Hekzos dönüşümleri ve

Uronik asit yolu

Prof.Dr.Sabahattin MUHTAROĞLU
Tıp Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalı
 Diyetle doğrudan doğruya alınan veya
diğer karbohidratların bağırsakta
 parçalanması sonucu oluşan heksozlar
früktoz ve galaktoz dur.
 Bu iki monosakkarid organizmada glukoz
metabolitlerine dönüşmek suretiyle
metabolize edilir.
 İnsan diyetinde önemli oranda yer
tutan ve birçok besin maddesi ile
içeceklerde kullanılan sakkaroz
yapısındaki fruktoz önemli
karbohidrat kaynaklardan biridir.
Ayrıca meyve, sebze ve balda fruktoz
serbest olarak bulunmaktadır.
 İnsülinden bağımsız olarak hücreye giren
fruktoz, hekzokinaz veya fruktokinaz ile
fosfatlanarak metabolize olmaktadır.
Fruktoz fosfofruktokinaz ile doğrudan
doğruya fruktoz 1,6 difosfat dönüşmekte bu
ara ürün üzerinden glikolizi devam
ettirmektedir.
 Fruktozun glikoliz ile yıkımından 2 ATP
sağlanmaktadır.
Früktoz Metabolizması

 İnsanda früktoz kullanabilen birkaç doku ve

organ vardır.
 Bunlar karaciğer, ince barsak, böbrek kas ve
sperm hücreleridir.
 Bu nedenle, daha emilim sırasında bile ince
bağırsaklarda früktoz dönüşümü gerçekleşir.
Bağırsaklarda dönüşümü gerçekleşemeyen früktoz
bölümü ise portal dolaşımla karaciğere gelerek
burada metabolize edilir.
fruktokinaz
 Karaciğer ve bağırsakta früktoz kullanımı bu
monosakkarid metabolizmasının büyük
 bir bölümünü oluşturur.
 Bu organlarda bulunan fruktokinaz enzimi
früktoz için gayet küçük bir Km değerine sahip
olduğundan büyük bir etkinlikle
 früktoz-glukoz dönüşümünde görev alır.
Kaynağı ne olursa olsun früktokinaz, früktozu birinci
karbonundan fosforile ederek früktoz-1-fosfat
oluşturur.
 Früktoz-1-fosfat, aldolaz B diye bilinen
enzim tarafından dihidroksiaseton fosfat ve
gliseraldehide parçalanır.
 Aldolaz A hangi yolda yer alıyordu?
Gliseraldehid triokinaz tarafından ATP harcanarak
gliseraldehid-3-fosfata dönüştürülür.
Daha önce anlatılan metabolik yollardan
hatırlanacağı gibi bu ara metabolit de glikoliz veya
glukoneojenezdeki bilinen yoluna devam eder.
Hekzokinaz da heksoz olması nedeniyle früktozu
kullanır. Ancak affinitesinin düşük olması nedeniyle bu
kullanım fazla etkin değildir
Hekzokinaz tarafından früktoz-6-fosfata dönüştürülen
früktoz bu haliyle metabolik yoluna devam eder.
Organizmamızda früktozun daha çok früktokinaz
aracılığılya kullanılması sonucu bu monosakkarid
glukoza oranla daha çabuk metabolize edilir.
Bunun sebebi,früktozun bu metabolik yolda
fosfofrüktokinaz 1 enziminin kontroluna
 girmeden glikolize girebilmesidir. Oysa ki
fosfofrüktokinaz 1, glikolizin en önemli kontrol
enzimidir ve çoklukla früktoz-1-fosfat
üzerine( kullanılan früktoz üzerinde )bir regülasyon
etkisi yoktur.
 Früktoz günlük hayatta çok kullanılan sükrozun
yapısında bulunur.
 Bu nedenle fazlaca alınan çay şekeri veya
meyve daha çok trigliserid (nötral yağ)oluşumuna
dolayısıyla obeziteye ( şişmanlığa) yol açar,
neden? (P......Asetil-KoA....Yağ)
 Hücrelere fruktoz girişi insüline bağımlı değildir.
mannoz
 Glıkozun c-2 epimeri olan mannoz
glikoproteinlerde önemlidir.
 Hekzokinaz, mannozu fosforile ederek mannoz
6- fosfat oluştırur, bu da fosfomannoz izomeraz
tarafında fruktoz 6- fosfata çevrilir.
 Besinsel kH da az miktarda mannoz bulunur.
Hücre içi mannozun çoğu fruktozdan veya var
olan mannozun hekzokinaz tarafınfan
serbesleştirilmesi ile sağlanır.
Sorbitol yolu ile glukozun fruktoza
dönüşümü
 Aldoz redüktaz , glukozu redükleyerek
sorbitol oluşturur. Lens, retina ertirosit,
böbrek , plasenta, periferik sinirlerin
schwann hücreleri , vesika seminalis ve
yumurtalık hücreleri gibi pek çok hücrede
bulunur.
 Karaciğer, yumurtalık ,sperm , vesika
seminalıs hücrelerinde sorbitolu fruktoza
oksitleyen sorbitol dehidrogenaz bulunur
 Vesika seminalislerde glukozun
fruktoza olan bu iki reaksiyon enerji
kaynağı olarak fruktozu tercih eden
sperm hücreleri içindir.
 Karaciğerde bulunan, sorbitolü
fruktoza çeviren yol besinsel
sorbitolün glikoliz veya glukoneogenez
yollarına girebilen bir maddeye
çevrilmesini sağlar.
 NADPH+H+ NADP+

Glukoz

Sorbitol

# Aldoz redüktaz

SORBİTOL YOLU
* Sorbitol Dehidrogenaz

Sukroz FRUKTOZ

NADH+H+ NAD+

Esansiyel FRUKTOKİNAZ
Fruktozüri
F. 1P
Galaktoz Metabolizması
 Diyetimizde(süt ve süt ürünlerinde bulunan laktoz)
bulunan bir diğer monosakkarid galaktoz dur.
 Galaktoz süt şekeri laktozun bağırsaklarda
parçalanması ile meydana gelir ve karaciğerde
glukoza çevrilerek metabolize edilir.
 Galaktoz metabolizmasının ara ürünleri ayrıca
laktoz yapımında, glikoprotein ve
glikozaminoglikan sentezinde kullanılır.
Portal dolaşımla karaciğere gelen galaktoz
galaktokinaz ile galaktoz-1-fosfata çevrilir.
Galaktoz-1-fosfat, UDP-glukoz eşliğinde
galaktoz-1-fosfat üridil transferaz
tarafından glukoz-1-fosfata çevrilir.
 Bu sırada oluşan UDP-galaktoz ise UDP-

galaktoz 4. epimeraz ile tekrar UDP-

glukoza geri döndürülür.
 Glukoz-1-fosfat, fosfoglukomutaz ile glukoz-6-
fosfata çevrilir ve böylelikle galaktoz da glukoz
üzerinden metabolize edilmiş olur.
Gerektiğinde galaktozun aktifleşmiş şekli olan UDP-
galaktoz, glukoz ile birleşerek laktoz sentezine
olanak verir
UDP-galaktoz
Galaktoz içeren glikolipidler ve glikoproteinler de yine
UDP-galaktoz üzerinden sentezlenir.
Galaktoz metabolizmasını yürüten enzimlerden
özellikle galaktoz-1-fosfat üridil transferazın
yokluğu organizmada galaktoz-1-fosfat birikimine
yol açar.
Not: Galaktozun da fruktoz gibi hücre içine girişi
insülinden bağımsızdır.
GLUKURONİK ASİT
METABOLİK YOLU
Organizmamızda glukozun ufak bir bölümü bu
metabolik yolda kullanılır.
 Yolun sonunda oluşan UDP-glukuronat , glukuronik

asidin aktif şekli olup,

 glukuronik asidin steroid hormonlara, bilirübine, ve

organizmaya yabancı olan bir çok maddeye

(ksenobiyotik) bağlanmasını sağlar. Bu işleme
glukuronidasyon denir.
detoksifikasyon
. Glukuronik asitle birleşen her madde suda
daha iyi çözünür konuma gelir ve
organizmayı kolayca terk eder.
O halde glukuronidasyon, detoksifikasyon
işleminin önemli bir bölümünü oluşturur
UDP-glukuronat
* mukopolisakkaridlerin oluşumunda,
* C vitamini sentezinde görev alır.
 Uronik asit metabolik yolu aynı zamanda

glukoz için bir oksidasyon yoludur.

 Ancak bu sırada ATP sentezi

gerçekleşmez ve oluşan ksilüloz-5-

fosfat, pentoz fosfat metabolik yolu içinde
kullanılır.
 Üronik asit metabolik yolu karaciğerde
gerçekleşir ve yolun başlangıç
reaksiyonları glikojen sentezi ile aynıdır.
 İlk aşamada glukoz-6-fosfat
fosfoglukomutaz la glukoz-1-fosfata
çevrilir
UDP-glukoz pirofosforilaz glukoz-1-fosfatı UTP ile
birleştirerek UDP-glukoz(üridin difosfat glukoz)
oluşturur.
 UDP-glukoz da UDP-glukoz dehidrogenaz
tarafından 6.karbonundan UDP-glukuronata
oksitlenir.
UDP-glukuronat; glukuronidasyon dışında,
proteoglikan , C vitamini ve ksilüloz-5-fosfat
sentezlerinde de kullanılır