CORAFYA

KLM BLGS

ATMOSFER VE SICAKLIK

Atmosfer ve zellikleri

Hava durumu ve iklim

Scaklk

CORAFYA

KLM BLGS

Atmosfer ve zellikleri

CORAFYA

KLM BLGS

Atmosfer nedir?
Dnyann etrafn saran gaz rtsne atmosfer denir.

Atmosfer hangi gazlardan olumaktadr?

Atmosferin % 78I Azottan olumaktadr. Atmosferin % 21I oksijendir. Dier gazlar atmosferin % 1ini oluturur.
Azot oksijen Dier ,

CORAFYA

KLM BLGS

Atmosferin kalnl her yerde ayn mdr? Atmosferin ekli Dnyann ekline benzer, kalnl ekvatorda fazla kutuplarda azdr. Ekvatorda snan havann ykselmesi, kutuplarda souyan havann st ste ylmas atmosferin kalnln etkiler mi? Yerekiminin ekvatorda az, kutuplarda ok olmas, atmosferin kalnln etkiler mi? Dnyann kendi ekseni etrafnda dnmesi atmosferin kalnln etkiler mi?

CORAFYA
Atmosfer olmasayd?

KLM BLGS

Yaam ortam salar.

Ar snmay ve soumay nler.

klim olaylarn oluturur. Glgeleri aydnlatr.

Zararl nlar tutar.

Yeri meteorlardan korur.

CORAFYA

KLM BLGS

Byk Ar

Kk Ar

Ar Da eteklerinde meteor ukuru

CORAFYA
Atmosfer hangi katmanlardan oluur?

KLM BLGS

klim olaylar hangi katmanda gerekleir? Neden?

Atmosferdeki gazlarn %75I ve su buharnn tamam en alt katman olan Troposferde bulunmaktadr. Bu nedenle iklim olaylar bu katmanda gerekleir.

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru :

Aadakilerden hangisinde atmosferin etkisi en azdr? A) Yazlarn scak, klarn souk gemesi B) Gneten gelen enerjinin bir ksmnn tutulmas C) Gndzlerin ar scak, gecelerin ar souk olmamas D) Yerden yansyan nlarn tutulmas E) Gneten gelen zararl nlarn bir ksmnn tutulmas

Yant :

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru : Troposferin kalnl Ekvatorda, kutuplara gre daha fazladr. Aadakilerden hangisi bu durumun nedenlerinden biridir? A) Ekvatorda havann snarak ykselmesi B) Kutuplarda buzullarn geni yer tutmas C) Ekvatorda denizlerin ok yer tutmas D) Kutuplarda bal nemin yksek olmas E) Kutuplardan, 60 enlemlerine doru esen rzgrlarn sreklilik gstermesi
Yant : A

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru : Aadakilerden hangisi troposferin zelliklerinden biri deildir? A) Kalnlnn her yerde ayn olmas B) eitli gazlardan olumas C) Ykseklie bal olarak younluunun azalmas D) Daha ok yerden yansyan nlarla snmas E) Meteorolojik olaylara olanak salamas
Yant : A

CORAFYA

KLM BLGS
Hava durumu ve iklim.

Aada bir gnlk hava durumu verilmitir. Hava durumunda hangi olaylarla ilgili bilgi verilir?

CORAFYA

KLM BLGS

Aadaki iklim tiplerini inceleyiniz. klim tipleri belirlenirken hangi olaylardan sz edilmektedir.

Karadeniz iklimi: Her mevsim yal ve lman

Arasal iklim: Yazlar scak ve kurak, klar souk ve kar yal

Akdeniz iklimi: Yazlar scak ve kurak, klar lk ve yal

CORAFYA

KLM BLGS

Hava durumu ve iklimde ayn hava olaylarndan sz edilir. Bunlara iklim elemanlar denir. klim elemanlar: 1. Scaklk 2. Basn ve rzgarlar 3. Nem ve ya Hava durumu: Bir yerde ksa bir sre Iinde etkili olan hava olaylardr. klim: Bir blgede uzun sre etkili olan karakteristik hava koullardr. Hava olaylarnn uzun yllar (35-50 yl) ortalamasdr.

CORAFYA

KLM BLGS

Scaklk

CORAFYA

KLM BLGS
Is ve scaklk ayn eyler mi?

20C scaklktaki bir kova sudan bir bardak su alrsak, bardaktaki suyun derecesi ne kadar olur? Kova ve bardaktaki sularn toplam enerjileri ayn mdr?

ISI : Bir maddenin btn moleklerinin sahip olduu ekim potansiyel enerjileri ile kinetik enerjilerinin toplamdr. Is bir enerji trdr, dier enerjilere dnebilir. Jul veya cal olarak ifade edilir. SICAKLIK : Bir maddenin moleklerinin ortalama kinetik enerjilerinin bir lsdr. Enerji deildir.Termometreyle llr, derece olarak ifade edilir.

CORAFYA

KLM BLGS

Yukardaki haritadaki scaklk deeri hangi dneme ait olabilir?

En yksek ve en dk scaklklar hangi yarm krelerde yaanmaktadr?

Ekvatordan kutuplara gidildike scaklk dzenli bir biimde azalmakta mdr? Neden?

CORAFYA

KLM BLGS

Scaklk blgeden blgeye ve zaman iinde farkllk gsterir. Neden?

1. Dnyann eklinin scakla etkisi (enlem) 2. Dnyann kendi ekseni etrafndaki hareketinin scakla etkisi 3. Dnyann Gne etrafndaki hareketinin scakla etkisi 4. Atmosferin scakla etkisi

5. Yksekliin scakla etkisi 6. Karasalln scakla etkisi

7. Eim ve baknn scakla etkisi 8. Atmosferdeki nemin scakla etkisi 9. Rzgarlarn scakla etkisi 10. Okyanus akntlarnn scakla etkisi 11. Yzey rtlerinin scakla etkisi

CORAFYA

KLM BLGS

Dnyann ekli scakl nasl etkiler? Enlem etkisi nedir?

Dnyann eklinden dolay, kutuplara gidildike gne nlarnn dme as klr, atmosferde aldklar yol uzar. Bu nedenle kutuplara gidildike scaklk azalr. Buna enlem etkisi denir. Yeryznde scaklk daln etkileyen en nemli etmen enlemdir. Kutuplara gidildike scaklk dzenli bir biimde azalr m? Buna iki rnek veriniz. Scakln kutuplara gidildike dzenli bir biimde azalmamas, scaklkla hangi faktr arasndaki ilikiye ters der?

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru :

Normal koullarda yeryznde scaklk, Ekvatordan kutuplara doru giderek azalr. Bu durum aadakilerden hangisinin bir sonucudur? A) Yerin eklinin B) Yerin hareketlerinin C) Hava hareketlerinin D) Deniz etkisinin E) Ykseltinin
Yant : A

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru :

Ayn boylam zerinde bulunan noktalarda ayn saatte llen scaklklarn Ekvatordan kutuplara doru dzenli bir biimde azalmas gerekir. Gerekte byle bir dzenliliin gzlenememesi aadakilerden hangisine balanabilir?

A) Yer ekillerine B) Yerin hareketlerine C) Gne enerjisindeki dalgalanmalara D) Dnyann ekline E) Gndz uzunluuna
Yant : A

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru :

Kuzybat Avrupa kylarnn Orta Avrupaya gre daha yumuak bir iklime sahip olmas, aadakilerden hangisi ile scaklk arasndaki ilikiye ters der?

A) Enlem

B) Ykselti

C) Basn

D) Hava ktlesi

E) Ky ekilleri

Yant : A

CORAFYA

KLM BLGS

Dnyann kendi etrafnda dnmesi scakl nasl etkiler?

Gnlk scaklk fark ne demektir? Gn Iinde en yksek scaklk ne zaman yaanr? Neden? Gn Iinde en dk scaklk ne zaman yaanr? Neden? Trkiyeye 21 Mart ve 23 Eyllde gne nlar ayn alarla der. Hangi dnem daha scaktr? Neden?

CORAFYA

KLM BLGS

Dnyann Gne etrafnda dnmesi scakl nasl etkiler?

Yllk scaklk fark ne demektir? Yl Iinde en yksek scaklk ne zaman yaanr? Neden? Yl Iinde en dk scaklk ne zaman yaanr? Neden?

CORAFYA

KLM BLGS

Atmosferin d yzeyine gelen enerjinin tamam yeryzne ulaabilir mi?

Atmosfere giren nlarn bir ksm yansr, bir ksm emilir, bir ksm dalr. Bunlardan artakalanlar yere gelerek yeri str. Atmosfer olmasayd yer ar snr, ar sourdu.

Ayda atmosfer olmad Iin Ayda gnlk scaklk fark 300yi bulmaktadr.

Yerden yansyan

Atmosferden yansyan

Gneten gelen enerji Atmosferde yansyan Atmosferde dalan Atmosferden gelen

%47 yere ulaan

CORAFYA

KLM BLGS
Yksek yerler neden souktur?

Troposfer yerden snd iin, ykseklere kldka scaklk her 100 mde 0,5C dmektedir. Ykseklerde atmosfer younluu az olduu Iin, yaksek yerler abuk snr, abuk sour.

indirgenmi scaklk =

Ykseklik x 0.5 + Gerek scaklk 100

10 C 12 C 14 C 16 C 18 C 20 C

UNUTMA! Ykseklik ne kadar fazla ise gerek scaklk ile indirgenmi scaklk arasndaki fark da o kadar fazla olur. ndirgenmi scaklk haritalarnda scaklk dalna yksekliin etkisi yoktur.

2000 m 1600 m 1200 m 800 m 400 m 0m

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru :

Bir da yamacnda, ykseldike orman rts daha grleir, belli bir ykseklikten sonra ise clzlar, doal olarak ortadan kalkar. Bu durum aadakilerden hangisini gsteren bir kanttr? A) Buharlamann, ykseldike arttn B) Bu kaynaklarnn ykseklik arttka bollatn C) Scakln, ykseltiye bal olarak deitiini D) Toprak tabakasnn ykseklerde inceldiini E) Rzgrn ykseklerde daha etkili olduunu
Yant : C

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru :

960 m ykseklikte bulunan bir yerde scaklk 19C olduunda, dier koullar eit kabul edilirse, deniz kysndaki bir yerde scakln ka derece olmas beklenir?

A) 9,4

B) 14.2

C) 16,6

D) 23,8

E) 28,6

Yant : D

CORAFYA

KLM BLGS
Kara ve denizler ayn oranda m snr?

Karalar abuk snr, abuk sour. Denizler ge snr, ge sour. En yksek ve en dk scaklklar karalarda yaanr. Denizden esen rzgarlar, kn ltc, yazn serinletici etkide bulunur. Kuzey yarm kredeki scaklklar, Gney yarm kreye gre 2-4 C daha yksektir.
Ortalama 200 m derine iler. Ortalama 15-20 cmye kadar iler.

Serin

Ilk

Yaz

CORAFYA

KLM BLGS
26 Haziran 2006

Merkezlerin gece ile gndz arasndaki scaklk farkn bulunuz. Hangi merkezlerde scaklk fark fazladr? Neden? Scaklk, kutuplara gidildike dzenli bir biimde azalmakta mdr? Neden? Kuzey kylarla gney kylarn scaklklarn karlatrnz. Hangisi daha yksektir? Neden? Ayn enlemde bulunan zmir ile Malatyay karlatrnz. Hangisi daha scak? Neden? Ankara ile Erzurumu karlatrnz. Hangisinde scaklk daha dk? Neden?

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru :
Aadakilerden hangisi, denizlerin karalara gre daha ge snp daha ge soumas olaynn bir sonucudur? A) Doal bitki rtsnn bitki trlerine gre kuaklar oluturmas B) Baz tarm rnlerinin belli blgelerde retilebilmesi C) Denize bakan yamalarda bitki rtsnn daha gr olmas D) Deniz kylarnda nemliliin fazla olmas E) Denizden esen rzgrlarn kn ltc, yazn serinletici etki yapmas

Yant : A

CORAFYA

KLM BLGS
Eim ve bak scakl nasl etkiler?

Kuzey yarm krede aalarn yosun tutan taraf hangi yn gsterir? Neden? Trkiyede kiralamak ya da satn almak istenilen evlerin gneye bakmas istenir. Neden? Bak durumu nedir? Kuzey yarm kredeki dalarn gneyi, Gney yarm kredeki dalarn kuzeyi bak durumundadr. Dnenceler arasna gne nlar ylda iki dafa dik dt iin, bak durumunda olan yerler yl boyunca deiir.

Dulda

Bak

Bak durumunda olan yamalar, dier yamalara gre daha ok snr.

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru :
Aadakilerden hangisi, bak etkisinin bir sonucu olarak, gnee dnk yamalarda grlen bir durum deildir?
A) Havann daha scak olmas B) Orman snrnn daha yksek olmas C) Gnelenme sresinin daha uzun olmas D) Akarsu rejimlerinin daha dzenli olmas E) Ayn tr bitkilerde olgunlama sresinin daha ksa olmas

Yant : D

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru : Bir dan kuzey yamacnn yl boyunca gney yamacndan daha fazla snmas, bu dala ilgili aadaki bilgilerden hangisini dorular? A) Bitki rts grdr. B) Ykseltisi fazladr. C) Gney Yarmkrededir. D) Volkaniktir. E) En yal mevsimi ktr. Yant : C

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru :

Bulutsuz ve rzgrsz bir gnde, saat 12.00de llen scakln en yksek olmas gereken nokta, yukardaki haritada ka numara ile gsterilmitir? A) I B) II C) III D) IV E) V
Yant : A

CORAFYA

KLM BLGS
Atmosferdeki nem scakl etkiler mi?

ller, neden ar snp ar soumaktadr? Nemli yerler ar snp ar sour mu?

Kn, bulutsuz gecelerde yer neden aar sour(ayaz olur)?

Nemin fazla olduu yerlerde geceler ar sour mu? Nemin az olduu yerler, ar snr, ar sour. Havann bulutlu olduu k gecelerinde don tehlikesi olur mu?

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru : Kn, bulutsuz gnlerde havann ok souk (ayaz) olmasnn balca nedeni aadakilerden hangisidir? A) Havadaki nem orannn artmas B) Ima yoluyla yerden atmosfere verilen snn tutulamamas C) Atmosfer basncnn dmesi D) Alalc hava hareketlerinin olmamas E) Gneten gelen enerjinin azalmas
Yant : B

CORAFYA

KLM BLGS

Gnlk scaklk farklar neden oluur? Gnlk scaklk farknn az ya da ok olmasnn nedeni nedir? Yllk scaklk farklar neden oluur? Yllk scaklk farknn az ya da ok olmasnn nedeni nedir?

CORAFYA

KLM BLGS

UNUTMA!
Gnlk scaklk farknn olumasnn nedeni Dnyann kendi ekseni etrafnda dnmesi, gnlk scaklk farknn az ya da ok olmasnn nedeni nem orandr. Yllk scaklk farknn olumasnn nedeni Dnyann kendi ekseni etrafnda dnmesi ve eksen eikliidir. Yllk scaklk farknn az ya da ok olmasnn nedeni enlem, karasallk ve yksekliktir.

CORAFYA

KLM BLGS

Scak

Souk

Ekvator

Souk

Scak

Rzgarlar scakl etkiler mi? Ekvatora gidildike scaklk azalr m? Ekvatordan ve kutuplardan gelen rzgarlarn scakl nasl etkilemesi beklinir? Bu durum neyin sonucudur?

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru :

Kuzey Yarmkrede gneyden, Gney Yarmkrede ise kuzeyden esen rzgrlar ltc etki yapar.
Bu durum, scaklkla aadakilerden hangisi arasndaki ilikiyi gsterir? A) Enlem B) Yer ekli C) Basn D) Ykselti E) Bak

Yant : A

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru : Trkiyede kuzeyden esen rzgrlar hava scakln drr, gneyden esen rzgrlar ise ykseltir. Bu gzlem, scaklkla neyin ilikisine rnek olabilir? A) Yereklinin B) Ykseltinin C) Boylamn

D) Enlemin

E) Basncn

Yant : D

CORAFYA
rnek Soru :
I

KLM BLGS
III K II

Rzgrlar, geldikleri ynlere gre hava scakln drc ya da ykseltici bir etki yapar. Buna gre yukardaki ekilde ok ynnde estii grlen rzgrlar numaral blgelerin hava scakln hangi ynde etkiler?
I. Blge Drr Ykseltir Ykseltir Drr Ykseltir II. Blge Ykseltir Drr Ykseltir Ykseltir Drr III. Blge Drr Ykseltir Drr Ykseltir Drr

A) B) C) D) E)

Yant : B

CORAFYA

KLM BLGS

rnek Soru :

K 1 YB 5 4

Rzgrlar, geldikleri ynlere gre hava scakln drc ya da ykseltici bir etki Yerekillerinin etkisiz olduu kabul edilirse, Kuzey Yarmkrede ekildeki yksek basn sisteminde doan rzgarn numaralanm yerlerin hangisinde hava scakln en ok drmesi beklenir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

Yant : B

CORAFYA
Okyanus akntlar scakl etkiler mi? Ekvatora gidildike scaklk azalr m?

KLM BLGS

Ekvatordan ve kutuplardan gelen akntlarn scakl nasl etkilemesi beklinir? Bu durum neyin sonucudur? Aadaki akntlardan hangileri scak, hangileri souktur?

Labrador

Ekvator

Mozambik

CORAFYA
Bitki rts scaklk daln etkiler mi?

KLM BLGS
Kar rts scakl etkiler mi?

Yzeyin nemi scakl etkiler mi?

Yzeyin rengi scakl etkiler mi?

CORAFYA

KLM BLGS

Yukarda Dnyada yllk ortalama scaklk dal gsterilmitir. En yksek ve en dk scaklklar nerelerde grlmektedir? Asyada en dk scaklklar nerelerde yaanmaktadr? Ayn enlemlerde scaklk deerleri her yerde ayn mdr? Ayn enlemler Arasnda yer alan Kuzeybat Avrupa kylar ile Kanada kylar ayn scaklkta m? Neden?

CORAFYA

KLM BLGS

KENDMZ DEERLENDRELM
1. Yeryznde scaklk dalnn en nemli nedeni nedir? 2. Kutuplara gidildike scaklk dzenli olarak azalr m? Neden? 3. Kuzey ve Gney yarm krelerde bak durumunda olan yamalar hangileridir?
4. Gnlk ve yllk scaklk farklarnn az ya da ok olmasnn nedenleri nelerdir?

5. Kuzey yarm krede kuzeyden ve gneyden esen rzgarlar scakl nasl etkiler? 6. ki yer arasnda scaklk farknn temel nedeninin karasallk olmas Iin hangi koullar gerekir? 7. Gnn en scak ve en souk zamanlar hangileridir? Neden?
8. ndirgenmi scaklk haritalarnda scaklk daln hangi faktr etkilemez? 9. Scak ve souk su akntlarnn iklimini etkiledii lke rnei veriniz. 10. Ekvator mu daha scaktr dnenceler evresi mi? Neden?