A DIVERSIDADE

HDRICA DE ESPAA

CLIMA

As precipitacins determinan o caudal do ro e as sas

Variacins anuais.
Temperaturas influen na evaporacin por tanto no caudal

RELEVO
E
TOPOGRAFA
Factores que
condicionan LITOLOXA
o caudal
dos ros

VEXETACIN

ACTIVIDADE
HUMANA

Organizacin de redes hidrogrficas separadas por cordillerias.

A erosin dos ros e maior coa inclinacin do terreno

Diferente permeabilidade e diferentes escorrentas

Caliza- Permeable, escorrenta subterrnea.
Silcea - Moi pouco permeable, escorrenta superficial.
Arcilla Moi impermeable, escorrenta superficial.

Minora a evaporacin, a erosin e o risco de inundacins

Realiza obras para regularizar o caudal dos ros e asegurar

o abasteciemento de auga.

O CAUDAL E O RXIME FLUVIAL

O Caudal
Cantidade de agua que pasa nun segundo por un lugar concreto dun ro mdese
en m/seg trtase dun valor absoluto que vara continuamente.
Caudal relativo mdese en l/seg/km trtase dun valor relativo que pon en
relacion o caudal medio anual e a superficie da conca.
Ao longo do percorrido do ro: normalmente e variable, a parte mis
caudalosa e a desembocadura donde recolle a auga dos seus afluentes,
ainda que en zonas de gran evaporacin, infiltracin o cunsumo pode
disminuir o caudal.

Ao longo do tempo, pode ter estiaxes ou crecidas estacionais. Os ros

mis regulares son os da vertente cantbrica e os mis irregulares os da
mediterrnea.

O CAUDAL E O RXIME FLUVIAL

O rxime fluvial
E a variacin estacional do caudal do ro, depende das precipitacins e da
importancia da precipitacin nival a partir de ah temos:
Rxime nival: Nace na alta montaa, o seu caudal medra na primavera ou
no vern co desxeo ainda que as precipiatacins sexan mnimas. O menor
caudal dase no inverno retidas poloa neve e o xeo nas montaas.
Rxime pluvial: so depende das precipitacins os seus mximos e mnimos
sern en funcin da zona climtica.
Rxime mixto: poden ser nivo-pluviais ou pluvio-nivais segn predomine a
neve ou as precipitacins

O CAUDAL E O RXIME FLUVIAL

A conca hidrogrfica
Territorio polo que fluen as augas dun ro principal e os seus afluentes.
Na P. Ibrica, separadas por cadeas montaosas divisoria de augas
As concas son: Norte, Mio,Douro, Texo, Guadiana, Guadalquivir, Pirineo
oriental, Ebro, Xquer, Segura e sur.
Os ros e afluentes circulan por un cauce e forman unha rede xerarquizada,
subafluentes, afluentes e ro principal.

O CAUDAL E O RXIME FLUVIAL

A vertente
hidrogrfica
Conxunto de concas que verten as sas aguas a un mismo mar.

Disimetra na pennsula entre as sas vertentes V. Atlntica y Cantbrica 69% e a

vertente mediterranea o 31% restante a causa e a inclinacin da meseta cara ao
oeste.

Os ros da vertente cantbrica: Ros cortos nacen na C. Cantbrica, discurren por

fortes pendentes polo que teen gran forza erosiva sera maior se non houbese
tanta vexetacin. Ros caudalosos, de rxime bastante regular (abundancia de
precipitacins).Abundancia de pequeas presas para producir electricidad.

Os ros da vertente atlntica: Ros longos de escasa forza erosiva, dado que
discorren por chairas pero nos desniveis forman barrancos, o seu cudal e abundante
(moitos afluentes), pero o seu rxime e irregular, estiaxe no vern e enchentes en
outono e primavera.

Os ros da vertente mediterrnea: Ags o Ebro, son ros curtos nacen en montaas
prximas, abarrancados pola forte erosin de reas con escasa vexetacin. Caudal
escaso, e rxime moi irregular polas escasas precipitacins e altas temperaturas,
estiaje moi longo, crecidas en otoo podendo ser catastrficas, por chuvias torrenciais.
Construndose embalses para regular caudal e abastecer a poblacin, agricultura,
industria

Canarias e Baleares:Torrentes que slo levan aguas si chove os leitos e corgas van
normalmente secas. En Canarias a sobreexplotacin de acuferos deu lugar a o
desaparecemento dos regueiros

OS LAGOS E HUMEDAIS ESPAOIS

LAGO: Masa de auga, dulce ou salobre, acumuladas en reas
deprimidas, con certa profundidade. As lagoas son o
mesmo pero de menor tamao.
Endxenos: orixinados por forzas do interior da terra

Tectnicos: terreos afundidos por dobras ou faias.

Volcnicos: Sobre o crter dun volcn apagado.
(Campo de Calatrava, en Ciudad Real).
Glaciares: Sobre cubetas excavadas por un glaciar en circo ou en
val (Pirineos) ou pola obstruccin provocada polas morrenas do val
glaciar (Sanabria, en Zamora).
Crsticos: Sobre cubetas creadas pola disolucin de rocas calizas ou
de xeso (Lagunas de Ruidera).

OS LAGOS E HUMEDAIS ESPAOIS

Endorricos: Por acumulacin de auga en zonas deprimidas
donde las aguas se ralentizan e non encontran saida ao
mar. As sas augas adoitan a ser salobres e de escasa
profundidad (Tablas de Daimiel).
Litorais e albufeiras: Lagos salgados separados do mar por
un cordn litoral, mar menor e albufeira de Valencia.
Elicos: Creados pola accin dos ventos en rocha branda
como nas closes do Ampurdan.

ACUFEROS
ACUFEROS : Acumulacins de agua subterrnea que se alimentan por infiltracin
del agua aos solos, atopando un estrato impermeable e acumulndose sobre el.

Usos: abastecemento de agua potable por carecer de organismos nocivos polo

que non precisan tratamento e complementan s augas destinadas aos regados
Risgos: disminucin do seu nivel fretico desecacin das zoas hmedas da
superficie terrestre.

HUMIDAIS
Extensins do terreo cubertas por augas pouco
profundas, en algunhos casos no vern poden
chegar a desaparecer, comprenden lagoas,
marismas, deltas, etc.
Albergan moitas especies de transicin entre a
auga e a terra e sobre todo por ser lugar de
aniamento para aves acuticas nas sas
migracins entre Europa e frica.
Humedais destacados son as dunas de
Corrubedo, as Tablas de Daimiel, ou Doana.

El balance hdrico de los ros espaoles

AS FORMACINS VEXETAIS

REINO HOLRTICO
Se trata das terras continentais ao norte do trpico
de cancer e consta de tres rexins:
Boreoalpino: zonas elevadas de montaa, Pirineos,
Cordilleira Cantbrica.
Eurosiberiana: Norte da Pennsula, e algns
sectores do Sistema Central e Ibrico.
Mediterranea: Resto da pennsula.
Canarias: atpase noutra rexin , a macaronsica.

VEXETACIN OU FLORA : Conxunto de especies vexetais dun territorio.

Os tres tipos bsicos de vexetacin son o bosque a matogueira

e o prado
Factores fsicos:

Factores humns

Clima: Cada planta require

unhas condicins especficas de
temperatura e humedade.

Valor econmico da especie

vexetal.

Relieve: A vexetacin non slo

se adapta pendente mis ou
menos pronunciada, senon tamn
a altitude situacin
(barlovento, sotavento, solleiro,
avesado).
Solos Cada especie vexetal
precisa unhos nutrintes e unhos
minerais concretos.
Posicin da p. Ibrica : como
ponte entre dous continentes e
duass masas de aire distintas.

A degradacin da cuberta
vexetal.
Cando a vexetacin dunha zona
e o resultado da intervencin
humana denominase vexetacin
secundaria.

BOSQUE CADUCIFOLIO DE CLIMA OCENICO

rboles altos, tronco recto e liso, gran folla
caduca cae en outono. Forman grandes masas,
bosque umbrfilo, predominio do carballo e a
faia, o sotobosque componse de fentos, mofos,
dentro dun ambente fresco e sombro.
A faia necesita ambiente fresco e moita
humedade.Non soporta moi ben a calor pero si o
fro. Prefires solos calcareos ainda que tolera os
silceos.Lento crecemento.Madeira dura, de boa
calidade para mobles y utensilios. Forma bosques
especficos ou mixtos co carballo. C. Cantbrica y
Pirineo de Navarra.

BOSQUE CADUCIFOLIO DE FAIAS

BOSQUE CADUCIFOLIO OCENICO

O Carballo, non soporta verns calorosos ten
menos tolerancia ao fro e esixe menos
humidade que a faia. Lento crecemento,
madera dura utilzase para a construccin,
mobles e barcos. Galicia y C. Cantbrica.

BOSQUE CADUCIFOLIO OCENICO

BOSQUE CADUCIFOLIO DE CLIMA OCENICO

O CASTIEIRO
Vexetacin secundaria de inters
econmico, porque permite
aproveitamento de madeira e
froito, gaa terreo a costa do
carballo.
Outras especies secundarias do
bosque ocenico son o freixo ou a
abeleira entre outros.

BOSQUE CADUCIFOLIO OCENICO DE TRANSICIN

Roble caxigo e rebolo de menor altura, manten as sas folas ata

o nacemento do novo gromo.

BOSQUE CADUCIFOLIO OCENICO

Prdida do bosque caducifolio: usos tradicionais

da madeira: construccin e aperos; sutitucin
da madeira polo gas, gasleo, carbn; queimas
incontroladas para a obtencin de pastos,
incendios forestales.
Repoboacin con rbores de crecimento rpido e
aproveitamento econmico: pieiro (madeira e
resina), eucalipto (celulosa e pasta de papel)
As sas follas acidifican o solo e empobrecen e
arden con mis facilidad en caso de incendio.

BOSQUE CADUCIFOLIO OCENICO

LANDA

Vexetacin densa de matogueira de breixo, toxo s xesta,

poden chegar aos 4 mts. de altura. Aparece por degradacin
do bosque caducifolio ou como vexetacin supraforestal. Cama
de animales e mis tarde abono.

BOSQUE MEDITERRNEO
rbores de mediana altura, copas globulares de
folla perenne, tronco non recto, rugoso e groso,
marcescente
Sotobosque de maquis, garriga e estepa.
Especies XERFILAS: adaptanse sequa estival
* Extendendo as races en superficie ou en
profundidade buscando agua
* Xenerando follas perennes e esclerfilas e
coriceas,espias
* Reducindo o seu tamao para reducir a
evapotranspiracin

* Xenerando resinas, ceras

BOSQUE MEDITERRNEO

Acieira
Resiste a seca, e adaptase a todo tipo
de solo.
Madeira dura (rodas, carpintera ext.,
utensilios, carbn)
Landra para alimento do gando.
Bosques mellor conservados enS
Morena, Extremadura y S
Guadarrama.

Sobreira
Invernos suave, certa humedade, solos silceos.
Madeira dura para toneles, barcos.
Codia para curcho
SO peninsular, de Cdiz a Mlaga, NO Catalua
e Castelln.

BOSQUE MEDITERRNEO
PINOS MEDITERRNEO E PIONERO

Formacin secundaria, adaptase ben s temperaturas e precipitacins

extremas. Tamn aos solos.Estndese gracias intervencin humana por
rpido crecemento e aproveitamento econmico da resina e madeira
(construccin, mobles, aglomerado e pasta de papel).
OO bosque perennifolio reduce a
sa extensin ao longo do tempo,
por perda dos usos tradicionais e
aproveitamento econmico de
especies de crecemento rpido
Aproveitamento mediante o
sistema de devesa, convina o
aproveitamento forestal con
agricultura e gandeira

SOTOBOSQUE DO BOSQUE MEDITERRNEO

Degradacin do bosque polo ser humano.
Tres tipos caractersticos: maquia, garriga y
estepa.
Maquis: Arbustos e matogueira, densa e
impenetrable (xaras, xestas)
Garriga: Arbustos e matogueira, de menor altura,
(tomillo, romeu e lavanda)
Estepa: Herbas baixas e arbustos espientos,
deixando ao descuberto solos pobres, especies
como o palmito, esprrago, ou tomio son propias
da estepa.

MAQUIS
Formacin arbustiva densa,
impenetrable, 2 m. de altura.
Matorrais esclerfilos: Xara, lentisco e retama.

GARRIGA

Arbustos e matorrais
de pouca altura, zonas
sin cubrir (rocha).
Tomio, romeu e
lavanda.

ESTEPA
Zona semirida do SE. Garriga degradada.
Herbas baixas, arbustos espientos, nudosos,
baixos e discontinuos, ao descuberto solos pobres.
Palmito, tomio, espartal e esprrago.

BOSQUE DE RIBEIRA
Nas orillas dos ros: solo cheo de humedade, vexetacin con rasgos
propios diferentes aos do seu entorno.
Presencia constante de agua slo hai certas especies que se dispoen
en franxas paralelas ao ro segn a sa necesidade de auga:
* Ameneiro, salgueiro, chopo e lamo moi exigentes en humedade.
* Menos necesidades de auga: freixo e olmo.
Trtase en gran medida de rbores de madeira branda, que se utiliza
para facer embalaxes e armazns.
Matorrales: xuncos e matogueiras, ligustro, madreselva.
Reducida pola accin antrpica sobre mrxenes e cauces (canles de
rego, embalses, etc.).

BOSQUE DE RIBEIRA

CHOPO (LAMO) E AMENEIRO

BOSQUE DE RIBEIRA SALGUEIRO E FREIXO

BOSQUE DE RIBEIRA

MADRESELVA, ROSAL
SILVESTRE, ZARZA E
LIGUSTRE.

BOSQUE DE ALTA MONTAA

Vexetacin disponse en pisos con formacins vexetais
distintas en funcin da altitude e a orientacin
(barlovento/sotavendo, solleiro/avesedo).
En xeral, sucdese os bosques, as matogueiras a
partir de donde o fro impide o crecemento das
rbores, os prados e as prantas rupcolas adaptadas a
vivir nas rochas

BOSQUE DE ALTA MONTAA

MONTAA ALPINA (Pirineos)
PISO NIVAL

+3000 mts.

Especies rupcolas, mofos e liquens

PISO ALPINO
vexetativo

2900 a
2400 mts.

Pastos e matogueiras de perodo

corto (8 meses baixo neve)

PISO SUBALPINO

2400 a
1200 mts.

Bosque de conferas (pieiro negro, abeto)

PISO BASAL

1200 a
500 mts.

Bosques caducifolios (faias, acieiras e

Carballos.

Hasta 500 mts. Acieiras (poden chegar ata 1000 mts.)

PIRINEOS

Pieiro
negro

Faied
o

BOSQUE DE ALTA MONTAA

VEXETACIN EN PISOS EN FUNCIN DA ALTURA.

Piso nival (2400-3000 m.)

Piso alpino (2400-3000m.)
Piso subalpino
(1200 2400 m.)

Piso basal
(hasta 1200 m.)

BOSQUE DE ALTA MONTAA

VEXETACIN EN PISOS EN FUNCIN DA ALTURA.

PIEIRO SILVESTRE, PIEIRO PINSAPO, PIEIRO NEGRO

BOSQUE DE ALTA MONTAA

ARNDANOS
E
ZARZAMORAS

MOFOS, LQUENS E
PLANTAS RUPCOLAS

BOSQUE DE MONTAA
O resto das montaas peninsulares carecen de piso subalpino
O piso basal: Ocupado polo bosque propio do seu clima, na zona atlntica
caducifolio; e na mediterrnea, perennifolia na parte baixa e caducifolio
ou de pieirais a maior altitude.
O piso supraforestal: Incluen pequenos arbustos na zona atlntica,
breixo e xesta; e na zona mediterrnea arbustos e matogueira
espientas.
No cumio: dominan os prados na zona atlntica , e a matogueira na
mediterrnea.

VEXETACIN DE CANARIAS
Riqueza extraordinaria. Orixen mediterrneo, con influencias
africanas e do Atlntico Sur.
Endemismo (formacins vexetais propias e exclusivas)
Reliquias (formacins vexetais propias de pocas xeolxicas
pasadas que se han refuxiado en enclaves reducidos).

VEXETACIN DE CANARIAS
Sucesin de pisos:
Piso basal: (0-300/500m.), aridez, matogueiras raras e speros
(cardn e tabaiba).
Piso intermedio: (200-800m.), descenso trmico e aumento da
humedade: palmeira, drago e sabina.
Piso termocanario: (800-1200m.), vexetacin adaptase s neboas
(alisio), maior refrescamento, menor insolacin. Das formacins:
bosque de laurisilva: moi denso mis de 20 especies; faialbreixeira: degradacin da laurisilva pola accin humana.
Piso de montaa: (1200-2200m.), bosque de conferas (pieiro
canario) que se debe adaptar aridez e ao frio. O cedro canario
ocupa as zonas mis altas.
Piso supracanario: (>2200m.). S en Tenerife e na Palma. Acusada
desnudez, con matas dispersas de gran riqueza florstica (violetas
del Teide).

CLISERIE CANARIA

Piso supracanario: (+ 2200 m.). Slo en Tenerife e

A Palma. Predomina solo desnudo, con matas
dispersas de gran riqueza florstica (violetas do
Teide e taxinaste).
Piso de montaa: (1400 2200 m.)
Matorrais de xaras, tomios e retamas.

Bosque de conferas (pieiro canario), cedro

canario
Piso termocanario (800 1400 m.), vexetacin
adaptase as neboas (alisio), ms humedade, menor
insolacin. Comprende das formacins: Bosque de
laurisilva: 1200 1400mts.
Faial-breixal: degradacin antrpica da
laurisilva.
Piso intermedio: (500 800 m.), descenso trmico
e aumento da humedade: sabina, lentisco, acebuche,
palmeira, drago e sabina.
Piso basal: (400 500 m.), aridez.
Matorrais raras e speros (cardn e tabaiba).

PAISAXE DE CANARIAS

Piso basal: (400 500 m.),

aridez.
Cardn, pita e tabaiba).

PAISAXE DE CANARIAS

Piso intermedio:
(500 800 m.),
descenso trmico
e aumento da
humedade:
lentisco,acebuche,
palmeira, drago e
sabina.

PAISAXE DE CANARIAS
Piso de montaa: (1400 2200 m.)
Matorrais de xaras, tomios
e retamas.
Bosque de conferas: pieiro canario,
cedro canario

PAISAXE DE CANARIAS
Piso supracanario: (+ 2200 m.).
Slo en Tenerife e na Palma.
Predomina solo desnudo,
con matillas dispersas de grande
riqueza florstica.

Violetas do Teide e taxinaste.

PAISAXE DE CANARIAS
Piso termocanario :(800 1400 m.),
mar de nubes, mis humedade.
Laurisilva 1200 1400mts.
Faial-breixal: degradacin antrpica da
laurisilva.

EDAFOLOXA
SOLO: Capa mis superficial da codia terrestre,
formado por partculas minerales procedentes da erosin
das rochas e a materia orgnica viva ou en descomposicin,
raices, fungos, bacterias, vermes, etc. O solo tamn contn
Auga e gases ocupando os poros CO2.

FACTORES DO SOLO
O solo resulta do deterioro do rochedo a travs do
clima e dos seres vivos:
Primeiro os fenmenso atmosfricos disgregan a
rocha
Mis tarde instalanse plantas colonizadores ,
organismos e microorganismos que achegan
materia orgnica que permite a implantacin de
comunidades biolxicas mis complexa.

Rocha nai

O clima
Temperaturas

Siliceos (soltos e
permeables)

Precipitacins

Calcarios (pastosos e
permeables)

(Lixiviacin ou
lavado=acidez)

Arxilosos
(Compactos e
impermeables)

Solos zonais ou climax ,

en funcin do clima

Topografa
(chairas e
pendentes)

O tempo
Solos novos

Solos
evolucionados

Os seres
vivos
rboles que acidifican e
outros que achegan bases

Microflora(humus)
Animales
Persoas (destruen ou
mellrano)

OS HORIZONTES E PERFIL DO SOLO

A0

Follaxe e residuos internos

A1

Humus (materia orgnica en descomposicin

A2

Zona de lixiviado

B1
Zona de acumulacin de partculas
lixiviadas
B2
C
D

Zona de alteracin(transicin al C)
Rocha nai meteorizada

Rocha nai consolidada

O SOLO e Capa mis superficial da corteza terrestre, formado por partculas minerais
de diverso tamao e HUMUS que e un mantillo de materia orgnica na parte superior
que se mezcla con minerales.

P
E
R
F
I
L
D
O
S
O
L
O

E a mis superficial:
follarasca
Humus (mis oscuro)
Sufre lixiviacin (prdidas de sustancia por filtracin de
minerais a causa da chuvia)

E o intermedio, color
mis claro non ten humus:
Acumula partculas lixiviadas
das capas superiores.
Na sa zona inferior entre en
contacto con roca madre que
comenza a alterarse.
Na rocha nai
mis alterada por
procesos fs/qum
Rocha nai
sin alterar

Horizonte D

El suelo

Tipos de solo na pennsula ibrica

Solos
ZONAIS

Evolucionados, ben formados, ricos en materia Orgnica,

acidos por lixiviacin (mis si a rocha nai e silicea e si
vexetacin se sustitue por pinos e eucaliptus).

En rea
silcea

TERRA PARDA HMEDA - Boa para cultivo en zo(Galicia, OOC Asturias, Sist. Central)
nas chas; en pendentes,
para pastizais.
RANKERS Aptos para pastos e bosques.

En rea
de clima
OCENICO

(zoas elevadas)

En rea
caliza

TERRA PARDO CALIZA Excelente para cultivo de xudas

(OR C.Cantbrica,Pirineo C)
e millo, e para prados.

TERRA FUSCA Moi delgado e erosionable, uso forestal.

(OR C. Cantbrica, Montes Vascos)

Solo ranker en Len

Suelo ranker

Terra fusca

Tipos de solo na pennsula ibrica

TERRA PARDA Pobre pola sua acidez, escaso de humus,
degradados pola erosin. Devesa de acieiras
En rea MERIDIONAL
sorbeiras e pastizais pobres, cereais si
silcea (oeste peninsular)
se abona.

En rea
calcrea
En rea
de clima
MEDITERRNEO

SUELO vermello Boa terra de labor, con horizonte arxiloso caracterstico

MEDITERRNEO
* Rico en nutrintes, apto para cultivos.
* Terra rossa: horizonte arxiloso sobre rocha nai,
apto para bosques adevesados, cultivos arbreos
(amendoeiro, olivo)

SEROSEM Color gris claro, sempre seco, pobre en humus, escasa vexetaO SUELO GRIS
cin, aproveitamento agrcola casi nulo (con
SUBDESRTICO
regado e bastante frtil, se saliniza fcil).
(SE peninsular e val do Ebro)

En rea
arcillosa
E margas

TERRAS NEGRAS Son os mis frtiles de Espaa, para todo

o VERTISOLOS
cultivos (rbores) en vern resecase, (valle
Guadalquivir, Badaxoz
conca de Pamplona)

agrietanse e rechean con materiais superficial

co a humidade hnchase a arxila e os materiais das grietas fan de cua, fracturano
e removen.

Solo vermello mediterrneo

Vertisol ou terras
negras

Os tipos de solo: suelos azonais e intrazonais

Solos
AZONAiS

Non teen perfil ben definido, son xvenes ou estn en

fortes pendentes. Suelen ser pedregosos ou de materiais
moi soltos. (depsitos recentes de areas e dunas)

En rea
caliza

Solos
INTRAZONAiS
Perfil ben definido.
Dependen do rochedo e topografa
e outras caractersticas,.

PARDO-CALIZOS Boa terra para cultivos leosos, cereais e leguE RENDZIMAS

minosas.
(moi abundantes carbonato clcico)

ALUVIAIS Orillas dos ros, aptos para cultivos de horta.

ENCHARCADOS Pobres en nutrintes endorreicos (aptos para cultivo de amorodo

SALINAS En marismas e zoas de alta evaporacin (slo cultivables si se neutraliza a sal con moita auga).
VOLCNICOS Difcil aproveitamento agrcola, solos moi inmaduros.