f =u/ a&Smif
=uwm? tarwd@k taz/ rif;tbk;d wd@k usawmh ausmufx;kd q&mudk rke@f z;kd yJz;kd ay;+yD;
jyefvw $ vf u kd w
f m? vlawG&@J todxrJ mS u tJ'u D muG,af q;awGx;kd &if zsm;w,f/
emw,fq+kd yD; aq;udt k ,Ht k =unf r±S=d ubl;av? ausmufx;kd q&mqdw k muvnf;
vcrsm;rsm;&wJv h rl sKd ;rS r[kww f m? rke@f z;kd ajcmufr;l wyJ&&if auseyf+y;D jyefomG ; wmyJ?
olw@kd om wdwu d susvyk &f if aq;xd;k rcHou l kd Oya't&udk ta&;,lEikd w f ,f? 'gayrJh
'grsKd ;avmufe@J vnf; Armcsi;f tcsi;f ryGm;csib f ;l qdw
k hJ pdwrf sKd ;vnf; vlawG&@J pw d f
xJrmS &So d eJ@ wlyg&@J ?”
ausmufa&m*gqdkwm aEGrSjzpfwwfwmyg? usaemfwdk@armifESrxJrSmudkyJ
tpfreJ@ErS [m ausmufaygucf yhJ gao;w,f? 'Dae&mrSm ausmufqw kd m ausmuf}uD;
vdk@ajym=uwJh[mudk ajymwmyg? usaemfuawmh ausmufuav; (ausmufjzL)
ayguw f m ausmuf}uD;enf;enf;ygv@kd whJ rsuEf mS rSm tcGuu f av;/ wck&adS eygw,f?
wESprf mS awmh usaemht f ar&J@ nDrESpaf ,muf ausmufayguyf gava&mwJ?h
tar@atmufu quf&ufESpfa,mufqdk xifyg&J@? usaemfenf;enf;arhoGm;+yD?
rdef;uav;ESpfa,muf? wa,mufu&D&DwJh? aemufwa,mufu =unf=unfwJh?
tarh pum;eJ@ajym&&if “t}u;D uav;&D&u D enf;enf;ndKw,f/ ausmufaygucf sed rf mS
267
ig;ESpaf vmuf±+dS yD? ti,fav; =unf=unfuawmh tom;vnf;odyjf zLw,f/ pum;
vnf;odyw f wfw,f/ oH;k ESpaf vmuf±+dS yD”ayg?h
“olw@kd av;ESpaf ,mufu w+yKdief ufwnf;jzpf=uwmqdak wmh tm;vH;k yJjym
oGm;wmayg?h Armaq;q&myif/h Armuk- uk=uwmayg?h bm&rSmvJ? tJ'aD cwfu
ArmjynfrmS &Sad ewJh aq;twwfynmeJ@ 'Dvu kd yfa&m*grsKd ;udk ukv@kd aysmufw,f
qdwk m w&mrSmrS&v dS S wa,muf/ ESpaf ,mufayg?h 'ge@J t}uD;rav; &D&u D awmh
pjzpfuwnf;u pum;udk rajymEdik af wmhb;l / rsu&f nfjynf@aewJh rsuv f ;kH uav;
uv,fuv,fe@J om tay:udpk u kd =f unhaf eawmhwmyJ? oH;k -av;&uf? cufwmu
=unf =unf? olu ol@tpfravmufrqd;k bl;? pum;ajymEdik af o;w,f? 'Dawmhou l
‘taza&/ ylvdkufwm/ usrudk a&wdkufygOD;// ac|;okwfay;ygOD;’pojzifh wwGwf
wGwfajymaewm? =um;&ufp&mr&Sdbl;? ol@wudk,fvHk;rSmvnf; ausmufzkawGeJ@/
rsufESmay:rSma&maygh? oluac: -ac:aeawmh ol@tem;udkoGm;=u&/ =unhf=u&/
awG@&/ =um;&jyefawmhvnf; pdwrf csr;f om/ olue*du k wnf;urS wtdrv f ;kH &J@ t
onf;pGaJ v? tazqdw k m/ rif;vnf;odw,fr[kwv f m;? rif;wd@k tbd;k [m tifr
wef pdwcf ikd w f m/ om;a&;orD;a&;avmufe@J enf;enf;rSpw d v f y_ &f mS ;wwfwhJ vlrsKd ;
r[kwb f ;l ? tckawmh tazawmifrS =unf=unfav; toHurkd =um;&ufveG ;f vd@k
uG,&f mrSm oGm;-oGm;rsu&f nfus&mS w,f?”
olajymwJEh pS af ,muf[m usaemft h a': a':wifwife@J usaemfOh ;D av; OD;
armifav;t=um;uv@kd usaemfrw S rf ad e ygw,f?
“tJ'g &D&aD v;u t&ifq;kH &Smw,f? 'gayrJh tm;vH;k pdw&f o dS avmufridEk ikd =f u
ao;bl;? aowGi;f E_wcf rf;rSm ar;wifaewJh aemuftrd o f m;wa,muf &Sad o;w,f
r[kwv f m;? tJ'gav;udk 0dik ;f jyKpk=ujyefwmayg?h jyKpkw,fqw kd mvnf; bmrSx;l xl;
jcm;jcm; r[kwyf gb;l / a&0wfav;eJ@yw G af y;/ ac|;okwaf y;wmavmufyg? wjcm;bmrS
vkyEf ikd w f mr&Syd gb;l ? r=umygb;l ? aemuf ESp&f ufavmufaeawmh =unf=unfav;
vnf; ol@tpfraemuf vdu k o
f mG ;wmygy?J ”
taru pum;pudjk zwf+y;D tjyifukd pdu k af i;aeygw,f? 'Dvakd EG&moD&@J vGecf hJ
wJu h mvwcku ae@&ufrsm;udk jyefjrifa,mifaewmjzpfrmS yg? usaemfu bmrS rajym
bJ tar bmqufajymrvJvdk@yJ apmihfem;axmifaerdygw,f? pum;jywfrcHcsif
awmhygbl;?
“tJ'v D kd olw@kd EpS af ,muf qH;k oGm;+y;D wJah emuf tar-rif;tbGm;-u ol@u
av;awGukd nrSm awmufwrkd ,f&cdik ;f &if wd@k uwa,mufe@J wa,muf wHawmif
csi;f wd@k +yD; eifomG ;/ igomG ;vky=f uwmayg?h ta=umif;u tdro f m;ESpaf ,mufawmif
268
qufwu kd q f ;kH oGm;wmqdak wmh uav;yDyD wap>a=umuf=uwmud;k ? rif;wd@k tbGm;u
ol@uav;awGukd cdik ;f wefwm&S&d if cdik ;f w,f/ rvkyw f wfb;l / roGm;&Jb;l qdw k mrsKd ;udk
róudub f ;l ? touft±G,v f u
kd vf @kd vky&f u
J ikd &f /J vkyw f wfuikd w f wfrS }uKduw f ,f?
‘'DrmS yJjrpfawGjyKwx f m;w,f/ oGm;prf;[J/h rD;zdx k rJ mS qDe@J qm; oGm;,lacs?’ 'grrS [kwf
vnf; ‘aemufaz;rSm axG;cHomG ;oGeaf cs’qdw k mrsKd ; t+rJcikd ;f wwfw,f? tarwd@k
u cgwikd ;f awmh tJ'grsKd ;awGukd rqdik ;f rwGvyk yf gw,f/ 'gayrJh vlEpS af ,muf aoxm;
awmh a=umufw,fv@kd jzpfae=uwmayg?h aemufawmh 'gukd rift h bGm;uodomG ;+yD;
idw
k ,f? ‘trav;/ igo h rD;av; ESpaf ,muf/ 'gavmufjzLpif=u,fwm/ b,fty,f/
b,fo&l b J 0rS ra&mufygb;l awmf? olw@kd ukd ewfaumif;ewfjrwfawGu ewfjynfu
ae qD;awmif}uKd=urSmyg’ qd+k yD;yg;pyfu wwGww f w
G af jym+yD;id&k mS w,f?”
“tbGm; tJ'v D kd pdwx f cd u
kd w
f mawG@awmh tarwd@k uvnf; tbGm;udo k yd f
oem;oGm;+yD; ud, k vf nf; 0rf;enf;vmw,f? 'daemufrmS tarwd@k rmS wap>a=umuf
w,fqw kd m r&Sad wmhb;l ?”

zk;d oH (vlx)k

'Duv kd ekd o D rm;awGu ArmawG _rKhd


awG_yawGrSm pnfpnfum;um;
pkp&k ;kH &H;k r&Sad pcsiw
f m&<f olwhu kd kd
wGe;f vSev f kd pdwaf wG ray: ayguf
apzdh&k <fwht kd wGuf wrif a&m8g
ydk;awG<lvm_yD;_zefhjuwmwJh?
[kwfr[kwfawmh twnf_yK
&cufom;?
269
270
ENGLISH SECTION

tar vlxka':trm
uG,fvGefjcif;twGuf ay;ykd@=uaom
t*Fvdyfbmom a&;om;csufrsm;ESifh
*k%fjyKpmuAsmrsm;

271
80th birthday, 1995

The Sails Are Up Again!


Prince Taw Phaya Galae

1. The scene - panorama of typical Burmese life


2. We all enjoyed the long riverine ride
3. From our boat in full sail
4. Pagodas, monasteries and palaces having their tale.
5. While the peasants and laborers toiled with sweat
6. The fishermen with bare chest cast their net.
7. The weather was sunny and fine
8. The ripples sang with rhythm and rhyme;
9. Ah! How wonderful to be free
10. Feeling the gentle fresh cool breeze.
11. Suddenly the white and blue sky
12. Partly became red. Why? Oh! Why?
13. A hurricane bashed the palace
14. Like it was done by the imperialists.
15. Our sails were almost ripped
16. And our boat was slowly stripped .
17. Behold! The rising sun
18. There was joy and fun
19. But soon it became raging hot
20. Destroying our precious paddy plot by plot.
21. Look! The sky is red, white and blue
22. We thought was indeed a beautiful view
23. Nay! The whole sky turned blood red
24. What will our boat face ahead?
25. Our great helmsman took hold of the wheel
26. Poised to challenge the second stormy waves of the sea
27. On came the ruthless wave
28. Alas! Our great helmsman although brave
29. Was washed overboard ; honored as our liberator
30. Trying to steer our boat out of disaster.
31. We on the boat began to utter
32. Who should become the master
33. While the boat was drifting
34. Toward the west the wind was blowing
35. Might is right then took place
36. Rocking, drinking, gambling, and swashbuckling became
their taste
37. No one cared where our boat was being carried along
38. There was a jolt; something was surely wrong
39. Heck! Coco Island! This is not our destination
40. Let’s get out! That was our determination.
41. ‘ Thardu, thardu, thardu ’ said the elderly man

272
42. With rosary in a helping hand
43. All the crew gave a deep sigh
44. Thinking to be saved from all crime
45. Praying and prayers everywhere
46. Bells ringing and thardu in the air;
47. Everything seems serene and peaceful
48. Blessed be the elderly man for we were grateful
49. Wait! Who are those grumbling?
50. They are those who kept following
51. But, but...they are at daggers drawn
52. Split into three groups with nasty scorn.
53. The storm had gathered again
54. Our boat must not be set aflame
55. We must move forward into the calm sea
56. Where all our crew could rest without agony.
57. The dark clouds grew more and more
58. And the raving winds came blow after blow
59. Torrents of rain filled our boat
60. Many crew hanging on had to float
61. The boat was surrounded by sharks
62. Ready to attack us, surely dangerous
63. We gritted our teeth determined to fend off all
64. Remember!United we stand, divided we fall!
65. Hey! There are ships sailing our way
66. Flags flying. Black flags on display
67. Two crossed bones and a bony head
68. Pirates! White men! Don’t be afraid!
69. We stood up to show our unity
70. This is just their gun-boat activity
71. In other words it’s a ‘Paper Tiger’
72. Remember what happened in China, Vietnam and Korea.
73. With our united strength
74. We can move the earth!
75. Come rain or storm
76. We must remain united and warm
77. There’s a Burmese saying; Hlaing gyi hlay out1
78. Which is true without amy doubt,
79. We must make it clear for reality
Our real strength lies in our own country!
80. DEAR RESPECTED SAYARMAGYI LUDU DAW AMAR
On your 80th birthday, we wish you to hear
Our slogan still remains
THE SAILS ARE UP AGAIN!

Prince Taw Phaya Galae

273
Ode to Ludu Daw Ahmar
(On Her Passing away at 8 AM, 7.4.2008)
Dr Maung Maung Nyo

Ludu Daw Ahmar is dead


The news spread like wild fire
I’m very sad to hear
It’s a great nightmare.

Daw Ahmar was “Our Mother”


She has led Burma
In journalism and literature
By writing truths, tenets and tampers
To let people adhere to Burmese culture
Burmese are really grateful to her.

She has been the editor of “Ludu”


A progressive periodical of people
From whose it took its name
To represent the mass maimed
It thus claimed fame and authority
It led struggle for peace and democracy.

I once went to see “Ahmay (Mother)”


To get permission to use her essay
On leprosy and public health ways
In BMF* magazine of Mandalay
She willingly helped, I must say
It was in 1959 hey days.

She wrote a book on Burmese art world


Dancers, musicians, jokers and jugglers
It won a national literary award thereafter
It set a standard for late comers
So were her translations of English literature
“Trials in Burma”, “Sanda Marlar” etc.
“I appreciate them”, Maurice Collis muttered.

She also wrote on Burmese culture


“Ahmay Shay Sagar”, “Mandalay Thu/Thars”
She also featured in Burmese magazines
People held them in high esteem

274
She wins the admiration of the nation
She was indeed the “Literary Queen”!

If I have to draw her caricature


It may thus appear
“She was a university boycotter
A avant-garde literary hawker
A progressive journalist and author
A dedicated wife and a devoted mother
Grandma of Burmese literature
She was the “Guardian of Burmese Culture”.

She died at 93 years of age


At * A.M.on 7th April 2008
People gave her accolades
She really had been great.

It was Burma she dedicated


It was patriotism she demonstrated
It was Burma’s causes she never hesitated
Let’s prostrate and contemplate
Our love, sorrow and dedication
To this “Great Lady of Our Nation”
By wishing her a heartfelt valediction
“ Farewell, Mother, Good Bye” in salutation.

Note: BMF = Branch Medical Faculty, The Forerunner of


Institute of Medicine Mandalay

Dr Maung Maung Nyo


11.04.2008

275
Dear PTJ,
I was just preparing to send you a message of sympathy and concern. You have been
in my thoughts a lot since the sad news reached us of your mother’s death on April
7th.You knew this time would come, yet I am sure you didn’t want it to come.

The reason that I have not written to you sooner is because I have been very busy
writing and preparing an obituary for Daw Amar to be published in our leading left-
wing newspaper, The Guardian. Today at last, it was finished and supplied with a good
photograph to accompany the obituary.

As soon as the news reached us, Vicky asked me if I would write an obituary, saying
that she was too busy at the moment. What happened is interesting. I phoned the
paper and said I wanted to write about this outstanding Burmese writer who had just
died. The editor said ‘OK, send me something’. I wrote only a short account which I
sent him, but I said that it really should be much longer and with more detail. His first
reply was that the paper only had room for very short obituaries, but that he would edit
my piece and see what I thought. To my surprise, he then sent me back a piece twice as
long as my original, including many details of your mother’s life which I had not
included.

It seems that from knowing almost nothing about Burma, the editor had become so
interested in Burma and the story of your Mum that he had gone onto the w.w.web and
found lots more information about her, which he had written into my obituary. So the
final version is only half mine, and half from somewhere else (perhaps from MinZin in
‘Irrawaddy’). But the beginning and end are from me, so it is a very personal piece. The
editor also became curious to know more about me and how long I had known your
family (from back in Jan. 1977) and many other questions.

I actually heard the news first from Su Su Mar, who rang me early on theMonday
morning. She was very sad. We talked for quite a long time and I
tried to comfort her. She has given me an email address so that I can now try to write to
you sister, Daw Than Yin Mar. She has been through a long, long period of anxiety

276
and stress, nursing your mother both at home and in hospital. I hope the strain has not
left her too exhausted. I know Su Su wishes that she could be at home to help her
mother.

I treasure the many books that I have as presents from your Mum, signed in her own
hand. And many letters too written by her. Have you beenable to receive letters from
her at all?

Try not to be too sad. Your mother had a remarkable life and has left amost valuable
legacy to her fellow countrymen and women.

khin-min-lyet
KKChaw

277
Obituary
Ludu Daw Amar

As a leading dissident writer she fought for democracy in Burma

• Article history

In recent years, in the days leading up to November 29, writers, journalists, and artists
from all over Burma have gone to Mandalay, the country’s cultural heartland, for a
gathering in a monastery compound. There they celebrated the birthday of a writer,
publisher, and activist, Ludu Daw Amar, who has died aged 92. Since those days in the
mid-1930s when she joined a student strike at Rangoon University, opposing British
colonial rule, Daw Amar never ceased to write, or to fight.

For many, attendance in the compound was a way of demonstrating opposition to


Burma’s military regime. Unhappily, it also provided an opportunity for military
intelligence to note dissident names and faces. From 1962, when General Ne Win led
the coup that has subjected Burma to almost half a century of military dictatorship,
Daw Amar provided opposition. She and her family paid a heavy price.

Daw Amar was the fourth among 12 siblings of an upper-class family whose fortune
was made in the tobacco trade. Educated at Mandalay’s American baptist school and
the national high school she read science at Mandalay Intermediate College and
Rangoon University.

There, in 1936, came her role in the student strike. She also began to get published. In
1938 she translated the British civil servant Maurice Collis’s critical assessment, Trials
in Burma. In 1939 she married the journalist U Hla, who in 1933 had established the
leftist Ludu Kyi-bwa-yay (Progress) magazine in Rangoon. Together they set up the
Kyi-bwa-yay press in Mandalay.

In 1942 British rule collapsed, Burma fell to the Japanese and the couple moved north
of Mandalay while continuing publication of Ludu Kyi-bwa-yay. She translated Hino
Ashihei’s bellicose Japanese bestseller Wheat and Soldiers, but also became involved
in the resistance movement. By the spring of 1945 the Japanese were being driven from
Burma, and that summer U Hla launched the Ludu (People) Journal with Daw Amar as
assistant editor; a daily, Ludu Thadin-sa, followed in 1946. “Ludu” was incorporated in
the couple’s names as the country moved towards independence from Britain in 1948.

278
But soon after independence, the army, hostile to the couple’s radicalism, reduced
their press to rubble. Their family narrowly escaped with their lives.

In 1953, Daw Amar attended a Soviet-backed peace congress in Copenhagen and a


youth conference in Romania. Meanwhile her husband, convicted of involvement in
student protests inspired by the Communist party of Burma (CPB), was sentenced to
three years for sedition. Daw Amar, with five young children to raise, continued to
publish Ludu Thadin-sa until U Hla’s release in 1957, but two years later the government
shut the paper down for 14 months.

In 1967, five years after the coup, the regime closed Ludu Thadin-sa. Daw Amar switched
from writing about politics to culture and history, focusing on prewar Burmese singers
and actors.

With military rule, many students, including her two eldest sons, had become student
activists. The eldest, Soe Win, headed for the mountain jungle. There, in 1968, he was
murdered in a CPB internal purge as the party was hit by the backwash from China’s
cultural revolution. Her second son, Than Joung, was also a student activist who was
detained from 1966 to 1972, and on the point of being rearrested in 1978, fled to join the
CPB and later went into exile in Yunnan - a leading CPB member, he would never see his
mother again. In the wake of that escape, military intelligence detained U Hla, Daw
Amar and their youngest son for 13 months.

They were released in 1979. The publishing house subsisted on jobbing printing, while
Daw Amar wrote for Burma’s privately owned monthlies, while refusing to write for
state publications. An astute businesswoman, she published her many articles in book
form.

In 1982, U Hla died. Daw Amar continued to run the publishing house, but in 1984,
during the dry season, fire consumed central Mandalay, destroying the printing
equipment, the book production department and paper store of the Kyi-bwa-yay press.
Happily, her home, private library and newspaper archive survived.

Five years later her 38-year-old youngest son was sentenced to 10 years. He was
imprisoned in Thayet, a two-day journey for Daw Amar, his wife and their three children.

Meanwhile, as part of its drive to “beautify” towns for tourists, in the 1990s the regime
began relocating cemeteries far outside Mandalay. So in 1998 Daw Amar set up Byamazo
lu-hmuyay Athin, a mutual aid association to help those who, amid the collapsing
Burmese economy, were too poor to bury their dead. Now the charity often covers
hospital medical costs, provides minibuses and carries out free funerals. Initially
Mandalay’s military boss resented and hindered its operations. Later came tolerance -
the operation clearly fulfilled a desperate need - and other towns copied the scheme.

In 2003 Daw Amar had a small building erected just behind the Kyi-bwa-yay press. Her
lifetime’s book collection was put there; this is to be the first public library open for all
to use in Mandalay in the last half century. Into her 90s Daw Amar contributed monthly
articles to journals and magazines and published at least one small book annually.

279
It was in the mid-1970s that I first met Daw Amar. My first impression became a lasting
one: intelligent, thoughtful, kind she went on to become both the voice of traditional
Burma, calling for adherence to Buddhist values, and a symbol of opposition to the
regime, leading the struggle for a more democratic, more humane society and for the
possibility to write freely and truthfully.

We met in the 1980s and 90s, and our last encounter was in January 2005. It is a source
of profound regret that I was prevented by the Burmese authorities from attending her
90th birthday. But I remember her last words to me three years ago, “We simply wish,”
she said, “to be treated like human beings.” She is survived by two sons, two daughters
and six grandchildren.

·Ludu Daw Amar, writer and activist, born November 29 1915; died April 7 2008

• The Guardian,

• Saturday April 12 2008

• Article history

There are some mistakes in the above short biography .


However , with all our due respect , we didn’t make any
correction.

280
My Mum
Dear Ko Min Zin,
Here are the answers to your questions. If there is anything you would like to
know more or make clear, please don’t hesitate. To tell you the truth, I am not very
much at ease to praise my own mother. There’s a Burmese proverb that my mother
often quotes: “ The neighbourhood will acknowledge if your daughter is really
beautiful.” So, I don’t think that it is the task of the children to write about their
parents. Anyway, here they are.

1. How would you describe your mother as a mother not as a journalist or social
critic?
She’s a good mother just like any other typical Burmese, Buddhist mothers. She
loves Burmese food and can make good dishes. She loves planting flowers and likes
to visit markets, especially those in the countryside. She enjoys seeing Disney
cartoons, comedies, as well as Hollywood films that my uncle (her younger brother)
recommended. Once she went to see the horror film “Dracula” on my (elder) brother’s
insistence and admitted that she was very frightened when she came back. I mean to
say that she’s just a human being.
As my parents were always occupied with their editorial work and social welfare
works, they had very little time to spend with their children or attend to their daily life
and needs. We were left in the hands of an aunt, a distance relative of my mom. She
always emphasised cherishing the traditional values of our nation and moral integrity
when she educated us. Knowing that we were starting to get involved in politics, she
once told me, “No matter what, as a student, one should try to excel in study also.
Just look at Ko Aung San and Ko Ba Hein. They are known not only for their political
merits, they are known for their performance in their studies also. “This is the way
she used to tell us. She rarely said “must” or mustn’t.” Rather, she pointed out
exemplary figures. There are three brothers in our family and no one of us drink or
smoke. This is not because they told us not to do, but rather because through their
own deeds they made us realise that these things are not good.
She rarely beat us too. As far as I can remember, she once beat us when my elder
brother, my elder sister and I went for begging during one Dazaungdaing Thieves’
Festival. I think I was about ten at the time. My brother went with his friends and my
sister and I went with the children from our neighbourhood. As we were young, we
couldn’t go very far, we only went to some of our relatives and neighbours. Evidently,
the news reached her ears immediately and she beat us when we arrived home.

281
She never told her children to read Marxist books (nor oppose doing). Instead,
she recommended us to read various kinds of books that she thought worth reading.
Edger Snow’s books, Autobiography of Charlie Chaplin, The Silent Spring (an early
book about environment question) and Decline and Fall of the Roman Empire were
some among them. As for the Burmese books, there were too many to mention. The
list includes classical literature, Thakin Kodawhmaing’s works and Khitsan Literature.
She also mentioned books like Thakhin Ba Hein’s “The Capitalist World” and Tin
Moe’s “The Lantern” as very good and we should read.

2. Would you recall the most unforgettable moment you spending with your
Mom?
It’s difficult to say at this age, because (I think) I have become less and less
sentimental or emotional, than when I was young. However, I should say, listening to
what she told us about our forefathers or their old days was the most enjoyable and
unforgettable moments. That kind of moment was not very common. As I have said
above, my parents were always busy. I think I had more chances than other children
at that time, because when I was sacked from the Mandalay University for taking part
in student activities, my parents arranged me some deskwork among the newspaper
staff and during the hot Mandalay afternoons, when she had time, she used to recall
these and told me.
I must also say that I neither regretted nor blame my parents for spending less
time with us. On the contrary, I believe that, even when I was young, I know they
were working for the good of others and their devoted working style became my
model, as I grow old.

3. Nearly all of her siblings have been involved in Burmese politics as committed
dissidents/revolutionaries. Have your parents (particulary your Mom in this context)
had any disapproval against your involvement? How did they express their worry for
you siblings since you all have paid a lot for what you believe? Have you ever heard
any complaint from your Mom regarding to your elder brother’s (U Soe Win’s) death?
My parents never say ‘no’ to what we do with our beliefs. They only told us to
be careful when they learned something about the government agents’ knowledge or
plans. They never said that you should believe in communism, rather, they sometimes
told us how the leaders of the communist party and other patriotic personages at the
time had made enormous contributions and sacrifices for the nation. Incidentally, as
my father was arrested again and again by the government and the publication of our
newspaper was disrupted often, seeds of hatred for the government took root in my
mind since I was very young.
My parents, both devoted Buddhists, never compelled me to be as devoted as
they are. We were sent to Roman Catholic Schools, but my parents made us convinced
that we should not become Christians, and they did, not by saying directly, but very
tactfully. They have respect for our beliefs and our ability to decide for ourselves. It’s
not their style to interfere in our political convictions. Perhaps this is because they
think what are we doing is right. Of course, they instructed us about moral and
manners when we were young.
No doubt, they are very worried about us taking part in very dangerous and
risky activities. But they rarely express these feelings on their face or in their words.

282
I found their faces very calm and serene when the military intelligence came and
arrest me on two occasions (I managed to escape at the second time) and they made
me brave and less worried during the consequent events. Once, when I went to play
football at Myaung, a town fifty miles southwest of Mandalay on the Irrawaddy
River, we came back very late. Perhaps it was one o’ clock after midnight. When the
car carrying stopped in front of my home, I found both of them standing in front of
our house, worried! They had rosary beads in their hands.
When I got home after release from gaol, they told me the following episode: just
about a month before my release. U Ne Win, who was on summer vacation in Maymyo,
asked my parents to see him. He told them, “ As a father myself, I can understand
your feelings about your son in prison. But they told me he was very stubborn also.
Nevertheless, please go and see Brig, Gen Tin Oo (The M.I.S. chief) in Rangoon and
he will arrange for his release.” Thus, I was released from the Insein Gaol. My mother
added, “We often met with people like U Ne Win and other leaders of the government.
However, we never uttered a word asking them to release you. Of course, we want
you to come out as soon as possible but we know we shouldn’t do that at the
expense of your dignity.”That made me very proud of them.
As for my brother’s case, both of them said nothing to me. Once, after my release
from gaol, I got a letter from a CPB leader for my mom. In that letter he explained the
case of my brother and apologised to my parents. I handed it to my mom and saw
tears falling from her eyes after reading it. She said, “I and your father had never said
anything between us about this matter. We just pretended not to have heard
anything.” After that I didn’t try to talk about that matter till now.

4. Recently, we have heard that Sayamagyi was sick and hospitalized? Since you
haven’t seen your Mom for a long time, how such news worry you?
Certainly, I’m very worried, worried than anything. My inability to be present at
the bedside of my dad when he was about to leave this world has been haunting me
all along. One of my greatest wishes as an ordinary man is to have a chance to pay
respects (kadaw) to my dad’s tomb.

5. Daw Ahmar has been highly respected by Burmese people. Many people even
compare her with Thakin Kodaw Hmaing. Even though she is getting old, she still
write prolifically with well-intention (cetana). How would you see your Mom not as
your mother but as a woman from the angle of your social value and political belief.
I’m not interested in comparing her with Thakhin Kodaw Hmaing. To me it’s just
a kind of storm in a teacup that would lead nowhere. My Mom always express her
deep respect for Sayagyi Thakhin Kodaw Hmaing for many merits and I’m sure she
won’t like comparing her to the person she respects so much.
She never attack or react against anyone for personal grudges. Both my parents
tried to be balanced when they judge other people.
My mother has very remarkable courage that she inherited from her mother. She
never sulks, grumbles or murmurs when she has to encounter all kinds of difficulties
and threats. She used to express dislike for traitors and cowards.
Her, as well as her husband’s, attitude towards young people is made up not
only of cetena, but also of recognition of their capability and potential. They used to
be very humble when talking with young people. Even with me, they never treated me

283
patronizingly. For instance, when she was writing her prize-winning book about
famous people from music and drama circles, “ Artists who are Loved by Masses”,
she ask me one day, “ My son, I know nothing about music and to handle a character
like Myoma Nyein is simply beyond my capacity. Can you tell me some facts that may
throw light upon the talents of this genius?” In fact, though I was about eighteen at
the time, I was also a philistine in this field. She often said, “ My son, I am not good
at choosing names for books. Would you mind choosing one for me?” The titles of
some of her books were chosen by me.
She believes in the might of our people. She believes in their future and that one
should work one for, and if needed, make sacrifices for this cause.
She has reached this height because she has been standing firm with the people
of our nation through thick and thin. She never bargains her principles for anything.

Po Than Joung

284

You might also like