AEROZAGAĐENJE

Šta sve podrazumjeva klima?

Klima nekog podneblja se definiše na osnovu

srednjih vrijednosti atmosferskih uslova ,
ekstrema i drugih meteoroloških statističkih
parametara, tokom nekog intervala vremena
(mjeseci, godine, vijekovi).

klima je dinamički sistem u kome djeluju jedni na

druge : atmosfera, okeani, ledeni i snježni
pokrivač, procesi na tlu i biosfera uključujući
čovjeka.
• Klima na Zemlji se stalno mijenja.
• Posljedica su izmijene ugla ose Zemljine
rotacije

• Posljedica pregrijavanje pojedinih djelova Zemlje,

• Posljedice: suše, šumski požari, otapanje leda
katastrofalnim padavinama i poplavama

• Promjene pod uticajem čovjeka mijenjaju se: sastav

atmosfere, bilans zračenja i toplote na Zemlji, javlja se
efekat staklene bašte, kisele kiše, ozonske rupe...
 Atmosfera
Najniži sloj visine do 12 km naziva se
troposfera –sadrži oko 75% ukupne mase
vazduha i skoro 100% vlage, u njemu se
odvija život.

Na visini od oko 12 km nalazi se tropopauza

koju karakteriše stalna temperatura.

Stratosfera koja u gornjim slojevima ima

ozonski sloj koji štiti Zemlju od štetnih UV
zraka .

Posle stratosfere je mezosfera.

Poslednji sloj atmosfere je jonosfera i ona je

značajna za širenje radio talasa.
 Normalan sastav vazduha

Smješa gasova u atmosferi do100km

sastoji se od :
• kiseonika,
• azota
• ugljen-dioksid,
• ozon -99,999%u stratosferi
 AEROZAGAĐENJE

Čovjek svakodnevno udiše oko 20m³ vazduha-jedan od

najznačajnijih faktora za održanje života.

Svojim aktivnostima ljudi stalno zagađuju atmosferu

mijenjajući njen sastav i oslabljujući njenu zaštitnu ulogu

Zagađenost vazduha predstavlja prisustvo jednog

ili više zagađivača u količinama, sa osobinama i
vremenom trajanja koji su štetni za živi svet
Izvori aerozagađenja

Antropogeni izvori aerozagađenja: 4. kosmičke radijacije,

5. polen,
1. industrija, 6. bakterije
2. saobraćaj,
3. loženje
4. poljoprivreda

Prirodni izvori
1. pesak sa pustinja,
2. Vulkani
3. gasovi iz močvara,
• Glavni izvori aerozagađenja su sagorijevanje fosilnih
goriva, industrija, rudarstvo, spaljivanje čvrstog otpada i
radioaktivno zagađenje

• Problem zagađenja vazduha postao je posebno izražen

u 20. veku, usled nagle urbanizacije, industrijalizacije i
razvoja saobraćaja.

• Prvi zakoni za spriječavanje zagađenja vazduha donijeti

su nakon katastrofe u Londonu 1952.god. kada je smog
odneo preko 4000 života
•Među zagađivačima najčešći su: jedinjenja sumpora,
ugljen-monoksid, ugljen-dioksid, ugljovodonici, oksidi
azota, olovo, razne čvrste čestice
Da li ste znali?
• Pronađeni su tragovi sagorijevanja iz automobila u ledu
Antarktika, zbog toga više moderni automobili ne
koriste olovni benzin.
Polutanti koji se nalaze u vazduhu mogu se podijeliti prema:

1. konzistenciji na :
• čestice (prašina, pare, magle, dimovi)
• gasovite polutante (gasovi i pare),
2. porijeklu:
• primarne
• sekundarne polutante.
Primarni polutanti predstavljaju one supstance
koje se direktno emituju u atmosferu.

Jedinjenja sumpora, azota, ugljenika, halogena

jedinjenja, čestice i radioaktivne supstance

Sekundarni polutanti se ne emitiraju direktno već

se stvaraju putem reakcija primarnih polutanata
(npr. troposferski ozon)
 Primarni polutanti
Osnovni primarni polutanti nastali tokom ljudske aktivnosti su:

• SO /SO2 -koji se emituje tokom sagorevanja uglja i nafte.

• NO2 -koji nastaje pri visoko-temperaturnom sagorevanju.
• CO je neiritirajući gas bez boje i mirisa ali izuzetno otrovan

Nastaje tokom nepotpunog sagorevanja goriva tipa prirodnog

gasa, uglja i drveta, a n jegov najvažniji izvor su motorna vozila.

• CO2, tzv. gas sa efektom staklene bašte koji nastaje tokom

sagorevanja.
 Sumpor dioksid
Ovaj oksid je veoma toksičan i direktno napada
sluzokožu disajnih puteva.
Male koncentracije izazivaju respiratorne smetnje
2SO2 + O2------ 2SO3
Oksidacijom nastali SO3 rastvara se u kapljicama
vode koje su raspršene u vazduhu, gradeći
sumpornu kiselinu

• SO3(g) + H2O(l)-------- H2SO4(aq)

KISELE KIŠE
 Oksidi azota
• Znatno je veća brzina oksidacije NO sa ozonom:
• NO(g) + O 3(g)----- NO2(g) + O 2(g)

• O3 je bogat energijom i lako prevodi NO u NO2. azotnu kiselinu, HNO3:

• 3NO2(g) + H2O(l)-- 2HNO3+(aq) + NO(g)
 SMOG
• Ovaj naziv uobičajen je za vrlo neprijatan, zagađen
vazduh, specifičan za urbanu sredinu.

• Takav vazduh podrazumjeva nepokretne vazdušne

mase,zagušljiv je, iritira oči i otežava disanje

Glavni sastojci smoga opasni po zdravlje ljudi su:

• azotovi oksidi i ozon, pored ugljen-monoksida,
ugljovodonika,aldehida i drugih štetnih jedinjenja i
suspendovanih materija
• U tečnoj fazi su sadržana mnoga organska jedinjenja,
kao i azotna kiselina koja nastaje rastvaranjem NO2 u
vodi
• Pored štetnog dejstva na organizam čovjeka, smog
oštećuje i uništava drveće, voćke, kao i hortikulturne i
agrikulturne biljke.
Derivat dima i magle.
Postoje dva tipa:

1. Klasični smog
Javlja se u hladnijim
područjima i predstavlja smješu
dima, magle i SO2 .

2. Fotohemijski smog
Javlja se u toplim, suvim i
sunčanim klimatskim regijama.
Sadrži visoku koncentraciju
oksidujućih agenasa, pa se
naziva i oksidujući smog.
• Fotokemijski smog je mješavina primarnih i sekundarnih
onečišćivača koji se stvara kada primarni smog koji se
uglavnom sastoji od dušikovih oksida (uglavnom NO) i
hlapljivih organskih spojeva bude izložen Sunčevu
zračenju.

• Mješavina koja nastaje sastoji se od više od 100 spojeva

među kojima su najvažniji ozon, dušikovi oksidi, aldehidi,
ketoni i drugi.

• Posljedice su, uz smanjenje vidljivosti, opće agresivno i

nadražujuće djelovanje (utjecaj na vidni aparat i
respiratorni sistem).
Ugljovodonici

• U atmosferu dospijevaju najvećim dijelom kao

sastojci izduvnih gasova automobila.

• Ugljovodonici, uglavnom alkeni, kao i prisutni

azotovi oksidi i aldehidi, reaguju sa ozonom dajući
vrlo neprijatne i škodljive zagađujuće supstance.
Oksidi ugljenika

• Sagorijevanje fosilnih goriva, razgradnja

krečnjačkih stena, proizvodnja cementa.

• Deforestiracija (seča šuma) dovodi do velikih

promena u visini nivoa CO2

• Najodgovorniji za Global Warming

 Supendovane čestice

Su sitne čvrste čestice ili tečne kapljice u vazduhu- veličine od

0,01 μ do preko 100 μ.
• U vazduhu se nalaze mnoge suspendovane materije, kao čestice
prašine, čađi, nesagorelog ulja, pepela, metala..

• Prisustvo čestica olova koje u vazduh dospevaju izduvnim

gasovima automobila, deluju toksično i prestavljaju opasnost po
ljudsko zdravlje, naročito decu.

• Berilijum koji dospeva u vazduh u malim količinama iz

industrijskih izvora i tečnih goriva, izaziva lezije u plućima, teške
respiratorne smetnje, pa i smrt.
EFEKTI AEROZAGAĐENJA
KISELE KIŠE
• Kisele kiše su termin kojim se opisuje aciditet suve
ili mokre depozicije
• pH vrijednost kisele kiše iznosi u prosjeku 4 do 4,5.
• Javljaju se kada emitovani sumpor dioksid i azotni
oksidi reaguju u atmosferi sa vodom,ozonom i
oksidansima te dolazi do formiranja kiselih
jedinjenja
Kiša normalno ima pH do 5,6
 Efekti kiselih kiša

• Acidifikacija zemljišta (smanjena plodnost)

Uništavaju drveće
Zemljište postaje kiselije.
Što dovodi do:
Degradacije zemljišta
Gubitka rastinja i vegetacije
• Acidifikacija jezera i rijeka (izumiranje nekih vrsta
flora i fauna vodenog ekosistema)
• Povećanjem kiselosti ribe gube reproduktivnu
sposobnost,nastaju deformacije kostiju.

Zdrava pastrva Riba iz kiselog jezera

pastrva ne može živjeti u vodi sa pH ispod 5.0

Efekti aerozagađenja-Global warming

Globalno zatopljenje je porast srednje temperature

atmosfere, okeana i zemljine površine.
Planeta Zemlja se grijala i hladila više puta
 EFEKTI GLOBALNOG ZATOPLJAVANJA
1. Porast temperature na Zemlji
2. Topljenje ledenih kapa i glečera
3. Promijenljivost vremena
4. Zdravlje ljudi
-Toplotni udari
-Alergije
- Respiratorne smetnje
5. Poljoprivreda-
teži uslovi za uzgoj žitarica
 EFEKAT STAKLENE BAŠTE
O uticaju koji čovjek ima na klimu se mnogo govori
i pored dokaza malo se radi na zaštiti

• Kao glavni uzrok svih promena se navodi čovjek i

njegovo konstantno zagađivanje planete Zemlje
različitim otpadom.

• Posljednih 100 godina količina CO2 u atmosferi

povećala se za oko 25%.
• Efekat staklene bašte nastaje zbog toga što Zemlja i
molekuli u atmosferi apsorbuju Sunčevu toplotu.

• Toplota koja stiže sa Sunca pada na Zemlju, te se odbija i

najvećim djelom odlazi daleko od Zemlje.

• Promjena hemijskog sastava atmosfere dovela je do

toga da, umesto da propušta toplotu odbijenu sa
površine, atmosfera počne da zadržava odbijenu
toplotu.
• Na ovaj način se cijela atmosfera sve više zagrijava
Katastrofalne posledice u budućnosti?

Sve brže i dramatičnije topljenje svijetskog leda.

Po nekim prognozama, do 2100. godine otopiće se

svi
lednici sa Grenlanda a time bi se nivo mora izdigao za
čitavih 6 metara.

Po drugim još katastrofalnijim predviđanjima, do iste

godine bi se otopio i sav led sa Arktika čime bi nivo
mora bio još viši a posledice po živi svijet
nesagledive.
Morske struje bi poremetile svoje cikluse i poznata
Golfska morska struja bi usled povišenja temperature
potpuno usporila a time bi i promenila svoj pravac.
• Analize zaista pokazuju da je došlo do porasta
temperature u prošlom vijeku.

• Prošli vijek je najtopliji u ovom milenijumu ali se ta

pojava vezuje za povećanu Sunčevu i vulkansku
aktivnost.

• Dok se poslijednje godine XX vijeka i početak XXI vijeka

vezuju za povećanu aktivnost gasova sa efektom staklene
bašte.
Ozonske rupe

• Ozon je alotropski modificirani kisik-O3

• nastaje na visini između 15 i 55 kilometara iznad

Zemlje uz pomoć snažnog ultraljubičastog zračenja
-ozonski omotač

• Zračenje sunca razbija molekule «normalnog»

kiseonika otpuštajući na taj način slobodne atome,
od kojih se neki vežu s drugim molekulama
kiseonika
• Ranih osamdesetih dokazano je oštećenje ozonskog
omotača nad Antarktikom

• Stanje najjačeg oštećenja ozonskog omotača, nazvano

je "ozonska rupa“

• 2000. godine veličina ozonske rupe je iznosila 30

milijuna kvadratnih kilometra
• Ozonski omotač je naš nevidljivi štit od opasnog UV
zračenja
• Upijajući većinu UV-B zraka prije nego što dođu do
Zemlje, ozonski omotač štiti naš planet od štetnih
utjecaja po život

• Ultraljubičasto zračenje predstavlja opasnost za

ljudsko zdravlje zbog genotoksičnih, mutagenih,
kancerogenih i imunotoksičnih svojstava
 Zakonski
• Zagađen vazduh najviše utiče na respiratorni
sistem, oštećuje mnoge organe u organizmu,
• radioaktivna zračenja –maligna oboljenja su u
stalnom porastu.
• Na globalnom nivou kontrolu sprovode Svetska
meteorološka organizacija (WMO) i (WHO) u okviru
programa Ujedinjenih nacija za zaštitu životne
sredine.
•Kod nas kontrolu vrše nadležne hidrometeorološke
službe.
Po sadašnjem dogovoru, UN i njihove komisije za
klimatske promene, do 2012.g polovina velikih
zagadjivača bi trebalo da prepolove ispuštanje gasova
sa efektom staklene bašte.

Na samitu G8 najrazvijenijih zemalja, koji se održao u

Japanu 2008. godine, usvojeno je da najveći
zagađivači prepolove emisiju štetnih gasova do 2050. g
 Protokol iz Kjotoa
Industrijske zemlje do 2012. godine moraju da smanje
emisiju štetnih gasova u atmosferu u prosjeku za pet odsto u
odnosu na nivo emisije 1990. godine.

Do sada su Kjoto protokol od zemalja Evropske unije, ratifikovale

Austrija, Belgija, Danska, Finska, Nemačka, Grčka, Irska, Italija,
Luksemburg, Španija, Švedska i UK Velike Britanije i Severne
Irske,Norveška i Malta, Rumunija i Slovačka

U poslednje vreme se priključio i Japan, jedan od velikih svetskih

zagadjivača.
• Ovim Zakonom uređuju se tehnički uvjeti mjera za
sprečavanja ili smanjivanja emisija u zrak, koje se moraju
poštovati na teritoriju Federacije Bosne i Hercegovine,
• Planiranja zaštite kvalitete zraka, posebne izvore emisija,
katastar emisija, kvalitet zraka, nadzor i kazne za prekršaje
za pravne i fizičke osobe.

• Predviđa Zakonske odredbe posebnih izvora emisija,

davanje odobrenja za goriva, motorna vozila, sadržaj
sumpora u gorivima, način skladištenja fosilnih goriva i
benzina,
• postupke u zaštiti od ostalih isparljivih organskih jedinjenja,
zaštitu ozonskog omotača,
• mjerenje kvalitete zraka, uslove zaštite u situaciji izuzetnog
zagađivanja i nadzor.