Colegiado de Nutrio Prof. Esp. Erlania Freitas V semestre Noturno Anemia A anemia uma condio caracterizada pela reduo no nmero de eritrcitos por unidade de volume sanguneo, ou reduo de hemoglobina do sangue abaixo do nvel fisiolgico normal. ESCOTT-ESTUMP & MAHAN, 2005. EPIDEMIOLOGIA Dada a sua conotao pan-endmica, tornaram-se incansveis e repetitivas as citaes da estimativa da Organizao Mundial de Sade (OMS), de que mais de dois bilhes de pessoas no mundo so anmicas, correspondendo a um tero da populao mundial. BATISTA, 2008. EPIDEMIOLOGIA Estimou-se que, entre os anos de 1990 e 1995, nos pases desenvolvidos, a anemia acometeu 20% das crianas menores de cinco anos, 22% das gestantes, 10% das mulheres no grvidas, 4% dos homens e 12% dos idosos. Em contraponto, nos pases em desenvolvimento, essas propores seriam de 39%, 52%, 42%, 30% e 45%, respectivamente, atingindo, portanto, razes de prevalncia de at 7,5 e traduzindo sua gravidade nesses locais. BATISTA, 2008. Doena mais comum do mundo comum a anemia ferropriva. (Jornal Bras. De Nefrologia) GRUPOS DE RISCOS Crianas, mulheres em idade frtil, e as gestantes, so os grupos que tm maior risco. Pessoas desnutridas, portadoras de patologias. http://www.scielosp.org/pdf/rsp/v34n1/1382.pdf Etiopatognia A deficincia de ferro, principalmente a alimentar, tem sido apontada como a causa mais comum de anemia, em propores ainda no conhecidas de forma segura, mas que tm relao direta com a prpria prevalncia de anemia e variam entre as populaes a depender da idade, do sexo, das condies socioeconmicas e da prevalncia regional de outras causas de anemia, tais como malria, hemoglobinopatias hereditrias e deficincia de outros nutrientes (vitaminas A, B12, C e cido flico). http://www.scielosp.org/pdf/csc/v13n6/a27v13n6.pdf Etiopatognia Ocorre quando pequenas quantidades de ferro diettico absorvido de acordo com a composio da dieta e reservas. Diminui as reservas de ferro srico Aumenta as taxas de absoro intestinal Etiopatognia SANGUE 60% plasma; 40% clulas sanguneas:
Hemcias (clulas anucleada) Leuccitos (clulas de defesa do organismo) Plaquetas (coagulao sangunea) HEMCEAS uma clula anucleada; As hemcias normais possuem 34% de protena Hemoglobina (Hb), entretanto, quando a formao da hemoglobina deficiente na medula ssea, pode cair at 20% ou menos. Funo: Transporte de gases atravs da hemoglobina; Durao mxima de 120 dias.
http://patofisio.wordpress.com/2010/04/17/hemacias/ Hemoglobina o grande indicador de anemia. A caracterstica mais importante da molcula de Hg de se combinar com O2, visto que a sua funo primria, captar O2 nos pulmes e liberar nos tecidos, de modo que essa combinao reversvel e totalmente rpida. http://patofisio.wordpress.com/2010/04/17/hemacias/ METABOLISMO DO FERRO O ferro extremamente importante para a formao da hemoglobina e mioglobina( pigmento vermelho do musculo). O ferro em mdia est 65% na forma de hemoglobina, 4% na forma de mioglobina, 1% na forma de compostos heme (controlam a oxidao intracelular), 0,1% na forma de transferrina no plasma, e 15 a 30% armazenados no fgado, principalmente na forma de ferritina. http://patofisio.wordpress.com/2010/04/17/hemacias/ Perda diria de Ferro Os homens excretam nas fezes cerca 0,6 mg de ferro diariamente. J as mulheres, nos perodos menstrual, a perda ser cerca de 1,3 mg por dia. http://patofisio.wordpress.com/2010/04/17/hemacias/ Absoro do Ferro Absorvido quase inteiramente no duodeno Transporte ativo, apenas da forma ferrosa (Fe++), visto que a maior parte dos alimentos est na forma frrica (Fe+++), Logo, h uma importncia grande no uso da vitamina C ou acido ascrbico Que reduzir (Fe+++) (Fe++) para ser absorvido. METABOLISMO DO FERRO O Ferro vai ser absorvido pelo intestino delgado, combinado no plasma sanguneo com a transferrina. O excesso de ferro absorvido vai ser armazenado nas clulas hepticas (fgado) 60%, sob a forma de ferritina. ETIOLOGIA DA ANEMIA Ingesto de Fe inadequada Absoro de Fe inadequada
Necessidades orgnicas aumentadas
Excreo aumentada Dficit na liberao do ferro, etc. IDENTIFICAO Reduo nos nveis de Hb no sangue; OMS: estudo de mbito mundial estabeleceu: Hb> 13 g/dl para os homens; Hb>12 g/dl para as mulheres; Hb> 11 g/dl para gestantes; Anemia de modo geral um sinal secundrio de alguma doena de base; Manifestaes clnicas da anemia A anemia est associada ao retardo do desenvolvimento neuropsicomotor, comprometimento da imunidade celular e diminuio da capacidade intelectual. Atrofia da mucosa oral; Estomatite angular; Fadiga; Cefalia; Taquicardia etc. http://www.scielosp.org/pdf/rsp/v34n1/1382.pdf Manifestaes clnicas da anemia Anemia aguda : sinais apenas de hipovolemia Hb> 9.0 g/dL : irritabilidade, fadigabilidade, dispinia aos pequenos, palidez notada com ateno especial a mucosas, palma das mos e regio subunheal. Hb 6-9 g/dL : palidez evidente, taquicardia, dispinia e fadiga aos menores esforos. Hb<6 g/dL : sintomatologia presente mesmo em atividades mais sedentrias Hb,3.5 g/dL : a insuficincia cardaca eminente e toda e qualquer atividade impraticvel.
Alguns estudos sugerem efeitos de longo prazo no desempenho cognitivo, mesmo que a deficincia de ferro seja revertida. ATENO ATENO !!! NEM SEMPRE QUANDO O HEMATOCRITO E A HEMOGLOBINA ESTIVEREM BAIXOS IRO INDICAR ANEMIA FERROPRIVA, MAS NA ANEMIA FERROPRIVA ELES ESTARO SEMPRE BAIXOS. Classificao das Anemias: Morfolgica: Microcticas Macrocticas Normocticas Etiopatognica : % de Reticulcitos, Onde : > 3% suspeita de hemoltica < 2% No- hemoltica
Tipos de anemias Anemias por falta de produo. Ex: aplasia de medula ssea vermelha Anemias por excesso de Destruio. Ex: anemias hemolticas- Anemia falciforme;
Anemias por perdas. Ex : Sangramentos importantes;
Identificao das anemias. Hemograma completo- Importncia quem mais acrescenta no raciocnio clnico para definio de uma anemia; Alm da histria clnica e do exame fsico do paciente;
Importante conhecer a interpretao do eritrograma; Saber identificar os dados que levem ao diagnstico diferencial para as anemias.
http://diariodebiologia.com/files/2009/05/eri.jpg
ndices eritrocitrios VCM: volume corpuscular mdio; VCM normal: normoctica (geralmente anemias por perdas); VCM baixo: Microctica (geralmente ferropnicas) VCM elevado: Macrocticas ( geralmente por deficincia de Vitamina B12 e folatos).
ndices eritrocitrios HCM: Hemoglobina corpuscular mdia; HCM normal: normocrmicas(geralmente anemias por perdas); HCM baixo: Hipocrmicas ( geralmente as ferropnicas); HCM elevado: hipercrmicas (geralmente as por deficincia de Vitamina B12 e folatos).
Caractersticas de anemia ferropriva Na anemia ferropriva ocorre reduo do VCM microctica E reduo do HCM hipocrmica. Logo anemia ferropriva: microctica e hipocrmica Cuidado para distinguir entre as varias causas nutricionais de anemias e suas causas no nutricionais. Algumas anemias so causadas por talassemia e insuficincia renal crnica, no sendo necessariamente provenientes da dieta. MAHAN & ESCOTT-ESTUMP, 2005. ANEMIAS MACROCTICAS (MEGALOBLSTICA) Caracterizada pelo aumento do VCM macroctica e estabilidade do HCM normocrmica. Logo anemias megaloblsticas so caracterizadas por macrocticas e normocrmicas. Podem ser causadas por deficincia de Vit. B12 e /ou acido flico. O VCM estar elevado em ambas. Observar o folato srico para identificar se por deficincia de folato, o mesmo com vit. B12, observar se por carncia da B12. Ambas so megaloblsticas.
ANEMIAS MACROCTICAS - B 12 perniciosa Dieta deficiente: extremamente raro. Mal absoro: Diminuio da absoro ileal (enterites; resseco ileal cirrgica etc.) Competio da Vit B12 por organismos intestinais: Super crescimento bacteriano parasito do peixe ( Diphyllobothrium Latum) Vit B. 12 s absorvida com o Fator intrnseco produzido no estomago para ser absorvido no leo.
ANEMIAS MACROCTICAS acido flico
Anemia por acido flico. Deficincia na ingesto alimentar; Responsvel pela sntese de DNA; Diviso celular.
LOGO... A anemia microctica esta com maior freqncia associada deficincia de ferro, enquanto as macrocticas geralmente causadas por deficincia de folato ou vit. B12. MAHAN & ESCOTT-ESTUMP, 2005. Dietoterapia Ideal o uso de dietas ricas com fontes de ferro heme. Ferro heme melhor absorvido Ferro no heme menor absoro Dietoterapia Facilitadores endgenos cido clordrico Facilitadores exgenos cido ascrbico Dietoterapia A absoro do ferro heme pode ser prejudicada por compostos solveis:taninos, fitatos, polifenois ( cacau, caf guaran, chs, etc.)
Cereais que so ricos em ferros porem possuem grandes quantidades de fitatos que inibe a sua absoro. Dietoterapia Alimentos fontes de ferro de maior disponibilidades- ferro heme CPA carnes, peixes e aves. Reduzir a ingesto de inibidores de Ferro como clcio. Este deve ser ofertado longe das refeies ricas em Ferro. Dietoterapia Aumentar o consumo de vsceras: fgado, rim, corao. Frutas como jenipapo, figo, ameixa, aa. Frutas ricas em vit C laranja, acerola, limo etc. Evitar: farelo de trigo, aveia, espinafre, beterraba, nozes, chs, chocolates, pois quelam o ferro impedindo a sua absoro. Dietoterapia Dieta : hiperprotica 1,5 g/kg/p; Alimentos ricos em acido flico : agrio, couve, alface, fgado, carnes, feijes etc. Alimentos ricos em B12: fgado, rim, leites e ovos, peixes etc.
As anemias por microcitose no necessria que se faa uma suplementao de ferro, a dieta j consegue reparar as alteraes bioqumicas. MAHAN & ESCOTT-ESTUMP, 2005.