Carlos V a cabalo en Mhlberg

Carlos V a caballo en Mhlberg

Autor: Tiziano
Data: 1548
Museo: Museo del Prado
Caractersticas: 332 x 279 cm.
Estilo: Renacimiento Italiano
Material: Oleo sobre lenzo
Carlos V a cabalo en Mhlberg
Carlos I de Espaa e V de Alemania, pai de Felipe II, foi
o emperador que conquistou case todo o mundo catlico
coecido no momento.
Guerreiro e hbil poltico, Carlos V utilizou a arte como
ningn monarca o fixera ata o momento, as como a sa
imaxe de propaganda poltica.
Tiziano foi o artista que mellor se acomodou a este
emprego, mantendo sempre a sa independencia, posto
que nunca aceptou trasladarse a Espaa para traballar
co emperador.
Neste lenzo Tiziano retrtalle momentos antes da vitoria
de Mhlberg contra os prncipes protestantes de
Alemania e os Pases Baixos que se aliaron contra o
dominio imperial.
O trasfondo era claramente poltico, pero a escusa foi a
guerra relixiosa entre catlicos e protestantes.
Talvez por isto, Tiziano dota imaxe do emperador dun
aura case sagrada, no seu xesto determinado,
impertrrito e alleo a fatga( ou non rostro avellentado)
Carlos V a cabalo en Mhlberg
O retrato de Carlos V a cabalo en
Mhlberg un cadro pintado ao leo
sobre lenzo polo pintor
Tiziano Vecellio en 1548.
O artista veneciano o realizou para
representar ao emperador de Alemania
e rei de Espaa, Carlos I, como
triunfador na Batalla de Mhlberg sobre
a Liga de Smalkalda (24 de abril de
1547), acaecida un ano antes de que
se pintase a obra.
un cadro de extraordinario valor
histrico e que exerceu gran influencia
na poca barroca
Carlos V a cabalo en Mhlberg
Na manufactura plstica, Tiziano se desenvuelve
con maestra plasmando os seus
coecementos como debuxante e experto
colorista.
Como propio da pintura veneciana a cor prima
nas sas obras, por iso Tiziano non prescinde
desta calidade hora de realizar este retrato,
senn que se apodera das sas posibilidades para
remarcar a sa vala, utilizando uns vermellos
inimitables e uns ocres apropiados ao conxunto da
obra.
As cores estndense con maestra
e precisin sobre a manta que cobre ao
cabalo, sobre a bela armadura ou sobre o penacho
que remata o casco que lle cobre
a cabeza.
sa vez, dito despregue de cor aumenta e
enfatiza o contraste, ao colocalo xunto pel plida
do rei,onde se acusa certa presenza da vellez.

Decide, ademais, solucionar o fondo cunha
bela paisaxe con bosque e con ro
presumiblemente podera tratarse do Ro Elba, pois
preto deste tivo lugar a batalla que aqu se
conmemora.
Carlos V a cabalo en Mhlberg
Tiziano utilizou a tcnica colorista propia da pintura
veneciana e aplicouna con gran sabedora aos
brillos da armadura, a lume e aos reflexos
dourados da gualdrapa do cabalo e, sobre todo,
iluminacin e sentido atmosfrico da paisaxe no
que enmarcou ao personaxe.
Especial atencin hai que prestar realizacin
pictrica da armadura, na que os brillos e as
sombras non estn, de ningnxeito, dados ao azar,
senn cunha gran precisin individualizadora
daquilo que est pintando, anda nos seus mnimos
detalles.
A recente restauracin puxo en evidencia o coidado
con que Tiziano realizou non s a figura, senn
tamn esta paisaxe iluminada polas luces do
crepsculo e no que, na sa parte dereita, pdense
observar as brumas, unha pequena construcin e
as cinagas e estanques que, anda hoxe da, son
caractersticas da ribeira do Elba.
Nesta data de 1548, logo da sa estancia en Roma
de 1545-1546, Tiziano est dando os primeiros
pasos do que ser a sa ltima etapa,
caracterizada por unha acentuacin anda maior
dos valores pictricos e cromticos sobre os
dibujsticos, dicir, a superior importancia da cor
veneciana, sobre o deseo toscano-romano. Esta
caracterstica moi perceptible nalgunhas das
pinturas realizadas nesta estancia en Augsburgo.
Carlos V a cabalo en Mhlberg
Anoitece, pero segundo as crnicas da poca, por suposto pagas polo emperador,
durante o momento en que Carlos V decida si cruzar o ro ou non para acabar co
inimigo, o sol detvose para concederlle luz, e xa que logo vantaxe, como ocorreu con
Josu nas Sagradas Escrituras.
Outra referencia a de Xullo Csar, co soado paso do Rubicn, que nunca se
atreveu a cruzar e que Carlos V si atravesa, e xa que logo vence.
, como pode verse, unha complexsima elaboracin iconogrfica, que transcende
das, tres ou ata mis lecturas. O colorido tizianesco aprciase polo demais en toda a
sa plenitude: os vermellos e ocres da tea son inimitables.
Ademais, inaugura un xnero que ata o momento tratouse moi tmidamente e que
alcanza o seu esplendor no Barroco: o retrato real a cabalo.
Como dato curioso, que fala en favor do rigor histrico do artista, a armadura que
viste o monarca unha valiossima peza labrada en ouro e prata que se conserva na
Real Armera de Madrid.
Conservado nos diferentes palacios reais que o emperador fxose construr en
Espaa, o cadro sufriu o incendio do Alczar de Madrid en 1734, anda que por
fortuna puido restaurarse.
Pasou, co resto da coleccin real espaola, ao Museo do Prado no sculo XIX.
Amor Sacro Amor Profano
Autor: Tiziano
Fecha: 1514
Museo: Galera Borghese
(Roma)
Caractersticas: 118 x 279 cm.
Estilo: Renacimiento Italiano
Material: Oleo sobre lienzo
Amor Sacro Amor Profano





Tiziano presntanos a das mulleres sentadas ao bordo dunha fonte mentres Cupido remove as
augas que contn dita fonte.
A muller da dereita aparece vestida coas sas mellores galas mentres que a da esquerda
presntase espida.
A vestida leva nas sas mans unha vasija de ouro e un ramillete de rosas mentres que a sa
compaeira sostn na sa man esquerda unha lmpada de aceite acendida.
As figuras sitanse ante un fondo de paisaxe , nica referencia relacin estilstica con
Giorgione(escola veneciana) pola recreacin dunha atmosfera repousada en que natureza e mito
fndense armoniosamente. Pero as das figuras perderon algo do recollemento giorgionesco, da
sa capacidade de sugestin potica, para gaar en inmediatez; posen unha carga sensual
mis rica e exhibe un sentido da opulencia -formal, colorstica,
Giorgione
Amor Sacro Amor Profano





O tema que nos propn Tiziano estara relacionado co neoplatonismo, da mesma xeito que
fixeran Botticelli e Mantegna no Quattrocento.
Tratarase dunha reflexin sobre a dobre natureza de Venus, a celeste e a vulgar, non unha
oposicin entre o ben e o mal como susctase no ttulo.
Debido a que no Renacimiento a figura feminina espida consegue unha valoracin diferente ao
Medievo -a Verdade ou a Xustiza represntanse espidas- a Venus celeste presntallenos sen
ningn veo.
Esta Venus naceu sen participacin feminina xa que veu ao mundo cando os testculos cortados
de Urano caeron ao mar.
A Venus terrea naceu como froito dos amores entre Zeus e Hera.
Amor Sacro Amor Profano
Tiziano representa un terceiro tipo
de amor, o Amor Ferinus,
irracional e que esclaviza a travs
das paixns, simbolizados a
travs do cabalo desbocado e a
flagelacin que se presentan no
relevo antigo que decora a fonte.
Deste xeito, ponse claramente de
manifesto a vinculacin do mestre
co mundo antigo e coa filosofa do
seu tempo
Amor Sacro Amor Profano





Luces e cores vanse apropiando paulatinamente da composicin, convertndose nos verdadeiros
protagonistas do conxunto.
Tiziano non renuncia sa afeccin polo detallismo das teas, seguindo a Bellini.
Do mesmo xeito que emprega tonalidades brillantes como o vermello do manto da Venus Celeste
ou as mangas do vestido da Terrea.
O resultado un traballo que pon de manifesto a elevada calidade do novo artista, quen pretende
converterse no primeiro pintor da Serensima Repblica de Venecia.
Amor Sacro Amor Profano
Un esquema xeral basicamente simtrico divide a tea en duas partes que, anda que ligeramente
distintas, son equivalentes en canto a peso visual.
O vestido ampuloso da muller da esquerda queda compensado co manto da muller espida xa
que, ao estar esta en posicin mis elevada, o peso total podemos consideralo equivalente.
Ademais, a figura vestida est esquerda, lado que, visualmente, ten menos peso. Deste xeito,
a diferenza de volumes queda compensada pola ubicacin da figuras.
A centralidade vn reforzada pola posicin de ambas mulleres que forman un tringulo, cuxa
base a mesma base do cadro.
Esta simetrizacin est reforzada co recurso da paisaxe moralizado que divide o cadro usando
como divisoria unha masa arbrea que, dilundo o eixe, acta como tal.
A observar, tamn, a serie de lias oblicuas paralelas, formado polo brazo esquerdo da muller
espida, a lia da sa mirada e a perna dereita da muller vestida.
En cambio, a muller vestida mira directamente ao espectador, conseguindo que este entre a
formar parte da escena.
Deste xeito, non se trata dun espectador mudo e pasivo, senn que participa da accin grazas a
este efecto. As lias horizontales do sarcfago dan composicin xeral un punto de estabilidade
importante ao estar situadas no centro geomtrico do cadro.
O Martirio de San Mauricio
Autor: El Greco
Fecha: 1580-82
Museo: Monasterio de San Lorenzo
de El Escorial
Caractersticas: 448 x 301 cm.
Estilo:Manierismo
Material: Oleo sobre lienzo
O Martirio de San Mauricio


O falecemento de Navarrete o Mudo en 1579
provocou a urxente demanda por parte de Felipe II
de pintores que continuasen a decoracin do
Escorial.
O monarca elixiu ao Greco como un dos
artistas consagrados que traballaran nos retablos
da baslica, encargndolle o que se instalara nun
dos altares laterales dedicado ao Martirio de San
Mauricio e a Legin Tebana que mandaba.
Considerado un dos santos patronos na loita
contra a herexa e debido existencia de reliquias
na igrexa, decidiuse que a sa presenza era
necesaria.

ANLISE ICONOGRFICO DA OBRA:

No sculo III de nosa era, San Mauricio era o xefe dunha
legin exipcia do exrcito romano na que todos profesaban o
cristianismo. Durante a sa estancia nas Galias recibiron a
orde do emperador Maximiliano de realizar unha serie de
sacrificios aos deuses romanos. Ao negarse, a legin que
mandaba o santo foi executada, sendo martirizados os seus
6.666 membros.
Domnikos quixo aproveitar a oportunidade que se lle
brindaba para mesturar unha historia primitiva do
Cristianismo -quiz ficticia- con acontecementos
contemporneos para el. A figura de San Mauricio -vestida
cunha coraza azulada e barbado- aparece na zona dereita do
lenzo, en primeiro plano. Est acompaado dos seus
capitns, no momento de decidir si efectan o sacrificio aos
deuses paganos.
Entre eses militares destacan dous, situados entre o santo e
a figura que porta o estandarte. O Duque Enmanuel Filiberto
de Saboya, comandante das tropas espaolas en San
Quintn e a sa dereita, e mis cerca do santo, sitase
Alejandro Farnesio, duque de Parma, quen estaba naqueles
momentos loitando nos Pases Baixos contra os holandeses.
Ao fondo, onde se desenvolve o martirio, atopamos o retrato
de Don Juan de Austria, o fillo natural de Carlos V e
vencedor da batalla de Lepanto. Todas as figuras visten
uniforme militar do sculo XVI, unindo ambos feitos: a loita
dos xenerais espaois contra a herexa e o paganismo, igual
que fixo San Mauricio.
O Martirio de San Mauricio
Domnikos esforzouse por facer unha obra
sofisticada, recorrendo ao estilo manierista como
punto de partida.
As xorden as figuras de costas, os escorzos ou as
diagonales que se observan na escena.
As figuras estn claramente inspiradas en Miguel
Anxo, cun canon escultrico que deixa ver a
anatoma baixo as corazas.
Estas figuras teen a cabeza pequena e as pernas
curtas en proporcin co seu amplo busto.
As cores son xa case tradicionais no Greco, o
amarelo, azul, verde ou vermello, inspirados na
Escola veneciana.
San Mauricio porta o vermello do martirio e o azul
da eternidade. Sobre esas cores escorrega a luz,
contrastando as zonas iluminadas con outras en
semipenumbra.
A luz ser fundamental xa que grazas aos focos de
iluminacin, o artista destaca o que lle interesa,
existindo un claro ncleo de luz que ilumina o
martirio e que procedente do Rompimiento de
Gloria da parte superior.
En cuestin de cinco anos, Domnikos enfrontouse
aos dous clientes espaois mis importantes: o rei
e a catedral de Toledo. Agora buscar a sa
clientela entre os nobres e relixiosos toledanos
quen comprendern e estimarn a sa nova arte.

ANLISE ICONOGRFICO DA OBRA:

Nun segundo plano contemplamos o
episodio mis importante: o martirio. Os
lexionarios sitanse en fila, vestidos con
tnicas semitransparentes ou espidos, que
esperan a quenda para ser executados.
O verdugo sitase de costas, sobre unha
roca, e xunto a el vemos de novo a San
Mauricio, reconfortando aos seus homes e
agradecendo a sa decisin.
Un home degolado reforza a idea do
martirio, exhibindo un forte escorzo.
A parte superior do lenzo compltase cun
Rompimiento de Gloria formado por anxos
msicos, mentres outros portan palmas e
coroas de triunfo. Estas figuras tan
escorzadas se contraponen quietud da
zona principal.
Con todo, o feito de relegar o martirio a un
segundo plano e colocar a decisin mis
prxima ao espectador provocou o
rexeitamento de Felipe II, quen aduciu a
falta de devocin que sa entender
inspiraban as figuras; por iso, substitur o
cadro por outro da mesma temtica do
pintor italiano Rmulo Cincinnato

O Enterro do Conde de Orgaz
Nome: O Enterro do Conde Orgaz

Autor: O Greco (Domenikos
Theotokopoulos)

Estilo: Manierista

Data: 1586-1588

Localizacin: Igrexa de Santo
Tomei (Toledo)

Datos tcnicos: leo sobre tea,
4,80 x 3,60 m.
O Enterro do Conde de Orgaz
Este cadro est dividido en das grandes zonas, por
unha banda na parte alta obsrvase unha zona celestial
onde aparecen Cristo, a Virxe, anxos, etc. Na parte
inferior, a terrenal, represntase un enterro rodeado de
personaxes, uns eclesisticos e outros civs.
Representa o miragre que en 1323 ocorreu naquela
igrexa cando se a a enterrar a Gonzalo Ruiz de Toledo,
seor de Orgaz: Nese momento baixan do ceo San
Agustn e San Esteban e enterrano eles mesmos coas
sas propias mans.
A obra ten unha serie de caractersticas que a sitan
dentro do estilo Manierista da pintura.
Este estilo nace da crise, dunha parte o ambiente de
optimismo, equilibrio e confianza do Humanismo, vese
ameazado cos problemas econmicos, polticos e
relixiosos que culminaron no Saco de Roma.
Doutra parte a presenza de grandes mestres na Arte,
parece pechar aos mis novos as posibilidades de
creacin independente.
Pronto reinterpretarn esse papel tendo en conta a
liberdade pictrica que herdaron dos grandes mestres,
isto unido ao novo interese arqueolgico
(descubrimento do Laoconte,) sentan as bases do
desenvolvemento deste novo estilo.
O Enterro do Conde de Orgaz
Podemos observar como a parte celestial ten unha luz
difana que non emana dunha fonte en concreto, ou
como na parte terrenal parecen o corpo do seor de
Orgaz e os santos mis iluminados que o resto as como
as caras dos personaxes representados.
Esta iluminacin non pertence observacin natural, si
fose as as antorchas que portan algns individuos
modificasen a luminosidad do cadro creando uns
contrastes entre luces e sombras
O Greco utiliza este recurso dunha forma artificial que
inquieta ao espectador e faille atraer a mirada cara a
unhas escenas determinadas.
O alongamento das figuras:Recurso ampliamente
utilizado polo pintor en todos os seus lenzos ata tal punto
que este se tomou como caracterstico da sa obra. Este
recurso tomo de Miguel Anxo tralo seu paso por Roma e
en segundo lugar de Tintoretto e Parmigianino da escola
Veneciana.
Consiste no alongamento voluntario das formas
buscando a beleza a travs da sa estilizacin , de
nspiracin goticista, pero tamn unha intencionalidade
de poer en cuestin unhas regras e modelos nados no
Alto Renacimiento e que altura do sculo XVI son
considerados como caducos

O Enterro do Conde de Orgaz
Figuras cortadas: outro dos recursos manieristas,
algo impensable dentro do Renacimiento que postula
a harmona, o equilibrio, a composicin dentro da
obra, pero o Manierismo rompe coas normas,
buscando uns efectos maiores no cadro. Exemplo de
todo iso podmolo atopar nas figuras recortadas que
aparecen nos laterales do lenzo.
Figuras serpentinatas: Consiste na elaboracin de
figuras retortas que buscan estraos escorzos. Esta
idea nace de Miguel Anxo, idea que pronto aceptada
e desenvolvida polos manieristas.
Exemplo diso podmolo atopar na figura do anxo que
conduce a alma do seor de Orgaz ao ceo e en menor
medida na posicin doutros anxos da escena celestial.
Estudo anatmico dos corpos:Caracterstica de
influencia Miguelangelesca, que va nos estudos e
representacin anatmicas dos corpos unha forma de
poder representar a beleza. Esta circunstancia
podmola observar nos espidos que aparecen na
parte celestial da obra.
O Enterro do Conde de Orgaz
Predominio da cor na composicin fronte lia

Algo que se sae da influencia de Miguel Anxo pero
que a achega s obras do Manierismo Veneciano e
mis concretamente rbita de Tintoretto e de
Tiziano cuxas obras eran verdadeiras explosins de
cor.
Esta circunstancia podmola observar nas cores
vistosas e rechamantes que se utilizan na sa obra
que chaman poderosamente a atencin
transmitindo unha emocin ao contemplador como
pode ser as casullas dos santos, as caras
recortadas en fondo negro dos personaxes, a
utilizacin dos brancos e en xeral o colorido da
parte celestial.
O predominio da cor alcanzar a sa impronta mis
alta na representacin do alma do defunto, onde
esta queda resumida nunhas pinceladas de cor
onde desapareceu totalmente a lia.
En definitiva podemos conclur que na loita que se
da entre os pintores e tratadistas que defenden a
importancia da lia e os que postulan a cor,(Miguel
Anxo e toda a escola manierista romana por unha
banda e por outro Tiziano e a escola manierista
Veneciana),
O Greco tomar partido claro por estes ltimos,
circunstancia que non s podemos observar na sa
obra senn tamn nas anotacins que o pintor
realizou nos libros tericos sobre pintura
Un certo Horro vacui na composicin:
Esta outra das caractersticas do
Manierismo, que trata de encher todo
o espazo pictrico.
Sobre todo na parte celestial onde
aparecen un sen fin de personaxes
que enchen por completo a escena.
En canto ao movemento e unha
aracterstica manierista que nace da
importancia que lle da Miguel Anxo, xa
que o movemento ser unha
caracterstica da beleza.
O Greco utilizarao en moitas das sas
obras, anda que nesta non sexa algo
caracterstico fra diso as aposturas
dalgns anxos que denotan
movemento.


ANLISE ICONOGRFICO DA OBRA:

O artista pinta unha visin divina do mundo celestial
onde ir a alma do defunto.

Un ceo dominado pola figura central de Jesucristo
Resucitado (vestiduras de branco) que sentado nun
trono xulga como rei do universo a todas as almas.

Cristo como Seor do mundo ha de xulgar esta nova
alma do defunto que sobe cara a el. Por iso coa man
dereita sinala cara a San Pedro (portador das chaves
do ceo tal e como o testemua o seu atributo pictrico),
indicndolle que ha de abrir as portas para esta alma
que sobe.

Baixo a figura central aparece a Virxe Mara Mara,
est en disposicin de acoller a alma que sobe
axudando. Esta posicin da Virxe como intercesora
ante o seu Fillo, no papel de Nai.
esquerda de Cristo San Juan o Bautista, reconocible
polo seu vestimenta de pel de camello, que quen por
ser o primeiro entre os fillos nados de muller atpase
nun primeiro lugar. Xunto a el dous mrtires: San Pablo
Apostol (coa espada da sa martirio) e Santiago o
Maior patrono de Espaa, con indumentaria que
asemella a dun peregrino e coa concha.
En segunda fila deste grupo aparece Santo Toms
(titular da parroquia e reconocible pola escuadra de
arquitecto) e o resto dos apstolos beira de Felipe II,
o cal non deixa de ser un sorprendente lugar.

Na parte esquerda do cadro aparecen diversas figuras
do Antigo Testamento como o rei David coa sa arpa,
Moiss coas Tboas da Lei ou No beira da sa
arca.
ANLISE ICONOGRFICO DA OBRA

ANLISE ICONOGRFICO DA OBRA:
Na parte terrenal da pintura, tal e como indicamos aparece
o corpo inerte do nobre defunto, recolleito por San Agustn
e San Esteban, diacono da Igrexa e primeiro mrtir.
Nas casullas e estolas de ambos personaxes decora O
Greco algns personaxes bblicos e outras escenas.
A este enterro asisten anacrnicamente o prroco que
encarga o cadro que preside as exequias lendo o ritual
dos oficios
Na parte oposta, un frade franciscano, outro agustino e un
frade dominico. Na fila do centro unha serie de
personaxes contemporneos do Greco, e o mesmo Greco
que nos mira de fronte, invitando a entrar ao espectador
no misterio e milagre que est ocorrendo, da mesmo xeito
que fai o fillo do Greco sinalando co seu dedo ao
personaxe central.
Entre a parte terrenal e a celestial aparece a alma do
defunto que ascendida axudada por un anxo.
Desta forma os anxos seran os mis prximos aos
personaxes vivos e xa que logo mis parecidos aos
mortais,
En lias xerais podemos falar dunha composicin
onde o Greco nos presnta unha visin beatfica do Ceo
en todo o seu esplendor, dndo unha leccin teolxica do
mesmo. Isto , que as almas ao morrer desprndense do
corpo e dirxense outra vida.
Estas sern xulgadas por Deus na persoa do seu Fillo,
determinando a quen se lles abre o ceo ou son
condenados.
Do mesmo xeito a Virxe e os anxos conforme s sas
distintas xerarquas, serven de intermediarios, axudando
ao alma a elevarse e poder integrase no Ceo beira de
todas aquelas persoas que ao longo da Historia fixronse
merecedoras del.
Adoracin pastores
Autor: El Greco
Fecha: 1612-13
Museo: Museo del Prado
Caractersticas: 319 x 180 cm.
Estilo:
Material: Oleo sobre lienzo
Adoracin pastores
O Neno Jess aparece como o emisor dunha intensa luz
que baa ao reducido grupo que o contempla: a Virxe,
san Jos, tres pastores e un grupo anglico que
conforma unha sorte de bveda celeste.
A escena desenvlvese en das zonas superpostas,
unindo perfectamente as atmosferas celestial e terrenal.
Superposta tamn a perspectiva ao eliminar a
profundidade, anda que detrs da Virxe coloque unha
superficie arquitectnica abovedada.
O Neno, como ocorre na pintura veneciana da que tanto
aprendeu o mestre, o foco de luz de onde parte o fai
luminoso que aluma a todos os personaxes.
unha luz forte e clara, xa empregada antes polo artista,
que matiza as cores como ocorre coas tnicas da Virxe
ou de San Jos.
As figuras son xigantescas, sobre todo o pastor
arrodillado en primeiro trmino,de msculos estilizados.
Xunto a el hai unha mancha branca que, observada con
atencin, resulta ser o Agnus Dei.
Os tons elctricos empregados demostran o gusto por
unhas novas cores inspiradas no Manierismo.
A pincelada totalmente solta e os saltos de
perspectiva que utiliza fai que se rompa coa unidade
espacial.
Por iso, O Greco ser de gran importancia para os
artistas de fins do sculo XIX
Escena nocturna desenvolvida nun
espazo angosto e irregular, unha sorte
de gruta en cuxo fondo situar un van
abocinado formado por dous arcos de
medio punto. En torno a Mara e o seu
Fillo recentemente nado, espido sobre
o colo desta, san Jos e tres pastores
mostran unha fervorosa devocin ante
o pequeno. No chan, arrodillado, un
buey contempla ao recentemente
nado. Moi preto do grupo,
sobrevoando a escena, e pechando a
elipsis compositiva, un grupo de anxos
mostra a compracencia celestial ante
o nacemento do Redentor, vez que
sosteen unha filacteria co texto:
GLORIA IN EXCEL[SIS DEO E]T IN
TERRA PAX [HOMINIBUS]